EYLÜL 2019 SAYI 48 3 ayda bir yayımlanır Ücretsizdirİçindekiler 2 Editör’den 3 Başkan’dan ETKİNLİKLER 4 2017 Yeni FIDIC Sözleşmeleri Ulusal ve Uluslararası Görünüm

EYLÜL 2019 SAYI 483 ayda bir yayımlanır

Ücretsizdir

İçindekiler2 Editör’den3 Başkan’danETKİNLİKLER4 2017 Yeni FIDIC Sözleşmeleri Ulusal ve Uluslararası GörünümÜYELERDEN PROJELER8 Kömürhan - Gergin Eğik Kablo Askılı Köprüsü10 Yüzer Güneş Enerji Santralleri12 Daha Hızlı, Daha Ekonomik, Daha Akıllı İnşaa Etmeye Doğru…14 Yusufeli Barajı BIM ile Santral Tasarımı ve Gövde Çizim OtomasyonuETKİNLİKLER18 9. Dünya Su Forumu Başlangıç ToplantısıÜYELERDEN PROJELER20 3 Katlı Büyük İstanbul TüneliKÜLTÜR SANAT24 Müze Evliyagil28 BİRLİĞİMİZDEN HABERLER

TEKNİK MÜŞAVİR SAYI48 1

ISSN 1303 – 2585

İmtiyaz SahibiTürk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği

adına Yönetim Kurulu BaşkanıAhmet Süreyya URAL

Yazı İşleri MüdürüEvren YİĞİT

Yayın KuruluEvren YİĞİT (Başkan) Ahmet Süreyya URAL

Sedef ERDOĞAN Enis ÖNCÜOĞLU

Seda SEYhAN

Baskı - CiltEvos Basım Yayın İnş. Turz. San. ve Tic. Ltd. Şti.

Necdet Evliyagil Cad. No: 24 Batıkent - ANKARAT: +90 312 278 49 61

www.evos.com.tr

Grafik-TasarımYusuf MEŞE (EVOS)

Basım Tarihi ve YeriEylül 2019 - ANKARA

Yayın TürüYaygın süreli, 3 ayda bir yayımlanır

Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği

Ahmet Rasim Sokak No: 35 / 2 Çankaya - 06550 Ankara

Tel: (312) 440 89 70Faks: (0312) 440 89 72

e-posta: [email protected]: www.tmmmb.org.tr

“Yazıların ve reklamların içeriğinden sahibi sorumludur; TürkMMMB veya Yayın Kurulu sorumlu tutulamaz.”

“Yayımlanan yazıların, her hakkı saklıdır. Kaynak belirtmek koşuluyla, yazılarından, toplamda çeyrek sayfayı

geçmeyen alıntı yapılabilir. Bunun dışında, seri olarak çoğaltılması,

çeyrek sayfadan fazla alıntı veya kopya yapılması, Yayın Kurulu’nun yazılı iznine bağlıdır”

Dergimiz, 2000 adet basılıp dağıtılmaktadır.

Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği (TürkMMMB), müşavir mühendislik ve mimarlık kavramının önemini ilgili kurumlara ve topluma anlatmak, müşavirlik hizmetlerinin ilerlemesine ve gelişmesine çalışmak, uluslararası uygulamaları ülkemize taşımada öncülük ederek, bu konuda en yüksek uluslararası teknolojik ve örgütsel seviyeye erişmek amacıyla, 25 Nisan 1980 tarihinde kurulmuştur. Birlik, bağımsız müşavirlik hizmeti veren mühendislik ve mimarlık firmalarını temsil eden dernek statüsünde bir sivil toplum kuruluşudur.

TürkMMMB, 1987 yılında Müşavir Mühendisler Uluslararası Federasyonu – FIDIC’e ve 2001 yılında Avrupa Müşavir Birlikleri Federasyonu - EFCA’ya üye olmuştur. Her iki federasyonun Türkiye’deki tek temsilcisidir.

TürkMMMB, amaçları doğrultusunda; gelişmiş ülkelerde yaygın ve kurumsallaşmış olarak kabul gören, ancak ülkemizde henüz eksiklikleri olan bağımsız teknik müşavirlik sektörünün

geliştirilmesi ve gelişmiş ülkelerdeki uygulamaların Türkiye’ye kazandırılması için gerek üyelerine, gerekse toplumun tüm kesimlerine yönelik yoğun çalışmalar yapmaktadır.

Uluslararası kabul gör müfl tanımıyla FIDIC standandlarıyla bağımsız müşavir mühendislik yapan firmaların bir araya geldiği çatı kuruluşu olan TürkMMMB’nin mühendislik ve mimarlık sektörlerini farklı alanlarında deneyimli 200’e yakın üyesi bulunmaktadır.

2018 – 2020 Dönemi Yönetim Kurulu

A. Süreyya URAL - BaşkanMunis ÖZER - Geçen Dönem Başkanı Sedef ERDOĞAN - Başkan YardımcısıH. İrfan AKER - Başkan Yardımcısıİsmail Hakkı BAYDUR - Başkan YardımcısıA. Kerim ORHON - Sekreter ÜyeMehmet DÖNMEZ - Sayman ÜyeN. Burçin ÇETİN - ÜyeEnis ÖNCÜOĞLU - Üye

2 SAYI 48 TEKNİK MÜŞAVİR

Konu Başlığı ????

2019 yazını bitirirken….Herkese merhaba, 2019 yılının yazını bitirirken; Eylül ayının sararan sonbahar yaprakları eşliğinde, çayınızı yudumlarken keyifle okuyacağınız bir sayı hazırladık. Öncelikle FIDIC Sözleşmeleri ile ilgili gerçekleşen Teknik Kongremizin içeriğini, konuşmacıları ve kısa özetlerini size sunmayı uygun bulduk. Bu sayımızda üyelerimizin projelerine ağırlık verdik.

İnşaat yüksek mühendisi Burak Kutman, Kömürhan – Gergin Eğik Kablo Askılı Köprüsünü fotoğraf ve tasarım çizimleri ile anlattı. Büyük ölçüde yerli mühendislik, yerli teknoloji ve yerli iş gücü kullanılarak yapıldığı için özellikle okumanızı rica ediyorum. Köprü konusunda referans olacak projelerden diyebilirim.

İnşaat yüksek mühendisi Dursun Tekiner ise Yüzer Güneş Enerji Santralleri’ni anlattı bizlere, bu santrallerle ilgili içme suyuna veya baraj göllerindeki toplanan suya zararı olur mu endişesi taşıyanların mutlaka okumasını tavsiye

ediyorum. Ben kendi adıma yazıyı okurken çok farklı detaylar öğrendim konu ile ilgili.

Saniye Öktem ise bizlere BIM teknolojisi, bu teknoloji ile entegre edilebilen sanal gerçeklik ve arttırılmış gerçeklik konularında bizleri aydınlattı.

Elektrik yüksek mühendisi Gökmen Tuna Becerik ise yazısında Yusufeli Barajı’nın BIM ile santral tasarımı ve gövde çizim otomasyonunu detaylı bir şekilde anlattı. Baraj tekniği açısından çok yenilikçi olan projenin BIM kullanılarak insan kaynaklı hataları nasıl indirdiğini görmek gerçekten etkileyici.

İnşaat mühendisi Kürşad Elmalı ise ödüllü 3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli’nin yenilikçi ve modern tasarımını bizlere anlatıyor. Özellikle tünelin Cendere Viyadüğünün özgün tasarımını okumak gerçekten ilham verici.

Kültür Sanat köşesi ile bitirdiğimiz sayımızda bir Ankara markası olan Müze Evliyagil röportajımı okuyacaksınız. Ankara’nın kültür sanat ortamına koyduğu katkı, heyecanı ve motivasyonu için Sarp Evliyagil’e özel bir teşekkür göndermek istiyorum.

Her zaman olduğu gibi öncelikle katkı koyan değerli yazarlarımıza teşekkür ediyorum. Sizlerin değerli projelerini, referans işlerinizi ve araştırmalarınızı dergide yayınlamak istiyoruz. Bu konuda daha çok içerik ve yazı gönderilmesi için hassasiyet gösterirseniz çok sevinirim. Müşavirlik adına daha çok değer gördüğümüz ve daha çok değer yarattığımız güzel günler görmek dileğiyle.

Evren YİĞİT

Yazı İşleri Müdürü

Editör’den


40. Yılımızda 2020 EFCA Konferansı İSTANBUL’daDeğerli Okurlarımız,

Ülkemizin lokomotif sektörlerinin başında yer alan inşaat sektörünün en önde gelen Sivil Meslek Kuruluşlarından birisi olan Birliğimiz, 2020 yılı içinde 40. Yaşını, Avrupa Müşavir Mühendislik Birlikleri Federasyonu EFCA’nın yıllık kongresine ev sahipliği yaparak kutlayacağını duyurarak sizlere bu sayıda merhaba demek istiyorum. FIDIC bölgesel federasyonlarından biri olan EFCA, hem Türkiye hem de dünya için önemli bir meslek federasyonu olup Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliğimiz, FIDIC gibi EFCA’nın da üyesi ve Türkiye’deki tek temsilcisidir. Bu nedenle 40. Yılımızı kutlarken hem Avrupalı meslektaşlarımızı hem de tüm dünyadan bu kongreye katılmak isteyecek mühendislik ve inşaat sektörünün değerli üyelerini 4-5 Haziran 2020 de İstanbul’da ağırlamaktan büyük mutluluk duyacağız.

Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliğimizin düzenli olarak organize ettiği teknik kongremizi, 18 Nisan 2019 tarihinde üyelerimiz, kamu kuruluşlarının değerli temsilcileri ve meslektaşlarımızın yoğun ilgisi ile gerçekleştirdik. Çok yakın geçmişte 2017 yılında yenilenen FIDIC sözleşmeleri ile ilgili değişiklikleri ele aldığımız ve ayrıca Türkçe tercümelerini de tamamladığımız yeni 2017 Yapım Sözleşmelerini de tanıttığımız bu kongremizin katılımcılar için de aydınlatıcı olduğunu ümit ediyoruz.

Bildiğiniz gibi Müşavir Mühendislik sektörünün dünyada ki en güçlü sesi ve Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği gibi yüzün üzerinde ülkenin müşavir mühendislik birlikleri ve firmalarının üye olduğu, Uluslararası Müşavir Mühendisler Federasyonu, FIDIC, aynı zamanda da inşaat sektörünün en çok kullanılan ve itibarlı yapım sözleşmelerinin geliştirilmesini de yıllardır ana amaçlarından biri olarak sürdürmüştür. Bu şartnameler yıllar içinde değişen şartları dikkate alarak revize edilmekte ve inşaat sektörünün özellikle uluslararası projelerinde kullanılan belli başlı sözleşme kitaplarının başında yer almaktadır. Farklı inşaat yöntemlerini de dikkate alarak dört ana kitap ve birçok ara uyarlamadan oluşan bu yayınların belli başlı dört kitabı Türkçeye tercüme edilmiş ve sektörümüzün kullanımına sunulmuştur. Bildiğiniz gibi, Kırmız Kitap olarak da bilinen Yapım İşleri Sözleşmesi, Sarı Kitap olarak bilinen Tesis ve Tasarla/Yap, Kurşuni Kitap olarak da bilinen MTİ/Anahtar Teslim Projeler sözleşmeleri ile Beyaz Kitap olarak da bilinen İşveren/Müşavir Model Hizmet Sözleşmeleri birliğimiz kanalı ile Türkçe ve İngilizce olarak basılı şekilde temin edilmektedir.

Bu yenilenen versiyonların içerdiği temel değişiklikler ve yenilikleri de tartıştığımız Kongremizde, yabancı uzmanların ve ülkemizde FIDIC sözleşmelerini kullanan kurum yetkililerinin görüş ve ihtiyaçlarını da tartışma ortamı da bulduk.

Birliğimize katılarak, daha da güçlenmemizi sağlayan yeni üyelerimiz Entegre Proje Yönetimi, Erka-As Proje ve Danışmanlık, Başar Şahin, Göktuğ Sirel, Metehan Çağlar Sonbahar ve Nejat Demirörs’ü sizlere tanıtmaktan memnuniyet duyduğumuz Dergimizde, geçtiğimiz aylarda aramızdan ayrılan üç duayen üyemiz ve meslek büyüğümüzü de kaybetmenin acısını sizlerle paylaşmak istedik. Birliğimiz ve Dolsar Mühendislik A.Ş kurucularından inşaat yüksek mühendisi Kutlu Doluca’yı, Su-Yapı A.Ş. kurucu ortaklarından inşaat yüksek mühendisi Mete Erbuğ’u ve yerbilimleri alanının kıymetli ismi, Sial Mühendislik kurucularından jeoloji yüksek mühendisi Behiç Çongar’ısaygı ve rahmetle anıyoruz.

Ahmet Süreyya UrALTMMMB Yönetim Kurulu Başkanı

Başkan’dan


Etkinlikler

TürkMMMB tarafından her sene düzenlenen Teknik Kongrelerin on üçüncüsü, “2017 Yeni FIDIC Sözleşmeleri - Ulusal ve Uluslararası Görünüm/2017 New FIDIC Contracts - National and Global Outlook” teması ile 18 Nisan 2019 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir.

Yapım-inşaat sektörü; birçok paydaş unsur içeren, kamu ve özel sektörün, ulusal ve uluslararası alanda çok sayıda kurum ve kuruluşun dahil olduğu ve sadece ülkemizde değil, dünyada da en büyük lokomotif sektörlerden birisidir. Dünya tarihi içinde kurulan tüm medeniyetler hem teknik hem maddi hem de idari güçlerini özellikle inşa ettikleri altyapı ve üst yapı eserleri ile ortaya koymuşlardır. Bu kapsamda yeryüzünü şekillendirmeye, yaşamın her alanında daha iyi şartlara kavuşmak üzere tesisler

inşa etmeye girişmişler ve yüzyıllardır süre gelen bu uğraş günümüzde çok daha karmaşık, gelişmiş ve sistematik yöntemler takip edilerek gerçekleştirilen bir endüstri halini almıştır.

Projelerin ilk adımı olan ihtiyaçların belirlenmesinden en son işlemlerin tamamlanıp tesislerin işletmeye alınmasına kadar olan bu süreçte ve hatta daha sonrasındaki bakım, onarım ve işletme aşamalarını da kapsayan karmaşık ve çok taraflı ilişkiler ortaya çıkmaktadır. Bu karmaşık ve çok taraflı ilişkiler tabii ki görevler, sorumluluklar ve haklar açısından da tüm taraflar arasında hukuki, idari ve teknik birçok ilişkinin kurulmasını, bu ilişkilerin doğru ve sağlıklı yürütülmesini ve sorunlar ortaya çıktığında da bunların adil, hukuki, doğru ve pratik şekilde çözümlenmesini gerekli kılmaktadır.

2017 Yeni FIDIC Sözleşmeleri Ulusal ve Uluslararası Görünüm


Halil AGAH

Süre gelen bu ilişkiler zinciri, 1913 yılında kurulan Fédération Internationale des Ingénieurs-Conseils (Müşavir Mühendisler Uluslararası Federasyonu) FIDIC in ana çalışma konularından biri olmuştur. FIDIC, dünya üzerinde inşaat sektörünün yapım işleri ve teknik hizmetlerin yürütülmesi ile ilgili standartlara ilişkin düzenlemeler ve sözleşmeler yapılması gerekliliğini görerek bu yönde çalışmalara başlamış ve bu ihtiyaca cevap verme çabaları sürdürülmüştür.

Bu standart sözleşmelerin ilk ve en yaygın kullanılan “Kırmızı Kitap” olarak da bilinen ”Yapım İşleri Sözleşmesi”

ile ilgili çalışmalar 1957 yılına kadar geri gitmekteyse de ilk yayınlanması Birliğimizin de üye olduğu 1987 yılında gerçekleşmiştir. “Sarı Kitap - Plant & Design-Built/Tesis ve Tasarla Yap Projeleri” ile birlikte sadece İngilizce olarak basılan sözleşmelere zaman içinde diğer tip sözleşmeler “Kurşuni Kitap - EPC/Anahtar Teslimi Projeler” ve “Beyaz Kitap - İşveren/Müşavir Model Sözleşmesi” ve bunların farklı lisanlardaki tercümeleri de eklenmiştir.

Ana sözleşme tiplerinin yaygın kullanılan basımları 1999 senesine ait iken 2017 yılında bu kitaplarda kapsamlı sayılacak değişiklikler yapılarak “2017 Gökkuşağ”ı

serisi olarak da adlandırdığımız yeni baskıları hazırlanıp tanıtılmıştır. Uzunca bir süredir yürürlükte olan 1999 Kırmızı Kitap baskısı bazı projelerde hala kullanılmaya devam etmektedir. Ancak kısa sürede 2017 Kırmızı Kitap Baskısı gelişen ihtiyaçlara cevap verebilmesi nedeniyle kullanım yaygınlığı kazanacaktır.

FIDIC ve Dünya Bankası geçtiğimiz günlerde aralarında yaptıkları bir anlaşma ile özellikle yatırım projelerinde yeni sözleşmeleri kullanma kararına varmışlardır ve böylece 2017 Gökkuşağı serisinde yer alan sözleşme yapılarının kullanımının hızla artacağından kuşku yoktur.


FIDIC in Türkiye deki tek temsilcisi ve üye birliği olan Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği bu kapsamdaki gelişmeleri ve FIDIC 2017 Gökkuşağı serisi ile 1999 Kırmızı-Sarı-Kurşuni-Beyaz Kitaplar arasındaki farklılıkları paylaşmak ve konuya ilişkin özel sektör, kamu, akademisyenler ve uluslararası kalkınma kurumlarının temsilcileri arasında farkındalık geliştirmek amacıyla Kongre düzenlenmiştir.

Kongre, FIDIC Geçmiş Dönem Başkan Yardımcılarından Sayın Moncef Ziani’nin FIDIC’e ve Federasyonun rolüne ilişkin genel bir bakış kazandıracak ana konuşması ile başlamış ve sonraki 1.oturumda üyemiz MC2 Modern firması temsilcisi Sayın Levent Irmak ile devam etmiştir. Sayın Irmak konuşmasında, “FIDIC Gökkuşağı” serisindeki önemli konulara ve 1999 - 2017 arası ana farklıklara değinmiştir. EFCA Uluslararası Pazarlar

Komitesi Başkanı Sayın Jaap de Koning ise 2.oturumda yer alarak Avrupa ihale sistemi ile ilgili güncel bilgileri katılımcılar ile paylaşmıştır.

Kongre’nin öğleden sonraki bölümü “İnşaat Sektöründe Yeni 2017 FIDIC Sözleşmelerinin Kullanımı – Bölgesel ve Küresel Görünüm” temalı panel ile devam etmiştir. Panel bölümünde; Birliğimiz üyesi kıdemli iddia/dava danışmanı Sayın Levent Irmak moderatörlüğünde, FIDIC’i temsilen FIDIC Genç Profesyoneller Komitesi Başkanı Sayın Cosmin Tobolcea ve aynı komite üyes Sayın Adam Bialachowski, EFCA’yı temsilen EFCA Uluslararası Pazarlar Komitesi Başkanı Sayın Jaap de Koning, Dünya Bankası emekli ihale uzmanı Sayın İbrahim Sirer, T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı- AB Yatırımları Dairesi Başkanı Sayın Nedim Yeşil ve Kamu İhale Kurumu- Hukuk Hizmetleri Dairesi Başkanı Sayın Erdem Bafra panelist olarak yer almışlardır.

Kongre kapsamında yapılan sunumlar ve detaylı bilgi www.tmmmb.org.tr adresinde yer almaktadır.

Etkinlikler


Üyelerden Projeler

GirişMalatya – Elâzığ illerini birbirinden ayıran doğal bir sınır niteliğindeki Fırat Nehri üzerinde, mevcut Elâzığ-Malatya Devlet Yolunun 51. km’sinde inşa edilmekte olan Kömürhan Köprüsü, Doğu Anadolu Bölgesi ile Orta Anadolu ve Akdeniz Bölgelerini birbirine bağlayan yollar üzerinde stratejik bir konuma sahiptir. Bu yolların öneminin artması ile bölgedeki mevcut 1x1 şeritli standartları düşük (kurp yarıçapları küçük, bol virajlı) yolun standartlarının iyileştirilmesi gerekliliği doğmuş ve Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 2010 yılında bu yolun hemen yanına toplam boyu 660 m olan yeni bir köprü ve yaklaşık 2.4 km uzunluğunda bir tünel ile modern bir devlet yolu inşa edilmesi için proje ihalesine çıkılmıştır. Karakaya baraj gölü içine ayak konulması çok zor ve masraflı olacağından baraj gölünün uzun açıklıklı bir köprü ile geçilmesi gereği doğmuş ve köprü tipi olarak gergin eğik kablo askılı köprü tipi seçilmiştir. Kömürhan Köprüsüne ait kesin projeler YÜKSEL PROJE tarafından hazırlanmıştır.

Köprünün Teknik ÖzellikleriYeni Kömürhan Köprüsü; uluslararası literatürde “Cable Stayed” olarak adlandırılan ve Türkçeye “Gergin Eğik Kablo Askılı Köprü” olarak çevrilen türde bir köprü olacaktır.

Köprü 180 m kenar açıklığa, 380 m orta açıklığa ve 100 m yaklaşım köprüsüne sahip olup toplam 660 m uzunluğundadır. Yaklaşım köprüsü ardgermeli betonarme döşeme, ana açıklık ise ortotropik çelik döşemedir. Tabliye genişliği 23.86 m, kalınlığı ise 3.50 m’dir.

Ana açıklık 34 m’lik başlangıç anosu, 16 m’lik 21 adet anodan ve 10 m’lik anahtar anodan oluşmaktadır. Ana açıklık 21 adet kablo ile kuleye taşıtılmaktadır. Çelik halat demetinden oluşan kablolar tabliye ortasında tek düzlemde bağlanmaktadır. Arka kablolar 180 m uzunluğundaki gömülü temel bloğuna bağlanmaktadır.

Köprüde, ters-Y tipi 168.5 m yüksekliğinde tek kule mevcuttur. Köprüdeki en uzun kablo 390 m’dir ve toplam kablo boyu 8536 m’dir. Köprü çıkışında yol yeni yapılacak tünelle

birleşecek ve bu sayede standartı yüksek bir karayolu sağlanmış olacaktır. Bu özellikleri ile Kömürhan köprüsü yapımı tamamlandığında dünyadaki sayılı örneklerden biri olacaktır.

Köprü yapımında kullanılan malzeme kaliteleri de özel olarak seçilmiştir. 168.5 m yüksekliğindeki kulede kullanılan beton sınıfı C50, çelik tabliyede kullanılan çelik sınıfı S355 ve donatı çeliği ise S500 olarak tasarlanmıştır. Bu sayede hem köprünün dayanımı arttırılmış hem de çevresel etkilere karşı daha dayanıklı olması sağlanmıştır.

Tabliye kesitinin seçimi köprünün tüm davranışını, inşaat yöntemini ve maliyetini çok büyük oranda etkilemektedir. Enkesit seçiminde kesitin aerodinamik özellikleri de köprü stabilitesi açısından önemlidir.

Kömürhan - Gergin Eğik Kablo Askılı Köprüsü

Köprünün boykesiti


Ortotropik çelik kesit hem ana açıklığın hafiflemesini dolayısıyla kablo kesitlerinin azalmasını sağlamış hem de yüksek burulma rijitliği sayesinde rüzgârda oluşabilecek stabilite problemlerini ortadan kaldırmıştır.

Kule şekli hem estetik olmalı hem de ana açıklıktaki deplasmanları kontrol edebilmesi ve deprem güvenliğini sağlayabilmek amacıyla da boyuna ve enine yönde yeterince rijit olmalıdır. Bu tip köprülerde genel olarak A tipi, H tipi ve ters-Y tipi kuleler kullanılmaktadır. Kömürhan Köprüsünde ters-Y tipi kule tasarlanmıştır. Bu sayede kabloların kulenin dik kısmına ankre edilmesi suretiyle yapım kolaylığı sağlanmış, aynı zamanda enine yönde hem deprem hem de rüzgâr etkilerine karşı rijitlik sağlanmıştır.

Proje bölgesinde idealize zemin profilini yüzeyde yer yer gözlenen sınırlı kalınlıkta yapay dolgu ve Kömürhan ofiyolitlerine ait gabro ve diyabaz türü kaya birimlerinden oluşturmaktadır. Kule ve 3 aksı temelleri 12 m çapında

keson olarak, 4 aksı temeli 165 cm çapında fore kazıklı ve 5 aksı kenarayak ise yüzeysel temel olarak tasarlanmıştır.

Köprü, Karayolları Genel Müdürlüğü’nün öngördüğü güvenlik performans seviyesine karşılık gelen 50 yılda aşılma olasılığı %2 (yinelenme süresi 2475 yıl) olan deprem seviyesinde hasar görmeyecek şekilde tasarlanmıştır.

Köprünün 1/60 ölçeğinde hazırlanan üç boyutlu tabliye modeli uluslararası tanınan özel laboratuvarda rüzgâr tüneli testine tabi tutulmuştur. Bu testlerde tabliye kesitinin aerodinamik özellikleri ve köprünün rüzgâr güvenliği incelenmiştir. Test sonuçlarında 250 km/sa. hızla esen rüzgârda bile köprünün stabil kalacağı ve rezonans oluşmayacağı görülmüştür.

SonsözKömürhan Köprüsü, teknik özellikleri bakımından Türkiye İnşaat Sektörü için bünyesinde yenilikler içeren örnek projelerden birisi olup; büyük ölçüde yerli mühendislik hizmeti, yerli

teknoloji ve yerli iş gücü kullanılarak yapılmaktadır.

Yapım müşavirlik hizmetlerinin de YÜKSEL PROJE tarafından yapıldığı Kömürhan Köprüsünün yapımını ise DOĞUŞ-GÜLSAN ortaklığı üstlenmiştir. 2014 yılında yapımına başlanan köprünün 2019 yılı sonu itibarıyla tamamlanması planlanıyor.

Ortotropik çelik tabliye enkesiti

Burak KUrTMANİnşaat Yüksek Mühendisi

Köprüler Grup Müdür Yardımcısı

2003 yılında Orta Doğu Teknik Üniversi-tesi İnşaat Mühendisliği bölümünden mezun olduktan sonra 2007 yılında yine aynı üniver-sitede yapı mekaniği ana bilim dalında yüksek lisans derecesini almıştır. 2004-2007 yılları arasında bir firmada çeşitli çelik ve betonar-me yapıların tasarımında görev almıştır. 2008 yılından bu yana Yüksel Proje Uluslararası A.Ş. firmasında uzman köprü mühendisi ola-rak çalışmaktadır. Mühendislik hayatı boyunca deneyim kazandığı ana faaliyet alanları ağır-lıklı olarak köprü ve viyadüklerin tasarımı ve depreme karşı onarımı-güçlendirilmesi, kablo askılı köprüler, çelik yapılar ve özel sanayi ya-pıların tasarımı gibi büyük kamu projeleridir.

Burak KURTMAN


Üyelerden Projeler

YGES ler su yüzeyine kuruldukları için karadaki santrallere göre daha düşük bir sıcaklık altında çalışmaktadır. Isınmanın olmaması nedeniyle enerji verimliliği karadakilerden daha yüksektir. Ayrıca, YGES sistemlerinin arazi maliyeti ve kamulaştırma gibi durumlarının olamaması ve inşaat süresinin kısa olması ilave avantajlarıdır.

Dünyada 2019 yılı itibariyle Japonya’da 80 adet, Avrupa’da 23 adet, Asya ve Avusturalya’da 28 adet, Kuzey Amerika’da 6 adet ve Güney Amerika’da 5 adet Yüzer Güneş Enerji Santrali işletmededir. Bu tesislerin toplam kurulu gücü günümüzde 295 MWp dır. Ayrıca tüm dünyada kurulu gücü toplam 100MWp olan 40 adet Yüzer Güneş Enerji Santrali yapımı devam etmektedir.

Türkiye deki baraj ve gölet alanları bu sistemi için ideal koşulları sağlamaktadır. Örnek olarak firmamız Petek Proje A.Ş. tarafından Marmaris Atatürk Baraj Gölü (20MWp)

İklim değişikliği ve dünya nüfusunun sürekli artması, ülkeler için içme suyu rezervuarlarının korunmasına yönelik endişelerin artmasına neden olmuştur. Özellikle Türkiye’de, içme suyu rezervuarlarının yüzeyleri, ülkenin konumundan dolayı aşırı buharlaşmaya maruz kalmaktadır. Ülkemiz genelinde buharlaşma ile kaybedilen su ortalama %60 dır. Buharlaşmayı önlemek için, su yüzeylerinin güneş ile etkileşimi önlenmelidir. Bu durum yüzer güneş sistemlerinin uygulanmasını teşvik etmektedir. Yüzer Güneş Enerji Santralleri (YGES) tesis edilecekleri su yüzeyindeki buharlaşma sorununu çok önemli ölçüde azaltmaktadır ve su rezervuarlarına kolayca ve ekonomik olarak uygulanabilmektedir.

Yüzen fotovoltaik sistemler olarak da bilinen yüzer güneş enerji sistemleri, mevcut kara tabanlı fotovoltaik sistemler ile su yüzeyine yerleştirilmek üzere tasarlanan yeni geliştirilmiş yüzer platformların bir araya gelmesiyle ortaya çıkan yeni bir yenilenebilir enerji konseptidir. Sistem su kaynaklarını korunması ve artan enerji talebini karşılanması konularında çözüm sunmaktadır.

Kullanılacak olan rezervuar veya göl alanında YGES projelendirilmesi ve işletmesi durumunda su kalitesinde değişikliğe sebebiyet vermeyeceği garantidir. Bu hususta Avrupa Birliği ve İngiliz Standartları uygulanmaktadır. Türkiye bilindiği gibi 2011 Avrupa Uyum Yasasına taraf olarak bu normları benimsemiştir.

Yüzer güneş sisteminin en önemli örneklerinden biri “İngiltere Queen Elizabeth 2” içme suyu rezervuarları üzerinde yer almaktadır. Raporlar, yüzen güneş sistemlerinin su kalitesini değiştirmediğini ve içme suyuna zarar vermediğini kanıtlamıştır.

Yüzer platformların ve standart güneş panellerinin oluşturacağı gölgeleme alanları sayesinde, yüzer güneş sistemleri uygulanarak su rezervuarlarında buharlaşmanın önlenir. Ayrıca, yüzer sistemler güneşten toplayarak ürettiği yenilenebilir enerji ile maliyet ve verimlilik açısından ek kazanç sağlar. Ayrıca sistem, kurulum ve işletme bakımından arazideki benzer sistemlerden daha uygundur.

Yüzer Güneş Enerji Santralleri

Sistemin Şematik Gösterimi

Ankrajlama Sistemi

Queen Elizabeth 2 İçme Suyu Rezervuarı - İngiltere (6,338 kWp)

Toplam Göl Alanı :128ha YGES Alanı : 5.95haKapsama Oranı :%5 Maksimum Derinlik : 18.4m


üzerine Yüzer Güneş Enerji Santrali tasarlanmıştır. Planlanan bu tesis yıllık 33 Milyon KWsaat/yıl enerji üretebilecektir.

Anhui GCL Maden Rezervuarı – Çin (32,686kWp)

Toplam Göl Alanı :167ha YGES Alanı : 33.5ha Kapsama Oranı :%20 Maksimum Derinlik : 12.5m

Sistemin Kurulum Esnasındaki Görünümü

Bakım Çalışmalarından Bir Görünüm

28.04.2018 tarih ve 30405 sayılı resmi gazetenin yayınlanmasıyla Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün kuruluş kanunda değişikliğe gidilmiş ve “baraj, gölet ve kanal gibi su yüzeyleri ile rezervuar alanında azami su kotu ile işletme kotu arasında kalan yerlerde güneş enerjisi sistemlerinin kurulmasına yönelik taleplerden uygun görülenlerin bedeli karşılığı kiralamak” ifadesi eklenmiştir. Bu ifade 15.07.2018 tarihinde yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde de aynen yer almıştır. Bu kanun değişikliği ile ülkemizde Yüzer Güneş Enerji Santrali yapılmasının yolu açılmıştır. Fakat çıkartılan torba yasa ile “doğal göller, göletler ve baraj gölleri” Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA) kapsamından çıkartıldığı için Yüzer Güneş Enerji Santrallerinin yapılmasının önümüzdeki günlerde tekrar geleceği düşüncesindeyiz.

Dursun TEKİNERİnşaat Yüksek MühendisiYönetim Kurulu Başkanı

Dursun TEKİNER, 1960 yılında Bafra’da doğ-du. İlk, Orta ve Lise öğrenimini Samsun’da tamamladıktan sonra,1982 yılında İTÜ İnşaat Fakültesi’nden, 1984 yılında Su Ana Bilim Dalından İnşaat Yüksek Mühendisi olarak me-zun oldu.

1985-1992 yılları arasında Doğuş İnşaat ve Ticaret A.Ş.’de, 1992-1997 yılları arasında da Teknik Mühendislik Müşavirlik A.Ş.’de bir-çok altyapı projesinde Uzman Proje Mühendi-si olarak görev yaptı.

1997 yılında kurduğu PETEK Proje Mühendislik Müşavirlik A.Ş. bünyesinde halen mühendislik çalışmalarına devam etmektedir.

Mimar Zuhal TEKİNER ile evli ve İnşaat Yük-sek Mühendisi Alican TEKİNER’in babasıdır.

Dursun TEKİNER


Üyelerden Projeler

Dijital dönüşüm olarak ifade ettiği-miz ve inşaat sektörünü de derin-den etkileyen teknoloji; kendisine ayak uyduranları ileriye taşırken, adapte olamayanları ise gerilemeye mâhkum bırakmaktadır. 30 yılı aşkın süredir Türk inşaat sektöründe mühendislik hizmetleri sağlayan ve yenilikçi olmayı gelenek haline getiren Prota Mühendislik, bu dönüşümün yakından takipçisi olmakta ve yeni teknolojileri iş akışlarına entegre ederek sektöre liderlik etmektedir. Dijital dönüşümün geçtiğimiz yıllarda inşaat sektöründe vücut bulmuş karşılıkların-dan biri Yapı Bilgi Modellemesi (BIM) olmuştur. Disiplinler arası koordinasyo-nu arttıran ve inşaat projelerinde daha verimli sonuçlar elde edilmesine imkan veren bu sistem, dünya ülkelerinde yay-gın olarak tercih edilmekte, kullanımı ise giderek artmaktadır. Ülkemizde de dünya ülkelerine kıyasla kullanım oranları daha düşük olsa da, yerli sözleşmelerde ve kamuda talepler artmaya başlamıştır.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Raylı Sistemler Müdürlüğü tarafından 2015 yılında ihale edilen Kabataş-Mecidiye-köy-Mahmutbey metro projesi, teknik şartnamesinde geniş kapsamlı BIM talebi bulunan ilk yerli metro projesidir. Prota Mühendislik, yapım çalışmaları Alsim Alarko tarafından üstlenilen ve halen

devam ekmekte olan projenin tasarım-cısıdır. 19 istasyondan oluşan yaklaşık 22 km uzunluğundaki hattın; mimari, yapısal, mekanik, elektrik, altyapı ve tünel gibi her disipline ait üç boyutlu modeller oluşturulmuş ve disiplinler arası koordinasyon BIM araçları yardımıyla sağlanmıştır. BIM kullanımı sayesinde ta-sarım aşamasında karar süreleri kısalmış ve proje paydaşları arasındaki işbirliği artmıştır. Bu projede BIM kullanımı sa-dece tasarım aşamasında kalmayıp, ya-pım ilerleme bilgisi modele aktarılmış ve model tabanlı hakediş ve ilerleme takibi yapılmıştır. Prota, bu projenin ardından İstanbul, İzmir, Mersin ve Kocaeli beledi-yelerinin ihale ettiği birçok büyük ölçekli metro projesinde BIM kullanarak tasarım hizmeti sunmuştur.

Kalabalık yerleşim ve yaşam alanlarından geçen ve kısıtlı inşaat alanlarıyla yapımı planlanan metro hatlarında, çevre yapılar ve arazi ile olan ilişkiler BIM modeli ve lazer tarama (laser scan) teknolojisi yardımıyla kurulmakta ve mevcut duruma uygun tasa-rım çözümleri geliştirilmektedir. Tasarımı planlanan yapı ile doğrudan ilişkili mevcut yapıların lazer tarama ile elde edilen nok-ta bulutu verisi BIM modeli ile entegre edilmekte ve gerekli koordinasyon sağlan-maktadır. Yer altında minimum boyutlarda inşa edilen istasyon yapıları içerisinde

mekanik ve elektrik tesisatların üç boyutlu koordinasyonu ile olası çakışmaların önüne geçilmektedir. Prota Mühendislik’in tasa-rım çalışmalarını BIM ile yürüttüğü, teknik şartname gereklerinden birinin BIM olduğu ilk altyapı projesi Kabataş-Mecidiyeköy-Mahmutbey metrosu 2017 yılında dünyanın bu alanda en prestijli yarışması olan AEC Excellence 2017’de altyapı kategorisinde finalist olmuştur. AEC Excellence 2018’de ise Ataköy-İkitelli metro projesi ile katılım sağlanmış ve finalist olunmuştur. Ataköy-İkitelli projesi o yıl finale kalan tek Türk projesidir. Bu yıl ise Prota olarak “Yılın En İnovatif Firması” kategorisinde finalist olmaya hak kazanan tek Türk firması olma-nın gururunu yaşıyoruz.”

BIM ile entegre edebildiğimiz Sanal Gerçeklik (VR) ve Arttırılmış Gerçeklik (AR) teknolojileri sayesinde yapının son kullanıcıları tasarım aşamasında yapı ile ilgili bilgi sahibi olabilmektedir. Tasarım çalışmaları tarafımızca yürütülen İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Hastanesi ve Eğitim Yapıları projesinde VR teknolojisi yardımıyla hastane yapıları doktorlara, eğitim yapıları ise öğretim görevlilerine tasarım aşamasında sunularak görüşleri alınmıştır. Yapının son kullanıcıların ta-sarım aşamasında projeye dâhil olmasıyla işletme aşamasına yönelik kriterler de göz önünde bulundurularak daha verimli

Daha Hızlı, Daha Ekonomik, Daha Akıllı İnşaa Etmeye Doğru…


tasarım çözümleri sunulmuştur. Benzer şekilde tasarım çalışmaları BIM ile yürü-tülen 3000 ton/gün kapasite ile saatte 77 mwh güç üretmesi planlanan Kemerbur-gaz Evsel Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisi projesinde; oldukça komplike olan mekanik ve elektrik tesisatların koordi-nasyonu BIM platformunda yapılmıştır. Tesisin işletme aşamasında gözetimi için belirlenen noktalardan tesinin ne oranda denetlenebildiği tasarım aşamasında VR teknolojisi ile test edilmiştir.

Prota Mühendislik’in tasarımlarını ger-çekleştirdiği ulaşım yapıları, hastaneler, eğitim yapıları, enerji tesisleri, data mer-kezi gibi birçok yapı tipi için BIM, tasa-rım aşamasından işletme aşamasına kadar kurgulanmaktadır. Bu nedenle Prota; mühendislik ve tasarım çalışmalarında, yapının tüm yaşam döngüsünü göz önün-de bulundurarak optimum ve sürdürüle-bilir çözümler sunmaktadır. Yapının her aşamasında birden çok paydaş tarafından veri üretilmektedir ve bu verilerin korun-ması ile proje süresinde ilgililerine dağı-tılması oldukça önemlidir. Çalıştığımız projelerde tasarım verilerinin yönetimini bulut teknolojileri sayesinde yapmakta-yız. Bulut teknolojisi yardımıyla verilere mobil erişim mümkün olmakta ve yetki-ler dahilinde her paydaş hızlı ve güvenli bir şekilde ulaşabilmektedir.

Prota, her üç yılda bir düzenlemeyi gele-nek haline getirdiği “geleceğe yönelik” seminerler dizisine AUTODESK’in sponsorluk katkısı ve TürkMMMB’nin destekleriyle geçtiğimiz yıl büyük ilgi ve katılım gören “BIM ve Ötesi: İnşaat Sektöründe Dijital Dönüşüm” sempozyu-munu eklemiştir. Türk inşaat sektörüne katkı sağlamayı görev edinen Prota, bu sempozyum ile Amerika, Kanada, Avrupa ve Türkiye’den konusunda uzman konuş-macıları ağırlamış ve yaklaşık 500 ziya-retçinin katıldığı sempozyumda geleceğe yönelik teknolojiler masaya yatırılmıştır.

Birleşmiş Milletler (BM)’in 2019 yılı raporuna göre günümüz dünya nüfusu yaklaşık 7,7 milyarken, 2030 yılında 8,5 milyar olması beklenmektedir. Bu veriye göre ortaya çıkan sonuç ise her yıl ne-redeyse 70 milyon kişi dünya nufüsuna eklendiği gerçeğidir. Bu durumda yapı-lacak sayısız üst yapı, ulaşım, altyapı vb. inşaat projesi hayata geçecek ve bunları daha kısa sürelerde ve daha ekonomik yapmak giderek önem kazanacaktır. Tüm bu gelişmeleri göz önünde bulunduran Prota; daha hızlı, daha ekonomik ve daha akıllı tasarım çözümleri sunmayı ken-disine görev edinmiştir. Çözüm odaklı ve inovatif bir yaklaşımla, güvenilir ve sürdürülebilir tasarım çözümleri sunmaya devam edecektir.

Saniye ÖKTEMBIM ve Teknoloji Koordinatörü

Yönetim Kurulu ÜyesiProta Mühendislik

Öktem, Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mü-hendisliği ve Harita Mühendisliği bölümlerin-den lisans ve İstanbul Teknik Üniversitesi Yapı İşletmesi anabilim dalından master derecesi ile mezun olmuştur. Prota Mühendislik’te proje yönetim ve koordinasyon mühendisi olarak uzun yıllar çalışmıştır. Firmanın BIM’e geçiş kararının ardından BIM Koordinatörü olarak çalışmaya başlamıştır. Firmanın mühendis-lik çalışmalarını üstlendiği altyapı ve üstyapı projelerinde BIM deneyimi kazanmıştır. BIM ve Teknoloji Koordinatörü olarak görevine devam eden Öktem, aynı zamanda yönetim kurulu üyesidir.

Saniye ÖKTEM


Üyelerden Projeler

ÖzetTürkiye’nin en yüksek, çift eğrilik-li beton kemer baraj olan Yusufeli Barajı’nın gövde dahil tüm yapılarının uygulama projelerinin hazırlanması, Su-Yapı Mühendislik ve Müşavirlik A.Ş. tarafından yürütülmektedir. Bu çalışma-lar santral binası ve yardımcı yapıları da BIM yazılımı olan Revit kullanılarak projelendirilmiştir. Yusufeli Barajının matematiksel olarak tanımlanan gövde çizimlerinin yapılabilmesi için ise Au-toCAD üzerinde çalışan özel bir yazılım hazırlanmıştır. Bu yazılım kullanılarak geometri yüksek doğrulukta çizilmiştir. Ayrıca ihtiyaçlar göz önüne alınarak yazılıma eklenen yeni fonksiyonlar ile çeşitli sistemlerin metrajları da insan hatasını minimuma indirerek alınabil-miştir.

Proje TanımıTamamlandığında 275 metre yüksekliği ile Türkiye’nin en yüksek, çift eğrilikli beton kemer baraj tipinde ise dünya-nın üçüncü yüksek barajı olacaktır. 2,2 milyar m3 depolama kapasitesine sahip Yusufeli Barajı, Çoruh Nehri üzerinde

işletmede olan ve kurulacak baraj ve HES’ler içerisinde en yüksek depolama kapasitesine sahiptir.

Barajın proje karakteristikleri;

Tipi : Çift Eğrilikli Beton KemerKret Kotu : 715 mKret Uzunluğu : 490 mTalvegden Yüksekliği : 220 mTemelden Yüksekliği : 275 mGövde Hacmi : 2.831.729 m3Ünite Sayısı : 3 adetTürbin Tipi : Düşey Eksenli FrancisÜnite Gücü : 180 MWToplam Kurulu Güç : 540 MWYıllık Enerji Üretimi : 1 817 GWh/yıl

Aşağıda geometrinin teorik tanımı kısmında açıklandığı üzere baraj kati projede 715 ile 495 kotları arasında ve yamaçlara yaslanacak, temelde ise 495 ile 440 kotları arasında beton dolgu kütle şekilde tasarlanmıştır. Uygulama safha-sında yamaçları güçlendirmek ve yükü temele daha büyük alanda aktarmak için kazılar derinleştirilerek bir yastık betonu yapılmış ve yine gövdenin alt seviyesi, gövdenin bir parçası olarak 440 kotuna kadar indirilerek kayaya oturtulmuştur.

Tasarımda Yapı Bilgi Modelli Kulla-nımı

YAPI BİLGİ MODELLEMESİ (BUILDING INFOrMATION MODELING)Yapı Bilgi Modellemesi (YBM) projele-rin tasarım safhasından işletme safhasına kadar olan süreçlerin dijitalleştirilme-sidir. Uzun yıllardır uluslararası inşaat sektöründe kullanılmaktadır, son yıllarda Türkiye’de de birçok projede kullanılma-ya başlanmıştır. Dijital olarak yapı ele-manlarının akıllı 3D modellerinin ve bu elemanların ilgili verinin işlendiği dijital modellerin oluşturulması konseptine veri-len isimdir. Bu modeller daha doğru tasa-rım kararlarının alınması sonucu, tasarım ve imalat safhaların verimi artırmakta, imalatların takibini kolaylaştırmakta sü-rekli güncellenen verilerin olması halinde işletme ve bakım planlanmasına kadar yapıların baştan sona tüm süreçlerinde fayda sağlamaktadır.

BArAJ TESİSLErİNİN TASArIMI

Boyutları ve geometrisi dolayısıyla baraj gövdesi olarak yenilikçi bir proje olan Yusufeli Barajı ve HES tesislerinin tasa-rım süreçlerinde de YBM kullanılmıştır. Yer altında gömülü olan Santral, GIS ve Trafo Binaları İşverenin bir talebi olma-masına rağmen proje kalitesini arttırdığı için ile YBM kullanılarak projelendiril-miştir. Bu sayede disiplinler arası daha etkin koordinasyon sağlanmıştır. 3D olarak karmaşık olan bu yapıların proje-lendirmesi hem kaliteli ve hızlı şekilde yapılmış hem de inşaatın gidişatında orta-ya çıkan revizyon ihtiyaçları da çok hızlı bir şekilde çözümlenmiştir.

Kesin Projeye Göre Baraj Gövdesinin Teorik Tanımı [1]

Yusufeli Barajı, Kesin Proje aşamasında vadinin şekil ve jeolojisi dikkate alınarak, gövdeye rezervuardan gelen su yükünü, yerleştiği vadinin yamaçlarına dengeli bir şekilde yayacak şekilde projelendiril-miştir. Bu nedenle yapılan matematiksel çalışmalar sonucunda çift eğrilikli kemer baraj geometrisi tanımlanmıştır.

YUSUFELİ BARAJI BIM İLE SANTRAL TASARIMI ve GÖVDE ÇİZİM OTOMASYONU

Baraj Gövdesi İzometrik Görünüm


Düşey Kesitteki Eğriliğin Tanımı

Şekil 1 Düşey Kesit [1, p. 3]

Yatay kesitte eğriliğin kota bağlı tanımı

Şekil 2 Kurp Formülü [1, p. 6]

Şekil 3 Plan Görünümleri [1, p. 5]

Yatay kesite Kaçıklık ve Kayma

Şekil 4 Plan Parametreleri [1, p. 4]

Kota bağlı olarak hesaplanan her yatay eksen, baraj koordinat sisteminin Y doğ-rultusunda kaydırılmakta ve eğriliğin merkezi etrafında döndürülmektedir.

Düşey Derz Belirlenmesi

Önceden belirlenmiş referans silindir olarak adlandırılan ve aslında gövdenin en üst kotundaki bir eğri üzerinde belirli açılarda kesen ışınların nokta koordinat-ları referans olarak kullanılmıştır. Düşey derz, geometrik olarak mansap ve memba eğrilerine bu noktalardan geçen en kısa çizgi olarak tanımlanmıştır.

Çözülmesi Gereken Problemler

Yukarıda belirtilen geometrik tanımlama-lar, baraj gövdesinin çizilmesi için mate-matiksel hesapların yapılmasını gerekli kılmıştır. Bu nedenle CAD çizimlerinin yapılabilmesi için tek tek hesaplanmış verilerin çizim ekibine verilmesi gerek-miştir. İstenen her kot için birçok verinin hesaplanması gerektiği göz önüne alındı-ğında, bu işin hem çok zahmetli olacağı hem de CAD ile yapılacak çizimlerde insan faktöründen dolayı hatalı hesap riski olacağı değerlendirilmiştir.

Çözüm

İlk etapta memba ve mansap yüzeylerinin çiziminin yapılabilmesi için baraj ekseni doğrultusunda belirlenen bir değişken mesafe boyunca noktaları hesaplayan bir EXCEL oluşturulmuştur.

Ayrıca problemin devamındaki kenar noktalardan mansap memba yüzeyi ara-sına diklerin hesaplanması konusunda yakınsama metodu kullanılmıştır.

Gökmen Tuna BEcERİK

Gövde yapıları, Tüneller, Santral Binası ve Enerji Çevrim yapıları Izometrik görünümü

Santral Binası BIM Modeli

Şalt Sahası İmalatı

Santral Binası İmalatı

Transformatör Bloğu İmalatı


Üyelerden Projeler

Fonksiyon üzerinde hesaplanan adım X ne kadar küçük değer seçilse dahi fonk-siyonun hiperbolik olması nedeniyle bir noktadan sonra fonksiyonun türevi sonsu-za gitmiştir. Bu nedenle yüzeyi belirleyen fonksiyonun Y ekseniyle teğet hale gel-mesinden dolayı çok yüksek hassasiyetli noktalar tespit edilememiştir.

Bu noktadan sonra problem, bir mate-matik problemi olarak incelenmiş, mate-matik programı kullanılmasının faydalı olacağına kanaat getirilmiştir. MATLAB isimli matematik programı içinde bulu-nan “symbolic solver1” modülü kullanıl-mıştır. Geometrik fonksiyonların ortak çözüm kümeleri bulunarak noktaların gerçek yerleri hesaplanmıştır. Burada kullanılan denklem çözme metotları ile mansap ve memba eğrisini en kısa yoldan geçen derz çizgileri hesaplanmıştır. Bu çözümlerin oluşturulması için yüksek işlem gücü barındıran bir bilgisayarın tam gün çalışması ile elde edilen noktalar AutoCAD API2 kullanılarak AutoCAD içinde oluşturulmuş çizgi ve polylinelar kullanılarak çizdirilmiştir.

1 MATLAB yazılımının denklem çözmeye yarayan aracı2 AutoCAD üzerinde .Net yazılımları yapmaya yarayan platform

Şekil 5 Gövde 3D görünümü

Belirli bir aşama kat ettikten sonra kazı işleri için ara kotlardan da plan kesitlerin hazırlanması gerekmiştir. Bu ihtiyaca cevap verebilmek ise için çok uzun ça-lışma saati olan MATLAB ile hazırlanan programın çalıştırılması işlemi pratik olmadığı için yeni bir çözüm bulma ihti-yacı ortaya çıkmıştır.

Bu aşamada geometri tanımı tekrar in-celenmiş, yatay mansap ve memba ge-ometrisini tanımlayan formülün aslında standart elips denkleminin özel bir formu

olduğu tespit edilmiştir. Bu noktadan sonra MATLAB ile denklem çözümü yerine AutoCAD API içinde bulunan geometri kütüphanesi kullanılarak geo-metrik denklemlerin çözümleri çok hızlı ve çok yüksek doğrulukta hesaplanmıştır.

Şekil 6 Örnek Ano Planı

Tüm program AutoCAD API kullanıla-rak tekrar yazılmış ve basit bir ara yüz ile çizim ekibinin istediği kottan plan kesit ve derz çizgilerini çizdirebileceği bir şekle gelmiştir. Yine program vasıtasıyla derz açılımları da tek tuş ile istenen sık-lıkta çizilebilmiştir.


Ayrıca program ile oluşturulan planlar ve derzler, kotlu olarak oluşturulmuştur böy-lece döküm anoları da otomatik olarak çizilebilir hale gelmiştir.

Bu nesneler otomatik olarak oluşturulan binlerce katman ile çok rahat bir şekilde filtrelenebilmektedir.

Ek Geliştirmeler

Betonun yaydığı ısının kontrollü bir şe-kilde soğutulması için ano yatay yüzey-lerine yerleştirilen metal soğutma suyu

borularının oluşturduğu sisteme soğutma borusu sistemi denmektedir. Bu projede, gövdenin planı her kotta farklı olduğundan bütün anolar da birbi-rinden farklıdır. Bu sebeple her bir ano için bu sistemin belirlenen mühendislik kuralarına uygun şekilde tasarlanması ve boru güzergâh tasarımları yapılan bu sis-temin, daha sonra metrajının alınması ve üretim paftalarının hazırlanması gerek-mektedir. Bugüne kadarki uygulamalarda metraj verisinin hem çizen tekniker tara-

fından hazırlanması hem de kontrol eden kişinin de doğruluğunu teyit etmesi için ciddi bir zaman har-canması gerekmekteydi. Ancak hazırlanan program ile polyline olarak çizilen tüm sistem seçilerek hiçbir farklı eleman atlanmadan otomatik olarak pozlanmış ve böylece metraj kontrolü, programa tam güvenin sağ-lanması ardından yapılma-ya başlanmıştır. Yine bir benzeri otomasyon baraj gövdesinin sızdırmazlığını garanti etmek için yapılan düşey derz enjeksiyon sis-temi için de hazırlanmıştır.

SonuçBaraj tekniği açısından yenilikçi olan bu barajın projelendirilmesi safhasın-da da birçok yeni tekno-loji kullanılmıştır. Santral binası ve ilgili yapılarının projelendirmesi BIM ile yapılmış ve bu sayede

proje daha kaliteli ve hızlı üretilebilmiş-tir. Görsel tasarımın faydaları sayesinde de uygulama sırasında karşılaşılabilecek problemlerin çoğu öngörülmüş ve proje safhasında çözülmüştür.

AutoCAD üzerinde yapılan otomasyonlar sonucu çizim olarak çok uzun zaman gerektiren bir geometri, çok yüksek has-sasiyetle hesaplanmış ve otomatik olarak çizilmiştir. Ayrıca proje safhasında her bir ano için teknikerin ve kontrol eden mühendisin ayrı ayrı zaman ayırmasını gerektiren metraj işleri otomatik hale getirilmiştir. Bu sayede projedeki insan kaynaklı hatalar en aza indirilmiş ve kı-sıtlı zaman içerisinde üretilmesi gereken projelerde, şirket bünyesinde proje bazlı olarak aşırı zaman kaybına neden olma-dan yüzlerce pafta oluşturularak inşaat programının önünde gidilmiştir.Şekil 7 Örnek Soğutma Boruları

Gökmen Tuna BECErİK

1987 Ankara doğumlu olan Gökmen Becerik, 2009 yılında Bilkent Üniversitesi, Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümünden mezun olmuştur. Mezuniyetinden sonra, yüksek lisans başlangıcına kadar Özgen Elektrik firmasında elektrik mühendisi olarak çalışmıştır. 2013 yılında İsveç Kraliyet Üniversitesinde yüksek lisansını tamamlamış ve Su-Yapı Mühendislik ve Müşavirlik A.Ş. firmasında çalışmaya baş-lamıştır. Su-Yapı firmasında, tüm disiplinler ve faaliyet alanlarında BIM ile proje üretim ge-çiş sürecini başından itibaren yönetmektedir. Bu kapsamda her türlü teknolojik yeniliklerin Firmaya kazandırılması konularında öncülük yapmakta ve hizmet standardını ve hızını art-tıracak çeşitli yazılımlar ve uygulamalar da geliştirmektedir. 2019 yılına kadar HES Tesis-leri, Arıtma Tesisleri, Köprü ve Yol projelerin-de ARGE odaklı çeşitli görevler almış ve daha sonra BIM Yöneticisi olarak çalışmıştır. 2019 Yılından itibaren SU-YAPI firmasında Bilgi ve İletişim Teknolojileri Bölüm Başkanı ola-rak çalışmalarına devam etmektedir.

Gökmen Tuna BEcERİK


Etkinlikler

9. Dünya Su Konseyi Başlangıç Toplantısı, Dünya Su Konseyi 69. Yönetim Kurulu toplantısını takiben 19-21 Haziran 2019 tarihleri arasında Senegal’in Diamniadio şehrinde gerçek-leştirilmiştir. Toplantıya akademisyenler, uluslararası kuruluşlar, sivil toplum örgütleri ve özel sektör temsilcilerinden 560 kişi katılmıştır. 9.Dünya Su Forumu 2021 yılının Mart ayında “Water Security for Peace and Development” ana teması ile Dakar’da organize edilecektir.

Toplantının açılışında Dünya Su Konseyi Başkanı Loic Facuhon ve Senegal’in Su ve Sanitasyon Bakanı Serighe Mbayı Thi-am Afrika’nın doğal kaynakları ve toprak kaynakları yönünden zengin olduğunu ve özellikle kıtada zeki ve enerjik insan

topluluğunun olduğunu ve önümüzdeki iki yıl boyunca suyun kalbinin Afrika, Senegal ve Dakar’da atacağını ifade etmişlerdir.

Dünya Su Konseyi Başkanı Loic Fauc-hon “Su Güvenliği” kapsamı içeresine su kalitesi ve kirliliğinin önlenmesinin de dahil edilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Başlangıç toplantısında, Su Güvenliği, İşbirliği, Kırsal Gelişmede Suyun Yeri, Yönetişim ve İnovasyon öne çıkan tema-lar arasında olmuştur.

Sınıraşan sular konusunun öncelikli ko-nular içinde yer alacağı fakat Yönetişim ve İnsani Kriz konusunun daha öncelikli olarak ele alınacağı ifade edilmiştir. 9. Su Forumu “Su Yönetişim İnovasyo-

nu” için bir mihenk taşı olarak görülmek-tedir. Su yönetimini daha ileriye taşımak için gelişmiş bilgiye ve davranış kalıp-larının değiştirilmesi gerektiği savunul-muştur. Bu doğrultuda yeni bir çalıştay biçimi olarak çok popüler olan interaktif katılımcının daha çok rol aldığı laboratu-var çalışmalarının düzenlenmesine karar verilmiştir.

Gündeme gelen diğer konular ise insan hakkı olarak Su ve Sanitasyona Eri-şim, Çevresel Güvenlik ve Ekosistem Bütünlüğü, Su Kalitesi ve Entegre Su Kaynakları Yönetimi olmuştur. Bu ko-nular başlığı altında Sürdürülebilir Kal-kınma Hedefleri (SKH) 6 ve su ile ilgili SKH’lere de atıf yapılmıştır.

DÜNYA SU KONSEYİ 69. YÖNETİM KURULU

TOPLANTISI18 Haziran 2019 , Senegal

Dünya Su Konseyi’nin 69.Yönetim Kurulu Toplantısı Senegal’in Dakar Şehrinde 18 Haziran 2019 tarihinde yapılmıştır.

Toplantıya Dünya Su Konseyi Başkanı Loic Fauchon başkanlık etmiştir. Toplantıda Dünya Su Konseyi ile ilgili olarak önümüzdeki aylarda öncelikli konular, 2021 yılının Mart ayında

Dakar’da yapılacak olan 9. Dünya Su Formu hazırlık çalışmaları, Dünya Su Konseyinin mali durumu ve komite çalışmaları hakkında bilgi alışverişinde bulunulmuştur.

Yönetim Kurulu Toplantısına Türkiye’den DOLSAR Mühendislik A.Ş.’yi temsilen Cem AKER katılmıştır.

9.DÜNYA SU FORUMU

BAŞLANGIÇ TOPLANTISI

İrfan AKER

1964 2019yıl

1964 2019yıl


Üyelerden Projeler

Yapılan incelemelerde mevcut ulaşım sistemleri kapasitelerinin, İstanbul yaka geçişlerinde olu-şacak talebi karşılamaya yetmeyeceği görülmekte; mevcut sistemlere entegre olacak, kısıtlı arazi kullanımında proje-lendirilecek, yapısal açıdan daha derin, yeni nesil ulaşım sistemi tasarımlarına ihtiyaç duyulmaktadır.

3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli, bu ihti-yaçlara cevap verecek bütünsel bir proje ihtiyacından doğmuştur. Proje kapsamın-da yeni teknik, estetik ve teknolojik tasa-rım yaklaşımları öngörülerek çalışmalar yapılmıştır.

Hızlı metro sistemi ve karayolu projeleri-nin İstanbul Boğazı geçişi kesimlerinin, boğaz silüetini etkilememesi amacıyla boğaz altından geçirilmesi ve ayrı tünel-ler yapılması yerine hem hızlı metro hat-larının hem de 2x2 karayolunun geçebile-ceği tek bir tünel planlanmış ve iki proje birleştirilerek “3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli Projesi” çatısı altında toplanmıştır.

İstanbul Boğazı’nın altından geçecek olan 4,3 km uzunluğunda ve 16,9 m çapındaki dev tünel içinde 2x2 şeritli karayolu ve çift hatlı metronun yer aldığı proje; raylı sistem ve karayolu hatlarıyla entegre olacaktır.

Proje kapsamında 15 adet istasyonlu, 31 km uzunluğunda metro hattı ve 16 km uzunluğunda karayolu yer almak-tadır. Metro hattının 350 metre uzunlu-ğundaki Haliç geçişinde yer alan istas-yon, Haliç’in dokusuna zarar vermemek için batırma tüp yöntemiyle su altında yapılacaktır. Yapı üstünde 8,5 m su derin-liği öngörülen Haliç Batırma Tüp Projesi, Türkiye’de deniz içinde imal edilecek olan ayaklar üzerine oturtulan ilk batırma tünel özelliğini taşıyacaktır.

Projenin tamamlanmasıyla, Avrupa Yakası’nda Hasdal Kavşağı’ndan, Ana-dolu Yakası’nda Çamlık Kavşağı’na ka-rayoluyla erişim 14 dakikada; İncirli’den Söğütlüçeşme’ye metro ile erişim 45 dakikada sağlanacaktır. Günde yaklaşık 6,5 milyon yolcunun yararlanacağı

3 KATLI BÜYÜK İSTANBUL TÜNELİ


öngörülen bu proje, Avrupa Yakası’nda İncirli ve Anadolu Yakası’nda Söğütlü-çeşme semtleri arasında uzanan ve her iki yakada yer alan kent içi raylı toplu taşım sistemlerini birbirlerine entegre edecek; Avrupa ve Anadolu yakalarında yer alan ve yüksek yolculuk talebi bulunan nokta-larını birleştirecektir.

Proje, İstanbul kent içi raylı toplu taşıma ağına 10 noktada, 11 hatta entegre olmakta ve bu sayede raylı sistem ağın-dan birçok noktada yolcu transferleri sağlamaktadır.

Dünyada su altındaki en derin tünel ol-ması planlanan ve dünyanın en büyük tünel açma makinelerinden biri (TBM) ile inşa edilecek 3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli’nin tasarımına esas parametrele-rin belirlenmesi amacıyla 2017 yılında çalışmalar başlatılmıştır. 83 metre bo-yunda, 20 metre eninde olan ve İstanbul Boğazı’ndaki olumsuz akıntı şartlarında kendisini sondaj yapacağı noktada motor-ları vasıtası ile sabitleme özelliğine sahip sondaj gemisi ile 2 ay boyunca zemin tarama işlemleri yapılmıştır.

İstasyonlar3 Katlı Büyük İstanbul Projesi kapsa-mında; İncirli, Zeytinburnu, Cevizlibağ, Vatan, Edirnekapı, Haliç, Okmeydanı, Perpa, Çağlayan, Mecidiyeköy, Gayret-tepe, Burhaniye, Altunizade, Ünalan ve

Söğütlüçeşme istasyonları yer almaktadır.

Ödüllü bir yapı: Cendere Viyadüğü:3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli karayo-lu kesimi kapsamındaki ve geleneksel yöntemlerin dışına çıkılarak yenilikçi ve modern çözümlerin üretildiği Cen-dere Viyadüğü, 3 Katlı Büyük İstanbul Tüneli’ni yüzeyde simgeleyen özgün bir yapı olarak dikkat çekmektedir.

Hızla gelişen bir lokasyonda, Kâğıthane Deresi üzerinde Tem Otoyolu’na para-lel olarak konumlandırılan viyadükte, yapısal anlamda geleneksel yöntemlerin dışına çıkılarak yenilikçi ve modern çözümler üretilmiş; aydınlatma sistemi projenin ana kurgusuna uygun, değişken ve renk geçişlerini sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

Tasarım, “The Architecture MasterPri-ze (AMP)” ulaşım kategorisinde en iyi 3 çalışmadan biri seçilmiş; A’Design Award and Competition, Mimari, Binalar ve Yapı Tasarımı kategorisinde ise bronz tasarım ödülü almıştır.

Kürşad ELMALI

Kürşad Elmalı, 1992 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü’nden mezun olmuştur. 1992 yılından 1999 yılına ka-dar sektörde farklı firmalarda çalıştıktan sonra 1999 yılında Yüksel Proje Uluslararası A.Ş’de Toplu Taşıma Sistemleri projelerinde görev almaya başlamıştır. Ulaşım, altyapı ve üstya-pı konularında ulaşım yapıları, yeraltı yapıları ve üst yapı alt disiplinlerinde tasarım, tasarım ile saha kontrollüğü ve tasarım yönetimi ko-nularında deneyim sahibi olan Kürşad Elmalı, 2017 yılından beri firmada Etüt Proje Koordi-natörü olarak görev yapmaktadır.

Kürşad ELMALI


FIDIc Yayınları

ÖZGÜN YAYINLAR

Plant and Design-Build Contract 1st Ed (1999 Yellow Book) Conditions of Contract for Plant & Design-Build (First Ed, 1999). For Electrical & Mech. Plant & For Building & Engineering Works Designed by the Contractor. Gen. Conds; Guidance for Preparation of Conds of Part. Application; Forms of Tender.

İnşaat İşleri İdari Şartnamesi (Kırmızı Kitap) 1.Baskı-1999 Bölüm 1: Genel Şartlar, Bölüm 2: Özel Şartların Hazırlanmasına Yönelik Rehber, Bölüm 3: Teklif mektubu, sözleşme anlaşmaları ve uyuşmazlık çözüm anlaşması formları

Kısa Sözleşme Formu (Yeşil Kitap) 1.Baskı-1999Bölüm 1: Anlaşma, Bölüm 2: Genel Şartlar, Bölüm 3: Uyuşmazlık Çözüm Kuralları,Bölüm 4: Yol Gösterici Bilgiler

ÇEVİRİ YAYINLAR

Mühendislik- Tedarik- Yapım (MTY) / Anahtar Teslimi Projelerin Sözleşme Şartları (Kurşuni Kitap) 1. Baskı-1999Bölüm 1: Genel Şartlar, Bölüm 2: Özel Şartların Hazırlanmasına Yönelik Rehber,Bölüm 3: Teklif Mektubu, Sözleşme ve Uyuşmazlık Çözüm Anlaşması Formları

Conditions of Contract for Plant & Design-Build (Second Ed, 2017). For Electrical & Mech. Plant & For Building & Engineering Works Designed by the Contractor. Gen. Conds; Guidance for the Prepn of particular conditions and Annexes: forms of securities, Forms of Letter of Tender, Contract Agreement and Dispute Adjudi-cation/Avoidance Agreement

Conditions of Contract for Construction (Second Ed. 2017). For Building and Engineering Works designed by the Employer. General conditions; Guidance for Preparation of Particular Conditions; Forms of Letter of Tender, Letter of Accept-ance, Contract Agreement and Dispute Adjudication/Avoidance Agreement, etc.

Conditions of Contract for EPC Turnkey Projects (Second Edition, 2017). General Conditions; Guidance for the Preparation of particular conditions and Annexes: forms of securities; Forms of Letter of Tender, Contract Agreement and Dispute Adjudication/Avoidance Agreement, etc.

Birliğimiz tarafından satışı ve çevirisi yapılan FIDIC yayınlarından bazıları aşağıda sunulmuştur. Bu yayınların tüm listesine ve sipariş formuna web sitemizden (www.tmmmb.org.tr) ulaşabilirsiniz.


Efca’nın 2020 Yılı,

Yıllık Konferansı ve Genel Kurulu,

Birliğimiz’in ’ında İstanbul’da

EFCA 20204 - 5 Haziran 2020

The Ritz Carlton Otel, İstanbul


Kültür Sanat

Bu sayımızdaki kültür sanat köşemizi Ankara’nın yerel markası Evliyagil Müzesi’ne ve kurucusu Sarp Evliyagil’e ayırdım. Sarp Evliyagil Ankara İncek bölgesinde açtığı modern sanat müzesi Müze Evliyagil ile Ajans Türk’te sağladığı başarıyı sanat alanına da taşıyarak, kısa zamanda önemli sergilere ev sahipliği yaptı ve sanat camiasında adından söz ettiriyor. Sarp Evliyagil 1970 İstanbul doğumlu ama Ankara’da büyümüş. Sırası ile Ayşe Abla İlkokulu, Tevfik Fikret Lisesi ve Bilkent Üniversitesi’nden mezun olmuş. Ankara Üniversitesi’nde de mastırımı tamamlamış. 1989’dan beri part time, 1993’ten beri tam zamanlı olarak iş yaşamının içerisinde olan bir sanayici ve sanatsever.

Evren YİĞİT: Sarp Bey, bize ailenizden ve Ajans Türk’ün kuruluş hikayesinden bahseder misiniz?

Sarp EVLİYAGİL: Ailemizin kökleri 4 kuşak evvel Malatya ilinin Darende ilçesinde yaşayan ve Evliya olarak tanınan büyük dedemiz hacı hüseyin Evliyazade’ye dayanıyor. Sülalenin bir bölümü 19. yüzyılda Sungurlu ilçesi üzerinden İstanbul’a göçmüş ve Eminönü’ne yerleşmiş, 1940’lara dek Eminönü ve Sirkeci’de yaşamış ve çalışmışlar. Dedem Mustafa Evliyazade Osmanlı son dönem ve Cumhuriyet’in ilk döneminin önde gelen manifatura ihracatçılarındanmış. 2 oğlu baba mesleklerine devam etmek istememişler, Cağaloğlu ve Eminönü’nün de o yıllardaki

Basın’ın merkezi oluşunun etkisi ile basım ve basın alalına yönelmişler ve 1951 senesinde Ajans Türk’ü kurmak için Ankara’ya göç etmişler.

E.Y: Ankara Evliyagil soyadı için ne ifade ediyor ve Evliyagil ailesi Ankara’ya nasıl bakıyor?

S.E: her ne kadar aile kütüğümün aile kabristanımız ve bir ayağımız İstanbul’da olsa da, Ankara bizim 70 yıllık zaman diliminde geliştiğimiz, kök saldığımız yer. O yüzden burasını tam olarak bırakamıyoruz ve önemsiyoruz.

E.Y: Sanata ilginiz ne zaman başladı?


S.E: 20’li yaşlarımda. hem işimizin görsel sanatlarla iç içe olmasından, hem de aile ortamımızda her zaman sanatçılar olmasından ötürü olsa gerek. Kendime ait ilk eseri 23 yaşımda satın almıştım.

E.Y: Ailenizin ismini müzenize verdiniz. Modern sanat müzesi kurma fikri nasıl gelişti ve neden sanat merkezi olarak görülen İstanbul değil de, Ankara’yı seçtiniz?

S.E: Müze fikri elimdeki eserlerin sayısının artması ile oluştu. Eser sayısı 300-400 adede ulaşınca, ev ve iş yerimizde bunların sadece 30-40 adedini sergiler duruma gelince, insanda kendisinin bile göremediği eserleri toplumla paylaşma arzusu oluşuyor.

Evren YİĞİT


Kültür Sanat

Ankara’yı seçme sebebim ise 7 milyonluk Başkent’te kendine ait koleksiyonu olan hiç modern müze olmaması sebebidir. Yani bir ilktir.

E.Y: Koleksiyonunuzun içeriğinden bahseder misiniz?

S.E: Koleksiyonum 1950-2019 yani günümüz Türk modern ve çağdaş sanat eserlerinden oluşuyor.

E.Y: Türkiye’de özel müze kurmak ne kadar zor? Ne gibi problemlerle karşılaştınız? Nasıl bir profesyonel destek aldınız?

S.E: Özel müze kurarken evvela bunu neden yaptığınızı anlamaya çalışan bir bürokrasi ile karşılaşıyorsunuz? “Topluma faydalı olmak için” cümlesine şüphe ile yaklaşan bir bürokrasi. Bize mesela ilk soruları “yeraltı antikalarınız nerede? Diye” sordular. Bunun bir Modern sanat müzesi olduğunu anlatmamız bir ayımızı aldı. Biraz uğraştık fakat sonunda Başkent’in ilk Modern ve Çağdaş Sanat müzesini kurmaya muvaffak olduk.

E.Y: Kuruluşundan beri Müze Evliyagil hangi sergilere ev sahipliği yaptı?

S.E: Müze Evliyagil’in kuruluşundan bu yana Deniz Artun küratörlüğünde “Anakara”, Derya Yücel küratörlüğünde 15. İstanbul Bienali Komşu Etkinliği “Ev”, Beral Madra küratörlüğünde “Düşünme İkonları: İmgeler ve Metinler” ve “Ben her Zaman Öteki’nin Alanındayım: Agah Uğur Koleksiyonundan Bir Seçki”, Nilüfer Şaşmazer küratörlüğünde “Füg” sergileri gerçekleşti. Daha kısa süreli sergi ve projelerin de gerçekleştiği ArtOda ise “Efsanevi Yaratıklar, İlhan Koman Arşiv Sergisi”, “Av”, “Aynı Bahçe”, Alfa18: Ezgi Ecem Okşin, “Son Altın Günü”, Aylime Aslı Demir küratörlüğünde “Kaybolan Aracı”, “Kapalı Kapılar” ve Alfa19: Umut Kambak, “Mümkün Dünyalar” sergilerine ev sahipliği yaptı.

E.Y: Sanata yatırım yaparken neye göre karar veriyorsunuz? Bir eseri görünce sizi neler heyecanlandırır?

S.E: Zamanla okuyarak görerek bir göz terbiyesi yaşıyorsunuz. Kendi zevkim, alım yaparken ilk pusulam. Güvendiğim 1-2 galeri yöneticisi dostuma ve müzenin direktörü iş arkadaşıma da danıştığım zamanlar olur.


E.Y: Sizce modern sanat Türkiye’de nasıl algılanıyor? Yurtdışına da çok gidip geliyorsunuz, sanat konusundaki bilincimizi nasıl arttırabiliriz?

S.E: Son 10 yılda ülkemizde Modern ve Çağdaş Sanat piyasası çok gelişti. Sanat piyasası tamamen gsmh’nin artışı ile gelişir her ülkede ve her toplumda. Zenginleşen bireyler önce evlerini büyütür, sonra arabalarını değiştirir, sonra sıra sanat yatırımına gelir. Yurtdışındaki müzeler ve sanat fuarlarını gezmek insanın muhakkak göz terbiyesini ve sanat bilincini artırır. Neticede kimse sanat bilgisiyle doğmuyor. Okumak, araştırmak ve görmekle bu bilinç oluşuyor.

E.Y: 10 yıl sonra kendinizi ve müzenizi nerede görüyorsunuz? 10 yıllık vizyonunuzdan bahseder misiniz?

S.E: 10 yıl sonra Müzenin hacminin ilave binalarla daha büyütmeyi, İstanbul Dolapdere’de açtığımız proje mekanını da daha kapsamlı hale getirmeyi, koleksiyonu geliştirmeyi ve yılda 2-3 büyük sergiden 25-30 kapsamlı ve büyük sergi açmış olmayı hedefliyorum.

E.Y: Ankara 1970 li yıllara kadar sanat ve kültür konusunda çok önemli bir yere sahipmiş, pek çok sanatçıyı yetiştirip İstanbul’a göndermiş. Geldiğimiz noktada Ankara’nın kültür sanat konusunda eski ışıltısına sahip olmadığını görüyoruz. Bu anlamda bence çok önemli bir iş başardınız. Öncelikle çabalarınız için bir Ankara’lı olarak teşekkür ediyorum. Ankara’da sizce sanat ve kültürün gelişmesi için ne gibi adımlar atılmalı?

S.E: Ben çok teşekkür ederim. Ankara gerek sanayi gerek ticaret olarak zayıf bir ekonomiye sahip. Fakat Devletimizin başkenti ve buna bağlı taahhüt sektörü burada çok aktif. Taahhüt firmalarının 2. ve 3. Kuşakları bu işe ilgi duyar ve sanata ufakta olsa fon ayırırlarsa başkentin kültür ve sanat hayatına katkıları olur. Sonuçta ülkemiz eğitim, kültür ve sanatla ancak muhasır medeniyetler seviyesine yükselebilir. Sanat, düşündürür, eğitir, öğretir ve vizyon kazandırır.Çok teşekkür ederim.

Evren Yiğit, Yüksek Mimar, Teknik Müşavir Dergisi Editörü

Evren YİĞİT


Birliğimizden Haberler

Üyelerimizin Ulaştırma Projelerinde karşılaştığı problemler ve çözüm yol-larının belirlenmesi amacıyla oluşturulan Ulaştırma Projeleri Komisyonu ilk top-lantısını 14.06.2019 tarihinde TMMMB Merkezi’nde, Mehmet Dönmez (TMMMB YK Üyesi), Mustafa Önder, Oğuz Bala, Mu-rat Sancak Yavuz (Mescioğlu), Altan Ya-vuzcan (Temelsu), Ali Onur Kuyucak (Dol-sar), Ali Fuat Özden (Suyapı) katılımıyla yapmıştır.

Toplantıya katılan üyeler, Komisyonun ça-lışmalarında tüm Ulaştırma Projelerinin ve ilgili tüm İdarelerin İhale ve Sözleşme uy-gulamalarının ele alınmasına karar vermiş-lerdir.

İhalelerde karşılaşılan sorunlar:

Etüt-Proje, Yapım Kontrollüğü(Müşavirlik), Harita-Kamulaştırma, Araştırma Hizmetleri konularında karşılaşılan sorunlar ve öneriler aşağıda belirtilmiştir.

• Etüt Proje İhalelerinde genellikle Götürü Bedel İhale uygulanması

•Özel Teknik Şartnamelerin yeterli detay-da hazırlanmaması

•Kılavuz Plan nedeniyle maliyet tahminle-

rinin kolaylaşması •Bazı İdarelerim Birim Fiyatlı İhale yap-

ması •Birim fiyat teklif cetvelinde yer alan “ge-

nel mühendislik hizmetleri” kaleminin ihaleyi yarı götürü – yarı birim fiyat hale getirmesi

• “Proje kalemi”nin güzergah, köprü, vi-yadük, tünel projelendirme ve raporlama vb. iş kalemlerini kapsaması ve bu iş kale-mine km/TL fiyat verilmesinin istenmesi * ÖNERİ: Bu kalemin detaylandırılması ve birim fiyat teklif cetveline koyulması işlerin fiyatlaması açısından daha uygun olabilir.

• İhale öncesinde, güzergahın belirsiz ol-ması

* ÖNErİ: İhaleye çıkılmadan önce idare tarafından ön güzergah çalışması (koridor etüdü/fizibilite/planlama) yapılması veya yaptırılması, işin yaklaşık maliyet hesap-lanmasına doğrudan etkisi olan sondaj vb. iş kalemi miktarlarının yapılan güzergah çalışması sonucunda belirlenmesi ve söz konusu çalışmaların ihale dokümanları arasında isteklilerle paylaşılması, belir-sizliği ortadan kaldırabilir.

•Aşırı düşük teklifler:

* ÖNErİ: Hizmet Alımı İhalelerinde en azından Sınır Değer altındaki tekliflerin değerlendirilmeyeceği yöntemin uygulan-ması önemlidir.

İşin yapımı sırasında karşılaşılan sorunlar:

• Süre Uzatımı ve Fiyat Farkı:

* ÖNErİ: Projelerde süre uzatımları öngö-rülemediğinden firmaların mağdur olma-ması için Sözleşme kapsamına fiyat farkı konusunun eklenmesi önemlidir.

• Proje Kontrol ve Onay sürecinin uzunluğu: * ÖNErİ: Sürecin daha sağlıklı ve kısa olması için Bölge Müdürlüklerinin Proje-yi inceleyip görüşlerini Notlar ile birlikte Genel Müdürlüklere göndermesi, Genel Müdürlüklerin de bu Notları dikkate alarak İncelemesini tamamlaması önerilmektedir.

Çözüm Arayışı:

TMMMB Ulaştırma Komisyonu Görüşü oluşturulması ve İdare’lere sunulması deva-mında, İdareler ile bu konuların karşılıklı gö-rüşülmesinin uygun olacağı benimsenmiştir.

ULAŞTIRMA PROJELERİ KOMİSYONU

SU PROJELERİ KOMİSYONU

Su Projeleri Komisyonu, Devlet Su İşleri ve Su Yönetimi Genel Müdürlükleri tarafın-dan ihale edilen işler kapsamında üyelerimizin karşılaştıkları problemleri gündeme getirmek, bahsi geçen İdarelerin yetkilileri ile bu kurum-lara iş yapan üyelerimiz adına görüşmeler yap-mak suretiyle talepleri ileterek çözüm yolları üretmek üzere oluşturulmuştur.

Komisyonun çalışmaları kapsamında öncelik-le; planlama mühendislik hizmetleri, baraj-gölet, sulama, içmesuyu ve taşkın projeleri ile müşavirlik hizmetleri gibi farklı başlıklar altında, her birisi için uzmanlaşmış üye firma-larımızın temsilcilerinden oluşan alt komis-yonlar oluşturulmuştur. Alt komisyonlar kendi konularına yönelik olmak üzere, uygulamada karşılaşılan sorunlardan hareketle, ihale usul-leri ve Özel Teknik Şartnameler başta olmak

üzere önemli başlıkları tespit ederek birer ra-por halinde Su Projeleri Komisyonu’na ilet-mişlerdir.

Yönetim Kurulumuz, Su Projeleri Komisyo-nu tarafından tespit edilen hususlar üzerinde görüşmek üzere, önce Tarım ve Orman Ba-kan Yardımcısı Sn. Akif Özkaldı, takiben de Devlet Su İşleri Genel Müdürü Sn. Mevlüt Aydın’a ziyaretler gerçekleştirmiştir. Bu zi-yaretlerde özellikle 2018 yılı ikinci yarısından itibaren ülkemizde yaşanan ekonomik çalkan-tılar ve akabinde gündeme gelen kamu yatı-rımlarındaki ödenek yetersizliklerinin teknik müşavirlik sektörü üzerindeki etkileri günde-me getirilmiş, bahsi geçen yetkililerden özel-likle devam etmekte olan etüt ve proje işlerin-de ödenek kesintisi yapılmamasına yönelik söz alınmıştır. Su Projeleri Komisyonu tarafından

tespiti yapılmış olan uygulamada karşılaşılan sorunların, DSİ ve müşavirlik firmaları arasın-da karşılıklı olarak görüşüleceği bir çalıştayın düzenlenmesi de bu görüşmelerde kararlaştı-rılmıştır. Çalıştayın zamanlaması DSİ yetkili-leri ile birlikte belirlenecektir.

Su Projeleri Komisyonu, 7161 sayılı tasfiye ve devirlere yönelik kanun kapsamında süre uzatımına yönelik başvuruların da mümkün olduğu hususunu üye firmalar ile paylaşarak, bu konuda ihtiyacı olan üyelerimizi kanundan faydalanmaları yönünde motive etmiştir. Ko-misyon, DSİ ve SYGM’ye iş yapmakta olan üye firmalarımızın bu İdareler ile yaşadıkları ortak problemlere birlikte çözüm bulmak ve Yönetim Kurulumuzu bu konularda bilgilen-direrek en kısa sürede gerekli girişimlere yön-lendirmek üzere çalışmalarını sürdürmektedir.

Birliğimiz bünyesinde sektörden ve/veya üyelerimizden gelen taleplere istinaden uygulamada karşılaşılan bazı konuları belirleye-bilmek ve bunlara yönelik çözümler üretebilmek amacıyla çalışma komisyonları oluşturulmaktadır. Bu koisyonlar çalışmaları sonucunda raporlar hazırlamakta ve bu dokümanlar Yönetim Kurulu tarafından yapılan ziyaretler ve hazırlanan toplantılarla ilgili makamlara sunulmaktadır.

Üyelerimizin yoğun çalışma alanlarından olan Su Projeleri ve Ulaştırma Projeleri konularında oluşturulan komisyonlar diğer komisyonlardan farklı olarak daimi pozisyonda olup, Birlik bünyesinde sürekli olarak çalışmaya devam edecektir.

Bu komisyonlarda Yönetim Kurulu temsilcisi olarak yer alan Sekreter Üye Kerim Orhon (Su Projeleri Komisyonu) ve Sayman Üye Mehmet Dönmez (Ulaştırma Projeleri Komisyonu) tarafından hazırlanan çalışma özetleri aşağıda bilgilerinize sunulmaktadır.

Mete Erbuğ 1935 yılında, Türkiye’nin ilk kadın inşaat mü-hendislerinden Melek Erbuğ Hanım’ın (İTÜ 1933) üç çocuğundan en büyüğü olarak dünyaya gelmiş, 1958 yılında İTÜ İnşaat Fakültesi’nden mezun olmuştur. Meslek hayatına Bayındırlık Bakanlığı Demiryolları ve Limanlar İnşaat

Jeoloji Mühendisleri Odası’nın üç dönem boyunca Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yapan, yer bilimleri dünya-sının duayenlerinden, jeoloji mesleğinin öncülerinden Behiç ÇONGAR, 1939 yılında Kırklareli’nde doğdu. orta öğre-nimini 1956’da Darüşşafaka Lisesi’nde tamamladıktan sonra İstanbul Üniversi-tesi Fen Fakültesi Jeoloji bölümüne girdi

Dairesi Başkanlığında başlamış, askerlik görevini tamamladıktan sonra ise 1961 yılında İller Bankası Genel Müdürlü-ğü bünyesine katılmış, İller Bankası 5. Bölge Müdürlüğü’nde 1963’de Bölge Müdür Muavini olmuştur. 1968 yılında, o tarihteki ismiyle Su-Yapı Müşavir Mü-hendisler Kollektif Şirketi’nde çalışmaya başlamış ve 1970 yılında Firmanın ortağı olmuştur. Bu tarihten itibaren, emekliye ayrıldığı 1999 senesine kadar Su-Yapı bünyesindeki içme suyu iletim, arıtma ve dağıtım konularındaki her türlü planlama, projelendirme ve müşavirlik hizmetle-

ve 1960 yılında Jeoloji Mühendisi olarak mezun oldu.

Mezuniyetin ardından Devlet Su İşleri’nde (DSİ) göreve başlayan Be-hiç Çongar, burada çeşitli kademelerde çalıştıktan sonra, Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltı Suları Dairesi Başkanı oldu. DSI görev yaptığı yıllarda Hacettepe Üniversitesi’nde bir dönem hidrojeoloji ve jeotermal konularında ders verdi.

1980 yılında Devlet Su İşlerinden ayrıl-dıktan sonra Sial Yerbilimleri Etüd ve Müşavirlik Şirketinde ortak olarak çalış-maya başlamış olup ölünceye kadar bu şirketteki görevine devam etmiştir.

rinin yürütücülüğünü ve yöneticiliğini üstelenmiştir. Hem İller Bankası hem de Su-Yapı Camiasında pek çok genç mü-hendisin yetişmesine katkı vermiş, yeni teknolojilerin ve uluslararası standartların ülkemizde uygulanmasında öncülük ede-rek bu alanlarda örnek tesislerin projelen-dirilmesini sağlamıştır.

Kendisine Allah’tan rahmet; yakınlarına ve sektörümüze başsağlığı ve sabırlar dileriz.

SU-YAPI Mühendislik ve Müşavirlik A.Ş.

Hem DSI, hemde özel sektör döneminde Keban Barajı başta olmak üzere birçok enerji ve sulama amaçlı baraj projeleri, İstanbul-Ankara-İzmir içme suyu proje-leri, GAP Master planı, Birçok havzanın yeraltı suyu etüleri ve planlaması, İstan-bul Metro ve Marmaray Projesi, Ankara metrosu, Adana, Sivas, Diyarbakır, Sam-sun, Kahramanmaraş içme ve kullanma suyu projeleri gibi Türkiye’nin önemli projelerinde görev almıştır.

Hayatını mesleğine adayan ve birçok yerbilimcinin gelişimine katkı sağlayan Behiç Çongar’ı saygıyla anıyoruz.

FUGrO SİAL YEr BİLİMLErİ

Mete ErBUĞ

Behiç ÇONGAr


Birliğimizden Haberler - Kaybettiğimiz Değerlerimiz

Türk Müşavir Mühendisler ve Mimar-lar Birliği’nin kurucu üyeleri arasında yer alan Kutlu Enver Doluca 1926 yılında doğmuş, Kabataş Erkek Lisesi’ndeki eğitiminin ardından, İstanbul Teknik Üniversitesi’nden 1949 yılında İnşaat Yüksek Mühendisi olarak mezun ol-muştur. Mezun olduktan sonra Marshall Plan programı kapsamında eğitim için Amerika Birleşik Devletlerine gitmiş,

1953 yılında Türkiye’ye dönmesinden kısa bir süre sonra Bayındırlık Bakanlığı Devlet Su İşleri Barajlar ve Hidroelektrik Santrallar Dairesinde göreve başlamıştır. 1965-1967 yılları arasında da Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürü olarak görev yapmıştır.

Kutlu DOLUCA 1971 yılında Dolsar Mühendislik Limited Şirketi’nin kurucu-ları arasında yer alarak özellikle barajlar, hidroelektrik santraller ve su kaynakları-nın geliştirilmesi konularında çalışmala-rına devam etmiştir.

Kendisinin gerek kamu gerekse de özel sektörde üstlendiği görevlerle, ülkemizde planlanan ve gerçekleştirilen sayısız baraj

ve hidroelektrik santral projesine önemli katkıları olmuştur.

Ülkemizin enerji sektöründe, 32 yıl boyunca birçok baraj ve hidroelektrik santral projesine imza atmak suretiyle büyük katkıda bulunan Kutlu Doluca’nın, mühendislik sektörü ve firmamıza olan katkıları yanında eşi ve çocuklarına olan düşkünlüğü, alçak gönüllüğü, yardım-severliği ve daima bilgiyi paylaşmak yönündeki yaklaşımları hatırasını uzun yıllar saygı ve sevgi ile anmamıza neden olacaktır.

Kendisine Allah’tan rahmet dileriz. Mekanı cennet olsun.

DOLSAr Mühendislik A.Ş.

Kutlu Enver DOLUCA


C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Alarko_santifuruj_21x28.pdf 1 16.01.2019 12:34


Birliğimizden Haberler - Yeni Üyelerimiz

Üyelerin varlığıyla güçlenen Birliğimize son dönemde ENTEGRE Proje Yönetim, ERKA-AS Proje ve Danışmanlık firmaları tüzel üye olarak; Nejat DEMİRÖRS, Göktuğ SİREL, Metehan ÇAĞLAR ve Başar ŞAHİN ise bireysel üye olarak katılmışlardır. Kendilerini sizlere tanıtmaktan memnuniyet duyduğumuz üyelerimize HOŞGELDİNİZ diyoruz.

Kemal OKUMUŞ Entegre Proje Yönetim, 2003 yılından beri ağırlıklı olarak üstyapı projelerinde proje yönetim ve danışmanlık hizmetleri vermektedir. Kuruluşundan bu yana, yerli ve yabancı yatırımcıların otel, konut, AVM, ofis, endüstriyel tesis vb. projelerini yönetmiş ve 130’un üzerinde projeyi tamamlamıştır.

TürkMMMB temsilcisi, Firma kurucusu ve Genel Müdür’ü Kemal Okumuş, Boğaziçi Üniversitesi’nde İnşaat Mühendisliği lisansını ve yüksek lisansını bitirdikten sonra, Marmara Üniversitesi’nde MBA yapmıştır.

M. Halit BAKIrCI Altyapı, Sınai yapı, su yapıları, toplu konut projeleri başta olmak üzere birçok mühendislik alanında faaliyet gösteren firma 40 yılı aşkın bir tecrübeye sahiptir. Firmanın Birliğimizdeki temsilcisi.

M. Halit BAKIrCI 1996 yılında İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü’nden mezun olmuştur.

Başar ŞAHİN

Başar Şahin, 1998 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği bölümünden me-zun olmuş, 2001 yılında Kaliforniya Üniversitesi’nde çeşitli sertifikalar almış, 2014 yılında İskoçya Robert Gordon Üniversitesi’nde inşaat hukuku üzerine yüksek lisans programını ta-mamlamıştır. Başar Şahin birçok deği-şik ülkede ve projede sözleşme ve hak talepleri uzmanlığı, uluslararası tahkim bilirkişiliği, uyuşmazlık kurulu baş-kanlığı gibi görevlerde yer almaktadır. Kendisi ICM Danışmanlık firmasında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Göktuğ SİrEL

1989 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği’nden mezun olmuş ve 2011 yılında İstanbul Işık Üniversitesi’nde İşletme Yüksek Lisansı Programı’nı tamamlamıştır. Göktuğ Sirel, yurtiçi ve yurtdışında başta otoyol ve baraj projeleri olmak üzere çeşitli mühendislik hizmetlerinde toplam 29 yıllık deneyim sahibidir. Şu anda TEMELSU Uluslararası Mühendislik Hizmetleri A.Ş.’de Genel Müdür olarak görevini sürdürmektedir.

Yerel ve milletlerarası tahkimde bilirkişi görüşleri, projelerde ise sözleşmeler, hak talepleri ve uyuşmazlık çözümü danışmanlığı hizmetleri veren Metehan Çağlar Sonbahar bu güne kadar Avrupa, Rusya ve Bağımsız Devletler Topluluğu, Afrika ve Orta Doğu’da havalimanı, otoyol, su arıtma tesisi, elektrik santrali, üretim tesisi, raylı sistemler ve konut projelerinde ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünde, ICC, LCIA, DIAC, ITOTAM, DIFC, UNCITRAL ve ICSID kuralları altın-da yürütülen tahkimde görev almıştır.

Yapı Yönetimi, İnşaat Hukuku ve Tahkim alanlarında yüksek lisans derecelerine Sahip olan Metehan Çağlar EQUITAS Danışmanlık kurucu müdürü olarak görev yapmaktadır.

Nejat DEMİrÖrS

1985 yılında ODTÜ, İnşaat Mühendisliği’nden mezun olan Nejat DEMİRÖRS, baraj, gölet, regülatör, hidroelektrik santrali kesin ve uygulama projelerinde, sulama-drenaj ve tarla içi geliştirme projelerinde 33 yıllık deneyime sahiptir. Şu anda TEMELSU Uluslararası Mühendislik Hizmetleri A.Ş.’de Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve Barajlar-HES Grup Müdürü olarak görevini sürdürmektedir.

Metehan Çağlar SONBAHAr

ENTEGrE Proje Yönetim

ErKA-AS Proje ve Danışmanlık

PETEK PROJE

PATENTLİ TEKNOLOJİSİSU VE TOPRAĞI KORUR, ENERJİ ÜRETİMİ SAĞLAR

HYDRELIO R

ŞILIR ÇEVRE DOSTU

YÜKSEK VERİMLİLİK GÜVENİLİR

BAKIM VE YÜZDÜRME AMAÇLI HDPE malzeme kaymaz yüzey

PV PANELLERİNİ TAŞIYAN

YARDIMCI YÜZDÜRME GERECİ,

ANA YÜZDÜRME GERECİ

YÜZDÜRME GEREÇLERİNE MONTE

Aliminyum veya fiberglas ray ISO 3302-1/1996 sertifikasyon

Eğim açısı 5° veya 12°

PV PANEL TAŞIYICI RAY

PV PANELLERİ İLE UYUMLU Çerçeveli veya çerçevesiz

Fiberglas takviyeli Plastik malzeme NFT 58 000 standardı

60 VE 72 HÜCRELİ Malzeme HDPE

BAĞLANTI PİMİ

İLETİŞİM

[email protected]

[email protected]

Mühendislik Müşavirlik A.Ş.

ACENTA VE DİSTRİBÜTÖRLERAVRUPAHollandaPortekizTürkiye

ASYAEndonezyaFilipinlerVietnamMyanmarİran

DİĞERAvustralyaŞiliİsrailAngolaNijeryaGüney Afrika

EYLÜL 2019 SAYI 48 3 ayda bir yayımlanır Ücretsizdirİçindekiler 2 Editör’den 3 Başkan’dan ETKİNLİKLER 4 2017 Yeni FIDIC Sözleşmeleri Ulusal ve Uluslararası Görünüm

Documents