სასწავლო კურსი ოჯახის ექიმებისთვის ტუბერკულოზის ადრეული გამოვლენა და მართვა ზოგად საექიმო პრაქტიკაში სასწავლო პროგრამა ხორციელდება საოჯახო მედიცინის პროფესიონალთა კავშირის მიერ, საქართველოს ტუბერკულოზისა და ფილტვის დაავადებათა ასოციაციასთან თანამშრომლობით
231
Embed
სასწავლო კურსი ოჯახის ... · 2018-07-30 · სასწავლო კურსი ოჯახის ექიმებისთვის
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
სასწავლო კურსი ოჯახის
ექიმებისთვის ტუბერკულოზის ადრეული გამოვლენა და
მართვა ზოგად საექიმო პრაქტიკაში
სასწავლო პროგრამა ხორციელდება საოჯახო მედიცინის პროფესიონალთა კავშირის მიერ, საქართველოს ტუბერკულოზისა და ფილტვის დაავადებათა ასოციაციასთან
თანამშრომლობით
თემა: ტუბერკულოზის ეპიდემიოლოგია
და ტბ, როგორც საზოგადოებრივი
ჯანდაცვის განსაკუთრებული პრობლემა
მარინა ჯანჯღავა, MD, PhD მაისი, 2012w
.
ტუბერკულოზი იკურნება
ტუბერკულოზი _ ინფექციური დაავადებაა,
რომელსაც იწვევს თვალით უხილავი
ტუბერკულოზის მიკობაქტერია
ამავდროულად მსოფლიოში ამ დაავადებით
წელიწადში 2 მილიონზე მეტი ადამიანი
იღუპება
ტუბერკულოზის სპეციფიურობა (1)
ვრცელდება აირ-წვეთოვანი გზით
მკურნალობის გარეშე შემთხვევათა უმრავლესობა
სიკვდილით მთავრდება
არანამკურნალევი ბაქტერიაგამომყოფი ადამიანი
წარმოადგენს ინფექციის წყაროს, იგი წელიწადში
საშუალოდ 10-15 ადამიანს აინფიცირებს
ტუბერკულოზის სპეციფიურობა (2)
წამლებისადმი მგრძნობიარე ტუბერკულოზის
მკურნალობის ხანგრძლივობა _ 6 თვე
არასწორი მკურნალობა იწვევს ძნელადგანკურნებად -
მულტირეზისტენტული ტუბერკულოზის განვითარებას
მულტირეზისტენტული ტუბერკულოზის მკურნალობის
ხანგრძლივობა საშუალოდ _24 თვე
ავადმყოფის დროული გამოვლენა და სწორი მკურნალობა
უზრუნველყოფს განკურნებას შემთხვევათა
უმრავლესობაში
ტუბერკულოზის მიკობაქტერიის თვისებები
• მზის სხივების მოქმედებით იღუპება 1,5სთ-ში
• დაბალ ტემპერატურაზე არ იღუპება
• გარემოში არ მრავლდება, მაგრამ ინარჩუნებს
სიცოცხლისუნარიანობას
• გაუნიავებელ შენობაში ჰაერში რჩება შეწონილ
მდგომარეობაში
ინფექციური წვეთების ზომა & ჰაერში სუსპენზიის უნარი
ინფექციური წვეთების
ზომა
100 μ 20 μ 10 μ 1-5 μ მიკრონი=მიკრომეტრი=10-6 მ.
ნაწილაკის დალექვის დრო
10 წამი
4 წუთი
17 წუთი
ჰაერში შეწონილი
საათების განმავლობაში
როგორ ხდება ინფექციის გადაცემა
\ტრანსმისია\
ინფექციის ძირითადი წყარო _ ფილტვის
ტუბერკულოზით დაავადებული ბაქტერიაგამომყოფი
ავადმყოფი, რომელიც ცემინების, ხველების, საუბრის ან
სიცილის დროს ჰაერში გამოყოფს მიკობაქტერიების
შემცველ უხილავ წვეთებს
ინფექციის გადაცემა ადამიანიდან ადამიანზე ხდება
ჰაერის მეშვეობით
ტუბერკულოზი არ გადადის საყოფაცხოვრებო ნივთებით
(თეფში, ჭიქა, კოვზი, თეთრეული, ტანსაცმელი და ა.შ.)
• ერთი დახველებით გამოიყოფა დაახლოებით 3.500
მიკობაქტერია
• იგივე რაოდენობა გამოიყოფა 5 წუთიანი საუბრის
დროს
• ერთი დაცემინებისას გადმოიფრქვევა დაახლოებით
1 მილიონი მიკობაქტერია
Aინფექციის გავრცელების იშვიათი გზები
ალიმენტური
• ინფექციის წყაროს წარმოადგენს ხარის ტიპით
დაავადებული საქონელი, გადაცემა ხდება
არაპასტერიზებული რძის მიღებისას
კონტაქტური
• გადაცემა ხდება დაზიანებული კანიდან
• ორგანიზმშიM არსებობენ
ტუბერკულოზის
მიკობაქტერიები
• ნახველის ბაქტერიოსკოპული
და კულტურალური
გამოკვლევა – უარყოფითია
• რენტგენოგრამა ცვლილებების
გარეშე
• პაციენტს ტუბ.
დამახასიათებელი სიმპტომები
არ აღენიშნება
• პიროვნება არ წარმოადგენს
ინფექციის გადაცემის წყაროს
• ორგანიზმში არსებობენ
ტუბერკულოზის მიკობაქტერიები M
• ნახველის ბაქტერიოსკოპული ან
კულტურალური გამოკვლევა –
დადებითია
• რენტგენოგრამაზე აღინიშნება
დამახასიათებელი ცვლილებები
• პაციენტს აღენიშნება ტუბ.
დამახასიათებელი სიმპტომები
• ავადმყოფი უმეტეს შემთხვევაში
წარმოადგენს ინფექციის წყაროს
ინფიცირება დაავადება
ინფიცირება არ ნიშნავს დაავადებას
• ინფიცირებული • დაავადებული
ინფიცირებულთა დაახლოებით 10% შემთხვევაში ხდება დაავადების
განვითარება
ინფიცირების რისკი მაღალია
• დახურულ, ცუდად განიავებულ გარემოში
ხანგრძლივი კონტაქტისას
ინფიცირების ალბათობა მცირდება:
• შენობის განიავებითა და ვენტილაციით
ინფიცირების რისკი დამოკიდებულია გარემო პირობებზე
• ორგანიზმის იმუნური სისტემის დაქვეითება
• აივ-ინფექცია და შიდსი
• სხვადასხვა დაავადებები (შაქრიანი დიაბეტი,
წყლულოვანი დაავადება, ჰორმონოთერაპია)
• წონის სწრაფად კლება
• ცუდი კვება
ინფიცირების შემთხვევაში ცხოვრების მანძილზე ნებისმიერ მომენტში
შემდეგი რისკ ფაქტორების ფონზე შეიძლება განვითარდეს
დაავადება
დაავადების განვითარების რისკ-ჯგუფები
• ფილტვის ტუბერკულოზით დაავადებულ
ბაქტერიაგამომყოფ ავადმყოფთან კონტაქტში მყოფი
პირები
• სოციალურად დაუცველი პირები
• ნარკოტიკებისა და ალკოჰოლის ჭარბად მომხმარებელნი
• ტუბსაწინააღმდეგო დაწესებულებაში მომუშავე
სამედიცინო პერსონალი
• პატიმრები
ტუბერკულოზის ეპიდემიოლოგია
ტუბერკულოზის გავრცელების ბოლო შეფასებითი
(სავარაუდო) მონაცემები – 2008წ
სიკვდილის
შემთხვევები
1.8 milioni 9.4 milioni
~150,000 ~440,000
სულ რეგისტრირებული
შემთხვევები ყველაზე მეტი გავრცელება აფრიკაში
მულტირეზისტენტული
ტუბერკულოზი(MDR-TB)
ზემდგრადი რეზისტენტული
ტუბერკულოზი(XDR-TB) ~50,000 ~30,000
ტუბერკულოზის
შემთხვევები
კოინფექცია– TB/HIV 1.4 milioni 456,000
Presenter
Presentation Notes
This slide that contains all essential numbers WHO estimates that worldwide in 2007 over 9 million TB cases occurred (and of those, 4 million infectious, sputum-smear (+)). 1.65 million people died of TB, which means 4500 every day. WHO estimates, based on surveys conducted in over 110 settings in the last decade, that nearly half a million cases are multi-drug resistant, and 130,000 of them lethal WHO estimates that XDR-TB cases, which are resistant to all most potent first-line and second-line, reserve drugs, were about 50,000, the majority of which are lethal. Finally, well over 700,000 cases of the 9 million are linked with HIV/AIDS. This is slightly less than 10%. In Africa, this % is much higher, up to50%. In the rest of the world, however, the vast majority of TB cases are not due to HIV.
Mმულტირეზისტენტული ტუბერკულოზი
ახალ შემთხვევათა შორის 1994-2007
The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement. WHO 2006. All rights reserved
* Sub-national coverage in India, China, Russia, Indonesia.
0.00 - 0.99 1.00 - 2.99 3.00 - 5.99 6.00 – 10.00 >10.00 No data
ტუბერკულოზის ,,მძიმე ტვირთის” ქვეშ მყოფი 27
ქვეყანა
ჩინეთი ინდოეთი რუსეთის ფედერაცია პაკისტანი ბანგლადეში სამხრეთ აფრიკა უკრაინა ინდონეზია ფილიპინები ნიგერია უზბეკეთი კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა ყაზახეთი ვიეტნამი
ქვეყნები, სადაც 2011 წლის ოქტომბრისთვის, სულ მცირე, 1XDR-TB შემთხვევა მაინც დაფიქსირდა
Argentina Burkina Faso Estonia Japan Namibia Republic of Korea The Former Yugoslav Republic of MacedoniaArmenia Bhutan France Kazakhstan Nepal Republic of Moldova TogoAustralia Cambodia Georgia Kenya Netherlands Romania TunisiaAustria Canada Germany Kyrgyzstan Niger Russian Federation TurkeyAzerbaijan Chile Greece Latvia Norway Slovenia UkraineBangladesh China India Lesotho Pakistan South Africa United Arab EmiratesBelarus Colombia Indonesia Lithuania Peru Spain United KingdomBelgium Czech Republic Iran (Islamic Rep. of) Mexico Philippines Swaziland United Republic of TanzaniaBenin Dominican Republic Ireland Mongolia Poland Sweden United States of AmericaBotswana Ecuador Israel Mozambique Portugal Tajikistan UzbekistanBrazil Egypt Italy Myanmar Qatar Thailand Viet Nam
გლობალური პრობლემა - მულტირეზისტენტული ტუბერკულოზის მკურნალობა
511,000
მკურნალობა “მწვანე შუქის”
კომიტეტის მხარდაჭერით
ქვეყნები, სადაც მკურნალობის
სტანდარტები უცნობია
მკურნალობის შესახებ
ინფორმაცია არ არსებობს
და/ან მკურნალობის ხარისხი
უცნობია
3%
საქართველოში ტუბერკულოზის შემთხვევათა
რეგისტრაცია
(100,000 მოსახლეზე)
ტუბერკულოზის შემთხვევათა რეგისტრაცია
(აბსოლუტურ რიცხვებში)
ტუბერკულოზის გავრცელება ბავშვებში
(0-14 ასაკობრივი ჯგუფი)
ტუბერკულოზი ციხეებში
(100 პატიმარზე)
ტუბერკულოზი სქესისა და ასაკობრივი
ჯგუფების მიხედვით (2008-2010)
Presenter
Presentation Notes
This is a graphical representation of new sputum smear positive case notification rates and case detection rates by calendar years. Georgia is one of the countries who succeeded in reaching WHO target of 75% for detecting TB cases. In 2004 TB case detection rate was 79%, steadily increasing through recent years and reaching 112% in 2007.
ფილტვის ახალი და მათ შორის დადასტურებული
შემთხვევები
(მგბ(+) და/ან კულტურა (+))
70% 75% 74% 77% 77%
წამლების მიმართ რეზისტენტობაზე ეპიდზედამხედველობის
მონაცემები
MDR-TB
რეზისტენტულ მკურნალობაში ჩართვის
დინამიკა
ტუბერკულოზის ახალი შემთხვევები სამოქალაქო
სექტორსა და ციხეებში
(აბსოლუტურ რიცხვებში)
ტუბერკულოზის ყველა შემთხვევა სამოქალაქო
სექტორსა და ციხეებში
(აბსოლუტურ რიცხვებში)
რეზისტენტობა I რიგის ტუბსაწინააღმდეგო
წამლებზე ახალ შემთხვევებში
რეზისტენტობა I რიგის ტუბსაწინააღმდეგო
წამლებზე წარსულში ნამკურნალებ შემთხვევებში
რეზისტენტობის გავრცელება I რიგის
ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტების მიმართ
axali warsulSi namkurnalevi
ახალ მგბ(+) და/ან კულტურა-დადებით შემთხვევათა
მკურნალობის გამოსავლები
M/XDR-TB მკურნალობის შედეგები 2008 2009
54%
20%
13%
8%
5%
წარმატებული შეწყვეტილი გარდაიცვალაუშედეგო შეუფასებელი
55% 26%
9% 5%
5%
ათასწლეულის განვითარების მიზნები
სტრატეგია ” შევაჩეროთ ტუბერკულოზი”
39
• ადრეული გამოვლენა, დიაგნოსტიკა, ტუბერკულოზის
ყველა შემთხვევის ადექვატური მკურნალობა
• კონტაქტების გამოვლენა კონტაგიოზურ პაციენტებში
ტუბერკულოზთან ბრძოლის პრინციპები
ახალი ხედვა
ტუბერკულოზისგან თავისუფალი მსოფლიო
სტრატეგია - შევაჩეროთ ტუბერკულოზი
მიზანი
2015 წლისთვის მნიშვნელოვნად შევამციროთ
ტუბერკულოზის გლობალური ტვირთი
ათასწლეულის მიზნების განვითარების სფეროში
პარტნიორობა STOP-TB-ის ამოცანების მიხედვით
სტრატეგია - შევაჩეროთ ტუბერკულოზი
ტუბერკულოზით დაავადებულ პაციენტთა ხარისხიანი
სამედიცინო მომსახურების ხელმისაწვდომობა პაციენტთათვის ტუბერკულოზთან დაკავშირებული
სოციალურ-ეკონომიკური სიძნელეების შემცირება მოსახლეობის დაუცველ ჯგუფებში ტუბერკულოზის ისეთი
მძიმე ფორმების სამედიცინო მომსახურების უზრუნველყოფა, როგორიცაა M/XDR-TB, TB/HIV შემთხვევები
ტუბერკულოზის კონტროლთან დაკავშირებული ახალი მიდგომებისა და მეთოდების განხორციელების მხარდაჭერა, მათი დროული და ეფექტური გამოყენება
ადამიანის უფლებების დაცვა ტუბერკულოზის პრევენციის, მკურნალობისა და კონტროლის ღონისძიებებში
სტრატეგია - შევაჩეროთ ტუბერკულოზი ამოცანები
2015 წლისთვის შევაჩეროთ ტუბერკულოზის შემთხვევების
ზრდა და შევძლოთ ავადობის შემცირება
2015 წლისთვის 50%-ით შევამციროთ ტუბერკულოზის გავრცელება და ტუბერკულოზით გამოწვეული სიკვდილობა
2050 წლისთვის შევძლოთ ტუბერკულოზის, როგორც საზოგადოებრივი ჯანდაცვის პრობლემის აღმოფხვრა (1 000 000 - 1 შემთხვევა)
1. მაღალი ხარისხის DOTS-ის შემდგომი გაძლიერება-გაფართოება
2. ბრძოლა TB/HIVკოინფექციასთან, განსაკუთრებული მიდგომები MDR-TB-ის მართვასა და სხვა გამოწვევებზე
3. პირველადი ჯანდაცვის სისტემების გაძლიერებაში მონაწილეობა
4. სხვადასხვა სამედიცინო სერვისის მიმწოდებლების ჩართულობის უზრუნველყოფა
5. საზოგადოების ჩართვის და ტუბერკულოზით დაავადებულთა დამყოლობის უზრუნველყოფა
6. სამეცნიერო კვლევების გაძლიერება და მხარდაჭერა
სტრატეგია - შევაჩეროთ ტუბერკულოზი ექვსი კომპონენტი
პირველადი ჯანდაცვის დაწესებულებების
ჩართვა ტუბერკულოზის კონტროლში
ქვეყნის, რეგიონისა და რაიონის დონეზე პროგრამის პრიორიტეტულობა და განსახორციელებელი ღონისძიებების დაგეგმვა
ტუბერკულოზის კონტროლის ძირითადი ღონისძიებების უზრუნველყოფა - ადრეული დაიგნოსტიკა, ეფექტური მკურნალობა, მედიკამენტების მიწოდება, რეგისტრაცია-ანგარიშგება
პირველადი ჯანდაცვის სისტემაში მომუშავე ოჯახის ექიმებისა და ექთნების განსწავლა ტუბერკულოზის საკითხებში.
სტრატეგია - შევაჩეროთ ტუბერკულოზი
(მესამე კომპონენტი)
• სამეცნიერო კვლევების განხორციელების მხარდაჭერა
• მხარდაჭერა და მონაწილეობა სამეცნიერო კვლევების განხორციელებაზე, რომლებიც მიმართულია:
ახალი დიაგნოსტიკური მეთოდების ახალი ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტების ახალი ვაქცინების შექმნაზე
სტრატეგია - შევაჩეროთ ტუბერკულოზი
(მეექვსე კომპონენტი)
დიაგნოსტიკური საშუალებები 100 წლისაა
ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტები 40 წლის
ვაქცინა - 85 წლის
პრობლემები ტუბერკულოზის კონტროლში
თემა: ტუბერკულოზის
შემთხვევების დეფინიციები
მარინა ჯანჯღავა, MD, PhD
მაისი 2012w
ტუბერკულოზის შემთხვევათა კლასიფიკაცია
მოიცავს შემდეგ კრიტერიუმებს:
1. დაავადების ლოკალიზაციას
2. წარსულის მკურნალობის ანამნეზს
3. ბაქტერიოლოგიური კვლევის შედეგებს
4. რეზისტენტობის პროფილს
1. დაავადების ლოკალიზაციის მიხედვით :
• ფილტვის ტუბერკულოზი - სპეციფიკური
პროცესი მოიცავს მხოლოდ ფილტვის პარენქიმას.
• ფილტვგარეშე ტუბერკულოზი - სპეციფიკური
პროცესი ლოკალიზდება სხვა ორგანოებში
2. წარსულის მკურნალობის ანამნეზის მიხედვით:
• ახალი შემთხვევა
პაციენტი, რომელსაც არასოდეს მიუღია ტუბსაწინააღმდეგო
მედიკამენტები ან ღებულობდა არაუმეტეს ერთი თვისა
• წარსულში ნამკურნალები შემთხვევა
პაციენტი, რომელიც იტარებდა მკურნალობას პირველი და ან
მეორე რიგის ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტებით ერთი
თვის ან მეტი დროის განმავლობაში
2. წარსულში ნამკურნალები შემთხვევა:
• წარსულში პირველი რიგის მედიკამენტებით
ნამკურნალები შემთხვევა _ პაციენტი, რომელიც
იტარებდა მკურნალობას I რიგის მედიკამენტებით ერთი
თვის ან მეტი დროის განმავლობაში
• წარსულში მეორე რიგის მედიკამენტებით ნამკურნალები
შემთხვევა _ პაციენტი, რომელიც იტარებდა
მკურნალობას II რიგის მედიკამენტებით ერთი თვის ან
მეტი დროის განმავლობაში
• ფილტვის ტუბერკულოზის მგბ+ შემთხვევა - პაციენტი,
მჟავაგამძლე ბაქტერიებზე ნახველის ნაცხის
მიკროსკოპული გამოკვლევის ერთი ან მეტი დადებითი
შედეგით
3. ბაქტერიოლოგიური კვლევის შედეგების
მიხედვით
ფილტვის ტუბერკულოზის მგბ _ შემთხვევა
ფილტვის ტუბერკულოზის მგბ + შემთხვევა
მგბ(_) მაგრამ კულტურა დადებითი შემთხვევა:
პაციენტი, მჟავაგამძლე ბაქტერიებზე ნახველის ნაცხის
მიკროსკოპული გამოკვლევის, სულ მცირე ორი
უარყოფითი შედეგით
3.ბაქტერიოლოგიური კვლევის შედეგების
მიხედვით
ფილტვის ტუბერკულოზის მგბ _ შემთხვევა
2. მგბ (_) მაგრამ აკმაყოფილებს შემდეგ კრიტერიუმებს:
• რენტგენოლოგიურად აღინიშნება აქტიური
ტუბერკულოზისთვის დამახსიათებელი ცვლილებები
• არსებობს ექიმის კლინიკური გადაწყვეტილება ქიმიოთერაპიის
ჩატარების შესახებ
• არ აღინიშნება დადებითი დინამიკა ფართო სპექტრის
ანტიბიოტიკოთერაპიის კურსზე
3.ბაქტერიოლოგიური კვლევის შედეგების
მიხედვით
ფილტვის ტუბერკულოზის მგბ _ შემთხვევა
მონორეზისტენტული ტუბერკულოზი (SDR-TB) –
დაავადების გამომწვევი მიკობაქტერია გამძლეა ერთი
ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტის მიმართ
პოლირეზისტენტული ტუბერკულოზი (PDR-TB) _
დაავადების გამომწვევი მიკობაქტერია გამძლეა ორი ან
მეტი ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტის, მაგრამ არა
ერთდროულად იზონიაზიდის და რიფამპიცინის მიმართ
4. რეზისტენტობის პროფილის მიხედვით:
მულტირეზისტენტული ტუბერკულოზი (MDR) -დაავადების გამომწვევი მიკობაქტერია გამძლეა
ერთდროულად იზონიაზიდის და რიფამპიცინის მიმართ.
ექსტენსიური რეზისტენტობის ტუბერკულოზი (XDR) - დაავადების გამომწვევი მიკობაქტერი გამძლეა:
მგბ (+) ავადმყოფი, რომელმაც ჩაიტარა ქიმიოთერაპიის სრული კურსი და აქვს სულ მცირე 2 უარყოფითი პასუხი, მკურნალობის დასრულებისთვის
• დასრულებული მკურნალობა
პაციენტი, რომელმაც დაასრულა ქიმიოთერაპიის სრული კურსი, მაგრამ ვერ ხერხდება გამოსავლის განსაზღვრა, როგორც ,,განკურნება” (მაგ. ბბაქტერიოსკოპული კვლევის ნაკლებობის გამო)
,,განკურნება” + ,,დასრულებული მკურნალობა” = წარმატებულ მკურნალობას
• შეწყვეტილი მკურნალობა
პაციენტი, რომელმაც შეწყვიტა მკურნალობა 2 თვით ან მეტი ხნის განმავლობაში
• მოკვდა
პაციენტი, რომელიც მოკვდა მკურნალობის პერიოდში ნებისმიერი მიზეზით
• უშედეგო
- პაციენტი, რომელიც გახდა ან დარჩა მგბ (+) მკურნალობის მე-5 თვეს და დარჩა მგბ (+)
- პაციენტი, რომელსაც მკურნალობის პროცესში ჩატარებული მონიტორინგის დროს დაუდგინა DST პროფილის ცვლილება და MDR ტუბერკულოზის განვითარება.
რეგულარული ტუბერკულოზის გამოსავლები:
თემა: ეჭვი ტუბერკულოზზე და
ტუბერკულოზზე საეჭვო შემთხვევების
მართვა ლამარა ვაშაკიძე
მაისი, 2012 წელი
პრეზენტაციის შინაარსი
• პრეზენტაცია მოიცავს ინფორმაციას ტბ საეჭვო შემთხვევის კლინიკური ნიშნების, რისკ-ფაქტორების და მართვის შესახებ პჯ ქსელში, დიფერენციული დიაგნოსტიკის ასპექტებს
პრეზენტაციის მიზანია:
• მსმენელმა გაიცნოს თემა, აითვისოს საეჭვო შემთხვევის იდენტიფიცირების და მისი სწორი მართვის პრაქტიკული ჩვევები
შესავალი
• TB შემთხვევის გამოვლენა და TB საეჭვო შემთხვევის სწორი მართვა ტუბერკულოზის ეფექტური კონტროლის აუცილებელი პირობაა
• TB შემთხვევის გამოვლენასა და TB საეჭვო შემთხვევის მართვაში მონაწილეობენ როგორც საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ისე კერძო სექტორის ექიმები
• პროფესიული მოღვაწეობის პერიოდში TB საეჭვო შემთხვევას შეიძლება შეხვდეს თითქმის ყველა სპეციალობის ექიმი
• TB საეჭვო შემთხვევის მართვის წესი ეხება როგორც ფილტვის (PTB), ისე ფილტვგარეთა (EPTB) ფორმებს
TB საეჭვო შემთხვევის გამოვლენა
შეიძლება განხორციელდეს:
• პასიური მეთოდით _ როდესაც პაციენტი თავად მიმართავს ექიმს ჩივილებით
• აქტიური მეთოდით _ როდესაც წარმოებს დაავადების აქტიური სკრინინგი მედპერსონალის მიერ
ჩვენ ქვეყანაში მიღებულია TB გამოვლენის პასიური მეთოდი
აქტიური გამოვლენა ხორციელდება მხოლოდ ტბ მაღალი რისკის ჯგუფებში (კონტაქტები, ციხე, აივ-შიდსი)
ფილტვის TB საეჭვო შემთხვევა
კონსულტაციაზე მოსულ პაციენტებთან TB საეჭვო
შემთხვევის იდენტიფიკაციისათვის აუცილებელია:
შეფასდეს ჩივილები და კლინიკური ნიშნები
შეიკრიბოს დეტალური ანამნეზი
შეფასდეს რისკ-ფაქტორები და გამოიყოს რისკ-ჯგუფი
გაკეთდეს მსგავსი გამოვლინებების მქონე
დაავადებების ჩამონათვალი და პროტოკოლების
მიხედვით შემუშავდეს გამოკვლევის გეგმა
გვახსოვდეთ!
2 კვირაზე მეტი ხანგრძლივობით
• ხველა
• სისუსტე
• უმადობა
• წონაში დაკლება
• ღამის ოფლიანობა
• სუბფებრილური ტემპერატურა
საეჭვოა ფილტვის ტუბერკულოზზე და
მოითხოვს გამოკვლევას
ფილტვის ტუბერკულოზზე (PTB) საეჭვო კლინიკური
ნიშნები
გულ-მკერდის სიმპტომები
• ხველა მშრალი, ან პროდუქტიული (95%)
• სისხლიანი ხველა, ან სისხლდენა ფილტვებიდან
• ტკივილი გულ-მკერდის არეში
• სუნთქვის გაძნელება
ზოგადი კლინიკური ნიშნები
• სისუსტე
• უმადობა და წონაში დაკლება
• ღამის ოფლიანობა
• სუბფებრილიტეტი
რესპირატორული სისტემის მორეციდივე დაავადებები წელიწადში 3-4
PTB საეჭვო გულ-მკერდის სიმპტომები
ხველა _ მშრალი, ან მცირედ პროდუქტიული,
ხანგრძლივობა 2 კვირაზე მეტი, დღიური და სეზონური
რითმი არ ახასიათებს, არ არის შეტევითი ხასიათის, არ
ახასიათებს კავშირი გამაღიზიანებლებზე
სისხლიანი ხველა, ან ფილტვებიდან სისხლდენა _
შეიძლება იყოს PTB პირველი, ზოგჯერ ერთადერთი ნიშანი.
თან ახლავს ქსოვილის რღვევას. სისხლი ალისფერია,
საკვების მინარევების გარეშე
გაითვალისწნეთ სხვა შესაძლო მიზეზები: Cr, ბრონქოექტაზები, ჰიპერტენზია, პორტული ჰიპერტენზია,
• ანთებითი პროცესის ეტიოლოგიის ბაქტერიოლოგიური და სეროლოგიური დიაგნოსტიკა;
• პლევრის ღრუს ექოსკოპია;
• ანგიოპულმონოგრაფია;
• გარეგანი სუნთქვის ფუნქციის შესწავლა.
თემა: ლატენტური ტუბერკულოზური
ინფექცია (LTBI)
ლამარა ვაშაკიძე
მაისი 2012
• პრეზენტაცია მოიცავს ინფორმაციას ლატენტური ტუბერკულოზური ინფექციის (LTBI) შესახებ და განიხილავს მისი მართვის პრინციპებს • პრეზენტაციის მიზანია მიაწოდოს
მსმენელს პრაქტიკული მნიშვნელობის ინფორმაცია რათა იგი მზად იყოს ადგილზე (LTBI) მართვისათვის
პრეზენტაციის შინაარსი
• ლატენტური ტუბერკულოზური ინფექცია არის
მდგომარეობა, როდესაც ადამიანი მხოლოდ
ინფიცირებულია ტუბერკულოზის მიკობაქტერიით
მაგრამ არ არის აქტიური დაავადება
ტუბერკულოზი ანუ
• არ არის ტბ-ს კლინიკურ-რენტგენოლოგიური
ნიშნები
• ქსოვილებში არ არის ტბ-ს დამახასიათებელი
მორფოლოგიური სურათი
• ადამიანი არ წარმოადგენს ინფექციის წყაროს
LTBI - ლატენტური ტუბერკულოზური ინფექცია
• LTBI, ანუ “ინფიცირება” ვითარდება ადამიანის ორგანიზმში ტუბერკულოზის მიკობაქტერიის მოხვედრის შედეგად.
• LTBI დროს ტუბერკულოზის მიკობაქტერიები
ორგანიზმში იმყოფებიან მხოლოდ ე.წ. “მთვლემარე”, არაგამრავლებადი ფორმით და ვერ იწვევენ დაავადების განვითარებას
• LTBI 5%-10% შეიცავს პროგრესირებისა და აქტიურ ტბ დაავადებებში გადასვლის რისკს
• “მთვლემარე”, არაგამრავლებადი მიკობაქტერიები, გარკვეულ პირობებში გადადიან გამრავლებად ფორმაში და ვითარდება დაავადება თავისი კლინიკურ-მორფოლოგიური სურათით
• LTBI იდენტიფიცირება და მკურნალობა ტბ
ელიმინაციის აუცილებელი პირობაა
• TB დაავადებულთან კონტაქტში მყოფ ბავშვები, მოზარდები და მოზრდილები (განსაკუთრებით ბაცილარულ პაციენტებთან)
• სამედიცინო დაწესებულებების, ლაბორატორიების, მოხუცებულთა სახლების პერსონალი
• პატიმრები და ციხის თანამშრომლები
• თავშესაფარის მცხოვრები და პერსონალი
• ლტოლვილები და იძულებით გადაადგილებული პირები
• ეკონომიკურად გაჭირვებული დაბალი სოციალური ფენები
LTBI განვითარების რისკ-ჯგუფები (TB ინფიცირების რისკ-ჯგუფები)
• 5 წლამდე ასაკის ბავშვები
• აივ-შიდსიანი პირები
• ინფიცირებიდან პირველი 2 წელი
• ნარკომანები, ალკოჰოლიკები
• იმუნოსუპრესიული პირები: კორტიკოსტეროიდებზე დამოკიდებული, TNF-ά ანტაგონისტებზე მყოფი, ქიმიო და რენტგენოთერაპიის შემდეგ
• შაქრიანი დიაბეტი, თირკმლის ქრონიკული უკმარისობა
• გასტრექტომია ან “ბაიპასი”
• სხეულის მასის დეფიციტი 10% მეტი
LTBI აქტიურ TB დაავადებებში გადასვლის რისკ-ფაქტორები
• LTBI სკრინინგის აღიარებული და ხელმისაწვდომი მეთოდია კანის ტუბერკულოზური სინჯი – მანტუს სინჯი
• მანტუს სინჯი ინტრადერმული, დაყოვნებული ტიპის ალერგიული ტესტია. ხორციელდება 0,1 მლ (5 თU) ტუბერკულინის (PPD) კანში შეყვანით წინამხრის შუა მესამედში
• პასუხის შეფასება წარმოებს 48-72 სთ შემდეგ. ფასდება ინდურაციის დიამეტრი (არა ერითემის)
• უნდა გვახსოვდეს!
• მანტუს სინჯით არ ხდება დაავადება (ტბ) დიაგნოსტირება.
• მანტუს სინჯი მხოლოდ ინფიცირების (LTBI) გამოსავლენად გამოიყენება
LTBI სკრინინგი
reaqcia ≥5 მმ induracia iTvleba dadebiTad:
• gadatanili ტბ narCeni cvlilebebis arsebobisas
• aiv-SidsianebTan
• organoTa transplantaciis Semdgom
• hormondamokidebul pirebTan
• aqtiur ტბ pirebTan
კანის ტუბერკულოზური სინჯის (მანტუს ტესტი)
შეფასების კრიტერიუმები
რეაქცია ≥ 10მმ ინდურაცია ითვლება დადებითად:
• ოთხი წლის ასაკამდე ბავშვებში
• ტბ დაავადებულებთან კონტაქტებში
• ტბ ინფიცირების მაღალი რისკის ჯგუფებში
• ტბ მაღალი პრევალენტობის რეგიონებში
რეაქცია ≥15 მმ ინდურაცია ითვლება დადებითად:
პირები, ვისაც არა აქვთ ტბ რისკ-ფაქტორები
კანის ტუბერკულოზური სინჯის (მანტუს ტესტი)
შეფასების კრიტერიუმები
მანტუს სინჯის ცრუ უარყოფითი შედეგი
• შიდსი
• ალკოჰოლიზმი
• გასტრექტომია და ბაიპასი
• ლეიკოზი და ლიმფოპროლიფესტატი
• დაავადებებში
• მალნუტრაცია
• სარკოიდოზი
• ასაკი >45
• თირკმლის უკმარისობა
• მძიმე ბაქტერიული, ვირუსული და სოკოვანი ინფექციები
• კორტიკოსტეროიდები
• თუთიის დეფიციტი
გვახსოვდეს!
წითელა, წითურა, ქუნთრუშა, პოლიომიელიტის
აცრიდან 2 თვის მანძილზე მანტუ იქნება უარყოფითი
კანის ტუბერკულოზური სინჯის (მანტუს ტესტი) ცრუ-უარყოფითი
და ცრუ-დადებითი შედეგების მიზეზები
მანტუს სინჯის ცრუ-დადებითი შედეგი
• ატიპიურ, არატუბერკულოზურ მიკობაქტერიებთან
ჯვარედინი რეაქცია
• ბუსტერ – ეფექტი
• BCG ვაქცინაცია
• LTBI სკრინინგის თანამედროვე, ეფექტურ მეთოდს
წარმოადგენს “ინერფერონ-გამა”, ანუ “კვანტიფერონ”
ტესტი
• წარმოებს in vitzo, სისხლში ხდება M.tuberculosis სპეციფიური ანტიგენების ამოცნობა
• არ არის დაკავშირებული BCG ვაქცინაციასთან
• არ იძლევა ჯვარედინ რეაქციას არატუბერკულოზურ
მიკობაქტერიებს
• სამწუხაროდ! – საქართველოში არ არის
ხელმისაწვდომი
LTBI სკრინინგი
ზოგადად მიღებული ჯანმოს რეკომენდაციით
• იზონიაზიდი _ ყოველდღიურად 9 თვე, დღეში 300მგ
• ალტერნატიული
– იზონიაზიდი _ ორჯერ კვირაში 9 თვე, დღეში 900მგ, DOT
– იზონიაზიდი _ ყოველდღე 6 თვე 300 მგ დღეში
– იზონიაზიდი _ ორჯერ კვირაში 6 თვე 900 მგ დღეში DOT
– რიფამპიცინი _ ყოველდღე 4 თვე 600 მგ დღეში
• (რიფამპიცინი, მიკოცეტინი ანტირეტრივირუსულ
თერაპიაზე მყოფი პირებისათვის)
LTBI სამკურნალო რეჟიმები
• TB ინფიცირებისა და დაავადების მაღალი რისკის ჯგუფში- C.14 • სკრინინგი ტარდება კანის ტუბერკულოზური
• სინჯით –მანტუს ტესტი - C.14 • თუ ხელმისაწვდომია, შეიძლება გაკეთდეს
• კვანტიფერონ- TB ტესტი C.14 • LTBI მკურნალობის არჩევა მეთოდია იზონიაზიდი 9 თვე - A.142122 • რიფამპიცინი + იზონიაზიდი 3 თვე არის ალტერნატიული
ვარიანტი - B. 25 A - უტყუარი სარწმუნოება
B - ლიმიტირებული სარწმუნოება
C - კონსენუსი
LTBI სკრინინგი-რეკომენდაციები
LTBI სკრინინგი და მკურნალობა LTBI რისკ-ფაქტორები
არ არის არის
არ კეთდება ”მანტუ“ კეთდება „მანტუ“
უარყოფითი დადებითი
კონტაქტი აქტ. TB
Ŗ⁰ გამოკვლევა
არა კი
მკურნალობა (-)
მეორდება მანტუ 12 კვირის
შემდეგ
Ŗ⁰ N Ŗ⁰ +
LTBI მკურნალობა + გამოირიცხოს
აქტ.TB
უარყოფითი დადებითი
მკურნალობა (-) მკურნალობა (+) თუ არის მაღალი რისკის
ჯგუფი
მიდის A
• საქართველო TB ინფიცირებისა და დაავადების მაღალი რისკის რეგიონია
• რეგიონში მაღალია MDR და XDR სიხშირე
• LTBI სკრინინგი აუცილებელია მაღალი რისკის ჯგუფებში,
მაგრამ:
• LTBI მკურნალობა იზონიაზიდით დასაშვებია მხოლოდ სენსიტიურ ტუბერკულოზთან კონტაქტში მყოფი პირებისათვის
• MDR da XDR TB კონტაქტებში იზონიაზიდით მონოთერაპია გაუმართლებელია
• ინფექციის არსებული რეზერვუარის პირობებში, იზონიაზიდით ქიმიოპროფილაქტიკის შემდეგ რეინფიცირების ალბათობა რჩება მაღალი
შესაბამისად:
• საქართველოში LTBI საყოველთაო მკურნალობა არახარჯთეფექტური შეიძლება იყოს
• LTBI მკურნალობა გამართლებულია ქვეყნებში, სადაც დაავადება ელიმინაციის ფაზაშია
• ც.ნ.ს.: აგზნებულობა, ჭირვეულობა, ან მოთენთილობა, ძილიანობა,
თავის ტკივილი
• საყრდენ-მამოძრავებელი აპარატი: კუნთების და სახსრების
მფრინავი ხასიათის ტკივილები ლოკალური დაზიანების
ნიშნების გარეშე
• გულ-სისხლძარღვთა სისტემა: გულის ფრიალი, აჩქარება,
არტერიული წნევის ლაბილურობა
– ორგანული დაზიანება არ ვლინდება
• საჭმლის მომნელებელი სისტემა: უმადობა, გულზიდვა, მფრინავი
ხასიათის,არამუდმივი ტკივილები მუცლის სხვა და სხვა არეში
ლოკალური ორგანული დაზიანების გარეშე
• სასუნთქი სისტემა: ხშირი “გაცივებები” ანთების დადასტურების
გარეშე
• კანი: კვანძოვანი ერიტემა, ხშირი ფურუნკულები, ჯიბლიბო
TB პირველადი ინფიცირების პერიოდის
პარასპეციფიკური კლინიკური ნიღბები
ყველა ექიმს უნდა ახსოვდეს, რომ ზემოთ ჩამოთვლილი ნიშნების უკან შესაძლოა იმალებოდეს
TB ინფიცირება
განსაკუთრებით TB ინფიცირების მაღალი რისკის ჯგუფებში
როდესაც არ დასტურდება სხვა ორგანოსპეციფიური დაავადება (ც.ნ.ს. რევმატიული პათოლოგია, კარდიალური პათოლოგია, გასტრო-ენტერო-კოლიტი, ქოლეცესტიტი, ატინფოზი)
აუცილებელია კანის ტუბერკულოზური სინჯის ჩატარება! მანტუს სინჯის ზომისა და BCG ვაქცინაციის ვადის მიხედვით
გადაწყვეტილების მიღება რეფერალის შესახებ
ან სათანადო რეკომენდაციები
• მოხდეს შესაძლო კონტაქტების ტრასირება და
რეფერალი
• გამოირიცხოს აქტიური ტბ ალბათობა
(სპეციალისტის მიერ)
• მოწესრიგდეს პაციენტის საყოფაცხოვრებო
ჰიგიენური და კვების რეჟIმი, შეიძლება
კლიმატოთერაპია
• გადაწყვეტილება LTBI მკურნალობის შესახებ
მიიღოს სპეციალისტმა
TB ინფიცირების არასპეციფიკური ნიშნების მართვა
თემა: ეჭვი ფილტვგარეშე ტუბერკულოზზე
ლ. ვაშაკიძე, 2012
ფილტვგარეთა ტუბერკულოზი EPTB
პრეზენტაციის შინაარსი
• მოიცავს ინფორმაციას EPTB ფორმების და მათი
კლინიკური ნიშნების შესახებ
პრეზენტაციის მიზანი
• მსმენელი გაეცნობა თემას და მზად იქნება
ადგილზე ეჭვი მიიტანოს EPTB
• TB პროცესი, რომელიც ლოკალიზებულია ნებისმიერ ორგანოში ფილტვის პარენქიმის გარეთ, განისაზღვრება როგორც ფილტვგარეთა ტუბერკულოზი (ექსტრაპულმონური TB)
• ხშირია აივ პოზიტიურ და შიდსით დაავადებულ პირებში
• EPTB ფორმებია: ლიმფური კვანძების, პლევრის, გენიტალური ორგანოების, საშარდე სისტემის, ხელებისა და სახსრების, თავის ტვინის გარსის და თავის ტვინის, პერიტონიუმის და პერიკარდიუმის ტუბერკულოზი იშვიათია კანის, თვალის TB
ფილტვგარეთა ტუბერკულოზი EPTB
• EPTB ვითარდება ინფექციის ლიმფო-
ჰემატოგენური გზით გავრცელების შედეგად
• EPTB შეიძლება განვითარდეს პირველად
ინფიცირების პერიოდში, ან, როგორც მეორადი _
რეაქტივაციის სედეგად
• EPTB შეიძლება იყოს იზოლირებული ან თან
ახლდეს ფილტვის ფორმას
ფილტვგარეთა ტუბერკულოზი EPTB
EPTB საეჭვო შემთხვევის იდენტიფიცირება
• EPTB კლინიკური გამოვლინება და ნიშნები დამოკიდებულია პროცესის ლოკალიზაციაზე
• EPTB ლოკალური ორგანო სპეციფიკურ ნიშნებთან
ერთად გამოხატულია ტბ დამახასიათებელი
ზოგადი კლინიკური ნიშნები: სისუსტე, უმადობა,
წონაში დაკლება, ოფლიანობა, სუბფებრალური
ტემპერატურა დღის მეორე ნახევარში, არ
ექვემდებარება ა/ბ მკურნალობას
• EPTB, რომელიც თან ახლავს PTB ამ უკანასკნელის
დიაგნოსტირების შემდეგ შედარებით იოლი
ეჭვმისატანია
სავარაუდო დიაგნოზები
კისრის და იღლიის ფოსოში ისინჯება გადიდებული
ლ/კვანძები
სავარაუდოა ლიმფური კვანძების TB
პლევრიტის ნიშნები
− სუნთქვა არ ტარდება
− გულ-მკერდის მკურნალობა შეზღუდული
მოყრუება
სავარაუდოა TB პლევრიტი
სავარაუდო დიაგნოზები
პერიკარდიტის ნიშნები
გულის ტონების მოყრუება
ხელმისაწვდომ პოზიციაში კისრის და მხრის ვენების დაბერვა
კიდურების/მუცლის შეშუპება
სავარუდოა ტბ პერიკარდიტი
მენინგიტის ნიშნები
კისრის რიგიდობა, ნისტაგმი
აგზნებადობა/ნერვული აშლილობა
სავარუდოა ტბ მენინგიტი
კისრის და იღლიის ფოსოში ისინჯება
გადიდებული ლ/კვანძები
სავარაუდოა ლ/კვანძების ტბ
EPTB ლოკალური ნიშნები
• ხერხემლის TB კისრის ან ზურგის არეში ლოკალური ტკივილის
ირადიცია ჩამონაწვეთი “ცივი” აბსცესი, მიელიტი და
დამბლები, კუზი
• სახსრების TB უპირატესად მსხვილი სახსრების
მონოარტიკულარული ართრიტი უმტკივნეულო
შეშუპებით, მოძრაობის შეზღუდვით, სიწითლის და
სიმხურვალის გარეშე
თირკმლისა და საშარდე გზების TB
• თირკმლის არეში ყრუ ტკივილი, ჰემატურია,პიურია,
მტკვნეული შარდვა
• “სტერილური პიურია”- არის ლეიკოციტები, არ
იზრდება ფლორა
• თირკმლის ქრონიკული უკმარისობა
• შეიძლება პროსტატიტი, ორხოეპიდიდიმიტი
EPTB ლოკალური ნიშნები
გენიტალური TB • ქალებში _ მენსტრუალური ციკლის დარღვევა,
ტკივილი მცირე მენჯის ღრუში, საშ. დეფორმაცია,
ლულების შევიწროება და გაუვალობა, უშვილობა.
• მამაკაცებში _ ეპიდიდიმიტი: დანამატების
უმტკივნეულო შეშუპება, გამკვრივება, სიმძიმის
შეგრძნება
• შეიძლება ჩაითრიოს პროსტატა
EPTB ლოკალური ნიშნები
• პერიტონული TB ასციტი პორტალური ჰიპერტენზიის გარეშე, გადიდებული მეზენტერიული და რეტროპერიტონული ლ/კვანძები, შეიძლება გამოიწვიოს გაუვალობა
• პერიკარდიუმის TB უფრო ხშირია აივ-ინფიცირებულ პაციენტებში.
პროგრესირებადი ქოშინი, პარადოქსული პულსი, დაბალი ა/წნევა, გულის ტონების მოყრუება ძლიერი სისუსტე, ტემპერატურა, “ჩაიდნის” ფორმის გული. განვითარდეს კონსტრიქციული პერიკარდიტი
გვახსოვდეს!
EPTB ეჭვის ყველა შემთხვევაში
სავალდებულოა TB სპეციალისტის
დაუყოვნებელი კონსულტაცია, რომელიც
უზრუნველყოფს გაიდლაინით
გათვალისწინებულ შემდგომ მართვას
თემა: ეჭვი ტუბერკულოზზე ბავშვთა ასაკში ლ. ვაშაკიძე მაისი, 2012
შინაარსი
• პრეზენტაცია მოიცავს ინფორმაციას ბავშვთა ასაკში ტბ
საეჭვო შემთხვევას იდენტიფიკაციისა და მართვის
შესახებ
მიზანი
• მსმენელმა გაიცნოს თემა და ადგილზე პრაქტიკულად
შეძლოს ბავშვთა ტბ ეჭვის მიტანა და სწორი მართვა
ეჭვი ტუბერკულოზზე ბავშვთა ასაკში
ეჭვი TB ბავშვთა ასაკში
ბავშვთა ასაკში ეჭვი ტბ-ზე მატულობს:
• ოჯახური კონტაქტის პირობებში
• დაფიქსირებული მალნუტრიციის შემთხვევაში
• რამოდენიმე თვის წინ გადატანილ მძიმე ინფექციის
დროს (წითელა)
• აივ-ინფიცირება
TB ალბათობა განხილული უნდა იყოს ყველა ბავშვთან,
ვისაც:
ანამნეზში აქვს:
• დაუდგენელი მიზეზით წონაში დაკლება, ან ზრდაში
ჩამორჩენა
• დაუდგენელი მიზეზეზის to 2 კვირაზე მეტი ხანგრძლივობით
• ქრონიკული ხველა
• კონტაქტი TB დაავადებულებთან
ეჭვი TB ბავშვთა ასაკში
გასინჯვით ვლინდება პათოლოგია:
• სითხე პლევრის ღრუში, პოლისეროზიტი
• გადიდებული, უმტკივნეულო ლ/კვანძები, შესაძლო
ფისტულით კისრის არეში
• მკერდშიდა ლიმფადენოპათია
• მენინგიტის ნიშნები: თავის ტკივილი, კისრის კუნთების
• ძვლების და სახსრების, მათ სორის ხერხემლის ლოკალური
შეშუპება, დეფორმაცია
• კვანძოვანი ერითემა
• ფლიქტენური კონუქტივიტი
გვახსოვდეს!
• ბავშვებში TB ეჭვის დროს აუცილებელია ტბ
სპეციალისტის კონსულტაცია და სათანადო
გამოკვლევები (რენტგენი, ხელმისაწვდომი მასალის
ბაქტერიალური კვლევა, მანტუს სუნჯი) გაიდლაინის
მიხევით.
• განსაკუთრების საშიშია მილიარული ტუბერკულოზი
და TB მენინგიტი
ტუბერკულოზის თავისებურებანი ბავშვთა
ასაკში
• ბავშვთა ასაკში მეტია EPTB , განსაკუთრებით
დისემინირებული ტუბერკულოზის და მენინგიტის
განვითარების ალბათობა
• ბავშვთა ასაკისათვის დამახასიათებელია
ლიმფადენოპათია
• ბავშვები ოლოგობაცილარულები არიან და
ბაქტერიოლოგიური დიაგნოსტიკა რთულია
• ბავშვებში პრაქტიკულად არ გვხვდება მეორადი
რეზისტენტობა; ძირითადია პირველადი,
კონტაქტის შედეგად მიღებული რეზისტენტობა
• ბავშვებში უცნობი DST დროს მკურნალობა იწყება
კონტაქტის DST-ის მიხედვით
ტუბერკულოზის მკურნალობაზე დამყოლობა
თემა : პაციენტთა მკურნალობა უშუალო მეთვალყურეობის ქვეშ და
მკურნალობისადმი დამყოლობა ტუბერკულოზით დაავადებულ
პაციენტებში
ლამარა ვაშაკიძე 2012 წ
• TB მკურნალობა ხანგრძლივი პროცესია პრეპარატების ყოველდღიური მიღებით და მათი შესაძლო გვერდითი მოვლენებით
• TB ეფექტური მკურნალობისათვის და განკურნების მისაღწევად აუცილებელი პირობაა პაცინეტის დამყოლობა მკურნალობაზე
• TB პაციენტი სრული მხარდაჭერით უნდა იყოს უზრუნველყოფილი
• TB მართვის პაციენტზე ორიენტირებული მიდგომა ეფუძნება პაციენტის მოთხოვნების გათვალისწინებას და პაციენტსა და მედმუშაკს შორის სრულ ურთიერთგაგებასა და პატივისცემას
• TB პაციენტზე ორიენტირებული მიდგომა, პირველ რიგში, გულისხმობს DOT მკურნალობის ჩატარებას პაციენტისათვის მაქსიმალურად მოსახერსებელ ადგილას, მათ შორის ბინაზეც
• TB პაციენტზე ორიენტირებული მიდგომა ითვალისწინებს პაციენტის ინფორმირებას და მხარდაჭერას კონკრეტული პირის ინტერესების შესაბამისად (სოციალური ფაქტორები, სტიგმა)
• DOT პროცესი უნდა განხორციელდეს პაციენტთან მეგობრული დამოკიდებულებით და ხელშეწყობით
• შეიძლება გამოყენებული იყოს წამახალისებელი ღონისძიებები:
- უზრუნველყოფა სატრანსპორტო ხარჯებით - უზრუნველყოფა დამატებითი საკვებით და ვაუჩერით - დახმარება სპეციფიკურ პროგრამებში მოსახვედრად (ნარკომანები, ალკოჰოლიკები, მენტალური პრობლემის მქონე პირები) • TB პაციენტზე ორიენტირებული მიდგომა დამყოლობის
გასაუმჯობესებლად ითვალისწინებს მედპერსონალის, სოციალური მუშაკების და ოჯახის წევრების ერთობლივ, შეთანხმებულ და ინფორმირებულ ძალისხმევას
ცუდი დამყოლობის მიზეზები
გადაწყვეტის გზები
პაციენტს მედ-მუშაკთან ცუდი დამოკიდებულება აქვს
საჭიროა პრობლემის მიზეზის განსაზღვრა და მედმუშაკთან და პაციენტთან საუბრით შესაძლო გამოსავლის მოძებნა; თუ მკურნალობისას არ არის გათვალისწინებული პაციენტის ინტერესები, შეცვალეთ მედმუშაკი (სადაც შესაძლებელია) და გამოასწორეთ ყველა ხარვეზი
მკურნალობის გარკვეული პერიოდის შემდეგ პაციენტი თავს ცუდად აღარ გრძნობს
გამუდმებით გაუმეორეთ პაციენტს მკურნალობის დასრულების აუცილებლობის და იმ შედეგების შესახებ, რაც შეიძლება მოჰყვეს არასრულ მკურნალობას. მაგ. შემდგომში რეზისტენტობის და დაავადების უფრო მძიმე ფორმების განვითარება
სტიგმა პაციენტს ხაზგასმით განუმარტეთ, რომ: • ტუბერკულოზით შეიძლება ნებისმიერი დაავადდეს • ტუბერკულოზი განკურნებადია და პაციენტთა უმრავლესობა
მკურნალობის დაწყებიდან ხანმოკლე პერიოდში აღარ არის ინფექციური
• დაარწმუნეთ პაციენტი, რომ მათი დაავადების შესახებ ინფორმაცია კონფიდენციალურია
ალკოჰოლიზმი ან ნარკომანია
• დაეხმარეთ პაციენტს დაუკავშირდეს ალკოჰოლიზმისა და ნარკომანიასთან ბრძოლის სპეციალიზებულ სამსახურებს
• დაიხმარეთ მისი ოჯახის წევრები • მუდმივად ხაზი გაუსვით მკურნალობის აუცილებლობას • წაახალისეთ პაციენტი (საკვებით ან ფულადი დახმარებით)
პირადი ან საზოგადოებრივი თავისებურებები-ალტერნატიული მკურნალობა
• იყავით ყურადღებიანი და გაიზიარეთ პაციენტის მდგომარეობა • ნუ აკურძალავთ პაციენტს დამატებით ქმედებებს, თუ ეს მისთვის
საზიანო და დამღუპველი არ იქნება
ცუდი დამყოლობის მიზეზები
გადაწყვეტის გზები
გვერდითი მოვლენების განვითარება
• თავიდანვე განუმარტეთ პაციენტს შესაძლო გვერდითი მოვლენების შესახებ
• ასწავლეთ პაციენტს გვერდითი მოვლენების ამოცნობა • გვერდითი მოვლენების მართვა დაიწყეთ გამოვლენისთანავე,
მძიმე გვერდითი მოვლენების დახმარებისთვის მიმართეთ შესაბამის სპეციალისტს
საზოგადოებაში კვლავ დაბრუნების უიმედობა
• ხაზგასმით განუმარტეთ პაციენტს, რომ მკურნალობის დაწყენიდან ხანმოკლე პერიოდში ის კვლავ შეძლებს დაუბრუნდეს თავის საქმიანობას
• მკურნალობის მანძილზე პაციენტი მუდმივად ინფორმირებული უნდა გყავდეთ.
უნარშეზღუდულობა (მ.შ. მენთალური უნარების)
• სცადეთ კიდევ ერთხელ აუხსნათ პაციენტს, თუ რა გააკეთოს სამკურნალო რეჟიმის დასაცავად, ჩართეთ პროცესში ოჯახის წევრები და შესაბამისი სამსახურები;
• ეცადეთ მოძებნოთ სხვა გამოსავალიც (მაგ. მიამაგრეთ პაციენტს პიროვნება, რომელიც კლინიაში გაყვება)
არასაკმარისი სოციალური მხარდაჭერა
• დახმარებისთვის მიმართეთ სოციალურ სამსახურებს, რათა მოაგვაროტ ტრანსპორტირების და სხვ. პრობლემები
• წამახალისებელი საშუალებები
ენობრივი ბარიერი • დაიხმარეთ ოჯახის წევრი ან ახლობელი და დარწმუნდით, რომ პაციენტმა კარგად გაუგო თქვენი ნათქვამი
სხვა პრობლემები (მაგ. სამსახურის დაკარგვის და ფინანსური პრობლემების შიში)
• კვლავაც განუმარტეთ პაციენტს მომავლისთვის მკურნალობის დასრულების აუცილებლობა
• ხაზი გაუსვით, რომ მკურნალობის დასრულების შემდეგ იგი კვლავაც დაუბრუნდება აქტიურ პროფესიულ საქმიანობას
თემა: მედიკამენტების გვერდითი მოვლენები
და მათი მართვა
ლ. ვაშაკიძე ლ. გოგინაშვილი მაისი, 2012w
შესავალი
• II რიგის ტუბსაწინააღმდეგო პრეპარატები უფრო ხშირად იწვევენ გვერდით ეფექტებს, ვიდრე I რიგის მედიკამენტები
• ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტების გვერდითი რეაქციები შეიძლება გამოვლინდეს როგორც მკურნალობის დაწყებიდან პირველ 2-3 კვირაში, ისე მკურნალობის ყველა ეტაპზე
• ამბულატორიულ რეჟიმში პაციენტი მოდის უკვე აწყობილი მკურნალობით და გვერდითი მოვლენების მართვის გამოცდილებით.
გვერდითი რეაქციების კლასიფიკაცია:
• მსუბუქი - ავადმყოფი აგრძელებს მკურნალობას ტუბ.საწინააღმდეგო მედიკამენტებით და ღებულობს პრეპარატებს გვერდითი რეაქციების საწინააღმდეგოდ
• საშუალო –მცირდება დოზირება ან დროებით იხსნება “დამნაშავე” პრეპარატი
• მძიმე – ავადმყოფი წყვეტს გვერდითი რეაქციის გამომწვევი პრეპარატის მიღებას
Mმკურნალობის დაწყებამდე პჯ ექიმმა სასურველია
მიაწოდოს ინფორმაცია TB სპეციალისტს
• თანმხლები დაავადების და/ან მდგომარეობის შესახებ, რომელმაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს მედიკამენტების ამტანობაზე.
• ადრე არსებული გვერდითი რეაქციების შესახებ • ალერგიული რეაქციების შესახებ • ნებისმიერი დამატებითი საინტერესო ინფორმაცია
კლინიკური დაკვირვება: პჯდ ექიმმა უნდა შეახსენოს
პაციენტს
გამოკვლევები, რომლებიც უნდა ჩატარდეს ყოველთვიურად:
• სისხლის, შარდის საერთო ანალიზი • ღვიძლის ფუნქციური სინჯები • თირკმლის ფუნქციური სინჯები (კრეატინინი, კალიუმი) • იმ პაციენტების აუდიომეტრია, რომლებიც
ღებულობდნენ ამინოგლიკოზიდებს ან კაპრეომიცინს • სხვა გამოკვლევები (დამოკიდებულია პაციენტის
კონსულტაცია • ალერგოლოგის კონსულტაცია • ნევროპათოლოგის კონსულტაცია • და სხვა.
პჯდ ექიმმა უნდა იცოდეს წამლების შესაძლო გვერდითი
რეაქციები
• გასტრო-ინტესტინალური ტრაქტის დაზიანება • ღვიძლის დაზიანება/ტოქსიკური ჰეპატიტი • ცნს-ის ტოქსიური …დაზიანება • ფსიქიური და ნევროლოგიური მოშლილობები • VIII წყვილი ნერვის ტოქსიური დაზიანება: ვესტიბულარული,
სმენითი • თირკმლის დაზიანება • მძიმე ალერგიული რეაქციები • კანის მსუბუქი რეაქციები • მხედველობის დაზიანება • საყრდენ-მამოძრავებელი აპარატის (კუნთების, ჩონჩხის)
პრობლემები • ელექტროლიტების დისბალანსი • სისხლმბადი სისტემის დაზიანება • ტკივილი ინექციის ადგილას
პჯ ექიმმა გვერდითი რეაქციის გამოვლენისას უნდა
შეაფასოს
• სხვა შესაძლო მიზეზი • გვერდითი რეაქციის სიმძიმე და სახე • გვერდითი რეაქციის გამოვლინის დრო • მკურნალობის რეჟიმის ცვლილებების საჭიროება • მათი ადგილობრივი მართვის შესაძლებლობა • რეფერალის აუცილებლობა
გასტრო-ინესტინური გვერდითი რეაქციები
(სავარაუდო გამომწვევი-Eto/Pto, Pas, H, E, Z, Fq)
ხშირი, მსუბუქი • გულისრევის შეგრძნება • ღებინება • ფაღარათი • შებერილობა • მუცლის ტკივილი • მეტალის გემო პირში… საშუალო სიმძიმის და მძიმე • გასტრიტი • წყლული • ტოქსიური ჰეპატიტი
გასტრო-ინტესტინური გვერდითი რეაქციები
(სავარაუდო გამომწვევი- Eto/Pto, Pas, H, E, Z, Fq)
ხშირად გამოვლინდება მკურნალობის დასაწყისში შემთხვევის მართვა მსუბუქი გვერდითი რეაქციებისას: • ტუბსაწინააღმდეგო მკურნალობა გრძელდება • პაციენტის განსწავლა • დამატებითი ინფორმაციის მიწოდება (სხვა პრეპარატები,
კვების თავისებურებები და სხვა) • დაკვირვება დინამიკაში • სხვა შესაძლო მიზეზის გამორიცხვა: გასტრო-დუოდენური
სისხლდენა, ჰეპატიტი და სხვა • დეჰიდრატაციის ხარისხი შეფასება • ელექტროლიტების დონის კონტროლი • მკურნალობა (სასმელი წყალი, რეჰიდრონი, ფიზიოლოგიური
ხსნარი, რინგერი, გულისრევის საწინააღმდეგო მედიკამენტები).
გასტრო-ინესტინური გვერდითი რეაქციები
(სავარაუდო გამომწვევი-Eto/Pto, Pas, H, E, Z, Fq)
შემთხვევის მართვა საშუალო სიმძიმის და მძიმე გვერდითი რეაქციებისას
• გაირკვეს “დამნაშავე” მედიკამენტი • მოხდეს სწრაფი რეაგირება პაციენტის ჩივილებზე • ჩატარდეს დამატებითი გამოკვლევები
(ფიბროგასტროსკოპია, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ღო –სკოპია, ტრანამინაზები და ბილირუბინი სისხლში, გამოირიცხოს სხვა მიზეზები)
• მიესადაგოს ტუბსაწინააღმდეგო მკურნალობა გვერდით რეაქციებს (პრეპარატის დოზის შემცირება ან მოხსნა, ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტების დაყოფა 2-3 მიღებად და ა.შ.)
გასტრო-ინესტინური გვერდითი რეაქციები
(სავარაუდო გამომწვევი-Eto/Pto, Pas, H, E, Z, Fq)
გასტრიტი, კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება
• ტუბსაწინააღმდეგო მკურნალობა გრძელდება • * ღებინების საწინააღმდეგო მედიკამენტი,
ანტაციდური საშუალებები, H2 ბლოკატორები ან ომეპრაზოლი
• დაკვირვება – პაციენტის ჩივილებზე ტუბერკულოზის მკურნალობის დროული აღდგენა
მსუბუქი: • თავბრუ • თავის ტკივილი • დაღლილობა • ძილიანობა • აგზნებადობა/უძილობა საშუალო სიმძიმის და მძიმე: • კრუნჩხვები • გონების დაკარგვა • პერიფერიული ნეიროპათია • ოტოტოქსიურობა
ნევროლოგიური გვერდითი რეაქციები
(სოციო-ეკონომიკური მდგომარეობა, ქრონიკული დაავადება Cs, H, Fq)
შემთხვევის მართვა მსუბუქი გვერდითი რეაქციებისას: • ტუბერკულოზის მკურნალობა გრძელდება • დამატებითი ინფორმაცია – რისკის ფაქტორები • გამოირიცხოს სხვა მიზეზები • დაკვირვება დინამიკაში – კონტროლი პაციენტის
• ზოგიერთ ავადმყოფს ანტიფსიქოზური მკურნალობა უტარდება ტუბერკულოზის მკურნალობის მთელი კურსის მანძილზე.
• ფსიქოზი და სუიციდის მცდელობა მოითხოვს გადაუდებელ სამედიცინო დახმარებას და პაციენტის ჰოსპიტალიზაციას
ენდოკრინული გვერდითი მოვლენები
Mმსუბუქი
• დიაბეტით დაავადებულებში უარესდება გლეკემიის კონტროლი
• მენსტრუაციული ციკლის ცვლილება/დარღვევა
• მასტოპათია
• იმპოტენცია
საშუალო და მძიმე
• ჰიპოთირეოდიზმი
ჰიპოთირეოზი
(სავარაუდო გამომწვევი–Eto/Pro, Pas)
შემთხვევის მართვა
• ვითარდება თანდათან და მნიშვნელოვანია ჰიპოთირეოზის ნიშნების კარგად ცოდნა (შეშუპება, სისუსტე, მოდუნება, კანის/თმის სიმშრალე, აპათია)
• ტუბერკულოზის მკურნალობა გრძელდება
• ჰიპოთირეოზზე ეჭვისას ისაზღვრება ჰიპოფიზის თირეოტროპული ჰორმონის დონე
• თუ TTH დონე > 10U/I და სხვა მიზეზი გამოირიცხა, ინიშნება მკურნალობა ლევოთიროქსინით
• თუ არ არის გაუმჯობესება მცირდება Pas, Eto/Pto დოზები
ელექტროლიტების დისბალანსი
(სავარაუდო გამომწვევი – კაპრეომიცინი, ამინოგლიკოზიდები)
ჰიდრატაციის და ელექტროლიტების ბალანსის დარღვევა
ხშირი და მსუბუქი
• Dდეჰიდრატაცია
საშუალო და მძიმე
• ჰიპოკალემია
• ჰიპომაგნემია
Hჰიპოკალემია (სავარაუდო გამომწვევი
- კაპრეომიცინი, ამინოგლიკოზიდები)
შემთხვევის მართვა
• შეიძლება მიმდინარეობდეს უსიმპტომოდ ან შემდეგი
სიმპტომებით: მოთენთილობა, კუნთების კრუნჩხვები,
ეკგ–ცვლილებები, კუნთების სისუსტე და
ჰიპორეფლექსია
Mმიზეზები:
• კაპრეომიცინის და ამინოგლიკოზიდების პირდაპირი
ზემოქმედება თირკმლის ტუბულებზე
• ღებინება და ფაღარათი
• ასაკი > 50 წ
რეკომენდაციები სკრინინგისათვის
• ჰიპოკალემიის მაღალი რისკის მქონე პაციენტთა
ჯგუფის გამოყოფა (შაქრიანი დიაბეტი, აივ
ინფექცია, სხეულის მასის დეფიციტი, ასაკი >50 და
ა.შ.)
• კალიუმის დონის განსაზღვრა ყოველთვიურად.
სხვა გვერდითი რეაქციები
ხშირი და მსუბუქი
• ართრალგია
• მიალგია
• კანდიდოზი, სტომატიტი (შედარებით იშვიათია II
რიგის პრეპარატებით თერაპიისას)
საშუალო და მძიმე
• ნეფრო-ტოქსიური სინდრომი
• მხედველობის ნერვის ნევრიტი
• ანემია
მხედველობის ნერვის ნევრიტი
• ეტამბუტოლი –საყურადღებოა დოზირებისას
25მგ/კგ
• ოფტალმოლოგის კონსულტაცია
• მედიკამენტის დროებით შეჩერება და/ან შეწყვეტა
• ეტამბუტოლის მოხსნის შემდეგ მხედველობის
პრობლემა, ჩვეულებრივ, გაივლის
თირკმლის უკმარისობა (სავარაუდო გამომწვევი_ამინოგლიკოზიდები და კაპრეომიცინი)
იშვიათი, მაგრამ სიცოცხლისათვის საშიში გვერდითი
რეაქცია
რეკომენდაციები სკრინინგისათვის:
• კრეატინინი და კალიუმის დონის განსაზღვრა
მკურნალობის დაწყებამდე
• კრეატინინის დონის განსაზღვრა ყოველთვიურად
თირკმლის უკმარისობა
(სავარაუდო გამომწვევი_ამინოგლიკოზიდები და კაპრეომიცინი
შემთხვევის მართვა
• შევაჩეროთ მედიკამენტი (ცვლილებები ჩვეულებრივ შექცევადია)
• დავაკვირდეთ კრეატინინის, კალიუმის დონეს (ელექტროლიტების დისბალანსი შეიძლება განვითარდეს უსიმპტომოდ!!!)
• კრეატინინის დონის ნორმალიზაციის შემდეგ აღვადგინოთ საინექციო მედიკამენტი
შენიშვნა: შაქრიანი დიაბეტი, თირკმლის დაავადება არ წარმოადგენენ წინააღმდეგ ჩვენებას ტუბ-ის მკურნალობისათვის, მაგრამ მათ ფონზე იზრდება გვერდითი რეაქციების განვითარების რისკს.
მკურნალობის დროებით შეჩერების ან რომელიმე
მედიკამენტის მოხსნის სავალდებულო მიზეზებია:
• ჰეპატოტოქსიურობა-ღვიძლის ფუნქციური სინჯები ნორმაზე 5-ჯერ მეტია
• ნეფროტოქსიურობა-კრეატინინის დონე აღემატება ნორმას
• სმენაჩლუნგობა (პაციენტთან შეთანხმებით)
• ეპილეფსიური გულყრები
• ჰალუცინაციები, სუიციდის მცდელობა
• ანაფილაქსია
• მხედველობის ნერვის ნევრიტი
ტუბერკულოზის მართვა პირველად ჯანდაცვაში
სასწავლო პროგრამა ოჯახის
ექიმებისათვის მეორე დღე
• პირველადი ჯანდაცვა და
ტუბსაწინააღმდეგო სამსახური
ურთიერთდაკავშირებულია
• პირველადი სამედიცინო დახმარება არ
ითვლება სრულყოფილად, თუ ის არ
ითვალისწინებს მონაწილეობას
ტუბსაწინააღმდეგო ღონისძიებებში
პირველადი ჯანდაცვის მუშაკის როლი
ტუბსაწინააღმდეგო ღონისძიებებში
მონაწილეობა ტუბერკულოზზე ეჭვმიტანილი პირების დროულ
გამოვლენაში
მონაწილეობა (საჭიროების შემთხვევაში) ტუბერკულოზით
დდაავადებულის მკურნალობის პროცესში - წალების მიღებაზე უშუალო
მეთვალყურეობის განხორციელების მიზნით
მუდმივი კავშირის დამყარება ტუბსაწინააღმდეგო სამსახურთან
მონაწილეობა ტუბერკულოზით დაავადებული პაციენტის და მისი
ოჯახის წევრების განსწავლაში
მონაწილეობა საზოგადოების საგანმანათლებლო პროცესში
DOTS სტრატეგიის შესაბამისად ტუბერკულოზთან
ბრძოლის გლობალური მიზანი
• საზოგადოებაში სიკვდილობის, ავადობის და
დაავადების გავრცელების შემცირება
• ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო მედიკამენტების
მიმართ რეზისტენტობის განვითარების პრევენცია
აღნიშნული მიზნის განხორციელების
ერთ-ერთი პირობაა
• მკურნალობა უშუალო მეთვალყურეობის ქვეშ
(DOT წერტილების აუცილებლობა
საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით)
• პაციენტებთან დამყოლობის სამსახურის
აქტიური მუშაობა
DOT-სამსახურის ამოცანები
• მკურნალობა უშუალო მეთვალყურეობის ქვეშ
• მკურნალობის განხორციელებაზე მონიტორინგი
• პაციენტებთან საგანმანათლებლო მუშაობის
ჩატარება
• პაციენტების სოც. მეურვეობა
• სასურსათო პროგრამის განხორციელება, ინსენტივი
ტუბერკულოზზე ეჭვმიტანილი პაციენტის
გამოკვლევა
დიაგნოსტირება
მკურნალობაში ჩართვა, სარეგისტრაციო ფორმების
წარმოება
მკურნალობა უშუალო მეთვალყურეობის ქვეშ
DOT-სამსახური
DOT-მედდის ვალდებულებები:
• ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო მედიკამენტებით
დროული უზრუნველყოფა
• მკურნალობის მიმდინარეობაზე მონიტორინგის
განხორციელება
• პაციენტის მკურნალ ექიმსა და DOT პუნქტს შორის
აქტიური კომუნიკაცია
DOT მედდას ევალება
• უშუალო მეთვალყურეობით მკურნალობის
განხორციელება
• პაციენტებთან საგანმანათლებლო მუშაობის ჩატარება
• პაციენტთან ვიზიტი ბინაზე, ან მისთვის სასურველ
ადგილას DOT-ის განხორციელებისთვის
• პაციენტის დროული ვიზიტის უზრუნველყოფა ექიმთან
კონსულტაციისა და შესაბამისი გამოკვლევების
მონიტორინგისთვის
MDR წამლები 2 კვირაში ერთხელ
ინფორმაცია პაციენტის მკურნალობის
მიმდინარეობაზე
სუპერვიზია
რეგიონის
სუპერვაიზორი
სოფლის
სამედიცინო
ბრიგადა
ტუბსაწინააღმდეგო კაბინეტსა და სოფლის სამედიცინო ბრიგადას შორის კავSირის დამყარება
DOT- პუნqტის უპირატესობebi
• გეოგრაფიული პრინციპის შენარჩუნება
• ეფეqტიანი და ხელმისაწვდომი მონიტორინგი
• DOT-წერტილის სამუშაო გრაფიკის შერჩევა პაციენტის
სასურველ გრაფიკთან
• სატრანსპორტო ხარჯების დაზოგვა
• სტიგმის შემცირება
• წარმატებული მკურნალობის მაჩვენებლის მატება
• შეწყვეტილი მკურნალობის მაჩვენებლის შემცირება
როგორ გავაუმჯობესოთ მკურნალობაზე დამყოლობა? (ინსენტივი)
წამახალისებელი პროგრამა ძალაშია იმ შემთხვევაში თუ პაციენტი ასრულებს შემდეგ პირობებს:
ასრულებს ექიმის დანიშნულებას მკურნალობის სრული კურსის განმავლობაში მედდის უშუალო მეთვალყურეობის ქვეშ
დროულად ასრულებს ექიმთან ვიზიტს და შესაბამის გამოკვლევებზე მონიტორინგს
სენსიტიური ტუბერკულოზით დაავადებული
პაციენტებისთვის ყოველთვიური წამახალისებელი
პროგრამა - ინსენტივი მოიცავს:
− 15 ლარის ღირებულების ვაუჩერი თვეში
წამახალისებელი ინსენტივი მკურნალობაში ჩართული ტუბერკულოზის რეზისტენტული ფორმით დაავადებულ პაციენტებისთვის ერთი კვირის წარმატებული მკურნალობის
შემდეგ
(6-დღიანი სრულყოფილი DOT) პაციენტს
ხელზე ეძლევა 25 ლარიანი სასურსათო
ვაუჩერი, ხოლო ანგარიშზე ერიცხება ყოველდღიური სატრანსპორტო ხარჯი
ექიმი (Doctor)
დამყოლობის სამსახურის
კონსულტანტები (AC)
ფსიქოლოგი/სოც.მუშაკი(SW)
მედდა (Nurse)
AC
Doctor
SW
Nurse
MDR ტუბერკულოზით დაავადებული პაციენტის
მკურნალობაში ჩართვის პროცესში მონაწილეობენ
დამყოლობის სამსახურის ფუნქციები (1)
• შეხვედრა რეზისტენტულ ტუბერკულოზში ჩასართავ
პაციენტთან
• პაციენტის განსწავლა დაავადების თავისებურებებისა
და მედიკამენტების გვერდითი მოვლენების შესახებ
• შეხვედრა პაციენტის ოჯახის წევრებთან და მათი
განსწავლა
დამყოლობის სამსახურის ფუნქციები (2)
პაციენტის საცხოვრებელი პირობების შესწავლა-შეფასება
ამბულატორიულ რეჟიმში მკურნალობის
განსახორციელებლად
ყოველდღიური სატრანსპორტო ხარჯის განსაზღვრა
მკურნალობაში ჩართვისთვის შესაბამისი ფორმების
წარმოება (ჩართვა-შეფასება, თანხმობა, კონტრაქტი)
ტუბერკულოზის რეზისტენტული ფორმით
დაავადებული პაციენტის მკურნალობაში ჩასართავად
კონსილიუმზე წარდგენა.
მკურნალობაში ჩართული პაციენტების
მონიტორინგი
ჯგუფური და ინდივიდუალური
რეგულარული შეხვედრები, მკურნალობის
კურსის განმავლობაში
აქტიური ურთიერთობა სამედიცინო
პერსონალთან და არსებული პრობლემების
დროულად განხილვა
რეჟიმის დამრღვევ პაციენტებთან აქტიური
კომუნიკაცია (სატელეფონო, პაციენტებთან
პირადი შეხვედრები, ოჯახის წევრების
აქტიური ჩართვა)
პაციენტთა განსწავლა
ვინ უნდა იყოს ჩართული ტუბერკულოზით
დაავადებული პაციენტის განსწავლაში?
• ოჯახის ექიმი
• მკურნალი ექიმი (ფთიზიატრი)
• DOT მედდა
• ლაბორანტი
• დამყოლობის კონსულტანტი
• ფსიქოლოგი-ფსიქიატრი
როგორ განვსწავლოთ ტუბერკულოზით
დაავადებული პაციენტი
• ვასწავლოთ სენსიტიური და რეზისტენტული
ტუბერკულოზის რაობა
• რა განსხვავებაა მათ შორის
• რა უწყობს ხელს რეზისტენტობის განვითარებას
• როგორ დაიცვას პაციენტმა გარშემომყოფები
ინფექციის გავრცელებისაგან
რეზისტენტული ტუბერკულოზით დაავადებულ
პაციენტთა განსწავლა
გავაცნოთ:
• მკურნალობის ხანგრძლივობა
• მედიკამენტები და მათთან დაკავშირებული
მოსალოდნელი გვერდითი მოვლენები
• რატომ არის აუცილებელი მკურნალობის სრულყოფილი
კურსის ჩატარება
• ამბულატორიული მკურნალობა
ტუბერკულოზის მკურნალობის პროცესის
ხელშემშლელი მიზეზებია
მკურნალობის პროცესში გაჩენილი გვერდითი მოვლენები
გამოჯანმრთელების და საზოგადოებაში დაბრუნების მცირე
იმედი
პაციენტს არ შეუძლია რეჟიმის დაცვა (მოხუცები, ნარკომანები,
ალკოჰოლიკები)
პაციენტის თანმხლები დაავადებები
სტიგმა
მიუღწევადია სამედიცინო დახმარებები (ტერიტორიული
სიშორე, გადაადგილების ხარჯები)
ცუდი ურთიერთდამოკიდებულება სამედ.პერსონალთან
ღია და დახურული კითხვები
• ნუ დავუსვამთ კითხვას, რომელიც იწყება სიტყვით
“რატომ,“ რადგან ის შეიცავს კრიტიკისა და
უნდობლობის მარცვალს
• უმჯობესია ვკითხოთ “მითხარით, რა გიშლიდათ
ხელს წამლის მიღებაში”
რა უნდა გვახსოვდეს ტუბერკულოზით
დაავადებულ პაციენტთან საუბრისას
• შევქმნათ გარემო, რომ პაციენტმა საუბრისას თავი
იგრძნოს თავისუფლად
• მეტი ვუსმინოთ და ნაკლებად შევეწინააღმდეგოთ
• მოვიშოროთ ხელისშემშლელი ფაქტორები:
(მობილური ტელეფონი)
• გამოვხატოთ ჩვენი თანაგრძნობა, წარმოვიდგინოთ
თავი მის ადგილას
ტუბერკულოზის მართვა პირველად ჯანდაცვაში
• ოჯახის ექიმმა უნდა მართოს პირველი კონტაქტი პაციენტთან, რომელიც მიმართავს ტუბერკულოზთან დაკავშირებული პრობლემებით.
• ოჯახის ექიმი უნდა იყოს ემპათიური და განსაკუთრებულად გულისხმიერი, რომ მან შესძლოს მართვის გეგმის შეთანხმება პაციენტთან და შესძლოს მისი კოორდინებული მოვლა ჯანმრთელობის სხვა პროფესიონალებთან ერთად.
• ოჯახის ექიმმა უნდა იცოდეს თუ რა შემთხვევაში არის პაციენტის სპეციალისტთან რეფერალი აუცილებელი.
ტუბერკულოზის მართვა პირველად ჯანდაცვაში
მოიცავს შემდეგ კომპეტენციებს: • a) ტუბერკულოზის სიმპტომებსა და ნიშნებზე
სკრინინგი; • b) პაციენტის სპეციალისტთან რეფერალის პროცესები
და პროცედურების ცოდნა; • c) ტუბერკულოზით დაავადებული პაციენტების
მკურნალობაზე ბაზისური კლინიკური მონიტორინგის დაწესება, მედიკამენტების გვერდითი მოვლენების ჩათვლით და “საგანგაშო ნიშნების” გამოცნობა დაუყოვნებლივი კლინიკური ინტერვენციების განხორციელების მიზნით.
TB დიაგნოსტიკის ფუნდამენტური პრინციპები
• სწრაფი, ზუსტი დიაგნოსტიკა არის უმნიშვნელოვანესი როგორც ინდივიდუალური, ასევე საზოგადოებრივი ჯანდაცვის თვალსაზრისითაც
• აქტიური ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკა მოიცავს კლინიკურ და მიკრობიოლოგიურ დიაგნოსტიკას
• ლატენტური ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკა მოიცავს ტესტირებას, როგორიცაა ტუბერკულინის ტესტი, ვინაიდან ამ დროს პაციენტი ასიმპტომურია
• მიუხედავად მრავალი ტექნოლოგიური მიღწევებისა, ექიმის მიერ კლინიკურად ეჭვის მიტანას ენიჭება სასიცოცხლო მნიშვნელობა ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკიაში.
ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკა
კლინიკური შემთხვევა 1. • 55 წლის მამაკაცი მოგმართავთ ქრონიკული ხველის გამო. ის
უჩივის ხველას უკანასკნელი რამდენიმე წელია, რომელიც ბოლო პერიოდში ძალიან შემაწუხებელი გახდა. ხველა არის პროდუქტიული, ზოგჯერ ჩირქოვანი ნახველით, 35 წლის განმავლობაში ეწეოდა ჭარბად, 2 კოლოფ სიგარეტს დღეში. ბოლო 2 წელი თამბაქოს მოწევა შეწყვიტა.
• სხვა სიმპტომებიდან აღსანიშნავია: ქოშინი და საერთო სისუსტე • ფიზიკური გასინჯვისას ყურადღებას იპყრობს: პაციენტის
ხმაურიანი სუნთქვა საუბრისას, ხოლო გულმკერდის აუსკულტაციით: მშრალი და სველი ხიხინი ორივე მხარეს.
• რენტგენოლოგიურად: ზემო წილის აპიკალურ და უკანა სეგმენტებში ინფილტრაციის უბნები და პატარა ზომის ფიბროზული კვანძები.
ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკა
სადისკუსიო შეკითხვები: • რა არის პაციენტის სავარაუდო დიაგნოზი?
• რა შეკითხვები უნდა დაუსვათ ტუბერკულოზზე ეჭვის
მიტანის შემთხვევაში
• ჩამოთვალეთ ტუბერკულოზის სამედიცინო შეფასების კომპონენტები
• რა შეკითხვებს დასვამთ იმისათვის, რომ დაადგინოთ რისკ ფაქტორების არსებობა და როგორ დაადგენთ ტუბერკულოზიის გააქტიურების რისკებს ინფორმაციის შეგროვების დროს?
ფილტვის აქტიური ტუბერკულოზის დიაგნოზი
• ფილტვის ტუბერკულოზის ყველაზე გავრცელებული სიმპტომი არის პერსისტიული ხველა ნახველით 2–3 კვირის და მეტი დროის განმავლობაში
• სხვა სიმპტომები მოიცავს: o პლევრულ ტკივილს გულმკერდში o სისხლიან ხველას o ქოშინს o ცხელებას, განსაკუთრებით საღამოობით. ცხელება წარმოდგენილია
შემთხვევათა მხოლოდ 65-80% –ში. o ანორექსია/წონაში დაკლება o დაღლილობა/ზოგადი სისუსტე o ღამის ოფლიანობა o არასპეციფიური კონსტიტუციური სიმპტომები (უფრო ხშირია ბავშვებში
და HIV ინფიცირებულ პაციენტებში) o ფილტვგარეშე სიმპტომები (თუკი ჩართულია)
• თუმცა, დიაგნოსტიკის დროს TB შემთხვევების 10-20% –ს არ გააჩნია
სიმპტომები . • ჩვეულებრივ, აქვს როგორც შემტევი, ასევე ქრონიკული მიმდინარეობა
პერსისტიული ხველა
• ფილტვის TB ხშირად მიმდინარეობს ხველით, თუმცა ის მაინც არ წარმოადგენს TB სპეციფიურ სიმპტომს. ხველა შეიძლება წარმოიშვას ძალიან ბევრი რესპირაციული მდგომარეობების დროს, დაწყებული მწვავე რესპირაციული ინფექციებიდან ასთმისა და ფილტვის ქრონიკული ობსტრუქციული დაავადების ჩათვლით.
• მიუხედავად იმისა, რომ 2-3 კვირიანი ხველა არის არასპეციფიური სიმპტომი, ის მაინც არის განსაზღვრული კრიტერიუმი TB–ზე საეჭვო შემთხვევებში ნაციონალურ/საერთაშორისო გაიდლაინებით, განსაკუთრებით საშუალო და მაღალი TB პრევალირების ქვეყნებში.
• მაშინ როცა ხველის ხანგრძლივობა აჩენს ეჭვს ტუბერკულოზზე, სხვა ნიშნები უფრო ხანმოკლე მიმდინარეობის ან ხველის არარსებობის დროსაც კი მიგვანიშნებს ტუბერკულოზის არსებობაზე. ამდენად, კლინიკურ ინტუიციას მნიშვნელოვანი როლო ენიჭება ტუბერკულოზის შეფასების პროცესში. განსაკუთრებით ეს ეხება HIV –ით თანაინფექციას, როდესაც ტუბერკულოზი მიმდინარეობს ატიპიურად და ხველა ნაკლებად გავრცელებულია.
ხველა
• ყველა პაციენტი, აუხსნელი პროდუქტიული ხველის დროს, რომელიც გრძელდება 2–3 კვირის ან მეტი დროის განმავლობაში, უნდა შეფასდეს ტუბერკულოზის არსებობაზე.
საეჭვო შემთხვევებში არსებული ინფექციის რისკი • TB აქტიურ შემთხვევასთან კონტაქტი • საწარმოო რისკი – მაგ.: ჯანმრთელობის პროფესიონალი • თავშეყრის ადგილები – მაგ.: ინსტიტუციური საცხოვრებლები
(ციხე და სხვ.) • ჯანმრთელობის დაწესებულებაში ყოფნა უკანასკნელ პერიოდში TB–ის გააქტივების რისკები • HIV ინფექცია • რადიოლოგიური გამოკვლევის შედეგად გამოხატული
(არაადექვატური მკურნალობით) • ბავშვები (5 წელს ქვემოთ) • სამედიცინო მდგომარეობები: სტეროიდებით მკურნალობა,
მალნუტრიცია, დიაბეტი, თურკმლის უკმარისობა და სხვ.
ფილტვის ტუბერკულოზის ნიშნები
მსუბუქი–საშუალო სიმძიმის დაავადების დროს:ფიზიკური გასინჯვისას შესაძლოა პათოლოგია არ გამოვლინდეს.
• ფილტვის TB: აუსკულტაციით შეიძლება იყოს მშრალი ან სველი ხიხინი
• პლევრაში სითხის არსებობისას, ბგერითი ხმიანობა არ იქნება ან პერკუსიით ნახავთ მოყრუებას
ყურადღებით გასინჯვისას შეაფასებთ ექსტრა
პულმონურ ჩართვას– მაგ.: ადენოპათიას, კანზე ლაქებს, ძვლების დაჭიმულობას, კისრის გაშეშებას, ასციტს და სხვ.
ფილტვის ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკა
პაციენტი, რომელიც აღწერილია პირველ შემთხვევაში, მკურნალობდა 5 წლის წინ ტუბერკულოზის გამო.
სადისკუსიო შეკითხვა: როგორ მართავთ აღნიშნულ შემთხვევას: o გაუშვებთ პირდაპირ ტუბერკულოზზე
გამოსაკვლევად თუ დაელოდებით მკურნალობის შედეგებს და განმეორებითი შეფასების შემდეგ მიიღებთ გადაწყვეტილებას?
o რატომ?
ექსტრაპულმონური ტუბერკულოზი
• 30 წლის ქალბატონი წარმოადგენს ჩივილებს: ცხელება, ადვილად დაღლა, ოფლიანობა, წონაში დაკლება, ხველა ნახველის გარეშე, გულის ფრიალი, რომელიც გრძელდება უკვე ერთი თვეა. ტუბერკულოზს, დიაბეტს და სხვა იმუნო სუპრესიულ მდგომარეობებს ანამნეზით არ ადასტურებს.
• ფიზიკური გასინჯვისას პაციენტი არის ფებრილური, პულსი – 86 /წთ არტერიული წნევა – 110/70 mm Hg, სუნთქვა 16/წთ.
• პაციენტს არ აღენიშნება პერიფერიული შეშუპებები, ციანოზი, სიფერმკრთალე, სიყვითლე და სპლენომეგალია.
• ლაბორატორიული გამოკვლევები არსებითი ცვლილებების გარეშე. სერონეგატიურია HIV–ზე ტესტი და ღვიძლისა და თირკმლის ფუნქციები ნორმის საზღვრებშია.
• ექსტრაპულმონურ ტუბერკულოზი უნდა გვახსოვდეს და ეჭვი უნდა მივიტანოთ დიფერენციული დიაგნოსტიკის დროს ყოველთვის, თუკი პაციენტი წარმოადგენს ზოგად სიმპტომებს და/ან მიეკუთვნება TB მაღალი რისკის ჯგუფს.
• ექსტრაპულმონური ჩართვა პროცესში იზრდება იმუნოსუპრესიის დროს (მაგ.: HIV–ინფიცირებულ პაციენტებსი)
ექსტრაპულმონური ტუბერკულოზი
სადისკუსიო შეკითხვები: • რა არის პაციენტის სავარაუდო დიაგნოზი? რა
დამატებითი გამოკვლევების ჩატარებაა აუცილებელი? • რა შეკითხვები უნდა დაუსვათ ექსტრაპულმონურ
ტუბერკულოზზე ეჭვის მიტანის შემთხვევაში
• ჩამოთვალეთ ექსტრაპულმონური ტუბერკულოზის სამედიცინო შეფასების კომპონენტები
• რა შეკითხვებს დასვამთ იმისათვის, რომ დაადგინოთ რისკ ფაქტორების არსებობა და როგორ დაადგენთ ტუბერკულოზის გააქტიურების რისკებს ინფორმაციის შეგროვების დროს?
ექსტრაპულმონური ტუბერკულოზი
• პაციენტი გაგზავნილი იქნა ექოკარდიოგრაფიაზე, სადაც დადასტურდა პერიკარდიუმში სითხის არსებობა. პაციენტს, კარდიოქირურგიულ განყოფილებაში ულტრაბგერითი აპარატით ზედამხედველობის ქვეშ ჩაუყენეს სპეციალური (pigtail catheter) კათეტერი. რამდენიმე დღეში მიღებული იქნა 1000 ml სითხე, რომელიც გაიგზავნა მიკრობიოლოგიურ კვლევაზე. კულტურამ აჩვენა M. Tuberculosis უხეში კოლონიების ზრდა .
• სამი დილის ნახველის ნიმუში იქნა გაგზავნილი, მაგრამ უარყოფითი პასუხით და არც კულტურა არ გაზრდილა ექვსი კვირის ინკუბაციის შემდეგ.
• პაციენტს დაენიშნა TB მკურნალობა. ორ კვირაში ტემპერატურამ განიცადა ნორმალიზება.
• მკურნალობის დაწყებიდან რვა კვირაში ყველა სიმპტომი/ნიშნები ალაგდა.
ექსტრაპულმონური ტუბერკულოზი
ტუბერკულოზური პერიკარდიტის დიაგნოსტიკას ენიჭება უდიდესი
მნიშვნელობა იმ ქვეყნებში, სადაც ტუბერკულოზი კვლავ რჩება პრობლემად.
ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკის კრიტერიუმები (ერთერთი ქვემოთ
ჩამოთვლილთაგან) ექსუდაციური პერიკარდიტის დროს : • M. tuberculosis გამოყოფა პერიკარდიუმში ეფუზური სითხიდან ან
გრანულომატოზური ანთების დემონსტრირება. • M. tuberculosis გამოყოფა/იზოლირება ნახველიდან ან სხვა
სითხიდან, მაშინ როდესაც არის ტუბერკულოზის კლინიკური და/ან რადიოლოგიური ნიშნები და პოზიტიური პასუხი ანტიტუბერკულოზურ თერაპიაზე და არ არსებობს სხვა გამოხატული პერიკარდიტის გამომწვევი მიზეზი.
ექსტრაპულმონური ტუბერკულოზი
• სიმპტომებს და ნიშნებს განაპირობებს დაზიანების ადგილი
• დიაგნოსტიკის სირთულე – სიმპტომები და ნიშნები გამოხატული არ არის ან არასპეციფიურია, ვიდრე არ გართულდება
პაციენტს აღენიშნება: • ტკივილი გულმკერდში, • ქოშინი, • ტრაქეის/ შუასაყარის გადაწევა • დაქვეითებული გულმკერდის მოძრაობა • გულმკერდის რადიოლოგიით შეიძლება გამოვლინდეს
ჰომოგენური ჩრდილი დამუაზოს ირიბი ხაზით • ასპირატი შეიძლება იყოს მოყვითალო ფერის
ლეიკოციტების მომატებული ოდენობით. Adenosine Deaminase (ADA) დონის მომატება 30 IU მაღალი სარწმუნოებით ადასტურებს TB არსებობას.
ექსტრაპულმონური ტუბერკულოზი
აბდომინალური ტუბერკულოზი
პაციენტს აღენიშნება: • პერიტონიტი • ზოგადი სიმპტომები • ასციტი • მუცელში პალპაციით სიმსივნური წარმონაქმნი • ნაწლავის ობსტრუქცია ან ფისტულა • ასპირატი შეიძლება იყოს მოყვითალო ფერის
პოლიმორფული ლეიკოციტების მომატებული ოდენობით • დიაგნოზს ადასტურებს პერიტონეული ბიოფსია
ტუბერკულოზის დიაგნოსტიკა
• ტუბერკულოზის დიაგნოზის დასადასტურებლად ყველაფერი უნდა გაკეთდეს გამომწვევი TB ბაცილის იდენტიფიცირებისათვის
• ექსტრაპულმონურ ტუბერკულოზზე ეჭვის მიტანის შემთხვევაში, ყველა ასაკის პაციენტის კონკრეტული ადგილიდან შესაფერისი მასალა უნდა იქნას აღებული მიკროსკოპიისა და სადაც შესაძლებელია, კულტურალური და ჰისტოლოგიური გამოკვლევის ჩასატარებლად.
• რადიოგრაფიული გამოკვლევების საფუძველზე ტუბერკულოზზე ეჭვის მიტანის ყველა შემთხვევაში პაციენტს უნდა აეღოს ნახველის ნიმუში მიკრობიოლოგიური გამოკვლევის ჩასატარებლად.
თემა: ინფექციის კონტროლის ზომები ზოგადი პროფილის დაწესებულებებში
საქართველოს მთავრობის დადგენილება # 359 დადგენილება, 2010 წლის ნოემბერი
ფტიზიატრიული ამბულატორიული სერვისის
შემთხვევაში აუცილებელია:
• ფტიზიატრიული მომსახურების კაბინეტი
განთავსებული უნდა იყოს იზოლირებულად სხვა
კაბინეტებისაგან
• პაციენტების მოსაცდელ დერეფნებში და
ფტიზიატრების კაბინეტებში არსებობდეს
ვენტილაციის საშუალება
ინფექციის კონტროლის მიზნით რეკომენდებული ღონისძიებები
• ტუბერკულოზზე საეჭვო და/ან რესპირატორული სიმპტომების მქონე პაციენტებს დაწესებულებებში შემოსვლისთანავე უნდა ურიგდებოდეს ქირურგიული ნიღბები
• დაწესებულების შესასვლელში უნდა იყოს პლაკატები ხველის ჰიგიენის შესახებ
• ტუბერკულოზზე საეჭვო სიმპტომების მქონე პაციენტების, რაც შეიძლება დროულად უნდა იქნან გამოვლენილი (ტრიაჟი) ადგილზე (სათანადო სადიაგნოსტიკო რესურსების შემთხვევაში) ან რეფერირების გზით
• მოსაცდელებში უნდა მოხდეს ტუბერკულოზზე საეჭვო სიმპტომების მქონე პაციენტების გამიჯვნა სხვა პაციენტებისაგან
• ტუბერკულოზით დაავადებული პაციენტები უნდა იქნან უზრუნველყოფილი ქირურგიული ნიღბებით (ასეთივე ფიზიკურ ბარიერად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ქსოვილი ან ერთჯერადი ცხვირსახოცი)
• ულტრაიისფერი გერმიციდული ნათურები უნდა დამონტაჟდეს მოსაცდელში, დერეფანში, ნახველის შეგროვებისა და რენტგენის ოთახში, ექიმის და მედდის კაბინეტში. ( ერთი ულტრაიისფერი გერმიციდული მოწყობილობა ყოველ 19 მ2 -ზე)
• ექიმი, მედდა და ნებისმიერი სამედიცინო პერსონალი, რომელიც მონაწილეობს ტუბერკულოზით დაავადებულ პაციენტის დიაგნოსტიკასა და მკურნალობაში უწყვეტად უნდა იქნას უზრუნველყოფილი ინდივიდულური რესპირატორებით, რომელიც აკმაყოფილებს N95 სტანდარტს ან ევროკავშირის მიერ სერტიფიცირებულ FFP2 სტანდარტებს.
ინფექციის კონტროლის მიზნით რეკომენდებული ღონისძიებები
• დაწესებულებაში უნდა არსებობდეს კონტეინერები ბიოსამედიცინო ნარჩენებისათვის
• ექიმის/ფთიზიატრის საკონსულტაციო ოთახში უნდა არსებობდეს ფანჯარა, რომელიც ფუნქციონირებს.
• ექიმი ფტიზიატრის და წამლების მისაღებ ოთახებში უნდა იყოს დამონტაჟებული ვენტილატორები, რომლიც უზრუნველყოფს ოთახის ადექვატურ ვენტილაციას (სულ მცირე ჰაერის ნაკადის ცვლილება საათში 12 ჯერ და მეტად).
ინფექციის კონტროლის მიზნით რეკომენდებული ღონისძიებები