FAGOZOM Hücre içi sindirime katılan yapılara verilen genel bir isimdir. Heterophagosome ve autophagosome olarak ikiye ayrılabilen bu membranla çevrili yapılar değişik boyutlarda olup lizozomal sindirimde gereken materyali içerirler. Hücre dışı (extracelluler) orijinli materyal heterofagozomda, hücre içi (intracelluler) materyal ise otofagozomlarda fagosite edilir. Sindirim olayı bu yapıların primer lizozom ile birleşmesiyle başlar.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
FAGOZOM
Hücre içi sindirime katılan yapılara verilen genel bir isimdir.
Heterophagosome ve autophagosome olarak ikiye ayrılabilen bu
membranla çevrili yapılar değişik boyutlarda olup lizozomal sindirimde
gereken materyali içerirler. Hücre dışı (extracelluler) orijinli materyal
heterofagozomda, hücre içi (intracelluler) materyal ise
otofagozomlarda fagosite edilir. Sindirim olayı bu yapıların primer
lizozom ile birleşmesiyle başlar.
Lizozom
Golgi aygıtı tarafından oluşturulan bir organeldir.
Sindirim proteinleri ve bunların etrafını kaplayan tek katlı zardan
oluşur.
Sindirim proteinleri, hücre için zararlı maddeleri (mikrop vs, gibi)
yağları, şekerleri, proteinleri sindirebilme yeteneğine sahiptir.
Eritrositler dışında tüm hayvan hücrelerinde bulunur.
Lizozomlar 3 yapı halinde görülür:
1-Primer lizozomlar: Lizozomların depo formları olarak düşünülmektedirler. Buna
neden, enzimlerinin genelde inaktif oluşudur.
2-Sekonder lizozomlar: Bir veya birkaç primer lizozom, bir fagosom ile kaynaşarak
daha büyük yapıları oluşturur. Hetero-otofaj ürünlerini sindirmektedirler.
3-Residual bodies (artık cisimler): Lizozomal aktivite sonunda geriye kalan
materyalin zarla çevrili olarak görüldüğü yapıdır. İçinde sindirilemeyen veya artık
materyal olarak pigment, kristal ve bazı lipidler bulunabilir. Bunlar makrofajlarda
artıkları içerirken, sinir ve kas hücreleri gibi uzun yaşamlı hücrelerde birikim yapıları
olarak bulunur, sellüler yaşlanmaya işaret ederler.
Lizozom oluşumunda Golgi kompleksinin rolü
Sekonder lizozom
Primer lizozom
Golgi kompleksi
Lizozomal (hidroliz) enzim proteinleri granüler ER’da yapılır. Golgi kompleksi içinde bunların bazılarına karbohidratlar eklenir, sonra Golgi keselerinden boğumlanarak ayrılan veziküller içinde sitoplazmaya verilir. Zarla çevrili ribozomal enzim taşıyan bu veziküller görevlerini sitoplazma içinde kalarak yapan primer lizozomlardır.
GERL sistemi = Endoplazmik Retikulum-Golgi-Lizozom
Dr.Ayla ÖBER
GERL sistemi
GERL sistemi = Endoplazmik Retikulum-Golgi-Lizozom
Primer lizozomlardan biraz daha büyük olan bu yapılar H2O2 metabolizması için önemlidirler. H2O2 hücre için zehir etkisi yapacak özelliktedir ve bunu da H2O2’i suya indirgeyerek gerçekleştirir.
Peroksizomlar ayrıca karaciğer ve böbrek hücrelerinde kan yoluyla gelen toksinleri atma görevini de üstlenmişlerdir. Bunun için 40 kadar kataliz enzimi kullanmaktadırlar.
ALD (adrenoleucodystrophy) denilen bir hastalık, peroksizom membranında yer alan bir reseptördeki bozunmanın birkaç enzimi etkilemesi ile değişik semptomlara neden olmasının bir sonucudur. Onların dış membranında yer alması gereken iki proteinden birinin eksik olması, uzun zincirli yağ asitlerinin yıkılmamasına, beyin ve omurilik sinir hücrelerinde birikimlere neden olarak hücrede iletim aktivitesini bozma yoluyla hastalığın ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.
Peroksizomlar lizozomlardan farklı olarak;
-golgiden oluşmazlar,
-purin metabolizmasında etkili olacak enzimleri GER’de sentezlenir,
-bu organeller hücrede enerji kaynağı olarak kullanılmak üzere aminoasitleri oksidize ederler.
Dr.Ayla ÖBER
Lizozom-Peroksizom
Dr.Ayla ÖBER
Lizozom ve golgi
Sentrozom
• Yalnızca hayvan hücrelerinde bulunan bir organeldir.
• Yapısında bir çift sentriol adı verilen protein yapıda iplik vardır.
• Zar yapısına sahip olmayan bir organeldir.
• Hücre bölünmesinde iğ iplikleri oluşumunda görev yapar.
• Sil ve kamçının yapısına da bazal cisim olarak katılır.
• Hücrede uzun eksenleri birbirine dik konumda iki çift olarak bulunur.
• Bölünme sırasında kendisini eşler.
Sentrozom
Sentrozom
Hücre içindeki yeri nukleus yakınıdır.
Bir çift sentriol, golgi apareyi ile
çevrelenmiş olarak bulunmaktadır.
Sentriollerin herbiri triplet (üçlü) 9
grup mikrotübülden oluşur. Triplet
içinde a-b-c tübülleri yer alır.
Sentriol çifti en iyi interfazda
görülür, bölünme esnasında ise iki
katına çıkarak iki kutba doğru gider
ve mitotik iğ ipliklerinin oluşmasına
öncülük eder.
Kromozomların iğ iplikleri üzerindeki
hareketleri mikrotübüllerin
boylarının değişmesiyle sağlanır.
Dr.Ayla ÖBER
Sentrozomun yapısı
Sentriolde mikrotübül düzeni
Sentriol çifti (Dr.Ayla Öber)
Hem hayvan ve hem bitki hücrelerinde görülmelerine rağmen bitki hücreleri için tipik yapılardır, hayvan hücrelerinde ise genellikle yaşlanma ve dejenerasyonla ilişkili olarak ortaya çıkarlar. Bir hücrelilerde fonksiyonla ilişkili bulunmaktadırlar. Zarla çevrili bu yapılar üç grupta ele alınabilir: Sabit vakuol (boşaltım vakuolü) Gerektiğinde oluşan vakuol (besin vakuolü) Değişen koşullarda ortaya çıkan vakuol (yaşlılıktakiler)
VAKUOL (VACUOLE)
Dr.Ayla ÖBER
Paramecium’da boşaltım ve besin vakuolleri
Central vacuole
Cytosol
Nucleus
Cell wall
Chloroplast
Central vacuole
5 m
Ribosomes Stroma
Inner and outer
membranes
Granum
1 m Intermembrane space Thylakoid
(a) Diagram and TEM of chloroplast (b) Chloroplasts in an algal cell
Chloroplasts
(red)
50 m
DNA
PLASTİD
Fotosentez yapan hücrelerde görülen kloroplastlar, plastid grubu içinde tipiktir.
Euglena’da da bulunurlar.
İç yapılarında yer alan iç zar katlanmaları stromada thylakoidler halinde granumları şekillendirirler.
c-Enzimler : Replikasyon ve transkripsiyonda görev alırlar.
Nukleolus yapısı NUKLEOLUS (NUCLEOLUS)
- Nukleoplazmada bulunur.
- Bölünmenin profaz safhasında kaybolur ve telofazda tekrar oluşturulur.
- Normalde 1m çaptadır, protein sentezi açısından aktif olan hücrelerde ise daha büyüktür. Boyutun, sentez aktivitesiyle ilgili olduğu 19.yy’da saptanmıştır.
- İçinde RNA ve proteinler vardır, DNA bulunmaz.
Esas olarak 3 farklı bölge içerir:
1-Pars granulasa (granüler bölge) rRNA sentezinin yapıldığı yoğun granüllü bölgedir.
2-Pars fibrosa (fibriler bölge)’da ribonukleo-proteinler ve fibriller vardır.
3-Pars amorfa (amorf bölge) nuklear organizasyon bölgesidir, az yoğun ve proteiniktir.
Endomitoz (nukleus bölünmesi olmaksızın DNA’da replikasyon ile artış sağlanması) olayı ile oluşan iri nukleustaki birkaç kromozom, poliploid yapıyı meydana getirirler. Dipterlerin larvalarındaki tükürük bezinde, siliatlarda, memeli karaciğer hücrelerinin nukleuslarında görülebilirler. Tek bir sentromer çevresinde çok kollu bir kromozom yapısındadır.
b. Lamba Fırçası Kromozomları
Örnek: Triturus (Semender) oositleri
Kromozom iplikçiği uzar, katlanır ve yanlara doğru ilmekler oluşturur. İlmeklerde mRNA sentezlenmektedir ve bu nukleoplazmaya verildiğinde ilmekler küçülür.
Kardeş kromatidler birbirinden ayrılmaz, yan yana dizilerek bir arada kalır
İki kromatidden oluşan bir eksen ve bu eksenden yanlara doğru uzanan çok sayıda ilmek biçiminde lateral uzantılardan oluşur