fin~~~~~ - akademikpersonel.kocaeli.edu.trakademikpersonel.kocaeli.edu.tr/abobat/diger/abobat27.02.2014_17.17.23diger.pdf · düsüs ve hizmette güven olarak nitelenebiIecek; ögeler,

7. "Mersiniiier; Mersin'e Sahip Çikiniz" ~~iii'"

.1>-

Sorunlar... Beklentiler...Öneriler

(Atahan ÇUKUROVA) 3

Deniz Sehitlerimizi Anarken(Dr. Celalettin YAVUZ) 7Bize de mi lolo?

Necdet CAN ARAN)... ...............-Bir Alt~Sistem Olarak Deniz Ulastirmasi

(Doç.Dr.Alaeddin BOBAT) 10Deniz Feneri : ... "'"''''''''''''''

Basin'dan Seçineler 15, HaberTuru 16

Çevre """" .." 17

fin~~~~~Mersin

Deniz Ticaret Odasi'ninAylik Yayin Organi

NIsAN 1998Yil: 6 Sayi:71Sahibi ve Sorumlu Yaziisleri

Müdürü (MDTO adina)M. Cihad LOKMANOGLU

Yayin Danismani:Ali ADALIOGLU

Genel Koordinatör:Atahan ÇUKUROVA

Haber Müdürü:Necdet CANARAN

Yayin Kurulu:Remon KUMDERELIA. Kahraman YAVUZ

Jozef ATATAndre NOFALJan SOYSALSedat BACAKMali Danisman:

V. Babür MERTERKapakFotografi:Fevzi ERYILMAZ

***Yönetim Yeri:

Atatürk Cad. Ticaret ve Sanayi OdasiHizmet Binasi Kat: 2

33070 MERSINTel: (0.324) 237 3242

237 33 06237 38 79

Fax: (0.324) 2374330Telex : 672 65 MDTO-TR

Dizgi-Mizanpaj:MDTO Basin Bürosu

Baski: Güven Ofset / MERSIN

Mersin Deniz Ticareti

BU SAyiDA/

Deniz Sigortalarinda Riziko Kavrami

(Av.Gültekin ERSAN) 18

bir düs müydü o Mersin?

(Gündüz ARTAN) 21

Gemilerde Konteyner Yükünün Istillenmesi ve

Baglanmasi

(Prof.Dr .Abdi KÜKNER) ...... 22

Deniz Sehitlerimiz

(Kp.Dr .Mustafa HER GÜNER) 28

Mersin Limani Yük Trafigi 31

Limanda Kargo Hareketleri 32

NISANi 998

,IIMersinlileri Mersin'e Sahip Çikinizli, -, -

,'~~"' '''~"..."'''"'

,Bir Alt SistemOlarak

De,niz Ulastirmasi

1. Giris

Ekonomik anlamda ulastirma, insan veesyanin gereksinimleri tatmin bakimindanzaman ve uzam faydasi saglayacak biçimdeyer degistirmesini olanakli kilan bir hizmettir(1). Zamandan tasarruf, tasima maliyetlerindedüsüs ve hizmette güven olarak nitelenebiIecek;ögeler, modern ulastirma isletmelerinin baslicaamaçlari olmaktadir.

Gerek makro-gerekse mikroekonomiaçisindan, ulusal ve uluslararasi ulastirmafaaliyetlerinin stratejik bir önemi bulunmaktadir.Ulastirma hizmeti, fiziksel dagitim giderleri ileticaretin, sosyal ve kültürel etkileriyle toplumsalyasamin temel altyapilarindan biriniolusturmaktadir.

Ulastirma sektörünün alt sistemleri karayollari,demiryollari, su yollari (deniz, nehir, göl, kanal vb.)havayollari ve boru hatlaridir. Her tasimasisteminin kendine özgü üstün ve sakincali yanlaribulunmasina karsin, özeJIikle uzun yol vekitalararasi ulastirmada suyolu, tercih edilmeözeJIigini korumaktadir. Bugün, denize kiyisiolmayan ülkeler bile güçlü suyolu filolari olusturmaçabasina girmektedirler.

2. Deniz Ulastirmasi veTürkiye i deki Durum

Yeryüzünde yasam su ile baslamistir. Insanlarin

*Doç.Dr. ,MeÜfht!iiivef.sit~si,<F '--Su -Ürü71leriPakü!tifi,{Jiftlikkö/.Mersiii

Mersiri Deniz Ticareti

besin gereksinimlerini su içinde -özellikle denizsuyunda- bulunan canlilarin bir kismindankarsilamasi sonucu artan insan-su iliskisi,ekonomik bakimdan ticaretin gelismesiyle büyükönem kazanmistir. Büyük cografi kesifler,kitalararasi ticari mal tasimaciligini gelistirmis veönce yelkenli gemilerle baslayan denizyoluulastirmaciligi, 19. yüzyilin ortalarina dogru yerinibuharli gemilere birakarak tasimaciligin %80'denfazlasinin denizyolu ile yapilmasini saglamistir.Denizyolu ulastirmaciliginin diger u]astirma altsistemIerine bu üstünlügü birtakim nedenleredayanmaktadir. Bu nedenlerin basinda, denizlerindünyanin %75'ini kaplamasi, göreceli olarakucuzlugu, hava kirliligine neden olmamasi ve birdefada tasinan ticari mal miktarinin çok fazlaolmasi gelmektedir. Gerçekten de, .denizyollarikarayoJIarina göre 6.5 kat, demiryollarina göre 2.5kat daha ucuzdur. Bunun disinda, denizyolu ile bintonluk malin kilometre basina maliyeti 0,1-2 birimiken, ayni malin tarifeli uçakla gönderilmemaliyetinin 25,2 birim oldugu ortaya konmustur(2). Bu maliyet karayollarinda 3-8 birim,demiryollarinda ise 0,75-5 birIm arasindadegismektedir. Bu üstünlüklere karsin, nispetenyavas olmasi, uzun zamana ihtiyaç göstermesi,kötü hava kosuJlarindan etkilenmesi, limanlar gibi

G) NISAN 1998

ft

,.

-r iiMersinlileri Mersin'e Sahip Çikinizlli-,. --

~ '

~ pi?hali tesislere gereksinim duymasi denizyollarinin sakincalitaraflarini olusturmaktadir. Bu nedenlerle, tasimacilikta tekulasim sisteminin mükemmelolmasi ya da tüm istek vegereksinimleri karsilamasi söz konusu alamamaktadir.Ulkelerin cografik konumlari ile bu konumlara uygun ulasimsistemleri bütünlesik (entegre) tasimaciligi bir bakima zorunlukilmaktadir.

Deniz ulastirmasinda Türkiye, 8333 km uzunlugundakikiyilari ve Akdeniz araciligiyla açik denizlere geçit vermesi gibiolanaklari sayesinde büyük bir potansiyel e sahiptir. Ayrica, 25milyon hektar karasularina sahip olmasi, il ve ilçelerinin ~%40'inin denize kiyisi bulunmasi ile ülkemiz Avrupa ülkeleriarasinda ayricahkii bir konumda bulunmaktadir. Tüm bupotansiyele karsin, Türkiye'nin deniz ulastirmasindan yeterlidüzeyde yararlandigi söylenemez.

Türkiye dis ticaretinin yaklasik %85'i denizyolu ileyapilmaktadir. Bu ticaret hacminin büyük kismi 12 ana limanile karsilanmaya çalisi]irken, 30 kadar belediye iskelesi veyaklasik 35 kadar endüstriyel isletmelere ait özel amaçli limanbulunmaktadir (3). Ana limanlarin hepsi kamu sektörüne aittirve bu limanlar TCDD Genel Müdürlügü ile TDI GenelMüdürlügü tarafindan isletilmektedir.

Denizcilik sektörü tersanecilik, su ürünleri, acentelik,sigortacilik, brokerlik gibi ara sektörlerle ekonomik gelismeyebüyük katki saglamaktadir. 1980 yili sonrasinda uygulamayakonulan disa açik büyüme ve serbest piyasa ekonomisisonucu, dis ekonomik iliskiler artmis, buna kosut olarak disticaret hacmi genisleyerek deniz ulastirmaciliginin niceligi veniteligi daha büyük önem kazanmistir. Dissatim(ihracat) 'in%60-65'i, disalim(ithalat) 'in ise %90-95'i denizyolu ileyapilmaktadir. Denizcilik sektörü bu isievleri ile dogrudan yada dolayli olarak ülkemize önemli miktarda döviz girdisikazandirmaktadir.

Türkiye 1038 gemi30iile Dünya Deniz Ticaret Filosu içinde%1'lik bir paya sahiptir ve bu pay ile Dünya Deniz TicaretFilolari içinde ancak 23. sirada yer almaktadir (4). Türk D~nizTicaret Filosu'nun yaklasik yarisi özel sektöre aittir. Ozelsektörün elindeki gemilerin neredeyse tamami yük gemisidir.Kamu sektöründeki gemilerin çogunlugunu yolcu gemileriolusturmaktadir. Deniz Ticaret Filosu'nu olusturan gemilerinyaklasik %57'si kuru yük, %14'ü tanker ve digerleri ro-ro ya dayolcu gemileridir.

3.Türkiye D.~niz Ulastirmasinin Sorunlarive Çözüm Onerileri

-~~

M.

,.,..

Deniz ulastirmacdigi ülkemiz için en ekonomik ulastirma alt sistemi olmasina karsin, ulastirmasektöründeki payi %4 civarindadir. Bu düsük pay, birçok nedenden kaynaklanmakla beraber, denizyoluulastirmasina gereken önemin verilmemesi ve yeterli ilginin gösterilmemesl bu nedenlerin basinda yeralmaktadir. Geçmisten günümüze birikerek gelen sorunlar kötü isletmecilik, yetersiz altyapi, yenilemeyatirimlarinin yapilmamasi ve çokbaslilik gibi çagdas yönetim ilkeleriyle taban tabana zit olan politikalarsonucu katlanarak büyümüstür.

Türkiye Denizcilik Isletmeleri yukarida deginilcil nedenlerle sürekli zarar etmekte ve yenilenmeyenyolcu gemileri iç ve dis hatlara ayrilan gemi sayisini her geçen gün düsürmektedir. Yük tasimaciligi dahaçok karayolu ile yapilmakta, bunu demiryollari izlemektedir. Sahiller arasindaki yük tasimaciligi ise özelsektöre ait gemilerle yürütülmektedir.

Eli

Mersin Deniz Ticareti -iiQ)- !lll - 111-.-'1':17'"""'-

NISAN1998

Disalim ve dissatimin çok az kismi Türkbandirali gemilerle yapilmakta, denizyolutasimadiginda uygulanan navlun politikasi,yabanci ülkelerin deniz nakliyat isletmeleritarafindan belirlenip kontrol edilmektedir. DenizTicaret Filomuzun yetersizlikleri nedeniyle, bubelirlemelerin yapildigi ulu~Jararasi toplantilardaetkili olunamamakta ve hakkimiz tam anlamiylasavunulamamaktadir.

Türkiye'de petrol ve gübreden sonra en çokdöviz navluna ödenmektedir (yaklasik 1 milyardolar). Bu rakam, dissatim gelirlerimizin yaklasik%8'ine esdegerdir. Navlun ve sigorta gelirlerimizise son derece düsüktür. Türk gemileri navlununancak %1O'luk kismini saglamakta, %90'lik kismiise yabanci gemilere döviz olarak ödenmektedir.

Türkiye'de Deniz Ticaret Filosu'nun gelismesiniönemli ölçüde destekleyen gemi yapim sanayiyeterli kapasitede çalisamamakta ve gelismesi içinde bir çaba harcanmamaktadir. Yaklasik yirmiyiaskin tersanemiz bu)unmaktadir. Ayrica, gemiyaptirilmasi, satin alinmasi, satilmasi ve isletilmesiile ilgili bürokrasi agir, karisik ve zaman alicidir.Gemi yapimi için saglanan tesvikler yetersiz, kredisaglama olanaklari ise kisitlidir. Gemibakim-onarim kapasitemiz gereksinimlerikarsilamaktan uzaktir. Emek yogun bir sektör olangemi yapim ve bakim-onarim isleri disa açikçalisamamaktadir.

Türkiye'nin denizcilik sorunlari uzun ylJlar 7Bakanlik, bu Bakaniiklara bagli 12 Müstesarlik ve12'den fazla Genel Müdürlük'ün çözümünebirakilmistir. Bu çokbaslilik günümüzdeDenizcilikten Sorumlu Devlet Bakanligi veDenizcilik Müstesarligi kurulmus olmasina karsinsüregelmis ve bir esgüdüm saglanamamistir.Limanlar özellikle derelerden kaynaklanankumlarla dolmus, yükleme-bosaltma ve depolamatesisleri yetersiz kalmistir.

Türk Deniz Ulastirma Sektörünün bir bütün.. olarak gelistirilebilmesi için:

a) Oncelikle Deniz Ticaret Filosu hem sayi hemde kalite olarak gelistirilmeli, kapasitesi artirilmalive deniz ulastirmaciligi ülkeye daha çok dövizgirdisi saglayan bir kaynak durumunagetirilmelidir.

b) Limanlarimiz sayi ve kapasite açisindangereksinmeleri karsilayacak düzeye çikarilmali vebu limanlar gerekli araç-gereçlerI e donatilmalidir.

c) Gemi yapim ve bakim-onarim endüstrimizhem iç hem de dis pazara yönelik faaliyetlerdebulunacak biçimde gelistirilmelidir.

d) Denizcilik egitimi konusunda kapsamli birplanlama yapilarak sektörün denizde ve karadaislendirilecek personelinin, gelisen teknoloji veyeniliklere uyum. saglayacak nitelikte yetismelerisaglanmalidir.

,f,,r' iC8

"Mersinliler;Mersin'e SahipÇikiniz"!!ir!!<i$4W;--1. -

..Mersin Deniz Ticareti

,~~II /[,../'.. ~. ,..- if- mie) Deniz ticaretinin gereksinim duydugu yasal

düzeniemeler hazirlanarak yürürJüge konmalidir.f) Her sektörde oldugu gibi, deniz ulastirmaciligi

konusunda da mevcut kuruluslar arasindaesgüdüm saglanmali ve bilimsel çalismalardesteklenmelidir.

g) Denizcilik Bakanligi, bu sorunlarinüstesinden gelebilecek yetki ve sorumlulukladonatilarak bir an önce kurulmalidir.

4. Sonuç

Ulastirma sektörü Türkiye Milli Gelirindeki%13..5'lik payi ile oldukça önemli bir yere sahiptir.Bu pay ile sanayi, tarim ve ticaret sektöründensonra dördüncü sirada bulunmaktadir. Gelisme hizison derece yüksek olan bu sektör, ülkeye isolanagi ve uluslararasi kapsamda genisleyerekönemli miktarda döviz girdisi saglamaktadir. Birhizmet sektörü olmakla birlikte sosyal, kültürel vepolitik yönden ayri bir önem tasimaktadir.

Ulastirma sektörünün bir alt sistemi olan DenizUlastirmasi ise ekonomik kalkinmayigerçeklestirmek, verimliligi artirmak, iç ve disticareti gelistirmek açisindan stratejik birönemdedir. Su yollari açisindan hem jeopolitikhem de stratejik anlamda büyük bir potansiyelielinde bulunduran Türkiye, bu potansiyeli mutlakadegerlendirmelidir. Bu baglamda yapilacak enönemli atilim, uzun dönem için ulusal ölçekte birDeniz Ulastirma Politikasi olusturmak ve bunuyürürlüge koymaktir. Kisa dönemde denizulastirmasinin sorunlarini azaltmak için, özeHiklekarayoHarina olan bagimliligin düsürülmesi,ulastirmada esgüdümün saglanmasi ve denizuJastirmasinda hiz, güven ve kapasiteyetersizliklerinin giderilmesi gerekmektedir.

Kaynaklar:

1) Günday, M., Ulastirma Açisindan Türkiye'ninDis Ticaret Gerçeklesmeleri Analizi ve DenizTicaret Filosunun Planlanmasi, IDTO Yayini No: 13,1989.

2) Basol, K., Türkiye Ekonomisi, AnadoluÜniversitesi Yayinlari No:876, AÖF YayinlariNo:464, 1997.

3) Yercan, Y.F., Liman Isletmeciligi veYönetimi, MDTO Yayini, Birinci Baski, Mersin,1996.

4) Ulastirma Çalisma Grubu, [If. Izmir IktisatKongresi-Ulastirma Çalisma Grubu Raporu, BölümVII, Ankara, 1992.

~_.+ -

NISAN 1998