1 Algemene voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen De “kleine lettertjes” van vier gangbare schadeverzekeringen van Fatum, beschouwd vanuit het perspectief van de wet. Richeline C. Joe Faculteit der Rechtsgeleerdheid, UNA Datum verdediging: 7 maart 2012 Bachelor scriptie
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Algemene voorwaarden van
Fatum Schadeverzekeringen De “kleine lettertjes” van vier gangbare
schadeverzekeringen van Fatum, beschouwd vanuit
het perspectief van de wet.
Richeline C. Joe
Faculteit der Rechtsgeleerdheid, UNA
Datum verdediging: 7 maart 2012
Bachelor scriptie
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
2
Algemene voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
De “kleine lettertjes” van vier gangbare Fatum schadeverzekeringen
beschouwd vanuit het perspectief van de wet.
Richeline C. Joe
Faculteit der Rechtsgeleerdheid, UNA
Datum verdediging: 7 maart 2012
Bachelor scriptie
Aantal woorden: 12.428
Begeleider: Mr. Shanti Mohamed Jousuf en Dr. Peter Klik
Verdedigd ten overstaan van: Dr. Peter Klik en Mr. Ingeborg Meijer
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
3
Inhoudsopgave Pagina
Overzicht van gehanteerde afkortingen 4
Inleiding 5
1 De functie en betekenis van algemene voorwaarden 6
1.1. Algemene voorwaarden: Een algemene beschouwing 6
1.1.1. Aanbod en aanvaarding 6
1.1.2. De van kracht zijnde wetgeving 7
1.1.3. De informatieplicht 7
1.1.4. Kernbedingen 9
1.1.5. De uitleg van algemene voorwaarden 10
1.1.6. Het toetsingskader 11
1.2. Algemene voorwaarden en schadeverzekeringen 11
1.2.1 De dekkingsomschrijving bij de verzekeringsovereenkomst 13
1.2.2 Juridische facetten van de schadeverzekering 13
2 Het nieuwe verzekeringsrecht van Curaçao 14
2.1 Een korte uitwijding over het nieuwe verzekeringsrecht van Curaçao 14
2.1.1 Schade- en sommenverzekeringen 14
2.1.2 Een overzicht van een aantal belangrijke wijzigingen in het nieuwe 14
Verzekeringsrecht
2.1.3 De mededelingsplicht in het nieuwe verzekeringsrecht 15
2.1.4 Wijziging van de dekking, opzegging van de overeenkomst en 16
verjaring in het nieuwe verzekeringsrecht
2.2 Standaardbedingen in algemene voorwaarden van verzekeringen 17
3 De algemene voorwaarden van Fatum schadeverzekeringen
3.1. Een overzicht van de Fatum schadeverzekeringen
3.2. Toetsing van de algemene voorwaarden van vier gangbare
Fatum schadeverzekeringen aan de wettelijke bepalingen
3.2.1 Fatum Autoflex Motorrijtuigenverzekering
3.2.2 Fatum Perfect Woonhuisverzekering
3.2.3 Fatum Aansprakelijkheidsverzekering voor Bedrijven en Beroepen
3.2.4 Fatum Perfect Combinatieverzekering voor Zaken
Conclusies en aanbevelingen
Overzicht van geraadpleegde jurisprudentie
Literatuur overzicht
Bijlagen:
Algemene Voorwaarden van Fatum Autoflex Motorrijtuigenverzekering,
voor Bedrijven en Beroepen, Fatum Perfect Combinatieverzekering voor Zaken
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
4
Overzicht van gehanteerde afkortingen
AV&S : Tijdschrift voor aansprakelijkheidsverzekering en schade
BW : Burgerlijk Wetboek van de Nederlandse Antillen
BW-Nl. : Burgerlijk Wetboek van Nederland
GHVJ : Gemeenschappelijk Hof van Justitie
HR : Hoge Raad
NAVV : Nationale Associatie van Verzekeraars Curaçao
NBW : Nieuw Burgerlijk Wetboek
RvdW : Rechtspraak van de Week
WAM : Wet Aansprakelijkheid Motorrijtuigen
WA : Wettelijke Aansprakelijkheid
WvK : Wetboek van Koophandel
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
5
Inleiding
Tot de elementen die de overeenkomst van verzekering een eigen karakter geven, behoren de risico
functie van verzekering en het vertrouwensbeginsel. Voor wat betreft de risico functie biedt een
verzekering financiële zekerheid door risico’s te verzekeren die een verzekeringnemer niet zelf kan
danwel wil dragen. In het vertrouwensbeginsel komt tot uitdrukking dat zowel de verzekeraar als de
verzekeringnemer moet kunnen vertrouwen op de juistheid van de wederzijds verstrekte informatie.
Daarnaast dient de verzekeringnemer erop te kunnen vertrouwen dat de verzekeraar de toegezegde
prestatie zal leveren op het moment dat dit nodig blijkt te zijn. De algemene voorwaarden die standaard
deel uitmaken van de verzekeringsovereenkomst, worden eenzijdig door de verzekeraar opgesteld en in
de regel ongelezen door de verzekeringnemer aanvaard bij het tekenen van de
verzekeringsovereenkomst. De verzekeringnemer wordt overigens wel geacht op de hoogte te zijn van
de algemene voorwaarden bij het aangaan van de verzekeringsovereenkomst. Doch vaak blijkt dat men
zich pas bij een schade-incident bewust wordt van belangrijke beperkende clausules die in de algemene
voorwaarden zijn weergegeven. Deze beperkende clausules kunnen al dan niet onredelijk bezwarend
zijn voor de verzekeringnemer. De wetgever heeft in 6.5.3 BW onder meer vastgelegd in welke
gevallen sprake is van onredelijk bezwarende of vermoedelijk onredelijk bezwarende clausules in de
algemene voorwaarden. Het gevolg hiervan is nietigheid van het betreffende beding.
Centraal in dit onderzoek stond de vraag, in hoeverre er in de algemene voorwaarden van vier gangbare
Fatum schadeverzekeringen, sprake is van onredelijk bezwarende danwel vermoedelijk onredelijk
bezwarende bedingen. Er bleek inderdaad sprake te zijn van een aantal bedingen die de toets der
onredelijke bezwaardheid op grond van artikels 6:236 en 6:237 BW niet kunnen doorstaan. In
navolging van de recente introductie van het nieuwe verzekeringsrecht op Curaçao waarin onder meer
de consumentenbelangen zijn aangescherpt, is het zaak om de Fatum algemene voorwaarden binnen
afzienbare termijn te evalueren.
In het eerste hoofdstuk van deze scriptie wordt een algemene beschouwing gegeven met betrekking tot
algemene voorwaarden. Hoofdstuk 2 gaat in op relevante kenmerken van het nieuwe verzekeringsrecht
zoals dat sinds 1 januari 2012 van kracht is op Curaçao. Hoofdstuk 3 wijdt uit over de toetsing van de
algemene voorwaarden van vier Fatum schadeverzekeringen aan de mate van onredelijke bezwaardheid.
Tot slot worden concluderende beschouwingen beschreven alsmede aanbevelingen voor het
optimaliseren van de rechtsbescherming van de verzekeringnemer
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
6
1. De functie en betekenis van algemene voorwaarden
1.1. Algemene voorwaarden: een algemene beschouwing
1.1.1 Aanbod en aanvaarding
Algemene voorwaarden kunnen worden gedefinieerd als door de gebruiker voor veelvuldig gebruik
opgestelde algemene bedingen met een eenzijdig vastgestelde inhoud die worden toegevoegd aan een
overeenkomst met een wederpartij waarbij die wederpartij op de inhoud van de algemene
voorwaarden geen invloed heeft.1 Hierbij is de gebruiker degene die de algemene voorwaarden in een
overeenkomst gebruikt (artikel 6:231 sub b BW) terwijl de wederpartij degene is die door
ondertekening van een geschrift of op andere wijze de gelding van algemene voorwaarden heeft
aanvaard (artikel 6:231 sub c BW).
Algemene voorwaarden betreffen contractuele bedingen die dientengevolge deel uitmaken van het
contractenrecht.2 Het betreft over het algemeen regelend recht.
3 Vaak worden de algemene
voorwaarden onder een andere naam aan de wederpartij gepresenteerd, bijvoorbeeld als
polisvoorwaarden, bezorgvoorwaarden, reparatie-voorwaarden of garantiebepalingen.
Contractsvrijheid en partij autonomie zijn kenmerken van het contractenrecht.4 Het staat partijen vrij
een overeenkomst te sluiten met wie zij wensen, met de inhoud die zij wensen en op het moment dat
zij dat wensen. De contractsvrijheid vindt haar grens, waar de uitoefening ervan in een concrete
situatie in conflict komt met een belang van hogere orde. Als voorbeeld hiervan moge dienen artikel
3:40 BW, waarbij een overeenkomst nietig wordt verklaard indien het strijdig is met een dwingende
wetsbepaling, te weten de goede zeden of de openbare orde.
Het Nieuw Burgerlijk Wetboek (BW) van Curaçao is hetzelfde BW dat tot 10 oktober 2010 gold voor
de voormalige Nederlandse Antillen. Als gevolg van de staatkundige herstructurering van de
Nederlandse Antillen hield deze op te bestaan en verkreeg Curaçao een autonome status binnen het
Koninkrijk der Nederlanden. Op grond van het recht van het land Curaçao5 zijn algemene
voorwaarden van toepassing als de gelding ervan vóór of bij het totstandkomen van de overeenkomst
is aanvaard (artikel 3:33 BW, artikel 6:217 en verder BW).
Het vereiste van een aanbod betekent dat de gebruiker zijn wederpartij op enigerlei wijze moet
aangeven dat hij de algemene voorwaarden in de te sluiten overeenkomst wenst opgenomen te zien.
Dit kan gebeuren door middel van een mondelinge mededeling, een passage in een brief of een
aanduiding in het briefhoofd. Artikel 6:231 sub c BW stelt dat “de aanvaarding van de gelding kan
geschieden door ondertekening van een geschrift of op andere wijze”.
Artikel 6:232 BW bepaalt dat het feit dat de wederpartij de inhoud van de algemene voorwaarden niet
kent, geen belemmering vormt voor gebondenheid aan die algemene voorwaarden. Gaat de
1 Hijma en Olthof, 2011, nr. 483-489. 2 Hartkamp en Sieburgh, 2010, nr. 8–14. 3 Hesselink, 2004, p. 187-221. 4 Hartkamp en Sieburgh, 2010, p. 38 e.v.
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
7
wederpartij na bekendwording met de algemene voorwaarden de overeenkomst aan zonder nog over
de algemene voorwaarden te reppen, dan worden ze geacht stilzwijgend te zijn aanvaard. De
wederpartij heeft immers haar wil daartoe tot uitdrukking gebracht (artikel 3:33 BW), dan wel een
gedraging verricht waaruit de gebruiker een wil tot aanvaarding mag afleiden (artikel 3:35 BW).6
Bij de aanvaarding van de algemene voorwaarden worden alle individuele bedingen van toepassing
geacht. Eventuele onredelijk bezwarende voorwaarden kunnen met toepassing van artikel 6:233 sub a
BW ter zijde worden gesteld.
1.1.2 De van kracht zijnde wetgeving
De wettelijke regeling van de algemene voorwaarden wordt beschreven in Afdeling 6.5.3 van het BW.
Boek 6 NBW-Nl. is in Nederland in werking getreden op 1 januari 1992, gelijk met Boek 3 en 5. Het
Nieuw Burgerlijk Wetboek werd van kracht in de voormalige Nederlandse Antillen op 1 januari
2001.7
Bedingen worden opgesteld om in een veelvoud van vergelijkbare overeenkomsten te worden
opgenomen.8 Afdeling 6.5.3 BW heeft betrekking op alle obligatoire overeenkomsten
9 uitgezonderd
arbeidsovereenkomsten en collectieve arbeidsovereenkomsten (artikel 6:245 BW). Op andere
meerzijdige vermogensrechtelijke rechtshandelingen vinden de bepalingen van Afdeling 6.5.3 BW
overeenkomstige toepassing op grond van artikel 6:216 BW.
Aan Afdeling 6.5.3 liggen ten grondslag het versterken van de rechterlijke controle op de inhoud van
de algemene voorwaarden ter bescherming van de personen ten opzichte van wie de voorwaarden
worden aangewend en het verschaffen van rechtszekerheid, zowel ten aanzien van de ruime
omschrijving van de algemene voorwaarden (artikel 6:231 BW), de toepasselijkheid van algemene
voorwaarden (artikel 6:232 BW) als ten aanzien van de (on)geoorloofdheid van hun inhoud (artikel
6:233 BW) en de informatieplicht van de gebruiker van de algemene voorwaarden (artikel 6:234 BW).
1.1.3 De informatieplicht
Artikel 6:233 sub b BW bepaalt dat de gebruiker de wederpartij een redelijke mogelijkheid moet
bieden om kennis te nemen van de algemene voorwaarden. Biedt de gebruiker deze mogelijkheid niet,
dan zijn alle betrokken bedingen vernietigbaar. De wet maakt het op deze wijze tot de
verantwoordelijkheid van de gebruiker van algemene voorwaarden om voor een voldoende
kenbaarheid ervan te zorgen (de informatieplicht). 10
Algemene voorwaarden kunnen op een schriftelijke, mondelinge of ook de elektronische wijze
worden aangeboden. Op 29 december 2000 is in de voormalige Nederlandse Antillen de
Landsverordening overeenkomsten langs elektronische weg van kracht geworden. Artikel 6 van deze
6 Hijma en Olthof, 2011, nr. 30 – 42. 7 De Boer, 2001, p. 293. 8 Jongeneel, 2010, p. 359-371. 9 Hijma en Olthof, 2011, nr. 452-463. 10 Wessels, 2010, p. 218-221 en 242-244.
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
8
landsverordening stelt dat de aanbieder van commerciële communicatie de wederpartij de
voorwaarden die de door hem te sluiten overeenkomsten langs elektronische weg beheersen, met
inbegrip van eventuele algemene voorwaarden, langs elektronische weg ter beschikking stelt op een
wijze dat de wederpartij in staat is deze op te slaan en later weer te geven dan wel verstrekt hem deze
schriftelijk.
In het hierna volgende wordt een nadere toelichting gegeven van de verschillende mogelijkheden
waarop aan de informatieplicht van de gebruiker invulling kan worden gegeven:
Artikel 6:234 lid 1 sub a BW bepaalt dat de gebruiker vóór of bij het sluiten van de overeenkomst de
algemene voorwaarden aan de wederpartij heeft overhandigd. Hiertoe voldoet zowel de
daadwerkelijke overhandiging van een papier waarop de voorwaarden zijn weergegeven, als de
toezending daarvan. Het louter bieden van de mogelijkheid om de tekst via een website te downloaden
zal over het algemeen niet als terhandstelling worden aangemerkt; op deze wijze zou de gebruiker
van de algemene voorwaarden een bepaalde inspanning vereisen van de wederpartij welke niet met
artikel 6:234 lid 1 BW lijkt te verenigen.
Het vereiste van de terhandstelling vloeit voort uit de noodzaak ad artikel 6:233 sub b BW om de
wederpartij een redelijke mogelijkheid te bieden om kennis te nemen van de inhoud. Tevens dienen de
algemene voorwaarden qua grootte goed leesbaar zijn. Een gangbare vorm om de aanvaarding van de
algemene voorwaarden vast te leggen, het voor ontvangst laten tekenen door de wederpartij.
Indien de terhandstelling redelijkerwijs niet mogelijk is, biedt artikel 6:234 lid 1 sub b BW de
mogelijkheid om voordat de overeenkomst tot stand komt aan de wederpartij kenbaar te maken dat de
voorwaarden bij de gebruiker ter inzage liggen danwel bij een vestiging van de Kamer van
Koophandel of de griffie van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint
Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn gedeponeerd. Daarnaast kunnen de voorwaarden
desgewenst aan de wederpartij worden toegezonden. Deze mogelijkheid kan alleen gehanteerd
worden als de terhandstelling niet mogelijk is, zoals in geval van een telefonisch afgesloten
overeenkomst. In dit geval wordt de verplichting tot terhandstelling vervangen door een tweeledige
mededelingsplicht: enerzijds dient de gebruiker mee te delen dat en waar de voorwaarden kunnen
worden ingezien, anderzijds dient de gebruiker aan te geven dat hij de voorwaarden desgewenst zal
toezenden.11 Hoewel de voorwaarden dienen te worden toegezonden alvorens de overeenkomst wordt
afgesloten, blijkt uit de praktijk dat de wederpartij zelden geneigd is om het afsluiten van de
overeenkomst uit te stellen in afwachting van de ontvangst van de algemene voorwaarden. Als
gevolg hiervan wordt de overeenkomst vaak getekend zonder dat de voorwaarden bekend zijn bij
danwel ontvangen zijn door de wederpartij. Toch heeft het zin om ook dan de voorwaarden alsnog
toe te zenden na het ondertekenen van de overeenkomst, mede opdat de wederpartij zich alsnog een
beeld kan vormen van haar rechtspositie en ten behoeve van de dossiervorming. Mede om deze reden
bepaalt de wet dat als de wederpartij de gebruiker om toezending verzoekt, deze de algemene
voorwaarden onverwijld en op zijn kosten aan haar cliënt moet toesturen. Doet zij dat niet dan zijn de
voorwaarden vernietigbaar op grond van artikel 6:234 lid 2 BW.
11 Rinkes en Hendrikse, 2010, p. 153-191.
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
9
Met “onverwijld” wordt bedoeld: zonder vertraging. Als vuistregel geldt dat nog sprake is van
onverwijld, als de algemene voorwaarden worden verstuurd op de tweede werkdag na binnenkomst
van het verzoek van de wederpartij.12
Het in artikel 6:234 lid 1 en 2 BW omtrent de verplichting tot toezending bepaalde is niet van
toepassing, voor zover deze toepassing redelijkerwijze niet van de gebruiker kan worden gevergd.
Dan kan worden volstaan met de mededeling dat de algemene voorwaarden bij de gebruiker ter
inzage liggen of bij een vestiging van de Kamer van Koophandel of de griffie zijn gedeponeerd.13
Bij een tussentijdse wijziging van de algemene voorwaarden zal de wederpartij de wijzigingen als
zodanig moeten accepteren, aangezien dit als een aanvullende overeenkomst wordt beschouwd.14 Uit
de jurisprudentie blijkt dat de Hoge Raad vooralsnog weinig voelt voor een versoepeling van de
informatieplicht.15
1.1.4 Kernbedingen
Artikel 6:231 BW stelt dat onder algemene voorwaarden niet worden verstaan de bedingen die de kern
(oftewel de essentialia) van de prestaties aangeven, voor zover deze bedingen duidelijk en begrijpelijk
zijn geformuleerd. Dit zijn de zogeheten kernbedingen.
De Hoge Raad heeft reeds in 1997 overwogen dat het begrip kernbeding zo beperkt mogelijk dient te
worden opgevat. Het betreft de bepalingen zonder welke een overeenkomst, bij gebreke van voldoende
bepaalbaarheid van de verbintenissen, niet tot stand komt. De prijs is logischerwijs altijd een
kernbeding. Ook de omschrijving van de dekking bij een verzekeringsovereenkomst alsook de
dekkingsuitsluitingsclausules worden aangemerkt als kernbedingen.16 De rechter mag kernbedingen
niet op hun mogelijk onredelijk bezwarend karakter toetsen omdat dit zou neerkomen op een
introductie van een “iustum pretium”17 regel in het contractenrecht wat niet als zodanig is aanvaard.
Deze regel komt hierop neer dat een rechtvaardige prijs (of ruimer: een zeker evenwicht tussen de
waarde van de prestaties die partijen over en weer verschuldigd zijn) geen voorwaarde is voor de
geldigheid van een overeenkomst.18 Een overeenkomst die inhoudelijk zeer onevenwichtig is
(bijvoorbeeld een prijs die als veel te hoog wordt ervaren), kan dus niet alleen op die grond vernietigd
worden, ook niet als er over die prijs niet afzonderlijk is onderhandeld. De gevolgen zijn hierbij voor
rekening van de wederpartij.
Overigens is een beding dat voor partijen erg belangrijk is, louter om die reden nog geen kernbeding; in
beginsel kunnen partijen dus niet zelf een bepaald beding tot kernbeding bestempelen. wel kan het mee
worden genomen in de afwegingen. Zo zou de wederpartij kunnen aangeven dat hij zonder een bepaald
12 Jongeneel, 2010, p. 111-120 en Rinkes en Hendrikse, 2010, p. 153-192.
13 Rinkes en Hendrikse, 2010, p. 174-178.
14 HR 12 januari 1996, NJ 1996, 683 (Kroymans/Sun Alliance) en HR 14 mei 2004, RvdW 2004, 74 (Witte/Alte Leipziger).
15 Loos, 2001, p.1-5 en Loos, 2006, p. 61—91.
16 Vriesekoop-van Seumeren 2002, p. 181-190.
17 Hesselink, 2004, p. 53
18 Grosheide, 1996 , p. 6227.
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
10
beding de overeenkomst nooit zou hebben afgesloten. De rechter kan met deze omstandigheid rekening
houden bij een bewijslastverdeling.19
Ook al kunnen kernbedingen niet getoetst worden aan de norm onredelijk bezwarend, de toetsing aan
redelijkheid en billijkheid blijft uiteraard mogelijk (artikel 6:2 BW, artikel 6:248 BW). De Hoge Raad
heeft beslist dat met betrekking tot één feitencomplex artikel 6:233, aanhef en sub a BW (vernietiging
van een algemene voorwaarde op de grond dat de voorwaarde onredelijk bezwarend is) en artikel 6:248
lid 2 BW niet naast elkaar of tegelijkertijd kunnen worden toegepast. Het is wel mogelijk om voor een
van beide artikelen te kiezen. Er is tussen beide dus geen sprake van cumulatie of exclusiviteit maar
van alternativiteit.
1.1.5 De uitleg van algemene voorwaarden
Richtinggevend bij de uitleg van contractsbepalingen is de redelijkheid en billijkheid.20 De Hoge Raad
gaf in diverse arresten21 als overweging dat het bij uitleg van contractsbepalingen aankomt op de zin
die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten
toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Hieraan
werd toegevoegd dat mede van belang is de rechtskennis van de partijen. Verwezen wordt naar de
Haviltexnorm (zie tevens paragraaf 1.2.1), waarbij ook rekening wordt gehouden met wat partijen
gezien onder meer de maatschappelijke kring waartoe ze behoren mogen verwachten.22
Wanneer partijen een individuele afspraak hebben gemaakt die afwijkt van de algemene voorwaarden,
zal die afspraak de andersluidende algemene voorwaarden ter zijde stellen. Zinsneden die aan de
algemene voorwaarden zijn toegevoegd, zullen redelijkerwijs voorrang hebben boven de
standaardtekst. Mede om deze reden is in artikel 6:238 lid 2 BW-Nl. bepaald dat bij twijfel over de
betekenis, de voor de consument gunstigste interpretatie prevaleert, de zogenoemde uitleg contra-
proferentem.23 Overigens is deze bescherming alleen voor de consument wettelijk vastgelegd. Een
consument wordt gedefinieerd als een natuurlijke persoon die niet handelt in de uitoefening van een
beroep of bedrijf (artikel 6:236 - 6:238 BW).
1.1.6 Het toetsingskader
Het centrale toetsingsartikel in Afdeling 6.5.3 is artikel 6:233 BW. Op grond van die bepaling is een
beding in algemene voorwaarden vernietigbaar indien het onredelijk bezwarend is (artikel 6:233 a BW)
of de gebruiker van de voorwaarden de wederpartij geen redelijke mogelijkheid heeft geboden van die
19 Rinkes en Hendrikse, 2010, p. 174-177.
20 Van Rossum, 2010, p. 51.
21 Van Rossum, 2010, p. 51-82.
22 HR 13 maart 1981, NJ 1981, 635 (Ermes/Haviltex).
23 Van Rossum, 2010, p. 61-69 en Jongeneel, 2010, p. 359-371.
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
11
voorwaarden kennis te nemen (artikel 6:233 b BW). De vernietigbaarheid kan ook buitengerechtelijk
worden ingeroepen (artikel 6:246 jo artikel 3:50 BW).24
Zoals aangegeven in paragraaf 1.1.4 en 1.1.5 mogen in algemene voorwaarden geen als onredelijk te
beschouwen bedingen voorkomen. De wetgever heeft twee lijsten opgesteld, waarmee de open norm
van artikel 6:233 sub a BW nader wordt ingevuld (artikel 6:236-238 BW). Deze lijsten gelden bij
overeenkomsten tussen een gebruiker en een consument.
Artikel 6:236 BW, bekend als de zwarte lijst, bevat bedingen die, indien opgenomen in algemene
voorwaarden, door de wet als onredelijk bezwarend worden aangemerkt. Tegenbewijs is niet nodig.
Indien een beding in artikel 6:236 BW voorkomt, is dat enkele feit al voldoende om tot een onredelijk
bezwarend karakter te concluderen, zodat het beding op grond van artikel 6:233 sub a BW kan
worden vernietigd.
Artikel 6:237 BW, bekend als de grijze lijst, wijkt van artikel 6:236 BW af in de zin dat de erop
staande bedingen niet als onredelijk bezwarend worden aangemerkt, maar slechts worden vermoed
onredelijk bezwarend te zijn. Dit geeft de gebruiker van de algemene voorwaarden de mogelijkheid
om tegenbewijs te leveren dat het beding dus geen onredelijk bezwarend karakter heeft. Artikel 6:237
BW schept dus niet zelf vernietigbaarheid, maar dient in samenhang met artikel 6:233 sub a BW te
worden beschouwd.
De vernietigbaarheid van een beding in algemene voorwaarden leidt in het algemeen niet tot
vernietiging van de gehele overeenkomst.25 Op basis van de algemene regeling van de partiële
nietigheid (artikel 3:41 BW) wordt slechts dat deel van de rechtshandeling ongedaan gemaakt dat met
het nietige deel in onverbrekelijk verband staat.26 27
1.2. Algemene Voorwaarden en schadeverzekeringen
1.2.1 De dekkingsomschrijving in de verzekeringsovereenkomst
Om vast te stellen of een beding al dan niet als een kernbeding dient te worden aangemerkt bij
verzekeringen stelt Wansink28 voor om na te gaan of een beding de schadelast en derhalve de
premiestelling rechtstreeks beïnvloedt. Om een voorbeeld te geven: bij een opstalverzekering kunnen
als kernbedingen worden aangemerkt: de verzekerde som, de premie en de omschrijving van het
gevaarsobject alsook eventuele uitsluitingen. Deze zijn dan dus van rechterlijke toetsing uitgesloten.29
In de jurisprudentie komt men gevallen tegen waarbij tegen een beroep op een uitsluitingsclausule als
verweer wordt aangevoerd dat de clausule een algemene voorwaarde vormt, waarvan de vernietiging
wordt ingeroepen aangezien de klant niet vóór het afsluiten van de verzekering van de
24 Wessels en Wissink, 2010, p. 9.
25 Van den Brink, 2010, p. 83-91.
26 HR 17 december 1999, NJ 2000, 140 (Breg/Makelaardij Asper).
27 Hartkamp en Sieburgh 6-3, 2010 nr. 510 en 645 e.v.
28 Wansink, 2009, p. 19.
29 Hendrikse, 2008, p. 21-64 en Vriesendorp-Van Seumeren, 2002, p. 77-151.
Bachelor skriptie R. Joe, Algemene Voorwaarden van Fatum Schadeverzekeringen
12
uitsluitingsclausule in kennis gesteld en de polis pas nadat zich een schade had voorgedaan. De clausule
werd dan geacht onredelijk bezwarend te zijn. 30
Voor wat de interpretatie van verzekeringsovereenkomsten en bijbehorende algemene voorwaarden
betreft, dient 31 in de eerste plaats te worden vastgesteld of de betrokken voorwaarde duidelijk en
begrijpelijk is en eenduidig uitgelegd kan worden. Indien de rechtbank oordeelt dat een clausule
onduidelijk is en dus voor meer dan één uitleg vatbaar is, wordt in de regel op grond van artikel 6:238
lid 2 BW-Nl. de voorkeur gegeven aan de interpretatie welke in het voordeel is van de consument,
mede uitgaande van de omstandigheden van het geval. 32 33 34 Staat bij de Haviltexnorm (zie 1.1.5)
centraal dat de omstandigheden van het geval mede bepalend zijn voor de interpretatie van een geval,
bij de CAO norm wordt ervan uitgegaan dat primair de bewoording van doorslaggevende betekenis is
voor de uitleg van een tekst. Heden ten dage worden beide gezichtspunten beschouwd als niet
tegengesteld aan elkaar maar een vloeiende overgang bevattende met een gemeenschappelijke
grondslag: de redelijkheid en billijkheid alsook de omstandigheden van he geval.
Indien de verzekeringnemer gebruik heeft gemaakt van de diensten van een onafhankelijke
verzekeringstussenpersoon35dan oordeelt de rechter dat die tussenpersoon de reikwijdte van de
polisvoorwaarden behoorde uit te leggen aan de verzekeringnemer. In Nederland werd met de in
werking treding van de Wet op het financieel toezicht in 200736 van de tussenpersoon een versterkte
voorlichtende rol verwacht aan de klanten voorafgaand aan het afsluiten van een verzekering.37 In
Curaçao is deze wet nog niet van kracht. Het handelen van de assurantietussenpersoon wordt op
Curaçao gereguleerd in de Landsverordening Assurantiebemiddeling (LAB). De onafhankelijke
verzekeringstussenpersoon heeft zowel een zorgplicht als een informatieplicht.38 Indien een consument
verzekerde en een verzekeraar een geschil hebben over de uitleg van een polisvoorwaarde, dient naar
analogie van artikel 6:238 lid 2 BW-Nl. gekozen te worden voor een uitleg ten nadele van de
verzekeraar (de reeds eerder genoemde contra- proferentem regel). 39
Een door de toezichthouder aangewezen beheerder van een verzekeringsportefeuille wordt beschouwd
als een verlengstuk van de verzekeringsmaatschappij waartoe de betreffende portefeuille behoort, en
kan zich naar de klanten toe er niet op beroepen niet op de hoogte te zijn van de vigerende algemene
voorwaarden. De rechter besliste in een dergelijk geval op Curaçao in het voordeel van de
verzekeringnemer.40 In een ander geval welke zich afspeelde op Bonaire, oordeelde de rechter dat de