Fasildan Fasila-5 (Fikir Atlasi) - M. Fethullah Gulen

FKR ATLASIFASILDAN FASILA - 5

M. Fethullah Glen

Copyright Nil Yaynlar, 2011Bu eserin tm yayn haklar Ik Yaynclk Ticaret A..ne aittir.

Eserde yer alan metin ve resimlerin, Ik Yaynclk Ticaret A..nin ncedenyazl izni olmakszn, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt

sistemi ile oaltlmas, yaymlanmas ve depolanmas yasaktr.

ISBN978-975-315-403-1

Yayn Numaras352

alayan A. .TS EN ISO 9001:2008

Ser No: 300-01Sarn Yolu zeri No: 7 Gaziemir / ZMR

Tel: (0232) 274 22 15Eyll 2011

Genel DatmGkkua Pazarlama ve Datm

Merkez Mah. Souksu Cad. No: 31Tek-Er Merkezi Mahmutbey/STANBULTel: (0212) 410 50 60 Faks: (0212) 445 84 64

Nil YaynlarBulgurlu Mahallesi Baclar Caddesi No:1

skdar/STANBULTel: (0216) 522 11 44 Faks: (0216) 522 11 78

www.nil.com.tr

Birinci BlmTARH PRZMA

Medine ve Efendimiz (sallallhu aleyhi ve sellem)

Efendimiz (sallallhu aleyhi ve sellem), Mekkede doup bym olmasnaramen, her zaman Medineyle irtibat ok gl olmutur. Bilindii gibi, enbata dedesi Abdlmuttalip Medineden evlenmitir. Keza Efendimizin(sallallhu aleyhi ve sellem) valide-i muhteremeleri de Medineden veninesinin akrabalarndandr; mine b. Zhre b. Kusay b. Kilb...

mine Validemiz Medinede ne kadar kalyordu onu tam bilemiyoruz malum, vefat oradan Mekkeye dnerken olmutu ancak ara sraAbdlmuttalipten izin alp, ailesini ziyaret iin Medineye gittiinisyleyebiliriz. te bu vesileyle Efendimiz de, ocukluk yllarnn bir ksmnorada geiriyordu denebilir. Dolaysyla Medineliler, Efendimizin, Ben Sadoymanda st annesi Halimenin yannda grlen olaanst hllerine demuttali olmu olabilirler. Bu yzden de, Efendimiz daha ocukken bile,Medinelilerce biliniyordu denebilir.

Btn bunlar kaderin bir cilvesi olarak, Efendimizi gezdirdii o yerlerdegnller Ona hep scaklk duymu ve kader o insanlar zihnen ve fikrenEfendimizi kabule hazrlamtr. Baka bir ifadeyle, Efendimizin bu ocukluksergzetisi ok erken dnemde Medine sakinleri iin hep birer yumuamavesilesi olmutur. Zaten onlar, Adnann ocuklar ki kimisi Himyere, kimisiMedineye, kimisi Mekkeye, kimisi de Yemene gidip yerlemi olmashasebiyle ayn soydan geliyordu ve aralarnda ta eskiden bir akrabalk bavard. Birbirleriyle az grp konuunca hemen bu nesep ba ortaya kyorve Hepimiz Adnanyiz diyorlard. Nitekim Efendimiz (sallallhu aleyhi vesellem), Mekkede henz duyulduu zaman, Medineliler Onun anas bizden,O bizim evldmz saylr. deyip bu akrabalk hissiyle Ona hemen sahipkmlard. Bir sene gibi ksa bir zaman ierisinde yetmi insann beyat iinAkabeye gelmesi, inklp apnda bir hdisedir ve baka ekilde de izahedilemez. Oysa o dnemde Kurnn henz birka sresi nazil olmu ve bubirka srenin muallimi Musab b. Umeyr de ok gen denecek bir yata idi.Ayrca Medinelilerin bu dini kabulleri iin slm henz onlara hibir ey vaadetmiyordu; sadece onlarn dnya hayatlarn tanzim ediyor, ahiret adna da bir

ksm mitler alyordu. te bu kadarck bir mesaja, o insanlar koupgelmilerdi. Demek ki ihzriye tamd. Keza Efendimiz (sallallhu aleyhi vesellem), kendi ecere-i mbarekesinden bir srgnden dolay, baka birdnemde de Yemenden destek bulmutu...

Geri Medineliler, duygu-dnce yaplar, ilim ufuklar itibaryla slmkabule ok msaittiler. nk kabileler arasnda meydana gelen Buassavalar, onlarn iinden yallar alp gtrmt. Geride kalanlarn ise %90 henz genti.. ve bu gen insanlar, henz kfr ve dalleteartlanmamlard. Dolaysyla az bir telkin, onlar zerinde hemen tesir icraediyordu. Mesel Muaz b. Cebelin babas Cebel yoktu, yine Sad b. Muaznbabas Muaz, seydin babas Hudayr yoktu ki, bunlar Evs ve Hazrecinbanda nemli isimlerdi ve eer bunlar sa olsalard, o eski inatlarylaEfendimizin (sallallhu aleyhi ve sellem) karsna deta tecessm etmi birCebelle, bir Muazla kabilirlerdi. Ne var ki, arkada kalan onlarn ocuklarok yumuakt. Harpler onlar ok sarsm ve bu kan-irin onlarda yeni eylereynelme hissi uyandrmt. Bu yzden de kendilerine telkin edilen dini kabuldehi zorlanmadlar. Zaten psiko-sosyolojik adan mesele incelendiinde, harb darplerin, insanlarn bir araya girmesinde ve melce ve mence olarak dinesnmasnda ne kadar etkili olduu da grlecektir.

Ayrca yallarn lp gitmesi sonucu, o gen insanlar kendilerine babulukedecek bir ba da aryorlard. Medine halk ite byle psikolojik bir atmosferiindeydi. Yani bir taraftan genel havann msait olmas, dier taraftan onlarnaraylar ve tam aradklar tipi bulmalar, bulduklar bu tip hakknda bir haylimalumat sahibi olmalar, onlarn Efendimizi (sallallhu aleyhi ve sellem)kendi barlarna basmalarnda nemli bir saik olmutu.

bn Abbasbn Abbas, ok engin bir ufka sahip, yksek uan bir sahabi. Himilerden

olduu her yanndan belli; sureten de ok gzel ve imrendiren bir insan. Diersahabiler onun gzelliini: Grdnz zaman o mu ayn on drdne benziyor,yoksa ay m ona? diye anlatrlar. Tabi ki bu tasvir, gzellikten kinaye olarakkullanlyordu. Yoksa bununla onun ablak yzl olduunu sylemi olurlard.Zaten kamer, tarih boyunca hep gzellikten kinaye olarak kullanlmtr.

Efendimiz iin de;Kamer-i hikmet cemalin mhr-i muall mdr?Derya-y vahdet kemalin mh-i mcell mdr?

denmitir.Yine sahabe-i kiram arasnda gzel kokuyu en ok srnen bn Abbas idi.

Hatta o, bir sokaktan geince kadnlarn: Itriyat m geiyor, bn Abbas m?diye aralarnda konutuklarndan sz edilir. Evet, onun getii yollardan,evlerin iine fl fl gzel koku yayldn tabakat kitaplar syler.

Bedizzaman ve mam GazzlGelmi-gemi slm limleri arasnda stad Bedizzamana en ok

benzeyen mam Gazzldir. Eer yaadklar artlar ve ortam ayn olsayd,belki aralarndaki misliyet de ayniyete inklp ederdi. Ne var ki artlarfarklyd; mam Gazzlnin yaad dnemde, Mslmanlar arasnda, monizmve neoplatonizm gibi felsef cereyanlar olduka yaygnd. Gnmzde olduuekliyle bir inkr- ulhiyet sz konusu deildi. Geri dolayl yollardanhakikat-i ulhiyete mnafi saylan bir ksm kabuller vard: Mesel, bir taraftanAllahn isimleri ve sfatlar mevzuunda, ayn m, gayr m? tartmalarolurken, dier taraftan bazlarnn Hi sfat yoktur, tevhid esastr. gibidallet diyebileceimiz mlhazalar vard ki, ite mam Gazzl de bunlarakar mcadele etmiti.

Ama h o byk imama bir nakse isnad mahiyetinde anlalmamakkaydyla, onun dneminde fnun-u medeniyenin (pozitif bilimlerin), tabir-idierle akln ziyasnn biraz ihmale urad ve zamanla medresenin kendindenbeklenen fonksiyonu eda edemez hle geldii de bir gerekti. stadda ise,daha bidayet-i hayatnda, medrese-mektep-zikirhne ayn deer lleri iinde,ayn ihtimamla ele alnd mhede edilir. unu da sylemek mmkndr ki,mam Gazzl bugn olsayd, o da stadn yapt ayn eyleri yapard.

Ayrca Gazzl dneminde fnun-u medeniye ile felsef ilimler birbirindenhenz ayrlmamt. Felsefe, btn cereyan ve ekolleriyle yzde doksan dokuzphe, tereddt ve kuku retiyordu. Dolaysyla felsefeye kar kma aynzamanda fnun-u medeniyeye ve aratrmaya da kar kma gibi alglanyordu.

Bu adan mam Gazzl mazur olabilir. Ne var ki bizim slm dncetarihimiz ele alndnda, mam Gazzl ve Nizamiye Medreseleri ile balayanbir fnun-u medeniye ihmali iine girildii de bir gerektir. slm dncetarihimizin gerek k sebepleri ise aslnda 7-8. asra dayanmaktadr ki,

stad da, Muhkematn banda buna iaret eder.1

Aslnda Bedizzaman ile mam Gazzl kyaslandnda bunun dnda dahapek ok ynyle birbirlerine benzedikleri grlr. Mesel, her ikisinde decidd bir Snn izgiyi koruma gayreti ve her eyi Kitap ve Snnete balamacehdi gze arpar. Ayrca her ikisinin, yaad dnem de olduka buhranldr.Asyadaki zlme sonucu, oradaki devletler birbirleriyle boumaktadrlar.Hatta o dnemde, blge devletlerinin Asyay bir batan bir baa yangn yerihline getirmeleri sz konusudur. te byle bir dnemde, slm toplumlarabirlik ve beraberlik ruhunun flenmesi ok nemliydi. Ayn eylerin hemenhepsi, Devlet-i liyenin paralanmas, slmn dalmas-zlmesidneminde de sz konusu idi. Gazzl dneminde felsef cereyanlar, akideyemteallik baz hususlarn yaylma istidadnda olmasna karlk staddneminde pozitivizm ve rasyonalizm gibi izmler gemi azya almt. O,Mslmann dnce hayatndan sanat anlayna kadar hemen her sahada igalyaad bir dnemde ortaya km ve btn bu igallerin hepsini birdengslemeye almt.

Eb Hanife Hazretleriocukluumda telkinlerin tesirinde kabul ettiim byklerden biri de Eb

Hanife Hazretleri olmutur. Yam ilerledike, onun o engin ufkunu ve izgisinidaha da net grmeye baladm ve mam gzmde bydke byd, ona karsevgim her geen gn artarak devam etti.

Eb Hanife Hazretleri, Snn izgiyi korumann yan banda, Ehl-i Beytmuhabbetine de ak bir insand. Belki bu muhabbet mam afide ve diermezhep imamlarnda da vard; hatta mam afinin, steyen bana Alevdesin. eklinde bir meydan okuyuunu da naklederler; ne var ki, EbHanifede bu sevgi ok dengeliydi...

O, bir taraftan hayatn ticaretle kazanrken dier taraftan da, Kelm ilmiyle

urayor; bu mevzuda, kendinden yllarca sonra gelecek olan mamMaturidye k tutuyor ve onun iin referans tekil edecek tespitlerdebulunuyordu. Daha sonralar fkha ynelen Eb Hanife, o alanda da sz sahibibir stad ve otorite hline gelmiti ki, Nasbur-rye takdiminde belirtildiinegre ilim halkasnda yz kadar hafz ve bir o kadar da ehlullahtan insanbulunuyordu.

mam Rabbn Hazretleri, Peygamberimizin (sallallhu aleyhi ve sellem)gerek hakikatini Eb Hanife Hazretlerinin temsil ettiini ve Efendimizin,deta o yolda temessl ettiini syler. Dolaysyla vilyet-i kbrnnvrislerinin bu mezhepten kaca, buna karlk vilyet-i sura erbabnndier mezhep sahiplerince temsil edildii ifade edilebilir. Haddizatndastadn da, afiler iinde zuhur etmi olmasna ramen uslddin ve usl-ifkh asndan Hanefi mezhebine gre amel ettii sylenebilir.

Hazreti mamn zhd takvasyla alkal bir hayli menkbe anlatlr.Ezcmle (babasnn) dere boyunda bulduu bir elmay srdktan sonrayememesi ve sahibini bularak helllik dilemesi.. al veri ve ticarettekihassasiyeti dillere destandr. Kutup, Sosyal Adalette bunlarn bir ksmnatemas eder.

Btn bunlara ramen ben bir eye hep hayret etmiimdir ki o da, mamBuhr, Tirmiz gibi ayr bir bykln sembol olmu insanlarn Hz. mamnfikiyetini bir trl kabullenememi olmalardr. Vka mam Tirmiz bukonuda daha ok hocasnn tesirindedir; ama mam Buhrnin, onun hakknda syledii kadar bile olsa bir ey dememesini ok arzu ederdim. nk ondandolay hadisiler arasnda Eb Hanifeye kar bir cereyan olutuusylenebilir. Ancak bu tavr hepsinde yoktur; mesel, hemen hemen ayn asrdayaayan mam Tahav, ok meselede, mam Buhrden aa deildir ve okerken dnemlerde hadislerdeki mkilleri zme adna hayranlk uyaran birinsandr. Hatta onun mceddit olduunu syleyenler bile olmutur. te bubyk imam, bal bulunduu mezhep anlayn brakp Hanefi mezhebinitercih etmitir. Tahav, el-mm kitabn istinsah eden mam afinin talebesiMzennin yeenidir. Daysnn, kitap yazmak iin yapt hazrlk safhasnda,mam Muhammedin kitaplarna, Eb Yusufun nokta-i nazarnn ne olduunagz atmas, onun gznden kamam ve bu durum onda, onlar da aratrma

merak uyarm; hatta yer deitirmesine vesile olmutur.

Hz. merin Barna Saplanan HanerHz. merin barna saplanan haner, aslnda slmn barna saplanm bir

mzraktr ve o yara o gn-bugn de hl kanamaktadr. Ayrca, bu hdise bizeunlar anlatmtr/anlatmaktadr:

1.Evvel o gne kadar, mmetin imam konumunda olan insanlara karherhangi bir suikast tertip edilmemiti. Bu hdise ile mslim veya gayrimslimmmet ierisinde bir gayri memnunlar topluluunun mevcudiyeti ortayakyordu. Nitekim daha sonra bu gayri memnun topluluun, slm vahdetinitahrip edici faaliyetleri gelierek devam etti.

2.Hz. mer, Efendimizin (sallallhu aleyhi ve sellem) de ifade buyurduklar

gibi slm vifak ve ittifaknn kapsyd.2 Yani bu kap var olduu sreceMslmanlarn iine nifak, ikak, ihtilf ve iftirak giremeyecekti. Evet Hz.mer, slmla merref olduktan vefat edecei na kadar slm birliini tehditeden her trl nifak hareketine kar deta bir sur vazifesi grmt.. ve omenfur saldrdan sonra ise slm toplumu iinde fitne n alnamaz hle gelmive pek ok messif hdise vuku bulmutu. Bu sebeple diyebiliriz ki Hz.merin barna saplanan haner, aslnda slmn da barna saplanm birmzrakt...

Dnce ve fade zerineAhmet Hamdi Tanpnar ve Yahya Kemal, eserlerini zevkle okuduum

kiilerdir. Bunlar, kendi devirleri itibaryla kltlm, ufalanm birTrkiyeyi katiyen hazmedememilerdir. Bu itibarla da hep teselli arayiinde gemie snm, eserlerinde her zaman gemie olan zlemlerini dilegetirmi ve hlihazrdaki kaoslar hayal dnyalarnda genileterek rahatlamayaalmlardr. Be ehir ve Bursada Zamana bakldnda, bu ruhhletinin hkim olduu aka grlr.

nsanlar, hibir zaman iinde bulunduklar zamandan honut olmamlardr.Bazlar gemie, bazlar da gelecee kam ve bylece kendilerini ve hayaldnyalarn tatmin yollarn aratrmlardr. Materyalist ve pozitivistler,

gelecei dnp gelecein pembe dnyalarnn hayaliyle, hlideerlendirmeye alrken, biraz inanc olanlar da, hli gemiin salamtemelleri zerine bina ederek, mitle azmin verdii enerji ve kuvvetlegelecein hlyal maviliine doru komulardr. in en realistesi ve dengeliolan da bu olsa gerek. Zira biz, ne gemiten, ne de gelecekten kopuk tektarafl bir dnya kuramayz. Gelecek ok nemlidir ve onun bu nemine binaen,hlin deerlendirilmesi de ayr bir nem kazanr. Fakat gemii olmayanmilletler iin bunlarn ikisinin de nemi kalmaz, hatta sner-gider.

Zamann bereketsizlemesi bir mnda duygu, dnce ve ideallerdebereketin kapsn aralamaktadr. nk insanlar, zamann sktrmas vedarl nispetinde, dnce zdrab ekmekte ve kendilerini zorlamaktadrlar.Bu zorlama ve ideallerdeki eyleri gerekletirme adna ekilen zdraplar,yerinde bir ihtiya duas hline gelmekte ve bu zaruretin verdii ruh hleti,deiik ifade ekillerine vesile olmaktadr. fadelerdeki deiiklik ve renklilikise edebiyatmz adna cidd bir zenginlie vesile olmaktadr. Bu zenginliktensonra bir baygnlama dnemi balamakta ve insanlar kendilerini yenidenrehavete salmaktadrlar. Bu rehavet dnemi, krk-elli sene hatta Osmanldaolduu gibi daha fazla srebilmektedir. nsanlarn, zamann boluklarna veeriticiliine kar koyup, fikr bzmeye maruz kalmamalar iin; ruh, beyin vekabiliyet glerinin tamamn o dnce aralnda sabit tutmalar vekendilerini rehavete salmamalar hayat nem arz etmektedir.

Bir dier nemli husus da, insann durup dururken dnce insanolamayacadr. Dncede belli bir seviyeye gelebilmek iin, lke ve milletinproblemleri zerinde srekli dnlmesi gerekir ki, bu da bir bakma o iinfiil duas demektir. Bundan sonra istidadnn ak olmas lsnde, Cenb-Hak herkese, deiik problemleri zme, insanlarn onlarn fikirlerindenistifadesi ve onlarn vesilesiyle, insanlara yol gsterme gibi ltuflardabulunabilir. nsanlar, deiik kaynaklardan istifade ederek, ok enfes veenteresan dnceler ortaya koysalar bile; dnce retmekten uzak tipler,kendilerinden daha ok, bakalarnn dncelerini naklederler. Herkesinulaamad, kendilerine orijinal gelen fikirlerin nakilciliini yapan buinsanlar, belki takma kanat kullanarak belirli bir dnem uabilirler. Ancak birgn mutlaka klh der, kel de meydana kar. O bakmdan, okuma cidd bir

disiplin iidir ve herkes okurken kendi dncesini yakalamaya ve kendidnce yapsn kurmaya almaldr.

Sonsuz ve SfrFikir iileri arasnda zhiren bir disiplin olsa da, esas itibaryla onlar kendi

aralarnda mdr, amir, ef... vb. gibi herhangi bir makam, mevki ve rtbemlhazas olmayan kimselerdir. Bu mlhazaya sahip kimselerden her bir fert,kendisini, nsanlardan bir insan ol dsturu gerei basit bir fert olarak kabuletmeli ve deer itibaryla da ancak, soluna konulacak herhangi bir rakamlakymet kazanmay bekleyen sfr grnmnde olmaldr. Sfrlarn kendiaralarnda herhangi bir stnlklerinin bulunmas bahis mevzuu deildir. Zirabunlarn birbirleriyle toplanmalar-karlmalar-arplmalar-blnmelerionlar katiyen farkllatrmaz. Sfr, ancak tam bir mn-i harf ile solunakonulacak rakam ya da rakamlar sayesinde birdenbire on, yz, bin veyamilyonlarca.. kat byyp deer kazanr. Bu itibarla da, makam ve mansbatalip olmamay, en akllca bir i kabul ediyoruz. Dz yerde yrmek her zamaniin emniyetli; zirvelerde dolamak ise tehlikelidir. nk zirveden dmeklemeydana gelecek sonu, ok defa dz yolda tkezleyip dmekten daha vahimneticeler dourur.

Ayrca burada, istidrad olarak bir hususu daha arz etmek istiyorum: Ben, .eklindeki sfr bu espriye bal olarak Ltincedeki ii iirilmi bo biryuvarlak olan 0dan daha elverili gryorum. nk eski sfr, Ltincedekisfrdan ok daha fazla acziyet ve mahviyet ifade etmektedir. O eski sfrnifadesi diyeceimiz . , varln en kk parasn oluturan zerrecikler gibikendisinden daha kk herhangi bir ey olmayan iaretiktir.

Evet insan, Allah (celle celluhu) karsnda gerek konumunu ifadeedebilmesi iin her zaman ve her eyde Onu bilip Onu duymal, kendisini dekoca bir hi grmelidir. Hasan Ali Ycelin bandan geen u hdise,mevzuumuza gzel bir misal tekil etmektedir: Bir gn Paa, Hasan Ali Ycelesfr ve sonsuzun ne olduunu sorar. Hasan Ali Ycel, Paann busorusuna, Paam! Sonsuz siz, sfr da benim. cevabn verir. Kanaat-icizanemce bu sz insanlar, kendilerini hi yoktan var eden ve sonsuznimetlerle perverde klan Rablerine kar duymal, kabullenmeli ve engin bir

kulluk uuru iinde Allahm! Sen sonsuzsun biz ise birer sfrz. demelidirler.Evet, herkes kendisini bir sfr olarak grmeli, Allahn ltfettii deiik

muvaffakiyetlerin hepsini Ondan bilmeli, kendisine verilen deiik pyeleri,bir vazife taksimi olarak telkki etmeli ve kendisi gibi birer nefer olan dierarkadalarna kar da kesinlikle herhangi bir gurur, kibir ve stnlk taslamatavrlarna girmemelidir. nk btn muvaffakiyetleri ltfeden ve bizlerieitli istidat ve kabiliyetlerle donatp dinine hizmet yolunda deiik makam vemevkilerde istihdam eden Cenb- Haktr. yle ise minnet Ona, kranOnadr. Ayrca, mazhar olduklar nimetleri kendilerinden bilen talihsizlerintaklp yollarda kaldklar da unutulmamaldr. Onun iin bizim yolumuz, Dertark-i acz-mend lzm med r-z: Fakr- mutlak, acz-i mutlak, kr-mutlak, evk-i mutlak, ey aziz! ifadeleriyle erevesi izilen acz, fakr, evk

ve kr yoludur3 ki, bu yol, insann kendisini sonsuz g ve kudret sahibiRabbi karsnda bir sfr olarak grp, mazhar olduu btn nimetleriOndan bilmeyi ve krle mukabelede bulunmay gerektiren bir yoldur.

lim, Edeb ve TakvaBir gn mam Azam Eb Hanife, bir mecliste vaaz ederken yanna bir kadn

gelir. Kadn, yannda getirdii bak ile bir taraf krmz dier taraf sar olanelmay Eb Hanifenin nne brakp geri ekilir. Bir firaset bidesi olan kocaimam, elmay bakla ortasndan kestikten sonra elmann iini kadna gsteripgeri verir. Kadn gittikten sonra bu hdisenin izahn isteyen cemaate EbHanife, u cevab verir: Kadn bana bir taraf krmz dier taraf sar olanelmay getirerek, krmz kanda m yoksa sar kanda m hayzdan temizolacan sormak istedi. Ben de elmay ikiye blp ona beyaz olan i ksmngstererek ancak aknt beyazlatnda temiz olabileceini sylemek istedim.

Bu muhteem tablo, ilim, edeb ve takva konusunda zirveyi tutmu o yceahsiyetlerle bizim aramzdaki fark gzler nne seren ibretmiz bir misaldir.Onlar, ulatklar bu yce makama ilim, edeb ve takva hususunda gsterdikleristn performansla geldiler. Bu devs kametler karsnda byklk taslayponlara bu nazarla bakmayanlar, hayatlar boyunca hep kk olarak yaar veonlar gibi dier byklerin hayat ve eserlerinden de gerektii ekilde istifade

edemezler.

Bykler Hakknda KonumakBir gn bir ahs, Sad bn Eb Vakkasn (radyallahu anh) da iinde

bulunduu bir toplulukta Hz. Osman ve Hz. Ali (radyallahu anhma) hakkndaileri-geri konuup duruyordu. Her ne kadar Sad (radyallahu anh) adamasusmasn syledi ise de, adam onu dinlemeyerek gft u gsuna devam etti.Onun bu vurdumduymaz tavr karsnda, Allahn Mucb ismine mazhar vebunu da hayatnda bir iki defa kulland bilinen Hz. Sad, bu edepsizliktentr hemen ellerini ap: Allahm! Eer bu adam doru sylyorsa..sylyor; ama eer doru sylemiyorsa...! diyerek o ahs Allaha havale etti.Hz. Sad daha ellerini indirmemiti ki, nereden kt belli olmayan bir deve,orada bulunan cemaati yararak onlara hibir zarar vermeden gelip o haddini

bilmez adam ayaklarnn altna ald ve inedi..4

te bu hdise, byk ahsiyetler hakknda konuurken dikkatli olmamz veonlar kendi kriterlerimizle deerlendirmememiz gerektiini ne gzel anlatr..!

ki Anekdot...Hz. Hseyinin (radyallahu anh) ehadetinden ksa bir zaman sonra, bir gn,

tbinin byk imamlarndan Hasan Basrinin (radyallahu anh) yanna birIrakl gelir ve ona elbisesindeki pire kannn namaz klmaya mni olupolmadn sorar. Hasan Basri (radyallahu anh) bu adama u cevab verir: uIrakllarn hline bakn! Peygamberin cierpresi Hseyinin kann dkyor,sonra da gelip pire kannn hkmn soruyorlar!.

Bu hdise bana kymzdeki bir adam hatrlatr: Bu adam, kurbaay alarakayaklarndan tutup ikiye ayrdktan sonra azna atar ve bunu mrifet sayarm.te bu ahs bir gn babamn yanna gelerek seccadesinden bir fare getiinisyleyip, bu seccadenin zerinde namaz klp klamayaca hususunda fetvaisteyince babam ona yukardaki hikyeyi anlatarak cevap vermi. Dahasonralar babam, byk kabahatler iledikleri hlde bunlar grmezliktengelerek kk hdiselerle uraan kiilerin hallerini her dile getiriinde bu ikihdiseyi beraberce anlatp evresindekileri dndrrd.

Hz. YuaHz. Yua (aleyhisselm), dine mensup insanlarn da sahip kt bir

kiidir. Ona, hem Yahudiler hem Hristiyanlar hem de Mslmanlar sahipkm ve stanbula geldiini iddia ederek urad zannedilen bir yeremezarn yapmlardr.

Byk insanlarn ok yerde makamlar vardr. Mesel, Ashab- Kehfe aitdnyann yedi-sekiz yerinde maara tespit edilmitir. Hatta Ahmet AkgndzBey, bir ksm dokmanlardan yola karak Tarsustaki maarann onlara aitolduunun katiyeti zerinde durur. Ama Eb Hayyan gibi nemli bir tefsirci,Ashab- Kehf ve onlarn maarasnn Endlste olduunu syler ve buna dair

baz iaretler grdn haber verir.5 Bunlar, mstakillen zerinde durulmasgereken konulardr. Ben Ashab- Kehf iin kat bir ey diyemediim gibi Hz.Yuann (aleyhisselm) stanbula gelmi olaca hususunda da bir eysyleyemeyeceim. htimal o kabir de ona ait deil, ona atfen yaplan birmezar. O, Hz. Musadan sonra srailoullarnn bana gemi, Filistin,Mescid-i Aks ve evresini kendi hkimiyeti altna alm bir zatt vestanbulla ve evresiyle de hi mnasebeti olmamt.

Tarih Hdiselerin TespitiMillet olarak daha ziyade menkbelerden holandmz iin bugne kadar

hep harp ve kahramanlk tarihimiz yazlm, buna mukabil siyas tarihimizzerinde ok cidd durulmamtr. Bu yzden de, mesel Devlet-i liyedneminde diplomasi nasl iliyordu, hariciye nasl alyordu, eitimde metotnasld ve milletleraras mnasebetlerimizde politikalarmz nelerden ibaretti..btn bunlarn bugnk nesillere ok iyi anlatld kanaatinde deilim. Ayrcabu mevzularda bilinen eyler de, ya yabanc kaynaklardan alnm ya da hibirtarih belgeye dayanlmadan kaleme alnm gayr-i ilm bir ksm evrak-perian.. kastl arptmalarn olduu da ayr bir konu: Mesel tarihte TrklerinMslman olmasn, tamamen jeopolitik sebeplere dayandran ve onunla izahedenler var ki, onlara gre Trkler, samim olarak Mslman olmam,bulunduklar yer itibaryla, lem-i slm zerinde hkimiyetleriMslmanlktan getii iin Mslman olma lzumunu duymu ve slm

semilerdir. Aslnda, meseleyi bu kabl gerekelere dayandrmak, Trklerimnafk konumuna drme demektir. Oysaki onlarn Mslmanl semeleri,byle bir hkimiyetten hi haberleri olmad bir dnemde gereklemitir.

Bu yzden de tarihi tetkik edip aratrmadan bu tr iddialar ortaya ataninsanlarn yannda, bir sr de bunlarla aldananlar olduu kanaatindeyim. Birtarihin yazlabilmesi iin, her eyden evvel vakalarn tespiti ok nemlidir,yoksa burada da grld gibi, tarih yazma yerine ukalca laflar edilmiolacaktr.

Ayrca ben gnmzdeki hdiselerin anlalmazlndan hareketle, tarihhdiselerin biraz da o mlhaza ile deerlendirilmesi gerektiine inanyorum.

Mesel, gnmzde bir ksm insanlar eitim ve kltrel faaliyetlerle dine,vatana, millete hizmet ediyorlar. Ve kesinlikle bunlarn hsnniyetlerindephe yok. Yapm olduklar hizmetin selmeti iin de hibir siyasi partiylebalant kurmay dnmyorlar; sadece ii henkle gtrme adna o yolda birksm manevralar olabiliyor. imdi byle bir hareket karsnda, milletimizindin deerleri adna yola ktn iddia eden bir parti ile gnl ba olan birtarihi dnelim; bu zat eer bir tarih yazsa, siyas faaliyetlere katlmaksznyurt yapp, talebe yetitiren ve eitli kltrel faaliyetlerde bulunan buinsanlar, slm faaliyetleri engelleyen kimseler olarak gsterecektir;gsterecektir, bu kimseler Bedizzaman gibi evliyadan sekinler bile olsa. Zirabunlar daha batan eytandan ve siyasetten Allaha snrm. deyip yolakmlardr. O tarihi okuyan insanlar ise Vay hainler! deyip, onlar aleyhindeatp tutacaktr. nk hdiseler ok farkl pltformlarda cereyan etmektedir vetarihi de iin iinde olmadndan meseleyi avam nakillere dayandracaktr.

Farkl bir rnek; biz 27 Mays, 12 Mart beraber yaadmz hlde buhareketlerle alkal kaytlar ok farkl tutulduundan ya da vesikalar yok edilipher ey arptldndan tarihin sayfalarna dklenler de farkl olacaktr.Mesel bir dnemde birileri ihtill yapmak istiyor, onlara kar muhtraveriliyor ve bu hengmede sizin hi alkanz yokken, gelip sizi de gtryor vemahkm ediyorlar. Bir af ktnda da onlar salp sizi tutmaya devamediyorlar. imdi siz tarihi olsanz bunlar nasl deerlendirirsiniz..?

te, bu kadar hdiselerin iinde olduumuz hlde, olaylar yerli yerince

deerlendiremiyorsak, tarihteki hdiseleri ki, tamamen bizim dmzdacereyan etmi, biz ne o iin sebeplerine ne de msebbeplerine nigehbndeiliz nasl doru deerlendireceiz ki!..

Devlet KuuBazen devlet kular, kocaman kocaman, heybetli sarklar dururken gelip

kelolanlarn bana konuyor, onlar da ylece padiah oluyorlar. Aslndaolann kel olmasna deil, Allahn rahmetinin enginliine bakmak lzm.Fakat insann kendini kelolan grmesinde yarar var. nk ancak o zamandevlet kuunun bana konmasndaki kader srrn kavrayabilir. Deilse, kendinihep hoca kavuu, srmal kaftanlaryla grrse yanlabilir, hatta kendizerindeki nimetleri dahi idrak edemeyebilir.

Evet, kellere laf yok. nk Hz. mer de, Hz. Ali de o deha kelliinecanm kurban keldi. Tabi kel tabiri tahkir ifadesi olmas sebebiyle onlar iinkullanlmaz. Ancak fizik yaplar itibaryla bir dehann emaresi olmasasndan balarnn mbarek salarnn dkldkleri yerlere deerkazandrmak iin, onlar etrafa salnca, tepeleri alm deriz.

Yaklam mevzuu; biri Ali, dieri mer. kisi de birbirinden aslan.. ama neacdr ki, gnmzde bu aslanlar birbirinden ayr gsteren tilkilerin silikszleri revata...

Tarihin Oluum ve TespitiBir tarihin bykl, tarihiler tarafndan yazlp ortaya konuncaya kadar

gerek mnsyla anlalamaz. Bu yzden tarih yapanlar, ok defa neyaptklarnn farkna varamamlardr. Ancak arkadan gelenler, onlarn odasitan tarihlerini ortaya koyunca, ne byk i yaptklar ortaya kar. Bumnda, mesel Hz. Eb Bekire kendi dneminde, Ne yaptnz ve ina ediparkada braktnz ey nedir? diye sorsaydnz, zannediyorum ok fazla birey sylemezdi. Ancak asrlar sonra gelen insanlar, deiik usllerle o dnemeait vakalar toplayp belli bir kritie tbi tutarak yorumlaynca, dnyayyeniden onarma, ina ve ihya etme adna ok byk ilerin yapld ortayakmtr.

Yine eer bir Srpsndnda, bir Niboluda veya son dnem itibaryla

anakkale Savanda insanlarn hasmlaryla nasl gs gse gelip yaka-paa olduklarn, onlarn lm nasl glerek karladklarn, ukb akylanasl kotuklarn grp de size nakleden tarihiler olmasa idi, bu mcerrethdiseler sizde ok fazla etki uyarmayacakt. Ama onlar belli bir anlayla vemcadele felsefesine gre alnp tahlil edilince, neticede koskocaman birtarihle karlama imkn domutur.

Bugn de dar dairede milletini, geni dairede ise btn insanl ihya iinegnl vermi hakik mminler, cidd bir tarih yapyorlar. nanyorum ki bunugelecek tarihiler ok byk bir hdise olarak kaydedeceklerdir. Ve benceyaplan bu tarihin en nemli yan da, en byk ileri yaparken bile onlar kkgrme, sonra nisyan- nefs iinde olma, yani yaplan eyleri unutup bir dahahatrlamama, kim hatrlarsa hatrlasn deyip, sadece hizmet sz konusuolduu zaman nde koma; pyeler, mansplar datld zaman da saklanma,grnmeme vb. gibi meseleler olacaktr.

Tenkit ve TahripTenkit ve tahrip kolaydr; ancak yle meseleler vardr ki, onlarn hi mi hi

tahribe tahamml yoktur. Mesel, ileyen bir devlet yaps bunlardan biridir.Siz kendi kulbeciinizi ykp onun yerine yenisini yapabilirsiniz, ama kalkpayn anlayla, yapacam diye devleti tahrip ederseniz, arada yle ciddboluklar ve rahneler meydana gelir ki onlar bir daha da tamir edipdolduramazsnz. Bir devletin baz kararlar yanl ve bozuk olabilir, milletinmeselelerini dnyaya anlatmada ve d politikada yetersiz kalabilir. Ancaksizin bu yanl karar ve politikalar yerine teklif edeceiniz tutarl alternatifkararlarnz yoksa ve d politika adna sunacanz makul bir teklifiniz, sonraonu salam bir zemine oturtma pln ve projeniz mevcut deilse, ulu ortakonumanz ve onlarn tahribine teebbs etmeniz hainlik olur. Ve bu milletekar hainlik saylr.

Ben gnmzdeki, devletin yapsna ynelik bu tr tenkitleri, eitlidnemlerde Osmanl padiahlarna kar tavr alnp, onlarn alaaedilmesine benzetiyorum. Hep Hele bir indirelim, sonra yerine yenisinibuluruz. denmi, devlet tahrip edilmi, ehil birisi bulunamaynca da, koskocadevlette uzun sre kaoslar yaanmtr. Ne acdr ki bu mantkszlk ancak

Devlet-i liyenin gmbr gmbr yklmasyla idrak edilebilmitir. MeselRza Tevfik byle bir srece katkda bulunanlardan biridir. Koskocaman lketarumar olup, ngilizler stanbulu, Yunanllar zmiri igal edince ve el eldenzlp yr elden gidince, ite o zaman bir adrvan bana oturup, deta birocuk gibi hkra hkra alam ve hepimizin bildii Sultan HamidinRuhaniyetinden stimdat iirini yazmtr. Dahas koskoca bir milletimaceraya srkleyen Talat, Enver, Cemal Paalar adna da, dile alnmayacakac szler sarfetmitir. Mehmed kif gibi Mslman aydnlarda da ayn eyigrmek mmkndr. Bu mbarek zevat, devleti idare edenleri srekli eitlisfatlarla sulam; gn gelip devlet yklp her ey hk ile yeksan olunca da, bumilleti yeniden toparlama, ya da lmne mersiyeler dizmeye balamlardr.Bu mbarek insanlarn tam gremedikleri bir ey vard; o da devletin blgedekikonumuydu. Evet, Devlet-i liye blgede hatta btn dnyada bir muvazeneunsuru idi. O yklnca huzur da kayboldu.

Bir dnemde kheylann Anadoluya sren Alparslan, milleti arkasndatoplamay baarm; Fatih, milletine ve blgeye mit vaad etmi; Yavuz cennetmekn milleti iinde bir birlik remzi olmu; evet, millet, ite buinsanlarn arkasnda toplanm; toplanm da alt asr boyunca bu altn kuaktakatiyen kalc bir huzursuzluk, anari ve kargaa grlmemitir. imdi de o ulunardan doan u milletin, kabuunu yrtp, yeniden kendi olmas ve kendiayaklar zerinde durmas beklenmektedir. Bu da imdilerde onunypratlmamasna baldr.

te bu yzden ben her zaman, devletin baz yanllar karsnda, Hele birykalm, sonra nasl yaplacaksa yaparz.. mlhazasnn, kocaman Devlet-iliyeyi bir macera hesabna ykanlarn mlhazalarndan farkl olmadeklinde deerlendirmiimdir. Bizim imdiye kadar bu yanl hesaplaryapanlarla hi alkamz olmad. Aksine var olduumuz gnden beri, bazenalayarak bazen de mitle gnlleri ahlandrarak, bu milletin kaderi etrafndadestanlar syledik. Ben bu milletin, bir sarsnt yaamamas iin hep kalbiminkorunmas gibi bir ihtimam gstermi ve tehlkle rpnmmdr. Hatta odevlet erknnn, beni Sefillerdeki aki gibi senelerce ky ky, kasaba kasabakoturtmas, yakn takibe almas ve soluklarm bile tespit etmeye almas,beni hibir zaman devletimize kar bir ktle sevk etmemitir ve

etmeyecektir de...

Kbenin YallKbe, dnyaya bakan ynyle yalanmtr. Zaten Efendimizin son

peygamber olmas da onun yalandn gsteren bir iarettir. PeygamberEfendimizin, nbvvet zincirinin son halkasn tekil etmesi, Kbenin dlyatanda da bir eit ksrlamann olduunu gstermektedir. Yani artk Kbepeygamber dourmamaktadr. Evet yalanan insann, zaman geldiinde ruhunuteslim etmesi gibi, yalanan Kbe de bir gn, mnsn yitirecek, aslnadnecek ve zne kavuacaktr.

Kurn AtlasKurndaki coraf merkezleri ve vakalarn getii yerleri gsteren bir

Kurn atlasnn hazrlanmas, Kurnn daha iyi anlalmasna vesileolacaktr. Bu alma sayesinde Kurnda ifade edilen yerler btn ynleriylebilinecek ve Kurndaki baz vakalar deerlendirmemiz de daha isabetliolacaktr. Zira Kurnda anlatlan hdiseleri deerlendirirken, zamann olduugibi, meknn bilinmesinin salayaca faydalar da byktr.

Kurn- Kerimin bahsettii coraf yerlerin byk bir blm, sahabe-ikiram efendilerimiz ve hayatlarnn getii yerlerdir. Bu adan kolay gibigrnse de zamanla meydana gelen deiiklikler aratrmay gletirmitir.Mesel, Mekkede baz yerler, Medinede Uhud ve Hendek gibi birokyerleim biriminin yeri belli olmakla birlikte gnmzde bu yerler ksmen klfdeitirmi yani binalarn ekli deimi, gerek hviyetlerini teda ettirecekpek ok almt da yok olmutur. Dikkatli aratrmaclar bu mlhazalar da gznne alarak bu sahada bir aratrma yaparlarsa, ilim hazinemize gzel bir eserkazandrm olurlar.

Osmanlda Gayrimslimlerin Askere AlnmamasOsmanl Devletinde gayrimslimler askere alnmamlardr. Osmanllar,

onlarn asker srlara muttali olabilme ihtimaline kar byle bir davran iinegirmi olabilir. Zira askerlik gibi devletin bekasnn teminat olan birmessesede, dmanlarn ktlk yapma adna her vesileyi deerlendirmeleri

ihtimal dahilindedir. Ne var ki, onlarn herhangi bir hyanettebulunamayacaklar vazifelerde altrlabileceini dnyorum.

Meseleye din adan baklacak olursa onlarn askere alnmalarnn hibirmahzuru olmasa gerek. nk Talib Hristiyanlar Kadisiye SavandaMslmanlarla beraber savamlard. Daha sonralar Bizansa kar yaplansavalarda da Hristiyanlar Mslmanlarn cephesinde yer almlard. Burnekler de onlarn, savaa alnmasnn bir itihat mevzuu olduunu vemaslahatn gerektirdii durumlarda savaa katlmalarnn mmkn olabileceinigstermektedir.1Bkz.: Bedizzaman, Muhkemat s.26.2Buhr, mevkts-salt 4; Mslim, mn 231.3Bedizzaman, Mektubat s.17 (Drdnc Mektup), 414 (Yirmi Sekizinci Mektup, Beinci Risale OlanBeinci Mesele).4bn Askir, Trhu Dimak 20/346; bn Kesr, el-Bidye ven-nihye 8/77.5Bkz.: Eb Hayyn, el-Bahrul-muht 6/98.

kinci BlmRUH HAYAT

Virde (Zikir) Farkl Bir Bakmam Gazzl Hazretleri hysnda herkesin kendine gre virdinin olduunu

ve hllere gre evrdn deitiini ifade etmektedir. Mesel ilim adamnnkitap mtala etmesinin, onu anlatmasnn ve yazmasnn, bir tccarn dadevaml ticaret ile megul olup kazancnn fazlasn tasadduk etmesininhepsinden daha makbul olduunu belirtir. Aslnda mam Gazzl Hazretlerininsyledii bu hususu stad Hazretleri de fiil dua sadedinde ele alarakdeerlendirmektedir. Nitekim fiil duay yapmak, kavl duay terk etmeyigerektirmez. Bu deerlendirmeler, mesr olarak bize intikal eden, Efendimize(sallallhu aleyhi ve sellem) ait dualarn ihmal edilmesi eklinde deanlalmamaldr.

Ayrca, umum evliy, asfiy ve mukarrabnin katld Erzurumlularntabiriyle dua rfnesine az dahi olsa itirak etme durumu da mevzuubahistir.Belki sbjektif denilebilecek bu tespiti delillerle ortaya koymam mmknolmayabilir; ama vicdann seziiyle ben o bereketi hissediyorum. Duarfnesine katlnd ve itirk-i aml-i uhreviye esasna gre amel edildiitakdirde, eksiksiz olarak btn sevap aynen herkesin defterine kaydolur. Ayney Kurn, Ceven, Evrd- Kudsiye veya dier mesr dualar iin degeerlidir. Bylece o rfneye, herkesin elinde olan miktarla itirak etmesi,orada zengin bir mide-i semaviye meydana getirir.

Zikrin Kalb zerindeki EtkisiOrtopedi uzman bir doktorun; Her insann 360 mafsal zerine yaratldn,

Allah tekbir ve tahmid etmek gibi yapt hayrlarn hepsi 360 bulduutakdirde, o gnn akamna, Cehennem ateinden uzaklam olarak

kacan1 bildiren hadisi izah sadedinde namaz hareketlerinin vcuttakifaydalar zerinde durmas, bana unlar hatrlatt:

Bata Efendimiz (sallallhu aleyhi ve sellem) olmak zere btn nebilerAllah ok zikretmiler ve ayn zamanda zikre tevikte bulunmular. Dahasonraki asrlarda da Hak dostlar bu ii sistemletirmi ve bir ldeekillendirmiler. Mesel, bazlarna gre denirken, dilin aztavanna yaptrlaca ve kalbin hareket ettirilecei ifade edilmi. Dier

bazlarna gre, zikir esnasnda derken kalbi harekete geirmeadna, daha vurgulu bir ekilde sylemenin zikirde bir esas olduuzerinde durulmu... Bylece zamanla kalb deta tabi ritmini unutup, kendinitamamen zikrin hengine kaptrm ve bir uzv-u zkir hline gelmi.

Zikrin, eskiden olduu gibi, her gn yapld dnldnde, bunun sonucuok nemli bir kalb hareketinin olduu sylenebilir. Kanaat-i cizanemce kalbuzmanlar tarafndan, zikrin kalb hareketlerine ne trl tesirlerinin olduuaratrlmaya deer bir mevzu. Tabi byle bir aratrma, hem bu ekilde zikiryapan insanlar, hem hi zikir yapmayanlar, hem de zikri vurgusuz olarak dz birekilde yapan insanlar zerinde uygulanmaldr ki, salkl bir test olabilsin.Bunun neticesinde de elde edilecek veriler nda ilm bir makale neredilsezikrin fonksiyonlar alannda nemli bir adm atlm olur kanaatindeyim.Maksadm tam ifade edememi olabilirim ama bu mevzuun aratrlmasgerektii, uzun zamandr dnp durduum konulardan...

Hayvanlarn Zikristad, hayvanlarn lisan- hlleriyle tesbih ve zikirlerinin, kelimesiz ve

harfsiz olduuna iaret edip kedilerin mrmrlar iin, Y Rahm dediinden

bahsediyor.2 Kedilerin rahat bir ortam bulduklarnda, dier hayvanlar gibidurmayp, bir kenara ekilerek mrmr etmelerinin srr, zannediyorum henzbtn teferruatyla kefedilmi deil.

Kim bilir belki de Cenb- Hak byle bir zikri kedilere tahsis etmitir.htimal, dier hayvanlar da dinlense onlarn da kendilerine gre bir zikirlerininolduu belirlenebilir. Zira nasl ki insan, esm-i ilhyenin ounu cm biraynadr. Aynen bunun gibi, hayvanlar da Cenb- Hakkn bir veya birkaismine mazhar bulunmalar itibaryla, her bir hayvan nevinin, mazhar olduubaz isimleri, husus iveleri ve kendilerine mahsus sesleriyle Allah zikretmiolabilirler.

Namaz nsannsan, secdede hibir ey sylemeden, en derin mlhazalar ile istedii

kadar durabilir. nemli olan kiinin kendini namaza salvermesidir. nsan,

namazda bazen yle bir ey okur ki, o ey onu alp deiik derinlikleregtrebilir. Bu tamamen vicdan bir mlhaza olup hissetme ve duymameselesidir. Reslullahn rku kyamna yakn, secdesi de rkuna denkti. O,bazen bir rektta Bakara, l-i mrn ve Nis srelerini okurdu; rkda duruuda ona eti; hemen btn rknler ayn gibi olurdu.. evet, bazen Onun nafileolarak kld bir rekt namaz, bizim hatimle kldmz teravih namaz kadarsrerdi. Hlbuki biz, senede bir ay kldmz teravih namaz ile ne kadar oknamaz kldmz sanrz..!

nsanlardan Bir nsan OlmakMmin bir kimse, insanlardan bir insan olarak hademe gibi davranmasn

bilmelidir. Bu ahlk, Efendimizin (sallallhu aleyhi ve sellem), daha dorusuKurn ahlkdr. Bu ahlkn sinelerde yer edebilmesi iin ok byk kimseler,hademelik yaparak kendilerine tevazu temrinat yaptrmlardr. Onun iinmmin, insanlardan bir insan olarak insanlara hizmet etmeye ve gnlrahatlyla her ii yapmaya kendini altrmaldr. Mmine, buyurma ahlkyakmaz. Zaten o, peygamber ahlk deildir ve firavunca bir davraneklidir.

Gzel Koku SrnmekPeygamber Efendimiz (sallallhu aleyhi ve sellem) gzel kokuyu

reddetmedii gibi gzel koku ile ili dl bir hayat yaam; onu sanasakalna srm ve srlmesini de tavsiye etmiti. Hatta bir hadislerinde degzel kokuyu namazla birlikte anm, bylece gzel kokunun yerini ve deerini

belirtmiti.3 Buradan hareketle Efendimizin gzel koku srnmeyi bir itiyat(alkanlk) hline getirdiini sylemek mmkndr. Zaten ruhlarn en gzelinesahip olan Nebiler Serverinin, ervah- tayyibeye byle bir konuda bakaekilde davranmas da dnlemezdi. Evet, ervah- tayyibenin gzel kokularsevmelerine mukabil, ervah- habise de irkin kokulardan zevk alrlar.

Burada istidrad olarak bir hakikate daha iaret etmek isterim. Ervah-tayyibe ile gzel koku srnen insanlarn, belli bir noktada bir arayagelebildiklerini sylemek mmkndr. yle zamanlar vardr ki, bu zamanlardainsan iki farkl durumun berzahnda bulunuyor gibi olur. Aslnda gzel koku ile

temiz ruhlarn birbiriyle mnasebeti olduu gibi, pis kokularla habis ruhlararasnda da bir alkann bulunduundan sz edilebilir. Kim bilir belki debirincilerin myelerinde gzel kokularn z, ikincilerin mahiyet vehilkatlerinde de fena kokularn esas mevcuttur...

Kulun Allahla MnasebetiMmin, hayatn belli bir seviyede programlayp Allahla olan

mnasebetini kavi tuttuu mddete Cenb- Hak da onu bo brakmaz ve onunen kk hatalarn dahi eitli vesilelerle hatrlatr, hedefinden sapmasnameydan vermez. Yeter ki, mmin, niyet ve hedefini Onun yolunda hep seviyelitutsun.

Allah, kulunun niyetine gre ve hayrlardaki devaml cehd ve gayretininneticesinde ona hep rahmne tecell ederek boluklarn doldurur ve hataizgilerini bile hayra evirip oralardaki irkinlikleri izale eder. Cenb-Hakkn ltuflar, daima kulunun hamle ve ataklarnn nndedir. Kul, sofadabeklerken bile, hep prheyecan salonun kap aralndan gelecek ltuf vetecellleri gzlemeli ve Acaba ne zaman harem dairesine arlacam? diyedipdiri beklemesini bilmelidir.

Bunun dnda bir de ayn sofada olup da ban saa-sola evirerek huzurundbndan uzak duranlar vardr. te bunlar, o heyecan ve duyarll ortayakoyamadklarndan nasipsiz saylrlar. Sevap ancak harem dairesi nnde hertrl mni, sknt ve musibete ramen sabr gstererek, dipdiri o kapdanGel! denmesini beklemekle elde edilebilir. Onun iin her fert, iradesinizorlayarak hep harem dairesinden gelecek bu sese kulak verip beklemelidir.

Dualarmzda Af ve Afiyet stemeAllahtan af ve afiyet istemek, kulluk adna ok byk nem ifade etmektedir.

Nebiler Serveri: Allahtan af ve afiyetisteyiniz.4 buyurarak dualarmzda Allahtan af ve afiyet istememizgerektiini belirtmitir. Allah Resl baka bir hadislerinde de af ve afiyetin nebyk bir nimet olduunu Allah hi kimseye yaknden sonra (bir rivayette de,ihls kelimesinden sonra) afiyetten daha byk bir nimet vermemitir.

buyurarak gsterir. Hz. Eb Bekir de, kendisini ok nemli sorumluluklarnbekledii hilfet makamna geldii ilk gnlerde rd ettii bir hutbelerinde,

hkra hkra alar ve Efendimizin bu beynn hatrlatr.5

Hadiste ifade edildii gibi Allahtan istememiz gereken eylerin birincisiaftr. Af; Allahn insan affetmesi, muahezeye tbi tutmamas ve kusurlarnbalamas demektir. Allah zaten ok affedici ve balaycdr. NebilerServeri, Allahtan aff nasl isteyeceimizi bize u ekilde retiyor:

Allahm! Sen ok affedicisin, okcmertsin, affetmeyi seversin, beni de affet.6 Kulun Allahtan af dilemesi,daha batan onun kusurlarn itiraf ettiini ve kulluunu da mdrik olduunugsterir.

Allahtan istememiz gereken bir dier ey de afiyettir. Zira afiyetsiz hayatbazen ekilmez bir hl alr ve ikyetlere de sebebiyet verebilir. Kannmerhum, shhatin nemini u mehur msralaryla ne gzel ifade eder!

Halk iinde muteber bir nesne yok devlet gibi,Olmaya devlet cihanda bir nefes shhat gibi.Shhat ve afiyet iinde olmann bir de kulluk hayatna bakan yn vardr. Bir

kere mkemmel bir ibadet, arzasz olarak ancak afiyetle yerine getirilebilir.Mminin ibadet yaparken kulland zlar afiyette olmazsa, ibadetleriniyerine getirmede zorlanabilir. Mesel byle birisi gece kalkp, berzah lemindekendisi iin kt (azk) ve kuvvet olacak, hatta burak hkmne geebilecekteheccd eda edemez; namazlarn huzur iinde klamaz ve Allah yolundarahat koturamaz. Binaenaleyh mmin iin shhat ve afiyet, ibadetlerini tamyerine getirebilme adna Allahn ona verdii nemli birer nimettir.

Bundan daha byk bir afiyet de bor altnda bulunmamaktr. Genel mndane birine medyn (borlu) yaamak ne de hafizanallah! borlu olarak lpgitmek; evet, bu durum mmin iin hi de iyi olmayan bir kbettir. Meseleyeaklk getirecek bir misal zikretmek istiyorum: Huzur-u Risletpenhye, birborlu cenaze getirilir, Efendimiz: Borcu var m? diye sorar. Evet cevabnalnca da: Buyurun arkadanzn namazn siz kln. der. Oysaki,Efendimizin, zina etmi ve recm edilmi insanlarn namazn kldnbiliyoruz. Bundan, borlu olarak lmenin ne kadar fena olduunu karmak

mmkndr. Neyse ki bir sahabi o vefat eden zatn borcunu tekeffl eder ve

Allah Resl de onun namazn kldrr.7

Borlu vefat etme meselesi, Allah Reslne o kadar dokunur ki, bir gn:Eer biri borlu olarak vefat ederse, onun borcunu demek bana der.Allah, ganimetten bana bir eyler ltfederse, btn borlularn borcunuderim. Ama vefat eden kii, bir servet geriye brakrsa o da onun oluk

ocuunun olsun.8 buyurmulardr.Evet, yukarda zikrettiimiz hadislerde de grld gibi, bortan azade

olma afiyetler st bir afiyettir. Ehl-i tahkikten bazlar, kul hakk da bir borolduundan hareketle yle demilerdir: Birinin zerinde arpann yedide birikadar dahi kul hakk varsa, borlu olduu zat hell edecei na kadar, borlukii, harp meydannda dahi lse Cennete giremez. Zira bor bizzat kulhakkna girmektedir ve insan ehit de olsa kul hakkndan hesaba ekilmedikeCennete giremez. Ben de imdiye kadar ehitlerin kul hakkndan muafolduklarna dair bir ey duymadm ve grmedim. Grseydim, ok sevinecek vekendime yle-byle ehitlik yolu aratracaktm.

Akl ve Kalbin zdivacBir dnemde sufilik, vridttan mahrum softalar yznden, fkh da salt fkh

meseleler iinde kaybolup giden fkhlar eliyle znden uzaklatrlm, iinmntesipleri de ksr dngler iinde birbirleriyle urap durmulardr. lkdnemde yaanan kavgalar da, hep bu arpk duygu ve dnceyi paylaanfkh ve softalar arasnda yaanmtr. Yoksa o dnemdeki gerek fkh vetasavvuf bykleri arasnda herhangi bir anlamazlk sz konusu deildir.Mesel Eb Hanife, kendi devrinin tasavvuf byklerinden Fudayl b. yaz veyabrahim b. Ethem hakknda ki bunlar grp tant insanlardr tan uteni ifade eden yarm kelimelik dahi olsa bir sznn olduu sylenemez.Nitekim Eb Yusuf, mam Muhammed ve mam Malikin de bu ve benzeriahslar hakkndaki hkmleri ayndr.

Bu husus dikkate alnarak hem tasavvuf derinlikte, hem de fkh formasyondabu seviye mutlaka yakalanmaya allmaldr. Bunun yolu da azam zhd,azam takva ve azam ihlstan geer. Allahtan azam zhd, azam takva,

azam vilyet talep ederek, dnyay dnyadan tr ve nefse bakan yanlarylaistihkr edip, ukbya bakan ve onu elde etme mlhazasyla smsk tutmayaendeksli bir hayat izgisinde yaand takdirde insanlk hem bu dnyada hemde te dnyada mesut olacaktr.

nsan, ilenin ocuudurMmin, sknt, problem ve imtihanlarla tasaffi ederek insan ufka ular.

htimal, bu sknt ve imtihanlar dnya ile snrl olmayp, berzahta da farkldalga boylaryla srp gidecek ve mminin Cennete ehil hle gelmesinekadar devam edecektir. Anlayabildiimiz kadaryla Allah, sevdii insanmahkeme-i kbrya getirinceye dek nne yer yer engebeler koymakta; onudeta deiik arnma havuzlarna sokup orada damtmakta ve istedii kvamaulatrmaktadr.

tedeki tasaffinin ilk basaman kabir lemi tekil eder. Dnya ile ahiretarasnda deta bir bekleme salonu hkmnde olan kabir lemine giren insan,orada Mnker-Nekir melekleri karlar ve ona deiik sorular sorarlar. Busorular karsnda terleyen mmin, orada ksmen arnr ve kurtulabilirse yrrtelere. Bazlar kabri asalar da de-kalkadrlar srtlarndaki veballerle.Maherdeki o mthi sahneler, onlarn da pek ok gnah dkmelerine veyeniden bir kere daha arnmalarna vesile tekil eder. Bazlar ise bir admtede kitaplar uutuu zaman, Acaba kitabm sadan m, yoksa soldan mgelecek? endiesiyle titrer; bu sknt ile onlar da baz eylerden kurtulur veyrrler daha telere. Bu kademelerden de geen mmin, srat geerken artkbtn btn arnm, tam zn bulmu ve Cennete ehil hle gelmi saylr. Buinsan, kre-i arza dndrseniz dahi, artk o yle bir safvete ulamtr ki, detaEfendimizin aynyla olmasa da mirataki safveti gibi bandaki gzleri ileAllah grecek hle gelmi gibidir. Byle bir akbet iin ne ekilse deerEvet Cenb- Hak, her ektiimiz sknt ile adm adm bizleri o neticeye dorugtrmektedir.

nsann dnyada karlat pek ok musibet ve ahirette defterini alaca nakadar yoluna kan akabeler, zhirde onun aleyhinde gibi gzkse de hakikattebunlar onu alp firdevslere uuran birer merdiven hkmndedirler. Beled

sresindeki Biz insan meakkat, imtihan ve ile ile ili dl yarattk.9

yeti insann bu ileli hayatn ne gzel resmeder!

Hassas ve Hissiz RuhlarHavf, reca, sayg ve sevgi gibi ulv hisler samim mminin ruhunu

epeevre sardnda, mminin gznden dklen damlalarn addrgzyalar. Yzn bu gzyalar ile ykayan da ince ruhlu insandr. iszlamayp, kirpii slanmayanlara gelince, onlar birer kem talilidir.

Gnmzde, mminler olarak yarm yamalak yaadmz dinimizle gerekhlimiz arasnda cidd tutarszlklar vardr ve genel durumumuz ok alanacaktablolar iermektedir. Madd-mnev hayatn hemen her nitesinde ciddimtihanlara maruz kalm olmamza ramen bir ksm insanlar hlglebilmekte ve anlamszca elenebilmektedirler. Bu itibarla bir kesim bylevurdumduymaz bir hl iinde olunca, dier kesime de oturup h u efgn ederekgzya dkmek dyor. Eer vazifem olsayd ve elimden gelseydi, katkalbleri yumuatma yolunda hi durmadan yirmi drt saat, hatta Hz. Yakup gibikr olasya alar, bu gamszlar yumuatmaya alrdm.

Aslnda ktlk yapmaya kilitlenmi o kat kalbleri, deil gzyalar,Cennetlerin kevserleri bile yumuatamaz. Zira bu tr insanlar rahmet veefkatten fersah fersah uzak yle nasipsizlerdir ki, bunlar gam deryasnn iinedseler bile, damlann slatt kadar olsun slanmadan hep kupkuru kalrgiderler. Evet bir tarafta havadan nem kapanlar ki onlara canm kurbanolsun! dier tarafta ise deryann iinde bile slanmayan kaskat veolabildiince kaba ruhlar...

Bugn alanacak o kadar ok ey var ki! Bazen neye alayacam ve neyezleceimi bilemiyorum. Yumurtann krlacana m, civcivin ineneceinemi, hazann eseceine mi, harmann savrulacana m, baharn karlacanam, hasat mevsiminin bou bouna geeceine mi? Yoksa kendi duygu vednceni paylaanlar iinde, tpk kzlelma nnde, Viyanalarn eiinde,Giraylar tarafndan kprnn almasyla arkadan hanerlenme gibihanerleneceine mi, Ordu-yu Hmynun derbeder olacana m?

Ey btn bir tarih boyu alamay unutanlar! Gelin; u kmaz gibi grnen

ilerin banda durup bir kere daha asrlk gamszlmza,vurdumduymazlmza son vermek iin say ve evkimizi kamlama adnaoturup hep beraber alayalm!

Alanacak bunca eyin olduu, sknt ve zdrap dolu bu kutlu yoldamminin en byk az sabr olmaldr. Allah Resl, dini iin ektiiskntlar karsnda Ysir ailesine yle seslenmitir:

Sabredin ey Ysir ailesi! Size vaad edilen yerCennettir.10 Demek ki her varolu, l-i Ysir gibi sabir dikeniniyutmaktan geiyor. Yemek borunuza takla takla, midenizde kendisini hissettirehissettire, barsaklarda sanc hline gele gele.. ac ve zdrapla kvrandrakvrandra bir sreten geiyor. Hele biraz daha sabr. Bu yolun sonuCennettir. Gn gelecek, tede gllere saksaanlar salanlar, gl tarlasndikenlere terk edenler, yumurtalara dokunma plnyla oturup kalkanlar o gnellerini dizlerine vurup ettiklerine ndim olup alayacak ve eyvahlar edeceklerama o gn defterler kapanm ve i iten gemi olacaktr...

Kendini Oku!..nsanlar, insanlk semasna ykseltme konumunda olan kiilerin

karlaacaklar en zor durumlardan biri, hi phesiz srekli deiikhuylardaki insanlara muhatap olmalar ve yine bu deiik karakterdekikimselere, gerek insanla giden yollar gstermeleridir. Zira insanlararasnda ylan, yan ve fare ruhlu bir hayli insan vardr. Burada zikredilenhayvanlardan her birinin insandaki bir huyu sembolize ettiini dnebilirsiniz.Nitekim bu insanlar iinde gizlice bir yerlere szma, nne geleni sokma,bakalarna zarar verme gibi huy ve karakter tayanlarn says hi de azdeildir. Hatta eer bu insanlar yanlar ve fareler lemine inseler bunlarnkral olabilecekleri bile sylenebilir.

Deiik huy ve ftrattaki insanlara hizmet edenlerin katlanmalar gereken,ayn zamanda byk sabr gerektiren durumlardan bir dieri de, herkesi kendikonumu iinde, ahlk, huyu, tepki ve tavrlaryla iyi tanma ve her insanaftratna gre muamelede bulunmalardr. Herkes ehre, hareket ve baklarylamutlaka kendi karakterini ortaya koyar. Basiretle baklabildii takdirde birok

kimsenin tavr ve davranlarnda yalann dkld grlebilir. Ama u daunutulmamaldr ki, Efendimiz (sallallhu aleyhi ve sellem) bilmesine ramenhibir zaman mnafklar aa vurmamtr. Byle durumlarda insan, zorlardanzora talip olmal ve evresindeki insanlardan ziyade kendi iindeki ylan veyan grmelidir. Yaratl itibaryla insan hep karsn grmeye kilitlenirsekendi levsiyatn gremez. Byklerimizin ifadesi ile Kimse ayranm ekidemez.

Evet byle durumlarda yaplmas gereken, insann kendini okumasdr. Onuniin stad Hazretleri: Ey kendini insan bilen insan! Kendini oku... Yoksa

hayvan ve cmid hkmnde insan olmak ihtimali var!11 der.

Trbe Ziyareti ve Bir HakikatYaar Hocaefendi ile aramzda geen bir hatradan hareketle kll bir

hakikate kk bir iarette bulunmak istiyorum:Bir defasnda stanbula gelirken, Hocaefendi bana Fatihin trbesini

ziyaret et, Fatihan oku ve ardndan ona yle de: Mnev gzellikleriylekoruyamayacan stanbulu ne diye aldn! Bu hdisenin zerinden yllar geti.imdi dnyorum; Yaar Hoca gibi iman lsnde ak, ak lsndeheyecan olan bir insann bu szleri acaba yitirilmi tarih bir miraskarsndaki mukaddes hafakanlar myd? Hoca hangi mlhaza ile bana bylebir teklifte bulunmutu bilemem. Tabi benim ruhum bu sz sylemeye msaitmiydi, o da ayr bir konu... Ben Fatihin kabrinin banda durdum, tazim vetebcil iinde dualarm okudum ve sonra hocann dedii eyleri syledim. Amaok duygulandm, kendimden getim ve hkrklara bouldum. Hem yle birbouldum ki o andaki hislerimi katiyen ifade edemem.

Bana gre bizim, Osmanlnn mirasn koruyamadmz ve onlara lyk birmiras olamadmz muhakkak. Yalnz bu durum bizim, Osmanlya hakaretetmemizi, padiah trbeleri banda bu ve benzeri szler sylememizi degerektirmez. Burada ille de bir sulu aranacaksa, hi phesiz o sulu bizleriz.yleyse her zaman cedlerimizi ziyaret etmeli, onlara dualar okumal vekatiyen saygszlkta bulunmamalyz. Hele cihan idare etmi o sultanlarnhuzuruna mutlaka tazim, tekrim ve tebcille gidilmeli ve Kurnlar okunmaldr.

Fakir, trbeyi her terk ediimde, sanki Kbeden ayrlyor gibi geri geri kmve saygszlk yapmamaya almmdr.

imdi de frsat bulduka ayn ekilde ziyaretlerde bulunmay dnrm.Ruhuma o insanlar hi lmemi de mezarlarnda dipdiri ve bizi gzlyor gibigeliyor. Vicdanlarmz sanki onlarn diri olduuna dair bir eyler fsldyorkulaklarmza, kalblerimize, ruhlarmza.

Bazlar bu hususlar farkl ekillerde deerlendirebilir, kabul etmeyebilir,hatta bu yzden beni tenkit de edebilir. Ama bana gre insan, dnceleriyle,mlhazalaryla, niyetleriyle ve niyetlerindeki enginlikleriyle insandr. nsan,cismaniyete ait duygular sadece o kafes iine hapsettii zaman, insan yolu,insan yaay ve insan ufku daraltm saylr. Oysaki mahiyet-i insaniye,meleklerden de ulvdir. yle olmasayd Allah, meleklerden sonra demiyaratr myd? Melekler potansiyel olarak demle ifade edilecek mn,muhteva ve memuriyet ruhunu haiz idiler ama, onu lem-i ehadettesergileyecek istidatta deillerdi. Onun iin Allah Hz. demi yani insanyaratt. Evet, insann yrd yolda veya yolun sonunda esfel-i safiln devar, l-y illiyyn de. Cibrilin ulaamad ufuklara ulamak da var, eytaneytanlkta geride brakmak da.

Evet, melekler bu enginlii ihraz edememilerdir. Baz husus faziletlerdeonlar insann nnde olsalar da, husus adan Mercuh rcihe terecchedebilir. kaidesi itibaryla, insan meleklerin nndedir. Buna gre batansanln ftihar Tablosu olmak zere Hz. Eb Bekir, Hz. mer, Hz. Osman,Hz. Ali ve altn silsile iinde daha niceleri seyr u slk-i ruhande meleklerinmukarreb olmayanlarn gemilerdir.

Hsl; insan, mlhazalarnn enginlii, niyetinin derinlii ile insandr. Daryaayan, dar gren, dar dnen ve cismaniyetin eteine taklp kalarak bedenendeksli hayat yaayanlar, gerek insan mn ve muhtevay kavrayamazlar.Dilerim Rabbim, an nuranleri iinde yer alan hi kimseyi bylesimazhariyetlerden mahrum brakmaz...

Kavl ve Fiil DuaAllah Reslnden (sallallhu aleyhi ve sellem) merv, sahih hadis

mecmualarnda kaydedilen bir hayli dua var. Hayatn hemen her alanyla

alkal bu dualarn baz kiiler tarafndan maalesef farkl yorumlandnaahit olmaktayz. Hatta bunlardan bazlar, bahse konu olan dualarnokunmasnn gerekli olmadn, sebepler dairesinde ilgili alanda yaplmasgerekli olan eylerin yaplmasnn dua yerine geeceini ifade etmektedirler.Bana kalrsa bu dncede olanlar, hakikatin bir ynn grm iseler de,dier ynn grememiler. Aslnda konuya, byle esbapperestler gibi kat birbiimde yaklamann bence hi yarar yok. Sebepler dnyasndabulunduumuza gre elbette sebeplere riayet etmek arttr ve stadn tabiriyle

de bu bir fiil duadr.12 Ne var ki fiil duay yapma, kavl duay yapmaya hide engel deil; hatta onun iin nemli bir istinat noktas saylr. Allah Resl(sallallhu aleyhi ve sellem) Bedir Sava ncesi, harp adna yaplmasgereken her eyi fiil olarak yapm ve sonra da btn benliiyle Rabbine

ynelmi ve Ona dua dua yalvarmt.13

Allah Reslnn Allahm!Tasa, keder ve hznden Sana snrm.14 duas zerinde durarak konuyubiraz daha amak istiyorum. ncelikle, sadece bu duann deil, btn dualarnhakikatini kavramaya gayret etmenin art olduunu ifade etmede yarar var. Yanihangi dua, hangi ekilde, nasl ve neye kar okunacaksa bu esaslarn, hadisleridikkatle incelemek suretiyle tespit edilmesi gerekir.

Sniyen, btn dualarda esas olan tevecchtr. Tevecch, bir mnda maddher eyi unutarak, sadece ve sadece Ona ynelme ve Ona snmay ifadeeder. Bu ayn zamanda bizim iin bir moral ve bir takviyedir ki, bununla kuvve-i mneviyemizi ykseltmi oluruz; zira biz dua ile, her eye gc yeten bir Ztasnrz.

Yukardaki duann taalluk ettii noktalara gelince;1.nsann iinde, tasann, kederin, hznn hkim olmas demek, bir anlamda

ilerin sarpa sarmas demektir. Bu durumda bir insan, mantk ve muhakemergsn salam iletemeyebilir ve aresizlikten kendini salverir. Bu ise zatenonun hayatndaki bozuk olan dzenin, daha ok bozulmas demektir. te bumerhalede insann Allahm, Sana snrm. diyerek Ona iltica etmesi,bahsedilen badirenin almas iin atlan ilk admdr. Zira o, her eye gc

yeten bir Zt- Ecell-i Alya snm ve moralini glendirme adna nemlibir adm atm saylr.

2.Tasa, keder ve hzne medar olan hususlardan kurtulma abas, o insan fiilduay da yerine getirmeye sevk eder. Kavl duay yapp, fiil duay yapmama,szle davran arasnda bir tenakuz (eliki) gstergesidir. Hlbuki sz vedavran birbirini tamamlayan ve insan insan yapan zelliklerin banda gelir.Bir dier ifade ile insan, sebeplere riayetle bu problemin stesinden gelmekiin duann artrmasyla ok cidd mesajlar da alr.

3.Duaya esas tekil eden ey, aslnda bir hedef ve bir gaye-i hayaldir.yleyse bunun uurunda olan insan, daha batan kendini gam, keder, tasa vehzne boacak eylerin hemen hepsine kar tavr alr.

Hsl, sebeplere riayet ile (fiil dua), kavl dua arasnda bir elikiden yada bir ayrmdan bahsetmek mmkn deildir. Onlar birbirlerini tamamlayaniki unsur ve bir vhidin iki yznden ibarettir. Onun iin meseleyi tek ynl elealp, ifrat ve tefritlere girmenin de bir anlam yoktur. Allah Reslnn(sallallhu aleyhi ve sellem) hayatn doru anlama ve yorumlama bu trlifratlara, tefritlere girmemenin yegne yoludur.

Hakikat-i Ahmediye ve Hakikat-i MuhammediyeHakikat-i Ahmediye ve Hakikat-i Muhammediye, tasavvuf dnyasnn

enginliklerine alabilen kimselerin, belli bir mesafe aldktan sonraanlayabilecekleri iki kavramdr. ok kll hakikatleri ihtiva eden bu iki kavramhakknda teden beri tasavvuf erbab farkl deerlendirmelerde bulunmulardr.nemine binaen fakir de bu kavramlar hakknda sentez mahiyetini tayan birdeerlendirmede bulunmak istiyorum. Hibir tasnife tbi tutmadan, aklmageldii erevede bunlar ele alacak ve arz etmeye alacam.

Hakikat-i Ahmediye:1.Kader plnnda deerler st deere sahip bir mn ifade eder.2.Ahmed, berzah mnda Efendimize (sallallhu aleyhi ve sellem) ait bir

isimdir.3.Nahiv kaideleri itibaryla gayr-i munsariftir ve miller onun zerinde

messir deildir. Bu espriye binaen hakikat-i Ahmediye varln

deerlendirilmesi adna bir sbitedir.4.Allah Reslnn gerek peygamberlik cevheri, Ahmediye kaynanda

bulunmaktadr. Dolaysyla da gerek peygamberlik misyonunu onda aramaklzm gelir. Bundandr ki, Efendimizin peygamberlii, vefatndan sonra da bukaynak itibaryla devam etmektedir.

5.Btn velilerin hatta Hz. dem Onun yaratlmasndan nce o kaynaktanistimdatta bulunduuna gre peygamberlerin feyiz kayna da hakikat-i

Ahmediyedir. Hz. Meryeme temessl eden ve Kurnn 15 dedii ruh da ihtimal ki bu mndaki Hz. Ruh-u Seyyidil-Enmdr. ZatenAllah Resl (sallallhu aleyhi ve sellem) de bir yerde Meryemi bana

nikhladlar.16 buyurmuyor mu? Burada, Hz. Meryemin gzne baka hayalingirmemesi mlhazas da, zerinde durulmaya deer ayr bir konu...

6.Kelm ilmine ait mevzulardan olan sim msemmann ayn m, gayr m?meselesi zaviyesinden bakacak olursak, hakikat-i Ahmediyede ne ayniyet ne degayriyet sz konusudur. Bu, hakikat-i Muhammediyeyi hafife almak deildir.Tam aksine gerek peygamberlik misyonunun hakikat-i Ahmediye etrafndadndn izah adna yaplan bir tespittir.

7.Hakikat-i Ahmediyenin hakikat-i Muhammediyeye kar fikiyeti vardr.Fakat bu fikiyet gerek vehesiyle br lemde inkiaf edecektir.

8.Bedizzaman Hazretlerinin yaklamyla Allah, Onun istikbalde yapaca

eyleri bildiinden dolay Ona sanki bir avans vermitir.17 te o avanshakikat-i Ahmediyedir.

Hakikat-i Muhammediyeye gelince:1.Bu, yukarda sekiz madde hlinde mahiyetini ele aldmz Allah

Reslnn Muhammed ismiyle bizim aramza iniidir ki, bu bizim admzaereflerin en by, Onun adna bir tenezzldr. Bir dier tabirle hakikat-iAhmediyenin hakikat-i Muhammediye ufkundan insanlk lemine birnzuldr.

2.Hakikat-i Ahmediye kaynan besleyen, hakikat-i Muhammediyedir.Efendimizin sz ve fiilleri, o kayna besleyen ve bylece misyonun devamnsalayan bir faktrdr.

3.Sekizinci maddede ifade ettiimiz avans ki ona akn bir pye demek demmkndr Onun dnyada buna lyk bir performans gstermesi gereini dehsl etmitir. Elhak dost ve dmann ehadetiyle o Nebiler Sultan, buperformans burada tam gstermitir. Ezcmle, Muhammed (sallallhu aleyhive sellem) olarak Onun Kb- Kavseyne ykselmesi, vcub ve imkn ortasbir noktay tutmas, Allah ile irtibat adna beer idrakini ok ok aan biraknlk iinde bulunmas, bunun gstergelerinden sadece birkadr. yleysedenilebilir ki, hakikat-i Muhammediye, hakikat-i Ahmediyenin birmatiyyesidir. Yalnz bahsini ettiimiz bu aknla ya da Allaha doru devamlykselen bu yolculua dnyann belli bir noktaya kadar tahamml vemsaadesi vardr. Hlbuki hakikat-i Muhammediyenin seyr u slk hibitmez. Seyr ilallah, seyr maallah, seyr billh ve seyr anillh.. derken, dnyevseyr kemle erer. Bu ikmal yolculuunda Allah Resl (sallallhu aleyhi vesellem) bakalar iin tevil ve tefsire ihtiya duyulan hususlar apak, ayanbeyan grr ve mhede eder. Dnya artk Onun urcuna msaade etmediibir hl alnca veya kendi kemalt arna ba deecek hle gelince de O,

Allahm, yce dostluuna.18 diyerek ruhunun ufkunaykselir; ykselir ve urucunu baka bir lemde devam ettirir. Muhammedliktentekrar Ahmedlie intikal eder. Livl-Hamde ular ve kendi ummannnderinliklerinde dalgalanr durur.

Hakikat-i Ahmediye ve hakikat-i Muhammediye kavramlar zerindeyaptmz bu sentez mahiyetindeki deerlendirmeler, vicdannda derinleeninsanlarn belli lde, belki de bir rya gibi duyabilecei eylerdendir. Ryatebihini unu ifade etmek iin bilhassa kullandm: Ryalar hakikatlere nekadar ayna oluyorsa, bunlar duyan insanlar da ite o kadar duyabilirler. ingerek vehesi ve perde arkasna gelince o, btn netlii ile br lemde zuhuredecektir.

Zevk-i RuhanZevk-i ruhanye giden yol, imandan, imana bal mrifetten, mrifet kaynakl

muhabbetten ve muhabbetten hsl olan ak u evkten geer. Bence zevk-iruhanyi, beden ve cesette duyulan bir zevk eklinde dnmek yanltr.

Mukayesesi bile doru deildir. Evet iman, mrifet, muhabbet, mehafet,meveddet, ak, evk karm bir halitadan hsl olan zevk, bedene has dnyevzevklerle nasl mukayese edilir ki.!

Zevk-i ruhanyi, baz kimselerin cezb ve incizap neticesi duyduklar eylertrnden grmek de doru deildir. Aslnda o, herhangi bir deerlendirmeyesmayacak, lafzlarla ifade edilemeyecek kadar ulv ve lednn bir histir vebir vicdan zevktir. Bana gre Nur meslei, byle bir zevke her zaman aktr.mam Rabbn Hazretlerinin 1000 seneden sonra vilyet aradaki mesafeaklndan dolay nbvvet versetine inklp edecek. szleri ile ifadebuyurduu hakikati Nurlarn temsil ettiini zannediyorum. Evet, mam Rabbnbu szleri ile vilyetin nbvvet kaynakl yrtleceini belirtiyor. Buerevede Nur eksenli yaplan slm hizmetlerde yine onun verdii lleriinde tam ihls izgisi korunabilirse, zlliyet plnnda hakikat-iMuhammediyenin (sallallhu aleyhi ve sellem) temsil edilmi olduusylenebilir.

Esas olan, bu meslein yaanmasdr. Zevk-i ruhan ve dier mevhibelertalepsiz geldikleri srece mahzursuz olabilirler. Maksut olan Allah (cellecelluhu), matlup olan da Onun rzasdr.

Hrsa DairHrs, tamahkrlk, doyma bilmeyen bir arzu ile baz eyleri istemek, iddetli

talep ve arzu mnlarna gelir. Bu mezmum sfat, mminlerde sebeb-ihasarettir. Yani, mutlak mnda hrsl olan bir insan, madd-mnev kaybetmeyeaday demektir. Dolaysyla baarl olmak ve hsrana uramamak iin hrs terketmek veya onu hayra/iyiye kanalize etmek gerekmektedir; gerekmektedir zirainsan birok konuda hrstan kendini kurtaramaz. Bu da gayet normaldir. Zirahrs insann tabiatnda vardr. yleyse herkese den vazife, bu hissin yznhayra evirmek olmaldr.

Bazen insan yle eylere kar hrs gsterir ki haddizatnda bunun, onunmnev hayatnda bir arpa kadar dahi deeri yoktur. Mesel bir insanndnyev-uhrev hibir kayg gzetmeksizin Sosyal hayatta kademem yleolsun.. hayat yle yaayaym.. ok kazanaym, her imkna kavuaym.. gibitemennileri, ona kaybettiren zararl birer hrs ifadesidir. te bu mndaki hrs,

haybet ve hsrana sebebiyet verir ve insana bir kazandrsa da ok alandakaybettirir. te yandan, takdirle karlanan bir ksm hrslar da vardr ki, insanbunlarla Allah Reslnn mbarek bir vasfn ihraz etmi olur. Evet! Cenb-Hak (celle celluhu), Efendimiz (sallallhu aleyhi ve sellem) iin

Size kar ok hrsl...19 buyurmaktadr ki, Nebiler Serveri(sallallhu aleyhi ve sellem), insanlarn iman etmesine, lemin Onun nuruylanurlanmasna, herkesin srat- mstakme ulamasna, hi kimsenin gznnkapal kalmamasna, inananlarn zikzaklar izmemesine, herkesin gzn apAllah grmesine ve doru yolu bulup Allaha ulamasna kar ok hrslyd.te hrsn byle mukaddes olan da vardr ve herkes tabiatndaki bu duyguyubyle ulv bir gayeye ynlendirmelidir.

Evet, hrs yaplacaksa, Allahn rzasn elde etme ile Allah ve Reslneulama mevzuunda yaplmaldr. Aslnda hrs olmadan dnyay imar etmekimknszdr. Fakat bu uurda hrsa taklp arzu ve isteklerinin zebunu olarakyolda kalmak tehlikesi de sz konusudur. te yollarn ayrm noktas: Bizim iinbu dnyada, baarl olmu bir matador gibi Allahm! diyerek ehadetparman kaldrp baary ilan etmek de sz konusu; o kt duyguya yenikdp mahcup ve mahzun iki bklm, srm srm srnmek de... Bu adandenebilir ki, insan bir taraftan kazanma, bir taraftan da kaybetme kuandabulunmaktadr. Hrs yle bir haslettir ki, onunla dnyalar kazanlabildii gibi, hafizanallah dnya ve ahiret kayp da edilebilir...

Hsl, herkeste hrs hissi vardr. Ne var ki, hrsn babayiitleri her zamanterslik gibi grnen bu handikaplar ap olumsuz gibi grnen eyleri olumluhle getirerek, hi olmayacak eylerden bereket elde edebilirler.

Allahn Rza ve HonutluuSoru: Allahn rza ve honutluu kalb ve ruhta hissedilebilir mi?

Hissedilebilirse bunun emareleri nelerdir?Allahn rza ve honutluunu kazanmak, bir mmin iin ok nemlidir ve

onun hayatnn temel yrngesidir. Cenb- Hakkn honutluunu kalb ve ruhdnyasnda hissetmek ise bu byk ideale gre ikinci-nc derecede birmeseledir. Efendimiz (sallallhu aleyhi ve sellem), bu mevzuda temel l

kabul edilebilecek bir hadis-i eriflerinde yle buyururlar: Allah nezdindekideerinizin ne olduunu renmek istiyorsanz Allahn sizin nezdinizdeki

yerinin ne olduuna bakn!20

Bu peygamberne lye gre, hayatn Rabbinin istedii ekilde yaamayaalan, Onun her hkm ve icraatna rza gsteren, gsterip bir mahbub umatlub gibi Ona tutkun bulunan, her lahza Onu dnp Ona kavuaca nnzlemiyle yaayan kimse, Allahn honutluuna ermi ve Onu keyfiyetlerst bir sevgiyle seviyor demektir.

Allahtan raz ve honut olduunu sylemesinin yannda, bana gelen kazave bellara, ibadet taatin arlna, her trl musibetlere, Onun yolundahizmette tahammlfers hdiselere ve zamann ldrtclna kar her eyignl honutluu ile karlayan yani Allaha kar tavr hep rza televvnl olanbirinin, Allah nezdinde karlaaca muamele de rza televvnl olacaktr.Allahn bir kulundan honut olmasnn en byk emaresi, o kulun, her lahzaAllahtan honut olduunu soluklamasdr. Her eyiyle Allaha teslim olmu vemertebe-i kusvda rzay temsil eden kimse, o lde Allah tarafndan daseviliyor demektir. te bu da, Allah onlardan, onlar da Allahtan raz

olmulardr.21 srrna mazhariyetin ifadesidir. Bundan daha nemli bir emarede yoktur. Bundan te sylenilecek btn hususlar teferruata aittir.

Mesel, byle bir ufka ulaan kii, iine hi sknt gelmeden namaz klabilir,en yorgun en skntl olduu anlarnda bile namaz klmak onun iin bir inirahvesilesi saylr. O, orucunu ayn ruh hleti iinde tutar.. Allah yolunda hizmetederken, sahip olduu eylerden infakta bulunurken hep gnl rahatl iindeve Hz. Rahmnn tevecchleriyle yz yzedir.

Hsl, kullua ait her eyi gnl rzas ile yapan ve yaptklarnda da ihlslolan bir kimsenin Rabbim benden honuttur. diye dnmesinde herhangi birsaknca yoktur.

nsandaki Boluklarn Mspet Tesirinsandaki boluklar, umumiyet itibaryla kiinin kendi iradesini suistimalle

meydana gelirler. Bu adan onlarn birer tezkr, yani bir gnah ya da birgafleti hatrlatmas ve insann da onlardan teberri etmesi asndan insan

zerinde mspet tesiri vardr denilebilir.Bunu biraz daha amak gerekirse; insann, byk gnahlarn dnda ve

kastsz olduu srece Kurnn ifadesiyle 22 denen eyleri ilemesi veo batakla az girip kmas, eer onda olduundan fazla bir heyecan, birrahatszlk meydana getiriyorsa, Allah (celle celluhu) onu affeder. Sadeceaffetmek mi? Ayn zamanda o kimseyi mttaknden klar. nk o, ilemiolduu en kk bir gnahtan bile rahatszlk duymaktadr ki bu durum, onun buhususta duyarlln ortaya koymas bakmndan fevkalde nemlidir.

Yine bu boluklar, kulun tabiatnn sadece fenalklar tarafndan ekilmesinnda deil de, olduu gibi braklmas hlinde bile kendi aleyhine ilediini,bu yzden onu srekli mrifetle yenilemesi, ihtimamla ele almas gerektiinihatrlatmas asndan da ayr bir ehemmiyet arz eder. Buna kar kul, YunusEmre dncesiyle, Allahm, ben Seni istiyorum, benim tabiatm Senin elinde,elimden tut ki, hayatmda hi kopukluk olmasn, srekli duyaym, doyaym vehep bir itminan insan olarak yaayaym; yaayaym da ayra ait bir damla bilebende yer bulamasn. demek suretiyle o boluklar kapatabilir.1Eb Yal, el-Msned 8/64; et-Tahv, erhu Mkilil-sr 1/92.2Bedizzaman, Mektubat s.70 (On Altnc Mektup, Drdnc Nokta, Birincisi); Tarihe-i Hayat s.261(Eskiehir Hayat).3Nes, iretn-nis 1; Ahmed bn Hanbel, el-Msned 3/128, 199, 285.4Ahmed bn Hanbel, el-Msned 1/3; en-Nes, es-Snenl-kbr 3/220.5Tirmiz, daavt 105; Ahmed bn Hanbel, el-Msned 1/3, 7, 8.6Tirmiz, daavt 84.7Buhr, havlt 3, keflet 3; Nes, ceniz 67; bn Mce, sadakt 9.8Buhr, feriz 15; Mslim, feriz 15.9Beled sresi, 90/4.10bn Him, es-Sratn-nebeviyye 2/162; el-Hkim, el-Mstedrek 3/432.11Bedizzaman, Szler s.747 (Otuz nc Sz, Otuz Birinci Pencere, Birinci Nokta).12Bkz.: Bedizzaman, Mektubat s.340 (Yirmi Drdnc Mektup, Birinci Zeyl, Birinci Nkte); EmirdaLhikas-2 s.142.13Mslim, cihad 58; Tirmiz, tefsru sre (8) 3.14Buhr, cihd 74, etime 28, daavt 36, 40; Tirmiz, daavt 70.15Meryem sresi, 19/17.16et-Tabern, el-Muceml-kebr 6/52, 8/258, 22/451; el-Beyhak, es-Snenl-kbr 7/200.17Bkz.: Bedizzaman, As-y Ms s.64 (Meyve Risalesi, Onuncu Mesele).18Buhr, fezils-sahbe 5, mez 83-84; Mslim, fezils-sahbe 85, selm 46.19Tevbe sresi, 9/128.20Abd bn Humeyd, el-Msned s.333; Eb Yal, el-Msned 3/390, 4/106.21Beyyine sresi, 98/8.22Necm sresi, 53/32.

nc BlmMAN ESASLARI

ETRAFINDA

Tecdid-i manSoru: Niin tecdid-i iman yapyoruz?

Aslnda bu soru Niin tecdid-i iman yapmyoruz? eklinde desorulabilirdi. Allaha inanyor ve bu inancmz

kuds cmlesiyle ilan ediyoruz. Biz bu sz sylerken, ayn zamandakalbdeki tasdik ve izana dilimizi de tercman klyoruz ki, ahkm- ilhiyeninzerimizde tatbik edilmesi konusunda bu bir esastr.

Sniyen, kelimeyi sylemekle, ahs hayatmz aydnlatm, nuranletirmioluyoruz ki, bu bizim iin mutlak bir ihtiya. Her eyden evvel bizler,mtemadiyen tahavvl edip deien varlklarz: Ben, dnk ben deilim, tabievvelki gnk ben de deilim. Hele geen seneki ben, hi mi hi deilim.Geen seneki ben ile u andaki ben arasnda upuzun bir mesafe vardr. yle isegeen sene ben deyip tecdid-i iman yaptysam, deien imdikiben yeniden tecdid-i iman yapmak suretiyle ruh, his ve kalb dnyam tenviretme mecburiyetindeyim.

Slisen, zerinde yaadmz dnya da bizim gibi deiiyor: Kre-i arzdurmadan dnyor; Gne devaml hareket ediyor. Deien dnyalar da ayrcatenvir etmek ve iinde bulunduumuz yurdumuzu, yuvamz, otamzaydnlatmak iin yine kuds cmlesiyle hayatmz aydnlatmakmecburiyetindeyiz.

Rbian, insan farkna vararak veya varmayarak pek ok defa, kendisini kfresokacak davran, i ve szlerde bulunabilmektedir. Bu trl davran, i veszler onun mnev hayatn karartr, zulmatl hle getirir ve kapkaranlkyapabilir. te eer insann, kfre gtren ve dallete iten bu trl szlerle idnyas kararmsa byle birinin ile hayatn yeniden tenvir ediptecdid-i iman yapmas onun iin elzem ve zarurdir.

Hmisen, uhrev lemimiz itibaryla ne zaman vefat edersek, dilimiz kelime-itevhid ile slanm olarak Allahn huzuruna gitmemiz bizim iin hayat birmevzudur. Onu sylemi ve o ahd peymna sadakat iinde Allahn huzurunagitmi olmak, bizim iin nemi ok byk, kazandran hususlardandr. Evet, birhadis-i erifte: nsan vefat ederken, kelime-i tevhidle dili slak olarak Allahnhuzuruna giderse, Cenb- Hak onu mafiret buyurur. eklinde ifade

edilmektedir.mamlarn camilerde yaptrdklar tecdid-i iman ve tecdid-i nikh meselesine

gelince; bu mn gnmzde bir det olarak icra edilmektedir. Resl-i Ekremdevrinde byle bir tecdid-i iman yapma meselesi bahis mevzuu deildi. nsanngnn her dakikas ve her saatinde gnahlara ve kfre kar iinde bir burkuntuve tiksinti duyup da gnlnden gele gele demesi, bir tecdid-i iman cehdidir ve mmknse bu her zaman yaplmaldr.

Cenb- Hak, yolunda ve ynteminde bu ileri edaya bizleri muvaffak klsn.

man Yenilememan; Earce bir slpla, insann diliyle Allahtan baka

ilh yoktur. demesi, kalbiyle onu tasdik etmesi, mantyla ona dmlenmesive btn hisleriyle de ona sahip kmas demektir. phesiz btn bunlarnolmas iin salam bir fikir ameliyesine ihtiya vardr.

Allah Resl bir hadislerinde bu yenilenmeye yle iaret ederler: mannz L ilhe illallah demek suretiyle

yenileyin.1 Bence bu hadis, sadece dil ile kelime-i tevhidi sylemeyehamledilmemelidir. Ehl-i hakikate gre bu mbarek kelimeler dille telaffuzedilirken, vicdanlarda duyulmuyorsa bir mnda yalan syleniyor demektir.Yani, deyiniz demek, Bu kelimeleri vicdanlarnzdahissediniz, her gn din ve iman adna bir yenilik peinde olunuz, devamlkendinizi yenileyiniz, yaratl gayesine ulama urunda srekli yollardaolunuz demektir. Malum olduu zere her lahza zaman ve mekndeimektedir; bu itibarla insan da, bu deimeler iinde her an kendiniaydnlatmal, yenilemeli ve ruhta yeni bir dirilie gemelidir ki, hayatn tekileden karelerden hibiri karanlk kalmasn.

man yenileme meselesi devamllk isteyen bir husustur. Mmindeki buyenilenmenin onun tabiatnn bir yan, ftratnn bir paras hline gelmesi iindevaml surette imann derinletirmesi ve onu hayatna aksettirici temrinatlabezemesi gerekmektedir. nsanda ruhen byle bir yenilenme istei, kavl olarak

demekle balayp, onun mahz- mrifet hline getirilmesiyle

devam ederek mrifeti muhabbete, muhabbeti ak u evke, ak u evki de cezbhline getirmekle en ileri seviyeye ulaabilir...

alara Gre Kitap ve Snnete Yeni Yorumlar Getirme

Zamann deimesiyle Kitap ve Snnetin asln bozmadan deiik alaragre, bugne kadar henz tam almam kapal yanlarn ama mnsna onayeni yorumlar getirmek, bugn en ok ihtiya duyduumuz eylerdendir. slmaait meseleleri anlatmada terennm, slp ve anlatma tarz deiebilir. Zatennetice itibaryla Kurn kuds bir malzemedir. Ve bu malzeme deiikekillerde kullanlabilir. nemli olan, bu malzemeyi alp evirip-evirme,deiimi gzeterek alara ve devirlere gre onun deiik cevherlerini ortayakoymaktr. Tarih boyunca bu semav beyan hep yeni yorumlar ilerenklendirilegelmitir. Mesel, mer b. Abdlaziz, mam Gazzl, FahreddinRz, mam Rabbn ve Bedizzaman onu ncekilere nispetle daha farklokumulardr. Bu, hem bir ihtiya hem onun muhteva zenginliinin ortayakonmas hem de Her yeni ey tatldr. fehvsnca, herkeseyenilikteki lezzeti duyurmaktr.

Aslnda Kurnn hdiseleri yorumlamadaki byle bir deiiklii olmazsahem u an hem de gelecekte ok problemlerle karlalr. Zira, asla ve temelesadakatin yannda yaanlan an kavranmas da ok nemlidir. Bence tecdidinmns da ite budur. Bundan baka, gnmzde anlatlacak hususlar sunmateknii, ifade tarz ve yaklam farkll da ok nem arz etmektedir. Hattaimdilerde yle olmasnda zaruret vardr. Deiik ilimler, bizim anlatmakistediimiz yce hakikatler iin srekli ifade malzemesi ve beyan ekliolmaldr. Bu arada zamann deimesiyle baklarmz da yer yer deiebilir.Mesel, dn eya ve hdiselere bakan insanlar onlar deiik anlyorlard.Dolaysyla yorumlar da farkl oluyordu. Bugn ise olay ve hdiseler dahafarkl anlalabilmektedir. Dahas gnmz itibaryla eyann perde arkasnadaha fazla muttali olma sz konusudur. Btn bunlar gnmz insannnmeselelerini daha iyi ifade etme mecburiyetinde olduunu gstermektedir.Yoksa bugne ait eyler yerine, mzelik eyler sylenmi olur ki, bu da ifadeedilen hakikatlerin deerinin dmesi demektir.

uurlu Okumakuursuzca okunan Kurn- Kerim ve zikr-i ilh her ne kadar matlup deilse

de, yine de insan, bunlardan mutlaka istifade eder. mit edilir ki, bu ekildekiokumalar dahi tpk yamur taneleri gibi, topran barndaki tohumlarnuyarlmasna vesile olurlar. Ne var ki, bize den vazife, bunlardan dahaderince istifade edebilmektir. Daha derin mlhazalara alabilmek iin iseinsann kendini biraz zorlamas lzmdr. Her kelime ve ifadeyi, bir idrak veuur iinde, kalbin ta derinliklerine kadar indirmek gerekir. Byle uurluca birkraat ve zikir biri bin yapar.

Nuran HeyetNurlar, iman mevzularda yapm olduklar tavzihlerin yannda icml olarak

slmn dier meselelerine de temas etmilerdir. Bedizzaman, kendi yaaddnemde icml olarak ortaya koyduu bu meseleleri, gelecekteki bir ksmnuran zatlara ve heyetlere havale ederek tafsilini onlara brakmtr.

Evet, onun ifade ettii icmal meseleleri fert deil, heyetler aacaklardr. Buheyet iindeki fertler, tpk bir bayram sofrasnda olduu gibi Nur mutfann ozengin mensn, birer birer o sofraya tayacaklar ve bir sofra dzeni iindefertler, nce ekmekten balayarak sonunda baklavaya varncaya kadar ne ortayakonmas gerekiyorsa heyet hlinde onu yerine getireceklerdir. Tabi bumeselenin birden olmasn dnmek yanl olur. Bunlar, bir snuhatkablinden, ihtiyaca binaen, zaman iinde hi farknda olmadan akp akpgelecek ve ortaya kverecektir. Bu faaliyetin iinde bencillik ve sunlikolmamaldr; zira sunlik, riyakrlktr. imdi bu mnda bir kii kalkpRahmn sresini tefsir etmeye teebbs etse uygunsuz bir i yapm olur. nkyaplacak eylerde ittifklik esas, ahs- mneviye ait olmas da olmazsaolmaz biricik yoldur.

Allah, Azametine Yakr ekilde AnlatlmalOrmanlk bir alanda bir aaca dayanm, yanmda bulunan arkadalara

Cenb- Hakkn azametini, tabiattaki harikulde icraatn dilimin dndnispette anlatmaya alyordum. Allahn azametini misallendirmek iin birbcein trahatndaki harikuldelii ifade ederken nereden geldiini

bilemediim bir danaburnu nce bamda bir daire izdi; sonra da peneleriyledudaklarma yaparak azm kapatt. Can havliyle danaburnunu elimle tutupattm ve szme kald yerden o bcek misaliyle devam ettim. Ancak,danaburnu az sonra tekrar geldi ve peneleriyle azma bir defa daha kilitvurdu. Neden sonra vicdanmda Allaha kar bir saygszlk m yaptm diyecidd bir endie hsl oldu. O anda rperdim ve nerede hata yaptmn farknavardm.

Evet, Allahn azameti ifade edilirken verilen misaller de Onun azametineyakr olmalyd. Bundan dolay o hayvanck vazifeli klnarak, Cenb-Hakkn azametini dillendiren misalimden dolay gelip benim azmkapatmt. Bu hdise, yanmdaki insanlarn dahi anlayp rperti duyacaklarekilde ak cereyan etmiti...

Mminin DerdiMminin derdi, insanlarn kalblerine Allah yerletirme olmaldr. Ancak

bunun gerekletirilmesi, mminin zerine vazife deildir. Cenb- Hak (cellecelluhu) diledii insann kalbine iman koyar, dilemediine de koymaz.Mmine den asl vazife, insanlarla Allah arasndaki engelleri kaldrpkalbleri imana hazrlamaktr. Her mmin, insanlarn zerindeki kfr basksnbertaraf etmeye almal; bak zaviyesi bulanm olanlarn bu hlinidzeltmek iin aba sarfetmeli; onlarn imana girmelerine engel tekiledebilecek gurur, kibir ve zulm gibi mnialar bertaraf etmeye almaldr ki,Kurnn yetleriyle desteklenen konular da bunlardr. Nitekim, Efendimizbata olmak zere enbiy-i izmn vazifelerinin sadece tebli olduuhakikati, Kurnn on iki deiik yerinde anlatlmaktadr. Mesel, Resle

den ey sadece teblidir.2 yeti buna misal tekil eden yetlerden sadecebiridir ve bu mesajn nebilerin ahsnda mminleri de iine ald izahtanvrestedir.

Nurun Meseleleri zah TarzNurlar, slm pek ok temel meseleyi halletmenin yannda, onlara bir btn

hlinde bakldnda, satr aralarna sktrlm pek ok yol gsterici mesajlar

ve kll kaideler trnden disiplinler ve fikir yumaklar bulmak da mmkndr.Mesel onlardan biri: Bir insan alp, kemaltn mertebelerinde dolatrarakonu kurmay yapmaktansa be on insan nefer yapmak ve onlar dalletten

kurtarmak daha iyidir.3 Zira, a ve dnem itibaryla insanlar kurtarmak;onlar ayaklar yere basan birer nefer seviyesinde ele alma, onlar yetitirme,koruma ve kollamayla olacandan neferlerin anlay ve muhatap alnmalar nplna kar.

Risalelerde satr aralarnda ifade edilen hususlardan bir dieri demeselelerin tedell (Tmdengelim = stidll) metodu ile anlatlmasdr. Yanimessirden esere giderek, eserin o erevede deerlendirilmesidir. Byleceeser, hem o Messir-i Azamn bykl hem de o eserin ifade ettiimnnn derinlii asndan daha bir alr ve inkiaf eder. Byle bir yol, eserianlama asndan daha nemlidir. nk bunun tersi bir yaklam tarz ki, eserden messire doru gitme yntemidir ok defa beklenen sonucaulatrmaz. Her ne kadar o eseri oluturan paralar cidd bir tenasp iinde deolsa ve o eserin deiik yanlar tam bir nizam, mkemmel bir henk ve iiriyetde ifade etse, eldeki neticenin yine kendi kymetince olmas bakmndan Zt-lh hakknda yeterince fikir vermeyebilir.

Ama meseleye, ncelikle gklerin ve yerlerin zimamn elinde tutan Zt-Ecell-i Al nazara alnarak tedell yolu ile baklnca, eseri meydana getirenfrann eser zerinde ok nemli ve derin izgiler brakt hemenanlalacaktr. Hatta eserde mnasebetsiz gibi grnen baz kntlarn biledeiik bir mn, farkl bir maslahat veya ince bir hikmet iin olduu hemenfark edilecektir ki, ite byle bir eser, insan bir hamlede, bir nefhada tecridingtrd derinliklere ekip gtrecektir. Bylece, her eserde bir derinlemeolduu grlecek ve bu eserlerin her biri Zt- Ulhiyet mlhazasnruhlarmza ok farkl olarak fsldayabilecektir. te Risalelerin satraralarnda verilen noktalardan bir dieri de budur.

Ayrca, kll bir bak asyla baktmzda; Risalelerin, ibtid ile intihnnbirletii noktalarn izah olduu da sylenebilir. Dolaysyla, hemen herkes bueserlerden seviyesine gre mutlaka bir eyler anlar. Bazlar dz satrlardan bireyler anlarken, dier bazlar da satrlarla beraber satr aralarn, hatta satr

aralarnn glgelerine gre satrlar dahi farkl anlayabilir.

Peygamberlik Messesesine Sayglk peygamberin tebli ettii din ile daha sonra gelen peygamberlerin tebli

ettii din, temel nitelikleri itibaryla ayndr. Ancak peygamberler arasndayle bir farkn bulunduunu sylemek de yerinde olur zannediyorum: Eya,varlk, Hz. demden (aleyhisselm) Hz. Muhammede (sallallhu aleyhi vesellem) kadar uzanan izgide kendi ruh, mn, idrak edilme ve yorumlanmaasndan deiim geirmitir. Deien bu artlar, topluma/toplumlara daaksetmitir. Bu durum, farkl zamanlarda gelen peygamberlerin farklhususiyetlerle gelmesini gerektirmitir. Bu itibarla mesel, ayet Hz. Nuh, Hz.Mesih dneminde gelseydi onun misyonuyla gelirdi; o da Hz. Nuh kavminegnderilseydi, yle bir sorumlulukla gnderilirdi. Zira Hz. Nuh dneminde odnem insanna hitap edebilecek idrak ve uurda bir peygamber gnderilmesigerekirdi ve yle bir peygamber bas olunmutu. te yandan, gnmze dorugelirken sratle kresellemeye doru giden dnyada, btn insanlkucaklayacak ve getirdii dsturlarla kyamete kadar beerin ferd, ailev,itima, idar ve siyas her trl problemini zebilecek lemml hviyettebir peygambere ihtiya vard.. ve Allah (celle celluhu) byle bir dnemde deo seviyede bir peygamberi, yani Hz. Muhammedi (aleyhisselm) gndermiti...

Efendimizin (aleyhi ekmelttehy) ok nemli derinlikleri vardr;bunlardan biri de Onun nbvvet messesesine saygsdr. Evet Ona dikkatlebakan herkes Onun peygamberlik mefhumuna ok saygl olduunu vepeygamberler hakknda hibir arpk anlaya msaade etmediini grr.Mesel O (sallallhu aleyhi ve sellem), Hz. Musay kendisine tafdil edene

kar, Beni, Musaya tafdil etmeyin.4 demitir. Yine Baln yolda olan

zt (Hz. Yunus) gibi olma!5 yeti nazil olduunda, ihtimal baz sahabilerinaklndan, Acaba Hz. Yunus ne kusur yapt? eklinde bir dnce geermlhazasyla O hemen yle buyurur: Beni, Yunus b. Mettaya tercih

etmeyin...6 Evet O (sallallhu aleyhi ve sellem) ite bu lde peygamberlikmefhumuna saygl bir kadirinast.

O, nerettii nurla herkesin nne gemi, bihakkn htem-i divan-

nbvvet, ferid-i kevn zaman (aleyhi ekmelttehy) olmu yceler ycesi birkametti. Byle bir ufku tutmasna ramen Ona ayet Sen, sa bn Meryemdendaha stnsn. denseydi, phesiz O tevazu bidesi, Estafirullah diyecekti.Nitekim kendisine Seyyidimiz, Efendimizsin. diyenlere kar O, hep

reaksiyon gstermi ve Hayr, efendimiz Allahtr.7 demiti.Evet, ite btn peygamberlere gsterilen bu sayg ve hrmet yrngeli

Muhammed ruh ve mn kavranmal ve mutlaka yeni nesillere aktarlmaldr.

Peygamberlerin Anne efkati Altnda YetimeleriPeygamberlerin hayatlarna bakldnda onlarn pek ounun babalarnn,

annelerinden nce ldkleri, bu sebeple annelerinin himayesinde bydklerigrlr: Mesel, Hz. Musann babas, annesinden nce vefat etmitir.. ve O,annesinin himayesinde bym bir yetimdir. Hz. Mesihin babas zaten hiyoktur. nk o, bir mucize olarak babasz dnyaya gelmitir. O yce annesiona hem annelik hem de babalk yapmtr. Efendimizin de (sallallhu aleyhive sellem) daha dnyaya terif etmeden babas vefat etmi ve Onu yetimbrakmtr.

Burada, bu ull-azm peygamberlerin hemen hepsinin anne himayesi, anneidaresi, anne terbiyesi ve anne gzetimi altnda bymelerinin nemi ortayakmaktadr ki, byle bir konunun zerinde durulmas gerekir diyednyorum.

Her eyden nce anne, bir efkat kahramandr. Vazifesi efkate dayal birnebinin, bir efkat kahramanna emanet edilmesi uuralt mktesebat asndanok nemlidir. Evet, anne, babadan daha efkatlidir. Baba iradesiyle efkatinibask altna alr ve ou zaman onu hissettirmez. nk babann iradesi anneyenazaran daha gldr. Annenin, efkat adna iradesini, baba kadar zapturaptaltna almamas ocuun yetimesi bakmndan fevkalde ehemmiyetlidir veonun byle grnmesi, ocuk iin bir gven kaynadr. Ayrca baba maetykn ektii iin hep dardadr. Anne ise ounlukla evdedir. ayet baba,ocua anneden daha yakn grnrse ocuk kendisine uzak birinin vesyetindebyyor gibi olur. Aksine gnn byk bir blmnde annenin sinesinde onunefkat dolu soluklarn hissederek byyen yavru efkat grr, efkat duyar ve

efkate ak geliir. Dier yandan baba, anneden nce lnce anne, aynzamanda babann yokluundan hsl olan boluu da kapamaya alr. Byleceannenin ocuuna yudumlatt efkati ikiye katlanr.

efkat, peygamberlik mesajnda ok nemli bir meseledir. ocuun uur altbeslenme dnemi, 1-5, 1-7 veya 1-10 yalar aras kabul edilecek olursa oyalarda, daha sonra mmetine rehberlik yapacak bir nebinin sadece anneefkati altnda babasz bymesinin ne kadar nemli olduu kendi kendineortaya kar.

Ayrca baba gldr. Hayatn her trl zorluunu gsleyebilecek,icabnda ailesi adna kavga verip onlar savunabilecek kapasitededir vesavunur. Kendilerini bu lde himaye edecek birini balarnda bulamayan bumbarek yetimler onun boluunu Allahn himayesiyle doldurmaya alrlar.Bu adan da sanki Allah, onlarn maddeten kuvvet kayna olarak gvenipdayanacaklar insanlar ellerinden ekip almak suretiyle, cebr-i ltf onlarntamamen Kendisine tevecch etmelerini salamaktadr.

Tabi buradan ocuklarn efkatli olmalar ve ileride belli noktalaragelebilmeleri iin erken yalarda babalarnn lmesi ve annelerinin himayesialtnda bymeleri gerekir. gibi bir sonu da karlmamaldr. Bu, bazpeygamberlere has olan bir durumdur. Byle olmadan da Allah birisini refetlive efkatli klabilir. Nitekim babas sa olarak dnyaya gelen peygamberler devardr.

Evet, peygamberlerin hayatlarna dikkatlice imn- nazar edilse onlarn osrl dnyalarnda kim bilir daha ne byler, ne esrarl hakikatler grlr.

Nafile badetlerde Dengensan, Allaha (celle celluhu) kullukta derinleme yolunda, farzlarn dnda

ifa etmek istedii nafileleri gcnn nispetine gre uhdesine almaldr.Altndan kalkamayaca ve gc yetmediinden tr devam ettiremeyeceinafile ibadetlere talip olmamaldr. Zira byle ibadetlerin nefse argelmesinden dolay btn btn terk edilmeleri de sz konusudur. Mminnafilede gc yettiince, farz ibadetlerde de temkin, teyakkuz ve hudundaderinleerek tam huls ve hu ile onlar eda etmelidir ki, kurbet yolunun temelesas da ite budur.

Evet Allah, farz amelin dnda yaplacak olan ibadetlerin miktarn kuluntakdir ve tayinine brakmtr. Bu miktar, ahstan ahsa deiebilir. Bununlabirlikte bir mmin, yapamayaca ve stesinden gelemeyecei ykn altnagirmemelidir. Aksi takdirde bu ykn altnda kalp ezilebilir ve yklendiisorumluluu ifa edemediinden dolay da skntya debilir. Allah, insan onuntakatini aan sorumluluklarla mkellef tutmamtr.

badetlerin Meakkat YnHayatta her eyde bir meakkat vardr; hatta su imenin ve yemek yemenin

bile birer meakkati vardr. badetlerde de zhir bir meakkat sz konusudur.Ancak bunlar, Allahn dorudan bir emri ve teklifi olduundan ve herkestarafndan yaplabilir lde bulunduundan onlar meakkat olarak grmekyanltr. Nasl ki, yeme, ime, yatma gibi lezzet aldmz pek ok nimetiinde dahi o kadar bir meakkat vardr. Bence, farz olan ibadetlerdekimeakkatlere de bu nazarla baklmaldr.

Cenb- Hak, istediini istedii gibi teklif edebilme kudretine sahiptir.. vebuna kimsenin bir ey demeye de hakk yoktur. Allah, kuluna Gnde be vakitdeil, elli vakit namaz klacaksn. bile diyebilir. Kula den, meakkatdemeden onun emirlerine kaytsz artsz teslim olmaktr.

CiddiyetHakik mmin, sz ve davranlarnda tam bir ciddiyet insandr.

Ciddiyetsizlik ve lubalilik, insann gnlk yaamnda olduu gibi mnevhayat zerinde de olumsuz tesirler icra eder. Mmin, Allah (celle celluhu)ile alkal meselelerde daha bir cidddir ve cidd olmaldr. Bir zamanokuduum bir kitapta Allah zenerek yaratm. ifadesine rastlamt