EYUDER (Eğitim Yöneticileri ve Uzmanları Derneği) - ETKİLİUlusal eğitim denetimi birimi kurulmalı Ulusal meslek standartları için yönetim akademisi oluşturulmalı Üst

1

2

ETKİLİ YÖNETİCİ YETERLİKLERİ ÇALIŞTAY RAPORU

Çalıştay Yöntemi

1. Gün: Altı tema alt başlığında altı moderatör belirlenmiştir. Katılımcılar 6 gruba ayrılmış

ve gruplar birden altıya kadar numaralandırılmıştır. Her bir grup tüm temalara ilişkin

görüşlerini masa masa dolaşarak moderatöre yazdırmıştır. Moderatörler katılımcıların

görüşlerini etkilemeden aynen yazmışlardır. Aynı tema üzerinde farklı görüş bildiren

katılımcıların görüşlerine de müdahale edilmeden aynen aktarılmıştır.

2. Gün: Raporlar moderatörler tarafından düzenlenerek tüm katılımcılara tek tek okun-

muş, birlikte gözden geçirme, yeniden düşünme ve tartışma ortamı sağlanmıştır.

3. Gün: Çalıştay Raporu EYFOR 9 katılımcılarına okunarak paylaşılmıştır.

TEMA 1: Etkili Okul Yöneticisi Yeterlilikleri

Etkili Okul Yöneticisinin Yeterlikleri Neler Olmalıdır?

Etkili okul yöneticisi yeterliklerine ilişkin belirli başlıklar çerçevesinde aşağıda çeşitli görüşler sunul-

muştur. Bu görüşler kimi yerde kendi içinde benzerlik göstermekle birlikte kimi yerde zıtlıkları da

içermektedir. Bazı görüşlerin başka yeterlik alanlarında belirtildiği de görülmüştür. Bu durumun da

bazı yeterliklerin başka yeterliklerin sağlanma koşuluna bağlı olduğu gerçeğinden ve bazı yeterliklerin

de birbiriyle yakın ilişkili olmasından kaynaklı olduğu düşünülmüştür.

Teknik Yeterlikler (Mevzuat bilgisi vb.)

➢ Temel mevzuat bilgisine sahip olmalı

➢ Alan bilgisine sahip olmalı (İlkokul için sınıf öğretmeni olmalı)

➢ Yönetmelikleri takip etmeli ve yönetmeliğe hakim olmalı

➢ Mevzuatın açıklarını kullanmamalı

➢ İnisiyatif kullanmasına mevzuat engel olmamalı

➢ Ulusal ve uluslararası yönetmelikleri de bilmeli

3

➢ Takdir hakkı konusunda sınırlandırma olmalı

➢ Eğitsel yeterlikleri ve pedagojik yeterlikleri bilmeli

➢ Yönetsel anlamda kurumuna ait her işi astları olmadan yapabilmeli

➢ Orta düzeyde finansal yönetimi bilmeli

➢ Dijital becerileri olmalı

➢ Okulun psikolojik yapısını bilmeli

➢ Kaynak yönetimi yapabilmeli

➢ Yönetim süreçlerini bilmeli

➢ Okulun kullandığı modülleri kullanabilmeli

Kavramsal Yeterlikler (Vizyon-Misyon vb.)

➢ Kurumun yapısına göre vizyon belirleyebilmeli, vizyona uygun misyonlar geliştirebilmeli

➢ Kurum için belirlenen vizyon ülkenin gerçeklerine uygun bir vizyon olmalı

➢ Çevre şartlarına göre ülkenin gelişim vizyonuna da katkı sağlayacak bir vizyon oluşturmalı

➢ Yenilikçilik zihniyeti olmalı

➢ İnsan kaynakları yönetimini yapabilmeli

➢ Kurum çalışanlarını ortak amaç etrafında toplayabilmeli

➢ Kurum çalışanlarına iş yaptırabilmeli

➢ Eğitim felsefesine sahip olmalı

➢ Donanımlı ve birikimli olmalı ve bu birikimini geliştirmeye meyilli olmalı

➢ Eleştirisel düşünme becerisine sahip olmalı

4

➢ Vizyon ve misyonu gerçekleştirecek projeler geliştirebilmeli ve uygulayabilmeli

➢ Okul örgüt bilincine ve yönetimsel literatüre sahip olmalı

➢ Global düşünebilmeli

İnsancıl Yeterlikler

➢ İletişim kurabilme gücü olmalı

➢ Empati yapabilmeli

➢ Adil olmalı

➢ Öz yeterlik inancına sahip olmalı

➢ Kendine güveni olmalı

➢ Analitik düşünebilmeli

➢ İnsan ilişkileri iyi olmalı, tarafsız olmalı

➢ Eşgüdümlü çalışabilmeli

➢ Çalışanların fikirlerine değer vermeli

➢ Öfke kontrolünü sağlayabilmeli

➢ Sevmeyi bilmeli

➢ Karşısındakinin ihtiyaçlarına göre hareket etmeyi önemsemeli

➢ Güleryüzlü olmalı

➢ Eleştiriye açık olmalı

➢ Çatışma yönetimi bilgisine sahip olmalı

5

Liderlik Tarzı ve Mizaç/Karakter İlişkisi

➢ Liderlik özelliği olmalı

➢ Durumsal liderlik, öğretimsel liderlik ve dağıtılmış liderlik özellikleri olmalı

➢ Yatay iletişim yeteneği olmalı

➢ Yetki devri yapabilme cesaretine sahip olmalı

➢ Katılımcı ve paylaşımcı bir lider olmalı

➢ Sorun çözme odaklı olmalı

➢ Yol gösterici olmalı

➢ Yönetim becerisi olmalı

➢ Etik kurallara uyan, etik kuralları benimseyen bir kişiliği olmalı

➢ Öğretmenlere ve öğrencilere rol model olmalı

➢ Olumlu okul iklimi ve kültürü oluşturabilmeli

➢ Öngörü sahibi olmalı

Ulusal Mesleki Standartlar ve Yeterlikler

Katılımcıların ulusal mesleki standartlar ve yeterliklere ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Sivil toplum kuruluşlarından yardım alabilmeli/Örgütsel destek sağlama becerisi olmalı

➢ Demokratik kültürü benimsemiş olmalı/Paydaşlarla birlikte yönetme becerisi olmalı

➢ Yenilik süreçlerini yönetebilmeli (Teknolojik araç gereç kullanabilme vb.)

➢ Gelişime ve geliştirmeye açık olmalı

➢ Liyakatı bilmeli, önemsemeli

6

➢ Yabancı dil bilgisi olmalı

➢ Gündemi takip etmeli

➢ Yönetsel yeterlikleri olmalı

➢ Eğitsel yeterlikleri olmalı

➢ Ölçme değerlendirme yeteneği olmalı

➢ Protokol bilgisi ve becerisi olmalı

➢ Analiz-sentez yapabilmeli

➢ Okul-kurum kültürünü oluşturabilecek ve yürütebilecek yeterliklere sahip olmalı

➢ Hümanist olmalı

➢ Vicdan sahibi olmalı

➢ İnsan psikolojisini tanımalı

➢ Farklılıkları yönetme becerisine sahip olmalı

➢ Liderlik özelliklerini taşımalı

➢ Yönetimsel özellikleri okula uygulayabilmeli

➢ Tutarlı olmalı

➢ Kitleleri etkileyebilmeli

➢ Öğrenen ve öğreten lider olmalı

➢ Demokratik yönetim anlayışı olmalı

➢ Empati yeteneği olmalı

➢ Görüş ve önerilere açık olmalı

7

➢ İyi bir öğretimsel lider olmalı

➢ Görünür olmalı

➢ Sürdürülebilir liderlik becerisine sahip olmalı

➢ Amaçları açık ve görünür hale getirmeli

➢ Proje yönetimi döngüsünü bilmeli

➢ Dünya eğitim sistemlerini takip etmeli

➢ Hayat boyu öğrenme felsefesi olmalı

➢ Ulusal ve evrensel değerleri birleştirebilmeli

➢ Ulusal eğitim denetimi birimi kurulmalı

➢ Ulusal meslek standartları için yönetim akademisi oluşturulmalı

➢ Üst ve alt yönetim arasında koordinasyon sağlanmalı

SONUÇ:

Okul yöneticilerinin görevlerini etkili bir biçimde gerçekleştirmeleri ve verimli çalışmalar yapabilmele-

ri bazı yeterliklere sahip olmalarını gerekli kılmaktadır. Yukarıda belirli başlıklar altında sıralanan

maddeleri incelediğimizde etkili bir okul yöneticisinin görev alanının gerektirdiği bilgi ve becerilere

sahip olmasının yanı sıra birey ya da gruplarla rahatça iletişim kurup verimli çalışmalar yapabilmesinin

ve eğitim felsefesini anlayıp kurumsal bir bakış açısı oluşturabilecek bilgi birikimini taşımasının son

derece önemli olduğu gerçeği karşımıza çıkmaktadır.

TEMA 2: Etkili Okul Yöneticisinin Seçimi ve Atanması

Etkili Okul Yöneticisi Hangi Kriterlere Göre Nasıl seçilmeli ve Atanmalıdır?

Etkili okul yöneticisinin seçimi ve atanmasına ilişkin aşağıda yer alan iki başlık altında çeşitli görüşler

sunulmuştur. Seçilme kriterleri ve atama şekline ilişkin sunulan görüşler yönetici seçiminde dikkat

edilmesi gereken ölçütlere ve liyakatin önemine işaret etmektedir. Belirtilen hususlar incelendiğinde

günümüzde okul yöneticilerinin atanması ile ilgili kriterlerin yeniden gözden geçirilmesinin gerekliliği

8

ve derinlemesine bir yapılanmaya gidilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Katılımcıların etkili okul yöneti-

cisinin hangi kriterlere göre nasıl seçileceği ve atanacağına ilişkin görüşleri aşağıda verilmiştir:

Etkili Okul Yöneticisinin Seçilme Kriterleri

➢ Yönetim bilimi alanında öncelikle yüksek lisans yapmış olmalı

➢ İletişim konusunda yeterliği olan kişiler yönetici olarak atanmalı

➢ Nesnel başarılarla ve sonuçlarla yönetici ataması yapılmalı

➢ Teknolojiyi ve sosyal medya hesaplarını iyi kullanan kişiler arasından yöneticiler belirlenmeli

➢ Yönetici belirleme kriterleri uluslararası standartlara ulaştırılmalı

➢ Okul yöneticilerinin yetkileri artırılmalı, inisiyatif alanları genişletilmeli

➢ Yönetici statüsü itibarlı hale getirilmeli (Mesleki algının iyileştirilmesi)

➢ Yöneticilik görevlendirmeleri için süreçte inceleme yapılmalı ve yeterlikleri sağlayamayanlar

sistemden çıkarılmalı

➢ Yüksek lisanslı ve yeterliği olan müdürlerin yanında staj imkânı yaratılmalı

Etkili Okul Yöneticisinin Atama Şekli (Bakanlık /İl Ataması/ İlçe Ataması/ Okulun Kendi Seçimi vb.)

➢ 5 yıl öğretmenlik yaptıktan sonra sınav (mülakat değil) ek değerlendirme formu olmalı. Ek de-

ğerlendirme formunda;

Aldığı geliştirici eğitimler,

Akademik çalışmaları,

Eğitim yönetimi yayınları,

Ödülleri vb. kriterler olmalıdır.

➢ Eğitim yöneticiliği sınavı olmalı

➢ Paydaşların memnuniyeti üzerinden değerlendirme yapılmalı

➢ Tek başına sınav olmamalı, bir portföy olmalı

9

➢ Okula sağlanan katma değerin ölçüleceği bir sistem olmalı

➢ Mülakat sisteminde kariyer basamakları dikkate alınmalı

➢ Müdür muavini kavramı yerine koordinatör yönetici kavramı kullanılabilmeli

➢ Okul yöneticiliği kariyer mesleği olarak görülmeli

➢ Okul müdürleri farklı okul türlerinde çalışmalı

➢ Bölgesel koordinatör müdür tanımlanmalı (Tüm eğitim bölgesinin fiziki ve parasal işleri ile uğ-

raşacak, diğer okul müdürleri eğitim öğretim faaliyetleri ile uğraşacak)

➢ Okul müdürlüğünde periyodik bir zaman tanımlanmalı (En az 6 yıl)

➢ Okul müdürlerinin sistem içerisinde kalabilmesi için yeterlikleri etkin izlenip değerlendirilmeli,

yeterliklerin azalması durumunda müdürler bulunduğu basamaktan alınıp eğitim sürecine ta-

bi tutulmalı. Gerekirse bir geri hizmete çekilmeli.

➢ Okul farkları dikkate alınarak müdür basamakları oluşturulmalı (Örneğin, 100 kişilik bir oku-

lun müdürü ile 1400 kişilik bir okulun müdürü farklılık içermeli. Atanması, kariyer basamakları

ve görevde yükselmeleri değişkenlik göstermektedir.)

➢ Bilgi düzeyinde değil kavrama ve analiz düzeyinde bir sınav olmalı

➢ Kişisel portföy, projeler, vizyon ifadeleri, veriye dayalı performans göstergeleri olmalı ve bu

göstergeler uluslararası akredite edilmiş ve ülke gerçekleriyle örtüşmüş olmalı

➢ Yönetici adayları yöneticiliğe ilişkin yeterli kişilik özelliklerine (mizaç vb.) sahip olmalı

➢ Öğretmenlerin kariyer ilerlemesi halledilmeden yöneticilerin kariyer ilerlemesi yapılmalı

➢ Yöneticilik profesyonel olmalı

➢ Belli periyotlarda yöneticiler sahada değerlendirilmeli, değerlendirmede eğer geçemezse eği-

time alınmalı, burada da geçemezse bir alt basamağa alınmalı.

10

SONUÇ:

Yukarıda sıralanan maddeler incelendiğinde yöneticinin seçilmesi ve atanması noktasında en önemli

ölçütün eğitim düzeyi olduğu, eğitim yönetimi alanında eğitim almış olmasının oldukça önemli olduğu

anlaşılmaktadır. Bununla birlikte yöneticinin mevzuatı iyi bilmesi, mesleki donanımı, değişime ve ge-

lişmeye açık olması, tecrübeli olması, insani ilişkilerinin iyi olması vb. hususlar da öne çıkmaktadır.

TEMA 3: Etkili Okul Yöneticisinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi

Etkili Okul Yöneticisi Hangi Kriterlerle ve Nasıl Değerlendirilmelidir?

Katılımcıların etkili okul yöneticisi hangi kriterlerle ve nasıl değerlendirilmelidir görüşleri aşağıda ve-

rilmiştir:

➢ Etkili okul yöneticilerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi için öncelikle veriler toplanmalı ve

gerekli ölçümlerin yapılmasını içeren izleme aşaması tasarlanmalı

➢ Toplanan veriler ölçütlerle kıyaslanarak okul yöneticisinin başarı durumu hakkında bir karara

varılmalı

Etkili Okul Yöneticisinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesinde Temel İlkeler

Bilimsellik

Katılımcılık

Tarafsızlık

Gelişim odaklılık

Geçerlik

Güvenirlik

Çoklu veri kaynaklarına dayalı olma

İzleme Yöntemi

Katılımcıların izleme yöntemine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Etkili okul yöneticisinin izlenmesi için okulun yönetici tarafından etkilenen tüm alanları ile ilgi-

li kapsamlı verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu veriler okuldaki hemen her faaliyeti ve süreci

kapsamaktadır.

11

➢ Yöneticinin kavramsal, sosyal ve teknik becerileri paydaşlar ile ilişki ve okul amaçlarını gerçek-

leştirebilme temelinde toplanmalıdır.

➢ Veriler nicel ve nitel yöntemler den yararlanılarak toplanmalıdır. Bu durumda üç temel veri

kaynağı öne çıkmaktadır:

1. Okula ilişkin temel göstergeler: Temel göstergeler okulun stratejik planında ve üst poli-

tika belgelerinde geçen devam, başarı ve fiziksel olanaklar gibi verilerdir. E-okul ve MEB-

BİS gibi sistemler yardımıyla derlenir.

2. Gözlem kayıtları: Okulla aynı türden ve aynı ildeki başka bir okulun yöneticisi, üniversi-

teden, il AR-GE biriminden ve Bakanlık merkez örgütünden çağdaş denetim yaklaşımları

konusunda bilgili ve yetişmiş toplam dört kişiden oluşan ekip okulu ziyaret ederek ince-

lemelerde bulunur. Hazırlanacak görüşme formları ve anketler uygulanır. Ekip ziyaret

öncesi okula ilişkin temel göstergeleri ve okulun durum analizini, yöneticinin portfolyo-

sunu inceler. Ziyaretin süresi okulun türüne, bölgesel koşullara ve anlık koşullara göre

belirlenir. Gözlemler haberli olacak şekilde yıl içerisinde tekrarlanır, geçerli ve güvenilir

veriye ulaşmaya çalışılır. Öğrenci, veli, öğretmen, bölge sakinleri ve işveren temsilcileri

gibi tüm paydaşlar ile veri doyurucu yeterliliğe ulaşıncaya kadar veri toplanır.

3. Portfolyo: Yöneticinin özgeçmişi, vizyonu, plan ve programları, akademik ve mesleki ça-

lışmaları, kendisi hakkında değerlendirmeleri, üyesi olduğu sivil toplum kuruluşları ve bu-

ralardaki örnek çalışmaları, gerçekleştirdiği projeler, ulusal ve uluslararası hareketliliği

gibi konulara ilişkin belge ve dokümanlar bulunur.

İzleme Kriterleri

İzleme kriterlerini öğrenci ile ilgili veriler, öğretmen, veli ve diğer paydaşlar, finansman, Fiziki yapı,

Yönetişim-planlama ve örgütleme, yönetici olarak alt kategorilere ayrılmıştır. Katılımcıların izleme

kriterlerine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

1. Alt kategori: Öğrenci ile ilgili veriler

➢ Öğrencinin akademik başarısı (okul düzeyinde ve ulusal, uluslararası sınavlarda)

➢ Sosyal, kültürel, sportif etkinliklere katılım

➢ Devamsızlık

12

➢ Disiplin sorunları

➢ Sağlık durumu

➢ Okul kararlarına katılım

➢ Ödüllendirme

2. Alt Kategori: Öğretmen

➢ Mesleki gelişim etkinliklerine katılım

➢ Personel hareketliliği

➢ Örgütsel bağlılık ve vatandaşlık düzeyi

➢ İş doyumu ve motivasyon düzeyi

➢ Kararlara katılım durumu

➢ Ödüllendirme

➢ İstihdam

➢ Örgütsel adalet

3. Alt Kategori: Veli ve Diğer Paydaşlar

➢ Veli etkinliklerine katılım ve rol alma

➢ Okula destek sağlama

➢ Yönetim ile işbirliği

4. Alt Kategori: Finansman

➢ Amaçlara yönelik kullanılan kaynak oranı

➢ Verimlilik

13

➢ Kaynak geliştirebilme kapasitesi ve becerileri

➢ Bütçe dengesi ve disiplini

➢ Tasarruf (enerji, mali ve fiziki kaynaklar)

➢ Önceliklere uygun kaynak kullanımı

5. Alt Kategori: Fiziki Yapı

➢ Temizlik

➢ Binanın kullanıma uygunluğu

➢ Donatım durumu

➢ Taşınır durumu

6. Alt Kategori: Yönetişim, Planlama ve Örgütleme

➢ Paylaşılan vizyon

➢ Risklerin tespit edilmesi durumu

➢ Alternatif stratejiler geliştirmeye açıklık

➢ Planlı çalışma

➢ Performansın izlenmesi ve değerlendirilmesi

➢ Girişimcilik düzeyi

➢ Amaç ve hedeflere ulaşma oranı

➢ Yetki devri

➢ Personel güçlendirme

➢ İş zenginleştirme

14

➢ Yatay ve matriks örgüt yapısına uygun davranma

➢ İnforma örgüte değer verme

➢ Ders ziyaretleri

7. Alt Kategori: Yönetici

➢ Mesleki gelişim etkinliklerine katılım

➢ Yabancı dil

➢ Akademik geçmiş

➢ Mesleki kıdem

➢ Başarı belgeleri

➢ Meslektaşları ile etkinlikler

➢ Zaman yönetimi

İzleme Süreci

Katılımcıların izleme sürecine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ İzleme süreci yıl boyunca yayılan etkinlikleri içerecektir.

➢ Veriler doğasına uygun dönemde toplanır. Örneğin akademik başarı için yıl sonu mali veriler

için mali yıl sonu dikkate alınır.

➢ Okulun stratejik planı ile uyumlu bir izleme süreci yürütülmesine özen gösterilir.

İzleme Yöntemi

Katılımcıların izleme yöntemine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Değerlendirme aşamasında izleme aşamasında toplanan nitel ve nicel veriler derinlemesine

analiz edilerek kapsamlı bilgiye ulaşmaya çalışılır.

15

➢ Okulun, okulun bulunduğu bölgenin şartları, ortaya koyduğu hedefler, okulun kullandığı girdi-

ler gibi tüm koşullar dikkate alınarak değerlendirme yapılır.

➢ İzleme aşamasında toplanan veriler ilk aşama veri toplayan ekip tarafından değerlendirilir.

Ardından başka bir ekip tarafından değerlendirilir ve tüm değerlendirmelerde ortak kanaat

geliştirilmeye çalışılır.

➢ Gizliliğe özen gösterilir.

Değerlendirme Kriterleri

Katılımcıların değerlendirme kriterlerine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Değerlendirme kriterleri bölgesel koşullara ve okuldaki öğrencilerin yönetici göreve başlama-

dan önceki koşullara göre yapılır. Objektiflik adına mümkün olduğunca kişisel değerlendirme-

lerden kaçınılır.

➢ Olumlu ve öğrenmeyi destekleyici okul iklimi, örgütsel kültürü geliştirme, yüksek beklenti ik-

limi oluşturma, öğretimsel liderliği uygulama gibi etkili okul özelliklerinin okulda bulunma du-

rumunun çoklu veri kaynaklarına dayalı gelişimi incelenir.

➢ Değerlendirme Süreci ve Süresi

➢ Değerlendirmeler eğitim ve öğretim yılı bittikten sonra yapılır. Değerlendirmede amaç yöne-

tici etkinliği hakkında karar vermek olduğu kadar mesleki gelişime de katkı sağlamaktır. Bu

sebeple okul yöneticisi için bir gelişim planı hazırlanır. Sonraki aşamalarda yöneticinin ihtiya-

cına göre farklılaştırılmış denetim modeli çerçevesinde işlevsel gelişme planları hazırlanmaya

çalışılır.

SONUÇ:

Türkiye'de okul yöneticilerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi, üzerinde uzun tartışmalar olan ancak

görüş birliği sağlanamayan bir konudur. Ülke koşullarına uygun olarak geliştirilecek bir değerlendirme

modeli bu ihtiyacı karşılaması yanında hesap verme ve saydamlık kültürünün de gelişmesine katkı

sağlayacaktır. Bu konuda üniversiteler ve Bakanlık bünyesinde uzun bir dönemdir yürütülmüş ya da

planlanmış olan okul gelişim ekibi, TKY, stratejik planlama, performans yönetim sistemi, kalite takip

sistemi, ilköğretim kurum standartları, milli eğitim kalite çerçevesi gibi uygulamalardan mutlak suret-

16

le yararlanılmalıdır. İlgili konuya ilişkin kurumsal birikim göz ardı edilmeden çağdaş yönetim yaklaşım-

larına ve kurumsal yeterliklere uygun bir modele ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır.

TEMA 4: Etkili Okul Yöneticisinin Görev ve Sorumlulukları

Katılımcıların etkili okul yöneticisinin görev ve sorumluluklarına ait görüşlerinde ortak ve benzer bazı

kriterler birleştirilip ortak cümleye dökülmüştür. Ortak cümleler çalıştay katılımcıları tarafından oyla-

narak oy çokluğu ile kabul edilmiştir. Ayrıca kategorilerin altındaki bazı görüşlerin birbirine zıt anlamlı

olması düşüncelerin olduğu gibi yalın yansıtılmaya çalışılmasından kaynaklanmaktadır.

Etkili Okul Yöneticisinin Temel Görev ve Sorumlulukları Neler Olmalıdır?

Katılımcıların etkili okul yöneticisinin temel görev ve sorumluluklarına ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

Etkili Okul Yöneticisinin Temel Görevleri ve Sorumlulukları

➢ Okulu eğitim ortamına hazır hale getirmeli ve bunu koruyucu sistem geliştirmeli

➢ Öğrenme ortamını nitelikli ve zengin hale getirecek tüm değişkenleri gözetmeli

➢ İnsancıl ve etik değerlere sahip olmalı

➢ Ulusal ve uluslararası kültürel birikimi okul ortamına entegre etmeli

➢ İyi yurttaş, insan yetiştirmeli

➢ Kapsayıcı olmalı

➢ Öğretmenleri motive etmeli

➢ Okul toplumunda eşgüdümü sağlamalı

➢ Etkili karar vermeli ve koordinatörlük yapmalı

➢ Okul güvenliği ve sağlığı temel görevlerinden olmalı

➢ Okulu güçlü ve zayıf yönlerini tespit emeli, fırsatlardan yararlanma beceresi ve tehditleri yok

etme yeterliliği olmalı

➢ Çatışmaları yönetmeli

➢ Etkin ve etkili liderlik sergilemeli

➢ Mevzuatı doğru uygulamalı

➢ Okul iklimi ve kültürü oluşturma kapasitesi olmalı

17

➢ İç ve dış paydaşlarla iletişim beceresi olmalı

➢ İzleme, değerlendirme ve geri bildirim verecek teknik kapasiteye sahip olmalı, süreçleri etkin

izlemeli

➢ Raporlama yapabilmeli

➢ Öğretimsel liderlik özellikleri olmalı

➢ Yerel yönetimlerle işbirliği içinde okulun destek hizmetleri sorumluluğunu almalı

➢ Kurumsal itibarı artırmalı

➢ Denetim görevi olmalı

➢ Okula aidiyet ve örgütsel adaleti tesis etmeli

➢ Okulu iç ve dış çevre ile beraber yönetmeli, yönetişime açık olmalı

➢ Şeffaf ve hesap verebilmeli

Okul Yönetim Sürecinde Temel (Ana) - Alt (Ara) Süreçler

Ana Süreç

1. Eğitim Öğretim Süreci

Alt süreçler

a. Akademik başarı alt süreci,

b. Projeler yönetimi alt süreci

c. Sosyal etkinlikler alt süreci

d. Bilimsel etkinlikler alt süreci

e. Sanatsal etkinlikler alt süreci

f. Rehberlik hizmetleri alt süreci

Ana Süreç

2. Personel Yönetimi Süreci

Alt süreçler

a. İnsan kaynaklarını etkili kullanma alt süreci

b. Personelin geliştirmesi alt süreci

c. Kariyer planlama alt süreci

18

Ana Süreç

3. Stratejik Yönetim, Planlama ve Finansal Kaynaklar Süreci

Alt süreçler

a. Stratejik Planlama alt Süreci

b. Yıllık Planlama (Performans Programı) alt süreci

i) Okul kaynaklarını etkili kullanma detay süreci

ii) İç ve dış paydaşlarla iletişim, işbirliği ve koordinasyon detay süreci

iii) Okul içi işbirliği detay süreci

c. İzleme Değerlendirme alt süreci

d. Kalite Yönetimi alt süreci

e. Bütçe yönetimi alt süreci

f. Gelir ve giderlerin yönetimi alt süreci

Ana Süreç

4. Destek Hizmetleri Süreci

Alt süreçler

a. Bilgi Kaynaklarının yönetilmesi alt süreci

b. Fiziksel Kaynakların yönetilmesi alt süreci

SONUÇ:

Yukarıdaki görüşler incelendiğinde okul yöneticisinin tüm görev ve sorumluluklarının yazılan görev

tanımları ile sınırlı olmaması, yazılı olmasa da okulu ilgilendiren tüm konulardan okul yöneticisinin

sorumlu tutulması gerektiği anlaşılmaktadır . Bunun yanı sıra yöneticinin yetkilerinin artırılması, eği-

tim öğretim işlerini mutlaka mevzuata göre yapmasının gerekliliği ön plandadır. Bununla beraber

okullarda etkili yönetim için süreç bazlı yönetim yapılanmasına geçilmesi gerektiği ve bu kapsamda

katılımcıların okullar için dört temel süreç ve bu süreçlere ait alt ve bazı detay süreçler tanımlayarak

bu alandaki ihtiyacı ortaya koydukları görülmüştür.

19

TEMA 5: Etkili Okul Yöneticisinin Yetiştirilmesi ve Geliştirilmesi

Katılımcıların etkili okul yöneticisinin yetiştirilmesi ve geliştirilmesine ait görüşlerinde ortak ve benzer

bazı kriterler birleştirilerek sunulmuştur. Bu cümleler çalıştay katılımcıları tarafından oylanarak oy

çokluğu ile kabul edilmiştir. Ayrıca kategorilerin altındaki görüşler kimi yerde birbirine zıt anlamlı ola-

rak verilmiş, bu durum da görüşlerin olduğu gibi yansıtılmasından kaynaklanmıştır.

Sürekli Mesleki Gelişimin Organizasyonu (Nerede? Nasıl? Kimler?)

Katılımcıların sürekli mesleki gelişimin organizasyonuna ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

Eğitim Fakülteleri ile İş Birliği (Yüksek Lisans ve Sertifika Programları-Nerede? Nasıl? Kimler?)

➢ Yöneticilere göreve başlamadan önce yönetimsel konularda eğitim verilmeli

➢ Mesleki gelişimde basamaklama yapılmalı, her basamak sınav ile ölçülmeli, sınavı geçemeyen

yönetici bir üst eğitim aşamasına geçememeli

➢ Yönetim yeterliklerin belirlenmesinde alan yazında geçerli olan ölçeklerin paydaşların algısına

göre değerlendirilmeli ve çıkan sonuçlara göre geliştirilmeli.

➢ Etkili yöneticilik seminerleri verilmeli

➢ Yöneticilerin hizmetkâr liderlik ve kültürel liderlik unsurları geliştirilmeli ya da yeterliliğe sahip

olmalı

➢ Yöneticilerin okullarına başlamadan önce üniversitelerin sertifika programlarına katılmaları

sağlanmalı

➢ Mesleki gelişime ilişkin yeni bir yapılanma olmalı, öğretmen ve yönetici yeterliliklerine destek

verecek STK larla işbirliği yapılmalı

➢ Eğitim fakültelerindeki akademisyenlerin niteliğinin yetersizlikleri göz önünde bulundurulma-

lı. MEB yönetici ve yönetici adayları yönetici yeterlikleri alanında çalışan, öncü, yeterlilik ko-

nusunda nitelikli eğitim veren üniversitelerden yüksek lisans eğitimi almalı, bu kapsamda

MEB personelini teşvik etmeli

➢ MEB personeli, yönetici adayı ve yöneticiler için yüksek lisansta ALES sınavı kaldırılmalı ve

personelin eğitime edilebilirliği kolay hale getirilmeli

➢ Üniversite-okul işbirliğinin artırılması ve sürekliliğinin sağlanması çalışmaları yapılmalı

20

Mentörlük- Koçluk Programlarının Değerlendirilmesi (Nerede? Nasıl? Kimler?)

➢ Bakanlık düzeyinde yönetim akademileri oluşturulmalı

➢ Görevde yükselme imkânı MEB merkez teşkilatı düzeyinde sistemleştirilmeli

➢ Mentörlük uygulaması verecek olan kişilerin bu eğitimden geçirilmeli, başarılı okul müdürle-

rinden seçilenlerden eğitici olarak yararlanılmalı, eğiticilere yönelik mentörlük sistemine yö-

nelik bir havuz sistemi oluşturulmalı

➢ Yöneticilerin saha uygulaması yaptıktan sonra görev yerlerine gönderilmeli, saha uygulaması-

nın mentörler eşliğinde değerlendirilmesi ve tamamlanması sağlanmalı

➢ Mentörlük ve koçluk programlarıyla mesleki geliştirme çalışmaları örtüştürülmeli ve yapılan-

dırılmalı

➢ Mentörlük ve koçluk uygulamaları için üniversite iş birliğine gidilmeli, yetişkin eğitimi kapsa-

mında deneyimli olan kişilerce staj yapılmalı

➢ Üniversitelerdeki akademisyenlerin koçluk eğitim alanlarında yetiştirilerek okullarda koçluk

yapması sağlanmalı

➢ Akademisyenlerin genel eğitim ortamları yerine üniversiteler içinde eğitim atölyeleri açmaları

sağlanarak yönetici ve yönetici adaylarının burada eğitim alarak değerlendirilmesi sağlanmalı

(Bu eğitime ait modül yazılım geliştirilmeli)

Yönetim Becerilerinin Geliştirilmesi

Katılımcıların yönetim becerilerinin geliştirilmesine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Yöneticilerin başarılı uygulamaları bir sistem dahilinde paylaşılarak başarılı uygulamaların

seminer ve çalıştaylarla yaygınlaştırılması sağlanmalı

➢ İyi olan okulların merkezi anlamda değerlendirilmesinin yapılması

➢ İllerdeki okul yöneticiler birbirlerini ziyaret ederek bilgi alışverişinde bulunulmalı

➢ Lisansüstü ve doktora eğitimlerine yöneticileri teşvik edilmeli

➢ Eğitim yöneticiliğinde lisans programlarının tekrar aktif hale getirilmeli

➢ Yurtdışında eğitimde iyi örnekler ve uygulamaların yerinde incelenmesi için fırsatlar sunulmalı

➢ Yöneticilerin kendilerini mesleki anlamda yenilemeleri ve geliştirmeleri için STK lar, üniversi-

teler ve uzmanlardan destek almaları sağlanmalı, bu eğitimler modüller şeklinde verilmeli

21

Liderlik Becerilerinin Geliştirilmesi (Vizyoner Liderlik, Dönüşümcü Liderlik, Öğretimsel Liderlik vb.)

Katılımcıların liderlik becerilerinin geliştirilmesine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Yöneticilerin liderlik becerilerinin geliştirilmesi için kabul görmüş akademisyenlerce merkezi

hizmetiçi eğitimlere yaz döneminde alınmalı

➢ Sürdürülebilir eğitimler sağlandığı sürece liderlik becerilerinin kazandırılması sağlanmalı

➢ Teorik ve pratik eğitimler uzmanlarca verilmeli

➢ Liderlik becerilerinin geliştirilmesi için hizmetiçi eğitimlere alınmalı

Hizmet Öncesi Eğitimi-Hizmetiçi Eğitimi

Katılımcıların hizmet öncesi eğitim ve hizmetiçi eğitime ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Yöneticilere, mesleklerini icra derken yabancı dil eğitimi verilmeli

➢ Yöneticiler portföy hazırlamalı, portföy; yönetici seçim kriteri olarak değerlendirilmeli

➢ Yöneticiler hizmet öncesi ve hizmetiçi süreçlerinde farklı okul türlerinde staj/deneyim çalış-

maları yaparak farklı uygulamaları görmeleri sağlanmalı

➢ Kariyer basamaklarının işlerlik kazanabilmesi için bu basamaklarda deneyim elde ettikten

sonra kariyer ilerlemesi yapılmalı

SONUÇ:

Katılımcıların görüşlerine göre mesleki gelişime ilişkin yeni bir yapılanma olmalı, öğretmen ve yönetici

yeterliklerine destek verecek STK larla işbirliği yapılmalıdır. Üniversitelerin Milli Eğitim Bakanlığıyla

işbirliği içerisinde olmadığı görülse de üniversitelerdeki akademisyenlerin koçluk eğitim alanlarında

yetiştirilerek okullarda koçluk yapması sağlanmalıdır. Bununla beraber yöneticilerin kendilerini mes-

leki anlamda yenilemeleri ve geliştirmeleri için STK lar, üniversiteler ve uzmanlardan destek almaları

sağlanmalıdır. Ayrıca sürdürülebilir eğitimler sağlandığı sürece liderlik becerilerinin kazandırılması

sağlanarak kariyer basamaklarının işlerlik kazanabilmesi için bu basamaklarda deneyim elde ettikten

sonra kariyer ilerlemesi yapılması gerektiği anlaşılmaktadır.

22

TEMA 6: Etkili Okul Yöneticisinin Kariyer İlerlemesi

Katılımcıların etkili okul yöneticisinin kariyer ilerlemesine ait görüşlerinde ortak ve benzer bazı kriter-

ler birleştirilmiştir. Bu ifadeler çalıştay katılımcıları tarafından oylanarak oy çokluğu ile kabul edilmiş-

tir. Ayrıca kategorilerin altındaki görüşler kimi yerde birbirine zıt anlamlı olarak sunulmuştur. Bunun

nedeni de görüşleri olduğu gibi yalın yansıtma yaklaşımıdır.

Etkili Okul Yöneticisinin Kariyer İlerlemesi Nasıl Olmalıdır?

Katılımcıların etkili okul yöneticisinin kariyer ilerlemesine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ En az 5 yıl öğretmenlik yaptıktan sonra ilk yöneticiliğe giriş olmalı. İlk yöneticiliğe girişte yazılı

sınav ve ek değerlendirme formu (mülakat değil) olmalı. Yönetici adayının ek değerlendirme

formunda;

Aldığı kişisel ve mesleki geliştirici eğitimler

Yaptığı akademik çalışmalar

Eğitim yönetimiyle ilgili yayınlar

Ödüller vb. kriterler olmalı

➢ Okul yöneticilerin kariyer ilerlemesinde paydaşların memnuniyeti üzerinden değerlendirme

yapılmalı

➢ Tek başına sınav olmamalı, bir portfolyo olmalı

➢ Yöneticinin veya yönetici adayının okula sağladığı katma değeri ölçecek bir sistem olmalı

➢ Mülakat sisteminde kariyer basamakları dikkate alınmalı

➢ Müdür muavini kavramı yerine koordinatör yönetici getirilmeli

➢ Okul yöneticiliğinin kariyer mesleği olarak görülmesi sağlanmalı

➢ Okul müdürleri farklı okul türlerinde çalışması sağlanmalı

➢ Bölgesel koordinatör müdür tanımlanmalı. Bölgesel koordinatör müdürün genel görevi, ken-

disine bağlı eğitim bölgesinin fiziki ve parasal işleri olmalı diğer okul müdürleri eğitim öğretim

faaliyetleri ile uğraşmalı

23

➢ Okul müdürlüğü sürecinde periyodik bir zaman tanımlanmalı (En az 6 yıl)

➢ Okul müdürlerinin yeterlilikleri etkin izlenip değerlendirilmeli, yeterliliklerde performans dü-

şüklüğünün görülmesi durumunda eğitim sürecine tabi tutulmalı. Eğitim sürecinden sonra

performansta yükselme görülmezse bir geri hizmete çekilmeli

➢ Okul farkları dikkate alınarak müdür basamakları oluşturulmalı (Örneğin 100 kişilik bir okul

müdürü ile 1400 kişilik bir okul müdürü farklılık içermeli, atanması, kariyer basamakları ve gö-

revde yükselmeleri değişkenlik göstermeli)

➢ Sınav olmalı. Sınavda genel içerik kavrama ve analiz düzeyinde yapılmalı. Sınavın yanında ek

olarak puanlanacak yönetici adayının kişisel portfölyesi, gerçekleştirdiği projeleri, yönetici

olmak istediği kuruma yönelik vizyon ifadeleri, veriye dayalı performans göstergeleri olmalı

➢ Yönetici ilerlemesinde adaylardan istenecek kriterler uluslararası akredite edilmiş ve geçerli-

liği olan ancak ülkemiz gerçekleriyle örtüştürülmeli

➢ Yönetici adayların yöneticiliğe ilişkin yeterli kişilik özelliklerine(Mizaç vb.) sahip olmalı, bunu

ölçmeye ait sistem geliştirilmeli

➢ Öğretmenlerin kariyer ilerlemesi halledilmeden yöneticilerin kariyer ilerlemesi gerçekleştiril-

memeli

➢ Yöneticilik profesyonel olmalı

Etkili Okul Yöneticisinin Yükseltilme Kriterleri

Katılımcıların etkili okul yöneticisinin yükseltilme kriterlerine ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Okul müdürleri ilçe ve il milli eğitim müdürlüğü yaptıktan sonra liyakat esaslı kriterler ve sınav

ile bakanlığa yönetim süreçlerine geçirilmeli

➢ Bakanlık yönetim süreçleri kendi mekanizmasını aşağıdaki şekilde oluşturabilir;

Şube müdürü

Uzman

Daire başkanı

Genel müdür(Başkan)

24

Ayrıca taşrada ilk maddede belirlenen kriterlere uygun olarak seçim yapılmalı

➢ Okul yöneticisi yükselme sağlarken nesnel değerlendirmelerine bakılmalı (Katıldığı/yaptığı

projeler, hizmetiçi eğitimler, yerel, ulusal ve uluslararası başarılar, örnek olabilecek uygula-

maları, vb.)

➢ Özdeğerlendirme süreci kariyer yükselmesinde kullanılmalı

➢ Diploma notu, sınav, diğer kriterlerin harmanlaması ile ortak bir değerlendirme kriteri kulla-

nılmalı

➢ Ulusal bir eğitim yönetici yetiştirme akademisi kurulmalı. Yöneticiler kariyer yükselmesi bu

akademilerdeki eğitimler temel alınarak yapılmalı, yönetici yetiştirme sistemi uluslararası ak-

redite edilmiş bir yapı üzerine inşa edilmeli

➢ Eğitim Yönetimi bilimsel yeterlikleri dikkate alınmalı

➢ Okul yöneticilerinin ekonomik durumları iyileştirilmeli ve kariyer gelişim çabaları Bakanlıkça

maddi olarak desteklenmeli

Etkili Okul Yöneticisinin Kariyer Basamakları

Katılımcıların okul yöneticisinin kariyer basamaklarına ait görüşleri aşağıda verilmiştir:

➢ Dikey yönetişim süreci izlenmeli( Öğretmen, Müdür Yardımcısı, müdür, şube müdürü vb.)

➢ İlk defa yönetici olacak öğretmenler için en az 1 yıl yönetici asistanlığı yapmalı(Öğretmenlik

devam ederken)

➢ Aday müdürlük süreci ile başlayan kariyer süreci, müdür yardımcısı, okul müdürü, şube

müdür, il müdür yardımcılığı ve il müdürü şeklinde düzenlenmeli

➢ Belli okulların olduğu aynı türdeki okullara koordinatör müdürlük getirilmeli(Aynı eğitim böl-

gesinde 10 ilkokul varsa bu 10 ilkokul için 1 koordinatör müdür gibi, ayrıca koordinatör mü-

dür olabilmesi için aynı okul bölgesi düzeyinde en az… okul sayısı standardı getirilmeli)

➢ İlkokul müdürlüğü için köy öğretmenliği yapma şartı getirilmeli

➢ Öğretmen, müdür yardımcısı, müdür olmalı Ayrıca müdür yardımcısı ve müdür, uzman mü-

dür, başmüdür gibi kariyer basamaklarına bölünebilir)

➢ Yönetici kariyer basamakları; öğretmen, uzman öğretmen (5 yıllık uzman öğretmenler okul

müdürü olabilir), danışman öğretmen(CV sinde en az Doktora-Bürokrat-il-ilçe milli eğiti eğitim

müdürlüğü olması gerekir) ve MEB olmalı

➢ Yönetici kariyer basamakları; Öğretmen (en az 5 yıl), müdür yardımcısı, stajyer müdür, asil

müdür, uzman müdür olmalı

25

➢ 5 yıl öğretmen, müdür yardımcı (sınav var), müdür yardımcılığından müdürlüğe geçerken ka-

deme düzeyinde müdürlükler inha edilmeli. Bunun için okullar kademelendirilmeli (A Düzeyi

Eğitim Bölgesi, B Düzeyi Eğitim Bölgesi, C Düzeyi Eğitim Bölgesi) ayrılmalı, C en düşük düzey

kabul edilip A düzeyine doğru ilerlemeli

SONUÇ:

Katılımcıların oluşturduğu tema ve alt faktörler incelendiğinde okul yöneticilerinin kariyer ilerle-

mesinde, kişisel veya kurumsal faktörlerin etkili olduğu, çoğunlukla sistemsel faktörlerden daha

çok etkilendikleri görülmüştür. Bu duruma göre yöneticilerin kariyer ilerlemesi için sistemsel kri-

terlere ait iyileştirmeler yapılması gerektiği söylenebilir. İdeolojik ve politik faktörler yöneticilerin

kariyer gelişim yönündeki kararlarını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum, mevcut yönetici-

lerin seçilme, atanma, yer değiştirme ve çalışma koşullarının nesnel, açık, liyakatli yürütülmesiyle

geliştirilebilir. Okul yöneticiliğinin profesyonel bir meslek olarak kabul edilmesi ve yönetici aday-

larının bu kapsamda hizmet öncesi ve hizmetiçi eğitimlerle yetiştirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Bu anlamda ortaya konulacak yönetici sisteminin açık, anlaşılır ve adaletli bir yapıda oluşturulma-

sı oldukça önemli görülmektedir.