-
211
ankaya niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi,Journal of Arts and
Sciences Say: 12 / Aralk 2009
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas*
Cahit Yuladr1, Salih Doan2
zet
Bu almann temel amac, retmenlerin karlatklar problemleri anlamak
ve zm retmek iin tercih ettikleri eylem aratrmas yaklamn
kullanarak, rencilerin dev yapma performanslarn arttr-maktr.
almann rneklemini, 2008-2009 eitim-gretim ylnda Erzurum ilinde
bulunan bir ilkretim oku-lunda problem yaand iin seilen bir grup 8.
snf rencisi oluturmaktadr. Bu rneklem, bir ubeden ve
27 renciden ibarettir. Uygulama, 2008-2009 retim yl boyunca
srdrlmtr. Birinci dnem proble-min nedenleri ortaya konulmaya allm
ve problemin zm iin bir eylem plan hazrlanmtr. kinci
dnem ise hazrlanan eylem uygulanm ve bu uygulama sonucunda
eylemin baars llmeye allmtr.
Veri toplamak iin, hem nicel hem de nitel veri aralar
kullanlmtr. Bu aralar; dev tutum lei, ak
ulu sorulardan oluan anket, retmen gzlemleri ve renci devlerinin
(dokman) incelenmesinden olu-maktadr. dev tutum lei, SPSS
(Statistical Package for the Social Sciences) paket program ile
analizStatistical Package for the Social Sciences) paket program
ile analiz) paket program ile analiz
edilmitir. retmen gzlemleri ve ak ulu sorular ise ierik analizi
teknii ile analiz edilmi ve sonular
saysallatrlmtr. renci devleri ise hazrlanan dev kontrol
listeleri dorultusunda incelenmi, veriler
Microsoft Excel program kullanlarak grafikler halinde
dzenlenmitir.
Birinci dnem yaplan alma ile renciler ev devine kar olumlu grler
belirtmelerine ramen, ya-plan uygulamalarda dev performanslarnn dk
olduu grlmtr. Elde edilen veriler nda, ren-cilerin dev yapmama
nedenleri de belirlenmi ve problemin zmne ynelik bir eylem ortaya
konmutur.
* Bu alma, ilk yazarn yksek lisans tezine dayal olarak
hazrlanmtr.1 retmen, Celal Akn lkretim Okulu, Erzurum, e-posta:
[email protected] Atatrk niversitesi K. K. Eitim Fakltesi,
Erzurum, e-posta: [email protected]
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
212
kinci dnem ise planlanan eylem uygulanmtr. Uygulama sonucunda,
dev yapan renci saysnda kayda
deer bir art olmasna ramen, devini doru yapan veya dev konusu
ile ilgili sorulara cevap verebilen
rencilerin saysnda nem arz edecek bir art grlmemitir. Yaplan
eylemin ksmen baarl olmas nede-niyle problemin zm iin yeni eylemler
nerilmitir.
Anahtar Kelimeler. Ev devi, dev performans, Eylem aratrmas.
Abstract
The main aim of this study is to produce solution to improve the
students homework performance and
efficiency by using action research approach which is often
preferred for solving the problems encountered
by the teachers.
The sample of the study consists of a selected group from 8th
grade students at a primary school in ErzurumErzurum province in
2008-2009 academic year. This sample consists of one class and 27
students. The application has
been continued during the 2008-2009 academic year. In the first
semester, it has been determined the cause of
the problem and prepared an action plan for solving the problem.
In the second semester, the action has been In the second semester,
the action has beenIn the second semester, the action has been
applied and the success of the action at the result of this
application has been measured. Both quantitative
and qualitative data collection tools were used. These consist
of homework attitude scale, open-ended survey
questions, teacher observations and reviewing the students
homework (the documents). Homework attitude
scales were analyzed by SPSS (Statistical Package for the Social
Science) program, teacher observations and
open-ended questions were analyzed by the content analysis
technique and the results were given as numeric.
The students homework was examined with regard to prepared
homework control list, and this data was
organized in the form of graphics by using the Microsoft Excel
program.In the study performed during the first period despite the
students expressed positive views about
homework it has been observed that the students homework
performances are insufficient. In the light of
data obtained from the students it has been determined cause of
the student problem on not doing homework,
and an action for solving this problem has been introduced. This
action plan was applied in the second
period. As a result, in despite of a remarkable increase in the
number of students who do their homework, an
important increase in the number of students who do their
homework correctly or answer to the questions on
their homework hasnt been seen. It has been proposed the new
actions for solving the problem because of
partly successful of the action applied.
Keywords. Homework, Homework performance, Action research.
1. Giri
Gnmzn egemen eitim anlay renciyi merkeze alr ve rencinin renme
srecine etkin katlmn amalar. Eitimciler, bu amac gerekletirmek iin
ev devi yntemini ok sk kullanrlar. Ev devleri, gerek konular
pekitirmek gerekse renciyi aratrmaya yneltmek amacyla tm dnyada
benimsenen ve uygulanan bir retim yntemidir.
dev, rencilerin renme ihtiyac dorultusunda, onlar aratrma ve
inceleme yapmaya, derslerde ilenen konular daha iyi kavramas iin
veya rencileri bir konu hakknda almaya yneltmek amacyla verilen
ders d etkinliklerinin tmdr (Gn,
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
213
1995). Barnes (2001) devlerin, tm dnyadaki retmenler tarafndan
kullanlan ortak bir retim stratejisi olduunu belirtmektedir.
renme kuramlarna gre aktif renmeyi salayan renme
etkinliklerinden biri devlerdir (Temel, 1989; Yldrm vd., 2000).
devler, eitimcilerin ou tarafndan ei-tim kurumlarnda sklkla
kullanlan ders d retim uygulamalarndan biridir (Hong ve Lee, 1999).
devler renme srecinin amacna ulamasnda nemli bir rol oynar ve
rencilere aratrma yaparak bilimsel dnmeyi ve bilgi kaynaklarna
ulamay ret-mek, problem zme becerilerini kazandrmak, neden sonu
ilikisini kurmay ve kendi-lerini yenilemeyi retmek iin etkili bir
yntemdir (Yapc, 1995; Gr, 2003; Yldrm vd., 2000). Sullivan ve
Sequeira (1996) devlerin, rencilerin alma becerilerini ve eletirel
dnme yetilerini gelitirebileceini ve okul dnda da renmenin
olabilece-ini gsterdiini belirtmilerdir.
Ev devleri rencilerin derslere kar olumlu tutum gelitirmelerine,
baarl olma-larna ve sosyallemelerine yardmc olur (Babadoan, 1990;
Bayrakci, 2007). dev yapmak rencilerin akademik baarlarn arttrr
(Glazer ve Williams, 2001; Gndoan zben, 2006; Kaplan, 2006).
dev stillerinin bilinmesi ve ona gre dev verilmesi rencinin
baarsn olumlu ynde etkiler (etinkaya, 1992; Hong vd., Gr, 2003;
Hizmeti, 2007; Ersoy ve Anagn, 2009). Ailelerin devlere yaklam,
rencinin dev baarsn ve performansn etkiler. Eer aileler rencileri
bu konuda destekler ise rencilerin dev yapma oranlar ve bununla
birlikte baarlar artar. (Cooper vd, 2000; Albayrak vd, 2004).
rencinin der-se ve devlere ka tutumunu bilmek ve ona gre dev vermek
rencinin dev yapma performansn arttrr (Ycel, 2004). Velilerle
uyumlu retmenlerin devin kapsam ile ilgili bilgileri bulunduran baz
mesajlar velilere gndermeleri, rencilerin dev moti-vasyonunu ve
performansn olumlu ynde etkiler (Power vd., 2007).
Ev devleri iin harcanan aba, verilen dier snf almalarna gre daha
dk se-viyededir (Trautwein vd., 2006). devler, yaplan merkezi
snavlara hazrlk niteliinde olduunda, renciler devi yapmak iin daha
ok aba gstermektedirler (Yeilyurt, 2006). dev rencilerin almaya
ayrd sreyi uzatr, ayrca rencilerin okuma, yazma ve iletiim
becerilerini gelitirir (Babadoan, 1990).
1.1.Problem Durumu
Alan yazn incelendiinde, ev devi yapmann renciyi akademik ve
sosyal ynden gelitirdiini grlmektedir. Ancak, aratrmaclar Fen ve
Teknoloji dersinde rencile-rin ev devi performanslarnda problem
olduunu saptamlardr. retmen gzlemleri, rencilerin ev devlerine
gerekli ilgiyi gstermediklerini ortaya koymutur. rnein aratrmaclar
rencilerin dev performans ile ilgili, renciler kendilerine verilen
ve konular pekitirmeye ynelik ksa devleri bile yapmyorlar. ou zaman
verilen devleri teneffs aralarnda yapmaktadrlar. Birok renci
devinin olduunu ancak
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
214
retmen dev kontrol yaptnda hatrlamaktadr. Ayrca dev yapan veya
yapm gibi grnen renciler (genellikle evde dev yapmayp teneffslerde
arkadalarnn devle-rine bakarak dev yapanlar) dev konusu ile ilgili
sorulara cevap vermekte veya sunum yapmakta zorlanyorlar, ksacas
verilen devlerin renmeye katks olduka snrl kal-maktadr eklinde
gzlemler yapmtr.
renciler iin en nemli ders d etkinliklerinden biri ev
devleridir. dev ayn zamanda bir aktif renme biimidir. Ancak,
zellikle ilkretimde rencilerin dev yapmada ve devlerden yeterli
verimi almada sorunlar yaad da bir gerektir. Alan yazna bakldnda
daha ok dev-akademik baar arasndaki iliki, ev devine kar retmen,
renci ve veli tutumlarnn irdelendii almalar younluktadr (Babado-an,
1990; Cooper vd., 2000; Glazer ve Williams, 2001; Albayrak vd.,
2004; Yeilyurt, 2006; Gndoan zben, 2006; Kaplan, 2006). Dier
taraftan, yurtdnda devin doru yaplmasnn nemine vurgu yapan ve dev
yapma performansn irdeleyen almalar da mevcuttur (Power vd., 2007;
Cooper vd., 2000; Trautwein vd., 2006). lkemizde ise zellikle
rencinin dev yapma performans veya devin verimliini arttrmaya
y-nelik almalara pek rastlanmamaktadr. Dolaysyla ilkretimde
rencinin devini doru yapmas, dev konusu ile ilgili sorulanlara
cevap verebilmesi ve dev konusunu sunabilmesi daha fazla nem arz
etmektedir. alma, retmenin uygulayaca eylem aratrmas ile mesleki
geliimine katk salamakla birlikte devle ilgili problemlere de zm
retecektir.
1.2. Problem Cmlesi
Baz renciler hi dev yapmyorlar, bazlar ise hazrladklar devler
ile ilgili su-num yapamyorlar ve sorulan sorulara cevap
veremiyorlar. rencilerin dev yapma performanslarn ve verimliliini
arttrmaya ynelik neler yaplabilir?
1.2.1. Alt problemlerProblem cmlesine bal olarak aratrmaya yn
verecek aratrma sorular ise syle
sralanabilir:1. Ev devleri renciler iin ne anlam ifade ediyor?2.
renciler ev devlerini hangi zaman aralklarnda ve nerede
yapyorlar?3. renciler neden ev devlerini yapma konusunda isteksiz
davranyorlar?4. dev yapmayan rencilerin dev yapmama nedenleri
nelerdir?5. rencilerin dzenli dev yapmalarn salamak iin neler
yaplabilir?6. rencilerin yaptklar devden daha yksek verim elde
etmeleri nasl salanabi-
lir?
1.3. Aratrmann Amac
Aratrmann temel amac, rencilerin dev yapma performanslarn ve
verimlilii-ni arttrmaya ynelik zmler retmektir.
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
215
2. YNTEM
almada ilkretim sekizinci snf rencilerinin Fen ve Teknoloji
dersinde verilen ev devi performanslarn ve devin verimliliini
arttrmaya ynelik zm retmek amacyla karma aratrma yaklamlarndan biri
olan eylem aratrmas (Westhues vd., 2008; Andrew ve Halcomb, 2009;
Cooper-Twamley, 2009, Yuladr ve Doan, 2009) kullanlmtr. Bu yaklam
almann doasna uygunluu nedeniyle seilmitir. al-mada eylem aratrmas
trlerinden olan Uygulama/karlkl ibirlii/tartma odakl eylem aratrmas
yaklam benimsenmitir. Bu yaklamda aratrmac ve uygulayc bir araya
gelerek uygulamada ortaya kan olas sorun alanlarn, bu sorunlara
neden olan olas etmenleri ve olas mdahale yollarn saptarlar.
Aratrma problemi uygulayc ile aratrmac tarafndan sorunlarn
deerlendirilmesi sonucunda ibirlii iinde sapta-nr. Bu yaklam
uygulamay gelitirmeye ynelik bir yaklam olduu iin uygulama odakl
eylem aratrmas olarak da adlandrlr. Bu desen uygulayc ile
gerekletirilen etkileimin aratrmann seyrini deitirebilmesi
nedeniyle daha esnek bir yapya sahip-tir (Yldrm ve imek, 2006,
Yuladr ve Doan, 2009). Eylem aratrmas yaklam Yuladr ve Doan (2009)
tarafndan geni bir ekilde ele alnmtr.
alma temel aamadan olumaktadr. Birinci aamada aratrma problemine
ka-rar verildikten sonra alan yazn taramas ile e zamanl olarak
veriler toplanmtr. Elde edilen veriler analiz edilmi ve problemin
nedenleri ortaya konulmutur. kinci aamada problemin zmne ynelik bir
eylem plan gelitirilmitir. Son aamada ise eylem plan uygulanm ve
uygulamalardan elde edilen veriler analiz edilerek sonular
yorum-lanmtr.
2.1. rneklem
Bu aratrmann alma grubunu 2008-2009 eitim-gretim ylnda Erzurum
ilinde bulunan bir ilkretim okulundan problem yaand iin gdml
(keyfi) rnekleme yntemi (Kl ve Cinolu, 2008) ile seilen bir grup
sekizinci snf rencisi olutur-maktadr. Aratrma iin seilen snftaki
btn renciler aratrmaya katlmtr. Snfta 16 kz, 11 erkek renci
bulunmaktadr.
2.2. Veri Toplama Aralar
Aratrmada veri toplama aralar olarak; dev tutum anketi, ak ulu
sorulardan oluan renci anketi, retmen gzlem raporlar ve dev kontrol
listeleri (renci dev-lerinin incelenmesi) kullanlmtr.
rencilerin Fen ve Teknoloji dersinde ev devlerine kar tutumlarn
belirlemek iin Ycel (2004) tarafndan rencilerin Kimya dersinde ev
devlerine kar tutumlarn lmek iin gelitirilen, gvenirlik ve geerlii
salanm likert tipi anket kullanlm-tr.
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
216
rencilerin dev tutum anketi ile karlatrma yapmay salayacak ve
problemin zmne k tutabilecek verileri elde etmek iin aratrmaclar
tarafndan amaca uygun olarak gelitirilen ak ulu sorulardan oluan
bir anket kullanlmtr.
Yaplan uygulamalarn neticesini belirlemek ve renci cevaplar ile
davranlarn karlatrmak amac ile sre boyunca katlmc gzlemler yaplmtr.
retmen snf ii gzlemlerini dersin hemen bitiminde teneffste not
etmitir.
rencilerin verilen devleri belirlenen amalar dorultusunda yapp
yapmadklar ise dev kontrol listelerine kaydedilmitir. devler
kontrol edilirken, rencilerin dev-lerini yapp yapmadklarna,
devlerin doru yaplp yaplmadna ve rencilerin dev ile ilgili sunum
yapp yapamadklarna baklmtr. dev kontrolleri sonucu retmenin yapt
deerlendirmeler dev kontrol listelerine aynen aktarlmtr.
2.3. Verilerin Analizi
rencilerin Fen ve Teknoloji dersinde verilen ev devine kar
tutumlarn lmek iin 17 cmleden oluan dev tutum anketi uygulanm ve bu
anket SPSS paket prog-ram ile zmlenmitir. Anketin analizi sonucu
elde edilen betimsel istatistik izelge 3.1de gsterilmitir.
rencilere sorulan ak ulu sorulara rencilerin vermi olduu
cevaplarn ierik analizi, verilerden karlan kavramlara gre kodlama
yntemi ile yaplmtr. Analiz so-nucu elde edilen kategoriler
saysallatrlmtr. erik analizi, birbirine benzeyen nitel verileri
belli kavramlar, kategoriler veya temalar erevesinde bir araya
getirerek, bunla-r okuyucunun anlayabilecei bir ekilde dzenlemektir
(Yldrm ve imek, 2006).
retmenin dev kontrolleri esnasnda kullanm olduu dev kontrol
listeleri ise aynen dzenlenerek tablolatrlm ve bu tablolardaki
veriler Microsoft Excel program yardmyla grafik olarak da
sunulmutur.
Uygulayc retmen snf ii gzlemler de yapmtr. Snf ii gzlemler ise
betimle-me yntemi ile analiz edilmitir. Gzlemlerden elde edilen
bulgular ayr bir balkta ele alnmam olup, btn dier bulgular ile
karlatrmal olarak verilmitir.
almann geerlilii birka veri toplama aracnn birlikte kullanlmas
ile gerek-letirilmeye allmtr. Gvenirlik salamaya ynelik olarak baka
bir uzmana veri taban incelettirilmi ve analiz sonularn verilerle
karlatrmas salanmtr.
2.4. Aratrmann Snrllklar ve Sayltlar
Bu aratrma; 2008-2009 retim yl Erzurum ili merkez ilesindeki bir
devlet oku-lundaki aratrmaya katlan bir grup ilkretim 8. snf
rencisi ve Fen ve Teknoloji dersinde verilen devlerle ile bu srete
veri toplama arac olarak seilen dev tutum anketi, ak ulu sorulardan
oluan anket, retmen gzlemleri, dev kontrol listelerin-den elde
edilen veriler ve aratrmaclarn eylem aratrmasn uygulama ve
yorumlama gcyle snrldr.
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
217
Aratrmada; rencilerin sorulara verdikleri cevaplarda samimi
olduu, uygulama srasnda yaplan gzlemlerde rencilerin gzlemciden
etkilenmeyerek doal davra-nlar sergiledikleri, aratrma srecinde
aratrmacnn gzlemlerini objektif bir ekilde yapt, veri toplama
aralarnn aratrmann amacna uygun olarak seildii ve bu ara-larn
geerlilik ve gvenirlie sahip olduu varsaylmtr.
2.5. Aratrmaclarn Rol
Aratrmaclardan biri retmendir ve problemi yaayandr. Dier
aratrmac ise retmen-aratrmacy ve sreci kuramsal ynden destekleyen
ve ynlendiren akade-misyendir. Aratrma ile ilgili planlama ve
kuramsal erevenin oluturulmas aratr-maclarn karlkl gr al-verii
sonucu salanmtr. Uygulama ve verileri toplama iini retmen-aratrmac
yapmtr. retmen-aratrmac almada eylem aratrmas yaklamn uygulama
yapmak suretiyle renmeyi amalam, bunu yaparken de kendi yaad bir
probleme zm retmek istemitir.
3. ARATIRMA BULGULARI
ncelikle birinci dnem elde edilen veriler analiz edilmi ve
problem ortaya konul-mutur. kinci olarak problemin zmne ynelik bir
eylem plan gelitirilmi ve ikinci dnem uygulama yaplmtr. Son olarak
ikinci dnem yaplan uygulamalardan elde edi-len veriler analiz
edilmitir.
3.1. Birinci Dnem Elde Edilen Bulgular
lgili retim ylnn birinci dneminde problemi ortaya koymak ve
nedenlerini be-lirlemek iin alan yazn taramas ile e zamanl veriler
toplanmtr. Veriler dev tutum anketi, retmen gzlemleri, ak ulu
sorulardan oluan anket ve renci devlerinin incelenmesi ile elde
edilmi ve bulgular aaya karlmtr.
3.0.1. Ak ulu sorulardan elde edilen bulgular
Bu blmde verilmi olan yzdelik dalmlarnn 100den fazla veya 100den
az km olmasnn sebebi, nitel verilerin saysallatrlmas ileminde bir
rencinin bir-den fazla kategoriye girebilecek cevaplar vermesi veya
baz kategorilere rencilerin hi cevap vermemesinden
kaynaklanmaktadr. Ayrca bu veriler kategorize edilirken baz
rencilerin verdii cevaplar hibir kategoriye yakn olmad iin bu
cevaplar deer-lendirmeye alnmamaktadr.
Ev devi sizin iin ne anlam ifade ediyor? sorusuna rencilerin
verdikleri cevap-lara yaplan ierik analiz sonucunda, renciler
tarafndan dev; %91 orannda konuyu tekrarlama, %22 orannda skc bir
aktivite, %13 orannda mutluluk veren bir akti-vite, %17 orannda ise
sorumluluk olarak alglanmaktadr.
Size verilen ev devlerini nerede yaparsnz? sorusunun analizi
sonucunda; dev-lerin evde yaplma oran %83 iken, okulda yaplma oran
%39u bulmaktadr.
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
218
dev yaparken kimlerden ve nasl yardm alrsnz? sorusunun analizi
sonucu; Arkadalardan yardm alnmas oran %30, bykler ve retmenlerden
yardm alnma oran ise %30 bulunmutur. rencilerin %43 ise hi kimseden
yardm almadan dev-lerini yaptn belirtmilerdir. renciler aldklar
yardmn nasl olduu konusuna pek deinmemilerdir.
dev yaparken nelere dikkat edersiniz? sorusuna, rencilerden %61i
devin doruluuna ve kendisine kazandrdklarna dikkat ettiini, %48i
devin tertip ve d-zenine zen gsterdiini, %10u ise dev yaparken
hibir eye dikkat etmediini syle-mitir.
Sizce baz arkadalarnz neden devlerini yapmyorlar? sorusuna ise,
rencile-rin %52si devlerin skc olmas nedeniyle arkadalarnn dev
yapmadklarn, %17si arkadalarnn verilen dev konusunu
bilmediklerinden yapmadklarn, %57si ise arka-dalarnn sorumsuz
olduklar iin dev yapmadklarn belirtmilerdir.
Siz retmen olsaydnz rencilerin devlerini dzenli yapmalarn
salamak iin neler yapardnz? sorusunun analizi ile dl veya ceza
verilmesi %52, devlerin grup-lar halinde verilmesi %26, ailenin
haberdar edilmesi %10 orannda kmtr.
3.1.2. renci dev tutum anketinden elde edilen bulgular
rencilerin Fen ve Teknoloji dersinde verilen ev devlerine kar
tutumlar izelge 3.1de gsterilmitir. Bu izelgeye bakldnda rencilerin
Fen ve Teknoloji dersinde dev yaparken ok da istekli olmadklar
grlmektedir. rnein Fen ve Teknoloji der-sinde dev yapmaktan zevk
aldn veya dev yaparken elendiini belirtenlerin oran %44ler civarnda
iken kararsz ve katlmayanlarn oran %56 civarnda olmutur. Bunun
yannda rencilerin byk blm dev yapmann Fen ve Teknoloji dersinde
ren-melerini kolaylatrdn ve konular anlamalarna yardmc olduklarn
belirtmilerdir. Ayrca verilen devlerin ve bu devlerin yaplmas ve
kontrol aamalarnda retmen ile renciler arasnda iletiimin arttn, bu
ynyle devlerin verilmesini olumlu bu-lanlarn oran %70 gibi yksek
bir deeri bulduu grlmektedir. renciler konulara hazrlk niteliinde
verilen devlerin kendilerinde renme isteini arttrdn
belirt-milerdir. te yandan Fen ve Teknoloji dersinde verilen
devleri skc bulanlarn veya zaman kayb olarak grenlerin orannn ise
%20ler civarnda olduu grlmektedir.
retmen gzlemleri, Srekli dev yapan ve akademik ynden baarl
olanlar da dahil rencilerin byk blm ev devine kar olumsuz tutum
sergilemektedirler. Ay-rca rencilerin byk blm okulda teneffslerde
ve dev yapan arkadalarna baka-rak devlerini yapmaktadrlar...
eklindedir.
Hem renci tutum anketi sonular hem de ak ulu sorulardan oluan
anketin so-nular incelendiinde ve bu sonular karlatrldnda, genel
olarak rencilerin ev devine kar olumlu tutum sergiledikleri
grlmektedir. Buna karn retmen gzlem-lerinde ise bu durumun farkl
olduu grlmektedir.
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
219
izelge 3.1. rencilerin ev devlerine kar tutumlar
DEV TUTUM CMLELER
Kes
inli
kle
Kat
ly
orum
(%
)
Kat
ly
orum
(%
)
Kar
ars
zm
(%
)
Kat
lm
yor
um
%)
Kes
inli
kle
Kat
lm
yor
um
(%)
1 Fen ve Teknoloji ile ilgili ev devlerimi yaparken ok
eleniyorum.
4 26 35 18 17
2 Fen ve Teknoloji dersinde verilen ev devlerini yapmaktan ok
zevk alyorum.
5 39 30 17 9
3 Fen ve Teknoloji ev devlerini yapmak bana ok skc geliyor.
13 17 22 35 13
4Fen ve Teknoloji devlerimi yapmak iin oturduumda uykum
geliyor.
4 13 13 48 22
5Verilen ev devlerinin Fen ve Teknoloji konularn anlamamda ok
byk rol olduunu dnyorum.
48 22 26 0 4
6Fen ve Teknoloji dersinde verilen ev devlerinin kontrolyle
retmen-renci arasndaki diyalogun gelieceini dnyorum.
22 48 22 0 8
7Fen ve Teknoloji derslerinde verilen ev devlerinin anlatlan
konular uygun bir ekilde verildii takdirde fayda salayaca inancn
tayorum.
57 9 22 4 8
8Fen ve Teknoloji dersinde verilen ev devlerini yaparken ok
dikkatli ve zenli olmaya alrm.
26 35 17 22 0
9Fen ve Teknoloji konularyla ilgili olarak ilgimi eken konularn
ev devi olarak verilmesi beni o konudan soutuyor.
4 4 17 27 48
10Fen ve Teknoloji dersinde verilen ev devlerini yaparken
kendimi ok mutsuz hissediyorum.
4 18 26 26 26
11 Fen ve Teknoloji dersinde verilen ev devlerini yaparken
kendimi ok mutlu hissediyorum.
4 39 31 13 13
12Fen ve Teknoloji dersinde aratrmaya dayal ev devlerini
yapmann, zamanm boa harcamakla e deer olduunu dnyorum.
13 4 9 17 57
13 Ev devleri hangi konuda olursa olsun benim iin hep angarya
olmutur.
4 17 22 13 44
14Fen ve Teknoloji dersinde verilen ev devleri ders kitab dndaki
kaynaklardan yararlanlarak hazrlanrsa, konular daha retici olur
dncesini tayorum.
35 13 13 13 26
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
220
15Fen ve Teknolojide bir konu ile ilgili hazrlk almas niteliinde
verilen ev devi, beni konuyu renmeye daha istekli klyor.
39 22 22 13 4
16Fen ve Teknoloji konularnn sonunda altrma nitelikli verilen ev
devi, konuyu daha iyi anlamama ve kavramama neden olmaktadr.
39 30 9 13 9
17Fen ve Teknoloji dersinde konuyu anlayp anlamadmz kontrol
etmek zere verilen altrma arlkl devler, konunun ne kadarn anlayp ne
kadarn anlamadm belirleyebilmem iin iyi bir lt oluyor.
39 30 22 9 0
3.1.3. dev kontrol listelerinden elde edilen bulgular
rencilere verilen devler, ilgili okulda ders kitab olarak
okutulan Fen ve Teknolo-ji-8 ders kitab ve alma kitabnda yer alan
etkinlik ve almalardan olumutur (EK 1 ve EK 2). Mfredat gerei
bahsedilen birok alma zaten renciler tarafndan ev devi yntemi ile
yaplmak durumunda olduu iin rencilere ek bir yk getirmemek amacyla
bu devler dnda ilave devler verilmemitir. Verilen devler ilenen
konular pekitirmeye ve yeni konular aratrmaya yneliktir.
izelge 3.2 incelendiinde 4, 14 gibi baz rencilerin verilmi olan
btn dev-leri doru bir ekilde yaptklar grlmektedir. te taraftan baz
rencilerin ise devle-rini yapmalarna ramen ya doru yapamadklar ya
da eksik yaptklar ve 7, 8, 9, 11, 16, 17, 20, 21 gibi rencilerin
ise neredeyse verilen hibir devi yapmad grlmektedir.
izelge 3.2. Birinci dnem dev takip izelgesi
RENC DEV TAKP ZELGES
r
enci
ler
1.DEV 2.DEV 3.DEV 4.DEV 5.DEV
1. D
nem
Fen
ve
Tekn
oloji
Dersi
Y
azl
ort
alam
as
de
vi y
apm
a
Do
rulu
k v
e S
unum
de
vi y
apm
a
Do
rulu
k ve
Sun
um
de
vi y
apm
a
Do
rulu
k v
e S
unum
de
vi y
apm
a
Do
rulu
k v
e S
unum
de
vi y
apm
a
Do
rulu
k v
e S
unum
1 + + + + + - + + + - 752 + - - - - - + - - + 423 - - + - - - +
- - - 454 + + + + + + + + + + 825 + - - - - - + + + - 486 + + + + +
+ + + + + 85
izelge 3.1. (devam)
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
221
7 - - - - - - - - - - 338 - - - - - - - - - - 329 - - - - - - -
- - - 3210 + + + - + + + + + - 5911 - - - - - - - - - - 3412 + - -
- - - + - - - 3613 + + + - + + + - + + 5314 + + + + + + + + + +
8515 + - - - + + + - + - 4816 - - - - - - - - + - 4017 - - - - - -
- - - - 2818 + + + + + - - - + + 5919 + + + + + + + + + - 7920 + -
+ + + - + - + + 5521 - - - - - - - - - - 3622 + - - - - - - - - -
3223 + + + + + + + + + + 7524 + + + + + + + + + - 5225 - - - - - -
+ - + - 3026 - - - - - - - - + - 3227 + - - - + + + - + - 50
(+ Evet , - Hayr)
ekil 3.1. rencilerin dev performansnn niceliksel dalm
izelge 3.2. (devam)
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
222
ekil 3.1deki grafik incelendiinde dev yapan renci saysnda bazen
azalmalar grlse de genelde tutarllk sergiledii, bunun yan sra ayn
tutarlln dev yapmayan renci saysnda da var olduu grlmektedir. dev
yapmayan rencilerin bu alkan-lklarn devaml srdrdkleri grlmektedir.
Bununla birlikte dev yapma alkanl olan baz rencilerin de zaman
zaman dev yapmadklar anlalmaktadr. rnein, bi-rinci devi yapan
rencilerin says 17 iken yapmayanlarn saysnn 10 olduu grl-mektedir.
Yine ikinci devi yapan rencilerin says 12 ve yapmayanlarn says ise
15 olmutur.
ekil 3.2. rencilerin dev performansnn niteliksel dalm
ekil 3.2deki grafik incelendiinde baz rencilerin verilen devleri
yaptklar hal-de devle ilgili sunum yapamadklar ve dev konusu ile
ilgili sorulara yeterli cevapla-r veremedikleri grlmektedir.
zellikle dnem sonlarnda yaplan devlerin nicelik olarak fazla
olmasna ramen, nitelik olarak eksik olduu sylenebilir. Buradan, baz
rencilerin devleri sadece yapm olmak iin yaptklar sylenebilir.
rnein; birinci devi yapan rencilerden 10 tanesi devini sunup ve dev
konusu ile ilgili sorulanlara cevap verebilirken, 7 tanesinin yapt
devi sunmakta ve sorulanlara cevap vermekte zorland grlmektedir.
Yine beinci devi yapan rencilerden 8 tanesi devini suna-bilirken, 9
tanesinin devini sunamad grlmektedir.
retmen gzlemlerine gre, snfta devlerini doru bir ekilde yapan ve
dev ko-nusu ile ilgili sorular snfta cevaplayabilen rencilerin byk
blmnn Fen ve Tek-noloji dersinde de baarl olan renciler olduklar
(izelge 3.2), devlerini eksik ya da yanl yapan ve dev konusu ile
ilgili sorulara cevap vermekte zorlanan rencilerin ise genellikle
ilgili derste yetersiz olduklar ve okulda teneffslerde, dev yapm
olan ar-kadalarnn yaptklarna bakarak devlerini yaptklar anlalmtr.
Hi dev yapmayan rencilerin ise genellikle snfn baarsz rencileri
olduklar ve bu rencilerin dev yapmadklar iin yaplan eletiri veya
cezalar umursamadklar, dev yapan arkada-
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
223
larnn dllendirilmesinin ise onlar kamlamad grlmtr. Hi dev
yapmayan rencilerin ou zaman dev yapmak iin n art olarak retmen ile
Verdiiniz devi yaparsam karneme 2 (iki) drr msnz? veya devi
yaparsam 5 (be) verir misi-niz gibi pazarlklar yapt
gzlemlenmitir.
dev kontrollerinde, devini yapmayan rencilere bunun nedeni
sorulduunda ounlukla alnan cevaplar unlar olmutur: devim olduunu
unutmuum. devle uratm ama yapamadm. dev verildii gn okula
gelmemitim, o yzden devden haberim yoktu.
retmene gre devlerini yapmayan veya dev yapma konusunda isteksiz
olan renciler akademik baars dk olanlardr. Bu renciler nceki
yllarda dk aka-demik baar ile snflarn gemi, hatta bir ksm doru drst
okuma-yazma bilemeden sekizinci snfa kadar gelmilerdir. Kendileri
iin bir hedef oluturamam olan bu -renciler iin dev yapmann veya
snavlardan iyi puanlar almann bir nemi yok gibidir. Bu durum onlar
dev yapma, derse hazrlanma veya derse katlma konusunda isteksiz
klyor
Yukardaki veri analizleri incelendiinde, rencilerin bir blmnn ev
devini e-lenceli ve retici bulduklar ve devlerini yaptklar
grlmektedir. Bir grup renci de devleri eziyet olarak grmelerine
ramen ounlukla devlerini yapmaktadrlar. Bir baka grup ise verilen
devleri hi yapmamaktadr. Btn bunlarn yan sra devleri-ni zamannda
yapan rencilerin byk ounluunun dev konusunu sunmada sorun yaadklar
ve dev konusu ile ilgili sorulan sorulara yeterli cevab
veremedikleri grl-mektedir.
Bu veriler nda zellikle son gruba giren dev yapmayan rencilerin
dev yap-malarn salamak, ikinci ve nc grupta yer alan rencilerin ise
dev yapma perfor-manslarn ve verimliliini arttrmak iin bir eylem
plan gelitirilip, uygulanmtr.
3.2. Eylem Plan Gelitirme
dev yapmayan rencilerin ileri srdkleri bahaneler incelendiinde
en nemli problemin, rencilerin bir ekilde devin varln unutmalar
veya varlndan haber-dar olmamalar olarak gze arpmaktadr. Bunun
yannda dierlerine gre zayf bir id-dia olsa da verilen devi
yapamamak olarak gzkmektedir. Bu durumdaki rencilerin dev yapmalarn
salamak, dier rencilerin ise dev performanslarn arttrmak iin aadaki
eylem planlanp uygulanmtr.
ncelikle snftaki rencilerden er kiilik gruplar oluturulmutur. Bu
gruplar oluturulurken, her bir gruba bir tane devaml dev yapan
renci, bir tane ara sra dev yapan renci, bir tane de hi dev
yapmayan renci seilmitir. Ayrca gruplar olutu-rulurken, ayn binada
oturan veya evleri birbirine yakn olan rencilerin ayn grupta yer
almasna dikkat edilmitir.
Bu gruplar oluturmadaki temel ama, rencilerin devlerini birlikte
yapmalarn-dan ziyade, birbirlerini kontrol etmek ve devin varlndan
haberdar etmektir. Her gru-
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
224
ba devini devaml yapan renciler bakan seilmitir. Grup bakanlar,
okula gelme-yen veya devin varln unutmu olan rencilere hatrlatma
yapmakla, ayn zamanda devini yapamayan rencilere ise gerektiinde
yardmc olmakla grevlendirilmitir. Bunun yan sra grubun dier
yelerine de birbirlerine devin varln hatrlatmalar ve birbirlerini
kontrol etme grevi verilmitir. Grup yelerine ayrca zorunlu olmad
s-rece her yenin verilen devleri bireysel yapaca sadece devi
yapmakta zorlanan grup yesine ynlendirme ve yardm yapabilecekleri
belirtilmitir.
rencilerin motivasyonunu arttrmak, zellikle devaml dev yapanlarn
aktif kat-lmn salamak iin grup yelerinin tamamnn devini yapmas veya
yapmamas duru-munda her yeye duruma gre dl-ceza yntemi uygulanmtr.
Buna gre grup yesi arkadana hatrlatmalar yaparak, gerektiinde yardm
ederek dev yapmasn salayan grup yelerine ilave puanlarn verilmesi
ve grup yesine hibir telkinde bulunmayan dev yapmasna katk sunmayan
yelere ise ceza puan verilmesi kararlatrlmtr. Grlevik (2006) tevik
ve dllerin rencilerin dev yapma performansn arttrdn
belirtmitir.
Eylem planna renci velilerinin de dahil edilmesi dnlm; ancak,
retmen gzlemleri neticesinde aile ibirlii plana dahil edilmemitir.
retmen gzlemleri baz ailelerin rencilerin devlerini kendilerinin
yapt, bazlarnn ise rencilere devle-rinde hi yardm etmedikleri
eklinde zetlenebilir. Turanl (2007)de dev konusunda ailelerin
ocuklarna nasl yardm etmeleri gerektiine ilikin belirsizlik
bulunduunu, baz ailelerin yardm yapma imkanna sahip olmadn,
bazlarnn ise nasl yardm ede-bileceklerini bilmediklerini
belirtmitir.
Bu plan nda snf izelge 3.3te olduu gibi dokuz (9) gruba
ayrlmtr.
izelge 3.3. dev gruplar
GRUP NO GRUP YELER1.Grup 1 3 72.Grup 6 8 113.Grup 4 2 154.Grup
14 5 215.Grup 19 20 176.Grup 23 9 127.Grup 24 16 228.Grup 10 27
269.Grup 13 25 18
Eylem plann gerekletirmek zere rencilere 2008-2009 retim yl II.
dne-minde mays aynn ortalarna kadar en az 5 (be) tane dev verilmesi
ve gerektiinde bu saynn arttrlmas planlanmtr. Verilecek olan devler
ilenen konularn gidiatna
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
225
uygun ve bir nceki dnem olduu gibi Fen ve Teknoloji ders ve alma
kitabnda bu-lunan etkinlik ve almalar ile snrl kalmas
kararlatrlmtr.
3.3. Eylem Plannn Uygulanmas ve zlenmesi
Yukardaki plan erevesinde, rencilere doal ders ak ierisinde,
haftada veya duruma gre iki haftada bir dev verilmitir. devler
retmen tarafndan kontrol edil-mitir. retmen, kontrol esnasnda dev
takip izelgesini kullanm ve gzlemlerini not etmitir. Uygulama
sresince rencilere be dev verilmitir.
3.4. kinci Dnem Elde Edilen Bulgular
Eylemin uygulanmas sreci aratrmac retmen tarafndan yaplm ve
izlenmitir. Bu srete elde edilen veriler renci devlerinin
incelenmesi (izelge 3.4) ve aratr-mac gzlemlerinden ibarettir.
renci devleri kontrol edilirken ve gzlem yaplrken, verilen devin
yaplma-sna, yaplan devin niteliine ve rencinin dev konusuna
hakimiyetine baklm ve bunlarn gerekleme durumuna dikkat edilmitir.
devlerin incelenmesinde, hedefle-nenlerin gerekleip gereklemedii
veya ne kadar gerekletiini belirlemek iin hedef dorultusunda
hazrlanan dev kontrol listeleri kullanlm ve bunlar izelge 4.4teki
gibi dzenlenmitir.
izelge 3.4. kinci dnem dev takip izelgesi
r
enci
ler 1.DEV 2.DEV 3.DEV 4.DEV 5.DEV
Yl
Sonu
Fen
ve
Tekn
oloji
Der
si Y
azl
O
rtal
amas
de
vi
yapm
a
Do
rulu
k
Sun
um
de
vi
yapm
a
Do
rulu
k
Sun
um
de
vi
yapm
a
Do
rulu
k
Sun
um
de
vi
yapm
a
Do
rulu
k
Sun
um
de
vi
yapm
a
Do
rulu
k
Sun
um
1 + + + + + + + + + + + + + + + 682 + * * + * * + - - + * * + *
* 503 + * * + * - + * * + * * + * * 484 + + + + + + + + + + + + + +
+ 865 + * * + * * + * + + * * + * * 576 + + + + + + + + + + + + + +
+ 867 + - - + - - - - - + - - + - - 368 + - - + - - - - - - - - - -
- 299 + - - - - - - - - + * - - - - 4010 + + + + + + + + + + + + +
+ + 6311 - - - - - - + - - - - - + - - 2812 + * * + * - + * * + * *
+ * * 4413 + + + + + + + + + + + + + + + 58
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
226
14 + + + + + + + + + + + + + + + 8715 + * * + * * + * * + + * +
* * 5316 + - - - - - + - - - - - + * - 4817 - - - - - - - - - - - -
- - - 2018 + + + + + + + + + + + + + + * 6619 + + + + + + + + + + +
+ + + + 8120 + + * + + + + * * + + + + + + 5521 + - - + - - - - - +
- - + - - 3822 + * - + - - + - - + * * + * - 3223 + + + + + + + + +
+ + + + + + 7424 + + + + + + + + + + + + + + + 5225 + * - + * * + *
* + * * + * - 3826 + * - + * - + - - + * - + * - 3927 + + * + * * +
* * + + * + + * 51
(+ Yeterli, - Yetersiz, * Eksii var)
3.4.1. rencilerin dev yapma durumu
Burada sadece rencilerin dev yapp yapmadklar sorgulanm, dev
yapan ve yapmayan renci saylar her uygulama iin ayr ayr karlmtr.
dev kontrol yap-lrken, renci devi yapm ise +, devi yapmam ise - ile
deerlendirilmitir.
ekil 3.3. rencilerin dev yapma durumu
ekil 3.3deki grafik incelendiinde dev yapan renci saysnda art
olduu g-rlmektedir. dev yapan renci says, her uygulama da birer
ikier farkllk gsterse de uygulama sresince sabit kald sylenebilir.
devlerinin yapan rencilerin oran
izelge 3.4. (devam)
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
227
%93leri bulmutur. Bununla birlikte her uygulamada snftan en az
iki renci dev yapmamtr. rnein birinci uygulamada iki kii dev
yapmamken, ikinci uygulama-da drt, nc uygulamada be, drdnc
uygulamada drt ve son uygulamada kii devini yapmamtr.
devini yapmayan rencinin grup bakanna ve dier arkadana
arkadalarn uya-rp uyarmadklar, devin varlndan haberdar edip
etmedikleri ve yardm teklif edip etmedikleri sorulmu, verilen
cevaplar genellikleevet bunlarn hepsini yaptk olmu-tur. dev
yapmayan renciler ounlukla grup arkadalarnn kendilerini uyardklar-n
dorulamlardr. Fakat neden devlerini yapmadklarn da cevapsz
brakmlardr. Nitekim bu renciler Fen ve Teknoloji dersinde zaten
akademik olarak da baarsz rencilerdir. rnein 17 verilen hibir devi
yapmamtr, dev yapmama gerekesi sorulduunda ise hibir cevap
alnamamtr. Ayn zamanda akrabas da olan grup ar-kada 20ye bu durumun
nedeni soruduunda ise 17nin anne ve babasnn dilsiz olduklar ve bu
nedenle de 17 ile yeteri kadar ilgilenemediklerini bir sebep olarak
sylemitir. Yine genelde dev yapmayan 8, 9 ve 16 gibi renciler ise
bo zaman-larn daha ok babalarna ait iyerlerinde geirmilerdir. Bir
baka dev yapmayan 11 ise ailesinin okula gndermek istemedii bir
nevi zorunluluktan okula gelen bir renci olduu grlmtr.
3.4.2. rencilerin devleri amaca uygun ve doru yapma durumu
Burada devlerini yapan rencilerin, bu devleri amaca uygun yapp
yapmadklar ve devin doruluu sorgulanmtr. Verilen devi amaca uygun
ve doru bir ekilde yapan rencilerin devleri yeterli, eksiklikleri
olan rencilerin devleri eksii var ve devini amaca uygun yapmayan ve
yanl yapan rencilerin devi ise yetersiz eklinde
deerlendirilmitir.
Aratrmacnn renci devleri kontrolnden elde ettii bu veriler btn
uygulama-lar iin tek tek elde edilerek ekil 3.4deki grafikte
gsterilmitir. Burada sadece devini yapan renciler ele alnmtr.
devini yapmayan renciler bu balkta elde edilen bulgulara dahil
edilmemitir.
ekil 3.4deki grafik incelendiinde, rencilerin bir blmnn dev
yaparken de-vi doru yapmaya da zen gsterdikleri, dier bir ksmnn
eksiklikleri olduu grl-mektedir. Bunun yan sra baka bir grup
rencinin ise devi yaparken doruluuna veya amaca uygunluuna dikkat
etmedikleri grlmektedir. rnein birinci devi doru yapan renci says
12, eksik yapan renci says 8 ve devi yetersiz grlen renci says ise
5 olmutur. lk uygulamada zellikle devi yetersiz grlen renci sa-ysnn
birbirine yakn olduu grlrken, son iki uygulamada devi yetersiz
grlen renci saysnda azalmalar olduu grlmektedir. Btn uygulamalara
bakldnda devine zen gsteren renci saysnda bir tutarllk olduu
grnmektedir. rnein 4, 6, 14, 23, 24 gibi renciler ounlukla
devlerini dzenli bir ekilde ze-
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
228
nerek yaparken, 2, 3, 22, 26, 25, 27 gibi renciler ise ounlukla
devlerini zenmeksizin yapmlardr.
ekil 3.4. devlerin amaca uygunluk ve doruluk durumu
Verilere bakldnda devlerini yapanlarn oran olduka yksek olmasna
ramen devini doru ve amaca uygu yapan renci saysndaki artn yeterli
oranda olmad grlmektedir.
3.4.3. rencilerin dev konusuna hakim olma durumu
Bu hedefle, rencilerin yaptklar devlerin renme dzeylerine
katksnn ne de-rece olduunu ortaya karma amalanmtr. rencilerin
yaptklar devleri sunabilme becerileri, dev konusu ile ilgili
kendilerine yneltilen sorulara cevap verebilme dzey-leri
belirlenmeye allmtr. Yapt devi sunabilen ve yneltilen sorulara
cevap vere-bilen renciler yeterli dev sunumu ve soru cevaplamada
eksiklikleri olan renciler eksii var, devini sunamayan ve sorulara
cevap veremeyen renciler ise yetersiz eklinde deerlendirilmitir
(ekil 3.5).
ekil 3.5. rencilerin dev konusuna hakim olma durumu
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
229
ekil 3.5teki grafik incelendiinde verilen devi yapm olmalarna
ramen (yeterli, eksik veya yetersiz) rencilerin nemli bir blmnn
devini sunmada veya dev konusu ile ilgili sorulara cevap vermekte
zorlandklar grlmektedir. rnein birinci devi yapan rencilerden,
devini sunabilen ve dev konusu ile ilgili sorulara yeterli cevab
verebilen renci says 10, dev sunumu ve soru cevaplamada
eksiklikleri olan renci says 7, devini sunamayan ve sorulara
yeterli cevap veremeyen renci say-snn ise 8 olduu grlmektedir. Bu
renci saylarnn; ikinci devde sras ile 11, 5 ve 7, nc devde 11, 6 ve
5, drdnc devde 11, 8 ve 4, beinci devde ise 10, 7 ve 7 olduu
grlmektedir.
Yapt dev ile ilgili sunum ve sorulanlara cevap vermede sorun
yaayan rencilere nedeni sorulduunda bu soruya ilgili rencilerden
ziyade snftaki dier rencilerden cevap gelmitir. Verilen cevaplar da
Hocam nk o arkadamz devini teneffste in defterine bakarak yapt veya
Hocam, kesin devini ablas, abisi, yapmtr eklinde olmutur.
ekil 3.5 incelendiinde devini doru yapan rencilerin genellikle
dev konusuna hakim olduu da grlmektedir. Bunu yan sra devini eksik
veya yanl yapanlarn dev sunumunda zorlandklar ve sorulanlara cevap
veremedikleri grlmektedir.
3.4.4. rencilerin uygulama ile ilgili tepkileri
rencilerin yaplan uygulama hakkndaki fikirleri sre boyunca gzlem
yoluyla elde edilmeye allmtr. Uygulama balangcnda ve devamnda
rencilerden eitli tepkiler gelmitir. Baarl olan, devlerini yapmada
bir problem yaamayan ve genelde grup bakan olarak grevlendirilen
renciler grupla almay kendileri iin bir ilave bir zahmet olarak
grmlerdir. rnein, eylem plannn rencilere anlatlmas srasnda; 6, 13,
14 ve 24 gibi renciler, retmenim, biz devlerimizi zaten yapyoruz,
ne diye bakalarnn dev yapmalar iin uraalm eklinde tepkiler
gstermilerdir. Bu renciler zellikle grup arkadalarnn dev
performanslarnn art iin yapacaklar katklardan ilave puanlar
alacaklar vaadinden sonra eylemi benimsemilerdir. Yine de sre
boyunca grup arkadalarndan, uyarlarna ve yardm tekliflerine ramen
devleri-ni dzenli yapmadklar iin ikayeti olmulardr.
dev yapma konusunda gayretli olduklar halde, zaman zaman dev
yapmakta zor-lanan ikinci grup renciler, daha iyi bilen bir
arkadalarndan yeri geldiinde destek grdkleri iin uygulamadan memnun
bir grnt sergilemilerdir. dev yapmayan grup ise uygulama ile ilgili
olumlu veya olumsuz bir tepki gstermemilerdir. ret-mene gre; bu son
gruba giren renciler iin uygulanan yntemler ok da bir anlam ifade
etmez... Onlar aktivitelere katlmaya mecbur brakrsanz, katlrlar.
Aksi halde bu rencileri kendi hallerine braksanz yl boyunca ne
derse katlrlar, ne de verilen grevleri yerine getirirler
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
230
4. Tartma ve Sonu
Daha ncede belirtildii zere almann temel amac retmenin kendi
yaad probleme eylem aratrmas yaklamn kullanarak zm retmeye almaktr.
Burada hem probleme zm retmek hem de eylem aratrmas yaklamn renmek
ama-lanmtr. Bu amaca ynelik eylem aratrmas yaklam teorik olarak
aratrlm ve uygulamada bizzat aratrmac retmenin kendi snflarnda yaad
bir problem olan rencilerin ev devleri performanslarnn arttrlmas
iin zm retilmeye allm-tr. ncelikle rencilerin ev devlerine
yaklamlar ve dev yapma performanslarnn dk olmasnn sebepleri ortaya
konulmu ve bu problemin zmne ynelik bir eylem plan hazrlanarak
uygulanmtr. Uygulama sonularna nceki blmde deinilmitir. Bu blmde bu
sonularn yorumlar yaplm, alan yazn ile karlatrmalar yaplarak
uygulama sonucundaki baar veya baarszlk nedenleri ortaya konmaya
allmtr.
Problemin zmne ynelik oluturulan gruplarn etkileimi ile devlerin
niteliine bakmakszn sadece rencilerin devlerini yapp-yapmamalarna
bakldnda ortaya konulan eylemin baarl olduu grlmektedir. Birinci
dnem problemin ortaya konma-s aamasnda verilen devleri yapan renci
says en fazla 17 iken dev yapmayan -renci says 10 ve zerinde
olmutur. Yani dev yapmayanlarn oran %37 civarndadr. Bununla
birlikte, uygulanan eylem sonucu ikinci dnem dev yapan renci
saylarn-daki art kayda deerdir. rnein eylemden sonra yaplan dev
uygulamalarnda dev yapan renci says 25e kadar kmtr. dev yapmayan
renci says ise en fazla 4 olmutur. Birok uygulamada bu say 2ye
kadar, yani %7lere dmtr. Dolaysyla nicelik ynnden bakldnda yaplan
eylemin baarl olduu sylenebilir. Bu karla-trma izelge 4.1de de
verilmitir.
izelge 4.1. rencilerin dev yapma durumlar
dev1 dev2 dev3 dev4 dev5Birinci Dnem
dev Yapanlar (%) 63 44 48 63 63
dev Yapmayanlar (%) 37 56 52 37 37 kinci Dnem
dev Yapanlar (%) 93 85 81 85 89
dev Yapmayanlar (%) 7 15 19 15 11
rencilerin dev uygulamalarnda kk gruplara ayrlmas ile bu gruplar
ierisinde bireysel ve grupla birlikte yaptklar almalarn, onlarn
performanslarn arttrdna birok almada deinilmitir (Ma, 1996; Corno,
2000; Mutlu ve ztrk, 2003; Gn-dz, 2005; Ycel, 2008). Bu sonular ile
almann bu blmnde elde edilen sonular uyum ierisindedir. Bununla
birlikte tek bana almann ve dev yapmann rencileri daha baarl kldn
gsteren almalar da mevcuttur (Hong ve Lee, 1999; Hong ve Milgram,
2000; Erden ve Altun, 2006).
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
231
Hizmeti (2007) retmenlerin dev verirken; grupla almay tercih
eden ren-cilere grup devleri, tek bana almay tercih edenlere ise
bireysel devler verilmesi, dier yandan, rencinin sosyal
becerilerinin gelimesi iin, srekli tek bana almay tercih edenlere
grup devlerinin de verilmesi gerektiini belirtmitir.
Problemin zmne ynelik yaplan eylem ile rencilerin dev yapma
performans-lar nicelik olarak artm olsa da, nitelik olarak bir baar
yakaland sylenemez. yle ki eylemden sonraki uygulamalarda dev yapan
renci saysnda bir art grlmesine ramen, verilen devi amaca uygun ve
doru yapan, devini sunabilen ve dev konusu ile ilgili sorular
cevaplayabilen renci saysnda kayda deer bir deiim grlmemi-tir.
rnein birinci devi yapan renci says 25 iken, bu 25 renciden sadece
12 tanesi devini amaca uygun ve tam olarak doru yapabilmitir.
Reinhardt vd. (2009)a gre, ok sk kullanlan bir renme yntemi olan
devin, akademik baar zerine gl ve pozitif etkilerinin olmas ancak
rencinin devi doru yapmas ile mmkn olabilir.
Bu sonular gstermitir ki yaplan uygulama renciye dev yapma
alkanl ka-zandrm ise de rencilerin sreten elde ettikleri verim snrl
olmutur. Bu sonu, Cooper vd. (2006) tarafndan yaplan derleme almada
vardklar sonulardan biri olan ilkokuldan yukar snflara doru
gidildike rencilerin dev yapma performanslarnn artt ve dev ile
akademik baar arasndaki ilikinin ilkretimden ziyade st snflar-da
daha belirgin olduu gr ile benzerlik gstermektedir. Ev devinin
tamamlanmas ve doruluu aratrmaclar tarafndan nemsenmitir. Bu
nedenle devin doruluunun arttrlmasna ynelik almalar alan yaznda
mevcuttur (Miller ve Kelley, 1994; Moore vd., 1994; Madaus vd.,
2003; Cancio vd., 2004; Reinhardt vd., 2009). Bu almalarn birounda
rencilerin devi doru yapmasn salamak iin aile ile ibirlii
yaplma-snn ve devini doru yapanlarn dllendirilmesinin, rencilerin
dev yapma perfor-manslarn olumlu ynde etkiledii belirtilmitir.
rencinin dev yapma performansn arttrmaya ynelik almalar daha ok
yurtdnda yaplm olup, lkemizde bu konuda yaplm almalara pek
rastlanmamaktadr.
Son olarak rencilerin yapt devi sunabilme ve dev konusu ile
ilgili sorulara ce-vap verebilme durumu incelenmitir. Elde edilen
bulgular gstermitir ki devini doru yapan renciler bile, devini
sunma konusunda sorunlar yaamaktadr. rnein birinci devi doru yapan
renci says 12 iken devini eksiksiz sunabilen renci says 10 olmutur.
Yine beinci devi doru yapan renci says 12 iken, 10 renci devini
sunabilmi ve dev konusu ile ilgili sorulan sorular
cevaplayabilmitir. Bu ynyle de bakldnda uygulamann (eylemin) baarl
olduu sylenemez.
Gelitirilen eylem plann rencilerin dev performansn nicelik
olarak arttrrken, nitelik olarak bir art salamamtr. Aratrma
sonularna bakldnda dev yapma konusunda problem yaayan rencilerin,
bu problemi yaamaya devam ettikleri grl-mektedir. Bunun sebebi
olarak uygulama yapan retmenin sreci iyi ynetememesi, baz
rencilerin btn abalara ramen dev yapmakta direnmeleri veya
oluturulan gruplarn yeteri kadar etkileime girmemeleri olarak
belirtilebilir.
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
232
Burada aratrmaclar bir daha bir araya gelme olaslklar olmayan
8.snf renci-lerini rneklem seerek eylem aratrmas dngsnn ilememesine
neden olmutur. Eer daha alt snflar rneklem olarak seilmi olsayd,
elde edilen sonular nda nerilen, yeni eylem planlar problemin zmnde
nemli admlarn atlmasna katkda bulunabilirdi.
Elde edilen sonular nda problemin zm iin yeni eylem planlar
nerilmi-tir:
o rencilerin aileleri ile grlp, rencilerine dev yapma konusunda
nasl yar-dm edebilecekleri anlatlabilir. Daha sonra veliler ile
ortak bir planlama yaplr. Uygu-lamann ilk haftalarnda retmen bu
renciler ile bir araya gelerek onlara dev yap-malar, bilgiye
erimeleri ve rn ortaya koymalar konusunda birebir rehberlik
edebilir. rnein ilk uygulama retmen-renci ibirlii ile yaplabilir.
lk dev uygulamas -retmen eliinde yapldktan sonra, dier
uygulamalarda rencinin devi kendi bana yapmas istenir ve sre
gzlenir. Bu srete aileye de renciye bilgiye ulama ve rn ortaya
koymada yardmc olma ve renciyi kontrol etme grevi verilebilir.
o Sadece dev yapma performans dk renciler rneklem olarak
seilebilir. -rencilerin dev stilleri belirlenip ona gre devler
verilebilir. rencilere dev verilir-ken, rencilere hem bireysel hem
de grupla birlikte yapabilecei devler verilebilir. rencilerin
yaptklar devler dikkatlice incelenip, yanllar dzeltildikten sonra
-rencilere geri bildirim verilebilir ve sre gzlenebilir.
o Okuldaki dier retmenler ile ibirliine gidilerek, Fen ve
Teknoloji dersinde dev performans dk rencileri kendi derslerinde
gzlemlemeleri istenebilir. Byle-ce rencinin dier derslerdeki dev
performanslar hakknda fikir sahibi olunur. Bylece btn retmenlerin
onaylayaca zm nerileri ortaya konulabilir ve uygulanabilir.
Kaynaklar
Albayrak, M., Yldz, A., Berber, K. ve Bykkasap, E. (2004).
lkretimde ders d etkinlikler ve bunlarla ilgili renci davranlar
hakknda velilerin grleri. Kastamonu Eitim Dergisi, 12 (1),
13-18.
Andrew, S. and Halcomb E.J. (2009). Mixed Methods Research for
Nursing and The Health Sciences. C.H.I.P.S.
Babadoan, C. (1990). Ev devlerinin eitim programlar iindeki
yeri. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, 23 (2),
745-766.
Barnes, S. (2001). Ladder to Learning or Stairway to Stress: A
Study of Grade 4 Homework Practices. M.E. Thesis. University of
Prince Edward Island.
Bayrakci, . (2007). lkretim Sosyal Bilgiler Dersindeki Aratrma
devlerinin (Etkinlik, Performans ve Proje) rencilerin
Sosyallemesine Katks. Yksek Lisans Tezi, Sakarya niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Sakarya.
Cancio, E.J, West, R.P. and Young, K.R. (2004). Improving
mathematics homework completion and accuracy of students with EBD
through self-management and parent participation. Journal of
Emotional and Behavioral Disorders, 12 (1), 9-22.
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
233
Cooper, H., Lindsay, J.J. and Nye, B. (2000). Homework in the
home: how student, family, and parenting-sty-le differences relate
to the homework process. Contemporary Educational Psychology, 25,
464-487.
Cooper, H., Robinson, J.C. and Patall, E.A. (2006). Does
homework improve academic achievement? A syn-thesis of research,
1987-2003. Review of Educational Research, 76, 1-62.
Cooper-Twamley, S.M., (2009). Action Research and Its Effects on
Teacher Efficacy: A Mixed Methods Case Study. M.E. Thesis.
Submitted to the Graduate Faculty of Baylor University in Partial
Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of
Education.
Corno, L. (2000). Looking at homework differently. The
Elementary School Journal, 100 (5), 529-548.
etinkaya, A. (1992). Adana li Merkez Orta Okullarnda Ev
devlerine likin Karlalan Sorunlar. Yk-sek Lisans Tezi, .. Sosyal
Bilimler Enstits, Adana.
Erden, M. ve Altun, S. (2006). renme Stilleri. stanbul: Morpa
Kltr Yaynlar.
Ersoy, A. ve Anagn, .S. (2009). Snf retmenlerinin Fen ve
Teknoloji dersi dev srecine ilikin grle-ri. Necatibey Eitim
Fakltesi Elektronik Fen ve Matematik Eitimi Dergisi (EFMED), 3 (1),
58-79.
Glazer, T.N. and Williams, S. (2001). Averting the homework
crisis. Educational Leadership, 58 (7), 43-45.
Gn, H. (1995). Eitim retimde program-retmen-dev ls. ada Eitim
Dergisi, 213, 41-43.
Gndz, . (2005). Geleneksel-evrimii ve Bireysel-birliine Dayal
dev Uygulamalarnn Lisans -rencilerinin Akademik Baarlarna ve deve
likin Tutumlarna Etkisi. Doktora Tezi, Anadolu ni-versitesi Eitim
Bilimleri Enstits, Eskiehir.
Gndoan zben, B. (2006). lkretim kinci Kademe rencilerinin Fen
Bilgisi Dersindeki Baarlarna Ev devi almalarnn Etkisi. Yksek Lisans
Tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, An-kara.
Gne, B. (2008a). lkretim Fen ve Teknoloji 8 Ders Kitab. Ankara:
MEB Yaynlar (Devlet Kitaplar).
Gne, B. (2008b). lkretim Fen ve Teknoloji 8 renci alma Kitab.
Ankara: MEB Yaynlar (Devlet Kitaplar).
Gr, H. (2003). Ev devi yapma stillerinin akademik baarya etkisi,
http://www.matder.org.tr/Default.asp?id=99 (29.11.2008)
Grlevik, G. (2006). Ortaretim Matematik Derslerinde Ev devlerine
Ynelik retmen ve renci G-rleri (Ankara li ankaya lesi rnei). Yksek
Lisans Tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara.
Hizmeti, S. (2007). lkretim 5. Snf rencilerinin dev Stilleri ile
Akademik Baarlar Arasndaki li-kinin ncelenmesi. Yksek Lisans Tezi,
.. Sosyal Bilimler Enstits, Adana.
Hong, E, Milgram, R.M. and Perkins, P.G. (1995). Homework style
and homework behavior of Korean and American children. Journal of
Research and Development in Education, 28 (4), 197-207.
Hong, E. and Lee, K. (1999). Preferred homework style and
homework environment in high-versus low-achieving Chinese students.
http://eric.ed.gov/ERICDocs/
data/ericdocs2sql/content_storage_01/0000019b/80/17/a9/a2.pdf
(20.12.2008)
Hong, E. and Milgram, R. M. (2000). Homework: Motivation and
Learning Preference. Westport: Bergin & Garvey.
http://www.questia.com (20.07.2009)
Kaplan, B. (2006). Yaammz Ynlendiren Elektrik nitesinde Ev devi
Verilmesinin renci Baarsna ve Kavram renmeye Etkisi. Yksek Lisans
Tezi, Marmara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, stanbul.
Kl, O. ve Cinolu, M. (2008). Bilimsel Aratrma Yntemleri.
stanbul: Lisans Yaynclk.
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
234
Ma, X. (1996). The effects of cooperative homework on
mathematics achievement of Chinese high school students.
Educational Studies in Mathematics (Historical Archive), 31 (4),
379-387.
Madaus, M.M.R., Kehle, T.J., Madaus, J. and Bray, M.A. (2003).
Mystery Motivator as an ntervention to promote homework completion
and accuracy. School Psychology International, 24 (4), 369-77.
Miller, D.L. and Kelley, M.L. (1994). The use of goal setting
and contingency contracting for improving childrens homework
performance. Journal of Applied Behavior Analysis, 27 (1),
73-84.
Moore, L.A., Waguespack, A.M., Wickstrom, K.F., Witt, J.C. and
Gaydon, G.R. (1994). Mystery Motivator: An effective and time
efficient intervention. School Psychology Review, 23, 106-117.
Mutlu, M.E. ve ztrk, C. (2003). nternet Ortamnda Takm almasna
Dayal Eitim. III. Uluslararas Eitim Teknolojileri Sempozyumu. Dou
Akdeniz niversitesi, KKTC.
Power, T.J., Dombrowski, S.C., Watkins, M.W., Mautone, J.A. and
Eagle, J.W. (2007). Assessing childrens homework performance:
Development of multi-dimensional, multi-informant rating scales.
Journal of School Psychology, 45, 333-348.
Reinhardt, D., Theodore, L.A., Bray, M.A. and Kehle, T.J.
(2009). Improving homework accuracy: Interde-pendent group
contingencies and randomized components. Psychology in the Schools,
46 (5), 471-488.
Sullivan, M. H. and Sequeira, P.V. (1996). The impact of
purposeful homework on learning. Clearing House, 69 (6),
346-348.
Temel, A. (1989). renci devleri bilinli verilmeli. ada Eitim
Dergisi, 140, 12-14.
Trautwein, U., Ludtke, O., Kastens, C. and Kller, O. (2006).
Effort on homework in grades 59: Develop-ment, motivational
antecedents, and the association with effort on classwork. Child
Development, 77 (4), 1094-1111.
Turanl, A.S. (2007). Gerek bir ikilem: dev vermek ya da
vermemek. Gaziosmanpaa niversitesi Sosyal Bilimler Aratrmalar
Dergisi, 1, 136-154.
Westhues, A., Ochocka, J., Jacobson, N., Simich, L., Maiter, S.,
Janzen, R. and Fleras, A. (2008). Developing theory from
complexity: Reflections on a collaborative mixed method
participatory action research study. Qualitative Health Research,
18 (5), 701-717.
Yapc, N. (1995). lkokullarda retmen, renci ve Velilerin Ev devi
Konusundaki Grlerinin Belirlen-mesi. Yksek Lisans Tezi, Ankara
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara.
Yeilyurt, S. (2006). Lise rencilerinin biyoloji derslerinde
verilen ev devlerine kar tutumlar zerine bir alma. Erzincan Eitim
Fakltesi Dergisi, 8 (1), 37-53.
Yldrm, A. ve imek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma
Yntemleri. Ankara: Sekin Yaync-lk.
Yldrm, A., Doanay, A. ve Trkolu, A. (2000). Okulda Baar in Ders
alma ve renme Yntemleri. Ankara: Sekin Yaynclk.
Yuladr, C. ve Doan, S. (2009). Eylem aratrmasnn eitimde kullanm.
Ekev Akademi Dergisi, 13, 105-122.
Ycel, A. (2008). lkretim 7. Snf Sosyal Bilgiler Dersinde Verilen
Performans devleri Hakknda ret-men-Veli-renci Grleri (Konya rnei).
Yksek Lisans Tezi, Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits,
Konya.
Ycel, A.S. (2004). Ortaretim dzeyindeki rencilerin kimya
derslerinde verilen ev devlerine kar tu-tumlarnn incelenmesi. Gazi
Eitim Fakltesi Dergisi, 24 (1), 147-159.
-
Cahit YULADIR, Salih DOAN
235
Ekler
Ek 12008-2009 retim yl birinci kanaat dneminde rencilere verilen
devler. dev-
lerin tamam rencilere okutulan ve (Gne, 2008a) tarafndan
hazrlanan lkretim Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab ile (Gne, 2008b)
tarafndan hazrlanan lkretim Fen ve Teknoloji-8 renci alma Kitabndan
seilerek verilmitir.
I. Dnem Verilen devler
dev No
dev Konusu Kaynak AdSayfa
No
1
Aratralm, Hazrlanalm blm Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab
31Kendimizi Deerlendirelim Sorular
Fen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
31
12. EtkinlikFen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
21
2
Kendimizi Deerlendirelim Sorular
Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab 43
Aratralm, Hazrlanalm blmFen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
46
Kendimizi Deerlendirelim Sorular
Fen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
47
3
Kendimizi Deerlendirelim Sorular
Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab 58
7. EtkinlikFen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
39
8. EtkinlikFen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
39
4Aratralm, Hazrlanalm blm Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab
72Kendimizi Deerlendirelim Sorular
Fen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
72
5Aratralm, Hazrlanalm blm Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab 88
Kendimizi Deerlendirelim Sorular
Fen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
91
-
Fen ve Teknoloji Dersinde rencilerin Ev devi Performansn
Arttrmaya Ynelik Bir Eylem Aratrmas
236
Ek 2
2008-2009 retim yl birinci kanaat dneminde rencilere verilen
devler. dev-lerin tamam rencilere okutulan ve (Gne, 2008a)
tarafndan hazrlanan lkretim Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab ile (Gne,
2008b) tarafndan hazrlanan lkretim Fen ve Teknoloji-8 renci alma
Kitabndan seilerek verilmitir.
II. Dnem Verilen devler
dev No
dev Konusu Kaynak AdSayfa
No
1Aratralm, Hazrlanalm blm Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab
117Aratralm, Hazrlanalm blm Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab 117
2Aratralm, Hazrlanalm blm Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab 187
Kendimizi Deerlendirelim Sorular
Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab 189
3Ders Kitab nite Sonu Deerlendirme Sorular
Fen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
154, 155
alma Kitab nite Sonu Deerlendirme Sorular
Fen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
93-94
4
Aratralm, Hazrlanalm blm Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab 230
Kendimizi Deerlendirelim Sorular
Fen ve Teknoloji-8 Ders Kitab 230
20. ve 21. EtkinlikFen ve Teknoloji-8 renci alma Kitab
139
5 Aratralm, Hazrlanalm blmFen ve Teknoloji-8 renci alma
Kitab
253
-
237
BOOK REVIEW
-
238