Euskal Hezkuntza Sistemaren Diagnostikoa Hezkuntza Saila 2019ko Ekaina
1
Aurkibidea
1. Aurkezpena 2. Hezkuntza-diagnostikorako erreferentzia-esparrua
2.1 Erreferentziazko esparru arauemailea
2.2 Erreferentziazko esparru teorikoa
2.3 Erreferentziazko informazio- eta ebaluazio-sistema
3. Euskadiko eskola-ingurunearen analisia 3.1 Eskola-sistemako ikastetxeak
3.2 Ikasleen eskolatzea
3.3 Irakasleak ikastetxeetan
3.4 Zerbitzu osagarrien erabilera
4. Hezkuntza-sistemaren adierazle nagusien analisia 4.1 Testuinguruaren adierazleak
4.2 Baliabideen adierazleak
4.3 Emaitzen adierazleak
5. Hezkuntza-politikaren esparru estrategikoei buruzko analisia 5.1 Sistema modernizatzea, ekitate eta bikaintasun handiagoa lortzeko
5.2 Bizikidetza positiboa eskola inklusiboan
5.3 Elebitasuna hezkuntza eleanitzaren sisteman
6. Hezkuntza-inbertsioaren analisia 6.1 Aurrekontua gauzatzearen analisia kapituluka
6.2 Aurrekontua gauzatzearen analisia programaka
6.3 Ikastetxeetako gastu publikoaren analisia
7. Laburpena 8. Eranskinak
8.1 Hezkuntza-adierazleen konparazioa
8.2 Emaitzen analisia
2
1. Aurkezpena
Euskal hezkuntza-sistema gure ondorearen zati bat da. Gure legegintzaldiaren
hasieratik, Hezkuntza herrialde-mailako erronkatzat defendatu dugu, hezkuntza-
komunitate osoari eragiten digun erronka kolektibotzat. Hala, Eusko Jaurlaritzak,
bere XI. legegintzaldian, lehentasunezko jardun-ardatz gisa jaso du Hezkuntzaren
esparrua. Horrelaxe aintzatesten da esplizituki Hezkuntza, giza-oreka bermatzen
duen bikaintasunezko hezkuntza bat jaso baita giza garapenarekin,
gizarteratzearekin, berdintasunarekin eta zerbitzu publikoekin lotutako Oinarrian.
Ildo horretatik, legegintzaldi honetarako herrialde-mailako 15 helburuen artean,
eskola-uzte tasa % 8 azpitik jartzea dago. Bestalde, ildo beretik, gobernu-programa
eta Nazio Batuen Agenda lotzen dituen Agenda 2030 Euskadik Garapen
Jasangarrirako 4. helburutzat jasotzen du kalitatezko hezkuntza inklusiboa eta
ekitatiboa bermatzea eta pertsona guzientzat etengabe ikasteko aukerak sustatzea.
Etengabe aldatzen ari den testuinguru honetan, indar eraldatzaile horri eusteak
eskatzen du inertziak gainditzea eta gara berrietara egokitzeko bidea emango
diguten ekimen indibidual eta kolektiboak garatzea. Garai berri hauetan premia
berri eta aldakorrak ditugu, konfigurazio eta parametro sozial berriak, eskuragarri
dagoen informazio eskerga, ezagutza partekatua, irakasteko metodo berriak eta
ikasteko era berriak.
Legegintzaldiaren hasieratik, gobernuak adierazi zuen aldaketa horiek baterako
gogoeta eta ikuspegi desberdinen egokitzapena eskatzen zuela euskal hezkuntza-
komunitatearen aldetik. Helburu horrekin, hezkuntza-hitzarmenerako prozesu bat
bultzatu genuen. Prozesu horrek komunitate osoa inplikatu behar zuen eta lege
berrirako adostasun-oinarritzat balio behar zuen. Arau berriak aukera eman behar
digu gure hezkuntza-sistemaren oraingo eta etorkizuneko erronkei modu malguan
eta berritzailean erantzuteko. Ezin konta ahala pertsona, kolektibo eta
erakunderen ekarpenak entzun ondoren, baita Euskadiko Eskola Kontseiluarenak
eta Eusko Legebiltzarrarenak berarenak ere, emaitza izan zen “Hezkuntzaren
aldeko Akordioa” izenburua daraman dokumentua onartzea.
Lege berria landu aurreko analisi- eta eztabaida-helburu banaezin berarekin,
Sailean diagnostiko-ariketa bat bideratu dugu, gure hezkuntza-sistema ikuspegi
global, zorrotz eta eguneratu batetik ulertu ahal izateko. Badakigu gure hezkuntza-
sistema ibilitako bidearen gainean eraikitzen joan dela, lehendik eraikitakoaren
gainean. Oinarri sendoa eta finkatua dugu abiaburu, eta, Hezkuntzan aldaketek
bereizgarri duten zerbait baldin badago, denbora behar dutela da hori. Horregatik,
etorkizunari eta lege berri bati aurre egiteko helburuarekin, beharrezkoa dugu
diagnostiko bati ekitea. Diagnostiko horrek, gure hezkuntza-sistemaren
3
berezitasunak aintzat hartuta, analisi eta datu objektiboak ekarri beharko ditu
haren egoeraren eta etorkizunerako erronken inguruan.
Jarraian aurkezten dizuedan txostenean bildutako analisi diagnostikoa
erreferentzia-esparru zehatz batean dago oinarrituta. Hasieran, hezkuntza-
politikaren arau-aurrekariak aztertzen dira eta gure eskola-sistemaren osagai
nagusien argazki eguneratua aurkezten da. Ondoren, hezkuntza-adierazle nagusien
analisian geratzen da eta gure hezkuntza-sistemaren esparru estrategikoetan
sakontzen du. Azkenik, hezkuntza inbertsioaren analisia eskaintzen du.
4
2. Hezkuntza-diagnostikorako erreferentzia-esparrua
2.1. Erreferentziazko esparru arauemailea
Euskadiko Estatutuak Hezkuntzaren arloko erabateko eskumena esleitzen dio
autonomia-erkidego honi, Estatuko Administrazioari erreserbatutako arloen
kaltetan izan gabe. Gure autonomia-erkidegoak, gainera, baditu hezkuntza-
sistemak kontuan hartu beharreko ezaugarri kultural propioak eta bi hizkuntza
ofizial, eta hezkuntza-sistemak horiek garatzen lagundu behar du. Gainera,
hezkuntzaren esparruan, ebatzi beharreko gatazkak ere baditu oraindik.
Eskumenen banaketari dagokionez, Gernikako Estatutuak, 16. artikuluan, EAEri
eskumen esklusiboa ematen dio hezkuntzaren arloan, “lehen Erabaki Gehigarrian
erabakitzen dena aplikatzeko”, hau da, eskubide historikoak, eta “zabalera, maila,
gradu, era eta espezialitate guztietan”.
Ildo horretatik, Euskadiko Hezkuntzaren arloko eskumenekiko errespetua eskatu
behar da, adostasunean oinarrituta, gure hezkuntza-sistemaren garapena
ahalbidetzeko.
Euskadik helburu duenez hezkuntza plurala lortzea, hezkuntzarako sarbidean
berdintasunaren eta ekitatearen printzipioetan oinarritutakoa, gizartearen
zerbitzurakoa, elebiduna, desberdinkerien konpentsatzailea eta integratzailea,
funtsezkoa da injerentziarik ez egotea eskumen horien jardunean.
Euskal Eskola Publikoari buruzko otsailaren 19ko 1/1993 Legea1 onartzearekin
batera, lege-esparru egonkorra sortu zen, eskola publikoaren eredua zehaztu zuten
arau-aukerak ezarri zituena. Honela definitzen da euskal eskola publikoa:
elebiduna, demokratikoa, euskal gizartearen zerbitzurakoa, sozialki eta kulturalki
bere ingurunean sustraitua, partaidetzakoa, desberdinkerien konpentsatzailea eta
aniztasunaren integratzailea, bitarteko materialez eta giza bitartekoez behar adina
zuzkitua, inplikatutako sektore sozial guztiek parte hartuko dutena eta ikastetxeek
autonomia eraginkorra izango dutena.
Autonomia Estatutuak, gainera, Euskadiko botere publikoen esku uzten du
euskararen erabilera garatu eta normaliza dadin ziurtatzera bideratutako neurriak
hartzea, kontuan hartuta euskararen bi dimentsio hauek: Euskal Herriko kultura-
ondarean funtsezko zati izatea eta, gaztelaniarekin batera, erabilera ofizialeko
hizkuntza izatea Autonomia Erkidegoaren lurraldean.
1 https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/1993/02/9300650a.pdf
5
Helburua da euskara aintzatestea gure erkidegoaren zeinu agerikoentzat eta
nortasun-xedetzat, hura ezagutuz eta erabiliz gizabanakoa erkidego honetan
erabat integratzeko tresnatzat.
Hizkuntza euskal herritar guztien elementu integratzaile gisa aintzatetsita, gure
ordenamendu juridikoan sartu behar dira euskal herritarrek dituzten eskubideak
hizkuntzaren arloan; bereziki, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan hitz egiteko
eskubidea eta gure hizkuntza babesteko bermea, gure kultura-ondarearen
funtsezkoa zati den heinean.
Hala, 10/1982 Legeak, azaroaren 24koak2, Euskararen erabilera normalizatzeko
oinarrizkoak, jarraibide sendo eta eraginkorrak eskaintzen ditu irakaskuntzan
euskararen erabilera zuzena bideratu eta sustatzeko. Ildo horretatik, ikasle orori
aitortzen zaio hezkuntza-maila guztietan irakaskuntza bai euskaraz, bai
gaztelaniaz jasotzeko eskubidea.
Bestalde, kontuan hartuta Euskadiren errealitate soziolinguistikoa eta bi
hizkuntzak eraginkortasunez ezagut daitezen bermatzeko premia, beharrezkoa
da hezkuntza-prozesu osoan ahalegin bat egitea, benetan errealitate bihur dadin
ikasleak gai izatea euskaraz eta gaztelaniaz, bai ahoz, bai idatziz, ulertzeko eta
hitz egiteko. Hortaz, Hezkuntza Administrazioaren eta administrazio eta
instantzia sozialen arteko elkarlana ezartzen da, eta irakasleak euskalduntzeko
urte anitzeko plan bat egitea aurreikusten da.
Bestalde, Jaurlaritzak beharrezko neurriak hartu beharko ditu ikasleei benetako
aukera emateko, baldintza-berdintasunean, derrigorrezko irakaskuntzako
ikasketak amaitzean bi hizkuntza ofizialen behar besteko ezagutza praktikoa izan
dezaten. Era berean, bitartekoak jarriko ditu ikastetxeetako giroan euskara,
gaztelania bezalaxe, erabiliko dela ziurtatzeko, bai barruko jardueretan, bai
kanpokoetan eta, baita ere, Administrazioaren jardunetan eta dokumentuetan.
Hezkuntza-sistemako gizarte-partaidetzari dagokionez, 13/1988 Legea, urriaren
28koa, Euskadiko Eskola Kontseiluei buruzkoa onartu zen, irakaskuntzaren
sustapen orokorrean gizarte-partaidetza bideratzea ahalbidetuko duten kide
anitzeko organoak sortzeko helburuarekin.
Hezkuntza-sisteman parte hartze hori ezinbesteko behartzat hartu zen egun dugun
gizarte demokratikoan. Gainera, zinez sentitutako partaidetza da eraginpeko
sektoreen aldetik, Konstituzioan aditzera ematen denez.
2 https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/1982/12/8201955a.pdf
6
Erakunde hori abian jarri ondoren, Euskadiko Eskola Kontseiluaren eskumenak
zabaltzeko beharra hauteman zen, unibertsitatez kanpoko irakaskuntzaren
programazio orokorrean inplikatutako gizarte-sektoreentzat parte hartu,
kontsultatu eta aholkatzeko organo gorena den heinean.
2.2. Erreferentziazko esparru programatikoa
Euskadiko hezkuntza-sistemaren diagnostiko honek Heziberri 20203 plana hartzen
du erreferentzia nagusitzat. Planak helburu hau du: Europako esparruan,
hezkuntzaren eta prestakuntzaren arloan, 2020rako ezarritako berrikuntza- eta
garapen-ildo estrategikoak bateratzea hezkuntzak gure testuinguruan eta
ingurunean dituen erronkekin, etorkizuneko belaunaldiak ondo prestatuta egon
daitezen Euskadin eta munduan bizitzeko.
Hala, Euskadik bere egiten ditu Europan lankidetza bultzatzeko Europako
Batzordearen “Hezkuntza eta Prestakuntza 2020” (ET 2020)4 esparru
estrategikoaren helburuak eta horiek lortzeko ezarritako jomugak:
Ekitatea, gizarte-kohesioa eta herritartasun aktiboa sustatzea;
hezkuntzaren eta prestakuntzaren kalitatea eta eraginkortasuna hobetzea;
hezkuntzaren eta prestakuntzaren maila guztietan sormena eta berrikuntza
areagotzea, ekintzailetza barne dela;
etengabeko ikaskuntza eta mugikortasuna errealitate egitea.
Bestalde, “EAEko Hezkuntza-sistema Hobetzeko Plana – Bikaintasunerantz
ekitatean oinarrituta”5 planak —erreferentzia hartuta Heziberri 2020 planaren
“Hezkuntza-eredu pedagogikoaren esparrua” eta Haur Hezkuntzarako6, Oinarrizko
Hezkuntzarako7 eta Batxilergorako dekretuak8— ildo estrategiko hauek ezartzen
ditu:
Hezkuntza-komunitatearen prestakuntza;
eskola inklusiboa eta aniztasunaren trataera;
elebitasuna hezkuntza eleaniztunaren baitan;
3 http://www.euskadi.eus/heziberri/aurkezpena/web01-a3hbhezi/eu/
4 https://ec.europa.eu/education/policies/european-policy-cooperation/et2020-framework_es 5http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/heziberri_2020/eu_dokument/adjuntos/Hobetzeko_Plana_2016_martxo_e.pdf 6 37/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Haur Hezkuntzako curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia
Erkidegoan ezartzekoa
7 236/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma zehaztu eta Euskal
Autonomia Erkidegoan ezartzen duena
8 127/2016 DEKRETUA, irailaren 6koa, Batxilergoko curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan
ezartzekoa
7
ikasmaterialak eta Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak;
ebaluazioa eta ikerketa;
ikastetxe publikoen autonomian sakontzea.
Era berean, funtsezko erreferentziak dira UNESCOren (2015) “Rethinking
Education: Towards a global common good?”9 (hezkuntza berriz planteatzea:
munduko ondasun komun baterantz?) dokumentua eta berriena den Garapen
Jasangarrirako Agenda 203010. Euskadik agenda horretan ekarpen bat egin nahi
izan du Euskadi Basque Country 2030 Agenda11 dokumentuaren bidez.
Hezkuntzaren esparruan agendak dituen nahiak, funtsean, garapen jasangarrirako
4. helburuan jasotzen dira: “Guztiontzako kalitatezko hezkuntza inklusiboa nahiz
bidezkoa bermatzea eta etengabeko ikaskuntzarako aukerak bultzatzea”12.
Horretarako, hamar helmuga lortu behar dira. Hezkuntzaren helburuaren hamar
helmugak lortzeko ibilbide-orria Hezkuntzarako Ekintza Esparrua 203013
dokumentuan ezarri zen. Berori Incheon-eko Deklarazioan onartu zen eta
gobernuei eta horien bazkideei orientazioa eskaintzen die konpromisoak ekintza
bihurtzeko.
2.3. Erreferentziazko informazio- eta ebaluazio-sistema
Egindako analisi diagnostikoak abiapuntu du sistema hauetatik lortutako
informazioa: batetik, hezkuntza-adierazleen sistema ofizialak eta, bestetik, barruko
eta kanpoko emaitza akademikoak ebaluatzeko sistemak.
Sistema horiek helburu dute hezkuntza-sistemari buruzko garrantzizko
informazioa ematea hezkuntza-administrazioei, partaidetza-organo instituzionalei,
hezkuntza-prozesuan inplikatutako eragileei (familiak, ikasleak, irakasleak eta
bestelako profesional eta erakundeak), baita, oro har, herritarrei ere; sistema
horren eraginkortasun- eta efizientzia-maila ebaluatzen eta erabakiak hartzeko
garaian orientatzen saiatuz.
Alde batetik, txosten honetan bildutako diagnostikoak informazio-iturri nagusitzat
hartzen du hezkuntzaren adierazleen euskal sistema14 —Hezkuntza Sailak sistema
horren kudeaketa Irakaskuntza Sistema Ebaluatu eta Ikertzeko Erakundeari (ISEI-
9 https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000232697
10 Agenda 2030 Nazio Batuen Erakundeko 193 estatu kideek hartutako konpromisoaren emaitza da. Horiek,
2015ean, 17 helburu (169 helmugarekin) onartu zituzten 2030ean munduan garapen jasangarria lortzeko: https://www.un.org/sustainabledevelopment/es/2015/09/la-asamblea-general-adopta-la-agenda-2030-para-el-desarrollo-sostenible/ 11
http://www.euskadi.eus/garapen-jasangarrirako-2030-agendari/web01-s1leheki/eu/ 12
https://www.un.org/sustainabledevelopment/es/education/ 13
https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000245656_spa 14
http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/web/guest/indicadores
8
IVEI) zuzendu dio— eta, iturri gehigarritzat, Estatuko eta Europako adierazle-
sistema hauek hartzen ditu erreferentziatzat:
Europako adierazle-sistema, hezkuntza eta prestakuntzarako 2020rako
Europako esparru estrategikoaren helburuetan oinarritutakoa. Horren
jarraipena Education and Training Monitor15 dokumentuaren bidez egiten
da.
ELGAren adierazle-sistema. Horren jarraipena urtero argitaratzen da
Education at a Glance txostenean eta horren Panorama de la Educación16
gaztelaniazko bertsioan.
Hezkuntza Adierazleen Estatuko Sistema (SEIE)17, Hezkuntza eta Lanbide
Heziketa Ministerioarena. Horren azken jarraipen-txostena 2018an
argitaratu zen18.
Sistema horiek, era berean, elikatu egiten dira Euskal Estatistika Erakundeak
(EUSTAT19) prozesatutako informazio estatistikoarekin eta, modu osagarrian,
honako hauek ematen dutenarekin: Europako Erkidegoko Estatistika Bulegoa
(EUROSTAT20) eta Estatistikako Institutu Nazionala (INE21). Horiek, dagozkien
hezkuntza-kontuen bitartez, dagozkien hezkuntza-sistemei buruzko informazioa
bildu eta analizatzen dute. Gainera, Hezkuntza Sailaren estatistika-zerbitzuak
aldizka eskola-matrikularen analisia egiten du22, baita irakasleei buruzko
estatistika bat23 eta bi urtean behingo beste bat ere ikastetxeetako informazioaren
eta komunikazioaren teknologien inguruan24. Informazio estatistikoaren baterako
esparru horrek (jarraian laburbiltzen da) aukera ematen du euskal hezkuntza-
sisteman deskribatzen diren aldagai eta adierazleen analisi sistematikoa eta
sendoa lortzeko. 15
https://ec.europa.eu/education/sites/education/files/document-library-docs/volume-2-2018-education-and-training-monitor-country-analysis.pdf 16
ELGAren argitalpenaren Espainiako Panorama de la educación txostena (Education at a Glance, ingelesez) erakunde horrek ematen dituen nazioarteko adierazleen laburpen bat da, eta Espainiako datu aipagarrienak jasotzen ditu herrialde kide eta komunitarioekiko. Txostena datu hauei buruzko informazio-iturri bat da: ikastetxeen emaitzak; ikaskuntzaren inpaktua herrialde bakoitzean; hezkuntzako gastua, hezkuntzarako sarbidea eta eskolatzea; eta ikastetxeen ikaskuntza- eta antolamendu-ingurunea. Azken txostena: http://www.educacionyfp.gob.es/inee/dam/jcr:2cba4aaa-4892-40d7-ac8b-00efbc95b8a2/Panorama%20de%20la%20Educacion%202018_final.pdf 17
Estatistika Plan Nazionalaren eragiketa, Hezkuntza Ebaluatzeko Institutu Nazionalak eta Estatistika eta Ikasketen Zuzendariordetza Nagusiak batera egindakoa, autonomia-erkidegoetako hezkuntzako kontseilaritzekin/sailekin koordinatuta. Hezkuntza Adierazleen Estatuko Sistemak (SEIE) hezkuntzako estatistiken eta ebaluazioen adierazle nagusiak eskaintzen ditu, autonomia-erkidegoka bananduta eta nazioarteko datuekin aberastuta. SEIEn, informazioa adierazleen hiru multzo nagusitan zatitzen da: lehenengoan, eskolatzearekin eta hezkuntza-ingurunearekin lotutako adierazleak jasotzen dira; bigarrenean, hezkuntzaren finantzaketari buruzko informazioa ematen dutenak; eta, azkenik, hezkuntzako emaitzekin lotutako multzoa dago. 18
http://www.educacionyfp.gob.es/dms/mecd/servicios-al-ciudadano-mecd/estadisticas/educacion/indicadores/sistema-estatal/SEIE_2018.pdf 19 http://eu.eustat.eus/estadisticas/opt_0/id_299/ti_Hezkuntza/arbol.html 20 https://ec.europa.eu/eurostat/web/education-and-training/data/database 21
https://www.ine.es/dyngs/INEbase/es/categoria.htm?c=Estadistica_P&cid=1254735573113 22 http://www.euskadi.eus/matrikula-2018-2019/web01-a2hestat/eu/ 23 http://www.euskadi.eus/informazioa/edd-argitalpenak/web01-a2hestat/eu/ 24 http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/publicacion_tic/eu_def/adjuntos/IKT2016.pdf
9
Bestalde, ISEI-IVEIk mandatua dauka kanpoko ebaluazio estandarizatuen emaitzei
buruzko analisi-diagnostikoa egiteko, bai ebaluazio diagnostiko propioari
dagokionez, bai nazioarteko ebaluazioei dagokienez25: PISA26, PIRLS27, TIMSS28,
PIACC29. Kanpoko ebaluazio horiek analisi-ikuspegi osagarria dira barruko emaitza
akademikoen analisitik30 lortzen den eta Hezkuntza Saileko ikuskaritza zentralak
ematen duen ikuspegiarekiko. Gainera, ISEI-IVEIk gure sistemaren erronka
nagusiekin lotutako ikerketak egiten ditu. Azken urteetan ikerlan bat egin du31
hainbat esparrutan —eskola-eraginkortasuna, inklusioa, bizikidetza eta
eleaniztasuna, besteak beste—, eta lankidetza estuan aritu da Arrue Proiektuan32.
Proiektu horrek, ebaluazio diagnostikoaren informaziotik abiatuta, eskola-
25
Ebaluazio-prozesu bat dira, ikastetxeak eta hezkuntza-sistema hobetzeko. Prozesu horretan, unibertsitatez kanpoko oinarrizko irakaskuntzetan eskolatutako ikasle bakoitzaren oinarrizko konpetentzien garapen-maila baloratzen da. Bi xede ditu: batetik, baloratzea eskolak zein mailatan prestatzen duen bizitzarako eta ikasleak zein neurritan dauden behar adina prestatuta herritar gisa duten egitekoa bere gain hartzeko; eta, bestetik, ikastetxeei laguntzea euren hezkuntza-jardunak hobetzen eta Administrazioari bere hezkuntza-politika bideratzeko informazio baliotsua ematea. 26 ELGAren PISA proiektua nazioarteko ebaluazio estandarizatu bat da, 15 urteko ikasleei aplikatzen zaiena. Errendimendua hiru esparru hauetan ebaluatzen da: Irakurmena, Matematika eta Zientziak. 27
Irakurmenaren Bilakaerari buruzko Nazioarteko Azterketak (PIRLS – Progress in International Reading Literacy Study) urteak daramatza Lehen Hezkuntzako 4. mailako ikasleen errendimendua ikertzen, batez ere, funtsezko konpetentzia batean: irakurmena. 28
TIMSS azterketa lau urtean behin egiten da, eta herrialdeei aukera aparta ematen die Matematikako eta Zientzietako irakaskuntzan egindako aurrerabidea neurtzeko. 29
Helduen konpetentziaren ebaluazioa. Ebaluazio honek lanaren munduarekin lotutako konpetentzia kognitiboak neurtzen ditu. Horiek beharrezkoak dira gizabanakoek gizartean arrakastaz parte hartzeko eta ekonomiak aurrera egiteko. 30
Curriculumaren ebaluazio bat da, Hezkuntza Administrazioak proposatu eta irakasleak interpretatzen duena. Curriculum ofiziala osatzen duten arlo eta ikasgaien inguruan ebaluazio-batzordeek egiten dute balio-judizioa ekartzen du. http://www.euskadi.eus/ikuskaritza-eskola-emaitzak/web01-a2hikus/eu/ 31
http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/web/guest/investiga 32
Hezkuntza Sailak Soziolinguistikako Klusterrari eskatua: http://www.euskadi.eus/euskara-beste-proiektu-batzuk/web01-a2heusk/eu/
Hezkuntza Adierazleen Sistemak
Hezkuntzaren adierazleen euskal sistema (ISEI-IVEI)
ELGAren adierazle-sistema-panorama/education at a glance
Europako sistema: ET2020-Estrategia- Education and Training Monitor
Hezkuntza Adierazleen Estatuko Sistema MECD-Las cifras de la educación
Estadistica Zerbitzuak
EUSTAT: adierazle demografikoak eta hezkuntzaren kontua
EUROSTAT: hezkuntza adierazleak eta Labour Force Survey
INE: hezkuntza adierazleak eta EPA
Hezkuntza Sailako estatistika zerbitzua
10
ingurunean ikasleek euskara erabiltzeari buruzko analisia egiten du. Azken Arrue
txostena33 2011-2015 aldiari buruzkoa da.
Adierazleen eta emaitzen analisia aberastu egiten da, era berean, kanpoko azterlan
eta ikerketekin. Alde batetik, bi urtean behin, Euskadiko Eskola Kontseiluak gure
eskola-sistemaren azterlan diagnostiko bat egiten du. Berriki argitaratutako azken
diagnostikoan34 eskaintzen den analisian, 2015-2017 ikasturteei buruzko
informazioa jasotzen da ikuspegi osatu batetik: Euskadin hezkuntzak duen
bilakaera eta egungo egoera; hezkuntza-sistemaren finantzaketa eta baliabide
ekonomikoak; hobetzeko prozesuak eta eskola-emaitzak. Bestalde, kanpoko
erakundeek —hala nola unibertsitateek edo ikastetxeek— hezkuntzaren arloko
askotariko ikerketak egiten dituzte.
Hurrengo grafikoan erreferentzia-esparrua laburbiltzen da. Bertan, euskal
hezkuntza-sistemaren diagnostiko honetarako erabili diren txosten eguneratuenak
jasotzen dira:
33
http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/dih4/eu_2091/adjuntos/Arrue_2011_2015_uso_del_euskera_alumnado_entorno_escolar_e.pdf 34 http://www.consejoescolardeeuskadi.hezkuntza.net/c/document_library/get_file?uuid=33daf6c8-deaf-
4e97-9e4c-92db628ee155&groupId=17937
Ebaluazio Diagnostikoa (2017)
(ISEI-IVEI)
Eskolako Eraginkort
asuna EAEko
ikastetxeetan
Bikaintasunerantz
Genero Berdintas
una
Berdinen arteko tratu
txarrak
Arrue Proiektua
Barne Ebaluazioak
Kanpoko ikerketa etak eta
analisiak
PISA
txostena
(2015)
SEIE adierazleen
jarraipena (2018)
Education at a
Glance
(Panorama) (2018)
Education and
Training Monitor
(2018)
Euskadiko Eskola-Hezkuntza 2015/2017. Eskola Kontseilua
11
3. Euskadiko eskola-ingurunearen analisia
Kapitulu honetan, Euskadiko eskola-ingurunearen ikuspegi bat ematen da,
Hezkuntza Saileko estatistika-zerbitzuaren informazio eguneratutik abiatuta35.
Zehazki, 2017-2018 ikasturteari dagokion informazioa aurkezten da, ikastetxeen,
matrikularen, irakasleen eta zerbitzu osagarrien inguruan.
3.1 Euskadiko eskola-sistemako ikastetxeak
2017-2018 ikasturtean, Euskadiko eskola-sistemak 1.203 ikastetxe ditu. % 49,38
Bizkaian daude, % 35,58 Gipuzkoan eta % 15,05 Araban. Ikastetxeen % 66,17
publikoak dira, eta % 33,8 titulartasun pribatukoak.
Taulan, lurralde historiko bakoitzeko ikastetxeen sailkapen bat agertzen da, horiek
ematen duten hezkuntza-mailaren arabera: 342 ikastetxe Haur Hezkuntzakoak
dira soilik36 (horietatik % 73 publikoak dira); 331 ikastetxe Lehen Hezkuntzakoak
dira soilik (% 95,77 publikoak dira); 102k Lehen Hezkuntza eta DBH eskaintzen
dute (% 88,23 pribatuak dira); 281 ikastetxek DBH eta/edo Batxilergoa eta/edo
Lanbide Heziketa eskaintzen dute (% 65 publikoak dira); eta 104k maila guztiak
ematen dituzte (guztiak, bat izan ezik, pribatuak dira). Gainera, Hezkuntza
Bereziko 10 ikastetxe daude (1 Araban, 5 Gipuzkoan eta 4 Bizkaian), eta Helduen
Hezkuntzako 33 ikastetxe espezifiko (16 Bizkaian, 14 Gipuzkoan eta 3 Araban).
35http://www.euskadi.eus/matrikula-2018-2019/web01-a2hestat/eu/ 36
Haurreskolak Patzuergoko eskolen, eta udal haur eskolen matrikula barne.
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Publikoa Pribatua Publikoa Pribatua Publikoa Pribatua
Araba Gipuzkoa Bizkaia
Ikastetxeen banaketa, lurralde, sare eta mailaren arabera (2017-2018)
Helduen Hezkuntzako espezifikoak
Hezkuntza Bereziko espezifikoak
LMH eta DBH, eta Batxilergoa edo LH
DBH edo Batxilergoa edo LanbideHeziketa
Lehen Mailako Hezkuntza eta DBH
Lehen Mailako Hezkuntza
Haur Hezkuntza soilik
12
I. taula: ikastetxeen banaketa mailaren37 eta lurraldearen arabera. 2017-2018 ikasturtea
IKASTETXE MOTA ARABA GIPUZKOA
BIZKAIA EUSKADI
Guztira 181 428 594 1.203
Haur Hezkuntza soilik 65 120 157 342
Lehen Mailako Hezkuntza 54 113 164 331
Lehen Mailako Hezkuntza eta DBH 17 32 53 102
DBH edo Batxilergoa edo Lanbide Heziketa
28 106 147 281
LMH eta DBH, eta Batxilergoa edo LH 13 38 53 104
Hezkuntza Bereziko espezifikoak 1 5 4 10
Helduen Hezkuntzako espezifikoak 3 14 16 33
Publikoa 135 287 374 796
Haur Hezkuntza soilik 53 96 101 250
Lehen Mailako Hezkuntza 52 106 159 317
Lehen Mailako Hezkuntza eta DBH 3 2 7 12
DBH edo Batxilergoa edo Lanbide Heziketa
22 69 92 183
LMH eta DBH, eta Batxilergoa edo LH 1 0 0 1
Hezkuntza Bereziko espezifikoak 1 0 0 1
Helduen Hezkuntzako espezifikoak 3 14 15 32
Pribatua 46 141 220 407
Haur Hezkuntza soilik 12 24 56 92
Lehen Mailako Hezkuntza 2 7 5 14
Lehen Mailako Hezkuntza eta DBH 14 30 46 90
DBH edo Batxilergoa edo Lanbide Heziketa
6 37 55 98
LMH eta DBH, eta Batxilergoa edo LH(2) 12 38 53 103
Hezkuntza Bereziko espezifikoak 0 5 4 9
Helduen Hezkuntzako espezifikoak 0 0 1 1
3.2 Ikasleen eskolatzea Euskadiko eskola-sisteman
2017-2018 ikasturtean 334.686 ikasle daude Haur Hezkuntzako, Lehen
Hezkuntzako, DBHko eta Batxilergoko mailetan eskolatuta Euskadiko eskola-
sisteman. % 50,25 sare publikoan daude, eta % 49,75 itunpeko sarean. Horietatik,
% 48,9 emakumeak edo neskak dira.
Lurraldearen araberako banaketan ikusten denez, ikasleen % 50 Bizkaiko
ikastetxeetan daude eskolatuta, % 34,2 Gipuzkoakoetan eta % 15,8 Arabakoetan.
Hurrengo taulan eta grafikoan matrikularen banaketa agertzen da lurraldearen,
sarearen eta hezkuntza-mailaren arabera.
37 Lanbide Heziketa azterlan honen xede ez bada ere, Lanbide Heziketa ere eskaintzen duten ikastetxeak sartu dira, ezinezkoa baita hezkuntza-maila hori banantzea.
13
II. taula: ikasleen banaketa mailaren, lurraldearen, sarearen eta generoaren arabera. 2017-2018
ikasturtea
2017-2018 ikasturtea HH LMH DBH BATX HB38 GUZTIRA
Euskadi Guztira Guztira 89.023 130.625 83.225 30.398 1.415 334.686
Emakumeak 43.046 63.357 40.632 16.156 498 163.689
Publikoa Guztira 46.544 67.712 38.474 14.734 688 168.152
Emakumeak 22.320 32.544 18.701 8.168 244 81.977
Pribatua Guztira 42.479 62.913 44.751 15.664 727 166.534
Emakumeak 20.726 30.813 21.931 7.988 254 81.712
Araba Guztira Guztira 14.656 20.747 12.735 4.431 272 52.841
Emakumeak 7.074 9.995 6.200 2.409 94 25.772
Publikoa Guztira 8.921 12.662 6.215 2.130 198 30.126
Emakumeak 4.251 6.066 3.004 1.200 64 14.585
Pribatua Guztira 5.735 8.085 6.520 2.301 74 22.715
Emakumeak 2.823 3.929 3.196 1.209 30 11.187
Gipuzkoa Guztira Guztira 30.211 44.590 28.786 10.492 441 114.520
Emakumeak 14.704 21.584 14.039 5.654 159 56.140
Publikoa Guztira 15.866 22.856 13.672 5.234 166 57.794
Emakumeak 7.680 10.939 6.631 2.980 63 28.293
Pribatua Guztira 14.345 21.734 15.114 5.258 275 56.726
Emakumeak 7.024 10.645 7.408 2.674 96 27.847
Bizkaia Guztira Guztira 44.156 65.288 41.704 15.475 702 167.325
Emakumeak 21.268 31.778 20.393 8.093 245 81.777
Publikoa Guztira 21.757 32.194 18.587 7.370 324 80.232
Emakumeak 10.389 15.539 9.066 3.988 117 39.099
Pribatua Guztira 22.399 33.094 23.117 8.105 378 87.093
Emakumeak 10.879 16.239 11.327 4.105 128 42.678
38
Premia bereziak dituzten ikasleak; ikastetxe espezifikoetan edo ikastetxe arruntetako gela egonkorretan eskolatuak daudenak.
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
80.000
90.000
100.000
Publikoa Pribatua Publikoa Pribatua Publikoa Pribatua
Araba Gipuzkoa Bizkaia
Matrikula, maila, sare eta lurraldeka (2017-2018)
HH LMH DBH BATX HB
14
Ikasleen banaketa ereduaren arabera eginez gero ikusten denez, ikasleen ia hiru
laurdenak (% 72,54) D ereduan daude eskolatuta; % 7,45 A ereduan; % 19,3 B
ereduan; eta % 0,68 atzerriko ikastetxetan (X eredua) 39.
III. taula: ikasleen banaketa mailaren, ereduaren eta lurraldearen arabera. 2017-2018 ikasturtea
2017-2018 ikasturtea
HH LMH DBH BATX HB GUZTIRA
Euskadi 89.023 130.625 83.225 30.398 1.415 334.686
A 2.590 5.166 6.625 9.802 766 24.949
B 15.190 27.812 20.148 1.351 185 64.686
D 70.749 96.608 55.912 19.035 464 242.768
X 494 1.039 540 210 0 2.283
Araba 14.656 20.747 12.735 4.431 272 52.841
A 445 1.146 2.055 1.904 181 5.731
B 4.740 7.826 4.278 241 39 17.124
D 9.471 11.775 6.402 2.286 52 29.986
X 0 0 0 0 0 0
Gipuzkoa 30.211 44.590 28.786 10.492 441 114.520
A 683 1.124 752 2.132 140 4.831
B 870 3.681 4.429 471 100 9.551
D 28.658 39.785 23.605 7.889 201 100.138
X 0 0 0 0 0 0
Bizkaia 44.156 65.288 41.704 15.475 702 167.325
A 1.462 2.896 3.818 5.766 445 14.387
B 9.580 16.305 11.441 639 46 38.011
D 32.620 45.048 25.905 8.860 211 112.644
X 494 1.039 540 210 0 2.283
39
X eredua: 806/1993 Dekretuaren bidez baimendutako atzerriko ikastetxeei dagokie.
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
A B D X A B D X A B D X
Araba Gipuzkoa Bizkaia
Matrikula, eredu, lurralde eta mailaka (2017-2018)
HB
BATX
DBH
LMH
HH
15
Jarraian aurkezten diren grafikoetan, ikasleen banaketa portzentual bat agertzen
da lurraldearen arabera, kontuan hartuta eredua eta sarea. Gipuzkoan, D eredua
nagusitzen da maila guztietan, eta Bizkaian eta Araban ere beheko mailetan batik
bat, Araban A eta B ereduaren estaldura handiagoa bada ere.
Sare bakoitzean eskolatutako ikasleen ehunekoari dagokionez, ikusten da sare
publikoak ikasleen proportzio handiagoa matrikulatzen duela itunpeko sareak
baino Haur Hezkuntzan eta Lehen Mailan, batik bat Arabaren kasuan. Bigarren
Hezkuntzan eta Batxilergoan, berriz, itunpeko sareak ikasleen proportzio pixka bat
handiagoa eskolatzen du.
0% 20% 40% 60% 80% 100%
HH
LMH
DBH
BATX
HB
HH
LMH
DBH
BATX
HB
HH
LMH
DBH
BATX
HB
HH
LMH
DBH
BATX
HB
Eu
skad
iA
rab
aG
ipu
zko
aB
izk
aia
Eredu bakoitzeko ikasleen ehunekoa, mailaka eta lurraldeka (2017-2018)
A B D X
0% 20% 40% 60% 80% 100%
HHLMHDBH
BATXHBHH
LMHDBH
BATXHBHH
LMHDBH
BATXHBHH
LMHDBH
BATXHB
Eu
skad
iA
rab
aG
ipu
zko
aB
izk
aia
Sare bakoitzeko ikasleen ehunekoa, mailaka eta lurraldeka (2017-2018)
Publikoa Pribatua
16
Bestalde, 2013tik 2017-2018 ikasturtera arte matrikulak izandako bilakaerari
buruzko analisian egiaztatzen da haurren matrikula bi sareetan pixkanaka
murrizten ari dela, sare publikoan Lehen Hezkuntza eta itunpeko sarean
Batxilergoa zertxobait igo direla, eta bi sareetan DBHko matrikula mailaka gora
egiten ari dela.
IV. taula: matrikularen eboluzioa, mailaren eta ereduaren arabera
2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Guztira 394.921 398.663 400.131 401.381 402.753
Publikoa 216.116 217.980 218.193 217.449 217.497
Pribatua 178.805 180.683 181.938 183.932 185.256
HH 95.483 94.433 93.318 91.103 89.023
Publikoa 50.142 49.571 48.921 47.676 46.544
Pribatua 45.341 44.862 44.397 43.427 42.479
LH 124.276 127.001 128.198 129.521 130.625
Publikoa 63.003 65.003 65.940 66.851 67.712
Pribatua 61.273 61.998 62.258 62.670 62.913
DBH 75.161 77.169 79.374 81.389 83.225
Publikoa 34.741 35.837 36.783 37.739 38.474
Pribatua 40.420 41.332 42.591 43.650 44.751
Lanbide H 4.076 4.238 4.083 4.385 4.607
Publikoa 1.683 1.861 1.183 1.244 1.302
Pribatua 2.393 2.377 2.900 3.141 3.305
HHE 31.715 30.044 30.089 27.926 27.435
Publikoa 31.419 29.651 29.708 27.624 27.146
Pribatua 296 393 381 302 289
BATXI 29.607 29.988 30.045 30.231 30.398
Publikoa 15.051 15.121 15.284 15.004 14.734
Pribatua 14.556 14.867 14.761 15.227 15.664
HB 1.204 1.238 1.308 1.375 1.415
Publikoa 591 594 628 666 688
Pribatua 613 644 680 709 727
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
140.000
HH LMH DBH BATX HB
Matrikularen eboluzioa mailaka (ikastetxe guztiak)
2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
17
Ikasleen matrikularen bilakaera zuzenean lotuta dago joera demografikoei. Ildo
horretatik, EUSTATek 2014an 2031ko horizonterako egindako proiekzioan40
beheranzko joera aurreikusten da, eta iragartzen da, eskola-adinean diren biztanle
guztiek epe ertainean beheranzko joera ageri badute ere, ibilbideak eta erritmoak
desberdinak izango direla hezkuntza-ziklo batzuetan eta besteetan, jaiotza-tasen
mailetan diren gorabeherek, denboran zehar, eragiten duten ahala.
Eskolaurreko biztanleek murrizten joateko joerari eutsiko diote, harik eta 2028an
49.000 pertsonaz azpiko minimo batera iritsi arte; hortik aurrera, goranzko joera
apala abiaraziko da. Haur-hezkuntzan eskolatutako biztanleek beheranzko joera
izango dute denbora-tarte osoan, eta 2016 eta 2031 artean biztanle horietan %
21eko murrizketa dago aurreikusita. Lehen Hezkuntzako zikloan, azken urteetako
goranzko joerari eutsiko zaio, eta ia 129.000 biztanleko maximoa lortuko da
2018an; ondoren, beheranzko joera jarraitua hasiko da, ziklo horretara jende
gutxiagoko taldeak iristen diren heinean, harik eta 2031n 2009an lortutako zifren
tankerakoak lortu arte. Azkenik, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako adinean
diren biztanleek ere antzeko joera izango dute, nahiz eta denboran desplazatua:
88.000 pertsonako maximoa izango du 2024an, 2016an baino % 13 gehiago, eta,
ondoren, biztanle horiek beheranzko joerari ekingo diote.
40
“Biztanleri proiekzioak 2031. Emaitzen analisia”. EUSTAT 2018: http://eu.eustat.eus/elementos/ele0014200/Biztanleri_proiekzioak_2031/inf0014234_e.pdf
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
HH LMH DBH BATX HB
Matrikularen eboluzioa mailaka (ikastetxe publikoak)
2013/14 2014/15 2015/16
2016/17 2017/18
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
HH LMH DBH BATX HB
Matrikularen eboluzioa mailaka (ikastetxe pribatuak)
2013/14 2014/15 2015/16
2016/17 2017/18
18
Iturria: EUSTAT
Azkenik, hizkuntza-ereduaren arabera matrikulak izandako bilakaerak erakusten
duenez, D ereduan matrikulatzen den ikasle kopuruaren etengabeko goranzko
joera dago, eta kopurua egonkortu egiten da 2016-2017 ikasturtetik aurrera.
3.3 Irakasleak Euskadiko ikastetxeetan
2017-2018 ikasturtean, Estatistika Sailaren arabera, Euskadiko eskola-sistemak
37.227 irakasle izan ditu: % 62 ikastetxe publikoetan eta % 38 itunpeko
ikastetxeetan. % 73,11 emakumeak dira, eta % 26,88 gizonak.
0
50.000
100.000
150.000
200.000
250.000
300.000
350.000
400.000
2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Ikasleen bilakaera ereduka
Guztira A B D X
19
V. taula: irakasleen banaketa emandako hezkuntza-mailaren, generoaren eta titulartasunaren
arabera
2017-2018 ikasturtea EMAKUMEAK GIZONAK GUZTIRA
Guztira 27.220 10.007 37.227
Haur - Lehen Hezkuntza 16.090 2.764 18.854
Bigarren Hezkuntza 9.592 6.477 16.069
Helduen Hezkuntza 450 226 676
Eskolarik ematen ez dutenak 1.255 561 1.816
Publikoa 17.163 5.901 23.064
Haur - Lehen Hezkuntza 9.953 1.530 11.483
Bigarren Hezkuntza(2) 6.040 3.849 9.889
Helduen Hezkuntza 426 189 615
Eskolarik ematen ez dutenak 760 337 1.097
Pribatua 10.057 4.106 14.163
Haur - Lehen Hezkuntza 5.911 1.204 7.115
Bigarren Hezkuntza(2) 4.156 2.876 7.032
Helduen Hezkuntza 11 12 23
Eskolarik ematen ez dutenak 313 194 507
Haur Hezkuntzako eta Lehen Hezkuntzako mailetan dago irakasle kopuru
handiena, zehazki sare publikoan, eta gehienak emakumeak dira. Proportzionalki,
gizon gehiago daude itunpeko sarean publikoan baino.
Hurrengo taulan, Hezkuntza Sailaren mendeko ikastetxe publikoetako ratioak
erakusten dira41. Mailaren araberako ratioen analisiak islatzen duenez, irakasle-
41 Ez da eskolaurreei buruzko informaziorik barne hartzen, ezta haurren udal-ikastetxeei buruzkorik ere, ez
baitagokio Sailari soilik.
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
20.000
Emakumeak Gizonak Emakumeak Gizonak
Publikoak Pribatuak
Irakaslegoa, sare, maila eta generoaren arabera (2017-2018)
Klaserik ematen ez dutenak
Helduen Hezkuntza
Bigarren Hezkuntza
Haur - Lehen Hezkuntza
20
talde ratioa 2,5 da Bigarren Hezkuntzan eta 1,7 Lehen Hezkuntzan; ikasle-irakasle
ratioa 7,4 da Bigarren Hezkuntzan eta 10 Lehen Hezkuntzan; eta, ikasle-talde
ratioa 16,7 da Lehen Hezkuntzan eta 18,6 Bigarren Hezkuntzan. Bi kasuetan, lan-
baldintzak arautzen dituen akordioak (22 artikuloa)42 ezarritako gehieneko
ratioen azpitik daude.
VI. taula: irakasleen ratioa ikasleen eta taldeen arabera. 2017-2018 ikasturtea
2017-2018 ikasturtea – Hezkuntza Sailaren mendeko ikastetxe publikoak
Lehen - Bigarren Hezkuntza Bigarren Hezkuntza
Irakasleak 10.358 Bigarren Hezkuntzako kidegoak 9.080
Maisu-maistren kidegoa 1.481
Taldeak 6.182 Taldeak 4.187
Ikasleak 103.281 Ikasleak 77.926
Irakasle-talde ratioa 1,7 Irakasle-talde ratioa 2,5
Ikasle-talde ratioa 16,7 Ikasle-talde ratioa 18,6
Hezkuntza Sailaren mendeko araubide orokorreko ikastetxeetako irakasleen
sailkapena adinaren arabera erakusten du gehienak, %45a, 50-59 urte artekoak
direla, %25a 40-49 urte artekoak; eta %21a, 30-39 urte artekoak
42 185/2010 DEKRETUA, uztailaren 6koa, Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitateaz kanpoko irakasle
funtzionarioen lan- baldintzak arautzen dituen akordioa onartzeko dena.
http://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2010/07/1003455a.pdf
0100020003000400050006000700080009000
10000
Irakaslegoaren sailkapena adinaren arabera (N)
3%
21%
25%
45%
6%
Irakaslegoaren sailkapena adinaren arabera (%)
<30
30-39
40-49
50-59
60-64
>64
No consta
21
3.4 Zerbitzu osagarrien erabilera
Hezkuntza Sailak eskaintzen dituen zerbitzu osagarrien barruan jantokia eta
garraioa daude. 2017-2018 ikasturtean, jantoki-zerbitzuaren erabiltzaileak
190.801 izan ziren, eta garraio-zerbitzuarenak 54.194.
VII. taula: zerbitzu osagarrien erabilera mailaren eta sarearen arabera. 2017-2018 ikasturtea
2017-2018 ikasturtea
HH LMH DBH BATX HB GUZTIRA
Jantokia Guztira Erabiltzaileak 57.579 92.260 36.542 3.613 807 190.997
Ehunekoa % 65 % 71 % 44 % 12 % 57 % 51
Publikoa Erabiltzaileak 29.461 50.315 17.030 2 381 97.299
Ehunekoa % 63 % 74 % 44 % 0 % 55 % 51
Pribatua Erabiltzaileak 28.118 41.945 19.512 3.611 426 93.698
Ehunekoa % 66 % 67 % 44 % 23 % 59 % 51
Garraioa Guztira Erabiltzaileak 11.245 22.869 16.067 3.369 644 54.964
Ehunekoa % 13 % 18 % 19 % 11 % 46 % 15
Publikoa Erabiltzaileak 4.182 9.339 7.946 153 200 21.919
Ehunekoa % 9 % 14 % 21 % 1 % 29 % 12
Pribatua Erabiltzaileak 7.063 13.530 8.121 3.216 444 33.045
Ehunekoa % 17 % 22 % 18 % 21 % 61 % 18
Zerbitzu osagarrien erabilera aldatu egiten da mailaren arabera, eta aldeak ditu
sareari erreparatuta. Zehazki, Batxilergoan, sare publikoan zerbitzu horien
erabilera-ehunekoa ia hutsala da, eta sare pribatuan % 20tik gorakoa. Beheko
mailetan, jantoki-erabiltzaileen ehunekoa handiagoa da, eta sare publikoan
nabarmendu egiten dira Lehen Hezkuntzako erabiltzaileak (% 71).
Garraio-zerbitzuari dagokionez, aipatzekoa da Hezkuntza Bereziko ikasleen
erabilera-ehunekoa. Gainerako kasuetan, erabilera aldatu egiten da mailaren
arabera, eta Haur Hezkuntzan eta Batxilergoan besterik ez du % 20 gainditzen.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Publikoa Pribatua Publikoa Pribatua
Jantokia Garraioa
Zerbitzu osagarrien erabiltzaileen %, sareka eta mailaka
HH LMH DBH BATX HB
22
Erabiltzaileen ehunekoa aldatu egiten da, era berean, lurraldearen arabera.
Erabiltzaileen % 60 Bizkaian eskolatuta daude. Beste lurraldeekiko, jantokiaren
erabiltzaileak nabarmentzen dira. Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan % 75
baina gehiago dira. DBHren eta Batxilergoaren mailetan, jantokiaren erabiltzaile-
ehunekoa txikiagoa da, bereziki Araban.
VIII. taula: zerbitzu osagarrien erabilera mailaren eta lurraldearen arabera. 2017-2018 ikasturtea
2017-2018 ikasturtea HH LMH DBH BATX HB GUZTIRA
Jantokia Euskadi Erabiltzaileak 57.579 92.260 36.542 3.613 807 190.997
Ehunekoa % 65 % 71 % 44 % 12 % 57 % 51
Araba Erabiltzaileak 6.807 11.443 2.112 52 128 20.592
Ehunekoa % 46 % 55 % 17 % 1 % 47 % 34
Gipuzkoa Erabiltzaileak 17.403 27.615 11.231 641 310 57.250
Ehunekoa % 58 % 62 % 39 % 6 % 70 % 45
Bizkaia Erabiltzaileak 33.369 53.202 23.199 2.920 369 113.155
Ehunekoa % 76 % 81 % 56 % 19 % 53 % 61
Garraioa Euskadi Erabiltzaileak 11.245 22.869 16.067 3.369 644 54.964
Ehunekoa % 13 % 18 % 19 % 11 % 46 % 15
Araba Erabiltzaileak 1.239 2.464 2.112 326 74 6.256
Ehunekoa % 8 % 12 % 17 % 7 % 27 % 10
Gipuzkoa Erabiltzaileak 3.171 7.080 4.470 457 219 15.501
Ehunekoa % 10 % 16 % 16 % 4 % 50 % 12
Bizkaia Erabiltzaileak 6.835 13.325 9.485 2.586 351 33.207
Ehunekoa % 15 % 20 % 23 % 17 % 50 % 18
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
Araba Gipuzkoa Bizkaia Araba Gipuzkoa Bizkaia
Jantokia Garraioa
Zerbitzu osagarrien erabiltzaileen %, lurraldeka eta mailaka
HH
LMH
DBH
BATX
HB
23
4. Hezkuntza-sistemaren adierazle nagusien analisia
Hezkuntzaren adierazleak lantzeko eta horien jarraipena egiteko euskal sistema da
unibertsitatez kanpoko Irakaskuntza Sistema Ebaluatu eta Ikertzeko
Erakundearen (ISEI-IVEI) jardun-ildoetako bat. Horretarako, honako hauen
lankidetza du: Hezkuntzako Ikuskaritza Teknikoa, Hezkuntzaren Estatistika
Zerbitzua eta Euskal Estatistika Erakundea (EUSTAT).
Sistema baten askotariko alderdiak diseinatzean sailkapen ugari egin badaitezke
ere, ISEI-IVEIk aukeratu du lau adierazle-kategoria kontuan hartzea. Horiek bidea
ematen dute sailkapen eta konparazio erraza egiteko beste hezkuntza-sistema
batzuen adierazleekiko, hau da: testuinguruaren, baliabideen, prozesuen eta
emaitzen adierazleak.
Testuinguruaren adierazleek testuinguru sozioekonomikoaren egoera
esplizitatzen dute. Besteak beste, honako hauek daude: baldintza
demografikoak eta eskolatze-baldintzak, baldintza sozioekonomikoak eta
baldintza kulturalak; eta biztanleriaren itxaropenak hezkuntzarekiko.
Baliabideen adierazleetan biltzen dira helburuak lortzeko dauden
sistemarako sarrerak (input) edo baliabideak: baliabide materialak
(ekonomikoak eta azpiegituretakoak) eta giza baliabideak (irakasleak eta
ikasleak).
Prozesuen adierazleek ikastetxeen antolamendu eta funtzionamenduaren,
hezkuntza-jardunaren eta eskola-giroaren berri ematen dute. Adierazle
kualitatiboak dira kuantitatiboak baino gehiago, eta lantzeko zailtasun
handiagoa dakarte.
Hezkuntza-sistemaren emaitzen, irteeren edo lorpenen adierazleak alderdi
hauetan gauzatzen dira: ebaluazio-emaitzak; eskolatze-tasak; oinarrizko
gaitasunak, jarrerak eta balioak; lortutako tituluen ziurtagiriak; adin-
egokitasuna derrigorrezko etapetan; eta lan-merkatuan sartzea eta laneko
diru-sarrerak.
Txosten diagnostiko honen ondorioetarako, adierazleak lehenetsi43 dira eta lan
horren eguneratzea44 jarraian aurkezten da. Eranskinean, konparazio-hurbilketa
batean oinarritutako analisia jasotzen da.
43
Ez dira prozesuen adierazleak aztertzen, informazio eguneratua falta delako. 44
Eguneratzeko erreferentzia-daten aldakuntzen arrazoia da kontsultatutako iturriek denboraldi desberdinak kudeatzen dituztela horiek jarraitzeko eta eguneratzeko.
24
Jarraian agertzen den analisiak erreferentzia hartzen du hezkuntzaren eta
prestakuntzaren esparruko Europako lankidetzarako esparru estrategikoa ("ET
2020"). Horrek derrigorrezko hezkuntzarekin lotutako 4 helmuga ezartzen ditu,
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak bere egiten dituenak:
1. Hezkuntza eta prestakuntza goiz uztea % 10en azpitik murriztea.
2. Amaitutako goi-mailako hezkuntzan % 40ko kuotara iristea 30 eta 34 urte
arteko biztanlerian.
3. Lehen haurtzaroaren hezkuntzan eta zainketetan % 95eko partaidetzara
iristea.
4. Irakurmenean, Matematikan eta Zientzietan errendimendu txikia % 15
azpitik murriztea.
4.1 Testuinguruaren adierazleak
Testuinguruaren analisirako, lehentasuna eman zaie adinaren araberako
eskolatze-tasa garbiekin lotutako adierazleei45. Zehazki, analizatu dira
derrigorrezkoak ez diren Haur Hezkuntzako hezkuntza-mailei (0-5 urte)
dagozkien tasak eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren Ondoko mailei (16-18
urte) dagozkienak; hain zuzen, adierazle horiek islatzen baitute gure hezkuntza-
sistemaren sarbide- eta inklusibotasun-maila.
Beste alde batetik, helduen prestakuntza-maila analizatzen da —oraingo eta
etorkizuneko gizartearen garapenarekin eta enplegu-mailekin lotutako adierazlea
baita—, Europa 2020 Estrategiaren ildotik. Horren helburua da goi-mailako
enplegua, iraunkortasuna eta gizarte-kohesioa izango duen gizartearen garapena
lortzea. Horretarako, bi adierazle hauek hartzen dira erreferentzia gisa: lan egiteko
adinean, 25-64 urte, dauden helduen prestakuntza-maila eta goi-mailako ikasketak
dituzten 30-34 urte bitarteko helduen ehunekoa. Azken adierazle hori Europako
helmuga bati dago lotuta.
45
Eskolatze-tasa garbiak adinaren arabera: adin horri dagokion irakaskuntzako ikasle kopuruaren eta kontuan hartutako adina duen biztanleria osoaren arteko erlazio portzentuala. INEren 2017ko urtarrilaren 1eko biztanleriaren errolda arteko zenbatespenak erabili dira.
Testuinguruko adierazleak
•Eskolatze tasa garbia, 0-5 urte •Eskolatze tasa garbia, 16-18
urte •25-64 urte bitarteko
biztanleriaren formazio maila •30-34 urte bitarteko
biztanleriaren formazio maila
Baliabideen adierazleak
•Gastu hezkuntzan BPG-rekiko •Ikasleko gastua •Irakasle / ikasle ratioa eta
ikasle-talde ratioa
Emaitzen adierazleak
•Eskola-uzte goiztiarraren tasa •Promozio eta Graduazio tasa •Adin egokitasun tasa •Ikasle errepikatzaileak
25
Eskolatze-tasa garbia 0 eta 5 urte artean
Adin goiztiarretan eskolatzearen helburua da 3 eta 6 urte arteko ikasleak erabat
eskolatzea eta, arian-arian, 3 urtetik beherakoen eskolatze-maila igotzea. Gero eta
ebidentzia enpiriko handiagoa dago eskolaurreko hezkuntzak, lan- eta familia-
bizitzaren arteko kontziliazioa errazteaz gainera, eskola-arrakasta eta gizarte-
mugikortasuna sustatzen dituela, bereziki ingurune ahuletako ikasleen kasuan.
Horregatik, adin horietan eskolatzea da hezkuntza-politiken helburuetako bat.
Euskadik 2012 ezkero bilakaera positiboa du 0 eta 5 urte arteko adinean
eskolatutako haurren tasan. 2016-2017 ikasturtean, 1 urtetik beherakoen % 15eko
eskolatzea gainditu zuen (% 17,5), 1 urteko adinean % 45,7ko tasa zuen, 2 urteko
adinean % 93,5ekoa, eta 3, 4 eta 5 urteko adinean erabateko eskolatze-tasa
deritzona.
Beraz, euskal hezkuntza-sistemak bete egiten du Europako 2020rako esparruaren
sei helmugetako bat; zehazki, honako hau: 4 urteko adinetik derrigorrezko
eskolatze-adinera arteko haurren % 95ek Haur Hezkuntzan parte har dezaten
lortzea, eta Estatuaren eta Europako herrialde gehienen batezbestekoa gainditzea.
IX. taula: eskolatze-tasa garbiak 0-5 urteko adinean Euskadin. 2012-13- 2016-17 ikasturteak.Eustat
2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017
Adina 20 17,5 17,3 18,3 17,5
1 urte 44,3 43,2 44,2 45 45,7
2 urte 92,2 92,3 93,1 93,8 93,5
3 urte 98,6 99 99,3 99,2 99,3
4 urte 99,3 99,5 99,8 100 99,6
5 urte 99,8 99,3 99,6 100 99,8
Iturria: EUSTAT.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0 Urte Urte 1 2 Urte 3 Urte 4 Urte 5 Urte
Eskolatze-tasa garbia 0 eta 5 urte artean Euskadin. Eboluzioa
2012/2014
2013/2014
2014/2015
2015/2016
2016/2017
26
Eskolatze-tasa garbiak 16-18 urte artean
Euskadi nabarmendu egiten da tasa altuak izateagatik 16 eta 18 urte arteko
adinetan. Horrek aditzera ematen du eskola goiz uzteko tasa baxua duela.
2016-2017 ikasturtean, Euskadi16 urteko adinean % 99,7ko eskolatze-tasara iritsi
zen (bai emakumeen artean, bai gizonen artean); 17 urteko adinean % 97,8ko
tasara; eta 18 urteko adinean 39,3kora. Azken ehuneko baxuago horren azalpena
da ez daudela sartuta unibertsitate-ikasketetan matrikulatutako gazteak, adin
horretan gehiengoa baitira Euskadin.
Oro har, 16 eta 17 urtetik aurrera, emakumeen eskolatze-tasak gizonenak baino
altuagoak dira. Horrek esan nahi du emakumeek gutxiago uzten dutela hezkuntza-
sistema gizonek baino.
X. taula: eskolatze-tasa garbiak 16-18 urteko adinean Euskadin, generoaren arabera. 2016-2017
ikasturtea. Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
2016-2017 ikasturtea
Guztira Gizonak Emakumeak
16 urte GUZTIRA 99,7 99,7 99,7
Derrigorrezko Hezkuntza46 20,3 22,8 17,7
Bigarren Hezkuntzako 2. etapa47 79,3 76,8 82,0
Unibertsitatez kanpoko goi-mailako irakaskuntza48 0,0 0,0 0,0
Helduen Hezkuntza 49 0,1 0,1 0,0
17 urte GUZTIRA 97,8 97,8 97,7
Derrigorrezko Hezkuntza 6,6 7,8 5,4
Bigarren Hezkuntzako 2. etapa 90,8 89,6 92,1
Unibertsitatez kanpoko goi-mailako irakaskuntza 0,0 0,0 0,0
Helduen Hezkuntza 0,3 0,4 0,2
18 urte GUZTIRA 47,5 55,1 39,3
Derrigorrezko Hezkuntza 0,8 0,9 0,7
Bigarren Hezkuntzako 2. etapa 33,5 39,0 27,5
Unibertsitatez kanpoko goi-mailako irakaskuntza 10,1 11,6 8,6
Helduen Hezkuntza 3,0 3,6 2,4
Hezkuntza-mailaren arabera, aipatzekoa da 16 urteko adinean —derrigorrezko
irakaskuntzen ondokoa hasteko adin teorikoan— euskal gazteen % 80 inguru
eskolatuta daudela Bigarren Hezkuntzako bigarren etapan (gizonen % 76,8 eta
emakumeen % 82). 17 urteko adinean, berriz, proportzio hori % 90eraino
areagotzen da (gizonen % 89,6 eta emakumeen % 92,1).
46
Barne direla: DBH eta Hezkuntza Berezia. 47
Barne direla: Batxilergoa, Oinarrizko LHko HZ, bestelako prestakuntza-programak, erdi-mailako LHko HZ, Arte Plastikoak, erdi-mailako Kirol Irakaskuntzak, Musika eta Dantza Irakaskuntza Profesionalak, eta maila aurreratuko Hizkuntzak. 48
Barne direla: goi-mailako LHko HZ eta Arte Plastikoak, goi-mailako Kirol Irakaskuntzak eta goi-mailako Arte Irakaskuntzak. 49
Barne dela: Helduen Hezkuntza (oinarrizkoa eta bigarren mailakoa).
27
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa. 2016-17 ikasturtea.
16 eta 17 urteko adinean, eskolatze-tasa garbiak etengabeko bilakaera izan du, 16
urteko adinean tasaren gorakada arinaz eta 16 urteko adinean tasaren beherakada
arinaz 2016an 2015arekiko.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa
Biztanleriaren prestakuntza-maila 25-64 urte artean
2018an, Euskadiko 25 eta 64 urte arteko biztanleen % 71,2k amaitu dituzte
Bigarren Hezkuntzako bigarren etapako ikasketak, gutxienik. Horietatik, % 49,6k
goi-mailako ikasketak dituzte, % 21,5ek Bigarren Hezkuntzako bigarren
etapakoak, eta % 28,8k Bigarren Hezkuntzako bigarren etapatik beherako
ikasketak dituzte.
20,3 6,6 0,8
79,3 90,8
33,5
10,1
0,1 0,3
3,0
16 urte 17 urte 18 urte
Eskolatze-tasa garbiak 16-18 urte artean
Derrigorrezko Hezkuntza Bigarren Hezkuntzako 2. etapa
Unibertsitatez kanpoko goi-mailako irakaskuntza Helduen Hezkuntza
100 98,9 99,4 99,2
98,2 98,2 98,9
97,9
80
82
84
86
88
90
92
94
96
98
100
2012 2013 2014 2015
Eskolatze-tasa garbiak 16 eta 17 urtetan. Eboluzioa
16 URTE
17 URTE
28
Hurrengo taulan ikusten da Euskadin goi-mailako ikasketak dituen biztanleriaren
bilakaera 2012tik 2018ra arte, Espainiarekiko eta EB-28rekiko. Urte guztietan, bai
gizonen kasuan, bai emakumeen kasuan, Euskadik joera positiboa erakusten du.
XI. taula: hirugarren mailako ikasketak50 egin dituen 25-64 urte arteko biztanleria-ehunekoaren bilakaera, generoaren arabera. EUROSTAT
EAE 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Guztira 46 46,8 47 47,8 48,6 49,7 49,6
Emakumeak 45,6 47,5 47,7 48,8 50,1 51,3 51
Gizonak 46,5 46,1 46,2 46,8 47,1 48,1 48,1
Euskadiren eta Espainia eta EB-28ren arteko konparazioak islatzen duenez, alde
nabarmena dago goi-mailako ikasketak burutu dituen 25-64 urte arteko adinetako
biztanleria-ehunekoan.
Iturria: Eurostat.
Biztanleriaren prestakuntza-maila 30-34 urte artean
Europar Batasunak 2020rako helburutzat ezartzen du 30 eta 34 urte arteko
adinetan dauden pertsonen gutxienez % 40k arrakastaz betetzea hirugarren
mailako hezkuntza. Helburu hori Euskadik aise gainditzen du. Izan ere, pixkanaka,
Goi-mailako Hezkuntzako tituludunen % 44,6ra iritsi da 2000n eta % 57,1era
2018an. Hala, 28 herrialdeen Europar Batasunaren batezbestekotik 20 puntu
gainetik dago.
50
Goi-mailako unibertsitate-hezkuntza, unibertsitatez kanpoko goi-mailakoa eta goi-mailako LH barne hartzen ditu
46 46,8 47 47,8 48,6 49,7 49,6
32,6 33,7 34,7 35,1 35,7 36,4 37,3
27,7 28,6 29,3 30,1 30,7 31,5 32,3
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Goi-mailako ikasketak dituen 25-64 urte arteko biztanleriaren eboluzioa
Euskadi Espainia EB-28
29
Informazioa generoaren aldagaiaren arabera bananduz gero, ikusten da Euskadin
emakume gehiago daudela titulatuta Goi-mailako Hezkuntzan gizonak baino, 10,4
puntuko aldeaz, 2018an.
XII. taula: hirugarren mailako ikasketak egin dituen 30-34 urte arteko biztanleria-ehunekoaren
bilakaera, generoaren arabera.
EAE 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Guztira 60,8 61,3 58,5 54,2 56,9 55,1 57,1
Gizonak 57 55,7 53,2 47,6 48,7 47,2 51,8
Emakumeak 64,7 67 63,8 60,8 64,9 62,9 62,2
Euskal Autonomia Erkidegoaren eta Espainia eta EB-28aren arteko konparazioan,
goi-mailako ikasketak bukatu dituzten 30-34 urteko biztanleen ehunekoan Euskal
Autonomia Erkidegoa berriz ere gorago dago, Europako batezbestekoarekiko 16
puntutik gorako aldeaz.
Iturria: Eurostat.
60,8 61,3 58,5
54,2 56,9 55,1 57,1 57 55,7 53,2
47,6 48,7 47,2 51,8
64,7 67 63,8
60,8 64,9 62,9 62,2
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Goi-mailako ikasketak dituen 30-34 urte arteko % biztanleriaria Euskadin
Guztira Gizonak Emakumeak
60,8 61,3 58,5
54,2 56,9 55,1 57,1
41,5 42,3 42,3 40,9 40,1 41,2 42,4 36 37,1 37,9 38,7 39,1
39,9 40,7
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Goi-mailako ikasketak dituen 30-34 urte arteko biztanleriaren eboluzioa
Euskadi Espainia EU-28
30
4.2 Baliabideen adierazleak
Baliabideen analisirako, Europan erreferentzia diren hiru adierazle erabili dira:
hezkuntzako gastua BPGd-arekiko eta hezkuntzako gastua ikasle bakoitzeko.
Bestalde, kontuan hartuta pertsonal-inbertsioa gastu publikoaren inbertsio
garrantzitsuena dela, ikasle-irakasle eta ikasle-talde ratioen adierazleak
analizatzen dira.
Gastua hezkuntzan BPGd-arekiko
Adierazle honek erakusten du bai erakunde publiko eta pribatuek, bai etxeek eta,
baita ere, irabazi-asmorik gabeko bestelako instituzioek egiten duten gastuak duen
bilakaera barne-produktu gordinarekiko (BPGd).
ELGAko iturrien arabera, 2015. urtean, Europako estatuek, batez beste, beren
BPGd-aren % 4,9 zuzendu zuten hezkuntzara, eta, Espainiak, berriz, % 4,3.
EUSTATen arabera, portzentaje hori % 5 da Euskal Autonomia Erkidegorako.
BPGd-aren ehuneko gisa hartuta, gastuak islatu egiten du hezkuntza-instituzioetan
egindako gastua lehen etapatik Unibertsitatera arte, eta, denboran nahiko
egonkorra bada ere, 2007-2009 artean ia puntu bateko igoera ikusi zen. Ondoren,
krisialdi ekonomikoaren zikloarekin bat etorriz, puntu erdiko jaitsiera egon zen.
2001-2014 aldian, finantzaketa publikoa, batez beste, hezkuntzako gastu osoaren
% 79 da BPGd-arekiko, finantzaketa pribatuaren % 21aren aldean. Hurrengo
grafikoan, guztizko gastuaren eta etxeen gastuaren arabera banantzen da tasa.
Iturria: Eustat.
4,77 4,744,54 4,55
5,44
5,01 5,02
0,77 0,80 0,70 0,69 0,75 0,83
0
1
2
3
4
5
6
2001 2003 2005 2007 2009 2012 2014
Hezkuntzako gastu osoa Etxeguneen gastua
BPGaren %an (2010 oinarri)
31
Gastua hezkuntzan ikasle bakoitzeko
Indize hau hezkuntzaren kalitatearekin lotzen da eta adierazle honen xede da.
Ikasle bakoitzeko batez besteko gastutzat (eurotan) adierazten da. Horren baitan
sartuta daude hezkuntza-gastuaren kontzeptu guztiak: irakaskuntzako eta
irakaskuntzaz kanpoko pertsonalaren ordainsariak, ondasun eta zerbitzuetako
gastu arruntak, azpiegitura eta ekipamenduko inbertsioak, itunak eta irakaskuntza
pribaturako dirulaguntzak.
Espainiako hezkuntzari buruzko zifren azken txostenaren arabera51, 2016an,
Euskadik gasturik handiena egin zuen ikasle bakoitzeko unibertsitatez kanpoko
ikastetxe publikoetan (9.054 €), eta handiena ere bi sareetan ikasle bakoitzeko
egindako gastua kontuan izanez gero (6.502 €). Bi kasuetan, datu horiek
gehikuntza adierazten dute 2015arekiko.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
2012tik aurrerako bilakaerak jaitsiera arinerako joera erakusten du ikasle
bakoitzeko gastuan (ikastetxe publikoak eta itunpekoak barne), 2015 arte. Urte
horretan, gastua berreskuratzen hasi zen. 2016an, Estatuko batezbestekoarekiko
aldea ikasle bakoitzeko 1.500 eurotik gorakoa zen.
51
http://www.educacionyfp.gob.es/servicios-al-ciudadano-mecd/estadisticas/educacion/indicadores-publicaciones-sintesis/cifras-educacion-espana/2016-17.html
4.743 4.879 5.436 5.607
6.437 6.502
8.973 9.054
2015 2016 2015 2016
ikastetxe publiko eta pribatua ikastetxe publikoa
Gastua hezkuntzan ikasle bakoitzeko. Konparatiba
Guztira Estatua Euskadi
32
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
Eskola Kontseiluaren azken txostenaren arabera52, bi sareen artean ikasle
bakoitzeko gastuaren eta unitate bakoitzeko gastuaren arteko aldearen arrazoia
da, % 80tik gorako portzentajean, sare batean eta bestean irakaskuntzara guztira
zuzentzen den pertsonalaren konpentsazioa. Alde hori faktore hauen eraginpean
dago:
Irakasleen soldata-konpentsazioa (sare publikoan zertxobait handiagoa da
pribatuan baino, hainbat arrazoi direla eta).
Ikasle-irakasle ratioa eta ikasgela bakoitzeko ikasle kopurua (sare
publikoan txikiagoak dira).
Irakasleen eskola-orduak eta ikasle bakoitzeko heziketa-denbora
(itunpekoan altuagoak dira)
Sarearen presentzia handiagoa edo txikiagoa unitate bakoitzeko kostu
handiena duten etapetan (adibidez, Batxilergoa edo Lanbide Heziketa).
Ikasle-irakasle eta ikasle-talde ratioa
Ikasle-irakasle ratioak ikasle kopurua irakasle kopuruarekin alderatzen du
hezkuntza-maila eta hezkuntza-instituzio mota batean; eta ikasle-talde ratioak
hezkuntza-talde bakoitzeko batez besteko ikasle kopurua neurtzen du
unibertsitatez kanpoko irakaskuntzan.
52
http://www.consejoescolardeeuskadi.hezkuntza.net/c/document_library/get_file?uuid=33daf6c8-deaf-4e97-9e4c-92db628ee155&groupId=17937
6.583 6.475 6.448 6.437 6.502
4.729 4.569 4.537 4.743 4.879
2012 2013 2014 2015 2016
Gastua hezkuntzan ikasle bakoitzeko. Eboluzioa
Euskadi España
33
Euskadiko eskola-sistema bere osotasunean hartuta, ikasle-irakasle ratioak
bilakaera positiboa erakutsi zuen 2012-2013 aldian, eta egonkortasuna 2014
ezkero.
Ikasle-irakasle ratioa53 Euskadin54 aldatu egiten da maila bakoitzean eta sarearen
arabera. Hala, itunpeko sarean ratioak altuagoak dira sare publikoan baino,
hurrengo grafikoen ikusten denez.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
Euskadiko ikasle-talde ratioaren bilakaerari dagokionez, ikusi da 2012-2016
aldian Haur Hezkuntzako mailan ratioa jaitsi zela, Lehen Hezkuntzan mantendu
zela, DBHn pixkanaka igotzen ari zela eta Batxilergoko mailan puntu erdiraino
jaitsi zela azken urtean.
53
Lanaldi osoko baliokideetan neurtuta. 54 Euskadin, irakasleei buruzko erabilitako datuak aurrerapen-datuak dira, eta kalkuluan ez dira barne
hartzen atzerriko ikastetxeei buruzko datuak, ezta Haur Hezkuntzako ikastetxe pribatuei buruzkoak ere.
11,8
12
12,1 12,1 12,1
2012 2013 2014 2015 2016
Ikasle-irakasle ratiaroaren eboluzioa Euskadin
12,1
5,4
11,1
15,3
9,3
19,0
3,6
9,4
5,4
11,0 10,2 8,3
11,5
2,5
17,3
0
13,8 16,1 15,4
19,1
3,7
Guztira Hhko eskolak Lhkoikastetxeak
LH eta DBHkoikastetxeak
DBH eta/edoBatxi eta/edo
LanbideHeziketakoikastetxeak
LH, DBH, Batxieta LanbideHeziketakoIkastetxeak
Hezkuntzaberezirakoikastetxeak
Ikasle-irakasle ratioa ikastetxe mota eta titulartasunaren arabera (2016-2017)
Ikastetxe guztiak Ikastetxe publikoak Itunpeko ikastetxeak
34
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
4.3 Emaitzen adierazleak
Kontuan izanik hurrengo kapituluan ikasleek Euskadin izandako emaitza
akademikoak analizatzen direla, atal honetan lehentasuna ematen zaie ekitatearen
eta bikaintasunaren ikuspegitik funtsezkoak diren sistemaren beste adierazle
batzuei. Horien artean daude graduazio-tasak, adin bakoitzerako egokitasun-tasak
eta errepikatzaile-maila.
Eskola-uzte goiztiarraren tasa
2010erako eskola-uzte goiztiarra55 % 10 azpitik murriztea ezarri zuen
erreferentzia-puntu gisa Europako Kontseiluak 2003an, Europako hezkuntza- eta
prestakuntza-sistemen aurrerabidea kontrolatzeko. Helburu hori lortzeko
zailtasunaren aurrean, berorri eutsi zaio, baldintza beretan, 2020rako. Euskal
Gobernuak, legealdi honetan betetzeko helburua, %8an ezarri du.
2018an, % 6,9ko eskola-uztearen ehunekoaz, Euskadik bi helburuak lortzen ditu
eta horrez gain eutsi egiten dio Estatuko uzte-tasarik baxuenari, Estatuko (% 18,3)
eta EB-28ko (% 10,3) batezbestekoaren oso azpitik.
XIII taula: eskola-uzte goiztiarraren tasaren eboluzioa Euskadin, generoaren arabera
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Euskadi 12,4 9,9 9,4 9,7 7,9 7 6,9
Emakumeak 11,8 7,3 7 7,4 5 5,5 4,5
Gizonak 13 12,4 11,8 11,9 10,7 8,5 9,4
55
Goi-mailako Bigarren Hezkuntza bukatu ez duen eta inolako prestakuntzatan ari ez den 18-24 urte arteko biztanleriaren ehunekoa.
17,1 17,3 17,2 17 16,8
21 21,2 21,4 21,5 21,5 21,5 21,6 22 22,2 22,5
25,1 25,6 25,9 26,1 25,5
2012 2013 2014 2015 2016
Ikasle-talde ratioaren eboluzioa, mailaka Euskadin
HH LH DBH Batxi
35
Euskadik tasaren bilakaera positiboa erakusten du bi sexuetan. Hala ere,
emakumeen kasuan hobekuntza handiagoa izan da: % 11,8ko tasatik % 4,5ekora
pasatu da 2012-2018 artean. Gizonen kasuan ere hobekuntza nabaria da, azken
urtean gorakada txikia izan den arrean. 2018an, tasa-aldea ia 5 puntukoa da.
Iturria: EUROSTAT
Hurrengo grafikoan, Euskadiko, Espainiako eta EB-28ko eskola-uzte goiztiarraren
tasak izandako bilakaeraren konparazioa erakusten da. Konparazio horretan
ikusten denez, Euskal Autonomia Erkidegoak lortu du tasa neurri handienean
murriztea.
Iturria: EUROSTAT
12,4
9,9 9,4 9,7
7,9 7 6,9
11,8
7,3 7 7,4
5 5,5 4,5
13 12,4
11,8 11,9 10,7
8,5 9,4
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Eskola-uzte goiztiarraren tasaren eboluzioa Euskadin, sexoaren arabera
Euskadi Emakumeak Gizonak
12,4
9,9 9,4 9,7 7,9 7 6,9
24,7 23,6
21,9 20
19 18,3 17,9
12,7 11,9 11,2 11 10,7 10,6 10,6
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Eskola-uzte goiztiarraren tasaren eboluzioa. Konparatiba.
Euskadi Espainia EU-28
36
Graduazio-promozio tasak
2016-2017 ikasturtean, 12 urteko ikasleen % 87,7k (mutilen % 85,9k eta nesken
% 89,5ek) bukatu zuten Lehen Hezkuntza Euskadin, Hezkuntza Ministerioaren
datuen arabera. Ehuneko hori egonkor mantentzen da 2006 ezkero.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
Bestalde, Euskal Autonomia Erkidegoak, 2016-2017 ikasturtean, DBHko
gradudunen % 85,8ko tasa gordina zuen, eta tasarik altueneko autonomia-
erkidegoa zen. Nahiko bilakaera lineala izan du 2012 ezkero, nahiz eta azken
ikasturtean tasak puntu bat behera egin duen.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
87,8
86,8
87,7
85,5 84,9
85,9
90,2
88,7 89,5
2006-2007 2011-2012 2016-2017
12 urtekin LH bete duten ikasleen ehunekoa Euskadin. Eboluzioa
Guztira Mutilak Neskak
85,6 85,4 84,7 86,8
85,8
70
75
80
85
90
95
100
2012 2013 2014 2015 2016
DBHko gradudunen tasaren eboluzioa Euskadin
37
Egokitasun-tasa
Egokitasun-tasak —halakotzat ulertuta beren adinerako eta adin horretako
biztanleriarako ikasturte teorikoki egokian matrikulatutako eskola-ikasleen arteko
erlazioa— bilakaera positiboa izan du Euskadin, batez ere 15 urteko adinean. Hain
zuzen, adin horretan 2015ean ia bi puntu hobetu zen 2014arekiko.
Tasa metagarria denez, arrazoizkoa da haren beheranzko aurrerapena ikustea
adinean aurrera egin ahala. Horrela, 2015ean, 8 urteko adinean, haurren % 94,6
eskolatuta zeuden adinaren arabera zegokien mailan. 10 urteko adinean, tasa %
91ra jaitsi zen, 12 urteko adinean % 87,8ra, 14 urteko adinean % 79,2ra eta 15
urteko adinean % 76ra. Aipatzekoa da 12 eta 14 urte arteko adinean izaten dela
alderik handiena egokitasun-tasan.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa
Ikasle errepikatzaileak
2016-2017 ikasturtean, lehen etapako ikasle errepikatzaileen ehunekoa aldatu
egiten da mailen artean. Lehen Hezkuntzako bigarren mailan dago
errepikatzaileen ehuneko handiena (% 3,8 mutilen kasuan eta % 3,0 nesken
kasuan) eta bosgarren mailan baxuena (% 1,6 mutilen kasuan eta % 1,1 nesken
kasuan).
94,5 94,4 94,3 94,6 90,9 90,5 90,7 91
87,2 86,8 87,3 87,8
77,6 77,5 78,6 79,2 72,8 72,6 74,1 76
2012 2013 2014 2015
Egokitasun-tasaren eboluzioa Euskadin
8 urte 10urte 12 urte 14 urte 15 urte
38
Bestalde, 2016-2017 ikasturtean, DBHko lau mailetan errepikatzen duten ikasleen
ehunekoari buruzko analisiak erakusten du mutilek proportzio handiagoan
errepikatzen dutela neskek baino. DBHko lehen mailan dago ikasle
errepikatzaileen ehuneko handiena (% 9,3 mutilen kasuan eta % 5,1 neskenean),
eta laugarrenean txikiena (% 5,2 mutilen kasuan eta % 3,7 neskenean).
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
Bestalde, aipatzekoa da maila guztietan errepikatzaileen ehunekoa handiagoa dela
mutilen artean nesken artean baino, eta aldea ia puntu batekoa dela Lehen
Hezkuntzako seigarren mailan.
Hurrengo grafikoan ikusten denez, Euskadik bilakaera positiboa du 2012 ezkero
DBHko maila guztietan, baina 2016-2017 ikasturtean, bigarren eta hirugarren
mailan, igoera arina ematen da.
1,9
3,4
1,6
2,2
1,4
2,0 1,9
3,8
1,8
2,4
1,6
2,5
1,8
3,0
1,3
2,0
1,1
1,6
LH1 LH2 LH3 LH4 LH5 LH6
LHn errepikatzen duten ikaslegoaren %, mailaka (2016-2017)
Guztira Mutilak Neskak
7,3
6,1 6,4
4,4
9,3
7,4 7,7
5,2 5,1 4,6
5,1
3,7
DBH1 DBH2 DBH3 DBH4
DBHn errepikatzen duten ikaslegoaren %, mailaka (2016-2017
Guztira Mutilak Neskak
39
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
8,2 8,3 8,1 7,4 7,3 7,5 7,3
6,9
5,9 6,1
6,7 6,9 6,5 6,1 6,4
5,9 5,2
4,7 4,6 4,4
2012 2013 2014 2015 2016
DBHko Ikasle errepikatzaileen eboluzioa Euskadin
DBH1 DBH2 DBH3 DBH4
40
5. Euskal hezkuntza-sistemaren esparru estrategikoei
buruzko analisia
Euskal Hezkuntza Lege berri bat lantzeko prozesuari begira diagnostiko
zehatzagoa izateko helburuarekin, jarraian, zehaztasun handiagoaz analizatzen
dira euskal hezkuntza-sistemaren esparru estrategikoetako hiru hauek:
bikaintasuna eta ekitate handiagoa lortzeko sistemaren modernizazioa; bizikidetza
positiboa eskola inklusiboan; elebitasuna hezkuntza eleanitzaren sisteman.
5.1 Sistema modernizatzea, ekitate eta bikaintasun handiagoa lortzeko
Hezkuntza-sistema bat ekitatibotzat jotzen da gai denean biztanlerian dauden
desberdintasun sozioekonomikoak arintzeko. Horrela, ikasleei aukera-
berdintasuna eskaini ahal izango zaie kalitatezko hezkuntza eskuratzeko, eta, era
berean, bermatu egingo die haien errendimendu akademikoa euren ahaleginak eta
gaitasunak baldintzatuko dutela, beren testuinguru soziala, ekonomikoa eta
familiakoa edozein izanik ere. Bestalde, bikaintasuntzat uler daiteke pertsonen
erabateko garapena lortzea, hau da, ikasle bakoitzari aukera ematea bere
konpetentziak ahalbidetzen dion bezain urrun, zabal eta sakon iristeko.
Jarraian aurkezten den analisiak kontuan hartzen ditu ISEI-IVEIk landutako
2017ko ebaluazio diagnosikoaren txostena56 eta 2015eko PISA ebaluazioaren
txostena57; ISEI-IVEIk 2016an egindako bikaintasunari buruzko azterlana58;
hezkuntza-sistemari buruzko Eskola Kontseiluaren azken txostena59; eta esparru
akademikoan egindako zenbait ikerketa60.
Ebaluazio guztietan, ekitatea nabarmentzen da gure sistemaren bereizgarritzat.
Euskal Autonomia Erkidegoak ikasleen ehuneko handiak ditu errendimendu-maila
ertainetan, eta, gainera, ELGAren batezbestekoaren azpiko ehunekoa
errendimendu-maila txikietan, PISAn ebaluatutako konpetentzia guztietan. Hori
da, hain zuzen, Euskadiko hezkuntza-sistemaren alderdi edo bereizgarri positiboa;
bere indarguneetako bat da.
56 http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/c/document_library/get_file?uuid=d9d48006-bea8-4e81-b84b-ebc16c117a88&groupId=635622 57
http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/c/document_library/get_file?uuid=db84ebcb-c594-44b9-a1fc-a3e18508bab4&groupId=635622 58
“Hezkuntza-bikaintasunerantz”: http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/web/guest/bikaintasuna 59
“Euskadiko eskola-hezkuntza 2015-2017”: http://www.consejoescolardeeuskadi.hezkuntza.net/c/document_library/get_file?uuid=33daf6c8-deaf-4e97-9e4c-92db628ee155&groupId=17937 60 Besteak beste: “Eskolaren eraginkortasuna Euskadiko ikastetxeetan” eta “Balio erantsi handiko ikastetxeen
ezaugarriak eta jardunbide egokiak”, ISEI-IVEIk eta Luis Lizasoain buru dela EHUko talde batek eginak.
41
Era berean, ikaskuntzaren emaitzari buruzko analisitik ondorioztatzen denez,
Euskadiko hezkuntza-sistemaren erronka nagusietako bat da bikaintasun-maila
hobetzea ikaskuntzaren emaitzetan. Izan ere, PISAko emaitzen analisian agerian
geratu denez, ebaluatutako konpetentzietan errendimendu-maila gorenak lortzen
dituzten Euskadiko ikasleen batezbestekoa, oro har, ELGAko batezbestekoa baino
txikiagoa da.
ISEI-IVEIk 2016an egindako hezkuntza-bikaintasunari buruzko azterlanean,
PISA12an oinarrituta ekitate- eta bikaintasun-analisi bat aurkezten da. Analisi hori
eguneratu egin da, diagnostiko honen ondorioetarako, PISA15 erreferentzia
hartuta.
Euskal Autonomia Erkidegoak, PISA 2015eko matematikarako konpetentzian,
ikasleen % 73 ditu errendimendu-maila ertainetan, ELGAko herrialdeen
batezbestekoaren (% 67) gainetik. Alabaina, bikaintasunean ELGAren
batezbestekoaren azpitik dago: ikasleen % 7k lortzen dituzte 5. eta 6. bikaintasun-
mailak konpetentzia horretan. ELGAko herrialdeen batezbestekoa, berriz, % 10 da.
Iturria: ISEI-IVEI, PISA15 oinarri hartuta.
Grafikoaren ardatz bertikalak erakusten du puntuaziorik baxuena duten ikasleen
% 5en eta puntuaziorik altuena duten ikasleen % 5en arteko aldea. Euskadin,
pertzentil baten eta bestearen arteko aldea 265,33 puntukoa da matematikarako
konpetentzian. Alderatuz gero, Euskal Autonomia Erkidegoak Kanadak baino
ekitate-maila altuagoa du, eta Finlandiak baino zertxobait altuagoa, baina
bikaintasuna areagotu beharra dauka. Estoniak, Irlandak, Danimarkak eta
Nafarroak antzeko maila dute ekitatean Euskal Autonomia Erkidegoarekiko, baina
42
altuagoa bikaintasunean (eskuin goialdeko koadrantea). Bestalde, erregresio-
zuzenak (lerro gorriak) erakusten duenez, joera orokorra kontuan izanda,
bikaintasun handiagoarekin batera sistemen ekitatea murrizten da. Hala ere,
posible da bikaintasun-maila handiagoa lortzea sistemak ekitaterik galdu gabe, eta
horren erakusgarri da Nafarroa, Estonia edo Irlandako eredua.
Bestalde, ED17 ebaluazio diagnostikoaren emaitzek, ekitatearen ikuspegitik
analizatuta, berriro ere baieztatzen dute euskal hezkuntza-sisteman ekitatea
dagoela eta errendimendu handiko eta txikiko ikasleen arteko konpetentzia-aldea
egonkor mantentzen dela.
Hurrengo taulan ikusten da puntuazioen arteko aldea matematikarako
konpetentzian Lehen Hezkuntzako 4. mailako eta DBHko 2. mailako ikasleen
artean, 90 pertzentiletik 10 pertzentileraino. Lehen Hezkuntzan, konpetentzien
arteko aldea egonkor mantentzen da 2015arekiko, eta hobetu egin da 2009ko
ebaluazio diagnostikoarekiko. Bigarren Hezkuntzan, emaitzak hobekuntza bat
dakar 2010eko, 2011ko eta 2013ko ebaluazioaren aldean, baina nolabaiteko
atzerapena ED15arekiko. Horren arrazoia da 90 pertzentilean dauden ikasleen
gehikuntza.
314 316 315 321 315 311
182 183 190 189 186 183
132 133 125 132 128 128
1,73 1,72 1,66 1,70 1,69 1,70
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
0
50
100
150
200
250
300
350
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17
LHko 4.maila. Matematikarako konpetentzia. 90 eta 10 pertzentilen arteko puntuazioaren aldeen bilakaera.
90 pertzentila 10 pertzentila Aldea Ratioa
43
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.3.1.a. eta 3.3.1.b. grafikoak.
Matematikarako konpetentziaren emaitzetatik abiatuta ISEI-IVEIk egindako
ekitatearen analisi horrek, era berean, agerian uzten du gizarte-egoera egokian eta
ahulean dauden ikasleen emaitzen arteko aldea 7 puntu igo dela Lehen
Hezkuntzako 4. mailan, 2017an, aurreko edizioen aldean, eta egonkor mantentzen
dela DBHko 2. mailan. Lehen Hezkuntzan dagoen alde handiagoaren arrazoia da
maila altua duten ikasleen puntuazioa igo dela (260tik 264ra) eta, aldi berean,
maila baxuko ikasleen puntuazioa jaitsi dela (227tik 224ra). Bigarren Hezkuntzan,
aipatzekoa da ED15arekiko aldeak behera egiten duela eta, bai maila altuko
ikasleek, bai maila baxukoek, hobetu dituztela euren puntuazioak.
316 318 319 317 310 315
186 184 183 185 184 185
130 134 136 132 126 130
1,70 1,73 1,74 1,72 1,68 1,71
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
0
50
100
150
200
250
300
350
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17
DBHko 2.maila. Matematikarako konpetentzia. 90 eta 10 pertzentilen arteko puntuazioaren aldeen bilakaera.
90 pertzentila 10 pertzentila Aldea Ratioa
262 261 268 264 260 264
232 227 235 235 227 224
30,0 33,3 33,0 29,0 33,0 40,0
0
50
100
150
200
250
300
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17
LHko 4. maila. Puntuazioaren bilakaera eta aldeak matematikarako konpetentzian ikastetxearen ISEK maila altuan eta baxuan.
Maila altua Maila baxua Maila altuaren eta baxuaren arteko aldea
44
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.3.2.a. eta 3.3.2.b. grafikoak.
Bestalde, Eskola Kontseiluak, ED17tik abiatuta, bere azken azterlan diagnostikoan
emaitzen analisi espezifiko bat egin du ekitatearen ikuspegitik, eta analisi hori
osatu du sistemaren funtsezko hiru adierazleei buruzko analisiaren bidez. Horren
eguneratzea diagnostiko honen aurreko kapituluan sartu da: eskola-uztearen
tasa61, sarbide goiztiarraren tasa eta egokitasunaren-errepikatzearen tasa. Hiru
kasuetan, Euskadi ekitate handieneko erkidegoen artean dago eta Europak
ezarritako helmugak gainditzen ditu.
Kanpoko ikuspegitik, Estatuko hezkuntza-ekitatearen inguruan berriki egindako
azterlan batek62 hezkuntzaren arloko desberdintasuna eta ekitatea analizatzen
ditu, askotariko dimentsioak eta adierazleak kontuan hartuta. Labur-labur esanda,
azterlan horren emaitzek agerian uzten dute Galizia dela eskualde ekitatiboena —
ondoren, Gaztela eta Leon eta Euskadi datoz—, eta emaitza ekitatiboagoak dituela
ELGAk baino eta ekitate handiko zenbait herrialdek baino (hala nola Finlandia,
Kanada edo Norvegia). Bestalde, hezkuntza-bikaintasunaren kontzeptualizazio
zabalagoa eginez gero —adibidez, berriki argitaratutakoa63; horretan, Hezkuntza
Ministerioaren “Las cifras de la educación en España. Curso 2016-2017”
azterlanetik ateratako 58 adierazle konparatzen dira—, EAE erkidego liderra da
hezkuntza-bikaintasunean Estatu-mailan.
61 Eskola uztearen tasa Eurostaten konstruktu estatistikoa da, hezkuntza-sistemen kalitatea alderatzea
helburu eta honako definizio hau du: “18 eta 24 urte bitarteko ikasle-portzentajea da, gehienez Oinarrizko Bigarren Hezkuntzako ikasketak (CINE 2, DBH) bukatu duena eta ez dagoena bestelako ikasketa-prestakuntza batean”. 2010erako eskola-uzte goiztiarra % 10 azpitik murriztea ezarri zuen erreferentzia-puntu gisa Europako Kontseiluak 2003an, Europako hezkuntza- eta prestakuntza-sistemen aurrerabidea kontrolatzeko. 62
“Equidad educativa en España: comparación regional a partir de PISA 2015” https://www.fundacionareces.es/recursos/doc/portal/2018/03/20/equidad-educativa-en-espana.pdf 63 “Las políticas educativas en España: Ranking de Excelencia Educativa 2019”:
http://profesionalesetica.org/wp-content/uploads/2019/04/PPE-Ranking-Excelencia-Educativa-2019.pdf
265 268 267 266 263 265
230 228 226 228 223 227
35,3 40,0 41,0 38,5 40,0 38,0
0
50
100
150
200
250
300
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17
DBHko 2. maila. Puntuazioaren bilakaera eta aldeak matematikarako konpetentzian ikastetxearen ISEK maila altuan eta baxuan.
Maila altua Maila baxua Maila altuaren eta baxuaren arteko aldea
45
Hortaz, agerian da azken urteotan Euskal Autonomia Erkidegoak lortu duela
ekitatean eta bikaintasun-adierazle ugaritan erreferentziazko hezkuntza-sistema
bat eratzea. Hala ere, aurrean bi erronka garrantzitsu ditu oraindik: maila
aurreratuan dauden ikasleen proportzioa zabaltzea eta errendimendu-maila
baxuenean dauden ikasleena murriztea. Ondorio horrek berretsi egiten du sistema
osoak hezkuntzako bikaintasunerantz eta kalitaterantz aurrera egiten jarraitzeko
beharra.
Duela hamarkada bat jadanik, nazioarteko kanpo-ebaluazioetan emaitza bikainak
lortzen dituzten hezkuntza-sistemen ezaugarriak analizatu zituen nazioartekoko
azterlan batek. McKinsey txostenak (2010)64 agerian utzi zuen hobera egiten duten
sistema guztiek antzeko esku-hartze multzoak ezartzen dituztela errendimendu-
maila espezifiko batetik hurrengora igarotzeko, kultura, geografia, politika edo
historia edozein izanik ere. Geroxeago, ELGAk ere baliabide, politika eta
jardunbideen gida bat65 landu zuen, oinarri hartutako PISA12an emaitza onak
lortu zituzten ikastetxeen ebidentziak eta jardunbide egokiak. Bi hurbilketak bat
datoz jarraian adierazten diren elementuak hezkuntza-bikaintasunerako
funtsezkotzat hartzeari dagokionez: lidergo partekatua eta banatua; eskolaren
deszentralizazioa eta autonomia; itxaropen handiak ikasle guzientzat; ikasteko
metodo pertsonalizatuak; irakasleen sormena eta berrikuntza askatzen dituzten
inguruneak; lanbiderako sarbide-sistema zorrotzak; irakasleak prestatzeko
ikastetxe barruko eta berdinen arteko programak; karrera profesional
eragingarriak eta irakaskuntza-lanbidearen ospea; eta erantzunkidetasunetik
abiatuta ikasten duten komunitateak.
Euskal-hezkuntza sistema hobetzeko kezka etengabea izan da. 2015ean,
Hezkuntza Sailak ISEI-IVEIri “Hezkuntza bikaintasunerantz” izeneko ikerketa
egiteko mandatua egin zion. Horren helburua zen analizatzea Euskadi zein
egoeratan zegoen euren hezkuntza-sisteman bikaintasun-maila egokia duten
herrialdeekiko. Ikerketa horrek, oinarrizko ildo batetik abiatuta, epe labur, ertain
eta luzean hobetzeko helburuak planteatu zituen, baita horiek gauzatzeko
proposamenak ere. Gogoeta horren emaitza gisa, hainbat esku-hartze jarri ziren
abian, hala nola: Prestakuntza Plan Globala, konpetentzietan oinarritutako
ikaskuntzara eraldatzeko zereginean laguntzea helburu duena; Bikaintasunerantz
programa, ikastetxeetan bikaintasunerantz prestatzeko proiektuak sustatzea
helburu duena, zenbait modalitatetan oinarrituta (berrikuntza-eredu integralak,
curriculuma aberasteko proiektuak, hezkuntza berritzeko prestakuntza-
proiektuak, “partekatuz ikasi” esperientziak); eta adimen-gaitasun handiko
ikasleei zuzenduta plan berriena.
64 Mckinsey (2007): How the world’s best-performing school systems come out on top? 65 What Makes schools successful? Resources, Policies and Practices:
https://www.oecd.org/pisa/keyfindings/pisa-2012-results-volume-IV.pdf
46
Egun, eskolak eta hezkuntza-sistemak kalitatean eta bikaintasunean oinarrituta
modernizatu eta hobetzeko ahalegina egiten jarraitu behar dute. Hori da bide
bakarra gure hezkuntzak bere eraldatzeko ahalmena garatzeko eta oraingo eta
etorkizuneko erronkei erantzuteko. Modernizazio horrekiko kezka argiro adierazi
da Hezkuntzaren aldeko Akordioa: Akordioaren Oinarriak agirian, eta, kezka horri
erantzuteko, ahalegina egin behar da aniztasun ekitatibo eta eraginkorrago batera
irekitako eskola eraikitzeko.
5.2 Bizikidetza positiboa euskal eskola inklusiboan
Eskola inklusiboa da aniztasuna bere jardunaren oinarritzat hartzen duena, eta
guztiek, aukera-berdintasunean, kalitatezko, bidezko eta ekitatezko hezkuntzarako
sarbidea izatea bermatzen duena. Nazioarteko komunitateak eskubide-izaera
eman dio helburu horri eta, harrezkero, lehentasun bihurtu da gure lurraldeko
hezkuntza-agintarientzat.
Eskola inklusiboaren aldeko bultzada euskal hezkuntza-sistema identifikatzen
duen funtsezko elementua da eta izan da, EAEko hezkuntza-sistema hobetzeko
Planean haren ildo estrategikoetako bat ez ezik. Urteotan zehar neurri ugari hartu
dira eskola inklusiboa bultzatzeko eta aniztasunari erantzun egokia emateko, eta,
era berean, gauza asko lortu dira harrezkero.
Hezkuntzaren aldeko Akordioaren Oinarriak eta Eskola inklusiboa garatzeko
Esparru Plan berria (2019-2023)66 urrats bat haratago doaz, eta nortasun-zeinu
propiotzat proposatzen dute bizikidetza ezartzea, bere esanahi zabalenean,
inklusioa eta ekitatea bultzatzen dituzten hezkuntzako politika eta programen
ardatz egituratzaile gisa.
5.2.1 Hezkuntza-laguntzako premia espezifikoak dituzten ikasleak
Euskadi aitzindaria izan da Haur Hezkuntzako etapan adin txikienetik eskolatzea
bultzatzen, eskolatzeak konpentsatzailea izan behar duela ulertuta, premia
espezifikoak dituzten ikasleentzat bereziki. Horrekin loturik, arreta goiztiarreko
eredu67 baten aldeko apustua egin zen, inplikatutako hiru sistemen (osasun-
sistema, gizarte-sistema eta hezkuntza-sistema) zerbitzuak eta baliabideak
sistematikoki koordinatzea oinarri hartuta. Eredu hori gauzatzeko, premia
bereziak dituzten umeekiko arreta-prozesu integratua (PAINNE)68 garatu da eta
66
http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/eu_escu_inc/adjuntos/16_inklusibitatea_100/Plan_Marco_Escuela_Inclusiva_2019_2022_e.pdf 67
Arreta Goiztiarreko Eredua Euskal Autonomia Erkidegorako: http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/atenciontemp/eu_doc/adjuntos/Atencion%20Temprana%20-euskera.pdf 68
https://www.osakidetza.euskadi.eus/contenidos/informacion/osk_publicaciones/eu_argital/adjuntos/espezializatua/guia_painne_2017_eu.pdf
47
arreta goiztiarra baloratzeko taldeak (AGBT) eratu dira. Horietan, hiru sistemek
parte hartzen dute. Prozesu horren behin betiko bultzada honako hauek onartzeari
esker iritsi da: arreta goiztiarreko esku-hartze integralari buruzko Dekretua69,
Arreta Goiztiarrerako Esparru Plana70 eta Haurren Garapenaren Jarraipenerako
Protokoloa71. Azken biak aintzatetsi egin ditu Eskualde Batuen Garapen eta
Antolamendurako Nazio Batuen Programak (ORU Fogar) mundu-mailako
kudeaketa-jardunbide egokitzat72.
Eskola inklusiboa garatzeko Esparru Plan berriak (2019-2023) helburu du jardun
guztiei koherentzia eta estaldura ematea, plan, programa edo proiektu moduan,
baldin eta ikasleen berariazko beharrei erantzuten badiete eta haien garapen
integrala eta eskola-arrakasta errazten badute edo asmo horiek badituzte.
Hurbilketa berri bat da eta planteatzen du, beste esku-hartze batzuen artean,
aniztasunaren trataerari buruzko dekretu berri bat lantzea, 98ko arau-
erreferentziak gaindituko dituena73 eta bidea emango duena laguntza-zerbitzuen
eta ikastetxeko eragileen esku-hartzea berriz zehazteko, aniztasunerako
erantzunaren aurrean.
Eskola inklusiboaren errealitatearen argazki eguneratua izateko asmoz,
hezkuntza-laguntzako premia espezifikoak dituzten Euskadiko ikasleei buruzko
analisia eskaintzen da. Informazioa 2017-2018 ikasturteari dagokio, eta Hezkuntza
Saileko Hezkuntza Berriztatzeko Zuzendaritzak eta Estatistika Zerbitzuak emana
da.
2017-2018 ikasturtean hezkuntza-laguntzako premia espezifikoak dituzten 21.097
ikasle identifikatu dira, hau da, analizatutako mailetan matrikulatutako ikasleen %
5etik gora. Horietatik, % 40,28 hezkuntza-premia bereziak74 dituzten ikasleak dira,
eta % 56,26 beste kategoria batzuei lotutako premia espezifikoak75 dituzten
69 13/2016 DEKRETUA, otsailaren 2koa, Euskal Autonomia Erkidegoko Arreta Goiztiarreko esku-hartze integralari buruzkoa: https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2016/03/1601007e.pdf
70http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/atencion_temprana_que_es/eu_def/adjuntos/Arreta_Goiztiarreko_Marko-Plana.pdf 71http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/es_escu_inc/adjuntos/16_inklusibitatea_100/1000181_Pub_EJ_Haurren_Garapenaren_Jarraipenerako_Protokoloa_Protocolo_de_Seguimiento_del_Desarrollo_Infanti.pdf 72
http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/eu_escu_inc/adjuntos/16_
inklusibitatea_100/100018_Arreta_goiztiarra_ORU_PO_e.pdf
73 http://www.euskadi.eus/berariazko-hezkuntza-laguntza-premiak-araudia-euskal-autonomi-
erkidegoan/web01-a3hinklu/eu/ 74
Hezkuntza-premia bereziak (HPB) dituen pertsonatzat ulertzen da laguntza edo arreta espezifiko batzuk behar dituena, bere gaitasun pertsonal fisiko, psikiko, kognitibo, sentsorial edo jokabidekoetan dituen aldeen ondorioz. 75
«Hezkuntza-laguntzako premia espezifikoak» (HLPE) dituen ikasletzat ulertzen da hezkuntza-behar bereziak nahiz bestelako hezkuntza-premiak dituena honako hauen ondorioz, nagusiki: ikasteko zailtasun espezifikoak (IZE), arreta-defizitaren nahasmenduak hiperaktibitatearekin edo gabe (ADNH) baldintza pertsonal bereziak, hezkuntza-sisteman berandu sartzea edo adimen-gaitasun handiak (AGH) izatea, edota komunikazioaren eta hizkuntzaren arloko zailtasunak izatea.
48
ikasleak. Horietatik, % 3,25 adimen-gaitasun handiko ikasleak dira. % 20,85
Araban daude eskolatuta, % 47,63 Bizkaian, eta % 31,53 Gipuzkoan.
XIV. taula: hezkuntza-laguntzako premia espezifikoak dituzten ikasleak kategoriaren eta
lurraldearen arabera.
HEZKUNTZA-LAGUNTZAKO PREMIA ESPEZIFIKOAK DITUZTEN IKASLEAK
ARABA BIZKAIA GIPUZKOA EAE %
Entzuteko desgaitasuna 89 211 125 425 2,01
Desgaitasun motorra 121 358 353 832 3,94
Adimen-desgaitasuna 337 1116 709 2.162 10,25
Ikusteko desgaitasuna 42 129 69 240 1,14
Garapen-nahasmendu orokortuak 334 1770 692 2.796 13,25
Jokabide-nahasmendu larria 275 879 545 1699 8,05
Desgaitasun anizkoitza 54 150 140 344 1,63
HPB-AK DITUZTEN IKASLEAK GUZTIRA 1252 4613 2633 8498 40,28
Hizkuntza- eta komunikazio-nahasmendua 618 829 732 2179 10,33
Ikasteko zailtasun espezifikoak 653 868 576 2097 9,94
Heltzeko moteltasuna 399 883 471 1753 8,31
Arreta-defizitaren eta hiperaktibitatearen nahasmendua
363 449 317 1129 5,35
Mugako adimen-gaitasuna 847 1209 1384 3440 16,31
Adimen-gaitasun handia 129 283 273 685 3,25
Desgaitasunaren ondorioz banatu gabe 115 312 159 586 2,78
BESTE HLPE BATZUK DITUZTEN IKASLEAK 3124 4833 3912 11869 56,26
Zehaztu gabe 22 602 106 730 3,46
IKASLEAK GUZTIRA 4.398 10.048 6.651 21.097 100
LURRALDEAREN EHUNEKOA 20,85 47,63 31,53 100
Hurrengo grafikoetan erakusten da lurralde bakoitzean hezkuntza-laguntzako
premia espezifikoak dituzten ikasleen kopurua, bereizita premia bereziak dituzten
ikasleak eta beste kategoria batzuei lotutako premia espezifikoak dituzten
ikasleak. Bizkaian antzeko ikasle kopurua dago bi kategorietan, eta Gipuzkoan eta
Araban, berriz, gehiago dira premia bereziez bestelako beharrak dituzten ikasleak.
49
Jarraian erakusten da hiru lurraldeetako bakoitzean dauden ikasleen sailkapen bat
identifikatutako premia espezifikoaren arabera. Premia gehienek mugako adimen-
gaitasunarekin eta garapen-nahasmendu orokortuekin dute zerikusia (azken
horiek Bizkaian, bereziki).
Premia bereziak dituzten ikasleen artean bereizketa eginez gero, aipatzekoa da
ikasleen % 75ek hiru (azpi)kategoria hauetakoren bat diagnostikatuta dutela:
nahasmendu orokortuak (% 33), adimen-desgaitasuna (% 25) eta jokabide-
nahasmendu larriak (% 20).
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
ARABA BIZKAIA GIPUZKOA Euskadi
Ikasleen banaketa kategorietan, lurraldeka (N)
HPB-AK DITUZTEN IKASLEAK GUZTIRA
BESTE HLPE BATZUK DITUZTEN IKASLEAK
Zehaztu gabe
40%
56%
4%
Ikasleenbanaketa kategorietan, lurraldeka (%)
HPB-AK DITUZTEN IKASLEAK GUZTIRA
BESTE HLPE BATZUK DITUZTEN IKASLEAK
Zehaztu gabe
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
ARABA BIZKAIA GIPUZKOA Euskadi
Premia bereziak dituzten ikasleen banaketa (2016-2017)
Entzuteko desgaitasuna
Desgaitasun motorra
Adimen-desgaitasuna
Ikusteko desgaitasuna
Garapen-nahasmendu orokortuak
Jokabide-nahasmendu larria
Desgaitasun anizkoitza
Hizkuntza- eta komunikazio-nahasmendua
Ikasteko zailtasun espezifikoak
Heltzeko moteltasuna
Arreta-defizitaren eta hiperaktibitatearennahasmendua
Mugako adimen-gaitasuna
Adimen-gaitasun handia
Desgaitasunaren ondorioz banatu gabe
Zehaztu gabe
50
Hezkuntza-laguntzako premien beste kategoriei dagokienez, mugako adimen-
gaitasuna nagusitzen da (% 29). Ondoren, honako hauek datoz: hizkuntza- eta
komunikazio-nahasmendua (% 18) eta ikasteko zailtasun espezifikoak (% 18).
Premia bereziak dituzten ikasleek 2014 eta 2018 artean izandako bilakaerari
buruzko analisiak erakusten du haien kopurua % 22,10 areagotu dela. Hala,
2014an premiaren batekin diagnostikatutako 6.960 ikasle izatetik 2018an 8.488
ikasle izatera pasatu dira. Proportzioan, kategoria hauek izan dute igoera
handiena: garapen-nahasmendu orokortua (% 46,85) —gainera, ugariena da— eta
desgaitasun anizkoitza —% 40,41 igo da, baina ikasleen kopuru txiki batean du
eragina—. Gainerako kasuetan, ikasleen gorakada neurrizkoa izan da.
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
HPB-ikasleak kategoriaren arabera (N)
Entzuteko desgaitasuna
Desgaitasun motorra
Adimen-desgaitasuna
Ikusteko desgaitasuna
Garapen-nahasmenduorokortuak
Jokabide-nahasmendularria
Desgaitasun anizkoitza
5%
10%
25%
3%
33%
20%
4%
HPB-ikasleak kategoriaren arabera (%)
Entzuteko desgaitasuna
Desgaitasun motorra
Adimen-desgaitasuna
Ikusteko desgaitasuna
Garapen-nahasmenduorokortuak
Jokabide-nahasmendularria
Desgaitasun anizkoitza
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
HLPE-ikasleak kategoriaren arabera (N)
Hizkuntza- etakomunikazio-nahasmendua
Ikasteko zailtasunespezifikoak
Heltzeko moteltasuna
Arreta-defizitaren etahiperaktibitatearennahasmendua
Mugako adimen-gaitasuna
Adimen-gaitasun handia
Desgaitasunarenondorioz banatu gabe
18%
18%
15% 9%
29%
6% 5%
HLPE-ikasleak kategoriaren arabera (%)
Hizkuntza- eta komunikazio-nahasmendua
Ikasteko zailtasunespezifikoak
Heltzeko moteltasuna
Arreta-defizitaren etahiperaktibitatearennahasmendua
Mugako adimen-gaitasuna
Adimen-gaitasun handia
Desgaitasunaren ondoriozbanatu gabe
51
XV taula: HPB dituzten ikasleen eboluzioa
2014-15 2015-16 2016-17 2016-17 Δ17/14
Entzumen Urritasuna 398 420 408 425 6,78%
Mugimendu Urritasuna 791 852 787 832 5,18%
Urritasun Intelektuala 2.070 2.167 2.126 2.162 4,44%
Ikusmen Urritasuna 215 218 240 240 11,63%
Garapenaren Erabateko Nahastea
1.904 2.277 2.545 2.796 46,85%
Jokabidearen Nahaste Larria
1.337 1.568 1.608 1699 27,08%
Askotariko urritasuna 245 248 305 344 40,41%
HPB DITUZTEN IKASLEAK
6.960 7.750 8.019 8498 22,10%
Premia espezifikoen beste kategoria batzuetan sartutako ikasleen kasuan,
aipatzekoa da 2014 ezkero nahiko igoera handia izan dela tipologia guztien
diagnostikoan. Hala, guztira 9.116 ikasletik 2018an 11.869 ikaslera igo da
kopurua, hau da, % 20,3ko gorakada izan da. Adimen-gaitasun handia
diagnostikatuta duten ikasleak % 80 gehiago dira, ikasteko zailtasun espezifikoak
dituztenak % 62 gehiago, eta hizkuntza- eta komunikazio-nahasmenduak
dituztenak % 51 gehiago. Igoera txikiena izan duen premia mugako adimen-
gaitasunarekin lotutakoa da, baina ugariena da oraindik ere.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2014-15 2015-16 2016-17 2016-17
HPB dituzten ikasleen eboluzioa
Entzumen Urritasuna
Mugimendu Urritasuna
Urritasun Intelektuala
Ikusmen Urritasuna
Garapenaren ErabatekoNahastea
Jokabidearen Nahaste Larria
Askotariko urritasuna
52
XVI taula: HPBE dituzten ikasleen eboluzioa
2014-15 2015-16 2016-17 2016-17 Δ17/14
Mintzairaren eta Komunikazioaren Nahasteak
1.442 1.809 1.983 2179 51,11%
Ikaskuntzako zailtasun espezifikoak
1.292 1.563 1.802 2097 62,31%
Heltzeko moteltasuna 1.243 1.346 1.531 1753 41,03%
Arreta-nahasteak eta hiperaktibitatea
928 1.065 1.136 1129 21,66%
Mugako Adimen Gaitasuna 3.165 3.504 3.468 3440 8,69%
Adimen Gaitasun Handia 379 487 566 685 80,74%
Zabaldu eta zehaztu gabe 1.252 1.293 1.135 586 -53,19%
HPBE IKASLEAK 9.116 11.067 11.621 11869 30,20%
Ikastetxe edo gela tipologiaren araberako eskolatzeari dagokionez, aipatzekoa da
HLPE ikasle gehienak (% 92-93) gela arruntetan eskolatzea lortu dela. Hurrengo
grafikoan ikusten da 2013 ezkero bilakaera egonkorra izan dela.
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
2014-15 2015-16 2016-17 2016-17
HPBE ikasleen eboluzioa
Mintzairaren etaKomunikazioaren Nahasteak
Ikaskuntzako zailtasunespezifikoak
Heltzeko moteltasuna
Arreta-nahasteak etahiperaktibitatea
Mugako Adimen Gaitasuna
Adimen Gaitasun Handia
Zabaldu eta zehaztu gabe
92,20% 92,70% 93,40% 93,50% 92,50%
7,80% 7,30% 6,60% 6,50% 7,50%
2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018
Eskolatze eredua
Gela arrunta Gela egonkorra
53
Integratzeko aukera gutxi edo premia bereziak dituzten eta arreta intentsiboa
behar duten ikasleentzat, badira Hezkuntza Bereziko ikastetxeak eta ikastetxe
arruntetako gela egonkorrak, laguntza-premiei eraginkortasun handiagoaz
erantzun diezaieketenak. Taulan, ikastetxe berezietan eta gela egonkorretan
eskolatutako ikasleen banaketa agertzen da. 2017-2018 aldiko azken estatistiken
arabera, eskolatze modalitate horretan dauden guztira 1.415 ikasleetatik, 487
ikastetxe espezifikoetan daude eskolatuta (43 publikoetan eta 444 pribatuetan),
eta 928 gela arruntetan (645 ikastetxe publikoetan eta 283 pribatuetan).
XVII. taula: hezkuntza bereziko ikastetxeetan edo gela egonkorretan eskolatutako ikasleen
banaketa.
IKASTETXE GUZTIAK H. Bereziko ikastetxe espezifikoak
Ikastetxe arruntetako gela egonkorrak
Guztira
Ikastetxe publikoak
Ikastetxe pribatuak
Guztira
Ikast publikoa
k
Ikast pribatua
k
Guztira
Ikast publikoa
k
Ikast pribatua
k
EAE 1.415 688 727 487 43 444 928 645 283
Araba 272 198 74 43 43 0 229 155 74
Gipuzkoa
441 166 275 220 0 220 221 166 55
Bizkaia 702 324 378 224 0 224 478 324 154
Premia bereziak dituzten ikasleen igoerak, baliabide pertsonalen esleipena
handitzea ekarri du. 2017-2018 ikasturtean, ikastetxe publikoentzako baliabide
pertsonalen esleipena honako hau da Lehen Hezkuntzako etapan: gela arruntean
(GA), 554 pedagogia terapeutikoko irakasle (PTI) eta 538 hezkuntza-laguntzako
espezialista (HLE) lanaldi osoan; 144 PTI eta 133 HLE lanaldi partzialean. Bestalde,
gela egonkorrean (GE) 51 PTI eta 56,5 HLE esleitu dira. Entzumen- eta hizkuntza-
irakasleei (EHI) dagokienez, ikastetxeei zuzenean 135 esleitu zitzaizkien.
43 155
74
220
166
55
224
324
154
Ikastetxe publikoak Itunpeko ikastetxeak Ikastetxe publikoak Itunpeko ikastetxeak
Ikastetxe espezifikoak Ikastetxe arruntak
Hezkuntza Bereziko ikaslegoa, ikastetxe mota eta lurraldeka
Araba Gipuzkoa Bizkaia
54
Hurrengo taulan zehazten da Haur Hezkuntzako eta Lehen Hezkuntzako
ikastetxeetan azken 4 urteetan esleitutako profesionalen kopurua76, eta grafikoan
ikusten da baliabideak batik bat gela arruntetan gehitzen direla77.
XVIII. taula: profesionalen banaketa Haur Hezkuntzako eta Lehen Hezkuntzako ikastetxeetan.
PTI HLE EHI
GA O GA P GE GA O GA P GE
2014-15 505 115 50 451 122 51,5 115
2015-16 508 129 49 454 140 53,5 118
2016-17 532 131 50 487 119 56 129
2017-18 554 144 51 538 133 56,5 135
GUZTIRA 3593,5 738,33 327 3020,52 1092 347 823,4
Ikastetxeetako esleipenari dagokionez, Bigarren Hezkuntzako gela arruntean,
2017-2018 ikasturtean, 241 pedagogia terapeutikoko irakasle (PTI) eta 37
hezkuntza-laguntzako espezialista (HLE) daude lanaldi osoan, eta 60 PTI eta 34
HLE lanaldi partzialean. Bestalde, gela egonkorrean (GE) 78 PTI eta 51 HLE esleitu
dira. Zereginen ikaskuntzarako geletan (ZIG), 45 PTI, 45,5 lantegiko maisu-maistra
(LM) eta 33 HLE esleitu dira.
76
PTI: pedagogia terapeutikoko irakasleak; EHI: entzumen- eta hizkuntza-irakasleak; HLE: hezkuntza-laguntzako espezialista; LM: lantegiko maisu-maistra. Barne dira lanaldi osoan (O) eta lanaldi partzialean (P) dihardutenak. 77
Lanaldi partzialerako esleitutako pertsonak lanaldi osorako pertsona erditzat zenbatu dira grafikorako.
0
100
200
300
400
500
600
700
2014-15 2015-16 2016-17 2017-18
Profesionalen esleipena LH (ikastetxe publikoak)
PTI GA
PTI GE
HLE GA
HLE GE
EHI
55
XIX. taula: profesionalen banaketa Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan.
PTI ZIG HLE
PTI GA O
PTI GA P
PTI GE PTI ZIG LM ZIG HLE GA O
HLE GA P
HLE GE
HLE ZIG
2014-15 221 55 65,5 38,5 43 56 26 47 19
2015-16 225 46 70 44 44 48 24 47 23
2016-17 236 48 74 45 44 44 24 48 30
2017-18 241 60 78 45 45,5 37 34 51 33
GUZTIRA 1651,8 337 434,5 281 287,56 418,285 162 193 122
Hurrengo grafikoetan, bereizi egiten da PTIen eta LMen esleipena HLE-en
esleipenarekiko. Gero eta goranzko bilakaera handiagoa ikusten da PTIen eta
LMen kasuan. HLE-en kasuan, joera etena da haiekiko egon ahal izan diren arau-
aldaketen ondorioz.
Profesional horiez gainera, badira beste espezialista batzuk, Sailak berritzegune
zonalei esleitzen dizkienak zona bakoitzeko ikasleei diagnostikatutako premien
arabera. Bertatik, HLPE ikasleei laguntza edo zerbitzu espezializatuak eskaintzen
dizkiete. 2017-2018 ikasturtean, 35 fisioterapeuta eta 10,5 terapeuta okupazional
esleituta zeuden.
Gainera, ikasleek aholkularien laguntza dute esparru horretan espezializatu diren
berritzegune zonaletan. Bestalde, Sailak irakasle espezifikoak esleitzen dizkie
ospitaleko eta etxeko hezkuntza-arretarako eta arreta terapeutiko-hezigarrirako
(OETH) zentroei eta lurralde-mailako itsuen baliabidetegiei (IBT). Horiek ere
aniztasunaren trataeran laguntzeko egituratzat funtzionatzen dute. IBTen
zuzkidura denboran nahiko egonkor mantentzen da (50 profesional inguru), baina
ospitaleko arretakoa aldakorragoa da, ikasturte jakin batean arreta hori behar
duen ikasle kopuruaren arabera.
0
50
100
150
200
250
300
2014-15 2015-16 2016-17 2017-18
PTI eta LM esleipena DBHn (ikastetxe publikoak)
PTI GA C PTI GE PTI ZIG LM ZIG
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2014-15 2015-16 2016-17 2017-18
HLE esleipena DBHn (ikastetxe publikoak)
HLE GA C HLE GE HLE ZIG
56
Bestalde, itunpeko ikastetxeetan eskolatutako HLPEa duten ikasleei Sailak
zuzendutako inbertsioa bide hauetatik egiten da: oro har, itunaren bitartez —
adibidez gela irekien (PTI), gela egonkorren (PTI) eta lantegiko maisu-maistren
kasuan—; dirulaguntzen bidez —hezkuntza-laguntzako espezialistak—; edota
Hezkuntza Sailak egindako esleipenaren bidez —adibidez, entzumen- eta
hizkuntza-irakasleen kasuan (EHI)—.
Jarraian, itun-moduluen bidez finantzatuta dauden Hezkuntza Bereziari lotutako
gela kopuruaren bilakaera erakusten da. Gela irekien kasuan, bilakaera goranzkoa
izan da, Haur Hezkuntzako eta Lehen Hezkuntzako etapan bereziki.
XX. taula: Hezkuntza Bereziko itundutako gelen banaketa.
HB, gela irekia Zereginen ikaskuntzarako
gela
HB, gela egonkorra
H H. eta LH. DBH
2014-15 220 214 21 100
2015-16 223 213 21 104
2016-17 227 211 23 111
2017-18 245 213 23 115
2018-19 262 219 23 115
Horrez gain, HLEak kontratatzeko laguntzetarako esleipen globalak bilakaera
positiboa erakusten du itunpeko ikastetxeen kasuan. 2015 ezkero gorakada bat
dago, diruz lagundutako orduen gehikuntza dela eta.
0
50
100
150
200
250
300
2014-15 2015-16 2016-17 2017-18 2018-19
Itundutako gelen eboluzioa
E.B gela irekia HH eta LH
E.B gela irekia DBH
Zereginen ikaskuntz. gela
Zereginen ikaskuntz. gelaE.B gela egonkorra
57
Analisi honen ondorio orokorretako bat da asko aurreratu dela hezkuntza-premia
espezifikoak dituzten ikasleak ikuspegi goiztiar, integral eta integratutik detektatu
eta baloratzeko garaian. Lorpen horrek erraztu egin du indarrean dagoen araudi
espezifikoan oinarrituta baliabideak antolatu eta esleitzeko lana.
Bestalde, esan daiteke neurri handi batean lortu dela gizarteratzearen eta
hezkuntzako esku-hartze goiztiarraren helburua hezkuntza-premia espezifikoak
dituzten ikasleekin. Hala ere, oraindik ere jarraitu beharra dago gelako ohiko
jarduerari lotuagoa egongo den hezkuntza-erantzun espezifiko bat bultzatzen,
baita erantzun inklusibo bat ere, ikastetxearen jarduera eta espazio guztietan.
Ildo horretatik, sendotze-ekintzen eraginkortasuna bultzatuko du esku hartzeko
eredu integralagoen ereduetarantz aurrera egiteak eta gela barruan laguntza
normalizatuak diseinatu eta abiarazteak, Akordioaren Oinarriak dokumentuan
jasotzen denez. Ildo beretik, Eskola inklusiboa garatzeko Esparru Plan berriak
lagundu egingo du ikasle guztien garapen integralean eta eskola-arrakastan, eta
bidea emango du ikastetxe guziek modu efizientean erabil ditzaten euren baliabide
pertsonalak eta materialak estrategia eraginkorren garapenean, eskola inklusiboa,
bizikidetza positiboa eta bikaintasuna bultzatuko dituen esparruan.
5.2.2 Eskolatze orekatua gizarte-testuinguru berri batean
Azken urteetan gure lurraldera atzerriko biztanleriaren iritsiera areagotu izanak
isla handiagoa izan du euskal hezkuntza-sisteman, eta erronka berriak ekarri
dizkio eskolari, bereziki, eta eskola-sistemari, oro har; zehazkiago, helburu hauei
dagokienez: ekitatea ikaskuntzaren emaitzetan, ikasle taldeen kohesioa eta
ikastetxeetan ikasleak eskolatzean lortu beharreko oreka.
Hezkuntza Sistema Hobetzeko Planari lotuta, eta Aniztasunaren Arretarako Plana
2012-2016 planaren esparruan, 2016-2020ko eskola inklusiboaren eta kultura
€9.000.000,00
€9.500.000,00
€10.000.000,00
€10.500.000,00
€11.000.000,00
€11.500.000,00
€12.000.000,00
HLEak kontratatzeko dirulaguntzak (Gastu orokorra)
58
artekoaren eremuan ikasle etorkinei hezkuntza-arreta emateko II. Plana78 da
lehentasunezko helburu honekin landutako plan berriena: gure sisteman sartu
berriak diren eta familia atzerritarretakoak diren ikasleen inklusioa bultzatzea, eta
horiek gizartean partaidetza erreala izatea. Horretarako, ekimen arauemaileak,
antolamendukoak eta metodologikoak bultzatuko dira. Jardun horiek ikastetxeetan
egiten diren ekintzetan lagunduko dute eta helburu izango dute ikasle horiek
sisteman sartu eta bertan gera daitezen erraztea eta, baita ere, hezkuntzan aurrera
egitea.
Eskola inklusiboaren eta kulturartekoaren aldeko apustuak berekin ekarri du
ikastetxeko proiektu globalak bultzatzea, kulturarteko ikuspegitik hezkuntzako
esku-hartzea sustatzen dutenak; hezkuntza-sistemaren esku jartzea figura
espezifikoak (hala nola hizkuntza sendotzeko irakasleak); eta deialdi espezifikoak
egitea ikastetxeetan kulturartekotasuna eta bizikidetza sustatzeko, beste jardun
batzuen artean.
Helburu hartuta errealitate hori sakonago ezagutzea eta ikasle guztien hezkuntza-
arrakasta eta gure sistemaren kohesioa bermatuko duten esku-hartzeak zehaztu
edo egokitzea, Hezkuntza Sailak, 2018-2019 ikasturtean, diagnostiko sakona egin
du ikasle atzerritarren EAEko eskolatzearen inguruan79. Diagnostiko horrek
aberastu egiten ditu ISEI-IVEIk inklusioaren, aniztasunaren trataeraren80 eta
bizikidetzaren81 esparruan egin dituen ikerketak, eta bidea eman du erronka
berriak zehazteko eta neurri berriak proposatzeko, gure sisteman ekitatea eta
bizikidetza hobetzea helburu dela.
Txostenak hurbilketa bat dakar (hainbat ikuspegitatik) EAEko eskola-sisteman
biztanleria atzerritarraren eskolatzea analizatzeko, zenbait iturritatik abiatuta:
2017-2018 ikasturteko matrikula; 2018ko matrikulazio-kanpaina; eta
lurraldeetako eskolatze-batzordeek emandako informazioa.
Lehenik eta behin, Lehen eta Bigarren Hezkuntzako etapetan ikasleek gure eskola-
sisteman duten banaketa analizatzen da, haien jatorri geografikoaren arabera.
Ondoren, atzerriko familien eskolatze-lehenespenak analizatzen dira, eskola-
sistemara sartzeko garaian (ikasleak 2 urte dituenean) familiek egiten dituzten
eskaeren arabera. Informazio hori osatu egin da ikasle iritsi berrien (edo ohiko
matrikularik kanpo iritsitakoen) eskolatzeari buruzko analisiarekin. Analisi hori
lurraldeetako eskolatze-batzordeek egiten dute. Analisiak, era berean, ikuspegi
espezifiko bat jasotzen du tokiko testuinguruaren arabera. Izan ere,
immigrazioaren fenomenoaren proiekzioak ez dio eredu berari jarraitzen eskola-
esparruan. 78
http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/alum_inmigrante/eu_def/adjuntos/II_Plana_ikasle_etorkinei_arreta_emateko.pdf 79 “Atzerriko ikasleen eskolatzea EAEko eskola-sisteman”: http://www.euskadi.eus/albistea/2018/cristina-uriartek-atzerriko-ikasleen-eskolatzea-eaeko-eskola-sisteman-azterlana-aurkeztu-du/web01-s2hhome/eu/ 80 http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/web/guest/aniztasunari-arreta 81 http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/web/guest/bizikidetasuna
59
Jarraian, atzerriko ikasleen eskolatzeari buruzko diagnostikoaren laburpena
agertzen da.
Jatorri atzerritarra duen ikasleria, hau da atzerrian jaiotakoa edo eta aurrekoren
bat atzerritarra duena, EAE-ko ikasleria osoaren %15,7a da.
Ehunekoetan, Lehen Hezkuntzan, Euskadin eskolatutako ikasleen % 16,4 atzerrian
jaio dira (J_atz) edo aurrekoak atzerritarrak dituzte (A_atz), eta Bigarren
Hezkuntzan % 14,6 dira. Zenbaki absolutuetan, 21.227 ikasle daude eskolatuak
Lehen Hezkuntzan eta 11.852 Bigarren Hezkuntzan, hau da, guztira 33.079.
Hauetatik, %58,5a Estatuan jaioak dira eta jatorri atzerritarra dute, hau da,
bederen, aurreko bat atzerritarra dute, eta %41,5a atzerrian jaiotako ikasleak dira.
Bi kategoriak bereizten baditugu (aurrekoak atzerritarrak dituzten ikasleak eta
atzerrian jaiotako ikasleak), ikus dezakegu etapa bakoitzean banaketa desberdina
dela.
Lehen Hezkuntzan, aurrekoak atzerrikoak dituzten hemen jaiotako ikasleak
% 12 inguru dira, eta %5 baino gutxiago (%4,7-a) atzerrian jaiotakoak dira.
Bigarren Hezkuntzan, berriz, alderantziz gertatzen da; hau da, atzerrian
jaiotako ikasleak gehiago dira aurrekoak atzerrikoak dituzten ikasleak
baino, % 9,3 eta % 5,3, hurrenez hurren.
Ikasleen banaketak, jatorriaren arabera, etapa baten eta bestearen arteko aldeak
ere erakusten ditu bi eskola-sareak alderatuz gero. Sare publikoan, bi etapetan,
jatorri atzerritarra duten ikasle proportzio handiagoa dago.
Lehen Hezkuntzan, atzerriko ikasleen ehunekoa handiagoa da sare publikoan
itunpeko sarean baino (% 22,8 eta % 9,6, hurrenez hurren). Bigarren Hezkuntzan,
berriz, alde hori murriztu egin da: ikasleen % 18 atzerritar jatorria dute sare
publikoan, eta % 11,6 itunpeko sarean.
80,9
11,7 4,7 2,7
83,9
5,3 9,3 1,5
Ber_1 A_atz J_atz EDE_ika
Ikasleen banaketa jatorri geografikoaren arabera EAEn (%)
Lehen Hezkuntza - % Bigarren Hezkuntza - %
104683
15097 6130 3454
68191
4276 7576 1206
Ber_1 A_atz J_atz EDE_ika
Ikasleen banaketa jatorri geografikoaren arabera EAEn (K)
Lehen Hezkuntza - K Bigarren Hezkuntza - K
60
Informazioa bi kategorien artean bananduz gero, Lehen Hezkuntzako etapan,
handiagoa da aurrekoak atzerritarrak dituzten ikasleen proportzioa (% 17 ere sare
publikoan eta % 6 itunpeko sarean). DBHn, jaoitzez edo jatorriz atzerritarrak
direnen balioak antzekoagoak dira (% 11 sare publikoan eta % 8 itunpeko sarean).
Ehuneko horiek nabarmen aldatzen dira etapa bakoitzeko mailen edo kurtsoen
artean. Maila zenbat eta altuagoa izan, aurrekoak atzerritarrak dituzten ikasleen
proportzioa are eta handiagoa da (lau aldiz gehiago Lehen Hezkuntzako 1. mailan).
22,8 18,0 9,6 11,6
Lehen Hezkuntza Bigarren Hezkuntza
Atzerritarrak (J + A) etapa bakoitzean eskola-sarearen arabera (%)
Sare publikoko atz % Itunpeko sareko atz %
15216,0
6781,0 6011,0 5071
Lehen Hezkuntza Bigarren Hezkuntza
Atzerritarrak (J + A) etapa bakoitzean eskola-sarearen arabera (K)
Sare publikoko atz K Itunpeko sareko atz K
76,8 85,3
16,9 6,1 5,9 3,5 0,4 5,1
PUB ITU
Lehen Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, sare bakoitzean (%)
Ez du jatorria adierazten %Jatorriz atzerritarra (J_atz) %Aurrekoak atzerritarrak (A_atz) %Jatorriz bertakoen %-a
51107 53576
11239 3858 3947 2183 252 3202
PUB ITU
Lehen Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, sare bakoitzean (K)
Jatorriz bertakoak KAurrekoak atzerritarrak (A_atz) KJatorriz atzerritarra (J_atz) KEz du jatorria adierazten K
81,9 85,6
7,1 3,7 10,9 7,9 0,0 2,7
PUB ITU
Bigarren Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, sare bakoitzean (%)
Bertakoen %-a % (A_atz)
% (J_atz) Adierazten ez dutenen %-a
30839
37352
2669 1607 4112 3464
15 1191
PUB ITU
Bigarren Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, sare bakoitzean (K)
Bertakoen K K (A_atz)K (J_atz) Adierazten ez dutenen K
61
Datuak sareen artean bereizten baditugu, zera ikusten dugu: Lehen Hezkuntzan,
bai aurreko atzerritarrak dituen ikasleak, sare publikoan matrikulatzen dira
gehien bat. Bigarren Hezkuntzan oreka gehiago dago.
Lehen Hezkuntzako ikasleen % 74,4a (11.239 ikasle) sare publikoan daude
eskolatuta, eta, atzerrian jaiotako ikasleen kasuan, %64,4a (3.947 ikasle) sare
publikoan eskolatuta daude, eta %35,5a itunpeko sarean.
DBHn errealitatea orekatuago dagoela ikus daiteke. Atzerrian jaiotako ikasleen
kasuan, %54a (4.112 ikasle) sare publikoan eskolatuta daude, eta %46a (3.464
ikasle) itunpeko sarean.
Analisi xehatuagoa eginez gero egiaztatzen denez, atzerriko ikasleen eskolatzean
aldeak ez daude soilik sareen artean, baizik eta sare bereko ikastetxeen artean ere.
Ikastetxe publiko eta itunpeko batzuek atzerriko jatorria duten ikasle gutxi
eskolatzen dituzte (kasu batzuetan, nahiz eta ikastetxe horiek atzerriko jatorria
duten pertsona asko bizi diren tokietan egon), beste batzuk, ordez, proportzio
handia eskolatzen dute.
Lehen Hezkuntzan, itunpeko sareko ikastetxeen % 86k (181 ikastetxe) eta
sare publikoko % 58k (187 ikastetxek) % 20 atzerritar jatorriko ikasletik
behera eskolatzen dituzte; eta itunpeko sareko ikastetxeen % 3,3k (7
48,8 74,4 64,4
7,3
51,2 25,6 35,6
92,7
Jatorrizbertakoen %-a
aurrekoakatzerritarrak
(A_atz) %
Jatorrizatzerritarra
(J_atz) %
Ez du jatorriaadierazten %
Lehen Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, sareen artean (%)
PUB ITU
51107
11239
3947 252
53576
3858 2183 3202
Jatorrizbertakoak K
aurrekoakatzerritarrak
(A_atz) K
Jatorrizatzerritarra
(J_atz) K
Ez du jatorriaadierazten K
Lehen Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, sareen artean (K)
PUB ITU
45,2 62,4 54,3
1,2
54,8 37,6 45,7
98,8
Bertakoen %-a % (A_atz) % (J_atz) Adierazten ezdutenen %-a
Bigarren Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, sareen artean (%)
PUB ITU
30839
2669 4112 15
37352
1607 3464 1191
Bertakoen K K (A_atz) K (J_atz) Adierazten ezdutenen K
Bigarren Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, sareen artean (K)
PUB ITU
62
ikastetxe) eta sare publikoko % 7,6k (25 ikastetxe), berriz, % 50 atzerritar
jatorriko ikasletik gora eskolatzen dituzte.
Bigarren Hezkuntzan, berriz, atzerriko ikasleen proportzio txikia duten
ikastetxeen ehunekoa handiagoa da, eta proportzio handia dutenena
txikiagoa: itunpeko sarean ikastetxeen % 84k (170 ikastetxe) eta sare
publikoan % 71ek (93 ikastetxe) % 20tik behera eskolatzen dituzte; eta
ikastetxeen proportzio antzekoagoan (% 4 eta % 3, hurrenez hurren), %
50etik gora eskolatzen dituzte.
120
57,1
61
18,7
61
29,0
126
38,5
14
6,7
65
19,9
6
2,9
24
7,3
2
1,0
26
8,0
7
3,3
25
7,6
K
%
K
%
ITU
PU
BLehen Hezkuntzako ikastetxeen sailkapena eskolatzen dituzten atzerritar
jatorriko ikasleen %-aren arabera, sareka
% 50etik gora % 40 eta 50 artean % 30 eta 40 artean
% 20 eta 30 artean % 10 eta 20 artean % 10 edo gutxiago
63
Hizkuntza-ereduaren arabera, ikasleen banaketari buruzko analisiak erakusten
duenez, aurrekoak atzerrikoak dituzten EAEn jaiotako ikasleek bertakoen antzeko
eskolatze-patroia dute, bereziki lehen hezkuntzan. Atzerrian jaiotakoen kasuan,
lehentasun hori ez da hain handia A eta B ereduan dute lehentasuna, gehienbat
itunpeko ikastetxeetan eskolatutako ikasleen kasuan.
Lehen Hezkuntzan, aurrekoak atzerritarrak dituzten ikasleen % 71,2 eta jatorriz
atzerritarrak direnen % 63,6 D ereduan daude eskolatuta; eta, Bigarren
Hezkuntzan, % 60,6 eta % 43, hurrenez hurren.
Sareen artean analisi bereizia eginez gero, alde nabarmenak ikusten ditugu, eredu
batean eta bestean dagoen ikaspostu-eskaintza desberdinak baldintzatuta, neurri
handi batean. Sare publikoan, ikasle atzerritar gehien-gehienak D ereduan daude
eskolatuta, baina, itunpeko sarean, D ereduan eskolatuta dauden atzerrian jaiotako
ikasle kopuruak ez du % 40 gainditzen Lehen Hezkuntzan edo % 20 DBHn.
108
53,7
21
15,9
62
30,8
72
54,5
15
7,5
22
16,7
6
3,0
8
6,1
2
1,0
5
3,8
8
4,0
4
3,0
K
%
K
%
ITU
PU
B
Bigarren Hezkuntzako ikastetxeen sailkapena eskolatzen dituzten atzerritar jatorriko ikasleen %-aren arabera, sareka
% 50etik gora % 40 eta 50 artean % 30 eta 40 artean
% 20 eta 30 artean % 10 eta 20 artean % 10 edo gutxiago
4,2 4,7 8,7 0,4
22,2 24,0 27,0
7,0
73,1 71,2 63,6
92,5
0,6 0,1 0,7 0,1
Bertakoen %-a (A_atz) % (J_atz) % Adierazten ezduten %
Lehen Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, ereduka (%)
A B D X
6,8 13,4 25,3
0,8
24,5 25,9
31,4
5,2
68,2 60,6 42,9
93,9
0,5 0,1 0,4 0,0
Bertakoen %-a
% (A_atz) % (J_atz) Adierazten ezdutenen %-a
DBHko ikasleen banaketa jatorriaren arabera, ereduka (%)
A B D X
64
Laburbilduz, ereduak dagoeneko ez dira erabakigarriak atzerriko haurrak
eskolatzeko garaian.
Bestalde, Lurralde Historikoen araberako analisiak erakusten du, Araban, eta
bereziki Haur eta Lehen Hezkuntzan dagoela –proportzionalki- jatorri
atzerritarreko ikaslerik gehien, eta oreka gutxiago euren eskolatzean.
Lehen Hezkuntzan, Araban ikasleen %25a dira jatorri atzerritarrekoa;
Bizkaian eta Gipuzkoan, aldiz, %15a inguru dira. % 14,7%-a eta %15.1-a
hurrenez hurren.
Bigarren Hezkuntzan, Araban %20a dira (Lehen Hezkuntzako etapan baino
bost puntu gutxiago), Gipuzkoan %13,2a eta Bizkaian %13,9ª. (Lehen
Hezkuntzako etapan baino puntu bat edo bi baino gutxiago).
Sareka, Lehen Hezkuntzan, itunpeko sareak, atzerri jatorriko ikasleen proportzioa
antzekoa da hiru lurraldeetan (% 9,5 inguru). Baina Araban, sare publikoan
nabarmentzeko aldea ikusten da, eskolatutako ikasleen % 35 inguru atzerriko
72,7 83,4 81,0
18,8 10,7 9,9
6,0 4,0 5,2 2,6 1,8 3,9
Araba Bizkaia Gipuzkoa
Lehen Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, lurraldeka (%)
Ez du jatorria adierazten %
Jatorriz atzerritarra (J_atz) %
14644
53996
36043
3781 6925 4391 1199 2611 2320
523 1186 1745
Araba Bizkaia Gipuzkoa
Lehen Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, lurraldeka (K)
Jatorriz bertakoak K Aurrekoak atzerritarrak (A_atz) K
Jatorriz atzerritarra (J_atz) K Ez du jatorria adierazten K
78,2 85,3 84,5
7,7 5,1 4,4
12,4 8,8 8,7 1,7 0,8 2,4
Araba Bizkaia Gipuzkoa
Bigarren Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, lurraldeka (%)
Bertakoen %-a % (A_atz)
% (J_atz) Adierazten ez dutenen %-a
9633
34772
23786
943 2084 1249 1531 3583 2462
205 334 667
Araba Bizkaia Gipuzkoa
Bigarren Hezkuntzako ikasleen banaketa jatorriaren arabera, lurraldeka (K)
Bertakoen K K (A_atz) K (J_atz) Adierazten ez dutenen K
65
jatorrikoak dira (horietatik % 26,6 aurrekoak atzerritarrak dituztenak dira); beste
lurraldeetan baino 15 puntu gehiago.
Bigarren Hezkuntzan, bertakoak ez diren ikasleen ehunekoa sare bakoitzean oso
antzekoa da Bizkaian eta Gipuzkoan: % 17 inguru sare publikoan eta % 10-11 artean
itunpeko sarean. Araban, sareen arteko aldeak handiagoak dira, baina, nolanahi ere,
Lehen Hezkuntzako etapan antzemandakoak baino txikiagoak. Hala, sare publikoan
eskolatutako ikasle guztien ia % 25 atzerritar jatorrikoak dira (aurrekoen aldetik eta
jatorriz), eta itunpeko sarean, berriz, % 16,1.
Atzerriko immigrazioaren fenomenoak eskola-eremuan izan duen islak alde
handiak agertzen ditu lurralde bereko udalerrien artean, tokiko testuinguruaren
ezaugarri espezifikoen arabera. Ondorengo mapetan, EAEko udalerriak agertzen
dira, bertako ikastetxeek eskolatzen dituzten atzerriko ikasleen proportzioaren
65,2 84,0 79,5 87,2 79,2 82,8
26,6 6,8 15,2 6,3
14,0 5,7
8,0 2,7 4,8 3,3 6,4
4,0 0,1 6,4 0,5 3,2 0,4 7,5
PUB CON PUB ITU PUB ITU
Araba Bizkaia Bizkaia Gipuzkoa
Lehen Hezkuntzako ikasleen banaketa sare bakoitzean jatorriaren arabera, lurralde historikoka (%)
Bertakoen %-a A_atz % J-atz % ez du adier %
75,6 80,7 83,1 87,1 83,2 85,6
9,8 5,7 7,0 3,6 6,0 3,0 14,6 10,4 9,9 7,9 10,7 7,0 0,0 3,2 0,0 1,5 0,1 4,4
PUB ITU PUB ITU PUB ITU
Araba Bizkaia Bizkaia Gipuzkoa
Bigarren Hezkuntzako ikasleen banaketa sare bakoitzean jatorriaren arabera, lurralde historikoka (%)
Bertakoen %-a % (A_atz) % (J_atz) Adierazten ez dutenen %-a
66
arabera, Lehen Hezkuntzako ikasleak (lehenengo mapa) eta Bigarren
Hezkuntzakoak bereizita (bigarren mapa)82.
Bestalde, 2 urteko haurren 2018ko matrikula-kanpainan, guztira 16.766 eskaera
jaso dira; horietatik 215 atzerrian jaiotako 2 urteko haurren eskaerak dira (guztien
%1,28a); 1.223k atzerriko nazionalitatea dute (%7,29a); eta, gutxi gorabehera,
%23ek gutxienez atzerriko guraso bat dute.
Oro har, atzerriko familien lehentasunek bat egiten dute kideko biztanleria dagoen
ikastetxeetan, eta, ikusi dugunez, Haur Hezkuntzako etapan haiek gehienbat sare
publikoan eskolatzen dira.
XXI taula: eskaeren laburpena, jatorriaren arabera (%)
Bi urteko matrikula kanpaina
Eskaerak Guztira
Atzerrian jaiotakoen
eskaerak (%)
Atzerritar nazionalitatea
duten eskerak (%)
Aita atzerritarran duten eskaerak (%)
Araba 2.598 0,2% 10,9% 25%
Bizkaia 8.564 1,3% 6,4% 18,7%
Gipuzkoa 5.604 1,9% 7,5% 20,8%
GUZTIRA 16.766 1,3% 7,3% 24%
Analisi honek (txostenean datu xehatuagoak ematen dira lurralde bakoitzerako)
bidea eman du egiaztatzeko bereizketa-dinamika bat dagoela ikastetxeen artean
kategoria horretako ikasleen eskolatzean (sare publikoaren barruan ere). Hortaz,
ondoriozta dezakegu 2 urtekoen sarbideak eragin handia duela gure lurraldeko
ikastetxeen osaera sozialean dauden aldeetan.
Ikasle iritsi berrien eskolatzeari dagokionez, 2017-2018 ikasturtean, Eskolatze-
batzordeek 4.314 ikasle iritsi berri eskolatu dituzte guztira (950 Araban, 1.985
Bizkaian eta 1.379 Gipuzkoan). Ikastetxean irizpide beren arabera eskolatu badira
82
Dokumentuaren eranskinetan, datu osoak daude, 2016-2017 ikasturteko matrikulazioa (EAEko udalerrien arabera bereizia)
oinarritzat hartuta.
67
ere, banaketan alderen bat badagoela ikus daiteke lurraldeka; batez ere, atzerriko
biztanleriak lurralde bakoitzean duen banaketa desberdinagatik eta ikaspostuen
eskaintzarekin eta horien eskuragarritasunarekin zerikusi duten kontuengatik,
besteak beste.
Araban, hizkuntza-ereduen araberako banaketa herenetan egin da gutxi
gorabehera A, B eta D ereduen artean, ondorengo grafikoan ikus
daitekeenez. Hala ere, proportzio hori nabarmen desberdina da etaparen
arabera. A ereduan eskolatzen diren Haur Hezkuntzako ikasle iritsi berriak
ez dira % 2ra iristen. DBHn, berriz, guztien % 23 dira.
Bizkaiko lurraldean, Eskolatze-batzordeak ikasle iritsi berrien % 64,4
itunpeko sarean eskolatu ditu, eta % 35,57 sare publikoan. Sareen arteko
aldea handiagoa da Bigarren Hezkuntzako etapan Haur Hezkuntzako eta
Lehen Hezkuntzako etapetan baino. Azpimarratu beharra dago Eskolatzeko
Batzordeak 2017-18 ikasturtean matrikulatutako ikasleen % 35 inguru
Bigarren Hezkuntzako ikasleak direla.
20,90%
14,70%
18,30%
13%
29,30%
3,80%
A PUB A ITU B PUB B ITU D PUB D ITU
Iritsi berrien banaketa Araban sarearen eta ereduaren arabera (%)
4,53%
9,52%
3,43%
39,04%
27,61%
15,87%
A PUB A ITU B PUB B ITU D PUB D ITU
Iritsi berrien banaketa Bizkaian sarearen eta ereduaren arabera (%)
68
Gipuzkoako lurraldean, Eskolatze-batzordeak 1.379 ikasle iritsi berri
eskolatu ditu, % 59 sare publikoan eta % 41 itunpeko sarean. % 72,7 D
ereduan eskolatu dira, % 24,5 B ereduan eta % 2,8 A ereduan. Horietatik
guztietatik, ia % 30 Bigarren Hezkuntzan eskolatu dira (400 ikasle inguru),
% 44,95 Lehen Hezkuntzan eta % 25,96Haur Hezkuntzan..
Egindako diagnostikotik ateratako ebidentzia nagusietako bat da ikastetxeen
gizarte-osaerak alde nabarmenak erakusten dituela gure lurraldeko udalerrien
artean. Ikusitako errealitateak lotuta daude, batetik, eskola-eskaintzaren
aukerarekin eta estaldurarekin eta, bestetik, tokiko testuinguru jakin batean bizi
diren familiek eskola hautatzean dituzten lehenespenekin, baina, baita eremu
zabalago bateko beste alderdi batzuekin ere: biztanleriaren bizitegi-banaketa;
baldintzatzaile ekonomikoak; lan-aukerak; biztanleriaren ezaugarri
sozioekonomikoak eta soziolinguistikoak; kultura-ereduak; etab.
Era berean, egiaztatu da atzerriko ikasleen kolektiboa bereziki heterogeneoa dela:
askotariko jatorriak eta kulturak ditu, curriculum-maila desberdinak, profil
soziolinguistiko zabala eta maila desberdinetako integrazioa. Aniztasun handi hori
gure eskolen oraina eta geroa da eta, horrenbestez, gure sistema inklusibo eta
ekitatiboak aniztasun horri erantzun beharko dio inklusibotasun eta bizikidetza
positiboaren printzipioetan oinarrituta eta, hortaz, ez osabidezko hezkuntzaren
ikuspegitik derrigorrean, atzerriko jatorria duten ikasle guztiei, hezkuntza-premia
espezifikoak diagnostikatzen ez zaien neurrian.
5.3 Elebitasuna hezkuntza eleanitzaren esparruan.
Eskolak euskararen normalizazioari begira erdietsi dituen lorpenak ukaezinak
dira. Euskarak 1981tik hona irabazi dituen 300.000 mila hiztun baino gehiagotik bi
heren eskolari esker lortu dira. Gaur egun 16-24 adin-tartearen biztanleriaren
0% 2,83%
10,80% 13,71%
48,73%
23,93%
A PUB A ITU B PUB B ITU D PUB D ITU
Iritsi berrien banaketa Gipuzkoan sarearen eta ereduaren arabera (%)
69
%71,4 euskalduna da VI Inkesta soziolinguistikoaren83 arabera, 1991an
zegoen kopuruaren ia halako hiru eta EUSTATen aurreikuspenen arabera,
2036an 24 urtetik beherakoen artean %83,4ra igoko da euskaldunen kopurua84.
Lorpen handi hau hezkuntza-komunitate osoaren ahaleginari esker gertatu eta
bereziki irakasleek egindakoa profil linguistikoa hobetzeko (duela 40 urte
prozesua hasi zenean %8 bat baino ez zen gai euskaraz irakasteko, gaur egun %95
da85); halaber, euskaldun ereduengan, gurasoek egin duten hautu sendoari esker
(2017-18 ikasturtean haur hezkuntzan, ikasle guztietatik ia %97 D eta B ereduetan
eskolatuta daude, eta %80a D ereduan).
Etapa honetako lorpenak aitortuta, irakasleen hizkuntza-trebakuntzan sortu den
eraldaketa tipologikoak eta ikasleen profilean aldi berean izan diren aldaketek
eskatuko dute, hizkuntzaren ikuspegitik, hezkuntza-komunitateaz, bere
osotasunean, dagoen ikuskera egokitzea, eskola eleanitzaren erronka berriei
erantzun ahal izateko.
Zentzu horretan, VI Inkesta Soziolinguistikoak adierazten du azken hiztun horien
presentzia asko handitu dela: 16-24 adin-tartean hiztun berriak, euskara familiatik
kanpo ikasi dutenak, euskaldun guztien %55,7 dira, eta kasu askotan euskara oso
gutxi erabiltzen den testuinguruan bizi dira. Arestian aipatutako aurreikuspenen
arabera, hogei urte barru 20 urte baino gazteagoen %90 baino gehiago
euskaldunak izango dira baina euretariko asko izango dira gaztelaniaz hobeto
moldatuko diren elebidunak, ulermen gaitasun bikaina baina ekoizpen abilezia
mugatuak izango dituztenak, eta testuinguru ez hain euskaldunetan biziko direnak.
Testuinguru honetan, Euskarazko eta gaztelaniazko hizkuntza-komunikaziorako
konpetentzietako emaitzak ikuspegi orokorrago batetik neurtu behar dira; hau da,
elebitasunaren aurrerapenaren edo atzerapenaren ikuspegitik, euskara
gutxiengoaren hizkuntza den testuinguruan, azken hamarkadetan euskarak
garapen eta aurrerapen izugarri handia izan badu ere, oraindik diglosia-egoeran
eta gutxiengoan jarraitzen duela kontuan hartuta. Gainera, Euskadiren egoera
berezia da, gehiengoaren hizkuntzaren (gaztelania) eta gutxiengoaren
hizkuntzaren (euskara) artean alde handia dagoelako.
ISEI-IVEIk, ED17ko txostenean, analisi espezifiko bat aurkezten du euskara
konpetentziarekin lotuta, Inkesta Soziolinguistikoan egiten den elebitasun-
tipologia eta euskararen irabazien eta galeren analisian oinarrituta, behar izan
83
VI Inkesta Soziolinguistikoa Euskal Autonomia Erkidegoan. Argitaratu gabeko dokumentua (2016/10/14). https://www.irekia.euskadi.eus/uploads/attachments/8569/VI_Inkesta_Soziolinguistikoa_EAE.pdf?1476439692 84
Baztarrika, P. eta Erize, X. (2016). Eta hemendik aurrera zer? Euskararen garapenaren iraunkortasuna edo «dabillan harriari etzaika goroldiorik lotzen». Eusko Jaurlaritza, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila. http://www.euskara.euskadi.eus/contenidos/noticia/eta_hemen-dik/eu_def/adjuntos/Eta%20hemendik%20aurrera%20zer_2016-05-03.pdf 85
Eusko Jaurlaritza, Hezkuntza Saila.
70
denean Ebaluazio diagnostikora egokituz. Zehazki, formulatu den elebitasun-
tipologiak ondoko zazpi kategoria hauek jasotzen ditu, eta kategoria horien
ezaugarri nagusiak ere laburbilduta aurkezten dira ondoko tauletan:
XXII taula: elebitasun-tipologiak. ISEI-IVEI ED17
TIPOLOGIA ERRENDIMENDU MAILA LHko ikasle% DBHko
ikasle%
Gaitasunik gabeak Maila baxua Maila baxua 8,5% 10,9%
Erdaldun elebakarrak Maila baxua Maila baxua
gainditzen du
28,7% 34,4%
Euskaldun elebakarrak Maila baxua
gainditzen du
Maila baxua 2,4% 1,6%
Elebidun orekatuak Erdi maila Erdi maila 26,9% 22,7%
Erdal elebidunak Erdi maila Nivel avanzado 9,5% 13,4%
Euskal elebidunak Maila altua Erdi maila 10,5% 4,4%
Elebidun orekatu goi mailakoak Maila altua Maila altua 13,9% 12,5
El análisis del ISEI-IVEI permite extraer varias conclusiones:
Elebitasun-tipologiak erlazio nabarmena du zenbait aldagairekin eta, aldi berean,
aldagai horiek eragin handia dute zientzietarako eta matematikarako
konpetentzietako emaitzetan, eta ingelesezko hizkuntza-komunikaziokoan. Izan
ere, ikasleen ISEK mailak, adin-egokitasunak eta jatorriak baldintzatu egiten dute,
neurri handi batean, ikasleen hizkuntza-konpetentzia bi hizkuntza ofizialetan:
Ez euskaran ez gaztelanian gaitasunik ez duten ikasleak dira ISEK maila
txikiena dutenak, eta jatorriz etorkinak diren ikasleen eta errepikatzeen
ehunekorik handiena dutenak. ingelesezko hizkuntza-komunikazioan,
matematikarako eta zientzietarako konpetentzietan ere emaitza okerrenak
dituztenak dira.
Ikasle erdaldun elebakarrek aurrekoen antzeko profila dute, hain
muturrekoak ez diren balioekin, ordea.
Beste muturrean, ikasle elebidun orekatu goi-mailakoak daude: ISEK maila
altuena dute, errepikatze-tasarik txikiena jatorriz etorkinak diren ikasleen
ehunekorik txikiena. Emaitza akademiko onenak lortzen dituzten ikasleak
dira.
Tartean, ikasle elebidun orekatuak daude, erdi-mailako balioekin ia aldagai
guztietan. Ikasle erdal elebidunak ere, ISEK maila hobearekin, adin-
egokitasun tasa handiagoarekin eta jatorriz etorkinak diren ikasleen
71
ehuneko txikiagoarekin, euskara familia-hizkuntza dutenen ehuneko
txikiagoarekin, ordea.
Orokorrean, elebidunen zazpi kategorien karakterizazioa, bai Lehen Hezkuntzan
bai DBHn, ia aldaezin mantentzea urteen joanean, aztertutako zazpi kategorien
pisua aldatu izan den arren 2009 eta 2017 urte bitartean.
XXIII taula: elebidun tipologia desberdinen karakterizazioa LH4ko ikasleak. ISEI-IVEI. ED17
ED17. DBHko 2. maila ISEK indibiduala
Adin-egokitasuna
Jatorri etorkina
Familia-hizkuntza euskara
L1 euskara
Gaitasunik gabeak -0,56 62,5 11,6 16,2 30,9
Erdaldun elebakarrak -0,14 78,2 10,0 7,9 22,4
Euskaldun elebakarrak -0,13 88,6 4,2 44,3 63,6
Elebidun orekatuak 0,13 93,1 4,2 26,9 49,2
Erdal elebidunak 0,33 95,5 3,2 11,3 31,2
Euskal elebidunak 0,32 97,5 0,8 55,2 75,7
Elebidun orekatu goi mailakoak
0,52 98,8 2,2 31,6 55,4
GUZTIZKOA 0,05 85,8 6,4 19,2 37,8
XXIV taula: elebidun tipologia desberdinen karakterizazioa DBH2ko ikasleak. ISEI-IVEI. ED17
ED17. LHko 4. maila ISEK indibiduala
Adin-egokitasuna
Jatorri etorkina
Familia-hizkuntza euskara
L1 euskara
Gaitasunik gabeak -0,52 83,4 12,6 26,7 32,7
Erdaldun elebakarrak -0,23 89,5 13,1 13,4 21,5
Euskaldun elebakarrak -0,04 94,4 6,1 56,8 68,7
Elebidun orekatuak 0,04 95,6 7,5 28,5 43,7
Erdal elebidunak 0,27 98,1 7,4 9,7 23,0
Euskal elebidunak 0,31 99,2 2,9 55,8 72,6
Elebidun orekatu goi mailakoak
0,46 99,4 2,9 32,7 52,0
GUZTIZKOA 0,02 93,9 8,4 26,5 39,3
Analisiak nabarmentzen duen beste ondorio nagusia da, familia-hizkuntzak eta
lehen hizkuntzak eragina dutela elebitasun-mailan. Hau da, euskarari eta
gaztelaniari lotutako hizkuntza-konpetentzia, nabarmen baldintzatzen dute
familia-hizkuntzak eta lehen hizkuntzak (L1).
DBHko 2. mailan, ikasle erdaldun elebakarren % 77,6k euskara ez den beste
hizkuntza bat izan dute lehen hizkuntzatzat; beste hainbeste gertatzen da ez
72
euskaraz ez gaztelaniaz gaitasunik ez duten ikasleen 2/3etik gorakoen
artean (% 69,1); eta baita ikasle erdal elebidunen artean ere (% 68,8).
Ikasle elebidun orekatuak eta ikasle elebidun orekatu goi mailakoak,
euskara lehen hizkuntzatzat izan dutenak eta euskara lehen hizkuntzatzat
ez den beste bat izan dutenen parean daude.
Azkenik, euskara izan dute lehen hizkuntza euskaldun elebakarren % 63,6k
eta euskal elebidunen % 75,7k.
Lehen Hezkuntzako 4. mailan oso antzekoak dira ondorioak, nahiz eta
aldeak antzematen diren ikasle elebidun orekatuen eta elebidun orekatu
goi-mailakoen artean; gutxiengoa dira euskara lehen hizkuntzatzat izan
dutenak.
Bestalde, familia-hizkuntza euskara aldagaiak biltzen dituen familietan, gutxienez,
gurasoetako batek hitz egiten du euskaraz eta etxean euskaraz nahiz gaztelaniaz
hitz egiten dute, euskaraz gehiago gaztelaniaz baino. Elebitasun motaren
araberako familia-hizkuntzaren datuek gauza bera adierazten dute: DBHko 2.
mailan, euskara da ikasle euskal elebidunen % 55,2ren familia-hizkuntza;
euskaldun elebakarren % 44,3rena; goi-mailako ikasle elebidun orekatuen %
31,6rena, eta elebidun orekatuen % 26,9rena. Ordea, gaitasunik gabeko ikasleen %
16,2rena; erdal elebidunen % 11,3rena; eta erdaldun elebakarren % 7,9rena.
Horrez gain, ISEI-IVEIk agerian jartzen du euskarara erakarriak izan direnak
galerak gainditzen dituztela.
Familia-hizkuntza aldagaia eta elebitasun-tipologia gurutzatzen baditugu aukera
izango dugu euskararen galera86- eta mantentze-prozesuak87 ebaluatzeko, eta
baita euskarara erakarriak88 izan direnak ere:
Euskararen galeran biltzen dira familia-hizkuntza euskara izanda
euskarako hasierako maila gainditzen ez duten ikasleak (ikasle gaitasunik
gabeak eta ikasle erdaldun elebakarrak).
Euskararen mantentze-prozesuan biltzen dira familia-hizkuntza euskara
izanda hizkuntza horretako erdi-maila edo maila aurreratua duten ikasleak
(ikasle euskaldun elebakarrak, elebidun orekatuak, erdal elebidunak, euskal
elebidunak, elebidun orekatu goi-mailakoak).
Euskarara erakarrien edo euskaren irabazien kategorian sartzen dira
familia-hizkuntza euskara ez duten ikasleak baina euskaran erdi-maila edo 86
Euskararen galeran biltzen dira familia-hizkuntza euskara izanda euskarako hasierako maila gainditzen ez duten ikasleak (ikasle gaitasunik gabeak eta ikasle erdaldun elebakarrak).
87 Euskararen mantentze-prozesuan biltzen dira familia-hizkuntza euskara izanda hizkuntza horretako erdi-maila edo maila aurreratua duten ikasleak (ikasle euskaldun elebakarrak, elebidun orekatuak, erdal elebidunak, euskal elebidunak, elebidun orekatu goi-mailakoak). 88 Euskarara erakarrien edo euskaren irabazien kategorian sartzen dira familia-hizkuntza euskara ez duten ikasleak baina euskaran erdi-maila edo maila aurreratua dutenak (ikasle euskaldun elebakarrak, elebidun orekatuak, erdal elebidunak, euskal elebidunak, elebidun orekatu goi-mailakoak).
73
maila aurreratua dutenak (ikasle euskaldun elebakarrak, elebidun
orekatuak, erdal elebidunak, euskal elebidunak, elebidun orekatu goi-
mailakoak).
Gainerako ikasleen familia-hizkuntza ez da euskara eta ez dute gainditzen
hasierako maila euskaran (ikasle gaitasunik gabeak eta erdaldun
elebakarrak).
Azken finean, analisi honek aukera ematen du hezkuntza-sistemak elebitasunari
egindako ekarpena ebaluatzeko, Euskararen Erabilera Arautzeko 10/1982
Oinarrizko Legean,helburutzat zuena.
Adibide gisa hartzen baditugu ED 2017ko DBHko 2. mailako ikasleen datuak,
ondokoa ikusten da:
Familia-hizkuntza euskara duten ikasleak ez dira % 20ra iristen (3.400
pertsona inguru). Beraz, gehiengo handiak (14.200 pertsona inguru, %
80,8) ez du euskara familia-hizkuntzatzat.
Aldiz, ia 9.600 ikaslek, hau da, ikasle guztien erdia baino zerbait gehiagok
(% 54,7) gainditzen dute euskarako hasierako maila: familia-hizkuntza
euskara duten ikasleen hiru laurdena dira, eta familia-hizkuntza euskara ez
duten ikasleen erdia.
Beraz, agerikoa da hezkuntza-sistemak elebitasunari egin dion ekarpena,
ikasle elebidunen kopurua ia hiru aldiz handiagoa baita familia-hizkuntza
euskara duten ikasleen aldean.
XXV taula: DBH2 ikaslearen ezaugarriak elebidun tipologia bakointzantzat. ISEI-IVEI. ED17
ED17. DBHko 2. maila Familia-hizkuntza euskara (Z)
Familia-hizkuntza eusk (% kol)
Familia-hizkuntza ez euskara (Z)
Familia-hizkuntza ez eusk (% kol)
Guztizko populazioa
Gaitasunik gabeak 309 9,2 1.595 11,3 1.904
Erdaldun elebakarrak 476 14,1 5.555 39,3 6.031
Euskaldun elebakarrak 128 3,8 161 1,1 289
Elebidun orekatuak 1072 31,8 2.907 20,5 3.979
Erdal elebidunak 267 7,9 2.088 14,8 2.355
Euskal elebidunak 424 12,6 343 2,4 767
Elebidun orekatu goi mailakoak 696 20,6 1.502 10,6 2.198
GUZTIZKOA 3.371 100 14.152 100 17.523
19,2 80,8
Hurrengo grafikoan erakusten dira galera eta irabaziei buruzko analisiaren
emaitzak —edizio bakoitzeko ebaluazio diagnostikoetan ikasle guztiak
ebaluatuta— Lehen Hezkuntzako 4. mailan eta DBHko 2. Mailan.
74
Iturria: ISEI-IVEI ED17 txosteneko 3.6.2. grafikoa
Analisi honek erakusten duenez:
Euskarara erakarrien kopurua gehiengoa izan da ia edizio guztietan; orain,
% 40 ingurukoa da bai Lehen Hezkuntzan bai DBHn, baina etengabe jaisten
joan da 2009tik 2015era eta, 2017an, egonkortu egin da Lehen Hezkuntzan,
eta zerbait hobetu DBHn.
Euskara egonkor mantendu da % 20 inguruko ehunekoan Lehen
Hezkuntzan; DBHn, berriz, % 13tik % 20ra igo zen 2009 eta 2013 urte
bitartean; ordea, jaitsi egin da % 15era arte 2017an.
Euskararen galerak gora egin du % 3tik % 6ra Lehen Hezkuntzan, eta %
4,5era DBHn.
Analisi honek agerian jartzen du hezkuntza-sistemak, bakarrik, ezin duela bermatu ikasle guztien elebitasuna.
Izan ere, euskal hezkuntza-sistemara milaka hiztun berri gehitzen dira urtero,
maila guztietan, bai Lehen Hezkuntzan bai DBHn. Baina kontuan hartzen badugu
EAEko eremu soziolinguistiko desberdinetan euskararen egoera minoritarioa eta
minorizatua, eta lehen hizkuntzak eta familia-hizkuntzak haien seme-alaben
elebitasun mailan duten eragina, euskal hezkuntza-sistemak, bakarrik, ezin du
bermatu ikasle guztiak elebitasunera gehitzea. Era berean ezin du bermatu,
galerak egon ez daitezen familia-hizkuntza euskara duten ikasleen artean, ez eta D
ereduan ere.
ED09 ED11 ED13 ED15 ED17 ED09 ED11 ED13 ED15 ED17
Euskararen galera 2,2 2,9 4,1 5,0 6,1 2,8 3,1 3,8 5,3 4,5
Euskararen mantentzea 16,1 20,8 21,4 21,3 20,3 13,2 17,8 19,9 16,3 14,8
Euskarara erakarriak 51,3 49,4 48,2 42,8 42,5 49,1 46,7 43,9 38,2 40,0
Euskarara ez erakarriak 30,4 26,9 26,3 30,9 31,1 34,9 32,4 32,4 40,2 40,8
% 0
% 10
% 20
% 30
% 40
% 50
% 60
Euskararen galera eta irabazien bilakaera.
LHko 4. maila DBHko 2. maila
75
Aurretik adierazi bezala, elebitasun-tipologiako zazpi kategorietako ikasleek oso
ezaugarri desberdinak dituzte, haietako batzuk eskolaratuta dauden ikastetxe-
motarekin zerikusia dutenak.
ED 2017aren arabera, ikasleen ia erdia DBHko 2. mailan (% 41,3) eta Lehen
Hezkuntzakoan (% 47,3) D geruza publikoan daude eskolatuta.
Hasieratik kontuan hartzen badugu, euskaran edota gaztelanian, hasierako mailan
dauden ikasleek ez dutela hezkuntza-sistemak ezarritako elebitasunaren helburua
lortzen, ikasle elebidunen tipologiako lehenengo hiru kategoriak (ikasle gaitasunik
gabeak ez euskaran ez gaztelanian, ikasle erdaldun elebakarrak eta ikasle
euskaldun elebakarrak) adierazletzat hartu beharko lirateke, hain zuzen ere
ikusteko hezkuntza-sistemak, bakarrik, ez duela elebitasunaren helburua lortzen:
DBHn, ez dute lortzen elebitasunaren helburua A geruza publikoko % 98,2k,
B geruza publikoko % 77,7k eta itunpeko A geruzako % 77,6k, ez eta
itunpeko B geruzako % 57,8k ere. D ereduan ere ez da bermatzen D geruza
publikoko % 43,6k eta itunpeko D geruzako % 32,5k elebitasunaren
helburua lortzea.
Lehen Hezkuntzan hobetu egiten da egoera neurri batean; elebitasunaren
helburua, ordea, lortu gabe jarraitzen dute A geruza publikoko % 91,2k,
itunpeko A geruzako % 66,6k eta B geruza publikoko % 59,4k. Aldiz,
itunpeko B geruzako % 53,3k lortu egiten dute helburua, eta baita D geruza
publikoko % 61,5k eta itunpeko D geruzako % 71,3ek ere.
Elebitasun-tipologian ikasleak banantzen diren zazpi kategorietan hain ezaugarri
desberdinak ikusita, eta ikasle elebidun mota desberdinak bereizitako geruza
desberdinetako ikastetxeetan eskolatzen direla kontuan hartuta, beharrezkoa da
erantzun malguak eta egokituak ematea ahalbidetuko duten tresnak eta neurriak
diseinatzea.
Bosgarren konklusioak erakusten du D ereduan ere errepikatu egiten direla joera
orokor hauek.
D eredua euskaran murgiltzeko sistema bat da; ordea, euskarak, azken
hamarkadetan aurrerapauso nabarmenak eman baditu ere testuinguru
soziolinguistikoan, hizkuntza minoritarioa eta minorizatua izaten jarraitzen du.
Ebaluazio diagnostikoaren sei edizioak biltzen dituzten bederatzi ikasturteetan, D
ereduan, garrantzizko gehikuntza gertatu da ikasle erdaldun elebakarretan, bai
geruza publikoan bai itunpekoan. Honela gertatu da:
sare publikoan, 2009ko % 11,6tik 2017ko % 26ra Lehen Hezkuntzan, eta %
16tik % 29,5ra DBHn
eta itunpeko sarean, % 8,1tik % 18ra Lehen Hezkuntzan, eta % 13,5etik %
22,2ra DBHn
76
Gainera, murrizketa bat gertatu da ikasle euskal elebidunetan eta baita ikasle
elebidun orekatuetan Lehen Hezkuntzan, bi hezkuntza-sareetan.
Testuinguru horretan, nabarmentzekoa da euskaran eta gaztelanian gaitasuna
duten ikasleen gehikuntza: horrekin batera mantendu egiten da sare publikoan,
eta gehitu egiten da itunpeko sarean, ikasle elebidun orekatuen ehunekoa Lehen
Hezkuntzan; DBHn, berriz, 6 puntu inguruko murrizketa gertatu da bi sareetan:
Iturria: ISEI-IVEI ED17 txosteneko 3.6.4.a eta b grafikoak
ED09 ED11 ED13 ED15 ED17 ED09 ED11 ED13 ED15 ED17
Gaitasunik gabeak (hasierako maila) 13,3 9,7 4,7 9,2 9,7 11,9 9,6 12,2 11,2 11,6
Erdaldun elebakarra 11,6 16,7 21,0 24,1 26,0 16,0 18,3 17,8 30,0 29,5
Euskaldun elebakarra 6,7 3,0 2,3 2,5 2,8 4,7 3,3 4,5 2,6 2,5
Elebidun orekatua 27,9 30,4 34,1 29,1 28,8 32,3 34,2 31,4 27,1 26,4
Erdal elebiduna 5,8 5,7 8,5 7,9 7,3 12,6 10,5 10,9 11,5 11,9
Euskal elebiduna 17,5 17,5 12,9 11,5 11,2 8,4 9,1 8,7 5,8 5,1
Elebidun orekatu goi mailakoa 17,2 17,0 16,5 15,7 14,2 14,0 14,9 14,6 11,8 13,0
% 0
% 5
% 10
% 15
% 20
% 25
% 30
% 35
% 40
Ikasleen ehunekoaren bilakaera elebitasunaren tipologiaren arabera D eredu publikloan.
LHko 4. maila DBHko 2. maila
ED09 ED11 ED13 ED15 ED17 ED09 ED11 ED13 ED15 ED17
Gaitasunik gabeak (hasierako maila) 10,7 6,4 4,2 7,1 7,3 9,4 6,2 9,0 8,7 8,4
Erdaldun elebakarra 8,1 10,2 15,6 17,0 18,0 13,5 12,6 13,5 22,8 22,2
Euskaldun elebakarra 6,8 3,4 1,9 2,9 3,5 4,4 2,7 4,3 2,8 1,8
Elebidun orekatua 26,8 29,6 34,0 30,7 30,6 34,8 35,3 31,9 29,2 29,3
Erdal elebiduna 4,7 4,0 8,5 6,5 6,6 12,6 10,4 9,1 12,5 13,3
Euskal elebiduna 23,1 23,8 16,0 15,6 16,6 9,3 13,7 12,5 7,8 7,3
Elebidun orekatu goi mailakoa 19,8 22,6 19,8 20,3 17,5 15,9 19,2 19,7 16,3 17,6
% 0
% 5
% 10
% 15
% 20
% 25
% 30
% 35
% 40
Ikasleen ehunekoaren bilakaera elebitasunaren tipologiaren arabera itunpeko D ereduan.
LHko 4. maila DBHko 2. maila
77
Aztertu beharrekoa da aldi horretan aldaketa nabarmenak gertatu ote diren bi
geruza horietan eskolatzen diren ikasleen ezaugarrietan, batez besteko puntuazio-
galera horren arrazoi batzuk aurkitu ahal izateko.
D eredu publikoaren eta itunpekoaren aldagaiei (egokitasuna, jatorria, ISEKa,
familia-hizkuntza, hizkuntza-erabilera) buruzko 2009 eta 2017 arteko konparazio-
analisian egiaztatzen da ikasle-aniztasun handiagoa dagoela duela urte batzuk
baino. Agian, horrek eragina izan du geruza horretan puntuak galdu izatean, batik
bat sare publikoan. Gogoan izan behar dugu errepikatze-aldagaiak eragiten duela
arrailarik handiena; 40 puntu baino gehiago konpetentzia honetan, 2017an, eta
familia-jatorria aldagaiak jarraitzen dio, 24 puntuko arrailarekin.
Azkenik, ikastetxeetako euskararen erabilerari buruzko analisiarekin lotuta, joera
zertxobait beheranzkoa hautematen da, eta horrek, azken batean, emaitzak
baldintzatzen ditu hizkuntza-konpetentzia honetan.
Hurrengo grafikoetan erakusten da ikastetxeetan euskara erabiltzeari buruzko
ebaluazio diagnostikoak azken hiru edizioetan izandako bilakaera, ikasleek
emandako erantzunaren arabera, Lehen Hezkuntzako 4. mailan eta DBHko 2.
mailan. Bilakaera egonkorra da bi etapetan, nahiz eta jaitsiera arina (hamarren
batekoa) ikusten den bai gela barruan, bai kanpoan irakasleekin euskaraz hitz
egiten dutela dioten ikasleen ehunekoan Lehen Hezkuntzako 4. mailan eta DBHko
2. mailan.
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
2013 2015 2017
Euskararen erabileraren eboluzioa ikastetxeetan (LH4ko ikasleen arabera)
Arrue1 Lagunekin hitz egin gelan
Arrue2 Lagunekin hitz jolastokian
Arrue3 Irakasleekin hitz egingelan
Arrue 4 Irakasleekin hitz gelazkanpo
Ikaslearen euskara erabileraorotara eskolan
78
Iturria ISEI-IVEI Arruentzat
Hortaz, hezkuntza-sistemaren ekarpenak, oso nabaria bada ere, ezin du berez
bermatu ikasleen elebitasuna. Izan ere, euskal hezkuntza-sistemak milaka hiztun
berri hartzen ditu urtero maila guztietan, bai Lehen Hezkuntzan, bai DBHn. Baina,
Euskal Autonomia Erkidegoko hainbat zona soziolinguistikotan elebitasuna egoera
minoritarioan eta minorizatuan dagoenez, ikastetxeetan gutxi erabiltzen denez eta,
era berean, lehen hizkuntzak eta familia-hizkuntzak eragina duenez seme-alaben
elebitasun-mailan, hezkuntza-sistemak ezin du berez bermatu ikasle guztiek
elebitasunarekin bat egitea.
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
2013 2015 2017
Euskararen erabileraren eboluzioa ikastetxeetan (DBH2ko ikasleen arabera)
Arrue1 Lagunekin hitz egingelan
Arrue2 Lagunekin hitzjolastokian
Arrue3 Irakasleekin hitz egingelan
Arrue 4 Irakasleekin hitzgelaz kanpo
Ikaslearen euskara erabileraorotara eskolan
79
6. Hezkuntza-inbertsioaren analisia
Euskadi hazkunde ekonomikoko ziklo batean dago. Hazkunde hori dagoeneko 4
urtez (2014-17) luzatzen ari da, 2008tik 2013ra bitarteko aldian izandako krisia
gainditu ondoren. Krisi horren ondorioz, hezkuntza-inbertsioa murriztu egin zen
herrialde-mailako politikak zirela eta, horietara egokitu beharra baitzegoen.
Hezkuntzaren adierazle ekonomikoek Euskadi konparazio-egoera aldekoan jartzen
dute Espainiarekiko eta gainerako autonomia-erkidegoekiko, eta homologatu
egiten dute bere hezkuntza-inbertsioa EB22ko herrialdeenarekin, Eskola
Kontseiluaren azken txostenean jasotzen denez.
Gastu publikoaren analisiak89 erakusten duenez, Hezkuntza Sailak90 gauzatutako
aurrekontuetan oinarrituta, gauzatutako aurrekontuak bilakaera positiboa du
2013 ezkero, % 4,92ko igoeraz 2014 eta 2017 artean, eta % 8,18ko gorakadara
iritsi da aurrekontu exekutiboan izandako aldakuntza kontuan hartuz gero.
XXVI taula: Hezkuntza arloaren aurrekontua (milioika €-tan), eta urte 2014 eta 2017 arteko gehikuntza.
2014 2015 2016 2017 Δ 17/14
Hasierako aurrekontua 2.540 2.602 2.608 2.665 % 4,92
Aurrekontu gauzatua 2.578 2.625 2.681 2.789 % 8,18
% gauzatzea % 101 % 101 % 103 % 105
89
Analisiaren datu guztiak gauzatutako aurrekontuei dagozkie, eta Ogasun eta Ekonomia Sailaren dagozkion likidazioetan adierazita datozen bezala jasota daude. 90 Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak, 2012ko abenduan, bat egin zuen Kultura Sailarekin, eta horrela
sortu zen Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila. Dena dela, analisi honen ondorioetarako, hezkuntza-arlo espezifikoari dagozkion datuak besterik ez dira biltzen.
2.784 2.761
2.625
2.462
2.578 2.625
2.681
2.789
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Hezkuntza arloan gauzatutako aurrekontuen eboluzioa (milioika €-tan)
80
Aztergai diren lau ekitaldietan, hezkuntza-aurrekontuak aurrekontuan
jasotakoaren zertxobait gainetik gauzatu dira (2017an baino % 5 gehiago),
hurrengo grafikoan agertzen denez.
Hezkuntza-inbertsioa da Eusko Jaurlaritzaren lehentasun nagusietakoa.
Hezkuntza-arloaren aurrekontua Eusko Jaurlaritzaren aurrekontuarekiko % 25
baino gehiago da. Zorraren ordainketa deskontatuta, portzentaje hori %
27,93raino igo zen 2017an. Bi kasuetan, areagotu egin da 2014ko ekitaldiaren
aldean. Guztizko gastua jaitsi egin zen 2010etik 2013ra, eta igo 2013tik 2016ra,
2017an 2.789 milioi eurora iristeraino.
XXVII taula: Sailak gauzatutako aurrekontua Eusko Jaurlaritzak guztira gauzatutakoarekiko (milioi eurotan)
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Hezkuntza-arloa 2.784 2.716 2.625 2.462 2.578 2.625 2.681 2.789
Eusko Jaurlaritza 10.327 10.173 10.246 9.579 10.053 10.161 10.365 10.824
% hezkuntza/guztira % 26,96 % 26,70 % 25,62 % 25,70 % 25,64 % 25,83 % 25,87 % 25,77
Zorraren ordainketa deskontatuta
10.129 9.861 9.881 9.166 9.329 9.250 9.592 9.985
% hezkuntza / guztira zorra deskontatuta
% 27,49 % 27,54 % 26,57 % 26,86 % 27,63 % 28,38 % 27,95 % 27,93
Hurrengo grafikoan ikusten da Sailak gauzatutako aurrekontuak 2010 eta 2017 artean izandako bilakaera Eusko Jaurlaritzak guztira gauzatutakoarekiko (%), zorraren ordainketa barne hartuta eta deskontatuta.
2.540
2.602 2.608
2.665
2.578
2.625
2.681
2.789
2014 2015 2016 2017
Hezkuntza aurrekontuaren eboluzioa (milioika €-tan)
Hasierako aurrekontua Aurrekontu gauzatua
81
6.1 Aurrekontua gauzatzearen analisia kapituluka
Aurrekontua kapituluka gauzatzearen analisiari dagokionez, aipatu behar da
2017an, langile-gastuen I. kapitulua eta gastu arruntetarako dirulaguntzen IV.
kapitulua aurrekontu osoaren % 89 direla (% 46 eta % 43, hurrenez hurren).
Hurrengo grafikoan, 2017ko aurrekontuaren banaketa ikusten da, kapitulu
bakoitzeko aurrekontu-proportzioaren arabera.
26,96% 26,70%
25,62% 25,70% 25,64% 25,83% 25,87% 25,77%
27,49% 27,54%
26,57% 26,86%
27,63%
28,38%
27,95% 27,93%
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Aurrekontuaren % bilakaera, Eusko Jaurlaritzaren osoarekiko
% hezkuntza/guztira % hezkuntza / guztira zorra deskontatuta
1.271.350
208.578
213
1.214.846
41.076
51.270
1.089
335
Langile-gastuak
Funtzionamendu-gastuak
Finantza-gastuak
Dirulaguntza arruntak
Ikastetxe publikoetako inbertsioak
Kapitaleko dirulaguntzak
Finantza-aktiboen gehikuntza
Finantza-pasiboen murrizketa
2017ko aurrekontua kapituluka (€)
82
Aurrekontuak kapituluka izandako bilakaerari dagokionez, 2014ko, 2015eko,
2016ko eta 2017ko ekitaldiak kontuan hartzen badira, ikusten da aurrekontuaren
bilakaera positiboa dela eta igoera dagoela 2014-2017 artean kapitulu nagusietan
(langile-gastuak eta dirulaguntza arruntak). Funtzionamendu-gastuei eta
kapitaleko dirulaguntzei buruzko kapituluak zertxobait jaitsi dira (% 6 eta % 8,
hurrenez hurren).
XXVIII taula: Hezkuntza-arloan gauzatutako aurrekontuaren bilakaera kapituluka (milaka €-tan)
Kapitulua
2014 2015 2016 2017 % guztira (2017)
Δ17/14
I. Langile-gastuak
1.165.022 1.201.394 1.228.332 1.271.350 % 45,59 % 9,13
II. Funtzionamendu-gastuak
221.980 220.877 214.111 208.578 % 7,48 -% 6,04
III.Finantza-gastuak 205 143 402 213 % 0,01 % 3,90
IV.Dirulaguntza arruntak 1.098.271 1.103.935 1.150.647 1.214.846 % 43,56 % 10,61
VI.Ikastetxe publikoetako inbertsioak
34.957 38.610 37.526 41.076 % 1,47 % 17,50
VIIKapitaleko dirulaguntzak
55.893 58.629 48.284 51.270 % 1,84 -% 8,27
VIII.Finantza-aktiboen gehikuntza
1.488 1.272 1.141 1.089 % 0,04 -% 26,81
IX.Finantza-pasiboen murrizketa
321 326 331 335 % 0,01 % 4,36
Guztira 2.578.137 2.625.184 2.680.773 2.788.757 % 100,00
46%
7%
0%
44%
1% 2% 0% 0%
2017ko aurrekontua kapituluka (%)
Langile-gastuak
Funtzionamendu-gastuak
Finantza-gastuak
Dirulaguntza arruntak
Ikastetxe publikoetakoinbertsioak
Kapitaleko dirulaguntzak
Finantza-aktiboen gehikuntza
Finantza-pasiboen murrizketa
83
6.2 Aurrekontua gauzatzearen analisia programaka
Aurrekontuaren analisia programaka eginez gero, ikusten da Bigarren H., eta Lanbide
Heziketa (1.010.579 M €) eta Haur H. eta Lehen H. (963.660 M €) programek dutela
zuzkidura ekonomiko handiena. Bien artean, aurrekontu osoaren % 71 hartzen dute.
Unibertsitate H. eta “Hezkuntza Sustapena” programek hezkuntzako aurrekontu
osoaren % 12 eta % 9 hartzen dute, hurrenez hurren.
0
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
1.400.000
2014 2015 2016 2017
2017ko aurrekontuaren bilakaera kapituloka (€)
Langile-gastuak
Funtzionamendu-gastuak
Finantza-gastuak
Dirulaguntza arruntak
Ikastetxe publikoetakoinbertsioak
Kapitalekodirulaguntzak
0 400.000 800.000 1.200.000
Egitura eta laguntza
Haur H. eta Lehen H.
Bigarren H., Osabidezko H. eta LH
Unibertsitate H.
Araubide Bereziko H.
H. Berriztatzea eta Irakasleen…
Etengabeko Ikaskuntza eta HHE
Hezkuntza Sustapena
Sistema euskalduntzea
Ikerketa
Berrikuntza-funtsa
2017ko aurrekontuaren bilakaera programaka (€)
84
Urte arteko bilakaerari dagokionez, programa nagusiek gora egin dute eta, horien
artean, nabarmendu egiten da 2014 eta 2017 artean Bigarren Hezkuntzako,
Unibertsitate Hezkuntzako eta Hezkuntza Sustapeneko programetan izandako %
10etik gorako igoera. Aipatzekoa da, baita ere, ikerketako programa % 24 igo dela.
Gainerako programetan, gorabeherak txikiagoak dira, “Sistema euskalduntzea”
programan izan ezik, horrek % 24,5eko murrizketa izan baitu.
XXIX taula: ekitaldiaren itxieran gauzatutako aurrekontuaren bilakaera programaka (milaka €-tan)
Programa 2014 2015 2016 2017 % guztira (2017)
Δ17/14
Egitura eta laguntza 35.206 36.364 36.255 36.575 % 1,31 % 3,89
Haur H. eta Lehen H. 905.296 930.209 938.651 963.660 % 34,56 % 6,45
Bigarren H., Osabidezko H. eta LH
914.785 939.626 980.260 1.010.579 % 36,24 % 10,47
Unibertsitate H. 306.704 312.349 313.716 339.224 % 12,16 % 10,60
Araubide Bereziko H. 64.454 62.847 60.287 59.227 % 2,12 -% 8,11
H. Berriztatzea eta Irakasleen Prestakuntza
30.734 31.912 31.330 32.448 % 1,16 % 5,58
Etengabeko Ikaskuntza eta HHE
37.711 35.551 35.137 35.678 % 1,28 -% 5,39
Hezkuntza Sustapena 217.504 211.771 220.144 245.435 % 8,80 % 12,84
Sistema euskalduntzea 21.252 19.192 16.831 16.042 % 0,58 -% 24,52
Ikerketa 34.971 34.213 32.256 43.565 % 1,56 % 24,57
Berrikuntza-funtsa 9.520 11.150 15.906 6.325 % 0,23 -% 33,56
Guztira 2.578.137 2.625.185 2.680.773 2.788.757 % 100,00 8,17
1%
35%
36%
12%
2%
1% 1%
9%
1%
2%
0%
2017ko aurrekontua programaka (%)
Egitura eta laguntza
Haur H. eta Lehen H.
Bigarren H., Osabidezko H. eta LH
Unibertsitate H.
Araubide Bereziko H.
H. Berriztatzea eta IrakasleenPrestakuntza
Etengabeko Ikaskuntza eta HHE
85
Jarraian, sakonago analizatzen dira nahitaezko hezkuntzarekin lotutako programen aurrekontuak.
Egitura eta Laguntzako programa
Programa honi dagokion aurrekontua Hezkuntza Administrazioaren egitura eta
ohiko funtzionamendua finantzatzera zuzentzen da. Aurrekontuaren % 80 langile-
gastuei dagokie. 2014ko eta 2017ko ikasturteen artean, % 3,89 igo da, bereziki bi
kapitulu nagusietan: langile-gastuei zuzendutakoan (% 3,99ko igoera) eta
funtzionamendu-gastuei buruzko II. kapituluan (% 13,7ko igoera). “Finantza-
gastuak” III. kapitulua % 47,59 murriztu da, eta “inbertsio errealak” kapitulua %
43,59.
XXX taula: Egitura eta laguntzako programa gauzatzea (milaka €-tan)
2014 2015 2016 2017 Δ17/14
I. kap. Langileak 28.222 29.256 29.301 29.347 % 3,99
II. kap. Funtzionamendua
5.312 5.657 5.449 6.040 % 13,70
III. kap. Finantzarioak 145 89 353 76 -% 47,59
VI. kap. Inbertsio errealak
39 91 11 22 -% 43,59
VIII. kap. Finantza-aktiboen gehikuntza
1.488 1.272 1.141 1.089 -% 26,81
Gauzatua guztira 35.206 36.364 36.255 36.575 % 3,89
Hasierako aurrekontua 35.067 51.048 64.571 64.531 % 84,02
% gauzatzea % 0,40 -% 28,77 -% 43,85 -% 43,32
0
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
2014 2015 2016 2017
Aurrekontuaren eboluzioa programaka
Egitura eta laguntza
Haur H. eta Lehen H.
Bigarren H., Osabidezko H. eta LH
Unibertsitate H.
Araubide Bereziko H.
H. Berriztatzea eta IrakasleenPrestakuntza
Etengabeko Ikaskuntza eta HHE
86
Haur eta Lehen Hezkuntzako programa
Programa honek hezkuntza-arloari dagokion aurrekontu osoaren % 34,5 hartzen
du, eta 2017an ia % 6,45 igo da 2014arekiko. Igoeraren arrazoia da, funtsean, I.
kapituluan inbertsio ia % 10 handiagoa egin dela. Funtzionamenduaren,
inbertsioen eta kapitaleko dirulaguntzen kapituluetan jaitsiera egon da. Dena den,
programan pisu gutxien dituzten kapituluak dira.
XXXI taula: Haur eta Lehen Hezkuntzako programa gauzatzea (milaka €-tan)
2014 2015 2016 2017 Δ17/14
I. kap. Langileak 495.912 512.357 524.659 544.381 % 9,77
II. kap. Funtzionamendua 26.479 27.651 26.568 24.530 -% 7,36
III. kap. Finantzarioak 363.075 366.379 370.090 375.873 % 3,52
VI. kap. Inbertsio errealak
11.732 16.058 9.255 11.179 -% 4,71
VII. kap. Kapitaleko dirulaguntzak
8.097 7.764 8.079 7.697 -% 4,94
Gauzatua guztira 905.295 930.209 938.651 963.660 % 6,45
Hasierako aurrekontua 905.644 910.870 902.992 927.686 % 2,43
% gauzatzea -% 0,04 % 2,12 % 3,95 % 3,88
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
2014 2015 2016 2017
Egitura eta Laguntzako programaren eboluzioa kapituloka (milaka €-tan)
VIII. kap. Finantza-aktiboengehikuntza
VI. kap. Inbertsio errealak
III. kap. Finantzarioak
II. kap. Funtzionamendua
I. kap. Langileak
87
Bigarren Hezkuntzako eta Lanbide Heziketako programa
2017an, programa honen aurrekontu-gauzatzea % 10,47 igo da 2014arekiko.
Igoera handiena lotuta dago, funtsean, I. kapituluari (programa osoaren % 57
hartzen du) eta, neurri txikiagoan, IV. kapituluari (programa osoaren % 33,2
hartzen du). Aipatzekoa da ikastetxe publikoetako inbertsioen kapituluak % 124
baino gehiago egin duela gora. Horrek konpentsatu egiten du kapitulu berean
ikusitako beherakada Haur Hezkuntzako eta Lehen Hezkuntzako programan.
Azpiprogramen arabera, igo egin dira Batxilergokoa (% 30,37) eta Lanbide
Heziketakoa (% 10,32), eta jaitsi egin da DBHkoa (% 8,21). Osabidezko
Hezkuntzara eta HLKPetara zuzendutako programa jaitsi izanaren arrazoia da
azken horiek Oinarrizko Lanbide Heziketako programa bihurtu direla. Programa
horiek, 2015etik aurrera, Lanbide Heziketako azpiprograman sartuta daude.
XXXII taula: Bigarren Hezkuntzako eta LHko programa gauzatzea (milaka €-tan)
2014 2015 2016 2017 Δ17/14
I. kap. Langileak 519.919 538.390 555.100 576.868 % 10,95
II. kap. Funtzionamendua 65.231 68.133 67.946 67.909 % 4,11
IV. kap. Dirulaguntza arruntak
315.784 316.392 330.366 335.695 % 6,31
VI. kap Inbertsio errealak 13.076 15.935 26.101 29.342 % 124,40
VII. kap. Kapitaleko dirulaguntzak
774 776 747 766 -% 1,03
DBH 280.340 283.129 287.956 257.311 -% 8,21
Batxilergoa 351.884 369.171 397.431 458.734 % 30,37
Lanbide Heziketa 265.506 273.408 293.349 292.902 % 10,32
Osabidezko H. eta HLKP 17.054 13.918 1.524 1.631 -% 90,44
Gauzatua guztira 914.784 939.626 980.260 1.010.579 % 10,47
Hasierako aurrekontua 896.885 907.466 934.330 959.455 % 6,98
% gauzatzea % 2,00 % 3,54 % 4,92 % 5,33
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
1.000.000
2014 2015 2016 2017
Haur eta Lehen Hezkuntzako programaren eboluzioa kapituloka (milaka €-tan)
VII. kap. Kapitalekodirulaguntzak
VI. kap. Inbertsio errealak
III. kap. Finantzarioak
II. kap. Funtzionamendua
I. kap. Langileak
88
Hezkuntza Berriztatzeko eta Irakasleak Etengabe Prestatzeko programa
Programa honetan gauzatutako aurrekontua % 5,58 igo da 2014arekiko, eta
aurreikusitakoa baino ia % 30 txikiagoa da. Partida nagusia langileen kapituluari
dagokio (aurrekontu osoaren % 83). Kapitulu hori, gehienbat, laguntza-zerbitzuen
azpiprogramari lotuta dago. Kapitulu guztiek egin dute gora, zenbateko txikienekoa
den inbertsioarenak izan ezik. 1. eta 4. kapituluen gehikuntza (% 13,21)
nabarmentzen da. Horien xedea da, batik bat, itunpeko irakaskuntzarako laguntzak
ematea, ikastetxeetako prestakuntza-planetarako eta prestakuntza- eta berrikuntza-
proiektuetarako.
Azpiprogramen arabera, laguntza-zerbitzuen aurrekontua % 4,73 igo da, eta
hazkunde nabarmena izan dute bai irakasleak prestatzeko aurrekontuak (% 9,95), bai
kalitatea sustatzera zuzendutakoak (% 24,32).
XXXIII taula: Hezkuntza Berriztatzeko eta Irakasleak Etengabe Prestatzeko programa gauzatzea (milaka €-tan)
2014 2015 2016 2017 Δ 17/14
I. kap. Langileak 25.424 26.304 26.001 26.717 % 5,09
II. kap. Funtzionamendua 2.493 2.644 2.212 2.574 % 3,25
IV. kap. Dirulaguntza arruntak
2.764 2.925 3.104 3.129 % 13,21
VI. kap. Inbertsio errealak 54 39 13 28 -% 48,15
Irakasleen prestakuntza 2.783 3.731 3.152 3.060 % 9,95
Laguntza-zerbitzuak (ISEI-IVEI, berritzeguneak)
27.364 27.488 27.509 28.658 % 4,73
Berrikuntza eta kalitatea sustatzea
588 693 669 731 % 24,32
Gauzatua guztira 30.735 31.912 31.330 32.448 % 5,58
Hasierako aurrekontua 43.433 44.644 45.173 46.071 % 6,07
% gauzatzea -% 29,24 -% 28,52 -% 30,64 -% 29,57
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
1.000.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa kapituluka
I. kap. Langileak II. kap. Funtzionamendua
IV. kap. Dirulaguntza arruntak VI. kap. Inbertsio errealak
VII. kap. Kapitaleko dirulaguntzak
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
1.000.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa programaka
DBH Batxilergoa
Lanbide Heziketa Osabidezko H. eta HLKP
89
Etengabeko Ikaskuntzako eta Helduen Hezkuntzako programa
Programa honen gastuaren % 94 Helduen Hezkuntzako azpiprogramari dagokio, eta
gainerakoa Etengabeko Ikaskuntzako programei dagokie. Bien aurrekontua jaitsi egin
da 2014arekiko, batez ere etengabeko ikaskuntzarena (% 20,59), nahiz eta bilakaera
egonkorra duen 2015 ezkero.
Aipatzekoa da programa honen gastuaren % 91,4 langile-gastuen 1. kapituluari
dagokiola. Kapitulu horrek, 2014arekiko % 4 jaitsi arren, bilakaera zertxobait
positiboa izan du 2015 ezkero. 2014arekiko, jaitsiera dago kapitulu guztietan, batik
bat gastua zerbitzuaren beharretara doitzeagatik.
XXXIV taula: Etengabeko Ikaskuntzako eta Helduen Hezkuntzako programa gauzatzea (milaka €-tan)
2014 2015 2016 2017 Δ 17/14
I. kap. Langileak 34.023 32.072 32.024 32.631 -% 4,09
II. kap. Funtzionamendua 1.477 1.381 1.080 1.119 -% 24,24
IV. kap. Dirulaguntza arruntak
1.966 1.902 1.865 1.765 -% 10,22
VI. kap. Inbertsio errealak 245 196 168 163 -% 33,47
Etengabeko Ikaskuntza 2.652 2.492 2.215 2.106 -% 20,59
Helduen Hezkuntza 35.059 33.059 32.921 33.572 -% 4,24
Gauzatua guztira 37.711 35.551 35.137 35.678 -% 5,39
Hasierako aurrekontua 36.170 35.747 35.685 35.482 -% 1,90
% gauzatzea % 4,26 -% 0,55 -% 1,54 % 0,55
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa kapituluka
VI. kap. Inbertsio errealak IV. kap. Dirulaguntza arruntak
II. kap. Funtzionamendua I. kap. Langileak
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa programaka
Berrikuntza eta kalitatea sustatzea
Laguntza-zerbitzuak (ISEI-IVEI, berritzeguneak)
Irakasleen prestakuntza
90
Hezkuntza Sustapeneko programa
Programa honen pean finantzatzen dira zerbitzu osagarriak (garraioa eta jangela)
—gauzatutako gastu osoaren % 48— eta bekak —% 51—.Aipatzekoa da beketako
gastuaren igoera. Horren arrazoiak dira emandako beken igoera eta horien
ordainketaren periodifikazio berria. Zerbitzu osagarrietako gastua arian-arian
jaitsi da 2014 ezkero, urte horrekiko % 10eko aldakuntzaz. Horren arrazoia da,
neurri handi batean, BEZaren ordainketa aldatu izatea eta jantokiak kudeatzeko
egindako esleipen berria.
XXXV taula: Hezkuntza Sustapeneko programa gauzatzea (milaka €-tan)
2014 2015 2016 2017 Δ 17/14
I. kap. Langileak 13.886 14.240 14.631 13.560 -% 2,35
II. kap. Funtzionamendua 115.474 110.354 105.370 101.001 -% 12,53
IV. kap. Dirulaguntza arruntak 88.053 86.616 99.347 129.524 % 47,10
VI. kap Inbertsio errealak 91 93 79 94 % 3,30
VII. kap. Kapitaleko dirulaguntzak
0 468 717 1.256
Garraioa eta jangela 132.050 127.415 124.419 117.827 -% 10,77
Bekak eta laguntzak 84.268 84.105 93.814 126.506 % 50,12
Jardueretarako laguntza (IGE) 1.186 251 1.912 1.101 -% 7,17
Gauzatua guztira 217.504 211.771 220.144 245.435 % 12,84
Hasierako aurrekontua 171.003 171.091 181.239 173.916 % 1,70
% gauzatzea % 27,19 % 23,78 % 21,47 % 41,12
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa kapituluka
VI. kap. Inbertsio errealak IV. kap. Dirulaguntza arruntak
II. kap. Funtzionamendua I. kap. Langileak
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa programaka
Helduen Hezkuntza
Etengabeko Ikaskuntza
91
Euskalduntzeko programa
Programa honi lotutako gastuak 2017an % 25 inguru behera egin du 2014arekiko.
Bereziki aipagarria da langile-gastua: % 20 jaitsi da eta aurrekontuaren % 68
hartzen du. Jaitsieraren zatirik handiena 4. kapituluan biltzen da; zehazki, IRALEko
ordezkapenetarako dirulaguntzetara zuzendutako partidan (% 36,6 jaitsi da 2014
ezkero) eta inbertsioen. Jaitsi egin da, baita ere, inbertsioen kapitulua (nolanahi
ere, zenbateko txikia du). Bi kasuetan, horren arrazoia da irakasleen aldetik
zerbitzu horren eskaera jaitsi dela; izan ere, irakasle gehienek dagoeneko lortu
dute eskatutako hizkuntza-eskakizuna.
Azpiprogramen arabera guztiek egin dute behera, batez ere IRALEra
zuzendutakoak (% 26) eta EIMAn egindako gastuak (% 44,6).
XXXVI taula: Hezkuntza Sistema Euskalduntzeko programa gauzatzea (milaka €-tan)
2014 2015 2016 2017 Δ 17/14
I. kap. Langileak 13.581 13.942 11.388 10.870 -% 19,96
II. kap. Funtzionamendua 1.656 1.438 1.662 1.575 -% 4,89
IV. kap. Dirulaguntza arruntak 5.948 3.803 3.772 3.574 -% 39,91
VI. kap. Inbertsio errealak 67 10 9 23 -% 65,67
IRALE 16.585 15.209 12.494 12.146 -% 26,77
EIMA 1.112 735 840 616 -% 44,60
NOLEGA 3.156 2.943 3.147 2.884 -% 8,62
Glotodidaktika/EGA 399 305 349 396 -% 0,75
Gauzatua guztira 21.252 19.192 16.831 16.042 -% 24,52
Hasierako aurrekontua 41.995 41.728 42.646 42.368 % 0,89
% gauzatzea % 50,61 % 46,00 % 39,50 % 37,90
0
50.000
100.000
150.000
200.000
250.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa kapituluka
VII. kap. Kapitaleko dirulaguntzakVI. kap Inbertsio errealakIV. kap. Dirulaguntza arruntakII. kap. FuntzionamenduaI. kap. Langileak
0
50.000
100.000
150.000
200.000
250.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa programaka
Jardueretarako laguntza (IGE)
Bekak eta laguntzak
Garraioa eta jangela
92
6.3 Ikastetxeetako gastu publikoaren analisia
Berriki egindako azterlan batean91, analisi xehatua egiten da Haur Hezkuntzako
bigarren zikloko, Lehen Hezkuntzako eta DBHko mailetan ikastetxe publiko eta
itunpekoetan dauden ikasleentzako gastu publikoaren inguruan, eta 2010-2011
eta 2017-2018 arteko horien egitura eta bilakaera deskribatzen da. Ikastetxeetako
gastu erregularraz gainera, honako hauekin lotutako gastuen analisia jasotzen da:
funtzionamendua, azpiegiturak, Hezkuntza Berezia, bekak eta Sailaren
lehentasunezko jardun-esparruak (analisi honetarako eta berariaz zehaztutakoak
eta hiru kategoria hauetan banatutakoak: ekitatea, berrikuntza eta euskalduntzea).
Analisiaren emaitza garrantzitsuenak honela laburtu daitezke:
Termino agregatuetan, gastu publikoa nabarmen jaitsi da 2010-2011 eta 2012-
2013 artean, eta ondoren ia erabat berreskuratu da 2017-2018 aldian. 2010-2011
eta 2012-2013 artean gastu publikoak izandako jaitsieraren arrazoia izan da,
funtsean, zuzeneko gastuak behera egin izatea92 ikastetxe batez ere publikoetan
(ikastetxeetako nominen kapituluaren bidez93 eta funtzionamendu-gastuen bidez),
91
“Irakaskuntzarako gastu eta zerbitzu publikoaren analisia”, Sara de la Rica, Fernando Fernandez-Monge, Lucas Gortazar, Ainhoa Vega Bayo. UPV/EHU (2019). 92 Azterlan honen ondorioetarako, ikastetxe-mailan zuzenean gauzatutako gastu-partidak dira. Ikastetxe
publikoen kasuan, honako hauek dira: pertsonal-nominak, funtzionamendu-gastuak, zuzeneko ekipamendukoak, jantokiko zuzeneko gastuak, liburuetarako zuzkidura eta lotutako zuzkidura (nominak baztertzen dituzten partidetarako). Horiek txosten honetan kontuan hartzen diren Sailaren hiru jardun-ardatzei dagozkie. Itunpeko ikastetxeei dagokienez, itunen moduak lirateke (itun-partida orokorra eta ordainketa eskuordetua barne hartzen dituzte), baita Sailaren hiru jardun-ardatzetako programetarako zuzkidura ere. 93 Horren arrazoia da honako arau hauek aplikatzea: 8/2010 Errege Dekretua, maiatzaren 20koa, defizit
publikoa murrizteko ezohiko neurriak hartzekoa (soldaten % 5eko murrizketa); 20/2012 Errege Lege Dekretua, uztailaren 13koa, aurrekontu-egonkortasuna bermatu eta lehiakortasuna sustatzekoa (aparteko ordainsariak etetea); eta 20/2011 Errege Lege Dekretua, abenduaren 30ekoa, defizit publikoa zuzentzeko aurrekontu, zerga eta finantza arloko premiazko neurriei buruzkoa (Itzarri ekarpenak ezabatzea).
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa kapituluka
VI. kap. Inbertsio errealak IV. kap. Dirulaguntza arruntak
II. kap. Funtzionamendua I. kap. Langileak
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
2014 2015 2016 2017
Eboluzioa programaka
IRALE EIMA
NOLEGA Glotodidaktika/EGA
93
eta, baita ere, sistemaren zeharkako gastua jaitsi izatea94 (batez ere, azpiegituretan
eta IKTetan). 2017-2018rako, ikastetxeetako zuzeneko gastuak gainditu ditu
dagoeneko 2010-2011ko mailak, eta zeharkako gastua, berriz, 2010-2011ko
mailen 45 milioi euro azpitik dago.
Analizatutako aldian Euskal Autonomia Erkidegoak duen testuinguru
demografikoak eta ekonomikoak eragina dute guztizko gastuaren eta ikasleko
bakoitzeko gastuaren bilakaeran. Maila demografikoan, 2 eta 16 urte arteko
ikasleen % 10eko igoera izan da 2010 eta 2017 artean (2018ko hasieran jaisten
hasi da). Horrek presioa eragin du euskal hezkuntza-sisteman inbertitzeko
beharren gainean. Bestalde, analizatutako aldian zehar, aztertutako gastua EAEren
bilakaera ekonomikoari eta aurrekontu-bilakaerari lotuta egon da.
Aurreko grafikoetan erakusten da analizatutako gastuaren banaketa azterlan
honen ondorioetarako. Gastua honela dago sailkatuta: ikastetxeei zuzendutako
zuzeneko gastua, zeharkako gastua eta ikasleei zuzendutako beka-gastua.
Aurreneko grafikoan, informazioa termino absolutuetan agertzen da (milioi
eurotan), eta, bigarren grafikoan termino portzentualetan.
94
Azterlan honen ondorioetarako, ikastetxean zuzeneko eragina duten sistemaren partidak dira, prozesu administratiboak edo proiektuak ez daudelako nahitaez ikastetxeei zuzenduta (adibidez, laguntza-zerbitzuak edo etengabeko prestakuntza) nahiz informazioaren egiturak ez duelako biderik ematen horren jarraipena egiteko zerbitzugintzako unitateraino, ikastetxeraino (IKTen gastuarekin gertatzen den bezala).
1.093 1.055 1.014 1.049 1.066 1.088 1.083 1.109
170 157
133 120 120 125 125 125
39 40
39 42 44 44 45 44
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Mil
iok
a e
uro
Zuzeneko Gastua Zeharkako Gastua Bekak
94
Iturria: azterlanaren autoreak
Ikasle bakoitzeko gastu publikoan aldeak ikusten dira ikastetxearen
titulartasunaren, hezkuntza-mailaren edo ikastetxe-tamainaren arabera. Azken
hori gastuarekin bereziki lotutako aldagaia da: ikastetxe txikienetan, ikasle
bakoitzeko gastua gutxienez bi aldiz handiagoa da ikastetxe handietan baino,
hurrengo grafikoan ikusten denez.
Iturria: azterlanaren autoreak
84,0% 84,3% 85,6% 86,6% 86,7% 86,6% 86,4% 86,7%
13,0% 12,5% 11,2% 9,9% 9,7% 9,9% 10,0% 9,8%
3,0% 3,2% 3,3% 3,5% 3,5% 3,5% 3,6% 3,5%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Zuzeneko Gastua Zeharkako Gastua Bekak
462 759 151 503 474 428 431 542 819 503 517 568 409
4086 4800
3337 4092 4121 4036 3575
5377
7536
5472 4831 4569 3417
163
214
110
151 188 135 178
126
202
202 187 181
146
4712
5774
3597
4745 4783 4599 4184
6046
8558
6176 5535 5319
3972
Guztiak Publikoak Itunpekoak Araba Bizkaia Gipuzkoa HH eta LH DBH 50 -100ikasle
100 - 200ikasle
200 - 300ikasle
300 - 400ikasle
400 ikaslebaino
gehiago
Guztiak Titulartasuna Lurralde Historikoa Maila/etapa Ikastetxearen tamaina
Ikasle bakoitzeko gastua publikoa eurotan (2017-2018)
Zeharkako Gastua Zuzeneko Gastua
Beka Gastua Guztira
95
Titulartasun publikoko ikastetxeetan, ikasle bakoitzeko funtzionamendu-gastua
(bere baitan hartzen du hornidurako, ekipamenduko, jantokietako eta
ikasliburuetako gastua, eta analizatutako gastu osoaren ia % 5 da) pixkanaka jaitsi
da 60 milioi eurotik 44ra analizatutako aldian zehar. Gastua gehien jaitsi duen
partida jantokien zuzeneko kudeaketari lotutakoa da95.
Iturria: azterlanaren autoreak
Titulartasun publikoko ikastetxeetan, ikasle bakoitzeko azpiegitura-gastuak
jaitsiera nabarmena izan zuen96 2010-2011 eta 2014-2015 artean. Ondoren,
hurrengo ikasturteetan partzialki berreskuratu da. Era berean, IKTetako gastua97
pixkanaka jaitsi da 2010-2011 eta 2017-2018 artean. Hala ere, analizatutako azken
ikasturtean ikusten da gorakada bat dagoela, ikastetxeetan banda zabala
hedatzearen aldeko apustuagatik eta ekipamendua mantendu eta berritzeko
egindako inbertsioagatik.
95 Murrizketa horren arrazoi bat baino gehiago dago; nagusiki: BEZaren ordainketa aldatzea eta esleipen
berriak berekin ekarri zuen aurrezpena.
96 Krisi ekonomikoaren faseari lotutako aurrekontu-mugaketen ondorioz zuzenean eragindako gastua.
97 Horren arrazoia da, neurri handi batean, Eskola 2.0 programa amaitu izatea. Horrek inbertsio handia ekarri
zuen ikastetxe guztiak hardware informatikoaz hornitzeko.
27,2% 27,5% 25,4% 28,2% 30,1% 33,1% 37,0% 37,5%
10% 10% 5% 3%
4% 6%
5% 5%
55,4% 56,2% 60,5% 61,5% 57,4% 51,4% 47,1% 46,3%
7% 6% 9% 7% 8% 10% 11% 11%
0
10
20
30
40
50
60
70
80
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Ga
stu
a m
ilio
ka
eu
rota
n
Ga
stu
are
n b
an
ak
eta
(%
)
Hornidurak, materialak eta bestelakoak Ekipamendu
Jantokiak Liburuak
96
Iturria: azterlanaren autoreak
Hezkuntza Berezian egindako gastuak inbertsio handia dakar euskal hezkuntza-
sistemarentzat. Izan ere, nabarmen areagotu da 2010-2011 eta 2017-2018 artean
(hasierako beheraldi txikiaren ondoren), HLPE ikasleen gehikuntzarekin batera (ia
bi puntu portzentualeko igoera). Gehikuntzaren arrazoia da, gehienbat,
titulartasun publikoko ikastetxetako pertsonalean egindako inbertsio handiagoa,
ikastetxe bakoitzean arreta jarrita Hezkuntza Bereziko pertsonalaren
proportzioan, bertako HLPE ikasleen proportzioarekiko.
Grafikoan erakusten da hezkuntza-laguntzako premia espezifikoei lotutako gastua,
hiru bide hauen bitartez: alde batetik, itunpeko ikastetxeei zuzendutako gastua,
itunen bidez (PTIak eta LMak) edo zuzeneko esleipenaren bidez (HLEak); bestetik,
ikastetxe publikoetan premia bereizi eta espezifikoei erantzuteko profesionalen
esleipen espezifikoari dagokion gastua (PTIak, HLEak eta EHIak); eta, azkenik,
sistema osoan eragina duen gastua, hala nola profesionalena (terapeuta
okupazionalak eta fisioterapeutak) eta ekipamendu espezifikoarena
(berritzeguneen bitartez kudeatzen da) edota itsuen baliabidetegiekin (IBT)
lotutako gastua eta ospitaleko hezkuntza-arretarako zentroekin lotutakoa.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Mil
iok
a e
uro
Gastua IKT eta azpiegituretan (ikastetxe publikoak)
IKTak Azpiegiturak
97
Hezkuntza Sailaren analizatutako hiru jardun-ardatzetan —berrikuntza, ekitatea
eta euskara—, gastuak behera egin zuen 2010-2011 eta 2013-2014 artean (74
milioitik 62 milioira, eta ondorengo ikasturteetan igo egin zen (68 milioira 2017-
2018 ikasturteetan). Horren arrazoia izan da irakasleak euskalduntzeko gastua
murriztu izatea. Horrek zerikusia izan dezake kolektibo horren mailakako
trebakuntzarekin eta lan-eskaintza publikoetan hizkuntza-eskakizuna
egiaztatzearekin.
Ezkerraldeko grafikoan erakusten da hiru ardatzetako bakoitzarekin lotuta dagoen
analizatutako gastua, eta, eskuinaldean, analizatutako kategoria nagusien
araberako gastua: ikastetxe publikoei zuzendutako irakasle-esleipen gehigarria
edo ordu-kreditua berrikuntza-programak edo -proiektuak egiteko (lanpostu-
zerrenda publikoak); ikastetxe publikoei eta itunpekoei zuzendutako esleipenak,
berrikuntza-zerbitzuaren deialdi publikoen bidez; euskalduntzeko programei
lotutako gastua (IRALE eta NOLEGA, batez ere).
33,1 33,1 33,0 33,3 33,4 34,3 35,0 37,0
2,5 2,5 0,4 2,3 2,4 2,7 4,2 3,2
66,3 66,3 66,3 60,5 69,1 70,5
74,0 78,6
0
20
40
60
80
100
120
140
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Mil
iok
a e
uro
Dirulaguntzak eta itunak (itunpekoak) Zeharkako gastua (sistema) LPZ (publikoak)
98
Iturria: azterlanaren autoreak
Aipatutako aldian, guztizko beka-gastuak gora egin du ikasle kopuruaren
hazkundeak baino proportzio handiagoan. Ondorioz, ikasle bakoitzeko batez
besteko beka-gastuak eta ikasle bekadun bakoitzeko batez besteko beka gastuak
gora egin dute 2010-2011 eta 2017-2018 artean.
7,0 8,8 7,5 7,3 7,8 9,5 9,4 9,3
30 30 27 25 27
28 28 28
37,1 36,4
30,5 30,2
33,8 33,5 30,9 30,7
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Mili
oka
eu
ro
Gastua jardun-ardatzetan
Berrikuntza JA Ekitatea JA Euskara JA
27,7 28,6 24,5 23,5 25,5 27,6 26,3 27,9
13 13 13 11
12 12 13 12
34,1 33,2
27,3 27,7
31,1 30,7
28,5 28,0
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Mil
iok
a e
uro
Gastua jardun-ardatzen, kategoriaren arabera
LPZ (publikoak) Ikastetxeentzat dirulaguntzak EA Euskara zuzeneko gastua
99
Iturria: azterlanaren autoreak
Azterlanak gastu publikoaren ekitateari buruzko analisi espezifikoa egiten du.
Horretarako, ikastetxeak bost multzotan (kintilak) sailkatzen ditu, horien maila
sozioekonomikoaren eta beste aldagai batzuen arabera98. Analisiaren bi ondorio
nagusiak honako hauek dira:
Euskal hezkuntza-sistema ekitatiboa da gastu publikoaren ikuspegitik.
Ikasle bakoitzeko gastu nabarmen handiagoa egiten du egoera
98
HLPE ikasleen ehunekoa; ikasle bekadunen ehunekoa; atzerriko nazionalitatea duten ikasleen ehunekoa; ebaluazio diagnostikoan parte hartzen duten ikasleen batez besteko ISEKa.
22% 22% 22% 20% 20% 20% 20% 20%
1% 0% 0% 0% 0% 1% 1% 0%
77% 77% 78% 79% 80% 80% 80% 79%
0
10
20
30
40
50
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Gas
tu o
roko
rra
(mili
oak
)
Gas
tuar
en b
anak
eta
be
keta
n
Beka gastua, guztira eta gastuaren banaketa
% Materiala % Gainerakoa % Jantokia Guztia (milioka)
163
214
110
178
126
151
188
135
202 202
187 181
146
0
50
100
150
200
250
Guztiak Publikoak Itunpekoak HH eta LH DBH Araba Bizkaia Gipuzkoa 100 ikaslebaino
gutxiago
100 - 200ikasle
200 - 300ikasle
300 - 400ikasle
400 ikaslebaino
gehiago
Titulartasuna Maila/etapa Lurralde historiako Ikastetxe tamaina
Ikasle bakoitzeko beka-gastua, ikastetxeen ezaugarrien arabera (2017-
2018)
100
sozioekonomiko ahuleneko (Q1 eta Q2) ikasleak dituzten ikastetxeetan.
Hori bi sareetan geratzen da, baina neurri handiagoan sare publikoan eta bi
etapetan (bereziki Bigarren Hezkuntzakoan).
Egoera sozioekonomikoaren eta inbertsioaren arteko lotura hori ahuldu
egin da 2010-2011 eta 2012-2013 artean (nabarmenago lehen kintilaren
kasuan), baina ondoren zertxobait hobetu da. Grafikoan ikusten da ikasle
bakoitzeko gastuaren bilakaera ikastetxeak sailkatzeko kintilaren arabera.
Iturria: azterlanaren autoreak
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
Guztira Publikoak Itunpekoak HH eta LH DBH HH eta LH DBH HH eta LH DBH
Guztiak Publikoak Itunpekoak
K1 (desabantaila gehiago) K2 K3 K4 K5 (desabantaila gutxiago)
3000
3500
4000
4500
5000
5500
6000
6500
7000
7500
2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
Eu
ro
Ikasle bakoitzeko gastua, ikastetxearen sailkapenaren (kintilak) arabera
K1 (desabantaila gehiago) K2 K3 K4 K5 (desabantaila gutxiago)
101
Azkenik, azterlanak gastu publikoaren efizientziari buruzko analisi bat99
jasotzen du eskola-arrakastako emaitzen inguruan100. Analisi hori bereiz egin da
hezkuntza-sare bakoitzerako, eta erakusten du ikastetxeen % 60 eta % 80 arteko
efizientzia-aldeak neurri handi batean faktore sistemikoen ondorio direla: ikasleen
arteko alde sozioekonomikoak ikastetxe batetik bestera eta ikastetxeen tamaina
(ikasle kopurua).
Grafikoetan erakusten da ikastetxeen efizientzia-ehunekoa ikastetxe
efizienteenarekiko, adi bakoitzerako eta etaparen arabera (Haur Hezkuntza eta
Lehen Hezkuntza, Bigarren Hezkuntza), bi sailkapen hauetan oinarrituta: ekitatea
analizatzeko erabiltzen dena (kintilak) eta ikastetxearen tamaina.
99
Emaitzetara bideratutako eredu baten bitartez neurtua (2016-2017 ikasturtea). Emandako input-etan oinarritzen da (baliabide ekonomikoak eta profesionalen esleipena). Ikastetxeko ikaslearen ikaskuntzaren emaitzak maximizatzeko gaitasuna analizatzen da. 100
Bi adierazle kontuan hartzen dira: ebaluazio diagnosikoaren emaitzen batezbestekoa Euskararako eta Matematikarako konpetentzian, eta errepikatzen ez duten ikasleen ehunekoa.
103
7. Laburpena
Egindako diagnostiko-ariketak gure sistema haztatzea ahalbidetzen du,
indarguneak eta aurrerapen-puntuak detektatzeko.
Gure sistemak bikaintasunezko hezkuntza-adierazleak ditu eskolatze-tasan, bai
adin goiztiarretan (% 93,5ekoa 2 urteko adinean eta erabatekoa 3 eta 4 urteko
adinean), bai derrigorrezko hezkuntzaren ondokoan (% 99,7koa 16 urteko
adinean eta % 97,8koa 17 urteko adinean). Gainera, promozio- eta graduazio-tasa
altuak ditu (% 85,8koa DBHn), baita egokitasun-tasa altuak ere (% 76,2koa 15
urteko adinean). Azken urteetan, errepikatzaileen kopurua jaitsi egin da maila
guztietan, eta Europako eskola-uzte tasarik txikienetakoa lortu dugu (% 6,9), baita
goi-mailako tituludunen tasarik altuenetakoa ere (% 57,1). Bi kasuetan, aise
gainditzen ditugu Europak 2020rako ezarritako helburuak. Gainera, nazioarteko
mailan sistemarik ekitatiboenetakoa izanik erdietsi ditugu lorpen horiek.
Hezkuntza-inbertsioari dagokionez, Hezkuntzako aurrekontuak Eusko
Jaurlaritzaren aurrekontu globalaren % 25 hartzen du eta bilakaera positiboa
erakusten du, 2014 eta 2017 artean % 4,92ko gorakadaz. Eskuragarri dauden
azken datuen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoak gure lurraldearen BPGd-aren
% 5 baino gehiago inbertitzen du. Horrek aukera ematen du ikasle bakoitzeko
Estatuko gasturik handiena izateko. Azken urteotan Euskal Autonomia Erkidegoak
lortu du ekitatean eta bikaintasun-adierazle ugaritan erreferentziazko hezkuntza-
sistema bat eratzea. Hala ere, emaitzen azken ebaluazioek hobetzeko bi puntu
ematen dituzte aditzera: errendimendu akademikoko maila aurreratuan dauden
ikasleen proportzioa zabaltzen jarraitzea eta errendimendu-maila baxuenean
dauden ikasleena murriztea. Horrek berretsi egiten du sistema osoak hezkuntzako
bikaintasunerantz eta kalitaterantz aurrera egiten jarraitzeko beharra.
Analisi diagnostikoan egiaztatzen da euskal eskola inklusiboa finkatzen ari dela.
Izan ere, maila handi batean lortuta dago ikastetxe arruntetan hezkuntza-
laguntzako premia espezifikoak dituzten ikasleei zuzendutako gizarteratzeko eta
hezkuntzan goiz esku hartzeko helburua. Analizatutako informazio horrek
erakusten du asko aurreratu dugula premia desberdinak dituzten ikasleen
detekzioan eta balorazioan, ikuspegi goiztiar, integral eta integratutik. Horrek, aldi
berean, berekin ekarri du ikasle horiei arreta emateko behar diren baliabideak
mailaka areagotzea.
Eskola-inguruneak errealitate berri bat bizi du (gero eta aniztasun etniko, sozial,
kultural, sexual eta linguistiko handiagoa dago), eta horrek berretsi egiten du gure
sistemak bizikidetza positiboa eta ekitatea hezkuntzako politika eta programen
ardatz egituratzailetzat ezartzeko beharra, hezkuntza-sistema inklusiboa eta
104
kohesionatua bermatzeko, beren inguruabarrak edozein izanik ere ikasle guztien
eskola-arrakasta bultzatuko duen sistema.
Ildo horretatik, atzerriko ikasleak eskolatzeari buruzko diagnostikotik ateratako
ebidentzietako bat da ikasle horiek kolektibo heterogeneoa osatzen dutela,
askotariko jatorri eta kulturekin, curriculum-maila desberdinekin, profil
soziolinguistiko zabalarekin eta integrazio-maila desberdinekin. Analisiak
egiaztatzen du, era berean, ikasle horiek eskolatzeak ikastetxe batzuen osaera
sozialean aldaketak ekarri dituela, udalerri eta eskola-zona batzuetan eragin
handiagoarekin. Ikusitako errealitateak lotuta daude zenbait faktorerekin —
batetik, eskola-eskaintzaren aukerarekin eta estaldurarekin eta, bestetik, tokiko
testuinguru jakin batean bizi diren familiek eskola hautatzean dituzten
lehenespenekin—, baina, baita hezkuntza-esparruaz kanpoko beste alderdi
batzuekin ere: biztanleriaren bizitegi-banaketa; baldintzatzaile ekonomikoak; lan-
aukerak; biztanleriaren ezaugarri sozioekonomikoak eta soziolinguistikoak;
kultura-ereduak; etab.
Azkenik, egindako diagnostikoak berriz ere baliarazi egiten du eskolak egiten duen
ekarpena gure gizarteko haur askoren euskalduntzean, urtero milaka hiztun berri
barne hartzen baititu maila guztietan, bai Lehen Hezkuntzan, bai DBHn. Baina, aldi
berean, diagnostikoak agerian uzten du euskararekin bat egiteko erritmoa
moteltzen ari dela eta eskolak, bakarrik, ezin duela elebitasuna bermatu. Joera hori
argitzen duten analizatutako faktoreetako batzuk hauek dira: testuinguru
soziolinguistikoak, lehen hizkuntzaren eta familia-hizkuntzaren eragina eta
ikastetxean euskara erabiltzea.
Diagnostiko hau beharrezko ariketa bat da, balorazio-tresna bat, eta espero dugu
eragile guztiei lagunduko diela Euskal Hezkuntza Lege berria onartzeko prozesuan
gogoeta egiteko eta parte hartzeko garaian. Lege horrek bidea eman behar dio
eskolari eta, bere osotasunean, sistemari modernizatu eta hobetzeko ahalegina
egiten jarraitzeko, kalitatea eta bikaintasuna helburu hartuta. Izan ere, hori da bide
bakarra euskal hezkuntza-sistemak bere eraldatze-ahalmena garatuko duela eta
egungo erronkei erantzungo diela bermatzeko.
105
8. Eranskinak
8.1. Hezkuntza-adierazleen konparazioa
Jarraian erakusten den analisiak erreferentzia hartzen du hezkuntzaren eta
prestakuntzaren esparruko Europako lankidetzarako esparru estrategikoa ("ET
2020"), eta 5 adierazle hauen arteko konparazioa egiten du:
Hezkuntza eta prestakuntza goiz uztea % 10en azpitik murriztea. Amaitutako goi-mailako hezkuntzan % 40ko kuotara iristea 30 eta 34 urte
arteko biztanlerian.
Lehen haurtzaroaren hezkuntzan eta zainketetan % 95eko partaidetzara
iristea.
Tituludun berrien artean % 82ko enplegu-tasara iristea.
Ikaskuntzan helduen % 15eko partaidetza-kuotara iristea.
Hurrengo taulan, Euskadiren 2014ko, 2017ko eta 2018ko batez besteko emaitzak
erakusten dira, baita Espainiarenak eta Europarenak ere 2017rako; eta, grafikoan,
Euskadiren 2017ko sailkapena ikusten da, Espainiaren eta EBren 2017koaren
aldean.
XXXVII taula: ET2020 helburuen lorpena. EUROSTAT
Espainia 20017
EB 2017
EAE 2017
EAE 2017
EAE 2018
Uzte goiztiarra (10-24 urte) 18,3 10,6 9,4 7,0 6,9
Tituludunak Hirugarren Mailako Hezkuntzan 41,2 39,9 58,5 55,1 57,1
Haur Hezkuntza eta haurtzaroarekiko arreta 97,3 95,5 99,4 99,7
Gradudun berrien enplegu-tasa 71,9 80,2 73,1 75,4 83,1
Helduen partaidetza etengabeko ikaskuntzan 9,9 10,9 11,9 13,2 12,7
0
20
40
60
80
100
Uzte goiztarra tasa(10-24 urte)
Goi mailan titulatuak
Haur hezkuntza etahaurtzaroan arreta
Tituladun berrienenplegu tasa
Helduen partizipazioetengabekoikaskuntzan
España 2017 UE 2017 EUSKADI 2017
106
Jarraian, diagnostiko honen 3. atalean jasotako adierazleen konparazio-analisia
egiten da, Europako eta Estatuko iturrietatik eskuratutako informazioan
oinarrituta101.
Eskolatze-tasa garbia haur-hezkuntzan
0-3 urte artekoen eskolatzeari buruzko konparazio-azterketa bat eginez gero,
nabarmentzen da Euskadidela 1 urtetik beherakoen % 15eko eskolatze-tasa
gainditzen duen autonomia-erkidego bakarretakoa (% 17,5 lortzen du). 1 urtekoen
% 45,7eko tasa eta 2 urtekoen % 93,5koa du, gainerako autonomia-erkidegoen oso
gainetik. Lehenago aipatu den moduan, Europako helburua betetzen du.
0-2 urte-tarteari erreparatuta, Euskal Autonomia Erkidegoa, halaber, nabaritu
egiten da % 52,8ko tasarekin, Madrilgo Erkidegoaren oso aurretik (berori da, hain
zuzen, tasa altueneko bigarren erkidegoa). Bi urtetik aurrera, bete-beteko tasa
lortzen du eta Europako helburuak lortzen ditu.
XXXVIII taula: 0-3 urte eskolatze tasa garbiaren erkidegoen arteko konparaketa.
2016-2017 ikasturtea 0 urte 1 urte 2 urte 0-2 urte 3 urte
GUZTIRA 10,9 38,4 58,7 36,4 96,3
Andaluzia 9,8 44,4 67,1 40,9 96,9
Aragoi 10,9 37,5 55,5 35,2 95,0
Asturias 8,7 21,3 31,2 20,6 97,2
Illes Balears 5,9 22,3 31,6 20,1 93,3
Kanariak 6,3 16,5 26,4 16,6 93,4
Kantabria 3,4 9,0 68,9 28,0 96,5
Gaztela eta Leon 6,0 22,2 34,3 21,2 97,6
Gaztela-Mantxa 9,9 35,1 55,4 33,8 96,8
Katalunia 10,3 41,4 60,6 37,9 96,0
Valentziako Erkidegoa 8,9 33,9 52,2 32,2 96,1
Extremadura 8,0 30,0 46,5 28,4 98,5
Galizia 16,7 45,2 67,8 43,6 97,1
Madril 17,7 51,2 71,5 47,2 95,6
Murtziako Eskualdea 3,7 20,0 32,7 19,1 97,1
Nafarroa 6,9 28,9 42,3 26,4 97,5
Euskal Autonomia Erkidegoa 17,5 45,5 92,9 52,8 98,7
Errioxa 9,8 38,3 57,7 35,9 97,0
Ceuta 2,4 9,1 27,1 13,2 100,0
Melilla 4,5 18,3 39,1 21,3 86,2
101 Las cifras de la Educación. Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa (2019); SEIE adierazleen
jarraipena. Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa (2018); Education at a Glance (OCDE 2018); EUROSTAT.
107
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
0-3 urte adin-tarteko eskolatze-tasa garbiari dagokionez, Euskadiren ezaugarri
nabarmenena da 2 urteko adinean lortzen den maila —% 92,9 (% 93,1 nesken
kasuan eta % 92,7 mutilen kasuan)—. Tasarik altueneko erkidegoen oso gainetik
dago.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
Europarekin alderatuta, 2016-2017 aldian, Euskal Autonomia Erkidegoak 3 eta 4
urtekoen bete-betekotzat har daitekeen eskolatze-tasa duten Europar Batasuneko
herrialdeen artean jarraitu du. Grafikoan, 4 urtekoen eskolatze-tasaren
konparazioa agertzen da, Europar Batasuneko 6 herrialderekiko egindakoa.
0,010,020,030,040,050,060,070,080,090,0
100,0
Eskolatze-tasa garbia 0-3 urteko adinean autonomia-erkidego bakoitzean (2016-2017 ikasturtea)
0 urte
Urte 1
2 urte
3 urte
0,010,020,030,040,050,060,070,080,090,0
100,0
Eskolatze-tasa garbia 2 urteko adinean autonomia-erkidego bakoitzean (2016-2017 ikasturtea)
Guztira
Neskak
Mutilak
108
Iturria: Eurostat.
Eskolatze-tasa garbia 16-18 urte artean
Euskal Autonomia Erkidegoak autonomia-erkidegoen artean eskolatze-tasarik
altuenetakoa du 2016-2017 ikasturtean. Estatu-mailan alderatuta, Euskadin, 16
urtekoen eskolatze-tasak alde txikiaz gainditzen du Nafarroako eta Gaztela eta
Leongo tasa. 17 urtekoen tasa altuena du, eta 3 puntuz gainditzen du Gaztela eta
Leon. 18 urtekoei dagokienez, unibertsitatez kanpoko ikasketetan, eskolatze-tasa
Estatuko batezbestekoaren barruan dago.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa
Mailaka, aipatzekoa da 16 urtekoen eskolatze-tasa altuagoa dagoela Bigarren
Hezkuntzako 2. etapan: Euskadin, gizonen % 76,8 eta emakumeen % 82; eta
Estatuan, berriz, % 64 eta % 71,5, hurrenez hurren. 17 urtekoen baitan, aldea
handiagotu egiten da: Euskadin, gizonen % 89,6 eta emakumeen % 92,1; eta
Estatuan, berriz, % 76,5 eta % 82,2, hurrenez hurren.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Euskadi Danemark Allemagne Irlande Pays-Bas Finlande Suède
EB-6 konparazioa. Eskolatze-tasa garbia 4 urteko.
2013
2014
2015
2016
0,010,020,030,040,050,060,070,080,090,0
100,0
Eskolatze-tasa garbia 16-18 urte artean, generoaren arabera (2016-2017)
16 urte 17 años 18 años
109
XXXIX taula: eskolatze-tasa garbia 16-18 urte artean, mailaren arabera. Konparatiba.
Adina 16 urte 17 urte
Maila GUZ. DBH.102 Bigarren H.ko 2. etapa
Unibertsitatez kanpoko Irak.
Helduen H.103
GUZ. DBH. Bigarren H.ko 2. etapa
Unibertsitatez kanpoko Irak.
Helduen H.
Bi sexuak
ESP 95,9 28,0 67,6 0,0 0,3 89,7 9,4 79,2 0,1 1,0
EUS 99,7 20,3 79,3 0,0 0,1 97,8 6,6 90,8 0,0 0,3
Gizonak
ESP 95,0 30,6 64,0 0,0 0,4 88,0 10,3 76,5 0,1 1,2
EUS 99,7 22,8 76,8 0,0 0,1 97,8 7,8 89,6 0,0 0,4
Emakumeak
ESP 96,9 25,3 71,4 0,0 0,2 91,4 8,4 82,2 0,1 0,8
EUS 99,7 17,7 82,0 0,0 0,0 97,7 5,4 92,1 0,0 0,2
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
Hurrengo grafikoetan agertzen da mailakako eskolatze-tasaren konparazioa 16 eta
17 urteko adinetan, 2016-2017 ikasturtean.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
102Barne direla: DBH eta Hezkuntza Berezia. 103
Barne dela: Helduen Hezkuntza (oinarrizkoa eta bigarren mailakoa).
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Eskolatze-tasa 16 urteko adinean, autonomia-erkidegoaren mailaka
Derrigorrezko Hezkuntza Bigarren Hezkuntzako 2. etapa
Unibertsitatez kanpoko goi-mailako irakaskuntza Helduen Hezkuntza
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Eskolatze-tasa 17 urteko adinean, autonomia-erkidegoaren eta mailaka
Derrigorrezko Hezkuntza Bigarren Hezkuntzako 2. etapa
Unibertsitatez kanpoko goi-mailako irakaskuntza Helduen Hezkuntza
110
Europarekiko, 16 urteko adinean, Euskadi Finlandia eta Danimarkaren aurretik da;
Irlanda, Suedia eta Lituaniaren atzetik bakarrik, ELGAren datuen arabera.
Eskolako bizi-itxaropena 6 urteko adinean unibertsitatez kanpoko
irakaskuntzetan
2016-2017 ikasturtean, Euskal Autonomia Erkidegoak eskolako bizi-itxaropen
handiena du104: 15,1 urte (15,5 urte gizonen kasuan eta 14,7 emakumeen kasuan).
Jarraian, 6 urteko adinerako eskolako bizi-itxaropenaren konparazioa agertzen da.
Hor ikus daitekeenez, Euskadi nabarmendu egiten da eskolako bizi-itxaropen
handienarekin, gizonen kasuan batik bat.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
104
Eskolako bizi-itxaropena 6 urteko adinean: ikasketak 6 urterekin hasten dituen haur batek Unibertsitatearen aurreko mailetan batez beste emandako denbora. Barne direla: unibertsitatez kanpoko araubide orokorreko irakaskuntzak, Arte Plastikoetako eta Diseinuko HZ, Kirol Irakaskuntzak, goi-mailako Arte Irakaskuntzak, Musika eta Dantza Irakaskuntza Profesionalak (16 urte edo gehiago), maila aurrera Hizkuntzen Irakaskuntza (16 urte edo gehiago), Helduen Hasierako Irakaskuntzak eta helduentzako Bigarren Hezkuntza.
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
Euskadi Danimarka Alemania Irlanda Herbehereak Finlandia Suedia
UE6 konparazioa-16 urte (2012-2015)
2012
2013
2014
2015
12,012,513,013,514,014,515,015,516,0
Eskolako bizi-itxaropena 6 urteko lurraldeka eta generoaren arabera
GUZTIAK GIZONEZKOAK EMAKUMEZKOAK
111
XL taula: eskolako bizi-itxaropen 6 urtetan. Konparaketa.
2016-2017 ikasturtea BI SEXUAK Gizonak Emakumeak
GUZTIRA 14,3 14,3 14,3
Andaluzia 14,1 14,1 14,2
Aragoi 14,5 14,6 14,5
Asturiasko Printzerria 14,5 14,7 14,4
Illes Balears 13,4 13,4 13,4
Kanariak 14,6 14,5 14,6
Kantabria 14,8 14,9 14,7
Gaztela eta Leon 14,7 14,7 14,7
Gaztela-Mantxa 14,5 14,4 14,5
Katalunia 14,2 14,1 14,3
Comunitat Valenciana 14,4 14,3 14,4
Extremadura 14,5 14,4 14,6
Galizia 14,8 14,9 14,7
Madrilgo Erkidegoa 14,1 14,2 14,0
Murtziako Eskualdea 14,1 14,1 14,0
Nafarroa 14,0 14,1 13,9
Euskal Autonomia Erkidegoa 15,1 15,5 14,7
Errioxa 14,6 14,5 14,8
Ceuta 15,1 15,1 15,0
Melilla 14,6 14,4 14,9
Biztanleriaren prestakuntza-maila 25-64 urte artean
2017an, Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioaren datuen arabera,
Euskadiko 25 eta 64 urte arteko biztanleen % 71,2k amaitu dituzte Bigarren
Hezkuntzako bigarren etapako ikasketak, gutxienik. Horietatik, % 49,6k goragoko
mailako ikasketak dituzte.
Estatu-mailan, 25-64 urte arteko biztanleen % 22,7k Bigarren Hezkuntzako
bigarren etapako ikasketak dituzte, eta % 31,2k goragoko mailako ikasketak egin
dituzte. Madrilgo Erkidegoak (biztanleen % 25,9k dituzte Bigarren Hezkuntzako
ikasketak, eta % 47k goragoko mailakoak) besterik ez du Euskadi gainditzen
(gutxigatik). Hala ere, Euskal Autonomia Erkidegoak lidergoari eusten dio goi-
mailako ikasketak dituzten biztanleen proportzio handienari dagokionez.
112
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa, Biztanleria Aktiboaren Inkestan oinarrituta.
Hurrengo grafikoetan, hirugarren mailako ikasketak dituzten biztanleen tasaren
konparazioa erakusten da, erkidegoen artean alderatuta eta Europa-6ko
herrialdeekiko. Euskadilehen tokian dago, beste Europako herrialdetik tarte
nabarmenera.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
0,00%10,00%20,00%30,00%40,00%50,00%60,00%70,00%80,00%90,00%
100,00%
25 eta 64 urte arteko biztanleriaren prestakuntza-maila autonomia-erkidegoaren arabera. 2017. urtea
DBH baino gutxiago Bigarren Hezkuntzako bigarren etapako (derrigorrezko post) Goragoko mailako ikasketak
49,6
36,9
46,1 40,6
45,4
38,7 38,4
47,2
36,2
28,4 26,5
40,8 35,7
29,7 30,3 31,2 26,5
29,9 30,5
37,3 32,3
Autonomia-erkidegoen arteko konparazioa. Hirugarren mailako ikasketak dituen 25-64 urteko biztanleria-tasa (2018)
113
Iturria: Eurostat.
Biztanleriaren prestakuntza-maila 30-34 urte artean
Europar Batasunak helburu estrategikotzat planteatu du % 40 goi-mailako
tituludun izatera iristea 30 eta 34 urte arteko biztanlerian. 2018an, Euskadiren
ehunekoak 17,1 puntutan gainditzen du helburu hori, eta Espainiako batez
bestekoa (% 42,4) baino handiagoa da, baita Europar Batasuneko batez bestekoa
(% 40,7) baino handiagoa ere. Horiek, era berean, gainditu egin dute Europar
Batasunak 2020rako aurreikusitako helburua.
2018an, Euskadi Europar Batasuneko herrialde guztien artean hirugarren tokian
dago goi-mailako titulazioa duten 30-34 urte arteko biztanleei dagokienez.
Kontuan hartuta hura osatzen duten 28 herrialdeak, horietako 13k gainditzen
zuten jadanik 2010ean helburu hori, eta 2018an 19 dira dagoeneko. 2018an,
ehuneko handieneko herrialdeak hauek dira: Lituania (% 57,6), Zipre (% 57,1),
Irlanda (% 56,3) eta Luxenburgo (56,2%). Beste muturrean, berriz, ehuneko
txikienekin, honako hauek daude: Errumania (% 24,6), Italia (% 27,8) eta Portugal
(% 33,5).
0
10
20
30
40
50
60
EB-6 konparazioa. Hirugarren mailako ikasketak dituen 25-64 urteko biztanleria-tasa (2012-2018)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
114
Iturria: EUROSTAT. Labour Force Survey (Biztanleria Aktiboaren Europako Inkesta). Urteko
batezbestekoak.
Kontuan hartuta 17 autonomia-erkidegoak eta Ceuta eta Melilla hiriak, 8 bakarrik
ez ziren iristen helburu horretara 2018an. Ehuneko handieneko erkidegoak hauek
dira: Euskadi(% 57,1), Asturias (% 52,1) eta Madril (% 49,5). Hona balio txikienak
dituzten erkidegoak: Ceuta (% 31,8), Melilla (% 32,0) eta Andaluzia (% 32,5).
Iturria: EUROSTAT. Urteko batezbestekoak.
Europar Batasunaren batezbestekoa 2010eko % 33,8tik 2018ko % 40,7ra pasatu
da. Autonomia-erkidegoen kasuan, batezbestekoak bilakaera hau izan du: 2000ko
% 29,2tik 2010eko % 42,0ra eta 2018ko % 42,4ra. Euskadiren kasu zehatzean,
2000n zeuden goi-mailako hezkuntzako % 44,6 tituludunetik 2018ko % 57,1ra
pasatu gara.
Sexuaren aldagaiaren arabera bereizketa eginez gero, ikusten da bai Europar
Batasunean, bai autonomia-erkidegoetan (Euskadibarne), gizon baino emakume
tituludun gehiago dagoela goi-mailako hezkuntzan. Batez besteko aldeak hauek
dira: 10,4 puntu Euskadin, 10,1 puntu Europar Batasunean eta 12,5 puntu
Espainian.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Orokorra Gizonezkoak Emakumezkoak%
EUROPAR BATASUNAren helburua %40
59
,8
42,9
53
,0
50,6
44
,3
42,7
46
,3
44,4
48
,7
42
,0
46,0
38
,0
29,3
36
,7
37,5
33
,1
26,5
35
,3
25
,3
26,7
0
10
20
30
40
50
60
70
2010 2018
Objetivo UNIÓN EUROPEA 40%
115
Bizialdi osoko ikaskuntza-prozesuan parte hartzen duten helduen
ehunekoa
Ikaskuntzan helduen % 15eko partaidetzara iristea da Europak 2020rako
ezarritako beste helmugetako bat. Euskal Autonomia Erkidegoak ez du helburu
hori gainditzea lortzen, nahiz eta Estatuko eta Europako batezbestekoaren gainetik
dagoen.
Hurrengo grafikoetan ikusten denez, Europako herrialdeen arteko aldeak nabariak
dira. Danimarka, Suedia eta Finlandia dira tasa nabarmen altuagoa duten
herrialdeak. Autonomia-erkidegoen artean aldeak txikiagoak dira, eta Euskal
Autonomia Erkidegoa tasa handieneko erkidegoen artean dago.
Fuente: Eurostat
13,9 13,6
11,9 12,9
11,7
13,2 12,7
11,2 11,4 10,1 9,9 9,4 9,9
10,5 9,2
10,7 10,8 10,7 10,8 10,9 11,1
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Bizialdi osoko ikaskuntza-prozesuan parte hartzen duten helduen %. Konparazioa
Euskadi Espainia EB-28
0
5
10
15
20
25
30
35
Bizialdi osoko ikaskuntza-prozesuan parte hartzen duten helduen %. Eboluzioa EB-6
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
116
Fuente: Ministerio de Educación y Formación
Gastua hezkuntzan BPGd-arekiko
Hezkuntzan BPGd-arekiko batez besteko gastu handiena, 28 herrialdeen Europar
Batasunean, Suediak izan zuen (% 7,14), eta gastu txikiena Errumaniak (% 2,75).
Euskadi zerrendaren erdialdean dago, Europako batezbestekoaren parean (%
5,10) eta Espainiaren (% 4,15) gainetik.
12,7
9
12,1
8,6 10,1 10
11,6
9,1 10,4
8,8 9,2
12,5
10,2 10,4 12,1
14,3
12,2 12,2 10,7 10,5
Bizialdi osoko ikaskuntza-prozesuan parte hartzen duten helduen %. Konparazioa lurraldeka
117
Iturria: EUROSTAT (hezkuntzako gastua) eta EUSTAT (bertan landua, EUSTATen datuetan oinarrituta).
Gastua hezkuntzan ikasle bakoitzeko
Espainiako hezkuntzari buruzko zifren azken txostenaren arabera105 (Hezkuntza
Ministerioak 2019an argitaratu zuen), 2016an, Euskal Autonomia Erkidegoak
gasturik handiena egin zuen ikasle bakoitzeko unibertsitatez kanpoko ikastetxe
publikoetan (9.054 €), eta handiena ere bi sareetan ikasle bakoitzeko egindako
gastua kontuan izanez gero (6.502 €). Bi kasuetan, datu horiek gehikuntza
adierazten dute 2015arekiko.
105
http://www.educacionyfp.gob.es/servicios-al-ciudadano-mecd/estadisticas/educacion/indicadores-publicaciones-sintesis/cifras-educacion-espana/2016-17.html
2,75
3,84
4,08
4,09
4,15
4,22
4,37
4,63
4,91
4,92
4,99
5,04
5,07
5,10
5,28
5,40
5,52
5,53
5,85
6,04
6,39
6,49
6,81
7,14
3,07
4,51
4,29
4,06
4,82
3,82
5,17
4,98
4,94
6,15
5,68
5,27
4,80
5,25
4,96
5,8
5,68
5,93
5,98
7,96
7,87
6,55
6,76
6,82
0 2 4 6 8 10
Errumania
Txekiar Errepublika
Italia
Eslovakia
ESPAINIA
Bulgaria
Lituania
Alemania
Polonia
Irlanda
Eslovenia
Portugal
EUSKADI
EB (28 herrialde)
Letonia
Austria
Frantzia
Herbehere
Erresuma Batua
Malta
Zipre
Belgika
Finlandia
Suedia
2011
2014
BPGaren %an (2010 oinarri)
118
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
2012 eta 2015 artean, Europar Batasuneko herrialde guztiek (Eslovakia, Hungaria,
Bulgaria eta Errumania kenduta) beherakada izan zuten hezkuntzan egindako
gastu publikoan ikasle bakoitzeko, biztanleko BPGd-arekiko. Herrialde hauek izan
zuten jaitsierarik handiena: Irlanda (% 10,3), Letonia (% 6,0) eta Malta (% 5,1).
2015ean, hezkuntza-maila guztietan (Haur Hezkuntzako lehen zikloa salbuetsita),
ikasle bakoitzeko gasturik handieneko herrialdea Luxenburgo izan zen (16.873
euro - PPS), eta gasturik txikieneko herrialdea Errumania (2.638 euro - PPS).
Espainiak eta Euskal Autonomia Erkidegoak 6.984 euroko eta 6.204 euroko gastua
izan zuten, hurrenez hurren.
Hurrengo taulan erakusten da hezkuntzan ikasle bakoitzeko egindako gastu
publikoa, denbora osoaren baliokidea (eurotan), biztanle bakoitzeko BPGd-arekiko
eta hezkuntza-mailaren arabera, 2015ean.
4.7
43
4.2
20
4.8
91
5.7
47
5.1
02
4.6
27
5.6
44
5.3
72
4.5
45
4.5
80
4.6
28
5.5
95
5.5
85
3.9
57
4.5
45
5.7
31
6.4
37
5.0
04
4.8
79
4.4
19
5.1
31
5.8
14
5.3
28
4.9
91
5.9
34
5.5
29
4.6
19
4.7
21
4.8
19
5.6
78
5.6
99
3.9
45
4.6
13
5.8
29
6.5
02
5.1
49
Gastu publiko eta pribatua ikasleko (sare publikoa eta itunpekoa). 2015-2016 bilakaera
2015 20165
.43
6
4.7
35
5.6
31
6.6
79
5.9
17
5.1
02
6.5
95
6.3
99
4.8
85
5.1
97
5.2
46
6.2
55
6.4
60
4.5
93
5.0
74
6.9
51
8.9
73
5.8
63
5.6
07
4.9
43
5.9
17
6.7
85
6.3
79
5.5
14
6.9
17
6.5
38
4.9
88
5.3
86
5.5
10
6.3
41
6.5
98
4.5
91
5.1
59
7.1
28
9.0
54
6.0
52
Gastu publikoa ikasleko (sare publikoa). 2015-2016 bilakaera
2015 2016
119
Danimarkak eta Kroaziak ez dute daturik. (*) Euskal Autonomia Erkidegorako, EUSTATen datuak.
Ikasle-irakasle ratioa
Autonomia-erkidegoen araberako konparazioan, aldakortasun handia ikusten da.
Euskal Autonomia Erkidegoak, Galiziarekin batera, ikastetxe publikoetako ratiorik
txikiena du (9,4). Adibidez, Madrilgo edo Kataluniako erkidegoetan, ordea, 13,6ko
eta 12,5eko ratioa dute, hurrenez hurren. Itunpeko ikastetxeetan, berriz, Euskadi
da ratiorik handieneko erkidegoetakoa, Ceuta, Extremadura eta Melillaren atzetik
soilik.
2051
2446
3863
5641
6638
3868
4978
5600
5083
4848
6933
6191
6488
6424
5314
7260
8377
6686
7773
8306
9683
8564
7794
8273
10339
8413
16036
2981
2871
3874
7786
7796
5443
5682
5198
6386
5357
5596
8498
7661
7301
5910
8316
6451
10747
10690
8202
12851
10498
10524
8486
11871
8154
15198
5055
5787
5682
0
0
6809
6003
7287
8428
9717
7915
8108
9083
9567
12919
8746
13283
12726
13609
15674
9927
14321
15170
18286
13300
20751
36961
0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000
Errumania
Bulgaria
Lituania
Grezia
Irlanda
Hungaria
Letonia
Polonia
Txekiar Errep.
Estonia
Eslovenia
EUSKADI*
Portugal
ESPAINIA
Eslovakia
Italia
Finlandia
Frantzia
Alemania
Malta
Zipre
Belgika
Herbehere
Suedia
Austria
Erresuma Batua
Luxenburgo
Lehen Hezkuntza eta Bigarren 1en etapa Bigarren Hez. 2en etapa Goiko Hezkuntza
Ikasleko Euroak (PPS)
120
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
Mundu-mailan, Education at a Glance-ren (ELGA) azken edizioaren arabera,
ikastetxeen titulartasunak eragina du ikasle-irakasle ratioetan ere. Bigarren
Hezkuntzako mailaren kasuan, hurrengo grafikoan ikusten da Portugalek,
Norvegiak eta Espainiak ratiorik txikienak dituztela (9, 10 eta 10, hurrenez
hurren). Txilek, Brasilek eta Mexikok, ordea, ratio handienak dituzte. ELGAko
herrialdeen batezbestekoa irakasle bakoitzeko 13 ikaslekoa da, eta EB-22an 12koa.
11,5 12,2 10,5
9,7 10,4 12,2
10,1 9,6 11,2
12,5 11,5
9,6 9,4
13,6
11,6
9,7 9,4 11,0
12,6 13,4
Ikasleen batez besteko kopurua irakasleko (ikastetxe publikoak)
15,1 16,1
14,8 15,7
13,7 15,3
13,9 15,3
16,4 14,3
15,4
17,7
14,1 14,5 15,2 15,2 17,3
15,3
18,0 17,4
Ikasleen batez besteko kopurua irakasleko (ikastetxe itunpekoak)
121
Iturria: Education at a Glance 2018
Taldearen araberako ikasle-ratioak
Taldearen araberako ikasle-ratioak alde nabarmenak erakusten ditu autonomia-
erkidegoen arteko konparazioan. Ia kasu guztietan, ratioa handiagoa da mailan
aurrera egin ahala. Euskadi batezbestekoaren inguruan dabil.
Nazioarteko datuekin alderatuta, aipatzekoa da talde bakoitzeko ikasleen kopurua
ELGAko eta EB-22ko batezbestekoen inguruan dagoela ikastetxe publikoetan.
Lehen Hezkuntzan batezbesteko hori taldeko 21 ikaslekoa da ELGArentzat eta 20
EB-22rentzat, eta DBHn 23koa eta 21ekoa, hurrenez hurren. Herrialde guztietan,
DBHn taldeak ugariagoak dira Lehen Hezkuntzan baino, eta talde bakoitzeko batez
0
5
10
15
20
25
30
35
G
UZ
TIR
A
A
nd
alu
zia
A
rago
i
A
stu
rias
ko
Pri
ntz
erri
a
I
lles
Bal
ears
K
anar
iak
K
anta
bri
a
G
azte
la e
ta L
eon
G
azte
la-M
antx
a
K
atal
un
ia
C
om
un
itat
Val
enci
ana
E
xtre
mad
ura
G
aliz
ia
M
adri
lgo
Erk
ideg
oa
M
urt
ziak
o E
sku
ald
ea
N
afar
roak
o F
oru
Ko
mu
nit
atea
E
usk
al A
uto
no
mia
Erk
ideg
oa
E
rrio
xa
C
euta
M
elil
la
Taldearen araberako ikasle-ratioen konparaketa, etapaka. (2016)
HH LH DBH Batxi
122
besteko ikasle kopurua areagotu egiten da analizatutako herrialde guztietan,
Finlandian izan ezik.
Iturria: Education at a Glance 2018
Eskola-uzte goiztiarra
2018an, Euskal Autonomia Erkidegoak (% 7ko tasa), Kantabriarekin batera (%
8,9ko tasa), besterik ez du erdietsi Europako helburua (% 10), eta 2020rako
Estatuak finkatutako helburuaren (% 15) azpitik jartzea lortu du.
Kasu guztietan, mutilek ehuneko handiagoan uzten dituzte goiz ikasketak neskek baino, Kantabriaren kasuan izan ezik. Bertan, neskek uzten dute ehuneko handiagoan prestakuntza 18-24 urte bitartean mutilek baino.
Iturria: EUROSTAT (Biztanleria Aktiboaren Europako Inkesta). Datuak urteko batezbestekoari dagozkio.
13
,1
23
,9
16
,8
22
,2
23
,4
22
,8
22
,3
23
,8
28
,9
27
,2
28
,2
28
,4
33
,4
31
,6
29
,8
34
,6
45
,8
34
,9
36
,5
35
,4
05
101520253035404550
2010 2018%
Objetivo UNIÓN EUROPEA 10%
123
Europarekin alderatuta, Euskadi Irlandaren atzetik besterik ez dago, eta bere
bilakaera positiboa ez da, ordea, erreferentziazko herrialdeetan ikusten (hala nola
Suedian, Danimarkan edo Alemanian).
2018an, Europar Batasuneko herrialde guztietan, salbu eta emakumeek ikasketak
gizonek baino gehiago uzten dituzten Eslovakian (0,5 puntu) eta Bulgarian (0,2
puntu), gizonek ikasketak goiz uzten dituzte emakumeek baino proportzio
handiagoan. Sexuaren araberako alderik handieneko herrialdeen artean, hauek
daude: Estonia (9,7 puntu), Espainia (7,7 puntu) eta Letonia (6,6 puntu).
Iturria: EUROSTAT (Biztanleria Aktiboaren Europako Inkesta). Datuak urteko batezbestekoari dagozkio.
0
2
4
6
8
10
12
14
Eskola-uztearen tasaren konparazioa EB-6 (2012-2017)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
0
5
10
15
20
25
Guztira Gizonezkoak Emakumezkoak%
EBren helburua: %10
124
Graduazio- eta igarotze-tasak
2016-2017 ikasturtean, 12 urteko ikasleen % 87,7k (mutilen % 85,9k eta nesken
% 89,5ek) bukatu zuten Lehen Hezkuntza Euskadin, Hezkuntza Ministerioaren
datuen arabera.
Autonomia-erkidegoen artean, Katalunia da (% 92,5eko graduazio-tasarekin)
maila handieneko erkidegoa.
XLI taula: Igarotze tasa (lehen hezkuntzan)12 urterekin
2016-2017 ikasturtea Guztira Mutilak Neskak
GUZTIRA 85,7 83,6 87,9
Andaluzia 85,9 83,9 88,1
Aragoi 80,8 78,3 83,3
Asturias 87,2 85,5 89,1
Balears 79,8 77,1 82,9
Kanariak 81,7 78,3 85,3
Kantabria 86,9 84,9 88,9
Gaztela eta Leon 83,9 81,8 86,1
Gaztela-Mantxa 81,2 78,3 84,4
Katalunia 92,5 91,5 93,5
Valentziako Erkidegoa 84,1 81,8 86,6
Extremadura 83,9 81,2 86,6
Galizia 86,6 84,0 89,3
Madril 84,1 82,4 86,0
Murtzia 80,7 77,9 83,6
Nafarroa 86,5 84,7 88,4
Euskal Autonomia Erkidegoa 87,7 85,9 89,5
Errioxa 84,1 81,5 86,8
Ceuta 78,0 76,2 80,1
Melilla 84,4 79,7 89,0
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
0,010,020,030,040,050,060,070,080,090,0
100,0
12 urterekin Lehen Hezkuntza egin duten ikasleen ehunekoa (2016-2017 ikasturtea)
Guztira Mutilak Neskak
125
Euskal Autonomia Erkidegoak, 2015-2016 ikasturtean, DBHko gradudunen %
85,8ko tasa gordina zuen, eta tasarik altueneko autonomia-erkidegoa zen.
Mailakako igarotzeari dagokionez, DBHko lehen mailan ikasleen % 92,5ek berori
gainditu zuten, bigarren mailan % 89,8k, hirugarren mailan % 90,3k eta laugarren
mailan % 92,0k. Kasu guztietan, emakumeen igarotze-tasa 3-4 puntu altuagoa da
gizonena baino. Hurrengo taulan ikus daitekeenez, Euskadi da Bigarren
Hezkuntzan igarotze-tasa hoberenak dituen autonomia-erkidegoetakoa.
Iturria: Hezkuntza eta Lanbide Heziketa Ministerioa.
85,8 73,7 76,1 79,7
69,2 72,1 78,7
68,6 78,3 83,1
56,2 66,7
75,2 77 76,1
56,4
76,2 82,4
69,2 75,6
Autonomia-erkidegoen arteko konparazioa. Graduazio-tasa gordina DBHn (2016)
0,010,020,030,040,050,060,070,080,090,0
100,0
Kurtsoa igarotzen duten ikasleen ehunekoa mailaka (2015-2016)
DBH1 DBH2 DBH3 DBH4
126
Egokitasun-tasa
Hezkuntza Ministerioko iturrien arabera, autonomia-erkidegoka, 12 urteko
adinean —teorian, orduan igarotzen da Nahitaezko Bigarren Hezkuntzara Lehen
Hezkuntza amaitu ondoren—, egokitasun-tasa altuenak erkidego hauetakoak dira:
Katalunia (% 92,5), Euskadi(% 87,7) eta Asturiasko Printzerria (% 87,2).
15 urteko adinean —teorian, orduan lortzen da Nahitaezko Bigarren Hezkuntzako
laugarren eta azken maila edo hasten da Oinarrizko LHa—, egoera oso antzekoa
da. Tasarik altuenak Kataluniak ditu (% 77,9), eta ondoren Euskal Autonomia
Erkidegoak (% 76,2). Kasu guztietan, emakumeen egokitasun-tasak altuagoak dira
gizonenak baino, eta aldeak gero eta handiagoak dira adinean aurrera egin ahala.
XLII taula: Egokitasun-tasa 8, 10, 12,14 eta 15 urterekin. Konparaketa
2016-2017 ikasturtea
8 urte 10 urte 12 urte 14 urte 15 urte
Guz M F Guz M F Guz M F Guz M F Guz M F
GUZTIRA 93,6 92,6 94,7 89,7 88,4 91,1 85,7 83,6 87,9 74,4 70,3 78,6 68,6 64,3 73,0
Andaluzia 93,9 92,8 95,0 90,2 88,7 91,7 85,9 83,9 88,1 70,9 66,6 75,4 64,8 60,2 69,6
Aragoi 91,7 90,2 93,4 87,5 86,1 89,1 80,8 78,3 83,3 61,1 57,8 64,6 58,5 55,1 62,1
Asturias 94,3 93,4 95,1 91,1 89,9 92,4 87,2 85,5 89,1 78,7 76,1 81,4 71,5 67,5 76,1
Balears 90,9 90,1 91,9 85,3 83,4 87,4 79,8 77,1 82,9 69,2 64,0 74,9 64,1 59,1 69,2
Kanariak 92,8 91,7 94,0 88,1 85,8 90,4 81,7 78,3 85,3 69,1 64,6 73,9 62,9 57,8 68,3
Kantabria 95,6 94,7 96,5 90,2 89,5 91,0 86,9 84,9 88,9 77,5 73,1 82,1 71,6 69,3 74,1
Gaztela eta Leon 92,5 91,3 93,7 88,0 86,6 89,4 83,9 81,8 86,1 74,0 70,4 77,8 68,3 63,8 73,0
Gaztela-Mantxa 91,1 90,0 92,2 86,0 84,1 87,9 81,2 78,3 84,4 69,2 64,5 74,1 62,7 58,3 67,4
Katalunia 96,3 95,6 97,1 94,3 93,7 95,0 92,5 91,5 93,5 84,7 81,5 88,0 79,2 75,2 83,2
Valentziako Erkidegoa
93,1 92,0 94,1 88,9 87,5 90,3 84,1 81,8 86,6 71,5 66,2 77,0 66,9 62,2 71,9
Extremadura 92,3 91,0 93,8 88,5 87,0 90,0 83,9 81,2 86,6 73,4 68,4 78,7 67,2 63,2 71,5
Galizia 94,6 93,4 95,8 90,7 89,3 92,1 86,6 84,0 89,3 75,5 70,9 80,3 69,2 64,5 74,3
Madril 92,9 91,9 94,0 88,2 87,2 89,3 84,1 82,4 86,0 75,3 72,2 78,5 68,3 64,8 71,9
Murtzia 92,5 91,4 93,7 86,2 84,4 88,1 80,7 77,9 83,6 68,5 64,1 73,1 61,8 58,3 65,3
Nafarroa 91,8 90,7 93,0 88,6 88,1 89,1 86,5 84,7 88,4 78,7 75,0 82,4 73,5 69,9 77,3
Euskadi 94,1 93,0
95,3
91,1
89,8
92,5
87,7
85,9
89,5
79,7
75,4
84,2
76,2
72,2
80,5
Errioxa 92,7 91,4 94,0 87,8 86,5 89,3 84,1 81,5 86,8 70,6 66,7 74,6 67,5 63,7 71,6
Ceuta 91,9 91,0 92,8 82,6 78,1 86,9 78,0 76,2 80,1 56,3 50,3 62,4 52,6 46,0 60,2
Melilla 95,2 94,2 96,3 84,5 82,2 86,8 84,4 79,7 89,0 59,8 53,5 66,4 57,0 52,8 61,4
Iturria: Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioa.
Ikasle errepikatzaileak
Ikasle errepikatzaileen mailakako konparazio-analisiak erakusten du 2016-2017
ikasturtean Euskadi errepikatzaileen ehuneko txikieneko erkidegoen artean
dagoela Lehen Hezkuntzan. Estatuko batezbestekoaren azpitik dago maila
guztietan, Lehen Hezkuntzako bigarrenean izan ezik. Lehen Hezkuntzako
127
bigarrena da errepikatzaileen proportzio handieneko maila (% 3,4), beste
mailekiko alde handiaz (% 1,9 lehenengoan, % 1,6 hirugarrenean, % 2,2
laugarrenean, % 1,4 bosgarrenean eta % 2,0 seigarrenean).
2016-2017 ikasturtean, DBHko etapa horretan, Euskadiko ikasle errepikatzaileen
ehuneko handiena lehen mailan dago (% 7,3), eta errepikatzaileen maila
txikieneko erkidegoa da Kataluniaren atzetik.
Iturria: Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioa.
0,02,04,06,08,0
10,012,014,016,018,020,0
Autonomia-erkidegoen arteko konparazioa, Lehen Hezkuntzako ikasle errepikatzaileak, mailaka (2016-2017)
LH1
LH2
LH3
LH4
LH5
LH6
0,02,04,06,08,0
10,012,014,016,018,020,0
Autonomia-erkidegoen arteko konparazioa, Bigarren Hezkuntzako ikasle errepikatzaileak, mailaka (2016-2017)
DBH1
DBH2
DH3
DBH4
128
8.2. Ikaskuntza-emaitzen analisia
Euskal Autonomia Erkidegoak ebaluazio-sistema propioa, zorrotza, fidagarria,
jarraitua eta homologagarria du, ikaskuntza-emaitzen ikuspegitik analisi zabala eta
sakona dakarrena. Sistema horrek bere baitan hartzen du barne-ikuspegi bat —
ikasleen ebaluazio akademikoak106, ikastetxeek egiten dituztenak—. Gainera,
kanpo-ikuspegi bat badu ere, bai propioa —ISEI-IVEIk egiten dituen diagnostiko-
ebaluazioen bidezkoa107—, bai nazioarteko ebaluazioen bitartez lortutakoa (PISA;
TIMSS; PIRLS; PIACC nagusiki).
Jarraian, bereiz analizatzen dira ED17, PISA15 eta emaitza akademiko
eguneratuenak, eta lortutako emaitzen eta ISEI-IVEIk ateratako ondorioen
laburpena gehitzen da.
Etapa erdiko ebaluazio diagnostikoa (ED17)
2017an egindako etapa erdiko azken ebaluazio diagnostikoak (ED17)108 erakusten
du euskal sistemak emaitza egonkorrak lortu dituela aurreko edizioarekiko, eta
joera positibo nabaria izan duela Bigarren Hezkuntzan Lehen Hezkuntzarekiko.
Izan ere, Lehen Hezkuntzako 4. mailan emaitza globalek jaitsiera arina ematen
dute aditzera. DBHko 2. mailan, ordea, bilakaera positiboagoa da eta hobekuntza
orokorra izan da, kasu batzuetan garrantzitsua, 3-4 puntukoa ere (adibidez,
matematikarako eta ingeleserako konpetentzietan).
Hurrengo grafikoan ikus daitekeenez, Lehen Hezkuntzan ebaluatutako bost
konpetentzien artean hiruk (euskara, ingelesa eta matematika) joera eta portaera
ia antzekoa erakusten dute 2011 ezkero. Bestalde, zientzietarako konpetentzia,
emaitza eskasenak dituen arren, zertxobait hazi den bakarra da (0,8 puntu).
Horrek hobekuntza nabarmena dakar ikuspegi estatistikotik.
106 Curriculumaren ebaluazio bat da, Hezkuntza Administrazioak proposatu eta irakasleak interpretatzen duena. Curriculum ofiziala osatzen duten arlo eta ikasgaien inguruan ebaluazio-batzordeek egiten dute balio-judizioa ekartzen du. 107 Ebaluazio-prozesu bat dira, ikastetxeak eta hezkuntza-sistema hobetzeko. Prozesu horretan, unibertsitatez kanpoko oinarrizko irakaskuntzetan eskolatutako ikasle bakoitzaren oinarrizko konpetentzien garapen-maila baloratzen da. Bi xede ditu: batetik, baloratzea eskolak zein mailatan prestatzen duen bizitzarako eta ikasleak zein neurritan dauden behar adina prestatuta herritar gisa duten egitekoa bere gain hartzeko; eta, bestetik, ikastetxeei laguntzea euren hezkuntza-jardunak hobetzen eta Administrazioari bere hezkuntza-politika bideratzeko informazio baliotsua ematea. 108 ED17 txostena: http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/c/document_library/get_file?uuid=1e1721ed-eafa-49c7-9f5c-ed477c15d08b&groupId=635622
129
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 2.2.6.b. grafikoa.
Bestalde, DBHko 2. mailan ikusten denez, azken edizioetan, puntuazioek igotzeko
joera orokorra dute konpetentzia guztietan. Gainera, ebaluatutako
konpetentzietatik lauk (konpetentzia zientifikoa ez beste guztiak) 250 puntuak
gainditzen dituzte edo inguruan dabiltza (puntuazio hori izan zen 2009an
abiapuntuko erreferentzia).
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 2.2.6.c. grafikoa.
Ebaluazio honen beste emaitza aipagarrietako bat da ebaluatutako ikasle gehienek
(bai Lehen Hezkuntzan, bai Bigarren Hezkuntzan) gainditu egin dituztela
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17
Euskarazko H.K. 250 254 256 252 248 247
Gaztelaniazko H.K. 250 256 256 261 256 254
Matematikarako K. 250 248 255 253 248 245
Zientziarako K. 250 236 238 239
Ingelesezko H.K. 250 247 246
235
240
245
250
255
260
265
LHko 4. mailan. Emaitzen bilakaera konpetentzia guztietan.
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17
Euskarazko H.K. 250 258 256 256 249 250
Gaztelaniazko H.K. 250 252 254 253 253 254
Matematikarako K. 250 250 251 251 246 249
Zientziarako K. 250 238 241 241
Ingelesezko H.K. 250 251 255
250
238
241 241
235
240
245
250
255
260
DBHko 2. mailan. Emaitzen bilakaera konpetentzia guztietan.
130
gutxieneko errendimendu-mailak109, nahiz eta konpetentzietako batzuetan (hala
nola zientifikoa), Europako herrialde gehienetan bezala, Euskal Autonomia
Erkidegoak ez duen gainditzen ET2020etan Europak ezarritako helburua
konpetentzia hauetan errendimendu txikia % 15 azpitik murrizteko: irakurmena,
matematika eta zientziak.
109
Konpetentzien emaitzak hiru errendimendu-mailatan daude antolatuta: hasierakoa, ertaina eta aurreratua. Hiru maila horietako bakoitza definituta dator dagokion mailan planteatzen zaizkion egoerak ebazteko ikasle batek behar dituen ezagutza, trebetasun eta gaitasunen arabera. Ikasle bat maila jakin batean dagoenean, esan daiteke konpetentzia duela maila horretako trebetasunetan eta aurreko mailetakoetan. Maila horietako bakoitza proben puntuazio-tarteei lotuta dago. Tarte horiek desberdinak dira ebaluatutako oinarrizko konpetentzia bakoitzean.
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17 Media
Euskarazko H.K 67,1 73,7 70,0 69,4 63,9 62,6 67,8
Gaztelaniazko H.K. 82,1 80,8 88,7 93,7 89,7 89,1 87,3
Matematikarako K. 85,3 85,4 88,5 87,9 86,1 85,0 86,4
Zientziarako K. 83,0 74,4 75,8 76,4 77,4
Ingelesezko H.K. 77,3 76,7 81,7 78,6
% 40
% 50
% 60
% 70
% 80
% 90
% 100
LHko 4. maila. Hasierako maila gainditzen duten ikasleen ehunekoaren bilakaera konpetentziaka.
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17 Media
Euskarazko H.K 61,9 66,5 64,0 62,9 54,2 54,4 60,6
Gaztelaniazko H.K. 84,0 87,9 88,1 85,1 86,7 86,8 86,4
Matematikarako K. 84,9 84,1 83,9 84,8 83,6 84,0 84,2
Zientziarako K. 82,2 78,0 79,4 80,7 80,1
Ingelesezko H.K. 83,1 83,8 85,7 84,2
% 40
% 50
% 60
% 70
% 80
% 90
% 100
DBHko 2. maila. Hasierako maila gainditzen duten ikasleen ehunekoaren bilakaera konpetentziaka.
131
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.1.a. eta 3.1.b. grafikoak.
ISEI-IVEIren txostenak, Ebaluazio Diagnostikoaren ondorio nagusiak aurkezteko,
oinarri hartzen du gure sistemaren emaitzak hobeto ulertzeko bidea ematen duten
elementuen analisia: familia-ingurunearen eta ikastetxearen ekintzaren eragina;
sistemaren zuzentasuna eta berdintasuna; testuinguru soziolinguistikoa;
egokitasuna eta eskola-porrota; ikasle etorkinak; neska-mutilen emaitzak; eskolaz
kanpoko eskolen eragina ingeleseko emaitzetan; eta jaiotza-hilabeteak emaitzetan
duen eragina. Era berean, hurrengo atalean aipatuko den elebitasunari buruzko
analisi bat dakar.
Laburbilduz, jarraian, ondorio erabakigarrienak adierazten dira:
I. Familia-inguruneak emaitzetan oso eragin handia badu ere, ikastetxeko
hezkuntza-ekintza gai izan daiteke bere ikasleengandik emaitzak lortzeko,
haien ISEK mailaren arabera espero direnetatik haratago.
Errendimenduaren eta ISEKaren arteko erlazioa110, oro har, positiboa, iraunkorra
eta zuzenekoa da ebaluatutako bi etapetan eta konpetentzia guztietan. Etapa
erdiko ebaluazio diagnostikoaren edizio guzietan, ebaluatutako konpetentzia
guztietan (bai Lehen Hezkuntzako 4. mailan, bai DBHko 2. mailan), ikusi da
puntuazioak altuagoak direla, oro har, ISEK maila zenbat eta altuagoa izan.
110 Indize sozioekonomikoa eta kulturala (ISEK) kalkulatzeko informazioa ikasleek galdera-sortan emandako
erantzunetatik jasotzen da. Indize horretan barne hartzen dira familiaren maila profesionalarekin, familiaren
ikasketen gehieneko mailarekin eta aldez aurretik oso garrantzitsutzat jotako ondasun materialak eta
kulturalak (etxean dagoen liburu kopurua, eguneko prentsa eta aldizkari espezializatuak irakurtzea, eta
ordenagailua eta Interneteko sarbidea izatea…) edukitzearekin lotutako arloak.
R² = 0,3318
0
50
100
150
200
250
300
350
-3,0 -2,5 -2,0 -1,5 -1,0 -0,5 0,0 0,5 1,0 1,5
Ma
tem
ati
kara
ko K
.-re
n e
mai
tza
Ikastetxearen batez-besteko ISEKa
LH4ko 4. maila. Ikastetxearen ISEKaren eta matematikarako K.-ren arteko lotura, ISEKaren kuartilen bitartez.
132
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.1.2.a. eta 3.1.2.b. grafikoak.
Dena dela, ISEK mailak ez ditu deuseztatzen ikastetxeen arteko alde guztiak. Izan
ere, haren azalpen-ahalmena, garrantzitsua izanik, mugatua da eta ez da
automatikoa: ISEK maila jakin bati ez dagozkio beti emaitza berak. Izan ere, badira
ikastetxe batzuk, bi etapetan ISEK maila bera izanik, kasu batzuetan elkarrekiko 50
puntuko aldea dutenak.
Horren arrazoia da lortutako emaitzen mailan beste faktore eta aldagai batzuek
ere eragina dutela, eta horien artean dago ikastetxearen hezkuntza-ekintzaren
ondoriozko “balio erantsia”111. Hurrengo grafikoan islatzen da emaitzen eta
ISEKaren arteko gurutzatzea eta, baita ere, lerro eten horizontal bat,
Matematikarako konpetentzia (250 puntu) adierazten duena, eta lerro eten
bertikal bat, ebaluatutako biztanleria osoak etapa horretan duen batez besteko
ISEKa (0,0) adierazten duena. Grafikoan agertzen den lerro diagonal edo
erregresio-zuzen urdinak bi aldagaien arteko erlazioa adierazten du. Horrek
erakutsiko luke ikastetxe bat bere ezaugarri sozioekonomiko eta kulturalen
arabera dagokion puntuaren gainetik edo azpitik dagoen. Bi lerroek berdinak ez
diren koadrante hauetan zatitzen dute grafikoa:
Ezker goialdeko koadrantean daude Euskadiren batezbestekoaren azpiko
maila sozioekonomikoa eta kulturala duten baina, konpetentziako
emaitzetan, EAEren batez bestekoa gainditzen duten ikastetxeak.
111 Balio horrek benetan lortutako emaitzen arteko aldea erakusten du eta, baita, ikastetxe edo talde jakin
batengandik esperotako lorpena ere, dagozkion ezaugarri sozialak, ekonomikoak eta kulturalak kontuan
hartuta. Ikastetxeak emandako balio horrek zerikusia du aldagai mota desberdinekin —didaktikoak,
antolamenduarenak, familiekin duten harremanarenak…—, eta horiek nolabait ere erlazio zuzena dute
ikastetxeak berak egindako lanarekin haien ikasleen abiaburuko egoera gainditu eta hobetze aldera.
R² = 0,51
0
50
100
150
200
250
300
350
-3,0 -2,5 -2,0 -1,5 -1,0 -0,5 0,0 0,5 1,0 1,5
Ma
tem
ati
kara
ko K
.-re
n e
mai
tza
Ikastetxearen batez-besteko ISEKa
DBHko 2. maila. Ikastetxearen ISEKaren eta matematikarako K.-ren arteko lotura, ISEKaren kuartilen bitartez.
133
Ezker behealdeko koadrantean biltzen dira Euskadiren batezbestekoaren
azpiko ISEK maila duten eta konpetentzia horretan ere emaitza okerragoak
dituzten ikastetxeak.
Eskuin goialdean agertzen diren ikastetxeek Euskadiren batezbestekoa
gainditzen dute, bai ISEK mailari dagokionez, bai emaitzei dagokienez.
Eskuin behealdeko koadrantean biltzen dira Euskadiren batezbestekoaren
gaineko ISEK maila duten baina konpetentzia horretan EAEren
batezbestekoaren azpiko emaitzak dituzten ikastetxeak.
Ikastetxeak ISEK kuartilen arabera koloreztatuta agertzeaz gainera, bi lerro eten
daude, erregresio-zuzenarekiko paralelo. Horiek adierazten dituzte beren ISEK
bereko ikastetxeen batezbestekoaren 20 puntutik gora gainetik dauden
ikastetxeak; hau da, beren ikasleen ezaugarri sozioekonomikoen arabera espero
zitekeena baino aski gainetik dauden emaitzak lortzen dituztenak. Halaber, azpitik
20 puntu baino gehiagora dauden emaitzak dituzten ikastetxeak nabarmentzen
dira.
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.2.2. grafikoa
II. Gure sistemak % 10 ikasle errepikatzaile inguru ditu Lehen Hezkuntzako 4.
mailan eta % 20 DBHren erdian, eta erlazio nabaria dago ISEK mailaren eta
errepikatzearen artean: ISEK maila zenbat eta txikiagoa izan, errepikatzeko
are eta probabilitate handiagoa dago.
R² = 0,3318
150
170
190
210
230
250
270
290
310
330
350
-3,0 -2,5 -2,0 -1,5 -1,0 -0,5 0,0 0,5 1,0 1,5
Ma
tem
ati
kara
ko k
on
pet
entz
iare
n e
mai
tza
Ikastetxearen batez besteko ISEKa
LHko 4. maila. Ikastetxearen ISEKaren eta matematikarako konpetentziaren arteko lotura, ISEK kuartilen bitartez (seinalatuz 20
puntuko muga erregresio-zuzenaren gainetik eta azpitik).
ISEK:-0,5 305 puntu
ISEK txikiena Puntuazio handiena
ISEK: -0,5 209 puntu
ISEK handiena Puntuazio handiena
ISEK txikiena Puntuazio txikiena
ISEK handiena Puntuazio txikiena
134
Grafikoan ikusten denez, Lehen Hezkuntzako 4. mailan egokitasun-ehunekoa
hobetu egin da aurreko edizioekiko. DBHko 2. mailan, ordea, pixka bat jaitsi da,
ED13aren eta ED15aren artean izandako igoera nabarmenaren ondoren.
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.4. grafikoa.
ISEK aldagaia kontuan hartuz gero, ikusten da ISEK maila baxua duten ikasleen
artean % 61,2 ez direla egokiak Lehen Hezkuntzako 4. mailarako. Maila
sozioekonomiko altuan, ordea, % 5,8 bakarrik ez dira egokiak (hau da, 10 aldiz
gutxiago). Antzeko egoera dago DBHko 2. mailan: % 58, % 6,2ren aldean. Gainera,
2015etik 2017ra bitartean, igo egin da ez-egokien ehunekoa gizarte-egoera
ahuleko ikasleen artean112. Aldagai horrek adierazten du, era berean, emaitzen
zuzentasunaren ikuspegitik sistemak duen erronka.
112
Igoera horretan eragina du atzerriko ikasleak sisteman berandu sartzeak. Ikasle horiek, beren inguruabar ekonomikoak direla-eta, egoera ahuleko ikasletzat hartzen dira eta adinez dagokiena baino beheragoko maila batean eskolatu ohi dira.
92,0 90,4 90,4 90,8 90,7 91,3
79,2 76,7 76,8 76,3 79,9 79,4
% 0
% 20
% 40
% 60
% 80
% 100
ED09 ED10 ED11 ED13 ED15 ED17
LHko 4. maila eta DBHko 2.maila. Ehuneko orokorraren bilakaera ikasleen adin-egokitasuna egoeraren arabera.
LHko 4. maila DBHko 2.maila
5,8
11,5
21,5
61,2
9,6
12,5
20,3
57,6
Maila altua
Maila ertain-altua
Maila ertain-baxua
Maila baxua
% 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70
LHko 4. maila. Adin-egokitasun egoeran ez dauden ikasleen ehunekoa ISEK mailen arabera. ED15-ED17.
ED15 ED17
135
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.4.2.d. grafikoa.
Errepikatzeari buruzko analisi espezifikoago batek bidea ematen du ildo beretik
ondorioak ateratzeko113:
“Analisiaren alderdi positibo eta funtsezkotzat, Euskal Autonomia Erkidegoan
ikasle nabarmen gutxiagok errepikatzen dute maila azken urteetan, DBHn
bereziki. Hala ere, joera hori gelditu egin da 2016-2017 ikasturtetik aurrera”.
“Gaur egun, nabarmendu behar da nahiko ikasle gutxik errepikatzen dutela
Lehen Hezkuntzan eta, beste hezkuntza-sistema aurreratu batzuen ildotik,
autonomia-erkidego guztiekiko errepikatze-maila txikiena dugula
(Kataluniaren atzetik). Hala ere, DBHn, errepikatze-mailak beste sistema
batzuen nabarmen gainetik irauten du (autonomia-erkidego gehienak baino
baxuagoa den arren). Azken urteetan egindako aurrerabidea ukatu gabe, hori
da euskal hezkuntza-sistemaren erronketako bat”.
III. Ikasle etorkin ia guztiek, konpetentzia guztietan, emaitza nabarmen
okerragoak dituzte bertako ikasleek baino. Hala ere, bi taldeen arteko aldea
murriztuz doa.
Puntuazioen arteko alde txikiena gaztelaniazko hizkuntza-komunikaziorako
konpetentzian dago. Ondoren, ingelesezko hizkuntza-komunikaziorako
konpetentzia dator. Gainerako hiru konpetentzietan, bi taldeen arteko aldea 24
puntu ingurukoa da, eta alde handiena, 26 puntukoa, euskarazko hizkuntza-
komunikaziorako konpetentzian dago.
113
“Análisis de los resultados de aprendizaje del sistema educativo vasco” Sara de la Rica, Lucas Gortazar, Ainhoa Vayo. UPV/EHU. (2019)
6,2
12,2
23,7
57,9
8,1
13,4
24,9
53,6
Maila altua
Maila ertain-altua
Maila ertain-baxua
Maila baxua
% 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70
DBHko 2. maila. Adin-egokitasun egoeran ez dauden ikasleen ehunekoa ISEK mailen arabera. ED15-ED17.
ED15 ED17
136
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.5.1.a eta b. grafikoak.
IV. Mutilek matematikarako konpetentzian bakarrik gainditzen dituzte neskak,
eta emaitzetan genero-arraila nabarmena da.
Lehen Hezkuntzako 4. mailako eta DBHko 2. mailako neskek, 2017an, emaitza
hobeak lortu dituzte mutilen aldean, ebaluatu diren hiru hizkuntza-
komunikaziorako konpetentzietako bitan —euskara eta ingelesa— eta
zientzietarako konpetentzian. Gauza bera gertatzen da gaztelaniazko hizkuntza-
komunikazioan DBHko 2. mailan. Konpetentzia horietan guztietan, nesken
emaitzak Euskadiko batezbestekoaren gainetik daude beti, eta mutilekiko
puntuazioen arteko aldea handitu egin da Ebaluazio diagnostikoaren azken
edizioetan. Gainera, euskaran eta ingelesean, handitu egin da Lehen Hezkuntzatik
Bigarren Hezkuntzarako puntuazioen arteko aldea.
249 255 248 241 248 223 244 224 218 230
-25,8
-11,2
-24,2 -23,2 -17,2
-40-30-20-10010203040
260200140
802040
100160220
Euskarazkohizkuntza
komunikazioa
Gaztelaniazkohizkuntza
komunikazioa
Matematikarakokonpetentzia
Zientzietarakokonpetentzia
Ingelesezkohizkuntza
komunikazioa
LHko 4. maila. Ikasle etorkinen eta bertakoen emaitzak eta aldeak konpetentzien arabera.
Bertakoa Etorkina Aldea
252 256 252 244 257 220 235 219 220 228
-31,8
-21,8
-33,0
-23,9 -28,6
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
260
200
140
80
20
40
100
160
220
Euskarazkohizkuntza
komunikazioa
Gaztelaniazkohizkuntza
komunikazioa
Matematikarakokonpetentzia
Zientzietarakokonpetentzia
Ingelesezkohizkuntza
komunikazioa
DBHko 2. maila. Ikasle etorkinen eta bertakoen emaitzak eta aldeak konpetentzien arabera.
Bertakoa Etorkina Aldea
137
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.7.a. eta 3.7.b. grafikoak.
Hizkuntzakoak ez diren konpetentziei dagokienez, mutilek matematikarako
konpetentzian bakarrik gainditzen dituzte neskak edizio guztietan eta bi etapetan,
ED09ko eta ED17ko edizioetan DBHko 2. mailan izan ezik, horietan mutilen eta
nesken arteko aldeak ez baitira esanguratsuak izan. DBHko 2. mailan neska eta
mutilen arteko aldea 5 puntukoa zen, eta ED17an neskek mutilak puntu batez
gainditzen dituzte, nahiz eta alde hori ez den estatistikoki adierazgarria.
252 252 255 253 250 249 245 242 257 255 245 242
32,3 32,5
10,3 10,8 20,6
15,4
39,7 42,0
10,2 11,0
25,9 21,0
7 10 2 1 6 7 % 0
% 20
% 40
% 60
% 80
0
50
100
150
200
250
300
ED15 ED17 ED15 ED17 ED15 ED17
Euskarazko hizkuntza-komunikazioa
Gaztelaniazko hizkuntza-komunikazioa
Ingelesezko hizkuntza-komunikazioa
LHko 4. maila. Euskarazko, gaztelaniazko eta ingelesezko hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia. ED15-ED17 bilakaera ikasleen sexuaren arabera:
puntuazioa eta ehunekoa hasierako mailan.
Nesken puntuazioa Mutilen puntuazioaHasierako mailako nesken %-a Hasierako mailako mutilen %-aNeska eta mutilen puntuazioaren arteko aldea
255 257 256 259 257 262 242 242 251 250 245 248
38,8 38,4
11,6 11,1 12,2 10,9
52,4 52,6
14,9 15,3 19,9 17,6
13 15 6 9 12 14 % 0
% 20
% 40
% 60
% 80
0
50
100
150
200
250
300
ED15 ED17 ED15 ED17 ED15 ED17
Euskarazko hizkuntza-komunikazioa
Gaztelaniazko hizkuntza-komunikazioa
Ingelesezko hizkuntza-komunikazioa
DBHko 2. maila. Euskarazko, gaztelaniazko eta ingelesezko hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia. ED15-ED17 bilakaera ikasleen sexuaren
arabera: puntuazioa eta ehunekoa hasierako mailan.
Nesken puntuazioa Mutilen puntuazioaHasierako mailako nesken %-a Hasierako mailako mutilen %-aNeska eta mutilen puntuazioaren arteko aldea
138
Iturria: ISEI-IVEI, ED17 txostenaren 3.7.1.a. eta 3.7.1.b. grafikoak.
Genero-alde horiek ez dira gure lurraldearen berariazkoak. Gizonezko ikasleek,
oro har, abantaila esanguratsuak dituzte matematikan, eta emakumeek antzeko
abantaila dute irakurmenean eta idazmenean. Eskuragarri dauden ikerketek alde
horiei lotutako arriskuak identifikatzen dituzte. Izan ere, irakurmenean
gizonezkoek dituzten konpetentzia-maila baxuek areagotu dezakete errepikatzeko
eta eskola goiz uzteko probabilitatea, eta hirugarren mailako hezkuntzan
gizonezkoen partaidetza eta aukera profesionalak murriztu ditzakete. Halaber,
matematikako eta zientzietako errendimendu txikiak etorkizuneko karrerekiko,
esaterako, zientzia eta teknologiako STEAMekiko interesa murriztu dezakete
nesken artean.
246 243 241 243 250 248 234 235
13,8 15,2 21,2 20,6
13,9 14,7
27,1 26,4
4 4 7 8 % 0
% 20
% 40
% 60
% 80
0
50
100
150
200
250
300
ED15 ED17 ED15 ED17
Matematikarako konpetentzia Zientzietarako konpetentzia
LHko 4. maila. Matematika eta zientziertarako konpetentzia. ED15-ED17 bilakaera ikasleen sexuaren arabera: puntuazioa eta ehunekoa hasierako
mailan.
Nesken puntuazioa Mutilen puntuazioaHasierako mailako nesken %-a Hasierako mailako mutilen %-aNeska eta mutilen puntuazioaren arteko aldea
245 249 243 244 247 248 239 239
15,9 14,7 18,9 16,4 16,7 17,2 22,3 22,1
2 1 3 6 % 0
% 20
% 40
% 60
% 80
0
50
100
150
200
250
300
ED15 ED17 ED15 ED17
Matematikarako konpetentzia Zientzietarako konpetentzia
DBHko 2. maila. Matematika eta zientzietarako konpetentzia. ED15-ED17 bilakaera ikasleen sexuaren arabera: puntuazioa eta ehunekoa hasierako
mailan.
Nesken puntuazioa Mutilen puntuazioaHasierako mailako nesken %-a Hasierako mailako mutilen %-aNeska eta mutilen puntuazioaren arteko aldea
139
Ikasleak Ebaluatzeko Nazioarteko Programa (PISA)
PISAn, nazioarteko konparazio-ikuspegi batetik ebaluatzen dira matematikarako,
irakurmeneko eta zientzietarako konpetentziak. PISA 2015114 edizioan, irakurmen
eta zientzia konpetentzietan, Euskadik, Espainiako eta ELGAko batezbestekoaren
azpiko erregistroak ditu. Matematikarako konpetentzian, ordea, Espainiako
batezbestekoa gainditzen du eta ELGAkoaren parean dago. Jarraian, ISEI-IVEIren
txostenetik ateratako ikaskuntzen laburpen bat aurkezten da.
Ebaluatutako hiru konpetentzietatik, zientzietarako konpetentzian dago emaitzen
beherakadarik handiena Euskadin. 2003tik egindako edizio guztietako emaitzarik
baxuena izan da, orduko puntuazio berarekin.
Hurrengo grafikoan, Euskadiren, ELGAren eta Espainiaren batez besteko
puntuazioak elkarrekin alderatzen dira. ELGAri dagokionez, bilakaera aldakorra
izan da edizio hauetan, baina, 2015eko edizioko emaitzen beherakada
esanguratsuaren eraginez, Euskadiren puntuazioa ELGAren batezbestekoaren
azpitik dago.
Iturria: ISEI-IVEI, PISA15 txostenaren 3.1.1.b. grafikoa.
Errendimendu-maila baxuetan dauden euskal ikasleen ehunekoa beti egon izan da
ELGAko herrialdeen batezbestekoaren azpitik, baita 2015ean ere; ELGAk maila
horietan ehunekoa 4 puntutan handitu baitu eta % 22ra iritsi baita. Bikaintasun-
mailetan, Euskadi ELGAko ehunekoen azpitik egon izan da beti.
114
PISA 15 txostena: http://www.isei-ivei.hezkuntza.net/c/document_library/get_file?uuid=db84ebcb-c594-44b9-a1fc-a3e18508bab4&groupId=635622
484 495 495 506 483 500 500 501 501 493 487 488 488 496 493
PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 PISA 2015
PISA. Zientzia konpetentziaren emaitzen eboluzioa. Euskadi-ELGA-Espainia
Euskadi ELGA Euskadi
140
Iturria: ISEI-IVEI, PISA15 txostenaren 3.1.1.b. grafikoa.
Bestalde, irakurmeneko konpetentzian, emaitzek lehengoan jarraitzen dute eta
ez da aldaketarik izan euskal ikasleen konpetentzia-mailan. 2015ean eskuratutako
puntuazioa 2012koa baino 7 puntu baxuagoa den arren, aldea ez da adierazgarria;
izan ere, 2015ean 4,7koa izan da errorea. 2015eko emaitza alderatzen badugu
konpetentzia hau ebaluazioaren arlo nagusi izan zen urteko (2009) emaitzarekin,
ikus daiteke aldea 3 puntukoa dela eta ez dagoela ere alde esanguratsurik bi
puntuazioen artean.
Iturria: ISEI-IVEI, PISA15 txostenaren 3.1.1.b. grafikoa.
Aurreko grafikoan ikus daitekeenez, bost edizioetan, ELGAko eta Euskadiko
emaitzen arteko aldea ez da estatistikoki esanguratsua izan. Aldiz, Espainiako
batez besteko emaitzei dagokienez, Euskadiren puntuazioa nabarmen altuagoa
izan da 2003tik 2012ra, baina 2015ean berdindu egin dira estatistikoki.
15,7 16 14 12 20 19,3 19 18 18 22
61,4 61 65 62
60 51,4 51 53 53
52
18,5 19 18 21 17
20,3 20 21 20 19
4,3 4 3 5 3 9 9 8 8 8
0
20
40
60
80
100
2003 2006 2009 2012 2015 2003 2006 2009 2012 2015
Euskadi . OCDE/ELGA
PISA. Zientzietarako konpetentziako errendimendu mailetan ikasleen ehunekeotan izan den bilakaera: Euskadi-ELGA
.
Bikaintasun maila 5-6 Maila altua 4 Erdi maila 2-3 Maila baxua
497 487 494 498 491 494 492 493 496 493 481 461
481 488 496
PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 PISA 2015
PISA. Irakurmeneko konpetentziaren emaitzen eboluzioa. Euskadi-ELGA-Espainia
Euskadi OCDE/ELGA Espainia
141
Irakurmenean errendimendu-maila baxuetan dauden euskal ikasleen ehunekoa
beti egon izan da ELGAko herrialdeen batezbestekoaren azpitik, baita 2015ean ere;
ELGAk maila horietan ehunekoa 2 puntutan handitu baitu eta % 20ra iritsi baita.
Bikaintasuneko mailei dagokienez, Euskadi ELGAko ehunekoen azpitik egon izan
da beti. Edizio guztietan, 2013an izan ezik, bikaintasun-mailan dauden euskal
ikasleak ELGAko batezbestekoaren erdiak dira gutxi gorabehera.
Matematikarako konpetentzian, Euskadi13 puntu jaitsi da 2012ko edizioarekiko.
Alde hori esanguratsua da, errorea 3,69koa izan baita 2015en. 2003tik lortu den
emaitzarik txarrena da.
Iturria: ISEI-IVEI, PISA15 txostenaren 3.1.1.b. grafikoa.
Hurrengo grafikoan ikusten da Euskadi ELGAko batezbestekoan egon zela 2003an
eta 2006an. 2009ko eta 2012ko edizioetan, aldiz, bere puntuazioa ELGAko
batezbestekoa baino dezente gorago zegoen. 2015eko edizioan egon den
17,1 18 15 14 17 19 20 19 18 20
53,6 59 60 59 57 52 51 53 53 51
22,6 19 20 22 20 21 21 21 21 20
6,6 4 4 5 5 8 9 8 8 8
2003 2006 2009 2012 2015 2003 2006 2009 2012 2015
Euskadi . OCDE/ELGA
PISA. Irakurmenarako konpetentziako errendimendu mailetan ikasleen ehunekeotan izan den bilakaera: Euskadi-ELGA
Maila baxua Erdi maila 2-3 Maila altua 4 Bikaintasun maila 5-6
502 501 510 505 492 500 498 496 494 490 485 480 483 484 486
PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009 PISA 2012 PISA 2015
PISA. Matematikarako konpetentziaren emaitzen eboluzioa. Euskadi-ELGA-Espainia
Euskadi OCDE/ELGE Espainia
142
beherakada esanguratsu horren ondorioz, Euskadi ELGAko batezbestekora itzuli
da.
Matematikarako konpetentzian errendimendu-maila baxuetan egon diren euskal
ikasleen ehunekoa beti egon izan da ELGAko herrialdeen batezbestekoaren azpitik,
baita 2015ean ere. Aurreko edizioetan, Euskadiren eta ELGAren ehunekoen arteko
aldea 4 eta 7 puntu portzentualen bitartean zegoen, baina 2015en alde hori hiru
puntura murriztu da, Euskadiko datuetan egon den gorakada esanguratsua dela
eta.
PISAren azken edizioan ebaluatutako hiru konpetentzia nagusi horien inguruan
ISEI-IVEIk egindako analisitik ondorio hauek atera daitezke:
I. Euskadiko batez bestekoa puntuazioa 3. errendimendu-mailan dago hiru
konpetentzietan, Europar Batasuneko herrialde gehienetan bezala. ELGAko
batezbestekoan dago matematikarako konpetentzian eta irakurmeneko
konpetentzian, baina ELGAko batezbestekoaren eta Espainiako
batezbestekoaren nabarmen azpitik dago zientzietarako konpetentzian.
II. Euskadiko emaitzen aldakortasuna —95-5 pertzentilen arteko puntuazio-
aldearen bidez neurtua— baxua da, eta horrek adierazten du euskal
hezkuntza-sistema ekitate handikoa dela, nazioarteko, Espainiako eta
autonomia-erkidego gehienetako batezbestekoa baino askoz handiagokoa.
III. Hala ere, maila baxuetan ikasleen ehunekoak gora egin du hiru
konpetentzietan, eta 2020rako Europako helburutik urrundu da (% 15ean
ezarrita dago). Dena den, ehuneko hori ELGAko batezbestekoa baino
txikiagoa da kasu guztietan.
16 17 15 16 20 21 21 22 23 23
52 51 49 51 54 45 46 46 46 48
22 22 23 23 19
19 19 19 18 19
10 10 13 10 7 15 13 13 13 10
2003 2006 2009 2012 2015 2003 2006 2009 2012 2015
Euskadi . OCDE/ELGA
PISA. Matematikarako konpetentziako errendimendu mailetan ikasleen ehunekeotan izan den bilakaera: Euskadi-ELGA
Maila baxua Erdi maila 2-3 Maila altua 4 Bikaintasun maila 5-6
143
Zientzietarako konpetentzian, errendimendu-maila baxuetan dauden
euskal ikasleen portzentajea % 20 da, eta ELGAko batez besteko
portzentajearen (% 22) azpitik jarraitzen du.
Matematikarako konpetentzian errendimendu-maila baxuetan dauden
ikasleak % 19,5 dira., portzentajea ELGAko batez besteko portzentajea
(% 23) baino txikiagoa da oraindik.
Irakurmeneko konpetentzian errendimendu-maila baxuetan dauden
ikasleak %17,4 dira. Portzentaje hori ELGAko batez besteko
portzentajearen (% 20) azpitik dago.
IV. Bikaintasun-mailetan, matematikarako konpetentzian behera egin du, %
7,4ra pasatu da. Irakurmeneko konpetentzian, ordea, igoera arina egon da:
2012ko % 5etik 2015eko % 5,4ra.
V. Sarearen arabera, sare publikoan, oro har, itunpeko sarean baino emaitza
kaskarragoak lortu dira. Hala ere, sare publikoan, konparatuta, emaitzak
gehiago jaitsi dira 2012arekiko:
Zientzietarako konpetentzian, itunpeko sareko emaitzak (492 puntu)
sare publikokoak (473 puntu) baino nabarmen hobeagoak izan dira,
baina ISEK indizeak emaitzetan duen eragina kentzen denean
desagertzen da alde esanguratsu hori.
Matematikarako konpetentzian, 2015eko emaitza (481 puntu)
nabarmen okerragoa itunpeko sarekoa baino (501 puntu).
Irakurmeneko konpetentzian, 2015ean sare publikoaren emaitzak (479
puntu) itunpeko sarearenak (502 puntu) baino nabarmen apalagoak
izan dira. Sare publikoan emaitzak mantendu egin dira, baina itunpeko
sarean 12 puntuko jaitsiera izan da.
VI. Hizkuntza-ereduen arabera, eredu guztiek okerrera egin dute —D ereduak
neurri handiagoan—, nahiz eta ia ez dagoen alde nabarmenik 2012 eta
2015 artean:
Zientzietarako konpetentzian, A ereduak 472 lortu ditu 2015ean, eta
2012arekiko puntu gehien (27) galdu dituen eredua da. B ereduak lortu
du puntuaziorik altuena edizio honetan (490 puntu), baina, era berean,
19 puntuko jaitsiera izan du. Azkenik, D eredua (482 puntu) Euskadiko
batezbestekotik oso hurbil jarri da.
Matematikarako konpetentzian ez dago alde nabarmenik B eta D
ereduen artean, baina bai, ordea, bi horien eta A ereduaren artean.
Emaitza hoberenak (497 puntu) B ereduan lortu dira, eta 2012an
emaitza hoberenak zituen D ereduaren lekua hartu du.
144
Irakurmeneko konpetentzian ez dago alde nabarmenik 2015arekiko,
baina eredu guztietan puntuazioak okerragoak dira 2012an baino, batik
bat D ereduan, 10 puntu behera egin baitu.
VII. Geruzen araberako analisiak datu hauek ematen ditu:
Zientzietarako konpetentzian, geruza guztietan jaitsi dira puntuazioak
2012tik 2015era, A eredu publikoaren kasuan izan ezik, eredu horretan
puntuazioa mantendu egin baita. Jaitsierarik handiena (38,5 puntu)
itunpeko A ereduan izan da, eta hurrena (24 puntu) itunpeko B eta D
ereduetan eta D eredu publikoan. Errendimendu-maila baxuetako
ikasleen ehunekoa antzekoa da (% 20 ingurukoa) geruza guztietan.
Matematikarako konpetentzian, A geruza publikoak besterik ez du
gainerako geruzek baino emaitza nabarmen txikiagoa. D eredu
publikoaren eta itunpeko geruzen artean puntuazio-aldea ez da
esanguratsua.
Irakurmeneko konpetentzian, geruza guztietatik A eta B eredu publikoek
besterik ez dituzte euren puntuazioak hobetu 2012 eta 2015 artean.
Nabarmendu egiten da itunpeko A ereduan izandako 14 puntuko galera,
eta itunpeko D ereduan izandako 13 puntukoa.
VIII. Euskal Autonomia Erkidegoak ISEK mailan behera egin du: 2012ko 0,03tik
2015eko -0,25era pasatu da. Matematikarako eta irakurmeneko
konpetentzian, 2015ean, Euskadiren emaitzak espero zitekeenaren gainetik
daude bere maila sozioekonomiko eta kulturalari erreparatuta.
Zientzietarako konpetentzian emaitzak oso hurbilekoak badira ere, espero
zitekeenaren azpitik daude bere maila sozioekonomiko eta kulturalari
erreparatuta.
IX. Egokitasun-mailak, ohi denez, eragin handia du emaitzetan:
Zientzietarako konpetentzian, 2015ean 84 puntuko aldea izan da DBHko
4. mailan dauden ikasleen eta irakasmaila bat atzeraturik doazenen
ikasleen artean, eta DBHko 2. mailan eskolatuta dauden ikasleekiko
aldea 113 puntukoa izan da.
2015ean, irakurmeneko konpetentzian, 84 puntuko aldea izan da DBHko
4. mailan eta 3. mailan dauden ikasleen artean, eta bi irakasmailatako
atzerapena daramaten ikasleekiko aldea 122 puntukoa izan da.
2015ean, matematikarako konpetentzian, 86 puntuko aldea izan da
DBHko 4. mailan eta 3. mailan dauden ikasleen artean, eta bi
irakasmailatako atzerapena daramaten ikasleekiko aldea 118 puntukoa
izan da.
145
X. Ikasleen sexuaren arabera, aldeak daude analizatutako konpetentziari
erreparatuta:
Zientzietarako konpetentzian, ez dago alde nabarmenik nesken
puntuazioaren (480 puntu) eta mutilenen (486 puntu) artean. Bi sexuen
arteko aldea 2012ko 9 puntuetatik (alde esanguratsua zen) 2015eko 6
puntuetaraino murriztu da.
Irakurmeneko konpetentzian, ohi den bezala, nesken puntuazioa (501
puntu) mutilena (486 puntu) baino nabarmen altuagoa izan da. Bi
sexuen arteko aldea 2012an nabarmena izan zen (30 puntu), baina 15
puntura murriztu da 2015ean. Bai neskek, bai mutilek, jaitsiera izan
dute emaitzetan 2012tik 2015era, batez ere neskek (12 puntuko
jaitsiera). Mutilen % 21,6 eta nesken % 13,4 errendimendu-maila
baxuetan daude.
Matematikarako konpetentzian, mutilek (496 puntu) puntuazio hobea
lortu dute neskek baino (487 puntu). Bi sexuen arteko aldea 14 puntutik
9ra murriztu da.
XI. Ikasleen familia-hizkuntzaren arabera, konpetentzia batean ere ez da alde
nabarmenik egon etxean euskaraz hitz egin ohi duten eta etxean gaztelaniaz
hitz egiten duten ikasleen puntuazioen artean, 2012an gertatu zen bezala.
Bi ikasle multzo horien puntuazioak jaitsi egin dira 2012tik 2015era.
Bestalde, kanpoko ikerketa115 batek jorratu egiten ditu, analisi estatistiko baten
bidez, EAEko ikasleen ikaskuntzaren emaitzak baldintzatzen dituzten funtsezko
aldagaiak (PISAn oinarrituta), konparazio-ikuspegi nazionaletik eta nazioartekotik.
Besteak beste, ondorio hauek nabarmentzen dira:
I. Euskal hezkuntza-sistemak bereizgarri hauek ditu funtsezko ikaskuntza-
aldagaiei dagokienez:
Genero-arrailak. Neskengan eragin positiboa dute irakurketan, eta
mutilengan matematikan eta zientzietan.
Errepikatu izanaren eragin negatibo esanguratsua, espero zitekeena
baino handiagoa, kontuan izanda maila bakoitzeko ikaskuntza-
baliokidetasuna.
Eragin negatiboa ikasleak jatorri immigrantea baldin badu.
Indize sozial, ekonomiko eta kulturalaren (ISEK) eragin positibo
esanguratsua, baina gure inguruneko hezkuntza-sistemena baino
txikiagoa.
Titulartasun-ereduen edo hizkuntza-ereduen eragin positibo edo
negatiborik eza, gainerako aldagaien aldean.
115 Estudio estadístico de variables clave del aprendizaje en el contexto internacional para Euskadi. Lucas
Gortazar. 2018
146
II. Autonomia-erkidegoekiko, Euskal Autonomia Erkidegoak emaitza okerragoak
ditu Gaztela eta Leonek, Kataluniak, Madrilgo Erkidegoak eta Nafarroak baino.
Ildo horretatik, errepikatze-tasen arteko aldeek (ondorio negatiboa) eta
etxekoaz bestelako hizkuntza batean proba egiten ikasleen ehunekoak
(ondorio negatiboa) eragin handia dute ikusitako ikaskuntza-arrailak
ulertzeko, eta positiboa edo negatiboa da alderatzen deneko autonomia-
erkidegoaren arabera. Gainera, deigarri gertatzen da ikaslearen jardunerako
motibazioarekin, ikaskuntza zientifikoarekiko atseginarekin eta
autoeraginkortasun zientifikoarekin lotutako aldagaietan Gaztela eta Leon eta
Kataluniarekiko Euskal Autonomia Erkidegoak dituen maila baxuek aukera
ematen dutela ikaskuntzaren arloko aldeen zati garrantzitsu bat azaltzeko. Alde
horiek eragin garrantzitsua dute Euskal Autonomia Erkidegoko jardun-maila
handieneko ikasleen emaitzetan. Horiek maila nabarmen baxuagoak erakusten
dituzte aipatutako aldagaietan.
III. Nazioarteko hezkuntza-sistemei dagokienez, Euskal Autonomia Erkidegoak
emaitza kaskarragoak erakusten ditu munduko hezkuntza-sistema
aurreratuenek baino. Emaitza horiek gutxienez ikasturte baten eta biren arteko
ikaskuntzaren baliokideak dira. Ikaskuntza-arraila hori nabarmena da, batez
ere, jardun-maila handiko ikasleekiko, eta txikiagoa da jardun-maila txikiko
ikasleak alderatzen baditugu. Ildo horretatik, erreferentzia hori funtsezko
ikaskuntza-aldagaietan bananduz gero, ikusten da aldeen arrazoia direla, batik
bat, errepikatze-tasa altuagoa (10 puntutik gorako arraila konparazio askotan),
alde ekonomikoak (5 eta 15 puntu artean, konparatzeko hartzen den
herrialdearen arabera) eta ikasleen ongizatearekin lotutako aldagaiak (7 eta 15
puntu bitartean). Horietan, euskal ikasleek antsietate-mila handiagoa
erakusten dute eskolarekiko eta, beste herrialde batzuekin batera (hala nola
Hego Korea, Estonia, Irlanda edo Kanada), jardunarekiko motibazio-maila
txikienak dituzte. Zientzietarako konpetentzian, gainera, euskal ikasleek
ikaskuntzarekiko atseginean eta autoeraginkortasun zientifikoan dituzten
maila txikiagoek zientzien ikaskuntzan alde nabarmenak dakartzate, batez ere
Estonia, Irlanda eta Kanadarekiko.
Barne-ebaluazioak
Kanpoko ebaluazio hauekin batera, kontuan hartu behar dira ikasleen kalifikazioen
emaitzak, irakasleen baterako judizio jarraituaren adierazgarri baitira eta
hezkuntzaren promozioan funtzionamendu-erabaki errealak arautzen baitituzte.
2016-2017 aldian, ikastetxeen kalifikazioak oso positiboak dira hezkuntza-etapa
guztietan. Izan ere, promozio-tasak % 90etik gorakoak dira, bai Lehen Hezkuntzan
147
(% 98 inguru maila guztietan), bai Bigarren Hezkuntzan (% 90-93 arteko tasak,
mailaren arabera).
Jarraian, etapa bakoitzean promozionatzen duten ikasleen ehunekoaren bilakaera
erakusten da, irakasgai guztiak gaindituta (kalifikazio positiboa) promozionatzen
dutenak bereizirik.
Bigarren Hezkuntzako etapari dagokionez, bereizketa handiagoa egiten da gainditu
ez diren irakasgaien kopurua oinarri hartuta.
95,61 95,62 95,39 96,00 96,54 96,90 97,00
86,07 85,89 86,10 87,00 86,98 86,36 86,52
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Promozionatzen duten ikaslearen%. LH2
Igaro dute. Guztira / Promocionan. Total Kalifikazio positiborekin / Con calificación positiva
96,25 96,41 96,56 97,00 97,94 97,90 98,01
80,94 80,96 81,42 82,00 83,43 82,64 82,61
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Promozionatzen duten ikaslearen%. LH4
Igaro dute. Guztira / Promocionan. Total Kalifikazio positiborekin / Con calificación positiva
96,86 96,99 97,40 98,00 98,17 98,21 98,22
77,73 78,99 79,72 80,00 80,64 80,25 81,92
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Promozionatzen duten ikaslearen%. LH6
Igaro dute. Guztira / Promocionan. Total Kalifikazio positiborekin / Con calificación positiva
148
- - -
90,75 91,23 91,03 92,00 92,52 92,63 93,16
- - -
67,97 69,25 72,19 74,00 72,48 72,50 73,65
- - -
17,43 16,95 14,80 16,00 15,84 15,94 15,09
- - - 5,35 5,02 4,04 2,00 4,21 4,19 4,42
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Promozionatzen duten ikaslearen%. DBH1
Igaro dute. Guztira / Promocionan. Total Gai Guztietan / Con Todo Aprobado1,2,3 Ez Gai / 1,2,3 Suspensos >3 Ez Gai / >3 Suspensos
- - -
89,14 89,60 90,12 91,00 90,24 89,76 90,02
- - -
64,65 65,51 69,08 70,00 68,73 68,33 69,35
- - -
19,75 18,83 16,83 19,00 16,61 16,41 15,87
- - - 4,74 5,26 4,20 2,00 4,90 5,01 4,79
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Promozionatzen duten ikaslearen%. DBH2
Igaro dute. Guztira / Promocionan. Total Gai Guztietan / Con Todo Aprobado
1,2,3 Ez Gai / 1,2,3 Suspensos >3 Ez Gai / >3 Suspensos
- - -
89,14 89,95 90,06 91,00 90,37 89,65 91,04
- - -
64,65 65,77 68,81 69,00 68,50 66,96 69,77
- - -
19,75 20,69 18,27 21,00 18,78 19,54 18,47
- - - 4,74 3,48 2,97 1,00 3,08 3,15 2,80
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Promozionatzen duten ikaslearen%. DBH3
Igaro dute. Guztira / Promocionan. Total Gai Guztietan / Con Todo Aprobado
1,2,3 Ez Gai / 1,2,3 Suspensos >3 Ez Gai / >3 Suspensos
149
Konpetentzia-arlo bakoitzean 2016-2017 ikasturtean lortutako kalifikazioei
buruzko analisian ikusten denez, Lehen Hezkuntzako etapan kalifikazio altuenak
Gorputz Hezkuntzari eta Arte Hezkuntzari dagozkie (7,5 inguru), eta txikienak,
ordea, Euskaran lortu dira (7tik behera maila guztietan).
Mailaren arabera, ez da aldakuntza esanguratsurik ikusten. Hala ere, bosgarren
mailan jaitsiera orokorra da jakintzagai guztietan.
DBHn, kalifikazioak, oro har, baxuagoak dira Lehen Hezkuntzako etapan baino, eta
6 inguruan daude konpetentzia gehienetan.
Mailaren arabera, DBHko lehen hiru mailetako kalifikazioak antzekoak dira. Dena
den, aipatzekoa da kalifikazio altuenak laugarren mailan lortzen direla: igoera 2
puntukoa ere da konpetentzia batzuetan (matematika, biologia eta geologia).
- - -
90,47 90,86 91,92 94,00 92,61 92,59 93,23
- - -
69,33 70,16 72,43 74,00 73,05 73,05 74,27
- - -
21,14 20,70 19,09 18,00 19,52 19,52 18,96
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Promozionatzen duten ikaslearen%. DBH4
Titulu Proposamena / Propuesta Título Gai Guztietan / Con Todo Aprobado
1,2,3 Ez Gai / 1,2,3 Suspensos
0,00
1,00
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
7,00
8,00
9,00
10,00
Natur Z. Giza Z. Euskal L. Gazt. L Matem Atzerri H. Hezkartistik
GorputzHezk
Emaitzak LHn, konpetentzien arabera (2016-2017)
L.H. 1
L.H. 2
L.H. 3
L.H. 4
L.H. 5
L.H. 6