Eurosporti - Missioni of UNIVERSI College

1

Eurosporti Revistë profesionalo shkencore

(Botimi 1)

Dhjetor 2008 Prishtinë

Bartësi Privat i Arsimit të Lartë

KOLEGJI UNIVERSITAR PËR EDUKIM

SPORTIV “EURO-SPORTI”

Private Provider of Higher Education

UNIVERSITY COLLEGE FOR SPORT

EDUCATION “EURO-SPORTI”

Eurosporti – Revistë profesionalo shkencore

Kryeredaktor:

Beqir Hasangjekaj

Redaktor:

Abedin Bahtiri

Këshilli Botues:

Enver Gjinolli, Behlul Brestovci, Abedin Bahtiri, Agron

Rexhepi, Masar Nixha, Neshet Koshi, Sami Sermaxhaj,

Faik Çitaku; Merita Shala

Lektor:

Isak Havolli

Rregullimi kompjuterik dhe ballina:

Fadil Luta

Botues:

Kolegji Univeritar për Edukim Sportiv “Eurosporti”

Tirazhi:

150 copë

Formati:

250 mm x 176 mm

U shtyp në:

Shtypshkronjën: “Mozaiku”, Podujevë

Prishtinë 2008

Përmbajtja

Historiku i kolegjit universitar për edukimin sportiv “euro sporti” ........... 1 Dr. Sci. AGRON M. REXHEPI & Prof.Dr. BEHLUL BRESTOVCI .......... 5

Dallime morfo-funksionale ndërmjet sportistëve dhe josportistëve .......... 5 Dr.sc. ABEDIN BAHTIRI ........................................................................... 13

Dallimet ndërmjet sportistëve dhe josportistëve në ndryshoret

antropometrike ......................................................................................... 13 Dr. S. BUJAR TURJAKA & Dr.Sc. AZIZ DUJAKA ................................. 21

Ndikimi i disa faktorëve antropometrik motortik dhe fiziologjikë në

suksesin garues te skitarët e disiplinave alpike ........................................ 21 Mr.sc.SAMI SERMAXHAJ ........................................................................ 39

Ndikimi i disa ndryshoreve antropometrike dhe motorikës specifike në

suksesin e lojës së futbollistësve juniorë të ligës së parë të kosovës ....... 39 Mr.Sci.NIJAZI UKSHINI & Prof.Emeritus: BEQIR HASANGJEKAJ ..... 47

Parashikimi i rezultatit të testit vlerësues të aftësive motorike të

studentëve të kolegjit universitar për edukim sportiv “eurosporti”.......... 47

Dr.sc. AGRON REXHEPI & Dr.sc. ABEDIN BAHTIRI ........................... 55 Dallimet funksionale ndërmjet pjesëmarrësvekosovarë dhe të huaj në

maratonën ndërkombëtare prishtina – 2002 ............................................. 55

Dr.sc. ENVER GJINOLLI ........................................................................... 64

analiza e planprogramit mësimor të shkollës së mesme të ulët për

lëndën e futbollit....................................................................................... 64 SHEFQET XHAKA..................................................................................... 70

Si ndikon gjinia në pëlqyeshmërinë e sporteve të ndryshme ................... 70 Prof.emeritus-BEQIR HASANGJEKAJ & Mr. NIJAZI UKSHINI ............ 78

Dy probleme kyçe të eukatës fizike dhe sportive në kosovë.................... 78 Dr.sc. AZIZ DUJAKA &Dr. BUJAR TURJAKA ....................................... 82

Teknika e sllallomit te skitarët kulmor me skitë e modelit *carving* e

përcaktuar me parametrat biomekanik (kinematiko– dinamik) ............... 82 Mr.sc. ENVER TAHIRAJ ......................................................................... 112

Menaxhimi i klubit sportiv ..................................................................... 112 VISAR DULI ............................................................................................. 118

Analiza e kampionatitit evropian në futboll - austria dhe zvicra 2008 .. 118 Udhëzime për autorët ............................................................................. 134 In memoriam .......................................................................................... 136

1

Historiku i kolegjit universitar për edukimin sportiv “euro

sporti”

Duke qenë të njohur mirë me situatën e edukimit sportiv në Kosovë e më gjerë në

trojet shqiptare jashtë Kosovës, në pajtim me kërkesat bashkëkohore, me iniciativën e z.

Mustafë Havollit dhe të ekspertëve prof.dr. Hysen Rakovica, prof.dr. Faik Çitaku, prof.dr.

Enver Gjinolli, profesor emeritus Beqir Hasangjekaj dhe Njazi Ukshini –profesor, u formua

Asambleja themeluese, e cila duke u bazuar në nenin 34 pika 4.1 (k) dhe nenit 10.1-107,

nenit 11.1-11.10 dhe nenit 22-1-22.7 të Ligjit mbi Arsimin e Lartë të Kosovës, në mbledhjen

e vetë të mbajtur me 15 shkurt 2005 mori vendim për themelimin e institucionit të Arsimit të

Lartë- Kolegjit për edukim sportiv “Eurosport”. Konform këtij vendimi u shpallën konkursi

për pranimin e studentëve në vitin e parë të studimeve (gjeneratës së parë) 2005/2006 dhe

konkursi për kuadrin profesional dhe për personelin e administratës.

Programi i studimeve i Kolegjit Universitar është hartuar sipas deklaratës së Bolonjës

dhe është licencuar nga MASHT të Kosovës.

Asambleja themeluese zgjodhi organet udhëheqëse të Kolegjit: Bordin, Pleqësinë dhe

KSHM. Mustafa Havolli, u emërua drejtor, prof.dr. Hysen Rakovica, dekan, professor

emeritus Beqir Hasangjekaj, prodekan, Fadil Luta-jurist, sekretar, Islam Havolli, menaxher,

Abedin Bahtiri, koordinator ECTS dhe për sigurimin e cilësisë.

Në shtator të vitit 2007, (pas vdekjes së ish-dekanit, dr. Hysen Rakovicës) prof.Asoc.

Enver Gjinolli, u zgjodh dekan. Duhet theksuar se KMSH gjithnjë është duke përcjellë të

arriturat bashkëkohore të arsimit të lartë të kësaj lëmie dhe në përputhje me kushtet dhe

kërkesat janë duke u bërë rishikime të planprogrameve mësimore. Gjithashtu KMSH është

duke përgatitur kuadrin e ri profesional për të ardhmen.

Tani për tani, duhet theksuar, për të gjitha lëndët mësimore të përfshira në Planin dhe

programin mësimor, kuadri është me eksperiencë dhe me thirrje adekuate, si profesionale

ashtu edhe shkencore.

Momentalisht në marrëdhënie të rregullt të punës janë :

Prof ass Abedin Bahtiri për lëndën e atletikës, Kineziterapisë (bartës), tenis dhe

pingpong

Prof ass Neshet Koshi për gjimnastikën sportive dhe Not

Prof. asoc. Enver Gjinolli për volejboll dhe futboll

2

Prof. dr. Masar Nixha për basketboll dhe ski,

Prof. emeritus Beqir Hasangjekaj për psikomotorikë, lojëra elementare dhe metodikë,

Dr.sc. Merita Shala, Metodika e edukimit fizik në edukimin parashkollor dhe

Pedagogjia e Sportit

Besnik Telai, Historia e Kulturës Fizike, Gjimnastikë Ritmike me Vallëzim,

Metin Dalip, Fiziologji e Sportit,

Shkëlzen Shala, Asistent për Sportet Mundëse,

Arta Ibrani, demonstratore, Kineziterapi

Bashkëpunëtor të jashtëm

Prof Xhevdet Rusinovci, gjuhë angleze

Ligjerues Miftar Haklaj, Kineziologji

Prof. ass Agron Rexhepi, mjekësi sportive dhe Të ushqyerit e sportistëve,

Prof. ass Aziz Dujaka, biomekanikë,

Prof. ass Bashkim Baxhaku, Informatika në sport

Prof. ass Bujar Turjaka, rekreacion,

Prof. ass Linda Grapci, Anatomi

Prof dr. Behlul Brestovci, Metodologjia e hulumtimeve shkencore

Prof. dr. Faik Çitaku, Hendboll dhe Teoria e trajnimit sportiv

Asistentët:

Bujar Begu, Basketboll

mr. Enver Tahiraj, Volejboll

mr. Fatlum Graiçevci, Atletikë

Jeton Havolli, Hendboll,

mr. Sami Sermaxhaj, Futboll,

mr.Violeta Berisha, Fiziologji

Demonstratorët:

Mr.sc. NijaziUkshini psikomotorikë, metodikë dhe fitnes,

Mr.sc. Azbije Muçolli, vallëzim me gjimnastikë ritmike,

Për organizimin dhe zhvillimin e procesit mësimor, Kolegji posedon infrastrukturë të

përshtatshme dhe të volitshme si:

dy palestra për lëndët praktikë sportive (lojërat, gjimnastikë sportive, vallëzim me

gjimnastikë ritmike),

tri mësonjëtore për mësim teorik, bibliotekën, kabinetin për informatikë, zyrat për

drejtor, dekan e prodekanë, për sekretar e menaxher, zyra për sigurimin e cilësisë si

dhe kthinat për personelin ndihmës.

Në ndërtim e sipër janë dy pishina për mësimin e notit me dimensione 25X 12.5 m.

dhe 16,66X 10 m, pastaj lokalet për Mjekësinë sportive, për fitnes dhe 6 (klasë) për

Shkollën e mesme te edukatës fizike dhe sportive, fusha e futbollit të vogël dhe dy

fusha për tenis.

3

Mësimin e vijojnë: në vitin e katërt 17 studentë, në vitin e tretë 21 studentë dhe në

vitin e dytë 15.

Rregullisht janë mbajtur (për festa të ndryshme) gara, në futboll të vogël, basketboll,

volejboll, pingpong dhe hendboll

KMSH vazhdimisht ka trajtuar çështjet me rëndësi profesionale duke pasur për synim

përmirësimin e kushteve të studimeve, në mënyrë që kuadrat që dalin nga kolegji të pajisen

me sa më shumë dituri e shkathtësi për ta përballuar më me sukses tregun e punës. Mësimi

në terren (ski dhe not) është organizuar në Brezovicë, përkatësisht në det, kurse praktika

pedagogjike nga lënda e Metodikës është organizuar në shkollat e arsimit të mesëm të ulët

dhe të lartë.

4

5

Dr. Sci. AGRON M. REXHEPI & Prof.Dr. BEHLUL BRESTOVCI

Dallimet morfo-funksionale ndërmjet sportistëve dhe

josportistëve

ABSTRAKTI

Lëvizja është funksioni më i rëndësishëm i ekzistimit të organizmit të njeriut,

ndërkaq të gjitha funksionet tjera janë të ndërlidhura me lëvizjen. Me fjalë tjera lëvizja është

faktor shumë i rëndësishëm i jetës.

Qëllimi i këtij punimi ka qenë vërtetimi i ndikimit të aktiviteteve fizike në disa

dimensione morfologjike dhe fiziologjike. Matjet janë bërë në 166 entitete kosovare të

moshës 18-25 vjeçare, prej tyre 74 entitete kanë përfaqësuar grupin e sportistëve (futbollistë

të nivelit të parë garues të Kosovës) dhe 92 entitete kanë përfaqësuar grupin e josportistëve.

Për vërtetimin e dallimeve sinjifikante ndërmjet dy grupeve të matura është aplikuar

T-testi dhe analiza diskriminative kanonike. Përmes T-testit janë vërtetuar dallime

sinjifikante ndërmjet dy grupeve në të gjitha ndryshoret fiziologjike (frekuenca e zemrës,

tensioni sistolik, tensioni diastolik, marrja maksimale absolute dhe relative e oksigjenit),

përderisa në ndryshoret morfologjike vetëm lartësia trupore tregon dallime sinjifikante.

Analiza diskriminative kanonike tregon dallime sinjifikante ndërmjet dy grupeve në grup-

ndryshoret e matura.

Fjalët boshte: lëvizja, futbollistë, josportistë, t-test, analiza kanonike diskriminative.

ABSTRACT

The motion is the most important function of the human being, whereas all other

functions are correlated with the motion. In other way the motion is very important

condition of the life.

The purpose of this study was to verify the influence of physical activity on some

morphological and physiological dimensions. The measures have been done on 166 entities

from Kosova, aged 18-25 years, 74 of them had represented the sportsmen group (soccer’s

of the first competition level of Kosova) and 92 entities had represented the non-sportsmen

group.

6

The significance of the differences between two treated groups was tested through T-

test for independent groups and Canonical Discriminative Analyses.

The T-test showed significant differences between two groups in all tested

physiological variables (heart rate, systolic blood pressure, diastolic blood pressure,

maximal absolute oxygen uptake and maximal relative oxygen uptake) and body height.

Canonical discriminative analyses showed significance multidimensional (in all

measured group-variables) differences between two treated groups.

Key words: motion, soccer’s, non-sportsmen, t-test, canonical discriminative

analyses.

HYRJE

Njeriu nё kuptimin kibernetik ёshtё njё sistem shumëdimensional me veti

automatike, i pёrbёrё nga shumё nënsisteme tjera tё ndërlidhura qё funksionojnë duke e

ndihmuar njëra tjetrёn si njё tёrёsi e pandashme. Ndёrlidhjen dhe pandashmёrinё ndërmjet

nënsistemeve tё njeriut e dëshmon edhe fakti se rritja apo ulja e aktivitetit tё njërit nënsistem

ndikon nё aktivitetin e nënsistemeve tjera, e njëjta gjё do të ndodhte edhe nё raste tё

patologjive tё ndryshme.

Aftësia njerëzore është forca më produktive dhe më revolucionare e kohës së

tanishme. Të arriturat e mëdha në shkencë bënë që të përmirësohen kushtet e jetës.

Kompjuterizimi bëri që tempoja e aktiviteteve tona fizike të bie me të madhe - si rezultat

pason rritja e numrit të sëmundjeve të sistemit kardiovaskular, sëmundjeve (deformimeve) të

sistemit lokomotor, sëmundjeve neuropsikiatrike etj. Që ta vëmë në zbatim thënien se më e

mirë është parandalimi se shërimi, atëherë duhet më me seriozitet ti qasemi edukimit për

Kulturë Fizike – të rritet intensiteti i lëvizjeve të çfarëdo natyre qofshin: aktivitete sportive

apo rekreacion.

Përmes jetës fizikisht aktive dhe të ushqyerit të shëndoshë ne do të gjallёrojmё jetën

tonë, do ta bëjmë më dinamike dhe më të frytshme (10).

Si konstatim i përgjithshëm dhe i përbashkët i dijetarëve të shumtë është se lëvizja

është funksioni më i rëndësishëm i ekzistimit të organizmit të njeriut, ndërkaq të gjitha

funksionet tjera janë të ndërlidhura me lëvizjen, me fjalë tjera lëvizja është kusht i jetës(5,10).

7

Si hapësira morfologjike ashtu edhe hapësira fiziologjike janë nën ndikimin e faktorit

endogjen mbi 90 % (4). Faktori ekzogjen edhe pse në % ka ndikim shumë më të vogël se

faktori endogjen, nëse vepron në kohë dhe moment të caktuar është shumë i madh.

Në parim të gjithë ata që bëjnë jetë fizikisht aktive realizojnë vlera më të mëdha të

parametrave spirometrik dhe të marrjes maksimale të oksigjenit krahasuar me ata që bëjnë

nuk janë fizikisht aktiv(8,10). Qëllimi i këtij punimi ka qenë të vërtetohen dallimet sinjifikante

në hapësirën e ndryshoreve morfologjike dhe fiziologjike ndërmjet grupit të sportistëve dhe

josportistëve, respektivisht të vërtetohet ndikimi i lëvizjeve të organizuara në këto ndryshore

(2).

METODA E PUNËS

Mostra e hulumtuar është e gjinisë mashkullore, mosha 18-25 vjeçare. Grupi i

sportistëve (G1) përfshin 72 futbollistë të nivelit të parë garues të Kosovës, ndërsa grupi i

josportistëve (G2) 92 entitete.

Mostra e ndryshoreve përmban dy ndryshore morfologjike dhe pesë fiziologjike:

MPESHA-pesha trupore (kg);

MLARTTR-lartësia trupore (mm);

FPULSI-frekuenca e zemrës në gjendje pushimi (të rrahurat e zemrës/min);

FTENSI-tensioni sistolik (mmHg);

FTENDI-tensioni diastolik (mmHg);

FVO2max.abs.-marrja maksimale absolute e oksigjenit (l/min);

FVO2max.rel.-marrja maksimale relative e oksigjenit (ml/kg/min).

Matja e ndryshoreve është bërë sipas kritereve të Programit Biologjik Ndërkombëtar

(1). Ndryshoret fiziologjike: PULSI, TENSI DHE TENDI janë matur derisa entitetet kanë

qenë në gjendje pushimi, ndërsa marrja maksimale e oksigjenit është kalkuluar sipas

formulës së Dobelnit pas ekzekutimit të testit të Astrandit (ngasje e ergociklit për 5 minuta

në ngarkesë 150 W për sportistë dhe 100 W për josportistë, me shpejtësi pedalimi 60/min.).

Për ekzekutimin e testit të Astrandit është përdorur ergoçikleta për diagnostikime kardio-

pulmonare tip E200, prodhim i Cosmed-it.

Përpunimi i të dhënave të fituara nga matjet është bërë sipas programit statistikor

SPSS për Windows, versioni 15. Janë llogaritur treguesit themelorë statistikorë për të dy

grupet (mesatarja aritmetikore dhe devijimi standard), ndërkaq rëndësia statistikore e

8

dallimeve ndërmjet grupeve për çdo ndryshore veç e veç është llogaritur përmes T-testit,

përderisa vërtetimi i dallimeve në grup ndryshoret e matura, respektivisht potencimi i

ndryshoreve që më së miri e bëjnë diskriminimin e grupeve është bërë përmes analizës

diskriminative kanonike.

REZULTATET

Rëndësia e dallimeve një dimensionale (për çdo variabël të matur) ndërmjet dy

grupeve të matura është testuar përmes t-testit për grupe të pavarura. Në bazë të vlerave të

paraqitura në tabelën nr. 1, shohim se grupi i sportistëve (G1) dhe i josportistëve (G2)

tregojnë dallime sinjifikante në të pesë ndryshoret e matura fiziologjike, si dhe në lartësinë

trupore, ndërkaq në peshën trupore jo (t-testi 1.96 dhe Sig < .05).

Tabela 1

Ndryshoret : X G1 X G2 G1 G2 t-vlera df Sig

ALARTË 1780.47 1761.32 55.85 51.40 2.295 164 .023

APESHA 70.76 71.84 7.44 8.84 -0.841 164 .401

FTENSI 114.32 119.89 8.04 8.42 -4.321 164 .000

FTENDI 76.22 78.55 5.22 7.02 -2.383 164 .018

FPULSI 73.68 77.67 11.5 13.12 -2.061 164 .041

VO2max.abs. 3.42 2.79 .29 .29 13.715 164 .000

VO2max.rel. 48.74 39.43 6.02 6.12 9.802 164 .000

Përmes analizës diskriminative kanonike janë testuar dallimet shumëdimensionale

(në grup ndryshoret e matura) ndërmjet grupeve të testuara, si dhe janë potencuar ndryshoret

që e bëjnë diskriminimin më të mirë të grupeve. Ndërkaq, në bazë të natyrës së funksionit

diskriminues janë fituar karakteristikat e këtyre grupeve (Tabela 2).

Matrica e fituar është singulare, përmban një variabël diskriminuese me rrënjë

karakteristike = 1.56, koeficient korelacioni kanonik Rc = .78. Sistemi i ndryshoreve

morfologjike dhe fiziologjike ndërmjet grupit G1 dhe G2, ka forcën diskriminuese Wilk’s

= .39, testi i rëndësisë statistike të forcës diskriminuese ka vlerën X² = 151.13, për df = 7

shkallë të lirisë, me sinjifikancë Sig = .00.

Në bazë të nivelit të rëndësisë së dallimit Sig = .00 < .01, vërtetojmë se grupi i

sportistëve (G1) dhe i josportistëve (G2) në hapësirën manifeste të ndryshoreve

morfologjike dhe fiziologjike statistikisht dallohen ndërmjet veti.

9

Tabela 2 - funksioni diskriminues

Fcn Rc Wilks’ X² df Sig

1 1.564 .781 .390 151.129 7 .000

Renditja e ndryshoreve sipas madhësisë së korelacionit brenda funksionit

diskriminues (matrica strukturore) është paraqitur në tabelën 3.

Tabela3. - matrica strukturore

Ndryshoret : Func1

VO2max.abs. .856

VO2max.rel. .612

TENSI -.270

TENDI -.149

LARTTR .143

PULSI 0 -.129

PESHTR -.053

Në tabelën 4 janë paraqitur centroidët e grupeve, respektivisht mesatarja aritmetikore e

vlerave diskriminuese për secilin grup në raport me funksionin diskriminues.

Tabela 4 – centroidët e grupeve

Function

Futbollistët 1.386

Josportistët -1.115

Në Figurën 1 është paraqitur grupimi i entiteteve në bazë të vlerave të realizuara në

ndryshoren VO2 max. abs.-marrja maksimale absolute e oksigjenit.

10

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

0 50 100 150 200

Nr.i entiteteve

VO

2m

ax

.ab

s

Figura 1 – paraqitja grafike e shpërndarjes së vlerave të vo2max.abs

DISKUTIMI DHE PËRFUNDIMI

Ndikimi i aktiviteteve fizike në dimensionet morfologjike dhe fiziologjike është i

pamohueshëm (2,7).

Në bazë të rezultateve të tabelës 1 mund të konkludojmë se grupi i sportistëve dhe i

josportistëve tregojnë dallime sinjifikante në të gjitha ndryshoret e matura, përveç në

ndryshoren pesha trupore.

Në bazë të të dhënave nga tabela 3, ku është paraqitur radhitja e ndryshoreve sipas

madhësisë së korelacionit brenda funksionit diskriminues, dhe tabelës 4, ku janë paraqitur

centroidët e grupeve në raport me funksionin diskriminues, mund të identifikojmë

ndryshoret që më së miri e bëjnë diskriminimin e grupeve.

Ndryshoret që më së miri i dallojnë grupet janë: VO2max.abs.-marrja maksimale

absolute e oksigjenit dhe VO2max.rel.-marrja maksimale relative e oksigjenit.

Grupi i sportistëve karakterizohet me marrje më të madhe të oksigjenit (absolute dhe

relative), shtypje të gjakut më të ultë dhe frekuencë të zemrës më të vogël në gjendje

pushimi, si dhe lartësi të trupit më të madhe krahasuar me josportistët (7).

11

Marrja maksimale e oksigjenit tregon gjendjen funksionale të sistemit

kardiorespirator, ndërkaq është një tregues i besueshëm i përgatitjes fizike të një entiteti

(3,4,5). Kjo ndryshore fiziologjike deri 93% është e determinuar nga faktori gjenetik, mirëpo

dallimi i madh ndërmjet sportistëve dhe josportistëve në këtë ndryshore tregon efikasitetin e

ndikimit të faktorit ekzogjen kur vepron në kohë të duhur dhe ashtu si duhet (aktivitetet

fizike me frekuencë, kohëzgjatje dhe intensitet optimal)(7).

Të tri ndryshoret tjera fiziologjike, që shkojnë në favor të sportistëve, kanë të bëjnë

me vetë punën e zemrës. Aparati i qarkullimit të gjakut, në mënyrë të veçantë zemra, bën

integrimin e tërë organizmit të njeriut. Organi i parë që pëson ndryshime strukturale dhe

funksionale (vetia adaptuese) gjatë aktiviteteve të rregullta fizike të llojit të qëndrueshmërisë

është zemra. Për 5-6 javë stërvitje arrihet bradikardia sportive, ndërsa për 2-3 vite zemra

sportive(3,4,5). Vëllimi sistolik i zemrës së sportistit rritet në llogari të vëllimit rezervë të

zemrës. Zvogëlimi i të rrahurave të zemrës së sportistit, si dhe rritja e vëllimit sistolik në

qetësi, flet për një adaptim të mirë të zemrës në ngarkesat fizike të llojit të qëndrueshmërisë

(5,6,9). Aktivitetet sportive të rregullta e inhibojnë veprimin e sistemit nervor simpatik në

sistemin kardiovaskular, përderisa e stimulojnë ndikimin parasimpatikusit. Krejt kjo bënë që

sportisti që ngacmohet me aktivitete të tilla fizike të manifestojë frekuencë më të vogël të

zemrës (por vëllim goditës më të madh) dhe shtypje të gjakut më të ulët.

Lartësia më e madhe trupore te grupi i sportistëve tregon ndikimin pozitiv të

aktiviteteve fizike në rritje dhe zhvillim të njeriut(4). Ky adaptim morfo-funksional i

organizmit i mundëson sportistit kryerjen e aktiviteteve fizike me një efikasitet më të madh

dhe me lodhje më të vogël (5,6,9).

12

LITERATURA

BUZINA, R. i sur.: Praktikum biološke antropologije, Zagreb, 1975.

CANAJ, P.: Përshtatja e sistemeve kardiovaskulare dhe respiratore ndaj ngarkesave

të larta në ekipet e futbollit. Tiranë.

HEIMER, S., CAJAVEC, R. i sur.: Medicina Sporta. Zagreb, 2006.

MEDVED, R.: Sportska medicina. Zagreb, 1986.

MCARDLE, W.D., KATCH, F.I., KATCH, V.L.: Exercise physiology. Fourth

Edition, Lippincott Williams& Wilkins, Baltimore, Meriland, 1996.

POWERS, S. K. & HOWLEY, E. T.: Exercise physiology.International edition. New

York, 2001.

REXHEPI, A.: Lidhmëria ndërmjet variablave morfologjike, fiziologjike dhe

biokimike te grupi i sportistëve dhe josportistëve. Disertacioni i doktoratës. Prishtinë, 2003.

Rexhepi, A., Meka, V.: Smoking Of Tobacco And Physiological Functional Skills,

The internet Journal of Pulmonary Medicine, 2008. Volume 10, Number 1. Accessed

27/07/2008. Available from:

http://www.ispub.com/ostia/index.php?xmlFilePath=journals/ijpm/vol10

n1/smoking.xml

SCOTT K., EDWARD T. H.: Exercise Physiology, New York, 2001;

WHO/FIMS Committee on Physical Activity for Health.Exercise for health. Bull.

World Health Organ. 1995.

CHATTERIEE, S., NAG, K. S., DEY, K. S.: Spirometric Standards for Non-

Smokers and Smokers of India (Eastern Region). Japanese Journal of Physiology, 38, 283-

298, 1988. Accessed 07/03/2008. Available from:

http://www.journalarchive.jst.go.jp/jnlpdf.php?cdjournal=jjphysiol1950&cd

vol=38&noissue=3&startpage=283&lang=en&from=jnlabstract

13

Dr.sc. ABEDIN BAHTIRI

Dallimet ndërmjet sportistëve dhe josportistëve në disa

ndryshore antropometrike

ABSTRAKTI

Aktivitetet sportive, qoftë rekreative apo to të organizuara në nivel kulmor, janë një

prej lëmenjve për të cilët të rinjtë tregojnë interesim të konsiderueshëm.

Qëllimi i punimit ka qenë vërtetimi i dallimeve ndërmjet grupit të sportistëve dhe

josportistëve të moshës së njëjtë në disa ndryshore antropometrike. Mostra e entiteteve është

nxjerrur nga popullata shqiptare (nga Kosova), të moshës 18 - 35 vjeçare, gjinia

mashkullore. Për gjetjen e dallimeve ndërmjet dy grupeve të trajtuara, janë testuar 300

entitete (150 sportistë dhe 150 josportistë). Grupi i sportistëve, janë garues të nivelit të parë

të Kosovës në futboll, atletikë, basketboll, boks dhe tenis.

Për të arritur deri te të dhëna relevante në këtë drejtim janë përdorur metoda

statistikore për përpunimin e të dhënave të ndryshoreve antropometrike. Përmes Testit-T

janë vërejtur dallime të rëndësishme gati në të gjitha ndryshoret morfologjike, përveç

ndryshoreve pesha e trupit dhe perimetri i kofshës.

Grupi i josportistëve karakterizohet me ind dhjamor nënlëkuror më të shprehur në

bark, në shpinë, në krah dhe në kofshë, po ashtu edhe me vëllim më të shprehur të trupit në

regjionin e gjoksit, barkut dhe të krahut;

Meqenëse këta parametra morfologjikë vetëm 50 % janë nën ndikimin e

trashëgimisë, atëherë ky ndryshim në të mirë të sportistëve mund t’i atribuohet aktiviteteve

të rregullta fizike, të cilave u nënshtrohen sportistët.

HYRJE

Popullata e Kosovës në pjesën dërrmuese të saj përbëhet nga të rinjtë. Pjesëmarrja e

rinisë sonë në aktivitete sportive, sidomos në aktivitetet e organizuara nga institucionet e

caktuara është pothuaj margjinale. Vetëm një pjesë e vogël e popullatës sonë, merret me

sport në mënyrë sistematike në nivel amator me tendencë të kalimit në nivele kulmore. Duke

e ditur nivelin e sportit kulminant, në botë, nuk mund të thuhet se sporti ynë është në atë

shkallë dhe do të nevojitet një kohë e caktuar për ta arritur.

14

Në këtë punim do të prezantohet një pjesë e statusit antropologjik të grupit të

sportistëve dhe josportistëve, veçanërisht të dimensionit antropometrik, te ata parametra të

cilët janë më tepër nën ndikimin e faktorëve të jashtëm, përkatësisht të aktiviteteve fizike.

Qëllimi i këtij punimi ka qenë vërtetimi i dallimeve në disa veçori antropometrike

ndërmjet sportistëve dhe josportistëve të Kosovës.

METODAT E PUNËS

MOSTRA E TË TESTUARVE

Mostra e entiteteve është nxjerrur nga popullata shqiptare (nga Kosova), të moshës

18 - 35 vjeçare, gjinia mashkullore.

Që të hulumtohen karakteristikat dhe dallimet ndërmjet grupit të sportistëve dhe

grupit të josportistëve, janë testuar 150 sportistë dhe 150 josportistë. Grupi i sportistëve, janë

garues të nivelit të parë të Kosovës në futboll, atletikë, basketboll, boks dhe tenis.

Grupi i josportistëve, i takojnë profesioneve të ndryshme

MOSTRA E NDRYSHOREVE

Ndryshoret morfologjike

Te çdo individ janë matur 12 ndryshore morfologjike të trupit. Të gjitha matjet

morfologjike janë bërë me instrumente klasike antropometrike, sipas udhëzimeve dhe

kritereve të Programit Biologjik Ndërkombëtar (Weiner dhe Lourie, 1969) dhe të

praktikumit të antropologjisë biologjike (Buzina me bashkëpuntorë, 1975).

Ndryshoret morfologjike të trupit:

MLTRUP - lartësia trupore;

MPTRUP - pesha trupore;

MPEKRA - perimetri i krahut;

MPEGJO - perimetri i gjoksit;

MPEBAR - perimetri i barkut;

MPEKOF - perimetri i kofshës;

MPEKRC – perimetri i kërcirit;

MINKRA - indi dhjamor nënlëkuror në krah;

MINSHPI - indi dhjamor nënlëkuror në shpinë;

MINBAR - indi dhjamor nënlëkuror në bark;

MINKOF - indi dhjamor nënlëkuror në kofshë;

MINKRC – indi dhjamor në kërci.

15

REZULTATET DHE DISKUTIMI

TESTI-T PËRNDRYSHORET MORFOLOGJIKE

Tabela 1. Testi-T

Grupi Mean Std. Dev St. Err M t Sig.

APESHA josportistët 72.3080 9.3347 .7622 .533 .594

sportistët 71.6980 10.4509 .8533 .533 .594

ALATR josportistët 1759.8267 51.0946 4.1719 -2.391 .017

sportistët 1778.4667 80.6621 6.5860 -2.391 .018

APEKRA josportistët 286.6000 26.3202 2.1490 3.336 .001

sportistët 276.3000 27.1481 2.2166 3.336 .001

APEGJO josportistët 939.2667 63.4541 5.1810 4.706 .000

sportistët 906.9733 55.1124 4.4999 4.706 .000

APERBA josportistët 810.1200 82.3121 6.7208 3.650 .000

sportistët 779.1000 63.6947 5.2007 3.650 .000

APERKOF josportistët 545.4067 46.5527 3.8010 -.099 .921

sportistët 545.9200 43.1384 3.5222 -.099 .921

APEKRC josportistët 361.5600 26.8227 2.1901 -2.447 .015

sportistët 370.0000 32.6390 2.6650 -2.447 .015

AIDHKRA josportistët 91.9467 47.1120 3.8467 2.916 .004

sportistët 78.0467 34.4781 2.8151 2.916 .004

AIDHSHP josportistët 105.3867 46.6579 3.8096 3.798 .000

sportistët 87.3533 34.7094 2.8340 3.798 .000

AIDHBAR josportistët 146.1000 91.2995 7.4546 5.680 .000

sportistët 95.4267 60.0227 4.9008 5.680 .000

AIDHKOFS josportistët 156.6200 95.7888 7.8211 5.253 .000

sportistët 106.8533 65.4739 5.3459 5.253 .000

AIDHKËRC josportistët 91.1867 46.7844 3.8199 2.213 .028

sportistët 80.1067 39.6261 3.2355 2.213 .028

Hulumtimi i dallimeve ndërmjet sportistëve dhe josportistëve është bërë përmes

Testit-T dhe analizës diskriminative.

Mënyra më e thjeshtë e dallimit të grupeve të entiteteve në një ndryshore është kur

krahasohen mesataret aritmetikore të tyre. Testimi i rëndësisë së ndryshimit ndërmjet

mesatareve aritmetikore të dy grupeve të entiteteve në një ndryshore bëhet me ndihmën e

testit-t (tabela nr.1). Me këtë test vërtetojmë se sa herë është më i madh ndryshimi ndërmjet

dy mesatareve aritmetikore se gabimi standard i tyre.

Në bazë të të dhënave të paraqitura në tabelën nr. 1, shohim se ekzistojnë dallime të

rëndësishme gati në të gjitha ndryshoret morfologjike, përveç ndryshoreve pesha e trupit dhe

perimetri i kofshës.

16

Për të vlerësuar dallimet ndërmjet grupit të sportistëve dhe grupit të josportistëve,

përmes ndryshoreve të hapësirës morfologjike, është përdorur analiza diskriminuese

kanonike e paraqitur në tabelën 2, e cila përmban këto të dhëna:

funksioni diskriminues (Fcn),

rrënja karakteristike e barazimit (λ),

koeficienti i korelacionit kanonik (Rc),

Lambda e Wilks-it ’λ – kriteri për forcën diskriminuese të ndryshoreve tëaplikuara,

Testi i Bartlet-it X² – teston rëndësinë statistike të ekuacionit diskriminues,

shkallët e lirisë (df),

niveli i rëndësisë së funksionit diskriminues (Sig).

Tabela 2. Funksioni diskriminues kanonik

Func. λ Rc Wilks' λ X² df Sig.

1 .517 .584 .659 121.890 11 .000

Pasiqë, në këtë punim, hulumtohen dallimet ndërmjet dy grupeve, është fituar vetëm

një amëz. Është izoluar një funksion diskriminues (tabela nr.2), me rrënjë karakteristike të

barazimit diskriminues λ=.517. Korelacioni ndërmjet funksionit diskriminues dhe

funksionit linear të sistemit të ndryshoreve, respektivisht koeficienti i korelacionit kanonik, i

cili mund të quhet edhe koeficienti i diskriminimit kanonik, ka vlerë Rc=.584. Kriteri për

forcën diskriminuese të ndryshoreve morfologjike, të përdorura, është caktuar përmes

lambdës së Wilks-it ‘λ=.659, ndërsa rëndësia statistike e barazimit diskriminues është

testuar me test-in e Bartlet-it X²=121.890, për df=11 shkallë të lirisë. Niveli i rëndësisë i

funksionit diskriminues (Sig=.000) tregon vlefshmërinë statistike të këtij funksioni.

Në bazë të vlerës së nivelit të rëndësisë statistike të funksionit diskriminues

(Sig=.<.01), mund të përfundohet se grupi i sportistëve dhe grupi i josportistëve, në sistemin

e ndryshoreve manifeste morfologjike, kanë dallime statistikisht të vlefshme.

Për të njohur strukturën e funksionit diskriminues shërben amëza strukturore (tabela 3), ku

mund të shihen korelacionet ndërmjet ndryshoreve të hapësirës morfologjike dhe funksionit

diskriminues.

17

Tabela 3. Amëza strukturore

1

AIDHBAR .458*

AIDHKOFS .423*

APEGJO .379*

AIDHSHP .306*

APERBA .294*

APEKRA .269*

AIDHKRA .235*

APEKRC -.197*

AIDHKËRC .178

APESHA .043

APERKOF -.008

Korelacion të rëndësishëm me funksionin diskriminues kanë realizuar ndryshoret që

informojnë mbi indin dhjamor nënlëkuror në bark, në kofshë, në shpinë dhe në krah, si dhe

perimetri i gjoksit, i barkut dhe i krahut. Në bazë të projeksioneve të ndryshoreve

morfologjike në funksionin e parë diskriminues, respektivisht në bazë të strukturës së

funksionit diskriminues, atë mund ta përkufizojmë, si: dimensionaliteti i indit dhjamor

nënlëkuror dhe i masës e vëllimit të trupit.

Funksioni diskriminues transformon rezultatet e ndryshoreve manifeste morfologjike

të entiteteve në vlera diskriminuese, të cilat përcaktojnë pozitën e entiteteve në funksionin

diskriminues.

Mesataret aritmetikore të vlerave diskriminuese të grupeve-centroidët e grupeve

(tabela nr. 4), bëjnë diskriminimin më të mirë të grupeve. Pozitat e centroidëve të grupeve

në funksionin diskriminues e ndajnë funksionin diskriminues në dy pjesë: në njërën pjesë

ndodhen entitetet që kanë vlerë më të vogël të centroidëve – grupi i sportistëve

(centr.= -.717), ndërsa në pjesën tjetër ndodhen entitetet që kanë vlerë më të madhe të

centroidëve – grupi i josportistëve (centr.= .717).

Tabela 4. Centroidët e grupeve në raport me funksionin diskriminues

Function

Grupi 1

josportistët .717

sportistët -.717

Interpretimi i karakteristikave të entiteteve (grupeve) bëhet në bazë të strukturës së

funksionit diskriminues dhe pozitës së centroidëve të grupeve.

18

Në bazë të vlerave të centroidëve mund të përfundojmë se:

Grupi i josportistëve karakterizohet me ind dhjamor nënlëkuror më të shprehur në

bark, në shpinë, në krah dhe në kofshë, po ashtu edhe me vëllim më të shprehur të trupit në

regjionin e gjoksit, barkut dhe të krahut;

Meqenëse këta parametra morfologjikë vetëm 50 % janë nën ndikimin e

trashëgimisë, atëherë ky ndryshim në të mirë të sportistëve mund t’i atribuohet aktiviteteve

të rregullta fizike, të cilave u nënshtrohen sportistët.

PËRFUNDIMI

Qëllimi i punimit ka qenë vërtetimi i dallimeve ndërmjet grupit të sportistëve dhe

josportistëve të moshës së njëjtë në disa ndryshore antropometrike. Përmes Testit-T janë

vërejtur dallime të rëndësishme gati në të gjitha ndryshoret morfologjike, përveç

ndryshoreve pesha e trupit dhe perimetri i kofshës.

Grupi i josportistëve karakterizohet me ind dhjamor nënlëkuror më të shprehur në

bark, në shpinë, në krah dhe në kofshë, po ashtu edhe me vëllim më të shprehur të trupit në

regjionin e gjoksit, barkut dhe të krahut;

Meqenëse këta parametra koeficientin e trashëgimisë e kanë jo më shumë se 50 %,

atëherë ky ndryshim në të mirë të sportistëve mund t’i atribuohet aktiviteteve të rregullta

fizike, të cilave u nënshtrohen ata. Megjithë mungesën e një jete më aktive rekreative, mund

të thuhet se dallimet e shprehura nuk janë të ndonjë shkalle të lartë dhe mund të konstatohet

se popullata jonë e re është mjaft vitale.

LITERATURA

E.Jousselin et P.Legros: Exploration du metabolisme chez les sportif de haut niveau,

INSEP, Paris.

GJINOLLI, E. : Karakteristikat antropometrike dhe motorike të vlefshme për

volejboll te nxënësit e klasës së V – fillore. Disertacion doktorature, F.K.F., 1997.

REXHEPI, M. A.: Vlerësimi i disa masave antropometrike dhe funksionale të

nxënësve të moshës 7- 10 vj. të komunës së Prishtinës, Punim magjistrature, FKF, Prishtinë,

1998.

19

BAHTIRI, A.: Lidhmëria e disa dimensioneve antropometrike dhe disa ndryshoreve

të vrapimit të shpejtësisë te djemtë e moshës 12 vjeçare (Punim magjistrature). Prishtinë:

FKF, 2001, f. 31-32.

EUROPIAN TEST OF PHYSICAL FITNESS, Council of Europe, Romë, 1988.

20

21

Dr. S. BUJAR TURJAKA & Dr.Sc. AZIZ DUJAKA

Ndikimi i disa faktorëve antropometrik motortik dhe

fiziologjikë në suksesin garues te skitarët e disiplinave alpike

ABSTRAKTI

Skijimi alpik bën pjesë në grupin e atyre aktiviteteve motorike të cilat zhvillohen në

kushte të posaçme të ambientit të jashtëm.

Mostra e entiteteve përbëhet nga 31 skitarë alpik nga klubet skitare të Kosovës, të

cilët kanë garuar në kategorinë e juniorëve në sezonin 2001/2002. Garuesit nuk kanë qenë të

seleksionuar, por kusht ka qenë të jenë të moshës 14-16 vjeçare.

Qëllimi i punimit ka qenë që të vërtetohet ndikimi i disa faktorëve të hapësirave

antropometrike motorike dhe fiziologjike në suksesin garues të skitarëve juniorë të Kosovës.

Pas përdorimit të procedurave sasiore statistikore janë ekstrahuar faktorët relevantë për

hapësirat përkatëse dhe pastaj është bërë analiza e suksesit garues në hapësirën latente.

Në bazë të vlerës së korelacionit të shumëfishtë (R =.86), ka qenë e mundur të

shpjegohet 73 % e variabilitetit të përbashkët të sistemit prediktor dhe variablës kritere në

nivelin e rëndësisë (p= .01).

Pas analizimit të ndikimit të ndryshoreve (faktorëve) latentë në ndryshoren kritere

është vërejtur se faktori i parë antropometrik dhe faktori i parë motorik kanë ndikim të

rëndësishëm statistikor në parashikimin e rezultatit të ndryshores kritere. Duke ditur se në

rezultatin sportiv të çdo sporti e konkretisht edhe në skijim ndikojnë më shumë se një

faktorë, edhe kjo lidhje logjikisht mund të shpjegohet me faktin se faktori i parë motorik

është faktor kompleks, ku përfshin testet që masin koordinimin, forcën, shpejtësinë dhe

ekuilibrin. Këta faktorë (aftësi) pothuaj në të gjitha sportet kanë ndikim kyç për arritjen e

rezultateve, andaj trajnerët dhe ekspertët e skijimit duhet t’i kenë parasysh gjatë procesit

stërvitor.

HYRJE

Skijimi alpik bën pjesë në grupin e atyre aktiviteteve motorike të cilat zhvillohen në

kushte të posaçme të ambientit të jashtëm.

22

Skijimi alpik për nga struktura lëvizore është sport kompleks dhe realizimi i

motorikës së skijimit në masë të madhe varet nga niveli i zhvillimit të aftësive primare

motorike.

Skijimi alpik bën pjesë në grupin e sporteve me strukturë lëvizore komplekse të tipit

ciklik dhe aciklik. Për skijimin alpik është karakteristik kompozimi i lëvizjeve, i cili për

shkak të pengesave fizike konvencionale kohore dhe hapësinore paraprakisht është i

kufizuar. Duke pasë parasysh karakteristikat e lartpërmendura të skijimit alpik, roli dhe

rëndësia e koordinimit në këtë disiplinë sportive është më se i rëndësishëm.

Te ne, skijimi është sport relativisht i ri andaj krahas ngecjes në aspektin e rezultateve

kulminante garuese mungojnë edhe hulumtime të rëndësishme në këtë lëmi sportive. Pasi që

suksesi në sport, e njëherit edhe në skijim, është një rrugë mjaft e gjatë dhe e mundimshme

kërkohet një qasje profesionale. Në këtë kontekst mendoj se pa një seleksionim efikas,

planifikim dhe programim individual të treningut, suksesi në sport do të ishte i pamundur.

METODAT E PUNËS

Mostra e entiteteve përbëhet nga 31 skitarë alpik nga klubet skitare të Kosovës, të

cilët kanë garuar në kategorinë e juniorëve në sezonin 2001/2002. Garuesit nuk kanë qenë të

seleksionuar, por kusht ka qenë të jenë të moshës 14-16 vjeçare.

Ndryshoret motorike të trajtuara në këtë punim janë këto:

MOSTRA E ENTITETEVE

Mostra e entiteteve përbëhet nga 31 skitarë alpik nga klubet skitare të Kosovës të

cilët garojnë në kategorinë e juniorëve. Në mungesë të një numri më të madh garuesish për

këtë kategori jam detyruar të i përfshijë të gjithë juniorët e mundshëm që disponojmë, pra,

garuesit nuk kanë qenë të seleksionuar por, është nevojitur t’i përmbushin disa kushte:

Të jenë të moshës 14-17 vjeçare

Të jenë anëtarë të licencuar pranë Federatës Skitare të Kosovës

Të jenë pjesëmarrës të rregullt në procesin e trajningut pranë klubeve të tyre

Të jenë fizikisht të shëndoshë.

23

MOSTRA E NDRYSHOREVE

Ndryshoret antropometrike

Për përcaktimin e hapësirës antropometrike janë përdorur këto ndryshore:

1. APESHA- Pesha e trupit

2. ALARTR- Lartësia e trupit

3. AGJAKË- Gjatësia e këmbës

4. ADIGJU- Diametri i gjurit

5. ADINYK- Diametri i nyjës së këmbës

6. APEGJO- Perimetri i gjoksit

7. APEKOF- Perimetri i kofshës

8. APEKËR- Perimetri i kërcirit

9. AIDHBA- Indi dhjamor i barkut

10. AIDHKO- Indi dhjamor i kofshës

11. AIDHKË- Indi dhjamor i kërcirit

Ndryshoret motorike

Për përcaktimin e hapësirës motorike janë përdorë 16 ndryshore, tetë prej të cilave i

takojnë motorikës së përgjithshme, ndërsa tetë të tjerat i takojnë motorikës speciale.

Ndryshoret e përgjithshme motorike:

1. M3HPVE- Trehapësh prej vendi

2. MKVGJA- Kërcim prej vendi në gjatësi

3. MVR20M- Vrapim 20m- starti i lartë

4. MV300M- Vrapim 300m

5. MPOLMB- Poligon nga mbrapa

6. MKANBS- Kërcim anësor mbi bankën suedeze

7. MTAPKM- Taping me këmbën e majtë

24

8. MTAPKD- Taping me këmbën e djathtë

Ndryshoret speciale motorike:

1. MQPGJT- Qëndrimi për së gjati mbi T-dërrasën

2. MQTERT- Qëndrimi tërthorazi mbi T-dërrasën

3. MQËNDL- Qëndrimi në lëshim

4. MHAPAN- Hapat anësor

5. MNZSHP- Ngritje dhe zbritje në shpatullore

6. SKI 9-Tetëshet rreth nëntë pengesave

7. MKGJNM- Kërcim në gjatësi nga prapa

8. MGOMDK- Goditjet me duar dhe këmbë

Ndryshoret fiziologjike

Testet fiziologjike janë realizuar me aparaturën për testimin e funksioneve kardio-

respiratore ”Quark b2”.Matjet janë bërë në QMS në Prishtinë. Para se sportistët t’i

nënshtrohen testimeve fiziologjike nga spirometria, testi është demonstuar nga mjeku i

QMS-së. Më pastaj, para kryerjes së testit, secili sportist e ka provuar procedurën e testimit.

Për përcaktimin e hapësirës fiziologjike janë përdorë këto teste spirometrike:

FVC- Kapaciteti vital i sforcuar

FEV_1- Vëllimi ekspirator i sforcuar në 1 sec

SVCE – Kapaciteti vital i ngadalësuar - faza e ekspiriumit

MVV- Ventilimi maksimal i vullnetshëm

Ndryshorja kritere

Ndryshore kritere në këtë punim është suksesi në pesë gara të Kupës alpike të

organizuara nga FSK-ja, të cilat janë poentuar në kuadër të planprogramit të FSK-së për

sezonin 2001/2002. Në secilën garë të testuarit kanë realizuar numër të caktuar të pikëve

sipas propozicioneve të parapara. Të gjitha garat janë zhvilluar në Bogë të Rugovës, ndërsa

vetëm njëra në Bjeshkët e Sharrit në Dragash. Garat janë zhvilluar në dy disiplina:

25

1. Kupa e Pejës, Kupa e Alpit dhe Kupa e Sharrit janë zhvilluar në diciplinën

e sllallomit (max. 150 pikë).

2. Kupa e Rusolisë dhe Kupa e Rugovës janë zhvilluar në diciplinën e

sllallomit të madh (max. 100 pikë).

Federata Skitare e Kosovës pasi që nuk është e licencuar pranë FIS-it dhe nuk

posedon sistemin e njëjtë organizativ, ka përshtatur mënyrën e organizimit të garave, si dhe

atë të poentimit konform kushteve dhe mundësive autoktone. Sipas propozicioneve të FSK-

së në të gjitha garat kampionale dhe kupat alpike garuesit realizojnë 50 pikë për vendin e

parë, 45 për vendin e dytë, 40 për vendin e tretë, 36 për vendin e katërt, 32 për vendin e

pestë,………..2 për vendin e nëntëmbëdhjetë dhe 1 pikë për vendin e njëzet.

REZULTATET DHE INTERPRETIMI

Në tabelën 1. janë paraqitur rezultatet elementare statistikore antropometrike

motorike dhe fiziologjike dhe janë llogaritur:

mesatarja aritmetike,

devijimi standard,

rezultati minimal dhe,

rezultati maksimal.

Këta parametra themelorë statistikorë janë llogaritur për tri hapësirat e trajtuara në

punim: antropometrike, motorike dhe fiziologjike. Në bazë të vlerave të fituara dhe

krahasimeve të realizuara me punimet e M. Aliut (hapësira antropometrike) dhe E.

Kazazovic12 (hapësira motorike) kam vërejtur se nuk ka ndonjë dallim të madh nga vlerat e

punimeve të kolegëve të lartëpërmendur andaj kam konstatuar se mostra e trajtuar në këtë

punim ka zhvillim normal të karakteristikave morfologjike.

Tabela 1 - treguesit themelorë statistikorë në hapësirën antropometrike, motorike dhe

fiziologjike

N Minimum Maximum Mean Std. Deviation

APESHA 31 34.30 85.90 63.1452 12.2695

ALARTR 31 1445.00 1840.00 1702.2581 80.7510

AGJAKE 31 828.00 1069.00 962.3226 53.3962

ADIAGJU 31 84.00 106.00 95.7097 4.9139

ADIANYK 31 62.00 83.00 71.0323 4.7009

26

APEGJO 31 672.00 964.00 849.2581 65.9550

APEKOF 31 406.00 645.00 513.2258 55.0556

APEKRC 31 278.00 412.00 351.3871 34.0907

AIDHBAR 31 40.00 278.00 100.4516 66.9979

AIDHKOF 31 48.00 370.00 151.2903 80.5159

AIDHKRC 31 50.00 230.00 96.4194 33.3794

M3HPVE 31 525.00 750.00 623.8710 59.9821

MKVGJA 31 163.00 280.00 214.6129 24.6220

MVR20M 31 3.11 3.84 3.4327 .1993

MVR300M 31 43.95 66.46 53.1472 4.5078

MPOLMB 31 6.40 11.48 9.0125 1.1733

MKANBS 31 35.00 54.00 46.3226 5.1858

MTAPKD 31 38.00 50.00 44.3226 2.9708

MTAPKM 31 38.00 54.00 43.0323 3.7549

MQPGJT 31 1.73 15.98 5.7453 3.6497

MQTERT 31 2.02 14.65 5.8477 3.6301

MQENDL 31 33.12 148.46 72.4411 25.6624

MHAPANA 31 14.12 23.07 16.5996 1.5733

MNZSHP 31 14.11 24.14 19.9252 2.6293

SKI9 31 26.75 33.92 29.1056 1.6375

MKGJNM 31 80.00 148.00 107.6452 18.2894

MGOMDK 31 6.00 13.00 9.6129 1.6868

FVC 31 2.61 6.12 4.8352 .8841

FEV_1 31 2.19 5.36 4.1132 .7788

SVCE 31 2.53 5.95 4.6100 .8294

MVV 31 79.60 195.90 139.9645 27.7431

REZULT. 31 19.00 240.00 117.4516 68.2373

ANALIZA FAKTORIALE

Qëllim i analizës faktoriale është që numrin e madh të ndryshoreve manifeste të

lidhura në mes veti t‘i kondenzojë, redukojë në një numër të vogël të ndryshoreve të

pavarura latente, të cilat mund t’i shpjegojnë relacionet në mes të ndryshoreve manifeste të

analizuara. Problemet të cilat mund të zgjidhen përmes analizës faktoriale në hulumtimet

kineziologjike mund të jenë:

Përkufizimi i strukturës së hapësirës hulumtuese,

27

Vërtetimi i vlefshmërisë së instrumenteve matëse, si dhe shkalla e vlefshmërisë,

Redukimi në tërësi ose një pjesë e sistemit të ndryshoreve manifeste me qëllim të

formimit të një dimensioni ( faktori, variable kritere),

Përkufizimi i dimensioneve latente të hapësirës hulumtuese.

Karakteristikat e hapësirës latente antropometrike

Me faktorizimin e matricës interkorelative janë fituar 11 rrënjë karakteristike dhe po

aq vektorë karakteristikë.

Në tabelën 5 - janë të paraqitura rrënjët karakteristike (LAMBDA), sikurse edhe

kontributi parcial dhe kumulativ i tyre për shpjegimin e variabilitetit në tërësi. Rrënjët

karakteristike janë të radhitura sipas madhësisë. Kjo radhitje tregon për strukturën hierarkike

të hapësirës latente. Sipas metodës së Hotteling-ut dhe kriterit GK (Gutman-Kaiser), janë

ekstrahuar dy dimensione latente, të cilat shpjegojnë 78.45 % të variancës së përgjithshme.

Rrënja e parë karakteristike e sistemit shpjegon 54.77 %të variancës së përgjithshme, ndërsa

rrënja e dytë 23.68 %.

Tabela 5 - Rrënjët karakteristike, kontributi parcial dhe kumulativ:

Variab. Rrënjëtkarakt. () – Kont.parcial(%) Kont.kumulat. (%)

1 6.025 54.768 54.768

2 2.604 23.676 78.445

3 .651 5.922 84.366

4 .578 5.253 89.620

5 .477 4.341 93.960

6 .280 2.574 96.507

7 .146 1.330 97.838

8 .116 1.055 98.893

9 .057 .514 99.407

10 .044 .404 99.811

11 .021 .189 100.00

Në tabelën 6 është paraqitur matrica e komponenteve kryesore me dy faktorë si dhe

komunalitetet e ndryshoreve.

Komponenta e parë kryesore me rrënjë karakteristike =6.025 shpjegon 54.77% të

variancës së përgjithshme. Në komponentën e parë kryesore të gjitha ndryshoret

antropometrike kanë realizuar projeksione të larta .59-.97. Masa e trupit ka realizuar

projeksionin më të lartë .97. Me 54.77 % të variancës së përgjithshme të sistemit,

komponenta e parë merr tiparet e faktorit gjeneral për rritje dhe zhvillim.

28

Në komponentën e dytë, me rrënjë karakteristike =2.604 dhe me kontribut parcial

23.68 %, gjithashtu kemi projeksione të rëndësishme të ndryshoreve, të cilat masin indin

dhjamor nënlëkuror me vlerë prej .53-.90.

Komunaliteti për të gjitha ndryshoret ka vlerë prej .50-.93. Se sa informata të

vlefshme do të japë secila variabël varet nga madhësia e komunalitetit, respektivisht e

unikvitetit.

Tabela6 - komponentet kryesore të ndryshoreve antropometrike si dhe komunalitetet (h²):

1 2 H2

APESHA .965 -.050 .934

ALARTR .784 -.561 .929

AGJAKE .565 -.611 .693

ADIAGJU .868 -.070 .758

ADIANK .701 -.090 .501

APEGJO .879 -.020 .774

APEKOF .898 .305 .899

APEKRC .951 .060 .910

AIDHBAR .594 .527 .630

AIDHKOF .214 .904 .864

AIDHKER .180 .839 .737

Pasi që komponentet kryesore shpeshherë nuk mund të interpretohen qartë, ato

shërbejnë, kryesisht, vetëm si sistem inicial koordinativ për vektorët e matricës korelative.

Që të sqarohet më mirë struktura e hapësirës latente, komponentet kryesore janë

transformuar në pozicione të pjerrëta (i është shmangur kushtit të ortogonalitetit). Si rezultat

i solucioneve të pjerrëta kemi fituar tri matrica:

a) matrica e projeksioneve paralele (A) -e cila paraqet projeksionet paralele të

vektorëve të ndryshoreve në faktorë (tab. 7);

b) matrica e projeksioneve ortogonale (F) - paraqet projeksionet ortogonale -

korelacionet në mes vektorëve të ndryshoreve dhe faktorëve (tab. 8);

c) matrica (M) - paraqet korelacionin në mes faktorëve të izoluar (tab. 9).

Tabela7 – Matrica e projeksioneve paralele

1 2

APESHA .961 .050

29

ALARTR .879 -.467

AGJAKE .673 -.542

ADIAGJU .868 .020

ADIANK .709 -.010

APEGJO .871 .070

APEKOF .826 .408

APEKRC .923 .180

AIDHBAR .484 .594

AIDHKOF .030 .926

AIDHKER .010 .857

Tabela8 - Matrica e projeksioneve ortogonale

1 2

APESHA .965 .126

ALARTR .844 -.401

AGJAKE .633 -.492

ADIAGJU .870 0.09

ADIANK .708 0.03

APEGJO .876 .141

APEKOF .856 .470

APEKRC .937 .249

AIDHBAR .528 .631

AIDHKOF .107 .929

AIDHKER 0.08 .858

Me inspektimin e matricës së projeksioneve paralele vërejmë se projeksione të larta

në faktorin e parë kanë realizuar ndryshoret të cilat definojnë faktorin longitudinal: lartësia e

trupit (.88), gjatësia e këmbës (.67), ndryshoret, të cilat definojnë dimensionin e masës së

trupit: pesha e trupit (.96) dhe perimetrat me koeficient .83 deri në .92 dhe ndryshoret, të

cilat definojnë faktorin transversal: diametri i gjurit dhe nyjes së këmbës me koeficientë .71

deri në .87.

Ky faktor mund të definohet, si: Faktori i masës, vëllimit dhe dimensionalitetit të skeletit.

Në faktorin e dytë projeksione të larta kanë realizuar ndryshoret të cilat definojnë

indin dhjamor nënlëkuror: indi dhjamor në bark, kofshë dhe kërci me koeficient .59 deri në

.93. Ky faktor mund të definohet si FAKTORI I INDIT DHJAMOR NËNLËKUROR.

Në tabelën 8 është paraqitur matrica e projeksioneve ortogonale e cila tregon

korelacionet në mes të faktorëve të ekstrahuar dhe ndryshoreve të matura. Struktura e kësaj

matrice nuk ndryshon shumë nga matrica e projeksioneve paralele.

30

Në bazë të matricës (M) së interkorelacionit të faktorëve latentë (tab.9) faktori i parë

me faktorin e dytë kanë korelacion të ulët (.125 ). Në bazë të kësaj mund të konkludojmë se

faktorët janë të pavarur.

TABELA9 – Matrica (M) e korelacionit në mes faktorëve:

1 2

1 1.000

2 .125 1.000

Karakteristikat e hapësirës latente motorike

Me faktorizimin e matricës interkorelative janë fituar 16 rrënjë karakteristike dhe po

aq vektorë karakteristikë.

Në tabelën 10 - janë të paraqitura rrënjët karakteristike (LAMBDA), sikurse edhe

kontributi parcial dhe kumulativ i tyre për shpjegimin e variabilitetit në tërësi. Rrënjët

karakteristike janë të radhitura sipas madhësisë. Kjo radhitje tregon për strukturën hierarkike

të hapësirës latente. Sipas metodës së Hotteling-ut dhe kriterit GK (Gutman-Kaiser), janë

ekstrahuar tri dimensione latente të cilat shpjegojnë 76.3 % të variancës së përgjithshme.

Rrënja e parë karakteristike e sistemit shpjegon57.8 %, rrënja e dytë10.1 % dhe rrënja e tretë

8.3 % të variancës së përgjithshme.

TABELA 10 - Rrënjët karakteristike, kontributi parcial dhe kumulativ:

Variab. Rrënjët karakt. () Kont.parcial(%) Kont.kumulat. (%)

1 9.259 57.866 57.866

2 1.617 10.105 67.971

3 1.337 8.355 76.326

4 0.819 5.118 81.443

5 0.673 4.206 85.650

6 0.495 3.093 88.742

7 0.446 2.785 91.528

8 0.311 1.946 93.474

9 0.279 1.741 95.215

10 0.214 1.335 96.550

11 0.185 1.156 97.707

12 0.114 .713 98.419

13 0.100 .627 99.046

14 0.067 .422 99.468

15 0.053 .333 99.801

16 0.032 .199 100.000

31

Në tabelën 11 është paraqitur matrica e komponenteve kryesore me tre faktorë si dhe

komunalitetet e ndryshoreve.

Komponenta e parë kryesore me rrënjë karakteristike =9.259 shpjegon 57.8 % të

variances së përgjithshme. Në komponentën e parë kryesore të gjitha ndryshoret motorike

kanë realizuar projeksione kryesisht të larta .53 deri në .93. Ndryshorja M3HPVE ka

realizuar projeksionin më të lartë .93.

Në komponentën e dytë, me rrënjë karakteristike =1.617 dhe me kontribut parcial

10.1 %, janë projektuar ndryshoret MTAPKD dhe MTAPKM(.74 dhe .68).

Në komponentën e tretë, me rrënjë karakteristike =1.337 dhe me kontribut parcial

8.355 %, projektohen ndryshoret MHAPAN (.66) dhe SKI 9 ( .66 ).

Komunaliteti për të gjitha ndryshoret ka vlerë prej .56 deri në .91. Se sa informata të

vlefshme do të japë secila variabël varet nga madhësia e komunalitetit, respektivisht e

unikvitetit.

TABELA 11 - Komponentet kryesore të ndryshoreve motorike si dhe komunalitetet (h²):

1 2 3 H2

M3HPVE .928 .020 .090 .870

MKVGJA .900 -.111 .150 .844

MVR20M -.741 .055 -.094 .561

MVR300M -.691 .475 -.098 .713

MPOLMB -.853 .012 -.167 .755

MKANBS .889 .127 -.012 .807

MTAPKD .543 .739 -.072 .847

MTAPKM .644 .679 .015 .876

MQPGJT .831 -.314 .072 .795

MQTERT .839 -.217 -.032 .751

MQENDL .828 .016 .270 .759

MHAPAN -.576 .364 .665 .907

MNZSHP -.730 .004 -.219 .581

SKI9 -.556 .015 .665 .752

MKGJNM .891 .015 .144 .815

MGOMDK .533 .273 -.470 .580

32

Për qartësimin e strukturës së hapësirës motorike, komponentet kryesore janë

transformuar në pozicione të pjerrëta gjegjësisht është bërë rrotacioni oblimim i

komponenteve kryesore sipas normalizimit të kriterit Kaiser- it.

Në tabelën 12 është paraqitur matrica e projeksioneve paralele, e cila përmban

projeksionet paralele të ndryshoreve manifeste motorike në faktorët oblimim. Me

inspektimin e kësaj matrice vërejmë se projeksione të larta në faktorin e parë kanë

ndryshoret që masin forcën eksplozive, forcën statike, shpejtësinë, ekuilibrin dhe

koordinimin. Andaj në bazë të këtyre projeksioneve faktorin e parë motorik mund t’a

definojmë si FAKTORI KOMPLEKS MOTORIK I FORCËS, SHPEJTËSISË,

EKUILIBRIT DHE KOORDINIMIT.

Në faktorin e dytë projeksione të larta kanë realizuar ndryshoret: taping me kambën e

majtë dhe taping me kambën e djathtë me koeficientë .85 - .80. Në bazë të këtyre

projeksioneve ky faktor mund të definohet si FAKTORI I SHPEJTËSISË

ALTERNATIVE TË EKSTREMITETEVE TË POSHTME.

Në faktorin e tretë projeksione të larta kanë realizuar ndryshoret: MGOMDK, SKI 9

dhe MHAPAN me koeficientë -.60 deri .89. Në bazë të këtyre projeksioneve ky faktor mund

të definohet si FAKTORI I KOORDINIMIT.

Tabela 12 - Matrica e projeksioneve paralele:

1 2 3

M3HPVE .838 .160 -.075

MKVGJA .906 .019 -.016

MVR20M -.711 -.054 .043

MVR300M -.829 .386 .072

MPOLMB -.841 -.112 -.021

MKANBS .691 .269 -.170

MTAPKD .129 .847 -.108

MTAPKM .299 .797 -.036

MQPGJT .868 -.197 -.111

MQTERT .763 -.091 -.218

MQENDL .885 .132 .144

MHAPANA -.139 .252 .890

MNZSHP -.773 -.099 -.104

MSKI9 .008 -.104 .850

MKGJNM .848 .146 -.008

MGOMDK .007 .386 -.598

33

Në tabelën 13 është paraqitur matrica e projeksioneve ortogonale e cila përmban

projeksionet ortogonale të ndryshoreve manifeste antropometrike në faktorët oblimim dhe si

rezultat janë fituar tre faktorë. Struktura e kësaj matrice nuk ndryshon shumë nga matrica e

projeksioneve paralele.

Tabela13 - Matrica e projeksioneve ortogonale:

1 2 3

M3HPVE .917 .403 -.495

MKVGJA .919 .271 -.448

MVR20M -.746 -.257 .388

MVR300M -.756 .146 .408

MPOLMB -.862 -.341 .394

MKANBS .846 .486 -.537

MTAPKD .414 .899 -.293

MTAPKM .536 .885 -.295

MQPGJT .866 .059 -.493

MQTERT .841 .152 -.567

MQENDL .853 .355 -.295

MHAPANA -.491 .082 .919

MNZSHP -.751 -.297 .277

MSKI9 -.424 -.227 .861

MKGJNM .892 .382 -.431

MGOMDK .397 .476 -.658

Me shikimin e matricës (M) të interkorelacionit të faktorëve latentë (tab.14) faktori i

parë me faktorin e tretë kanë korelacion të rëndësishem (-.474), faktori i parë me të dytin

(.276) dhe faktori i dytë me të tretin (-.147). Në bazë të kësaj mund të konkludojmë se

lidhmëri statitikisht e rëndësishme është realizuar vetëm në mes faktorit të parë dhe të tretë

në nivelin e rëndësisë .05.

Tabela 14 – Matrica (M) e korelacionit në mes faktorëve:

1 2 3

1 1.000

2 .276 1.000

3 -.474 -.147 1.000

34

Karakteristikat e hapësirës latente fiziologjike

Me faktorizimin e matricës interkorelative është fituar një rrënjë karakteristike dhe po

aq vektorë karakteristikë.

Në tabelën 15 - është paraqitur rrënja karakteristike (LAMBDA), sikurse edhe

kontributi parcial dhe kumulativ i saj për shpjegimin e variabilitetit në tërësi. Sipas metodës

së Hotteling-ut dhe kriterit GK (Gutman-Kaiser), është ekstrahuar një dimension latent, i cili

shpjegon 83.4 % të variancës së përgjithshme.

Meqenëse është fituar vetëm një faktor nuk është e nevojshme që të bëhet rrotacioni i

tij, andaj edhe nuk fitohen matricat e projeksioneve paralele dhe ortogonale. Në bazë të

tabelës së komponenteve kryesore (tab.16) shihet se të gjitha ndryshoret kanë realizuar

korelacione të rëndësishme me faktorin latent. Në bazë të këtyre projeksioneve ky faktor

mund të përkufizohet si: FAKTOR I PËRGJITHSHËM RESPIRATOR.

Tabela15 - Rrënjët karakteristike, kontributi parcial dhe kumulativ:

Varia. Rrënjët karakt. () Kont.parcial (%) Kont.kumu.(%)

1 3.337 83.422 83.422

2 .472 11.789 95.211

3 .119 2.967 98.177

4 .070 1.823 100.00

Tabela 16 - Komponentet kryesore të ndryshoreve fiziologjike si dhe komunalitetet

(h²):

1 H2

FVC .932 .868

FEV_1 .968 .937

SVCE .951 .904

MVV .793 .628

Analiza Regresive në hapësirën latente

Me faktorizimin e të tri hapësirave kemi fituar dy faktorë latent antropometrik, tre

faktorë latent motorik dhe një faktor latent respirator. Përmes analizës regresive në hapësirën

latente kemi shqyrtuar relacionet në mes rezultatit garues, si kriter dhe faktorëve të fituar, si

prediktorë. Në tabelën 22 janë dhënë rezultatet e analizës regresive ku është bërë

parashikimi i rezultatit garues përmes faktorëve të fituar.

35

Në bazë të vlerës së korelacionit të shumëfishtë (R =.86), mund të shpjegohet 73 % e

variabilitetit të përbashkët të sistemit prediktor dhe variablës kritere në nivelin e rëndësisë

(p= .01).

Nëse analizohet ndikimi i ndryshoreve (faktorëve) latente në ndryshoren kritere

shohim se faktori i parë antropometrik dhe faktori i parë motorik kanë ndikim të

rëndësishëm statistikor në parashikimin e rezultatit të ndryshores kritere. Faktori

antropometrik, në bazë të parashenjës së vlerës së koeficientit Beta, ka ndikim negativ në

rezultatin sportiv. Ndikimi negativ i përmasave antropometrike në aktivitetet motorike është

vërtetuar edhe në shumicën e hulumtimeve të deritashme nga kjo lëmi. Ndërkaq faktori i

parë motorik ka ndikim pozitiv në rezultatin sportiv. Duke ditur se në rezultatin sportiv në

përgjithësi ndikojnë më shumë se një, edhe kjo lidhje logjikisht mund të shpjegohet me

faktin se faktori i parë motorik është faktor kompleks, ku përfshin testet që masin

koordinimin, forcën, shpejtësinë dhe ekuilibrin. Këta faktorë (aftësi) pothuaj në të gjitha

sportet kanë ndikim kyç për arritjen e rezultateve, andaj trajnerët dhe ekspertët e skijimit

duhet t’i kenë parasysh gjatë procesit stërvitor.

Regression Summary For Dependent Variable: REZULTATI GARUES

R= .85597222 R²= .73268845 Adjusted R²= .66586056

F(6,24)=10.964 p<.00001 Std.Error of estimate: 39.444

Tab. 22. Regresioni në mes suksesit garues dhe faktorëve latent

BETA St. Err.of BETA B St. Err.

of B

T p-level

Intercpt 117.4516 7.08442 16.57885 .000000

ANTROP- 1 -.395078 .188413 -26.9590 12.85677 -2.09688 .046722

ANTROP -2 .111584 .119570 7.6142 8.15910 .93321 .360004

MOTOR- 1 .934592 .155337 63.7740 10.59974 6.01656 .000003

MOTOR- 2 .231545 .119131 15.8000 8.12915 1.94363 .063756

MOTOR- 3 .205762 .118400 14.0406 8.07930 1.73785 .095054

FIZIOLOG .005873 .203374 .4008 13.87771 .02888 .977201

PËRFUNDIMI

Në bazë të qëllimeve të parashtruara në këtë punim mund të përfundojmë se:

36

Me faktorizimin e ndryshoreve manifeste antropometrike kemi fituar dy faktorë të

cilët janë emërtuar: 1. Faktori i masës, vëllimit dhe dimensionalitetit të skeletit dhe 2.

Faktori i indit dhjamor nënlëkuror;

Me faktorizimin e ndryshoreve manifeste motorike kemi fituar tre faktorë të cilët janë

emërtuar: 1. Faktori kompleks motorik (forcës, shpejtësisë, ekuilibrit dhe koordinimit); 2.

Faktori i shpejtësisë alternative të ekstremiteteve të poshtme dhe 3. Faktori i koordinimit;

Me faktorizimin e ndryshoreve manifeste fiziologjike kemi fituar një faktor, i cili

është emërtuar si: Faktori i përgjithshëm respirator;

Me faktorizimin e të tri hapësirave kemi fituar dy faktorë latent antropometrikë, tre

faktorë latent motorikë dhe një faktor latent respirator. Përmes analizës latente regresive

kemi shqyrtuar relacionet në mes rezultatit garues, si kriter dhe faktorëve të fituar, si

prediktor. Në bazë të vlerës së korelacionit të shumëfishtë (R =.86), ka qenë e mundur të

shpjegohet 73 % e variabilitetit të përbashkët të sistemit prediktor dhe variablës kritere në

nivelin e rëndësisë (p= .01).

Pas analizimit të ndikimit të ndryshoreve (faktorëve) latente në ndryshoren kritere

është vërejtur se faktori i parë antropometrik dhe faktori i parë motorik kanë ndikim të

rëndësishëm statistikor në parashikimin e rezultatit të ndryshores kritere. Duke ditur se në

rezultatin sportiv të çdo sporti e konkretisht edhe në skijim ndikojnë më shumë se një faktor

kjo lidhje logjikisht mund të shpjegohet me faktin se faktori i parë motorik është faktor

kompleks, ku përfshin testet që masin koordinimin, forcën, shpejtësinë dhe ekuilibrin. Këta

faktorë (aftësi) pothuaj në të gjitha sportet kanë ndikim kyç për arritjen e rezultateve, andaj

trajnerët dhe ekspertët e skijimit duhet t’i kenë parasysh gjatë procesit stërvitor.

LITERATURA

ZVAN M.: Povazanost nekaterih stratifikacijskih dejavnikov z uspesnostjo v alpskem

smucanju. Magistarska naloga, FS, Ljubljana, 1983.

ZVAN, M.: Povezanost polozaja merjencev na indikatorjih socialnega razlikovanja z

uspesnostjo v alpskem smucanju, Doktorska disertacija, Ljubljana, 1990.

37

ZVAN M.,B. LESNIK, M. DOLENEC: Vrednotenje tekmovalne uspesnosti mlajsih

deckov in deklic v alpskem smucanju z metodo stopenjske regresijske analizë in ekspertnega

modeliranja. Institut za sport FS, Ljubljana, 1995.

RAJTMAJER, D.: Struktura i relacije motorickih i morfoloskih dimenzija alpskih

skijasa. Magistarski rad, FTK, Ljubljana, 1977.

RAJTMAJER, D.: Morfoloske i motoricke karakteristike kao prediktor u alpskom

skijanju. Doktorska disertacija, FTK, Ljubljana, 1984.

38

39

Mr.sc. SAMI SERMAXHAJ

Ndikimi i disa ndryshoreve antropometrike dhe motorikës

specifike në suksesin e lojës së futbollistësve juniorë të ligës së

parë të Kosovës

ABSTRAKTI

Në mostrën prej 140 futbollistëve juniorë të Ligës së Parë të Kosovës është bërë

hulumtim në dy hapësira: antropometri ( 8 ndryshoreve) dhe motorikë specifike (10

ndryshoreve) me qëllim të vërtetimit të ndikimit të hapësirave të hulumtuara në suksesin

sportiv.

Me analizë faktoriale janë fituar dy faktorë latent antropometrik;

1. faktori i dimensionalitetit longitudinal të skeletit,

2. faktori i vëllimit dhe masës trupore, dhe

dy faktorë latent të motorikës specifike;

1. faktori i forcës eksplozive dhe shpejtësisë së lëvizjeve të këmbëve me dhe pa

top dhe

2. faktori i precizitetit të këmbëve me top.

Me analizë regresive është vërtetuar 14% e variabilitetit të përbashkët mes sistemit

prediktor (faktorëve latent të ekstrahuar) dhe kriterit - suksesit sportiv gjatë garave

kampionale, ndërsa pjesa tjetër e mbetur 86% është nën ndikimin e faktorëve të tjerë të pa

njohur dhe të pa përfshirë në këtë hulumtim.

Ndikim statistikisht të rëndësishëm në suksesin sportiv të lojës së futbollit ka patur

faktori i forcës eksplozive dhe shpejtësisë së lëvizjeve të këmbëve me dhe pa top, si dhe

faktori i dimensionalitetit longitudinal të skeletit.

40

ABSTRACT

According to the sampling of 140 junior footballers of the first League of Kosova, it

ëas done a research into tëo spaces: Anthropometric (8 variables) the specific motoric (10

variables), ëith the intention to prove the affect of the researched spaces on sports success!

According to the factorial analyses, tëo anthropometric latent factors have been

achieved;

The factor of longitudinal dimension of skeleton.

The factor of capacity and bodily measures, and tëo latent factors of the specific

motoric:

The factor of explosive strength, and the speed of foot movement ëith and ëithout ball

and,

The factor of the foot preciseness ëith a ball!

It ëas demonstrated ëith a regressive analyze the 14% of common variability among

the predictive system (excretive latent factor) and the criterion-sports success during the

championship races. Ëhereas the leftover part of 86% is under the influence of the other

factors, unknoën and not included in this study investigation.

Very important statistical affect in the sports success of football games have had the

factor of explosion strength, and the speed of foot movement, ëith and ëithout ball, and the

factor of longitudinal dimension of skeleton.

HYRJE

Meqë loja e futbollit është shumë komplekse, në rezultatin e saj ndikojnë shumë

faktorë: përgatitja psikomotorike, lëvizjet teknike dhe taktike, faktorët e jashtëm, faktorët

individual e shumë faktorë të tjerë.

Për të parë më mirë ndikimin e faktorëve në rezultatin sportiv të lojës së futbollit në

këtë punim do të hulumtohen vetëm dy hapësira të rëndësishme:

Antropometria dhe motorika specifike e futbollistëve juniorë të moshës 17-18 vjeçarë

të Ligës sëParë të Kosovës që bëjnë gara të rregullta kampionale.

41

Qëllimi i këtij hulumtimi është të vlerësojë ndikimin e hapësirave të hulumtuara në

suksesin e lojës së futbollistëve juniorë të Ligës së Parë të Kosovës gjatë garave kampionale

në sezonin vjeshtor 2003.

METODA E PUNËS

Në hulumtim janë përfshirë 14 klube të juniorëve të Ligës së Parë të Kosovës, të

moshës 17-18-vjeçare, që kanë bërë gara kampionale në sezonin vjeshtor 2003.

Çdo klub është përfaqësuar me 10 lojtarë më të mirë, kështu që mostra e të testuarve-

entiteteve është gjithsej 140 futbollistë juniorë, 40 futbollistëve të katër ekipeve të para të

renditjes tabelare: (Drita, Prishtina, Vëllaznimi, KEKU) dhe 100 futbollistë të ekipeve të

tjera (Kosova (P), Ferizaji, Getoari, Trepça ‘89, Besa, Flamurtari, Drenica, Kosova (V),

Besiana, Gjilani ‘95).

Mostra e ndryshoreve përmban tetë ndryshore antropometrike dhe dhjetë të

motorikës specifike

APESHA-pesha e trupit, ALART-lartësia e trupit, AGJAKË-gjatësia e këmbës,

AGJASHP-gjatësia e shputës, APKRAHR-perimetri i kraharorit, APBELIT-perimetri ibelit,

APKOFSH-perimetri i kofshës, APKËRC-perimetri i kërcirit.

MKGJAT-kërcimi në gjatësi nga vendi, MVR10m-vrapimi 10m nga starti i lartë,

MVR30m-vrapimi 30m nga starti i lartë, MVR 5x10m-vrapimi 5x10m vajtje-ardhje

.MVR 300m- vrapimi aciklik 2x10m, 2x20m, 2x30m, 2x40m dhe 2x50m. , = 300m (

vajtje – ardhje)., TZHONGL-teknika e zhonglimit të topit, TDRSLLA-teknika e driblimit

sllallom të topit, TPRPASI- teknika e precizitetit të pasimit dinamik të topit,

TPRKROS- teknika e precizitetit të krosimit të topit , TPRGOD- teknika e precizitetit

të goditjes së topit në portë.

Përpunimi i rezultateve është bërë me programin statistikor SPSS 8.0 për Windows

me metodat statistikore përkatëse:

X-mesi aritmetikor, Ds- devijimi standard, Max –rezultati maksimal

Min - rezultati minimal, T-testi për të vërtetuar dallimet mes dy grupeve, analiza

faktoriale (sipas metodës së Hottelingut dhe kriterit Gutman- Kaiser dhe transformimit të

komponenteve kryesore me solucione të pjerrëta – direkt “OBLIMIN”) me qëllim të

42

ekstrahimit të faktorëve, analiza regresive për të vërtetuar ndikimin e faktorëve të ekstrahuar

në suksesin sportiv.

REZULTATET

Tabela 1. T-Testi për çdo ndryshore antropometrike dhe motorikes specifike.

GRUPI N Mean Std. dev. T Sig

APESHA 1.00 40 682.6250 57.6793 .665 .507

2.00 100 674.3000 70.2881 .723

ALART 1.00 40 1780.7250 50.6623 2.744 .007

2.00 100 1750.2500 62.4743 3.000

AGJAKE 1.00 40 1015.1750 35.2994 3.284 .001

2.00 100 992.0500 38.5155 3.410

AGJASHP 1.00 40 270.2250 10.2194 .705 .482

2.00 100 268.7600 11.4390 .740

APKRAHR 1.00 40 855.7750 31.3004 -.406 .685

2.00 100 858.6200 39.6308 -.449

APBELIT 1.00 40 749.8000 31.4840 1.254 .212

2.00 100 739.7500 46.5556 1.475

APKOFSH 1.00 40 533.7000 29.0589 .611 .542

2.00 100 530.0100 33.4542 .649

APKERC 1.00 40 352.9000 21.9227 -.605 .546

2.00 100 355.6900 25.6640 -.647

MKGJAT 1.00 40 238.5750 12.0934 4.545 .000

2.00 100 228.2200 12.2108 4.564

MVR10M 1.00 40 1.9313 .006 -3.628 .000

2.00 100 2.0266 .1605 -4.972

MVR30M 1.00 40 4.5605 .1855 -1.651 .101

2.00 100 4.6187 .1896 -1.667

MVR5X10M 1.00 40 11.9320 .5078 -5.442 .000

2.00 100 12.5562 .6499 -6.042

MVR300M 1.00 40 61.0445 2.4482 -3.893 .000

2.00 100 62.8236 2.4408 -3.888

TZHONGL 1.00 40 47.2750 32.1909 2.397 .018

2.00 100 34.7200 26.1565 2.194

TDRSLLA 1.00 40 28.4925 1.7150 -2.150 .010

2.00 100 29.5164 2.8060 -2.624

TPRPASI 1.00 40 12.6625 .8645 -3.402 .000

2.00 100 13.3486 1.1511 -3.839

TPRKROS 1.00 40 3.4750 1.0619 4.074 .000

2.00 100 2.5800 1.2159 4.317

TPRGOD 1.00 40 3.6250 1.2129 2.247 .023

2.00 100 3.0900 1.2956 2.312

Nga tabela nr.1. vërtetojmë se grupi i parë dhe i dytë në hapësirën antropometrike

kanë dallime statistikisht të vlefshme vetëm në dy ndryshore: ALARTE dhe AGJAKE

43

ndërsa në hapësirën e motorikës specifike dallime statistikisht të vlefshme mes grupit të parë

dhe të dytë nuk ka patur vetëm në ndryshoren MVR30M, kurse të 9- të ndryshoret tjera

(MKGJAT, MVR10M, MVR5X10M, MVR300M, TDRSLLA, TPRPASI, TPRGOD,

TPRKROS, TZHONGL) kanë treguar dallime statistikisht të rëndësishme në favor të

grupit të parë (4 ekipeve të para) ndaj grupit të dytë (10 ekipeve tjera).

ANALIZA REGRESIVE NË HAPËSIRËN LATENTE

Tabela nr.2.Regresioni i suksesit(rezultatit) sportiv

Model R R Square Adjusted R Square F Change Sig.

1 .407 .165 .141 6.690 .000

Model Sum of Squars df Mean Squars F Sig.

1 Regresion 842.342 4 210.586 6.690 .000

Residual 4249.801 135 31.480

Total 5092.143 139

B Std.Error Beta t Sig.

(Constant) 16.643 .474 35.097 .000

Faktori i Vëllimit dhe masës së trupit .103 .546 0.17 .188 .851

Faktori i dim. longitudinal të skeletit 1.164 .574 .192 2.126 .035

Faktori i forcës ekspl. dhe shpejt. së lëvizjes së

këmbëve me dhe pa top

-1.650 .491 -

.273

-3.358 .001

Faktori i precizitetit të punës së këmbëve me

top

.852 .492 .141 1.731 .086

Në tabelën nr.2. janë paraqitur rezultatet e analizës regresive në hapësirën latente, ku

si kriter është marrë suksesi-rezultati sportiv (që nënkupton se çdo lojtar sukses-rezultat

sportiv ka pikët e tubuara gjatë garave kampionale nga ekipi të cilës i takon), ndërkaq

sistemi parashikues (prediktor) përbëhet nga katër faktorët tjerë të ekstrahuar me analizë

faktoriale.

44

Tabela 2. paraqet mundësinë e parashikimit të suksesit sportiv në bazë të sistemit

prediktor të faktorëve. Në bazë të koeficientit të korelacionit të shumëfishtë (Ro = .41) mund

të shpjegohet 14 % e variabilitetit të përbashkët të sistemit prediktor dhe ndryshores kritere

(suksesit sportiv).

Pjesa tjetër e mbetur 86% është nën ndikimin e faktorëve të panjohur dhe të pa

përfshirë në këtë punim.

Në bazë të vlerave të fituara është vërtetuar se faktori i dimensionalitetit longitudinal

të skeletit dhe faktori i forcës eksplozive dhe shpejtësisë së lëvizjes së këmbëve me dhe pa

top kanë ndikim në rezultatin garues.

PËRFUNDIMI

Në këtë punim është trajtuar mostra prej 140 futbollistëve juniorë të Ligës së Parë të

Kosovës në dy hapësira: antropometri - përmes 8 ndryshoreve dhe motorikë specifike-

përmes 10 ndryshoreve. Qëllimi kryesor i punimit ka qenë të vërtetuarit e ndikimit të

hapësirave të hulumtuara në suksesin e lojës së futbollistëve juniorë të Ligës së Parë të

Kosovës gjatë garave kampionale në sezonin vjeshtor 2003.

Me metodën e T-testit janë vërtetuar dallime sistematike në të mirë të futbollistëve të

grupit të parë (4 ekipet e para) ndaj grupit të dytë (10 ekipeve tjera) në të gjitha ndryshoret e

motorikës specifike me përjashtim të ndryshores MVR30M si dhe në dy ndryshoret e

hapësirës antropometrike, përkatësisht të dimensionalitetit longitudinal të skeletit.

Me qëllim të ekstrahimit të faktorëve latent është përdorur analiza faktoriale dhe janë

fituar dy faktorë latentë antropometrikë dhe dy faktorë latentë motorikë.

1 faktori i dimensionalitetit longitudinal të skeletit,

2 faktori i vëllimit dhe masës trupore

1 faktori i forcës eksplozive dhe shpejtësisë së lëvizjeve të këmbëve me dhe pa top,

2 faktori i precizitetit të këmbëve me top.

Qëllimi i hulumtimeve shkencore në kulturën fizike është ekstrahimi i faktorëve

latentë dhe ndikimi i tyre në fenomenet kineziologjike, në këtë rast në suksesin-rezultatin

sportiv.

45

Prandaj, për të vërtetuar ndikimin e faktorëve në suksesin sportiv është aplikuar

analiza regresive.

Përmes kësaj metode shkencore statistikore është parashikuar ndryshorja suksesi-

rezultati sportiv i futbollistëve gjatë garave kampionale, në bazë të sistemit prediktor të

faktorëve latentë antropometrik dhe motorik.

Në bazë të koeficientit të korelacionit të shumëfishtë (Ro=.41) mund të shpjegohet 14

% e variabilitetit të përbashkët të sistemit prediktor (faktorëve latentë) dhe ndryshores

kritere (suksesit sportiv), ndërsa pjesa tjetër e mbetur 86% është nën ndikimin e faktorëve të

tjerë të pa njohur dhe të pa përfshirë në këtë hulumtim.

Nga ndryshoret prediktore ndikim të rëndësishëm në ndryshoren kritere kanë :

dimensionaliteti longitudinal i skeletit, si dhe forca eksplozive dhe shpejtësia e lëvizjeve të

këmbëve me dhe pa top.

Prandaj, mund të themi se në suksesin e lojës së futbollistëve juniorë të Kosovës,

ndikim ka pasur dimensionaliteti longitudinal i skeletit dhe forca eksplozive dhe shpejtësia e

lëvizjeve të këmbëve me dhe pa top.

Loja e futbollit është shumë komplekse dhe për arritje të suksesit nuk duhet

anashkaluar edhe shumë faktorë të tjerë që ndikojnë në suksesin e lojës si: terreni sportiv,

kuadri profesional, tradita, sportistët, lëvizjet taktike, vetitë konative, kognitive,etj., që

mbetet detyrë e jona për t’i hulumtuar në të ardhmen.

46

LITERATURA

Aliu,M.: „Relacionet kanonike në mes antropometrisë dhe motorikes të 15,16, dhe 17

vjeçarëve“. Disertacion doktorature, FKF i US, Sarajevë,1992.

Aliu, M.: Biomotorika ,FKF i UP, Prishtinë, 1997.

Arifi,F.: „Ndryshimet në hapësirën antropometrike dhe motorikes situacionale

tëlojës së futbollit në mes futbollistëve dhe nxënësve 13 vjeçar“, Punim magjistrature, FKF i

UP, Prishtinë, 2003.

Bauer,G.:Lerhbuch fussball-erfolgreisches training von technik, taktik und

kondition, Munchen,1997.

Çitaku,F.: Struktura latente e precizitetit, Disertacion i doktoraturës. FFK,

Zagreb,1985.

Dargatz, TH: Fussball konditionstraining, schnelligkeit und kraft. 2001.

Gjinolli, E.: Futboll-teoria dhe metodika, Prishtinë, 2001.

Rakovica, H.: „Analiza e hapësirës antropometrike të nxënsve të moshës 17-18 vj.,

të komunës së Prishtinës“, Disertacion doktorature, FKF i UP, Prishtinë,1997.

Sokoli, B.: “Struktura e disa dimensioneve antropometrike të fëmijëve të moshës 13

vjeçare të shkollës së futbollit”, Punim i magjistraturës”, FKF i UP, Prishtinë, 2001.

Sokoli, B.:Ndryshimet në strukturën antropometrike, motorike dhe funksionale të

futbollistëve të Ligës së Parë dhe të Dytë të Kosovës , Disertacion i doktoratës,FKF i UP,

Prishtinë, 2003.

Talovič, M.: Nogomet, Fojnice, 1998.

Verheijen, R.: Fussballkondition, Amsterdam, 1997.

47

Mr.Sci.NIJAZI UKSHINI & Prof.Emeritus: BEQIR HASANGJEKAJ

Parashikimi i rezultatit të testit vlerësues të aftësive motorike

të studentëve të kolegjit universitar për edukim sportiv

“eurosporti”

ABSTRAKTI :

Qëllimi parësor i këtij hulumtimi është që përmes grupit të caktuar të testeve

motorike të parashikohen rezultatet në testin vlersues të aftësive motorike të studentëve. Në

këtë punim për mostër janë marrë studentët e Kolegjit Universitar për Edukim Sportiv

“EUROSPORTI” në Bardhosh. Të gjithë të testuarit janë të gjinisë mashkullore të moshës

18-20 vjeçare.

Qëllimet tjera janë : Vlerësimi i parametrave themelorë statistikorë të studentëve dhe

vërtetimi i lidhmërisë së ndryshoreve motorike. Të dhënat e mbledhura gjatë matjeve janë

përpunuar me programin statistikor SPSS version 11 dhe janë llogaritur: parametrat

statistikorë themelorë, mesatarja aritmetikore, devijimi standard, rezultati minimal dhe

maksimal. Lidhmëria ndërmjet ndryshoreve motorike dhe atyre antropometrike është trajtuar

përmes korelacionit të Pearsonit. Për të hulumtuar ndikimin e sistemit prediktor të

ndryshoreve motorike në ndryshoren kritere është përdorur analiza regresive, korelacioni i

shumfishtë, koeficienti i determinacionit dhe korelacioni parcial i regresionit –Beta

HYRJE

Hulumtimi i dimensioneve të statusit antropologjik të njeriut ende është një synim i

kineziologëve te ne. Gjetja e operatorëve të përshtatshëm për transformimin e këtyre

dimensioneve poashtu është një sfidë e vazhdueshme që shtrohet para studjuesve të

problemeve kineziologjike. Edhe në këtë rast do të bëhet një përpjekje për të gjetur testet më

të përshtatshme, të cilat ndikojnë në rezultatin sa më të mirë të studentëve në testin kriterik

“Poligoni” i cili përdoret, si test për vlerësimin e aftësive motorike të studentëve të vitit të

parë të nivelit të studimeve bachelor nga lënda e Psikomotorikës.

Bateria e testeve të përdorura motorike shpresojmë që do të na mundësojë një

pasqyrë më të përafërt në zgjedhjen e testeve më të përshtatshme gjatë punës me studentët e

rinj.

48

Arsyeja e qasjes ndaj këtij problemi është se deri tani vlerësimi i aftësive motorike te

ne është bërë me teste të ndryshme, më së shpeshti të pa studjuara dhe të pa standardizuara

mirë, duke mos patur një objektiv të qartë lidhur me synimin e dëshiruar.

METODAT E PUNËS

Për mostër të këtij hulumtimi janë marrë studentët e vitit të parë të studimeve

bachelor pranë Kolegjit Universitar për Edukim Sportiv “EUROSPORTI”. Entitetet janë të

gjinisë mashkullore të moshës 18-20 vjeçare. Të gjithë studentët e trajtuar kanë qenë

pjesëmarrës të rregullt në aktivitetet mësimore teorike dhe praktike dhe me gjendje të mirë

shëndetësore.

Janë përdorur 13 ndryshore motorike, prej tyre 12 prediktore dhe njëra : poligoni, si

kriter, si dhe janë matur edhe dy ndryshore antropometrike pesha e trupit dhe lartësia e

trupit.

REZULTATET DHE DISKUTIMI

Në tabelën 1 janë dhënë rezultatet e parametrave themelorë statistikorë. Nga vlerat e

testeve të aplikuara shihet se në disa teste ka pasur individë që nuk kanë patur asnjë

përpjekje të suksesshme, siç është rasti te testet ngritja në hekur dhe ngritja në paralele, të

cilat janë tregues të forcës përsëritëse të gjymtyrëve të epërme. Poashtu edhe te testet e

precizitetit kemi raste me zero të qëlluara. Te preciziteti dihet se është një ndryshore e

ndieshme dhe në realizimin e saj ndikojnë shumë faktorë, te forca përsëritëse e gjymtyrëve

të epërme si shkaktarë për rezultate të ulëta është niveli i ulët i aftësive motorike si rezultat i

mos punës në nivelet e mëhershme shkollore.

Vlerat e peshës dhe lartësisë trupore janë pak më të larta se vlerat mesatare të

popullatës së rritur kosovare1

Tabela 1 parametrat themelorë statistikorë

Minimum Maximum Mean Std. Deviation

MPRFUT 0 1 ,48 ,512

MPRHEN 0 1 ,38 ,498

MTAPDO 24 32 27,76 2,427

49

MTAPKË 18 34 21,76 3,700

MPOLIGO 1851 2681 2211,33 229,924

MFLEKS 3 22 11,81 6,030

MKVGJA 190 262 223,90 17,728

MKVLAR 215 303 276,67 22,677

MMUSBA 7 13 9,14 1,652

MMUSSH 10 18 13,86 1,711

MNGHEK 0 10 5,10 2,897

MNGPA 0 20 7,05 4,706

MVR40M 538 689 594,24 41,225

APESHA 6520 8260 7332,14 506,238

ALATR 1660 1950 1788,10 59,634

50

NDËRLIDHJET NDËRMJET NDRYSHOREVE MOTORIKE DHE ANTROPOMETRIKE

Tabela 2. ndërlidhjet ndërmjet ndryshoreve motorike dhe antropometrike

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

MPRFUT 1

MPRHEN ,234 1

MTAPDO ,418 ,203 1

MTAPKË ,274 -,274 ,216 1

MPOLIGO -,358 -,204 ,197 ,083 1

MFLEKS ,225 ,159 ,123 -,260 ,054 1

MKVGJA ,430 ,010 -,083 ,119 -,371 ,081 1

MKVLAR -,304 -,414 ,003 ,038 ,545* ,110 -,075 1

MMUSBA ,270 ,356 ,084 ,219 ,063 ,108 ,021 -,296 1

MMUSSH ,196 ,067 ,172 ,294 ,299 ,138 -,045 ,327 ,644** 1

MNGHEK ,373 ,425 ,295 ,268 -,322 ,181 ,309 -,283 ,290 ,134 1

MNGPA ,426 ,333 ,277 ,095 -,468* ,295 ,135 -,322 ,391 ,075 ,770** 1

MVR40M -,397 -,407 -,094 -,167 ,526* ,063 -,393 ,269 -,346 -,192 -,500* -,496* 1

APESHA ,114 -,285 ,115 ,310 ,081 ,127 -,292 ,199 ,162 ,227 -,103 ,212 -,113 1

ALATR -,215 -,059 -,269 ,023 ,572* ,246 -,080 ,547* ,145 ,468* -,326 -,474* ,373 ,131 1

*Korelacioni është sinjifikant në nivelin 0.05

**Korelacioni është sinjifikant në nivelin0.01

51

NDËRLIDHJET NDËRMJET NDRYSHOREVE MOTORIKE DHE

ATYRE ANTROPOMETRIKE

Në tabelën 2 janë pasqyruar rezultatet e ndërlidhjeve të ndryshoreve motorike mes

vete dhe me ato antropometrike.

Nga tabela shihet se janë realizuar numër shumë i vogël i korrelacioneve, gjithsej

dhjetë.

Ndryshoret e precizitetit dhe të shpejtësisë alternative të gjymtyrëve të epërme, nuk

kanë realizuar korelacion me asnjë ndryshore tjetër.

Ndryshorja kritere, poligoni, ka realizuar tri korelaciome me ndryshoret motorike:

kërcim nga vendi në lartësi (.545), ngritje në paralele (.468) dhe vrapim 40 metra (.526), si

dhe me ndryshoren antropometrike lartësia e trupit me koeficient .572. Të gjitha këto

korelacione janë në nivelin e besueshmërisë .05.

Ndryshoret kërcimi nga vendi në gjatësi dhe fleksibiliteti i trupit nuk kanë lidhmëri të

rëndësishme statistikore me asnjë ndryshore tjetër.

Ndryshorja kërcim së larti nga vendi ka korelacion me ndryshoren lartësia e trupit

(.547).

Ndryshorja muskuj barku ka lidhmëri me ndryshoren muskuj të shpinës (.644).

Ndryshorja muskuj shpine ka lidhmëri me ndryshoren antropometrike lartësia e trupit

(.468).

Testi motorik ngritje në hekur ka lidhmëri të rëndësishme statistikore me ndryshoren

ngritje në paralele dhe vrapimin 40 metra (.500-.770).

Edhe ndryshorja ngritja në paralele ka realizuar dy korelacione të rëndësishme me

ndryshoret: vrapim 40 metra dhe lartësia e trupit (-.474 deri-,496). Derisa me vrapimin 40

lidhmëria është pozitive megjithë parashenjën negative e cila logjikisht është pozitive pasi

rezultati më i vogël në vrapim dmth më i mirë, kurse lartësia e trupit ka ndikim negativ në

numrin e ngritjeve në paralele, kjo është e kuptueshme pasi individi me me konstrkukt më të

gjatë të trupit e ka më të vështirë ngritjen me forcë në paralele.

Derisa pesha e trupit nuk ka realizuar asnjë korelacion me ndryshoret tjera, lartësia e

trupit ka më së shumti korelacione të realëizuara me ndryshoret tjera, vlerat e të cilave janë

përshkruar më herët.

52

PARASHIKIMI I NDRYSHORES KRITERE PËRMES SISTEMIT

PREDIKTOR TË NDRYSHOREVE MOTORIKE

Tabela 3. parashikimi i ndryshores kritere përmes sistemit prediktor të ndryshoreve

motorike

Model R R Square Adjusted R Square F Sig.

1 ,874(a) ,764 ,607 4,865 ,007(a)

B Std. Error Beta T Sig.

(Constant) -35,588 1084,164

,974

MMUSBA 109,675 39,121 ,788 2,803 ,016

MMUSSH -56,846 38,333 -,423 -1,483 ,164

MNGHEK 39,752 19,649 ,501 2,023 ,066

MNGPA -36,397 13,258 -,745 -2,745 ,018

MVR40M 1,574 1,074 ,282 1,466 ,168

MKVLAR 7,207 2,254 ,711 3,198 ,008

MKVGJA -3,936 2,150 -,303 -1,831 ,092

MFLEKS 3,206 6,046 ,084 ,530 ,606

Dependent Variable: MPOLIGO

Në tabelën 3 janë paraqitur rezultatet e analizës regresive ku, si kriter është marrë

ndryshorja lëvizore poligoni, ndërkaq parashikuese kanë qenë 8 ndryshore lëvizore.

Rezultatet nga tabela tregojnë se sistemi prediktor ka vlerë të rëndësishme statistikore

në parashikimin e ndryshores kritere, andaj do të shpjegohet në mënyrë më të detajuar.

Në bazë të vlerave të koeficientit të korelacionit të shumëfishtë: R=,874, dhe

koeficientit të determinacionit R2=,764 mund të themi se ndikimi i sistemit prediktor në

parashikimin e ndryshores kritere është statistikisht i vlefshëm, në nivelin e besueshmërisë

p=.007.

Nëse shikojmë ndikimin e secilës ndryshore veç e veç në ndryshoren kritere shihet se

tri ndryshore kanë ndikim të rëndësishëm statistikor: muskuj barku, ngritja në paralele dhe

kërcim nga vendi në lartësi. Kështu ndryshorja muskuj barku me vlerën e koeficientit të

regresionit Beta=.788 ka ndikim të rëndësishëm statistikor në ndryshoren kritere në nivelin e

besueshmërisë P=.016.

Ndryshorja ngritje në paralele me vlerën e koeficientit të regresionit Beta=.-745 ka

ndikim statistikor në kriter në nivelin e besueshmërisë P=.018.

53

Ndryshorja kërcim së larti nga vendi me vlerën e koeficientit të regresionit Beta=.808

ka ndikim të vlefshëm statistikor në nivelin e besueshmërisë, P=,008.

Si përfundim mund të thuhet se sistemi prediktor i ndryshoreve motorike mund të

përdoret si tërësi për përmirësimin e rezultatit të studentëve në ndryshoren kritere poligoni.

Ndërkaq nga ndryshoret veç e veç përparësi duhet t’iu ipet tri ndryshoreve të

sipërpërmendura.

PËRFUNDIMI

Në këtë punim është trajtuar mostra prej 21 studentëve të vitit të parë të nivelit

themelor të studimeve Bachelor. Qëllimi i punimit ka qenë që përmes grupit të caktuar të

testeve motorike të parashikohet rezultati në testin vlerësues të aftësive motorike të

studentëve. Nga analizimi i parametrave themelorë statistikorë është gjetur që rezultatet e

shënuara në testet motorike kanë qenë jo aq të mira, që ka ardhur si pasojë e mungesës së

përgatitjes fizike paraprake nga shkollimi i mesëm. Parametrat e dy ndryshoreve

antropometrike pesha dhe lartësia e trupit janë pak më të lartë se mesatarja e personave të

rritur te ne.

Përmes korelacionit të Pearsonit është konstatuar se ekzistojnë lidhje të pakëta

ndërmjet ndryshoreve motorike, si dhe ndërmjet ndryshoreve motorike dhe antropometrike.

Derisa lartësia e trupit ka një numër më të madh të korelacioneve me testet motorike, pesha e

trupit nuk ka treguar ndonjë lidhmëri të rëndësishme statistikore.

Përmes analizës regresive është vërtetuar se sistemi i ndryshoreve motorike të

trajtuara në këtë punim ka treguar ndikim të rëndësishëm statistikor në parashikimin e

ndryshores kritere.

Poashtu edhe testet që janë tregues të forcës eksplozive dhe repetitive kanë ndikim të

rëndësishëm në ndryshoret kritere, andaj mund të propozohen si teste të rëndësishme për

përgatitjen fizike të studentëve për ta kaluar me sukses testin e aftësive fizike –poligonin.

LITERATURA

Brestofci, B.: “Metodologjia e Hulumtimeve shkencore”, Ligjërata teorike, FKF,

1997, Prishtinë.

Bahtiri, A.:Dallimet ndërmjet sportistëve dhe josportistëve në disa ndryshore të

sistemit kardiorespirator dhe të forcës eksplozive e shpejtësisë, Punim i Dokotratës,

Prishtinë, 2004.

54

A.Rexhepi – karakteristikat morfologjike dhe fiziologjike te fëmijët e moshës 7-10

vjeçare, punim magjistrature, FKF, Prishtinë 1998.

E. Gjinolli.: Ndikimi i programeve të ndryshme të procesit mësimorë të ed.fizike në

disa dimensione të statusit psiko-somatik të nxënësve të klasave të pesta të shkollave fillore,

elan nr.10.1982 dhe nr.11.1984 Prishtinë.

H. Rakovica.: Relacionet kanonike të karakteristikave morfologjike të disa testeve

motorike, Acta Kineziologica, Prishtinë, 1997 nr.1.

55

Dr.sc. AGRON REXHEPI & Dr.sc. ABEDIN BAHTIRI

Dallimet funksionale ndërmjet vrapuesve kosovarë dhe të

huaj në gjysmëmaratonën ndërkombëtare Prishtina – 2002

ABSTRAKTI

Sportet që kërkojnë përgatitje të lartë fizike në mënyrën më të drejtpërdrejt dhe më të

vrazhdë bëjnë seleksionimin e më të përgatiturve, si dhe diferencimin e të shëndoshëve nga

ata me çrregullime shëndetësore. Garimi me sportistë të nivelit ndërkombëtar, stimulon

pjesëmarrësit tjerë që të japin maksimumin e tyre, por edhe të shohin realitetin e përgatitjes

së tyre fizike.

Si maratona ashtu edhe gjysmëmaratona nga pjesëmarrësit kërkojnë përgatitje të lartë

fizike aerobe (6,9,10).

Qëllimi i këtij hulumtimi ka qenë të hulumtohet dallimi në përgatitje fizike ndërmjet

pjesëmarrësve kosovarë dhe të huaj në “Gjysmëmaratonën ndërkombëtare Prishtina 2002”.

Menjëherë me të përfunduar të vrapimit janë matur tri ndryshore në 62 pjesëmarrës

(43 të huaj dhe 19 kosovarë). Ndryshoret e matura: PULSI–frekuenca e zemrës, SAT.O–

saturimi i gjakut me oksigjen dhe KOHA–koha e vrapimit të distancës 21 km.

Nga të dhënat statistikore deskriptive janë vërejtur dallime sistematike ndërmjet dy

grupeve të hulumtuara, ndërkaq me T-test dhe analizë diskriminative kanonike janë vërtetuar

dallimet sinjifikante njëdimensionale dhe shumëdimensionale ndërmjet dy grupeve. Përmes

T-testit është vërtetuar se grupi i vrapuesve kosovar ka dallime statistikisht të rëndësishme

nga grupi i vrapuesve të huaj në shpeshtësinë e frekuencës së punës së zemrës. Ndërkaq në

bazë të analizës diskriminative kanonike vërtetojmë dallime sinjifikante ndërmjet të dy

grupeve pjesëmarrëse në vrapim. Poashtu përmes kësaj analizë vërtetojmë se vrapuesit e huaj

e përfundojnë gjysmë-maratonën për një kohë më të shkurtër, me frekuencë më të vogël të

zemrës dhe me saturim më të lartë të gjakut me oksigjen, krahasuar me vrapuesit kosovarë.

Fjalët boshte: Gjysmë-maratona, aerobe, pulsi, saturimi i gjakut me oksigjen, T-testi,

analiza kanonike diskriminative.

56

HYRJE

Hulumtimet nga lëmi i atletikës te ne kanë marrë një qasje të re shkencore.

Organizimi më i mirë i kësaj dege të rëndësishme krijon mundësi edhe më të mira për një

qasje të mirëfilltë shkencore.

Maratona është garë vrapimi në distancë 42.195 km, që zakonisht quhet edhe vrapim i

rrugës. Emri kësaj gare i është dhënë në bazë të vrapimit legjendar të luftëtarit grek

Philippides, i cili vrapoi nga Maratona (vend afër Athinës) deri në Athinë për të lajmëruar

fitoren e grekëve ndaj persianëve. Kjo ngjarje ka ndodhur në vitin 490 para erës sonë (11).

Maratona si garë sportive e rregullt dhe origjinale ka filluar që nga organizimi i

lojërave të para Olimpike të mbajtura në Athinë më 1896. Vlen të theksohet se standardizimi

i distancës që duhet vrapuar gjatë maratonës është bërë në vitin 1921.

Te ne, pak për shkak të “mungesës së terrenit të përshtatshëm” dhe pak për shkak se

është dukur të jetë “kafshatë e madhe” mbajtja e maratonës së plotë, mbahet

gjysmëmaratona. Organizimi i kësaj gare mjaft prestigjioze (gjysmëmaratonës në Prishtinë),

sipas të gjitha gjasave, do të bëhet tradicionale. Ndërkaq pjesëmarrja e vrapuesve jashtë

Kosovës në këtë gjysmëmaratonë e rrit rëndësinë e saj dhe gjithsesi i jep karakterin

ndërkombëtar. Njëkohësisht, kjo garë, përveç rëndësisë që ka për popullarizimin e

mbretëreshës së sporteve në mesin e të rinjve, ka ofruar edhe mundësi të tjera, si: ballafaqimi

i atletëve tanë me ata të huaj, pasurimi i përvojës së tyre për ballafaqime të reja për garat

tjera me karakter ndërkombëtar, si dhe mundësia e hulumtimeve shkencore.

Karakteristikë e gjysmëmaratonave të para të organizuara në Prishtinë ka qenë

pjesëmarrja e shumë sportistëve dhe rekreativëve, pa marrë parasysh përgatitjen e tyre

kondicionale dhe orientimin sportiv (aerob apo anaerob). Mirëpo meqenëse, si gjysmë-

maratona ashtu edhe maratona kërkojnë përgatitje të mirë kondicionale, respektivisht aftësi

të larta aerobe, që nga gjysma e garës e deri në fund të saj, bëhet seleksionimi i më të

përgatiturve nga ky aspekt (6).

Në Gjysmëmaratonën Ndërkombëtare Prishtina-2002”, morën pjesë 710 atletë. Prej

tyre 166 ishin kosovarë, kurse 544 të huaj.

Në radhitjen përfundimtare, në mesin e 50 atletëve të parë që përfunduan garën 15

ishin kosovarë, ndërsa në mesin e 10 të parëve ishin 3 atletë kosovarë.

57

Meqenëse, ndryshoret funksionale fiziologjike: frekuenca e zemrës dhe saturimi i

gjakut me oksigjen janë dy tregues të besueshëm të aftësive aerobe të sportistëve do të

përdoren për hulumtimin e këtyre aftësive të grupit të atletëve kosovarë dhe të huaj (2).

Qëllimi i këtij punimi është të hulumtohen dallimet në përgatitje fizike ndërmjet dy

grupeve të atletëve (atletëve të huaj dhe atletëve kosovarë). Ky qëllim, në këtë hulumtim

tentohet të realizohet duke hulumtuar ndryshimet në tri ndryshore: frekuenca e zemrës,

saturimi i gjakut me oksigjen dhe rezultati i vrapimit (koha për të cilën është kaluar

gjysmëmaratona).

MATERIALI DHE METODAT

MOSTRA E ENTITETEVE

Mostra e entiteteve përmban 62 pjesëmarrës në Gjysmëmaratonën e Prishtinës –

2002, të gjinisë mashkullore. Grupi i atletëve kosovarë përbëhet nga 19 atletë, ndërsa grupi i

atletëve huaj përbëhet nga 43 atletë.

MOSTRA E NDRYSHOREVE

Dallimi ndërmjet atletëve kosovarë dhe atletëve të huaj është hulumtuar në tri

ndryshore:

PULSI – frekuenca e zemrës;

SAT.O – saturimi i gjakut me oksigjen dhe

KOHA – koha a kalimit të distancës 21 km.

Frekuenca e zemrës dhe saturimi i gjakut janë matur me puls-oksimetër të tipit

“Medilab-Nanox 2”. Ndërkaq rezultatet e kohës së kalimit të distancës janë rezultatet zyrtare

të publikuara nga Federata Atletike e Kosovës dhe Departamenti i Sportit.

METODAT E PËRPUNIMIT TË REZULTATEVE

Përpunimi i rezultateve është bërë sipas programit statistikor SPSS për Windows

versioni-8.0 Janë llogaritur treguesit themelorë statistikorë, ndërkaq rëndësia e dallimeve

ndërmjet dy grupeve, është bërë përmes T-testit dhe analizës diskriminuese kanonike.

58

REZULTATET

TREGUESIT THEMELORË STATISTIKORË TË NDRYSHOREVE

FIZIOLOGJIKE

Parametrat themelorë statistikorë të ndryshoreve të matura te grupi i atletëve në

gjysmë maratonë (tabela nr.1), tregojnë dallime sistematike ndërmjet grupit të atletëve

kosovarë dhe të grupit të atletëve të huaj.

Në të tri ndryshoret e matura pjesëmarrësit kosovarë realizojnë vlera më të dobëta në

krahasim me pjesëmarrësit e huaj.

Tabela nr.1 – Parametrat themelorë deskriptivë

GRUPI N Mean Std. Deviation Std. Error Mean

PULSI meshkuj të huaj 43 142 14.8670 2.2672

meshkuj kosovar 19 161 19.8867 4.5623

SAT.O meshkuj të huaj 43 96 2.0976 .3199

meshkuj kosovar 19 94 3.7767 .8664

KOHA meshkuj të huaj 43 83.4 6.9381 1.0580

meshkuj kosovar 19 87.4 11.4941 2.6369

T - TESTI

Rëndësia statistikore e dallimeve sistematike ndërmjet dy grupeve të hulumtuara, në

çdo ndryshore, është bërë përmes t-testit (tabela nr. 2).

Tabela nr. 2 – T-testi

T df Sig. Mean Difference Std. Error Difference

PULSI -4.033 60 .000 -18.3696 4.5546

SAT.O 1.949 60 .056 1.4565 .7473

KOHA -1.681 60 .098 -3.9665 2.3590

Rezultatet e fituara përmes t-testit tregojnë se atletët kosovarë dhe atletët e huaj,

pjesëmarrës të manifestimit “Gjysmëmaratona ndërkombëtare Prishtina-2002” kanë dallime

statistikisht të vlefshme në ndryshoren fiziologjike PULSI-frekuenca e zemrës.

ANALIZA DISKRIMINUESE KANONIKE

Dallimi ndërmjet grupit të atletëve kosovarë dhe grupit të atletëve të huaj, në

ndryshoret manifeste të matura në këtë punim, është llogaritur përmes analizës diskriminuese

kanonike (tabela 3).

59

Tabela nr.3 – Funksioni diskriminues kanonik

Func. Λ Rc Wilks' λ X² df Sig.

1 .391 .530 .719 19.292 3 .000

Funksioni diskriminues (tabela nr.3), me rrënjë karakteristike të ekuacionit

diskriminues λ=.391 tregon korelacion me funksionin linear të sistemit të ndryshoreve të

aplikuara në këtë punim me koeficient Rc=.530. Kriteri i forcës diskriminuese të

ndryshoreve të aplikuara është Wilks‘λ=.719, ndërsa rëndësia statistikore e ekuacionit

diskriminues, është testuar sipas Bartlet X²-test-it X²=19.292, për df=3 shkallë të lirisë. Grupi

i atletëve kosovarë dhe grupi i atletëve të huaj, në sistemin e ndryshoreve manifeste të

matura në menjëherë pas arritjes në cak të gjysmë maratonës, tregojnë dallime statistikisht të

vlefshme, niveli i rëndësisë Sig=.000.

Strukturën e funksionit diskriminues e njohim duke analizuar korelacionet ndërmjet

ndryshoreve manifeste të aplikuara në këtë punim dhe funksionit diskriminues (tabela nr.4).

Tabela nr.4 – Amëza e strukturës së funksionit diskriminues

Funksioni:

PULSI .833

SAT.O -.403

KOHA .347

Që të tri ndryshoret e matura tregojnë korelacione me funksionin diskriminues.

Përderisa ndryshorja PULSI tregon korelacion të lartë, dy ndryshoret tjera (SAT.O dhe

KOHA) tregojnë korelacione të rëndësishme me funksionin diskriminues.

Mesataret aritmetikore të vlerave diskriminuese të grupeve, të projektuara në

funksionin diskriminues, paraqesin centroidët e grupeve (tabela nr. 5).

Tabela 5. Centroidët e grupeve në raport me funksionin diskriminues:

Grupet: Funksioni:

Vrapuesit e huaj -.409

Vrapuesit kosovarë .925

Sipas tabelës nr. 5, centroidët e grupit të atletëve kosovarë dhe centroidët e grupit të

atletëve të huaj dallohen për 1.334 devijime standarde (σ).

60

DISKUTIMI

Struktura e funksionit diskriminues (tabela 4) dhe pozita e centroidëve (tabela 5) të dy

grupeve të atletëve – pjesëmarrës të manifestimit “Gjysmëmaratona Ndërkombëtare Prishtina

– 2002” mundësojnë konstatimin:

Atletët kosovarë karakterizohen me vlera më të larta të frekuencës së zemrës,

saturim më të dobët të gjakut me oksigjen dhe rezultat më të dobët të vrapimit, në

krahasim me atletët e huaj.

Meqenëse rezultatet e vrapuesve në shtigje të gjata janë në varshmëri të plotë nga

aftësitë e tyre aerobe, parametrat e parë fiziologjikë që ndryshojnë te këta sportistë gjatë

trajningjeve sistematike aerobe, janë frekuenca e zemrës dhe vëllimi goditës i zemrës (1,2,4,12).

Trajningjet sistematike aerobe bëjnë forcimin e tonusit të parasimpatikusit (zvogëlohet tonusi

i simpatikusit), që si rrjedhojë ka zvogëlimin e frekuencës së zemrës dhe brahikardinë e

zemrës (1,4,5). Ndryshimet e tilla të punës së sistemit nervor vegjetativ mund të kenë

prejardhje:

INTRAKARDIAKE - Gjatë trajningjeve sistematike aerobe zemra e sportistit

hipertrofohet. Me hipertrofinë e zemrës rritet edhe sasia e gjakut rezidual në

barkushet e zemrës, e që gjatë sistolës sëfuqishme rritet vëllimi goditës, i cili

zvogëlon ndikimin (tonusin) e simpatikusit.

EKSTRAKARDIAKE - procesi i adaptimit në ushtrime.

Ndryshimi i vlerës së saturimit të gjakut me oksigjen, në të mirë të vrapuesve të huaj,

mund të shpjegohet me faktin se stërvitjet cilësore sistematike aerobe ndikojnë në rritjen e

hormoneve që stimulojnë eritropoezën e me rritjen e numrit të eritrociteve shtohet edhe sasia

e hemoglobinës në gjak, gjë që mundëson ngopjen më të mirë të gjakut me oksigjen(3, 7, 8).

PËRFUNDIMI

Në mostrën prej 62 pjesëmarrësve të gjysmëmaratonës ndërkombëtare Prishtina 2002,

janë hulumtuar dallimet e aftësive aerobe dhe rezultateve të vrapimit ndërmjet grupit të

atletëve kosovarë dhe grupit të atletëve të huaj. Për të vërtetuar dallimet ndërmjet dy grupeve

të hulumtuara të dhënat e fituara janë trajtuar përmes metodës së T-testit dhe analizës

diskriminuese kanonike.

Dallimi statistikisht i vlefshëm ndërmjet grupit të atletëve kosovarë dhe atletëve të

huaj, në ndryshoren fiziologjike PULSI-frekuenca e zemrës (në të mirë të atletëve huaj), bën

të dyshohet në cilësinë e programeve të trajningjeve sistematike aerobe të atletëve kosovarë,

61

por ndoshta edhe në orientimin dhe përzgjedhjen jo përkatëse të fëmijëve dhe të rinjve për

disiplinat gjegjëse të vrapimeve. Kjo reflektohet edhe në arritjen e rezultateve më të dobëta të

vrapimit të atletëve tanë.

Kjo shtron nevojën e përcjelljes së informatave të reja në procesin e trajningut dhe

zbatimit të tyre në praktikë. Mendojmë se për arritjen e rezultateve të nivelit ndërkombëtar

do të duhej një angazhim i mirëfilltë profesional dhe institucional, konform me praktikat e

shteteve me traditë dhe rezultate kulmore sportive.

62

LITERATURA

1. De Vries, H. A., Physiology of exercise, Fourth edition, Vm. C. Brown

Publishers, Dubuque, Iowa, 1986.

2. Heimer, S. i sur. Praktikum fiziološke kineziologije, FKF, Zagreb, 1997.

3. Lijnen, P. Hespel, P. Vanden, E. Amery, A. Biochemical variables in plasma

and urine before and after prolonged physical exercise, 1985.

4. McArdle, W.D., Katch, F.I., Katch E.T. Exercise physiology, Fourth edition.

Baltimore, USA. 1996, f. 208-209.

5. Powers S. K., Howley, E. T. Exercise physiolgy, Fourth edition. New York,

USA. 2001.

6. Sjodin B, Svedenhag J. Applied physiology of marathon running. Sports Med

1985;2:83–99.

7. Tietz, N. W. Osnovi kliničke hemije. Velarta, Beograd, 1997.

8. Williams, H.G. Harrison’s Principles of Internal Medicine,Tenth Edition, 1984, f. 312-20.

9. http://www.runtheplanet.com/trainingracing/marathon/physiology.asp 10. http://www.afpafitness.com/articles/articles-and-newletters/research-

articles-index/exercise-program-design/the-marathon-implications-for-endurance-physiology/

11. http://entertainment.howstuffworks.com/marathon1.htm 12. http://entertainment.howstuffworks.com/marathon4.htm

63

64

Dr.sc. ENVER GJINOLLI

Analiza e planprogramit mësimor të shkollës së mesme të ulët

për lëndën e futbollit

ABSTRAKT

Qëllimi i punimit është analiza dhe studimi i përmbajtjeve programore

nga lëmi i futbollit, prej kl. VI deri IX, të shkollës së mesme të ulët. Plani dhe

programi nga lëmi i futbollit është planifikuar dhe programuar për secilin vit

shkollor për një periudhë më të gjatë -4 vjeçare. Qëllimi dhe objektivi kryesor

është që të realizohen përmbajtjet programore duke u bazuar në

infrastrukturën për sportin e futbollit, sidomos atë zgjedhor.

HYRJE

Motivi dhe interesimi i nxënësve gjatë aktiviteteve në edukimin fizik

dhe sportiv është në nivel shumë të lartë.

Nxënësit në këtë nivel bëjnë zgjedhjen e lirë në lëndën e edukimit fizik

dhe sportiv.

Ata që marrin pjesë në sportin e zgjedhur e bëjnë me motiv, dëshirë dhe

me interesim të lartë.

Në ciklin e shkollimit të mesëm të ulët (klasa VI-IX) bën pjesë edhe

futbolli në plan program të caktuar që duhet realizuar gjatë kësaj periudhe.

Në arsimin e mesëm të ulët, mbahen 2 orë në javë, gjithsej 74 orë në

vit, prej tyre 25 orë (33%) janë sport zgjedhor dhe 17 orë për sportet tjera

kolektive.

Me nxënës të këtij cikli shkollor duhet planifikuar garat jashtë orëve të

mësimit, ndërmjet klasave, paraleleve, shkollave dhe turnetë e ndryshëm.

65

Në klasën VI, plan programi përfshin lëvizjet teknike pa top: ecjet,

vrapimet, kërcimet, nisjet, ndaljet etj. Lëvizjet teknike me top përfshijnë:

puna me top, udhëheqja e topit, pranimi dhe pasimi i topit, goditja e topit me

këmbë dhe kokë etj.

Ndërkaq, elementet e taktikës individuale dhe ato grupore në mbrojtje

dhe në sulm bëhen në formë të lojërave të ndryshme.

Qëllimet e edukimit fizik dhe sportiv për këtë nivel janë:

Zhvillimi i aftësive funksionale dhe lëvizore,

Zhvillimi i aftësive psikomotorike bazike dhe ato specifike (për

futboll),

Edukimi të jetë i motivuar dhe i suksesshëm,

Loja – futbolli të jetë e pranishme si mjet i edukimit fizik dhe sportiv

në aktivitete të ndryshme.

Objektivat

Nxënësit të formojnë shprehi për ushtrime-stërvitje për futboll,

Të zhvillojnë motivin dhe vullnetin për ushtrime sistematike dhe të

vazhdueshme,

Formimi dhe perfeksionimi i lëvizjeve teknike pa dhe me top.

Përmes lojës së futbollit të ndikohet në zhvillimin e aftësive motoriko-

perceptive,

Përmes futbollit aftësitë e lëvizjeve teknike me top me mjeshtri të

përkryer,

Gjatë situatave të krijuara në lojë të jenë kreativ gjatë kryerjes së

lëvizjeve tekniko taktike.

Në klasën VII plan programi përmban lëvizjet pa top: vrapimet,

kërcimet me dy dhe me një këmbë, kërcime me kthim për 900 dhe 1800,

zbulimet, mbulimet e lojtarëve, etj. Lëvizjet me top: pasimet dhe pranimet e

topit nga vendi dhe në lëvizje, udhëheqja-driblimi, goditja e topit me këmbë

dhe kokë dhe rrëmbimi i topit. Po ashtu përsëriten lëvizjet e mësuara të klasës

VI.

Qëllimet e edukimit fizik për këtë klasë janë:

66

Formimi i lëvizjeve teknike në futboll,

Zhvillimi i aftësive funksionale dhe lëvizore,

Stimulimi i rritjes dhe zhvillimit të aftësive biologjike,

Orientimi i drejtë i nxënësit në aktivitete lëvizore në sportin e

zgjedhur,

Objektivat realizohen me zbatimin e drejtë të plan programeve në

veçanti të futbollit.

Me lëvizje dhe lojë në futboll të vogël i zhvillojmë aftësitë

funksionale, sistemin respirator dhe kardiovaskular,

Zhvillimi i aftësive lëvizore: koordinimi shpejtësia, saktësia dhe

mjeshtëria në sport.

Përvetësimi i lëvizjeve teknike me top që ato të zbatohen në lojën e

futbollit,

Respektimi i rregullave të lojës dhe sjelljet fair-play gjatë garave,

Përjetime të këndshme në lojë që është pjesë e jetës së nxënësve,

Forcimi i organizmit dhe shëndetit të trupit.

Në klasën VIII, plan programi përfshin lëvizjet teknike në futboll me

kundërshtar gjysmë aktiv dhe aktiv. Udhëheqja e topit, pranimi dhe pasimi i

topit në lëvizje, etj. Këto elemente teknike janë karakteristike për zhvillimin

dhe përsosjen e mjeshtërisë tekniko-taktike në futboll. Teknika e mbrojtjes

dhe sulmit grupor dhe ekipor bëhet në lojën 4:4, 5:5, 7:7, në fushën e futbollit

me rregullat elementare të futbollit të vogël.

Qëllimi i programit është:

Zhvillimi i koordinimit të lartë të lëvizjeve psikomotorike,

Formimi i shprehive lëvizore sportive dhe zbatimi gjatë lojës së

futbollit,

Zhvillimi i aftësive funksionale, si dhe ndikimi në mbajtjen e drejtë të

trupit.

Objektivat

Në lojën e futbollit të zhvillohet mjeshtëria dhe kreativiteti i tyre,

Vullneti i fuqishëm dhe përqendrimi i fortë për t’i përballuar pengesat

e ndryshme në lojë,

67

Përmes matjeve në fillim dhe në fund të vitit shkollor, bëhet

kontrollimi dhe realizimi i objektivave lëvizore tekniko-taktike në

masat: centimetër, sekondë dhe gram.

Edhe në klasën IX plan programi është i theksuar në funksionimin e

lëvizjeve tekniko-taktike në lojën e futbollit.

Pasimet dhe pranimet e topit, udhëheqja e topit, si dhe mbrojtja dhe

sulmi individual dhe ekipor me ushtrime dhe në lojën e futbollit 6:6.

Qëllimet.

Forcimi dhe rritja e shëndetit, zhvillimi i aftësive lëvizore dhe atyre

funksionale,

Përmirësimi i mangësive psikomotorike dhe lëvizore,

Rritja e nivelit mjeshtëror në sportin e zgjedhur-futboll,

Përzgjedhja e qëlluar në sportin e zgjedhur ku nxënësit kanë treguar

rezultatet më të mira.

Objektivat

Aktivitetet e futbollistëve në futboll të ndikojnë në zhvillimin e

aftësive trupore dhe psikike,

Udhëheqja, kontrollimi, korrigjimi dhe realizimi i qëllimeve dhe

objektivave të jetë sa më efikas.

PËRFUNDIMI

Gjatë analizës së përmbajtjeve programore nga lëmi i futbollit në

kuadër të plan-programeve mësimore të shkollës së mesme të ulët, është bërë

inspektimi sistematik i qëllimeve dhe objektivave të lojës së futbollit. Për

realizimin e përmbajtjeve programore duhet siguruar:

Infrastrukturë e duhur për futboll të vogël, si dhe rekuizita: topa kone,

rrathë, shkopinj, porta, etj,

Të bëhet puna sistematike dhe e vazhduar-kontinuale në të gjitha vitet

shkollore,

Të organizohen gara sportive në futboll ndërmjet paraleleve, klasave,

shkollave etj.

68

Sporti zgjedhor-futbolli të organizohet edhe në mësimin e obliguar,

Të bëhet përcjellja e rritjes dhe zhvillimit të nxënësve dhe aftësive të

tyre psikomotorike bazike dhe specifike për futboll,

Përmirësimi i infrastrukturës, dyfishimi i numrit të orëve dhe niveli

profesional të jetë sa më i mirë në këtë cikël shkollor,

Programi i futbollit preferon realizimin e sportit të zgjedhur në

mënyrë profesionale në shkollën e mesme të ulët.

LITERATURA

Gjinolli, E., Rakovica, H., Hasangjekaj, B., Çitaku, F., Nixha, M.:,

Edukata Fizike dhe Sportive: klasa VI, Libri Shkollor, Prishtinë, 2004.

Gjinolli, E., Rakovica, H., Hasangjekaj, B., Çitaku, F., Nixha, M.:,

Edukata Fizike dhe Sportive: klasa VII, Libri Shkollor, Prishtinë, 2004.

Gjinolli, E., Rakovica, H., Hasangjekaj, B., Çitaku, F., Nixha, M.:,

Edukata Fizike dhe Sportive: klasa VIII, Libri Shkollor, Prishtinë, 2005.

Gjinolli, E., Rakovica, H., Hasangjekaj, B., Çitaku, F., Nixha, M.:,

Edukata Fizike dhe Sportive: klasa IX, Libri Shkollor, Prishtinë, 2006.

Plani dhe programi mësimor për klasat VI, VII, VIII dhe IX, Prishtinë

2003-05.

69

70

SHEFQET XHAKA

Si ndikon gjinia në pëlqyeshmërinë e sporteve të ndryshme

ABSTRAKT

Ky hulumtim ka pasur si qëllim që të përcaktojë se si ndikon gjinia e të rinjve tanë në

pëlqyeshmërinë e sporteve.

Në hulumtim janë përfshirë 32 të rinj të moshës prej 18 - 25 vjeçare të dy gjinive nga

të cilët 18 meshkuj dhe 14 femra. Zgjedhja e mostrës ka qenë e rastit dhe i vetmi kriter për

zgjedhjen e tyre ka qenë mosha.

Për mbledhjen e të dhënave është përdorur pyetësori, në të cilin të rinjtë janë shprehur

për pëlyqeshmërinë ndaj sporteve të ndryshme. Përpunimi i të dhënave të mbledhura është

bërë duke përdorur programin SPSS për Windows.

Nga rezultatet e këtij hulumtimi vihet re se meshkujt kanë zgjedhur sportet në të cilat

është i shprehur më shumë agresiviteti, ndersa femrat kanë zgjedhur sportet ku agresiviteti

nuk shfaqet po thuajse fare dhe se ka sporte që preferohen nga të dy gjinitë.

HYRJE

Që njeriu të ketë progresivitet dhe të arrijë sukses të dëshiruar në veprimtaritë e

ndryshme duhet të ketë në shkallën sa më të lartë dhe të përsosur nivelin e socializimit. Pra,

që njeriu të arrijë rezultate të kënaqshme, duhet të jetë i socializuar në të gjitha dimensionet e

jetës.

Niveli i socializimit të njeriut dallohet në bazë të kulturës së tij, se si ai shprehet, si

mendon, si vepron, si komunikon me të tjerët, si sillet, si punon, si i respekton të tjerët,

vetvetën, orën e mësimit etj.

Sociologjia e kulturës fizike dhe sportit është element që inkorporohet në sferën e

kulturës së përgjithshme. Sporti përfshin: lojën, dëfrimin, argëtimin, pushimin, lëvizjen,

dinamikën, rivalitetin etj., pra sporti është një segment apo dimension social i jetës së njeriut.

Loja është gjendje apo pozicion shoqëror. Sporti nënkupton lojën.

Lëvizja, loja, sporti janë domosdoshmëri e njeriut në jetën e tij. Ato paraqiten si

nevojë, zbraztësi që duhet plotësuar patjetër, ashtu e kërkon nevoja e njeriut, ana biologjike,

shpirtërore dhe mendore – intelektuale.

71

Sporti pra, është përsosje e strukturës anatomike, fiziologjike, psikike, shpirtërore të

njeriut. Përmes sportit – lojës njeriu bënë një integrim kibernetik apo të përgjithshëm –

tërësishëm, si dhe harmonik, që reflektohet pozitivisht në të gjitha sferat dhe veprimtaritë e

jetës së njeriut, si në shëndet, punë etj. Në sport – lojë vërehet më pak tërësia e të gjitha

veprimtarive të njeriut, kështu që mund të vërehet fare qartë niveli i socializimit. Sociologjia

ka elementin etik, moral, social, fenomenin e qëndrueshmërisë etj. Sociologjisë së sportit i

intereson se si të formojë cilësinë etike, moralin, karakterin etj., përmes sportit dhe lojës.

Lidhja midis gjinisë dhe pëlqyeshmërisë së sporteve, apo përcaktimi i periudhave

moshore kur të rinjtë parapëlqejnë që të merren mem sporte të ndryshme, ka qenë subjekt

edhe i hulumtimeve të ndryshme. Nëse do ti referoheshim rezultateve të punimit të autorëve

Sobkin e të tjerë (2006), djemtë janë më të prirur për të pëlqyer dhe për tu angazhuar në

sporte qoftë individuale apo sporte kolektive, më tepër se vajzat.

QËLLIMI I PUNIMIT

Qëllimi i këtij hulumtimi ishte vërtetimi i raporteve të zgjedhjes së sportit sipas

pëlqyeshmërisë, tek të dy gjinitë. Ky qëllim kryesor u plotësua me qëllimet dytësore :

Vërtetimi relacioneve të zgjedhjes së sportit në gjininë mashkullore.

Vërtetimi i relacioneve të zgjedhjes së sportit në gjininë femërore

Krahasimi ndërmjet zgjedhjes së sporteve ndërmjet gjinive.

METODLOGJIA E PUNES

MOSTRA E TË TESTUARËVE

Në këtë hulumtim janë përfshirë 32 të rinj të moshës prej 18 - 25 vjeçare të ndarë në

dy gjini. Prej tyre 18 meshkuj dhe 14 femra. Zgjedhja e mostrës ka qenë e rastit dhe i vetmi

kriter për zgjedhje e tyre ka qenë mosha. Duhet cekur se të gjithë nxënësit e përfshirë në

hulumtim kanë qenë të aftë për tu anketuar.

Instrumenti matës.

Për mbledhjen e të dhënave është përdorur pyetësori. Të rinjtë kanë pasur mundësi të

zgjedhin prej 8 sporteve të ndryshme të ofruara në pyetësor dhe të shtojnë edhe ndonjë sport

që nuk ka qenë i renditur në 8 sportet e shënuara.

Mënyra e aplikimit të hulumtimit

72

Së pari është përpiluar pyetësori, i cili përmban 8 lloje të sporteve, si dhe kërkesën që

të rinjtë të zgjedhin sipas pëlqyeshëmrisë së tyre sportet, në të cilat kanë dëshirë të

angazhohen apo ti ndjekin si spektatorë.

Pyetësori u është dorzuar të rinjve dhe ata është dashur ta plotësojnë atë. Ka pasur

raste që pyetësori është dorëzuar në shtëpi dhe pasi që të anketuarit e kanë plotësuar, e kanë

dorëzuar tek autori i punimit. Mirëpo shumica e rasteve, të rinjtë janë kontaktuar në rrugë

dhe pas bisedës sqaruese që është zhvilluar me ta, pyetësori është plotësuar aty për aty.

Duhet theksuar që pjesëmarrja e të rinjve në hulumtim, ka qenë vullnetare.

INTERPRETIMI I REZULTATEVE DHE DISKUTIMI

Pas grumbullimit të të dhënave është bërë përpunimi i tyre duke përdorur programin

SPSS për Windows.

Tabela 1. parametrat deskriptiv statistikorë të ndryshoreve tek femrat

x Nr. ∑ %

1. Tenis 4.29 14 60 23.72

2. Basketboll 3.93 14 55 21.74

3. Volejboll 2.46 13 32 12.65

4. Ski 5.00 5 25 9.88

5. Ping-Pong 1.89 9 17 6.72

6. Gjim.Ritmike 2.50 6 15 5.93

7. Notim 4.00 3 12 4.74

8. Hendboll 3.33 3 10 3.95

9. Futboll 4.00 2 8 3.16

10. Gjimnastikë 2.00 4 8 3.16

11. Patinazh 5.00 1 5 1.98

12. Bolling 4.00 1 4 1.58

13. Atletikë 1.00 2 2 .79

Në bazë të treguesve themelorë statistikorë të ndryshoreve të aplikuara në këtë punim

vërejmë se tek femrat sporti më i preferuar (më i pëlqyer) në të shumtën e rasteve është

tenisi. Ky sport ka mbledhur gjithsej 60 pikë apo shprehur në përqindje 23.72% të pikëve.

Pastaj renditen basketbolli, volejbolli, skijimi dhe pingpongu.

73

Sportet të cilat kanë më pak pikë janë: atletika, bolling dhe patinazhi. Nga kjo që

shihet në tabelë mund të themi se femrat preferojnë më shumë sportet ku agresiviteti nuk

shfaqet po thuajse fare dhe kontaktet me kundërsharen janë më pak të theksuara. Këto

rezultate janë paraqitur grafikisht më poshtë :

TenisBasketboll

Volejboll

Ski P

ing-Pong

Gjim

.Ritm

ike

Notim

Hendboll

Futboll

Gjim

nastik

Patinazh

Bolling

Atletik

0

10

20

30

40

50

60

Preferenca e sportit nga te anketuarit Shuma e pikëve nga të anketuarit

Tabela 2 parametrat deskriptiv statistikorë të ndryshoreve tek meshkujt

x Nr. ∑ %

1. Futboll 7.35 18 131 21.06

2. Basketboll 6.65 18 118 18.97

3. Volejboll 4.94 18 85 13.67

4. Tenis 4.41 18 79 12.70

5. Ping-Pong 4.53 14 79 12.70

6. Atletikë 3.21 14 45 7.23

7. Hendboll 2.20 15 33 5.31

8. Gjimnastikë 1.53 15 23 3.70

9. Ski 4.33 4 16 2.57

10. Bady Billding 7.00 1 7 1.13

11. Notim 6.00 1 6 .96

74

Futboll

Basketboll

Volejboll

TenisPing-P

ong

Atletik

Hendboll

Gjim

nastik

Ski B

ady Billding

Notim

0

20

40

60

80

100

120

140

Preferenca e sportit nga te anketuarit Shuma e pikëve nga të anketuarit

Në bazë të treguesve themelorë statistikorë të ndryshoreve të aplikuara në këtë punim,

por edhe në bazë të grafikonit të paraqitur, vërejmë se tek meshkujt sporti më i preferuar (më

i pëlqyer), në të shumtën e rasteve, është futbolli. Ky sport ka mbledhur gjithsej 131 pikë apo

shprehur në përqindje 21.06% të pikëve. Pastaj renditen basketbolli, volejbolli, tenisi dhe

pingpongu.

Sportet, të cilat kanë më pak pikë janë: notimi, body billdingu dhe skimi. Nga kjo që

shihet në tabelë mund të themi se meshkujt preferojnë më shumë sportet ku agresiviteti është

i shprehum me shumë pra më shumë lojëra grupore.

Tabela 3. krahasimi i zgjedhjes së sportit ndërmjet gjinive

FEMRAT MSHKUJT

RA. SPORTI ∑ % RA SPORTI ∑ %

1. Tenis 23.72 60 1. Futboll 131 21.06

2. Basketboll 21.74 55 2. Basketboll 118 18.97

3. Volejboll 12.65 32 3. Volejboll 85 13.67

4. Ski 9.88 25 4. Tenis 79 12.70

75

5. Ping-Pong 6.72 17 5. Ping-Pong 79 12.70

6. Gjim.Ritmike 5.93 15 6. Atletikë 45 7.23

7. Notim 4.74 12 7. Hendboll 33 5.31

8. Hendboll 3.95 10 8. Gjimnastikë 23 3.70

9. Futboll 3.16 8 9. Ski 16 2.57

10. Gjimnastikë 3.16 8 10. Bady Billding 7 1.13

11. Patinazh 1.98 5 11. Notim 6 .96

12. Bolling 1.58 4

13. Atletikë .79 2

Në bazë të treguesve themelorë statistikorë të ndryshoreve të aplikuara në këtë punim

vërejmë se edhe tek femrat edhe tek meshkujt sporti i dytë dhe i tretë më i preferuari (më i

pëlqyeri) janë basketbolli dhe volejbolli.

Nga kjo që shihet në tabelë mund të themi se ka sporte qe preferohen nga dy gjinitë.

Si përfundim mund të themi që gjinia luan rolin e saj në përcaktimin e pëlqyeshmërisë

në zgjedhjen e sporteve me të cilat të rinjtë, do të donin të angazhoheshin apo edhe të jenë

vetëm spektatorë. Megjithëse ky hulumtim, u fokusua vetëm në këtë përcaktim, këto

rezultate sigurisht që mbështeten edhe nga rezultatet e hulumtimeve të tjera, sipas të cilave

në zgjedhjen e sportit përveç gjinisë, rol të madh kanë edhe motivimi i të rinjve, niveli i atyre

arsimor, niveli social i familjeve nga vijnë të rinjtë, nga niveli arsimor i prindërve të tyre, nga

niveli i angazhimit të prindërve të tyre në sporte të ndryshme etj.

LITERATURA

Alexander, A., ( 2002 ) Culture, Race, and Gender in Sports.

Chang, J., ( 2002 ). The Social and Cultural Implications of Gender-Crossing in

Sports

Flanagan, K., ( 2002 ).Gender Barriers in Sport.

McGrath, F., ( 2002 ). Men and Women in Sport.

Sobkin, V.S., Abrosimova, Z.B., Adamchuk, D.V., Baranova, E.V. ( 2006) . Age

and tender characteristics of adolescent’s attitudestoëard sports. Russian education and

society. Vol.48, no.3.pp. 60-77

76

SHTOJCË

Pyetësor.

Në kuadër të përgatitjes së punimeve hulumtuese, kam përpiluar këtë pyetësor në të

cilin ju do të përzgjidhni sipas pëlqyeshmërisë sportet, me të cilat dëshironi të ushtroheni apo

edhe vetëm ti ndiqni si sportdashës.

Ju keni të drejtë të merrni pjesë në hulumtim, apo edhe të tërhiqeni në çdo kohë prej

tij. Identiteti juaj do të jetë konfidencial apo anonim sipas zgjedhjes suaj.

Emri mbiemri : _____________________________

Mosha _____________________ Gjinia:_______________________

Tema: SI NDIKON GJINIA NË PËLQYESHMËRINË E SPORTEVE TË NDRYSHME Renditni sipas pëlqyeshmërisë sportet e mëposhtme.

FUTBOLL____

BASKETBOLL____

VOLEJBOLL ____

HENDBOLL____

TENIS____

PING-PONG ____

GJIMNASTIKË ____

ATLETIKË____

Të tjera _________________

JU FALEMINDERIT PËR MIRËKUPTIM

77

78

Prof.emeritus-BEQIR HASANGJEKAJ & Mr. NIJAZI UKSHINI

Dy probleme kyçe të eukatës fizike dhe sportive në Kosovë

ABSTRAKTI

Qëllimi i këtij punimi është, që duke analizuar dhe vlerësuar problemet që ndikojnë

në ngecjen e realizimit të objektivave të edukatës fizike dhe sportive për nxënës të

institucioneve edukativo-arsimore të Kosovës, që janë të planifikuara në planet dhe

programet mësimore, të veçohen dy nga problemet e shumta që paraqesin pengesa të mëdha

për realizimin e përmbajtjeve programore, detyrave edukativo-arsimore dhe biologjiko-

shëndetësore, përkatësisht të arritjes së objektivave të kësaj lëmie.

PËRMBLEDHJA

Edukata fizike dhe sportive është treguesi dhe tipari më i dalluar i aftësive

psikomotorike të çdo njeriu dhe çdo populli, është mënyra më e qartë e dëshmisë se në çfarë

niveli (gjendje) është e shendoshë popullata, si dhe e aftë që të kontribuojë në çdo aspekt dhe

në çdo moment kur është nevoja për mbrojtje dhe vetmbrojtje, për një jetë më të lumtur

sidomos të pasardhësve.

Pa organizim të drejtë dhe profesional të procesit mësimor të edukatës fizike dhe

sportive duke filluar nga mosha parashkollore e deri të mosha e pleqërisë, popullata e

Kosovës vështirë do të arrijë që më suskses ti përgjigjet kërkesave të jetës bashkëkohore.

Duke e vështruar gjendjen, pozitën dhe botëkuptimin e popullatës mbi edukatën fizike

dhe sportive në Kosovë, përveç tjerash, tani për tani, janë dy probleme kyçe që pengojnë

organizimin dhe zhvillimin e procesit mësimor sipas kërkesave didaktiko-metodike

bashkëkohore:

hapësirat, veglat e rekuizitat dhe mjetet,

përsosja permanente e mësimdhënësve.

INFRASTRUKTURA: për këtë tematikë nuk do të paraqesim shënime numerike, që

shfrytëzohen në organizimin dhe zhvillimin e procesit mësimor të edukatës fizike dhe

sportive, por do të trajtojmë çështjen, si dhe në çfarë masa ato shfrytëzohen

Kur bëhet fjalë për infrastrukturë mendohet në:

Objektet e hapura dhe

79

Objektet embyllura.

Objektet e hapura – në këtë kategori të objekteve bëjnë pjesë fushat e sporteve të

ndryshme (basketboll, hendboll, volejboll, futboll i vogël, tenisi, badmintoni, etj), poligoni i

atletikës, hapësirat e lira të mbuluara me bar, pishina.etj.

Në momentin e tanishëm, parashtrohet pyetja se sa janë të pajisura institucionet

(shkollat) edukativo-arsimore të Kosovës me këto objekte? Nuk është vështirë të konstatohet

se asnjë shkollë nuk i posedon të gjitha këto objekte, por pjesërisht ose fare nuk i kanë.

Gjithashtu parashtrohet pyetja se si ato shfrytëzohen dhe në këtë pyetje nuk është vështirë të

ipet përgjegje se ato shfrytëzohen (shumicën e rasteve) në mënyrë të pakontrolluar dhe sipas

dëshirës së nxënësve. Në këto raste janë jashtë aplikimit dhe respektimit të kërkesave-

rregullave didaktiko-metodike të lëndës së edukatës fizike dhe sportive.

Objektet e mbyllura-Në këtë kategori të objekteve bëjnë pjesë: sallat e dukatës fizike

dhe sportive, pishinat dhe hapësirat e ndryshme të mbuluara.

Salla-Palestra– në këtë punim nuk do të ceket numri ekzistues i tyre, por më tepër do

të trajtohet çështja se si dhe në çfarë mase ato shfrytëzohen nga ana e nxënësve në shkollë.

Sa janë në funksion të realizimit të përmbajtjeve programore si dhe në funksion të arritjes së

objektivave të kësaj të parashtruar?.

Duke u bazuar në numrin e nxënësve që përmban një paralele, ( 30 – 50). numrin e

paraleleve të një klase, si dhe numrit të klasave ( prej kl. I- IX dhe prej kl X – XIII), numrit

të përgjithshëm të nxënësve të shkollës është e qartë se sallat, në shumicën e shkollave, nuk

përdoren nga nxënësit e mësimit klasor ( prej kl. I – V)

Nga ana tjetër numri i madh i orëve të edukatës fizike për shkak të numrit të madh të

paraleleve, në klasatVI – XIII është vështirë të hartohet orari, i cili do të mundësonte që salla

të shfrytëzohet vetëm prej një paraleleje, kështu që në sallë gjenden dy ose edhe tri paralele

(60 deri 100 nx.). Kur këtij problemi i shtohet edhe mungesa e paisjeve të sallave me vegla

dhe rekuizita adekuate, atëherë nuk është vështirë të konkludohet se efekti i procesit mësimor

do të mungojë dhe objektivat e shtruar nuk mund të arrihen në tërësi .

VEGLAT DHE REKUIZITAT – nga informatat e marra, nga shumica e shkollave

fillore, nga studentët, gjatë javës së praktikës pedagogjike, kuptohet dhe konstatohet se

shumica e sallave dhe e kabineteve janë të “zbrazëta”- mungojnë po thuaj të gjitha veglat dhe

rekuizitat.

80

Mungesa e veglave të gjimnastikës sportive (dyshekëve, shpatulloreve, paraleleve,

hekurit, unazave, kaluqëve, kalit me doreza, kalit për kapërcime, arkës suedeze, stolit

gjimnastikor etj.) dhe e rekuizitave ( topat e sporteve të ndryshme, topthat, rrathët, shishet e

drurit, shkopinjët, shkopthat, litarët e shkurtër, purtekët etj.) në salla dhe kabinete të edukatës

fizike nëpër shkolla ndikon shumë në çrregullimin e procesit mësimsor. Përmbajtjet

programore të parapa-hartuara për nxënës të klasave të ndryshme nuk mund të planifikohen

dhe të realizohen me sukses nga se suksesi dhe rrjedha e drejtë e procesit mësimor, duke i

shfrytëzuar format e ndryshme didaktiko-metodike, varet nga mënyra e shfrytëzimit, si dhe

numrit të veglave dhe rekuizitave.

MJETET- vizuele, auditive, audivizuele dhe tekstuale – hulumtimet profesionale

dhe shkencore të pedagogëve të edukatës fizike gjithnjë e më tepër po e potencojnë rolin dhe

vlerën e mjeteve të cekura më lartë, që ka të bëjnë me ndikim në organizimin dhe rrjedhën e

drejtë të procesit mësimor duke mundësuar përvetësimin e drejtë dhe më të shpejtë të

diturive motorike si dhe të ngritjes së aftësive motorike.

Në këtë rast, nuk do të ceket numri ikëtyre mjeteve dhe i shkollave të Kosovës të

pajisura me to, por do të paraqesim format (llojet) e mjeteve sipas radhës:

Mjete vizuele – fotografitë, vizatimet, pllakatat, kinogramet, skemat, tabelat,

grafikonet, histogramet, diafilmat.

Mjetet auditive – radio (emisionet), kasetofoni, (CD-DVD).

Mjetet audiovizuele – emisionet në TV, filmat me tematikë mësimore,videokasetat,

videoprojektorët, videokamerat etj.

Mjetet tekstuale- tekstet, grafoliet, lista e punimeve, revistat etj.

PËRSOSJA PERMANENTE E MËSIMDHËNËSVE

Duke u mbështetur në kërkimet profesionale lidhur me përgatitjen e procesit të

mësimdhënies nga ana e mësimdhënësve gjatë aktivitetit punues prej 35- 45 vjet e që duhet

të arsimohet, së paku tri herë, atëhërë parashtrohet pyetja se në ç´masë dhe si arrihet

organizimi i përsosjes permanente të kuadrit profesional të edukatës fizike në Kosovë ?

Zhvillimi intensiv i procesit mësimor kushtëzon që mjetet e vjetruara të zëvendësohen

me ato te reja. Nga ky aspekt kërkohet që në mënyrë permanente, kuadri arsimor, në mënyrë

të pavarur dhe në kuadër të organizimit të përbashkët të arrijë që në mënyrë përmanenete të

81

begatohet me inovacione te reja që e kushtëzojnë rrjedhën e procesit mësimor sipas

kërkesave bashkëkohore.

Është e njohur se dinamika e zhvillimit të teorisë dhe praktikës së kësaj lëmie

(edukatës fizike dhe sportive) gjithnjë e më teper është duke u pasuruar ( kjo më së miri është

vërejtur gjatë Lojërave Olimpike të mbajtura në Kinë), kështu që suksesi dhe realizimi i

objektivave të edukatës fizike dhe sportive më nxënës varet nga mënyra dhe gatishmëria e

kuadrit arsimor për përfeksionimin permanent në aspektin professional (didaktiko-metodik).

Në këtë aspekt parashtrohen disa kërkesa që kushtëzojnë përsosjen permanente të

kuadrit mësimor, që tani për tani në, praktikën pedagogjike në Kosovë paraqesin problem në

vete.

Përsosja profesionale e mësimdhënësve të edukatës fizike dhe sportive është çështje

komplekse meqë kërkohet arritja e të gjitha segmeteve profesionale bashkëkohore duke

filluar nga përsosja e punës organizative, funksionimit profesional dhe interaksional e

stimulativ.

Përveç ngritjes së aftësive didaktiko-metodike nëpërmës punës vetanake, ekzistojnë

edhe forma të tjera të ngritjes kolektive si: seminaret, simpoziumet, kongreset, të cilat në

momentin e tanishëm, në Kosovë, mungojnë e si pasojë e këtyre formave të ngritjes

profesionale, në masë të duhur, mungon edhe vetëdija e kuadrit mësimor për një organizim

sa më të drejtë dhe më bashkëkohor të procesit mësimor.

Në fund parashtrohet pyetja se kush duhet të merret me zgjedhjen e këtyre dy

problemeve më qëllim që të arriturat nga kjo shkathtësi të jenë përafërsisht në nivel me të

arriturat e shteteve tjera.

82

Dr.sc. AZIZ DUJAKA &Dr. BUJAR TURJAKA

Teknika e sllallomit te skitarët kulmor me skitë e modelit

*carving* e përcaktuar me parametrat biomekanik

(kinematiko– dinamik)

REZYME

Edhe pse skitë e para u paraqiten në vitin 1880 ato nuk ndryshuan shumë formën e

tyre tradicionale deri në sezonën 1999/2000, kur filluan të paraqiten skitë e modelit carving

në garat e sllallomit. Paraqitja e tyre kushtëzoi modifikimin e shkollës së skijimit me

paraqitjen e ’’teknikës me presje‘’. Që të fitohen të dhëna më të sakta lidhur me sjelljen e

ketyre skive te skitarët kulmorë është bërë analiza biomekanike me metodën kinematografike

te skitarët pjesëmarrës në Lojërat Olimpike dimërore. Studimi i lëvizjes eksperimentale është

kryer përmes xhirimeve televizive që janë bërë të mundshme përmes analizës biomekanike

me modifikimin e programit APAS-1995 me programet Aver Media, MGI photo SUITE

dhe COREL të emertuar me shkurtesen AKB SKI.

Për pozitat e caktuara të sistemit skiatori-skitë, në pjesët e veçanata të shtegut të

garave të sllallomit (L.O.D.Salt Lake City -2002) janë llogaritur :

1. parametat kinematik : rruga (s), shpejtësia (v), nxitimi (a ).

2. parametrat dinamik: forca e rëndimit në rrafshin saxhital që vepron

në sistemin skiatori-skitë (Gs), forca e rëndimit në rrafshin frontal që

vepron në skinë e jashtme –brenshme (Gf),

3. parametrat situacional: largësia mes skive (l), gjatësia e boshtit të

gjatë të trupit (gj), këndi i shmangies së boshtit të gjatë të trupit nga

vertikalja në rrafshin saxhital dhe at frontal (ang-s, ang-f), këndi i fleksionit

në artikulacionin kokso femoral dhe të gjurit (ang-co, ang-ge).

Pas përpunimit të kinogrameve dhe llogaritjes së madhësive të parametrave të cekur

është bërë përpunimi statistikor i rezultateve me qëllim që të bëhet analiza e vlerave të fituara

në situata të caktuara gjatë sllallomit. Nga analiza e rezultateve janë përcaktuar mundësitë e

përmirësimit të parametrave kinematik dhe atyre dinamik, të cilët sillen në relacione

kompenzuese mes veti.

83

Në diskutimin e rezultateve të fituara është përcaktuar përshkrimi i teknikës përkatëse

të sllallomit me ski tradicionale dhe ato të modelit carving. Në vecanti janë definuar

format, fazat dhe elementet stukuturale të lëvizjeve bazike të sllallomit. Në bazë të cilësive

të tyre është paraqitur përcaktimi i rrugës më të shkurtër të kalimit të shtegut në garat e

skijimit alpik, në varshmëri me pjerrtësinë e shtegut, shpejtësinë e rrrëshqitjes, trajektoren e

lëvizjes së sistemit skiatori-skitë dhe gjurmës së skive me qëllim të definimit të cikloides

optimale në shtegun e garave të sllallomit.

Me këtë hulumtim mundësohet zhvillimi i metodologjisë së analizës biomekanike të

lëvizjeve të veçanta, e posaçërisht të lëvizjeve në një rrafsh. Prandaj, kjo metodologji mund

të aplikohet në hulumtimet e teknikës së sporteve të ndryshme te sportistet kulmorë të

xhiruar nga transmetimet televizive me qëllim të krahasimit të teknikës me sportistët

përkatës të klubeve sportive të Kosoves.

HYRJE

Në varshmëri me mundësinë e realizimit të analizës biomekanike të teknikës sportive

kulmore që zbatojnë sportistet kulmorë, mundësia e përfshirjes së tyre në hulumtimet

laboratorike është tejet e vogël. Kompenzimi i hulumtimeve laboratorike te mostrat

reprezentative është e mundur të plotësohet pjesërisht me përdorimin e xhirimeve televizive

të garave të rrafshit të parë, e që kjo do të mundësojë realizimin e hulumtimeve të ardhshme

me përcaktimin e efikasitetit të strukturës lëvizore të sportit përkatës.

Ky punin ka tendencë të paraqitjes së metodologjisë së re të analizës biomekanike të

xhirimeve televizive të skijimit alpik, si sport, i cili zbatohet në poligon të pa përshtatshëm

dhe realizohet me paisje te re (ski), çka do të mund të aplikohet edhe në hulumtime të

ardhme posaçërisht te analiza biomekanike e lëvizjeve në një rrafsh.

Ndër punimet e para që meren me analizën biomekanike të teknikës së skijimit është

punimi i autorit Moser (1956), që shtjellon mundësinë e vendosjes së rëndësisë dhe

ndryshimit të strukturave lëvizore të kthesës themelore dhe asaj paralele në bazë të xhirimit

filmik. ( Moser, 1956).

Të numërta janë punimet profesionale që trajtuan mundësinë e definimit të teknikës së

Rrrëshqitjes me ski nga aspekti biomekanik (parimet teorike). Opavsky (1970) në

punimin e tij paraqet parametrat anatomik dhe ata mekanik të cilët përcaktojnë ndërrimin e

kahut të rrëshqitjes te “ kristijanija moderne” nën veprimin e forcave, të cilat munsojnë këtë

lëvizje (Opavsky, 1970). Pastaj pasojnë punimet e autorëve Fukuoka (1971), Kaufmann

84

(1972), Rauch (1975) dhe Zalesak (1977). Studimet e mëtutjeshme janë gjthnjë e më të

përafërt me analizën e teknikës së garave siç është punimi i autorit Fetz (1977) dhe Muller

(1984) që studijojnë shpejtsinë e lëvizjes në varshmëri me pozitën e qendrës së rëndimit të

trupit të skitarit dhe si ajo shëtit nëpër sipëfaqet e skive. Problematikën e njëjtë e studijoi

edhe autori Weber (1985) i cili përshkruan pozitën themelore të mbajtjes së trupit gjatë

skijimit në disiplinat alpike.

Me zhvillimin e teknologjisë, e cila përdoret për hulumtimet biomekanike siç është

paraqitja 3D (tridimensionale) e analizës kinematografike dhe analizës deskriptive të

teknikës së sllallomit dhe sllallomit të madh, kontribut të veçantë ka autori Muller (1993).

Regjistrimin e forcës së reaksionit e mati përmes pllakës nën këpucë me çka regjistroi edhe

ndryshimin e rrrëshqitjes anësore në fazat e caktuara të kthesës së sllallomit dhe sllallomit të

madh.

Kontribut të veçantë në përcaktimin e teknikës së skijimit alpik padyshim se është

punimi i Autorit Raschner (1977). Ai në bazë të analizës kinematografike të teknikës së

sllallomit e përcaktoi zhvillimin e trenazhuesve dhe metodave të trajningut special të fuqisë.

Në kohën e fundit janë të pranishëm punimet të cilët në mënyrë eksperimentale

sintetizojnë verifikimin matematikor të simulimit kompjuterik të teknikës së skijimit alpik,

siç janë punimet e autorve: Ulrich Glitsh (2000) ” Computer simulation of alpine skiing “,

Florian Seifriz, Joachim Master (2000) “ Mesurament and computer simulation of

trajectories in alpine sking “.

Duke u mbeshtetur në mundësitë e realizimit të hulumtimit biomekanik bazuar në

teknologjinë poseduese Problemi i hulumtimit tonë përfshin zgjedhjen e një grupi të

parametrave kinematik, dinamik dhe atyre situacional me ndihmën e të cilëve mund të

përshkruhet teknika e rrrëshqitjes me ski të modelit carving, si tenikë më optimale e

sllallomit.

Lënda e hulumtimit definohet përmes krahasimit të efekteve primare dhe atyre

sekondare të teknikës së rrëshqitjes me ski të modelit tradicional që përdoreshin më parë dhe

skive të modelit më të ri * carving * të cilat në kohën e fundit janë prezente te garuesit

kulmor në garat e sllallomit, ngase janë të pakta të dhënat paraprake për zgjedhjen dhe

përdorimin e këtij modeli për individët e caktuar (garuesit), në varshmëri me teknikën që ata

e zbatojnë.

85

Qëllimi i përgjithshëm i hulumtimit definohet me mbledhjen e grupeve të treguesve të

cilët në mënyrë më efikase do të mund të bëjnë ndryshimin gjatë fazave të caktuara të

secilave prej teknikave të rrëshqitjes me ski të modelit tradicional dhe atyre carving.

METODOLOGJIA E HULUMTIMIT

Në kë hulumtin është përdorur metoda transverzale, eksperimentale, me të cilën

përcjellja e treguesve (karakteristikave biomekanike të teknikës së rrëshqitjes me ski në

disiplinën e sllallomit me ski tradicionale dhe ato të modelit carving është kryer me metodën

kinematografike të hulumtimeve biomekanike.

Lëvizja eksperimentale është regjistruar nga xhirimi i nxjerut nga transmetimi

televiziv (Eurosport) nga Lojërat e XV-ta Olimpike dimërore, Calgari (1988) në garat finale

të sllallomit për meshkuj dhe femra (mostra e lëvizjes eksperimentaleme ski tradicionale)

dhe nga Lojërat e XIX-ra Olimpike dimërore, Salt Lake (2002), gara e parë finale e sllallomit

për meshkuj (mostra e lëvizjes eksperimentale me ski të modelit carving ).

Për analizë të materialit të regjistruar është përpiluar programi i modifikuar për

analizë kinematografike të hulumtimeve biomekanike të xhirimeve televizive në skijimin

alpik, AKB SKI (modifikuar në kabinetin e biomekanikes në Fakultetin e Kulturës fizike dhe

sportit në Prishtinë, 2002).

Përpunimi i kinogramëve të lëvizjes eksperimentale prej sinjalit analog është bartur

në atë digjital në Sistemin Aver Media (TV Series Software Fleet – Support Windows 2000).

Sinjali dixhital në ecurinë e mëtutjeshme është përpunuar në video sistemin për analiza

kinematike APAS (Ariel Performans Analysis System – 1995), me nën programin e tij

Realcap, Capture prej nga përcaktohet shpejtësia e xhirimit (25 xh/s) dhe kohëzgjatja e një

xhirimi t=0.041 sec.

Pasi kemi të bëjmë me pozitat e lëvizjes eksperimentale në rrafsh, për përcaktimin e

konstanteve kalibrike është përdorur madhësia reale (180 cm) e shkopave të portave në

pozitat e nxjerrura. Këtë kusht na mundëson përdorimi i programit MGI photo SUITE

(version 4.o, Support Windows 2000). Me anë të këtij programi pozita e nxjerrë mund të

zvoglohet apo të rritet me qëllim që madhësia kalibrike gjithmonë të ketë vlerën (madhësinë)

e njëjtë e po ashtu mund të bëhet radhitja e pozitave në raport real natyror.

Kinogramet e lëvizjes eksperimentale iu janë nënshtruar përcaktimit të boshteve të

gjatë dhe qendrave të rëndimit të pjesëve të veçantëa të trupit, si dhe tërë sistemit skiatori-

skitë të çdo pozite me metodën e mbledhjes së forcave paralele me koeficientët e modifikuar

86

sipas P. Opavskit. Trajktoret e lëvizjes së qendrave të caktuara të rëndesës me projeksionin

normal dhe atë të pjerrët janë fituar madhsitë reale në raport me madhësinë e konstanteve

kalibrike janë përcaktuar me përdorimin e programit Corel DRAW Graphics Suite 12 -

Support Windows 2000.

Mostra e entiteve të sllallomit me ski tradicionale: Ingemar STENMARK – SWE,

Alberto TOMBA – ITA, Mateja SVET – SLO, pjesëmarrës në Lojërat e XV-ta dimërore,

Calgari, 1988.

Mostra e entiteve të sllallomit me ski të modelit carving: Jean-Pierre VIDAL –

FRA, Sebastien AMIEZ – FRA, Alain BAXTER – GBR, fitues të garave të sllallomit në

Lojërat e XIX-ta Olimpike dimërore, Salt Lake Citi, 2002.

Mostra e lëvizjes eksperimentale të sllallomit me ski tradicionale. Lojërat e XV-ta

Olimpike dimërore, Calgari, 1988, slalom gara e dytë, pasazhi me 3 porta të hapura

(Ingemar Stenmark – SWE), pasazhi me 5 porta të mbyllura (AlbertoTomba-ITA), pasazhi

me 5 porta të hapur (Mateja Svet – SLO).

Mostra e lëvizjes eksperimentale të sllallomit me ski të modelit carving. Lojërat e

XIX-ta Olimpike dimërore, Salt Lake City, 2002, slalom gara e parë finale. Përballimi i 5

portave të mbyllura ( pasazhi - I.). Përballimi i 2 portave të hapura në koridor të zgjeruar

(pasazhi - III a). Përballimi i 2 portave të hapura dhe 1 porte të pjerrët, përcjellja e

rrëshqitjes së skitarit në rrafshin saxhital ( pasazhi - III b). Rrëshqitja me kalim në të majtë

brenda 3 portave të pjerrëta (pasazhi - IV a). Rrrëshqitja ritmike nëpër 6 porta në distancë

më të gjatë përcaktimi i cikloides së rrëshqitjes (pasazhi - IV b). Rrëshqitja me kalim në të

djathtë brenda 2 portave të mbyllura dhe 2 të hapura. (pasazhi - V a). Rrëshqitja nëpër 3

porta të pjerrëta. (pasazhi - V b).

Mostra e ndryshoreve. Edhe pse hapësira morfologjike e subjektit të hulumtimit nuk

është qëllimi i studimit të këtij hulumtimi, për llogaritjen e parametrave që do të përcillen, ka

qenë e nevojshme që të mirren të dhënat për masën dhe gjatësinë trupore, si dhe moshën.

Masës trupore i është shtuar edhe pesha e paisjes + 10 kg (kombinizoni, skitë shkopinjët,

mbërthyeset dhe këpucët) e cila tani paraqet masën e sistemit skiatori-skitë.

Hapësira kinematike: 1. Rruga e kaluar – s (m), 2. Shpejtësia e lëvizjes – v (m/s), 3.

Nxitimi – a (m/s2).

Hapësira dinamike. 1. Forca e rëndimit në rrafshin saxhital që vepron në sistemin

skiatori-skitë - Gs (N): komponenta radiale e forcës së rëndimit në rrafshin saxhital (R s),

87

komponenta tangjenciale e forcës së rëndimit që vepron në rrafshin saxhital (Rs), forca totale

e rëndimit në rrafshin saxhital (Gs). 2. Forca e rëndimit në rrafshin frontal që vepron në ski

(djathtë – majtë, brendshme - jashtme ) Gf (N): komponenta radiale e forcës së rëndimit në

rrafshin frontal (R f), komponenta tangjenciale e forcës së rëndimit në rrafshin frontal (Rf),

forca totale e rëndimit në rrafshin frontal (Gs)

Hapësira specifike –situacionale e lëvizjes eksperimentale. 1. Largësia mes qendrës

së rëndimit të sistemit dhe mesit të vijës që lidhë mbërthyeset e përparme të dy skive – l(m).

2.Gjatësia e boshtit të gjatë të trupit –gj (m). 3. Këndi i shmangies së boshtit të gjatë të trupit

prej “vertikales” në rrafshin saxhital – ang-s (shkallë). 4. Këndi i shmangies së boshtit të

gjatë të trupit prej vertikales në rrafshin frontal - ang-f (Shkallë). 5. Fleksioni në

artikulacionin kokso - femoral – ang – co (shkallë) 6. Fleksioni në artikulacionin e gjurit –

ang-ge (shkallë).

Në analizën statistikore primare deskriptive të rezultateve, për të gjitha ndryshoret

janë përcaktuar vlerat mesatare dhe masat e variabilitetit – përmes këtyre parametrave

themelorë statistikorë: mesi arthmetik (mean), rezultati minimal (minimum), rezultati

maksimal (maximum), variance (varianca), devijimi standard (stand.dev.), gabimi standard i

m. aritmetik ( stand.error ), masat e asimetrisë (skewness dhe kurtosis). Përpunimi i

rezultateve është kryer në PC-pentium 4 në programin statistikor SPSS verzioni 8.0 në

Windows 2000.

DISKUTIMI I REZULTATEVE TË HULUMTIMIT

Karakteristikat e teknikës së sllallomit me ski tradicionale.

Skit tradicionale që përdoreshin për garat e sllallomit kishin gjatsin 170 – 210 cm, me

hark anësor jo të theksuar mjaft dhe rreze të kthesës 30 – 60m. Pasi që garat e sllallomit kanë

distancë të vogël mes portave, kërkohet teknikë e kthesave të shkurtra dinamike, me çka

definohet shpejtësia më e vogel e rrëshqitjes, kjo po ashtu përcakton edhe ritmin e rrëshqitjes

të mbështetur në reaksionin e papritur gjatë ndërrimit të kahut të rrëshqitjes duke kaluar prej

një ane në anën tjetër të vijës së rënies së shpatit (pjerrtësisë). Këto karaktetistika të

sllallomit me ski tradicionale janë më pak të mundshme të ndryshohen – plotësohen, gjë e

cila vërehet edhe nga rezultatet e këtij hulumtimi.

Karakteristika kryesore, e cila e definon teknikën e sllallomiit me ski tradicionale

është ngritja e theksuar e skisë së brendshme dhe rrëshqitja mbi një ski, një kohë më të gjatë

të kthesës (tabela.- 1). Si pasojë e kësaj ngritjeje të skisë pason edhe lëvizja vertikale e

88

qendrës së përgjithshne të rëndimit të sistemit skiatori skitë në rrugën vertikale (lartë-posht)

0.20 deri 0.60 m.

Kjo rrugë vertikale përshkruhet që nga fillimi i bartjes së masës së sistemit prej skisë

në ski dhe zgjat deri pak para kontaktit me shkopin e portës.

Karakteristikë tjetër është largësia e vogël në mes dy skive (l – TKMS). Largësia mes

skive rritet nga fillimi i kthesës deri në çastin e kalimit të masës së sistemit mbi skinë e

jashtme kur pasi që ato të afrohen mes veti fillojnë të largohen deri te çasti i kontaktit me

shkopin e portës dhe daljes nga porta, ku gjatë kësaj kohe kryhet fleksioni në gjurin e

brendshëm, me çka mundësohet largimi më i madh mes dy skive dhe rritja e sipërfaqes

mbështetëse dhe shkallës më të lartë të sigurisë së pozicionit ekuilibrues.

Edhe shmangëja e boshtit të gjatë të trupit prej vertikales në rrafshin saxhital (këndi

alfa), në fazën fillëstare të kthesës paraqitet me përkulje të madhe para (si pasojë e daljes nga

kthesa paraprake), ndërsa në fillim të fazës së udhëheqjes së kthesës skitë e tejkalojnë trupin

e skitarit dhe paraqitet përkulja më e vogël prapa që ruhet deri në çastin e kontaktit me

shkopin e portës, edhe pas kalimit të tij tentohet të kryhet tejkalimi i skive me qëllim të

hyrjes në kthesën vijuse.

Shmangia e boshtit të gjatë të trupit, në rrafshin frontal (këndi geta) paraqet përkuljen

kah qendra e kthesës dhe ka vlerën prej 28 °-34 ° (përkulje prej horizontales 56°-62 °).

Fleksioni në artikulacionin kokso femoral të jashtëm ka vlera prej 70 °– 135 ° në

çastin e kontaktit me shkopin e portës, e posaçërisht në artikulacionin kokso femoral të

brendshëm fleksioni është më i madh për 20 °, ngase kjo gjymtyrë fillon të shtrihet më herët

se sa ajo e jashtmja, meqë duhet ta bartë masën e sistemit skiatori- skitë ngase bëhet ski e

jashtme.

Nga paraqitja e këtyre karakteristikave të teknikës së sllallomit me ski tradicionale

mun të definohet modeli për përshkrimin e teknikës së sllallomit në ski tradicionale. Po ashtu

me këtë konstatohet se treguesit parcial (ndryshoret) definojnë efikasitetin integral (të

tërësishëm) në garat e sllallomit me ski tradicionale.

Me rezultatet e fituara konstatohet mundësia për përmirësimin e vlerave të fituara në

çastet e caktuar të fazave të kthesës do të mund të përmirësohet efikasiteti i teknikës së

sllallomit me ski tradicionale.

89

Përveç karakteristikave të teknikës së sllallomit me ski tradicionale të fituara përmes

karakteristikave kinematike dhe atyre dinamike, nga kinogramet e subjekteve të këtij

hulumtimi mund të nxirren edhe karakteristikat tjera të teknikës së sllallomit.

Nga kinogramet e lëvizjes së gjymtyrëve të epërme, brezit të krahrorit dhe kinogramet

e lëvizjes së shkopinjve, shihet se të gjitha funksionet koordinuese prej nguljes së shkopit,

lëvizjes së krahëve gjatë shtyrjes së shkopit të portës dhe mbrojtja para goditjes së tyre,

kryesisht me dorën e brendshme, e cila lëviz në rrugë më të gjatë, si dhe pjesa e epërme e

trupit lëviz në rrugë më të gjatë, kjo nxit edhe trajktoren më të gjatë të lëvizjes së qendrës së

përgjithshme të sistemit skiatori - skitë. Nga kjo rrjedh se edhe skitë (kinogrami i gjurmëve

të skive) udhëhiqen më larg prej shkopit të portës, ngase shkopi i portës nuk goditet më parë

me kërcirin e brendshëm (kinogrami i gjymtyrëve të poshtme).

Tabela.- 1. Analza e distancës (D) dhe lartësisë së ngritjes së (y) të skisë prej sipërfaqes

rrëshqitëse në funksion të intervalit të njëjtë të kohës (t).

a. INGEMAR STENMARK –SWE

Nr. Pozitat t(i)sec skia E djathtë skia e majtë

dy (m) dD (m) sy (m) sD (m)

9 594 0.640 0.168990 4.603631

10 596 0.720 0.237863

11 598 0.800 0.223874

18 612 1.340 0.184802 5.187942

19 614 1.420 0.230983

20 616 1.500 0.255942

21 618 1.580 0.234528

b. MATEJA SVET –SLO

Nr. Pozitat t(i)sec skia E djathtë skia e majtë

dy (m) dD (m) sy (m) sD (m)

1 389 0.000 0.170012 nga fillimi

2 391 0.080 0.180569

3 393 0.160 0.165027

4 395 0.240 0.063972

14 415 1.020 0.267050 4.580226

15 417 1.100 0.397680

16 419 1.180 0.468954

17 421 1.260 0.431383

18 423 1.340 0.295378

26 439 1.980 0.053117 2.988731

27 441 2.060 0.107380

28 443 2.140 0.141502

29 445 2.220 0.152478

30 447 2.300 0.141013

31 449 2.380 0.052346

38 463 2.940 0.206464 3.365726

39 465 3.020 0.276971

90

40 467 3.100 0.266777

41 469 3.180 0.265459

42 471 3.260 0.201941

c. ALBERTO TOMBA –ITA

Nr. Pozitat t(i)sec skia E djathtë skia e majtë

dy (m) dD (m) sy (m) sD (m)

4 193 0.240 0.075490 2.818595

5 195 0.320 0.118111

6 197 0.400 0.103063

7 199 0.480 0.034429

15 215 1.100 0.084068 2.685077

16 217 1.180 0.129749

17 219 1.260 0.109219

23 231 1.740 0.091704 3.423800

24 233 1.820 0.097703

25 235 1.900 0.096647

26 237 1.980 0.073599

31 247 2.380 0.044209 2.657292

32 249 2.460 0.065242

33 251 2.540 0.108738

34 253 2.620 0.031867

Karakteristikat e sllallomit me ski të modelit carving

1. Evoluimi i skive. Skitë e sotme që përdoren për garat e sllallomit (në gjuhën

norvegjeze ka kuptimin: SLA – mal i pjerrët dhe LAAM – lëshim i skive nëpër borë),

kanë rreze më të madhe të harkut anësor dhe mundësojnë kthesën me rreze më të vogël. Ky

ndryshim është ndryshim revolucionar i skive që përdoren në garat e disiplinave të skijimit

alpik, posaçërisht në garat e sllallomit.

Që nga paraqitja e parë në vitin 1880 skitë e konstruktuara nga norvegjezi Sonder

Norhein, ato e ruajtën formën themelore deri në ditët e sotme. Më tepër është ndryshuar

konstruksioni dhe materiali prej kujt ato ndërtohen. Kombinimi i këtyre dy faktorëve ju

mundësojë prodhuesve të konstruktojnë skitë me karakteristika të ndyshme për tipe të

ndryshme të skive dhe stileve të ndryshme të rrëshqitjes. Edhe pse skitë e para ishin prej

druri ato më vonë filluan të ndërtohen nga materia e fortë plastike të kombinuar me pjesë

metali, me qëllim të ruajtjes së elasticitetit në gjatësi dhe torzionit (përdredhjes) përgjatë

boshtit të gjatë të tyre. Këto edhe ishin dy problemet kryesore që më në fund u zgjidhen me

modelin e skive të sotëm carving.

2.Format strukturale të lëvizjeve bazike të sllallomit me ski të modelit Carving.

Perfeksionimi i teknikës së dëshiruar është çështje individuale ku me veprimet e faktorëve të

tjerë të jashtëm (pjerrtësia e shtegut, shpejtësia e rrëshqitjes, vendosja e portave, paisja etj.)

bëhet gjithnjë e më e ndërlikuar dhe shprehet përmes tri formave (teknikave) strukturale

91

bazike (B. Leshnik,1999): teknika pllugore, teknika paralele, teknika me hapjen e majeve

të skive dhe kombinimet me hap kalues.

3. Fazat strukturale të lëvizjeve bazike të sllallomit me ski të modelit Carving.

Struktura motorike e skijimit alpik është polistrukturale, e përbërë nga strukturat e ndryshme,

andaj ajo duhet zbërthyer në faza të lëvizjeve ciklike (kthesa në të djathtë – kthesa në të

majtë). Edhe pse këto faza gjatë ekzekutimit të një kthese janë të dukshme, ato te ekzekutimi

i kthesave të lidhura në një cikël, gërshetohen rrjedhimisht (përfundimi i kthesës paraprake

me fillimin e kthesës në vijim), andaj këto faza do të spjegohen me motorikën e skijimit, të

cilat janë më tipike për format e caktuara të teknikës së sllallomit.

Nga diagramet e fituara të rezultateve të karakteristikave kinematike, dinamike dhe

atyre situacionale të përcjella përmes pasazheve të veçanta të sllallomit me ski të modelit

carving, sjellja e kurbave të caktuara (rritja apo zvogëlimi, si dhe rujatja e vlerave të arritura)

mundëson definimin e fazave të kthesës së sllallomit, ku dallohen këto tri faza: faza I (hyrjes

në kthesë), faza II (udhëheqjes së skive në kthesë), faza III ( përfundimit kthesës).

4. Elementet strukturale të lëvizjeve bazike të sllallomit me ski të modelit Carving

(efikasiteti i sllallomit me ski të modelit Carving). Analiza e kthesës së sllallomit me ski të

modelit carving e paraqitur me fazat strukturale të saj nuk mundëson paraqitje të tërësishme

të të gjitha elementeve strukturale lëvizore të saj, andaj me studimin e këtyre nënstrukturave

do të mund të përcaktohet shkalla e efikasitetit të sllallomit me ski të modelit carving.

4.1. Lëvizjet vertikale (përcjellja e rrëshqitjes së skitarit në rrafshin saxhital -

pasazhi.-IIIb (diagrami - 1). Në fazat e veçanta të kthesës shihet kalimi ritmik nga pozicioni

i ulët në atë të lartë dhe anasjelltas. Kjo lëvizje vertikale është prezente gjatë tërë kthesës dhe

ka shpejtësi të ndryshme. Shpejtësia më e madhe është në fazën e parë të kthesës në çastin e

shtrirjes gjatë shkarkimit të skive. Shtytja eksplozive kryhet me kontraksion ballistik

sidomos te kthesat e shkurtra dhe të shpejta për shkak të ngritjes – shtrirjes ndodh që skitë e

humbin kontaktin me borën. Lëvizja vertikale nga poshtë është proporcionale me gjatësinë e

harkut të fazës së tretë të kthesës (Zhvan, 1996).

Lëvizja vertikale arrin vlera maksimale në çastin e ndërrimit të teheve dhe bartjes së

masës së sistemit skiatori skitë prej skisë në ski, ndërsa at minimale në çastin e rrëshqitjes në

përfundim të kthesës. Intervali hapësinor i lëvizjes së tërësishme vertikale te sllallomi është i

njëjtë në të gjitha kthesat, më e vogël është gjatë rrëshqitjes nëpër vertikale (vi të rënies), e

mesme te rrëshqitja nëpër pasazhe të rrafshëta (pak të pjerrëta), dhe më e madhe te ndërrimi i

92

pjerrtësisë (prej pasazhit më pak të pjerrët në pasazh me pjerrtësi më të madhe – thyerja e

shtegut) dhe anasjelltas.

Lëvizja vertikale është posaçërisht e nevojshme për shkak të ngarkimit dhe shkarkimit

të skive, aksionit të skive (ngacmimit – për përgatitje për shtytje) dhe reaksionit të sipërfaqes

mbështetëse ndaj veçorive të skive ( Zhvan, 1996).

Pozicioni vertikal ekuilibures. Përpos lëvizjeve vertikale të qendrave reprezentative

të rëndimit të sistemit skiatori - skitë dhe trajektoreve të skive që lëvizin në rrafshin saxhital

dhe at frontal, edhe lëvizjet e boshtit të gjatë të trupit (të shprehur me shmangien nga

vertikalja) në rrafshin frontal dhe at saxhital, mundësojnë ruajtjen e pozicionit ekuilibrues që

në mënyrë të rregullt të mund bëhet shkarkimi dhe ngarkimi i skive. Këtë ekuilibër e

stabilizojmë me rritjen e sipërfaqes mbështetëse me largimin e skive mes vete dhe

93

mbështetjen në shkopinj duke e lëvizur qendrën e rëndimit të sistemit në të njëjtën kohë në të

dy rrafshet e cekur. Kjo shpie marrjen e pozicionit adekuat ekuilibrues gjatë skijimit.

Në çastin e bartjes së masës së sistemit prej skisë në ski gjendemi në pozicion më të

ulët ndenjes mbrapa, por pas bartjes së masës së sistemit skiatori - skitë, përkulet para deri te

shtrirja dhe hyrja në fazën e III-të të kthesës. Kjo bëhet për shkak të veprimit të forcës së

reaksionit të sipërfaqes mbështetëse, e cila është e drejtuar në mënyrë centrike në qendrën e

përgjithshme të rëndimit të sistemit skiatori skitë. Pasi që pak para ardhjes te shkopi i portës

duhet të zvogëlohet shpejtësia e rrëshqitjes, atëherë qendra e përgjithshme e rëndimit të

sistemit skiatori skitë është mbrapa dhe kryesisht varet nga modeli i skive (carving) dhe

funksioni i tyre gjatë ngarkimit – shkarkimit, ato frenojnë.

Pozicioni vertikal ekuilibrues dallon nga pozicioni shkollor të teknikës paralele apo

asaj me hap. Dallon nga intervali hapësinor i lëvizjes vertikale dhe largësisë mes skive, me

çka i mundësohet këmbës së jashtme hapësirë më e madhe manovruese gjatë lëvizjes, ngase

ajo vendoset në të brendshmen, ndërsa në gjurin e brendshëm arrihet fleksion më i madh

(fig.-2). Gjatë kësaj kohe artikulacionet kokso femorale dhe të gjunjëve në fazën e III-të të

kthesës shtyhen kah shpati, ndërsa pjesa e sipërme kraniale e sistemit skiatori - skitë shtyhet

(largohet) prej shpatit. Pason përdredhja e supit të brendshëm, legenit para me shtyrjen e

skisë së brendshme para në pozicion të skisë udhëheqëse që kështu në tërësi krijohet pozita e

përkuljes së trupit anash (latero fleksion) kah qendra e kthesës. Masa më e madhe e sistemit

skiatori skitë bie mbi tehun e sipërm të skisë së brendshme. Që kjo ski të veprojë në funksion

të ruajtjes së pozicionit ekuilibrues, ajo duhet të rrëshqas nëpër bore,sa më i vogël që është

ngarkimi mbi atë ski të brendshme.

94

Fig.-2.Pozicioni i ekuilibrit dinamik

Ngarkimi (diagrami.-2). Ngarkimi i njëjtë i të dy skive në kthesë gjatë tërë kohës së

saj është i varur nga minimizimi i lëvizjeve të qendrës së përgjithshme të rëndimit të sistemit

skiatori - skitë në kahun para – prapa (Fetz, 1991), mirëpo racionaliteti i strukturave lëvizore

gjatë garave të skijimit alpik është më mirë i definuar me amplitudën e lëvizjes së qendrës së

cekur në kahun vertikal (lart – poshtë). Kjo lëvizje shkakton veprim më të gjatë kohor të

shtypjes së skive në sipërfaqen rrëshqitëse. Me këtë rritet forca e fërkimit e cila me

shpejtësinë e rrëshqitjes është në varshmëri të kundërt. Me rritjen e fërkimit (frenimit)

zvogëlohet shpejtësia (siç ishte te skitë tradicionale – rrëshqitje mbi një ski, që ishte më e

theksuar), andaj sot flasim për skitë më të shkurta (carving) ku kemi shtyrje (shtytje)

optimale nga të dy skitë (Maver dhe Belehar, 1995), pra të dy skitë gjatë tan kohës së

rrëshqitjes duhet të jenë në kontakt me borën.

Posaçërisht ngarkimi i skive vjen në shprehje në fazën e III-të të kthesës, kur bëhet

kalimi i skive rreth shkopit të portës, e cila gjë kryhet me shtyrjen e qendrës së përgjithshme

të rëndesës të sistemit skiatori skitë. Pra, kjo mundëson ngarkimin e mesit të pjesës së

përparme të skive. Me këtë ritet forca (shtypja) në pjesën e përparme të skive dhe vendoset

sistemi rrotullues i skive.

95

Tendenca e ngarkimit të dy skive në mënyrë të barabartë, nënkupton ekzekutimin e

kthesës pa shtypje – ngarkim. Kjo nuk do të thotë rrëshqitje mbi të dy skitë, ngase skia e

brendshme s’do të mundte asnjëherë ta kalojë skinë e jashtme pasi që gjatësia e harkut të

skisë së brendshme gjithmonë është më e vogël. Me këtë humb kuptimi i rrëshqitjes mbi të

dy skitë. Kjo risi dallon aktivitetin e veçantë të skisë së jashtme ndaj asaj të brendshme, si

dhe mundësinë e ngarkimit dhe marrjes së pozitës ekuilibruese sa më të volitshme. Nga kjo

mund të përfundohet se qëllimi është që kthesa të ekzekutohet duke i ngarkuar barabartë të

dy skitë deri te ajo masë sa që kthesa të ekzekutohet pa shtypje, ngarkim dhe frenim. Kjo

edhe ishte udhërrëfimi i tendencës së mundësisë që do të duhej të na ofronte skia e sotme e

96

modelit carving, duke u mbështetur në nuhuritë e mëparme mbi ngarkimin e skive gjatë tërë

kthesës, posaçërisht në përfundim të kthesës, fortësisë së borës dhe mundësisë së deformimit

të skive në tehe në at borë, me çka rritet fërkimi dhe dukshëm zvogëlohet shpejtësia, si dhe

aftësia e afrimit të gjurit të brendshëm sa më afër shkopit të portës, gjatë ngarkimit maksimal

deri te dalja nga porta ( Nachbauer, 1987 ).

Frenimi. Problem në vete gjatë përballimit të shtegut paraqet frenimi të cilin fenomen

garuesit e zgjidhin në mënyra të veçanta. Ai dukshëm paraqitet posaçërisht në fazën e III-të

të kthesës si nxitje e forcave të brendshme (forca e muskujve) dhe tendencës së mundësisë së

shkurtimit të rrezes së kthesës. Kjo shprehet me rritjen e shtypjes në ski çka prodhon

rrëshqitje tërthore nëpër tehe të skive, që është si rrëshqitje anësore. Ngase kjo lëvizje është

negative,pasi që e zvogëlon shpejtësinë e rrëshqitjes, ajo tentohet të ndërpritet me mbështetje

më të theksuar në tehe, veçori të cilën e kanë skitë e modeli carving me tehe anësore të

theksuar gjatë tërë gjatësisë së tyre.

97

Për përcaktimin e mudësisë së ekzekutimit të kthesës me sa më pak rrëshqitje

ansësore, shumë autor kanë dhënë llogaritjet teorike të rrezes së kthesës gjatë rrëshqitjes

(M. Supet, O. Kugovnik, B. Nemec, 2002 ) (diagrami.-3).

Diagrami.-3.(M. Supet, O. Kugovnik, B. Nemec, 2002)

Diagrami paraqet mundësinë e arritjes së rrezes së duhur gjatë 4 lloj shpejtësive të

ndryshme të rrëshqitjes të përcillet me madhësi të ndryshme (4) të ngarkimit të skive (forca e

reaksionit të sipërfaqes mbështetëse). Në anën e majtë të diagramit në boshtin (x) është

98

shpejtësia 10 – 15 m/s që i përgjigjet sllallomit, në të djathtë shpejtësia 17 – 22 m/sllallomi i

madh. Rrezen e kthesës e përcakton (teorikisht) këndi i pjerrtësisë së skive prej 45 shkallëve.

Nga diagrami shihet se shpejtësia 22 m/s nuk mundëson arritjen e rrezes së kthesës10

m, ngase për këtë rreze do të duhej këndi i pjerrtësisë së skive prej 80 shkallëve (shikuar nga

veprimi i forcës së gravitacionit), çka është e pamundur të arrihet. Nëse skitari ka shpejtësinë

e rrëshqitjes 17 m/s, ai do të tentojë që të arrijë rrezen e kthesës 6m, mirëpo nga diagrami

shihet se mundësia (aftësia) e skitarit që gjatë ngarkimit të skive 3 x Fg (Fg – masa trupore)

me shpejtësi 17 m/s do të ketë rrezen 10 m, ndërsa shpejtësia 22 m/s do të ketë rreze 17 m.

Skitarët, të cilët nuk kanë fuqinë (aftësi) të duhur gjatë shpejtësisë së duhur, nuk do të jenë në

gjendje të përcaktojnë rrezen e duhur të kthesës.

Forcat e vibrimit. Gjatë kalimit nëpër portë, posaçërisht në fazën e III-të, paraqiten

forcat e ndryshme që ndikojnë në ski, e përmes skive në tërë sistemin skiatori - skitë, këto

janë forcat e vibrimit, si forca tërthore (që veprojnë në rrafshin horizontal). Këto forca nuk

janë vetëm si pasojë e rrëshqitjes apo konfiguracionit të terrenit. Këto forca ndikojnë

negativisht në sistemin që rrëshqet duke shtuar vibrimin e tij. Këto vibrime janë të shkurta

(kohor) dhe kanë amplituda të mëdha. Pas hulumtimit të kësaj dukurie (nemec, Kugovnik,

Nemec, 1999) është vërtetuar se përparësia e madhe është te skitë me hark të theksuar

anësor, nga paraqiten vibrimet me amplitude më të vogla të kthesa me ngarkimin e skive

tradicionale. Pasi që forcat vibruese paraqiten përmes amplitudave (madhësive) dhe

frekuencave (përsëritjeve), kështu te skitë me hark të theksuar anësor këto frekuenca janë më

të vogla se sa te skitë tradicionale. Shkaku është gjeometria e skive (fig.- 3a,b), ndryshimi

mes pjesës së belit (nën këpucë) dhe asaj të përparme dhe të prapme të skisë me hark të

theksuar anësor është më i madh. Pra këto ski kanë frekuenca më të vogla të vibrimit, gjë të

cilën e kërkon edhe rrëshqitja e mëtutjeshme nëpër shteg ku veprojnë edhe forcat tjera gjatë

skijimit.

Fig.- 3a.

99

Fig.- 3b.

Mundësia e zvogëlimit të këtyre forcave vibruse është paraqit edhe para paraqitjes së

modelit të skive të tipit carving,e që dot kjo është e pandarë e këtyre skive, fjala është për

përdorimin e “ pllakës “ nën këpucë. Përdorimi kryesor i kësaj pllake është zbutja e

vibrimeve dhe bartjes së tyre nga skia përmes këpucës në këmbët e skitarit. Trashësia e

pllakës është dorëz e cila lidhë këpucën me sipërfaqen e bores duke zvogëluar mundësinë e

kontaktit të skisë shtytëse, sidomos të pjesës së saj nën këpucë dhe pjesës së saj të brendshme

me sipërfaqen e bores te përkulja e trupit në kthesë ( fig.-4a,b,c). Kështu rrezja e harkut

anësor të skive me pllakë të tillë është e përcaktuar me rregullat e FIS-it (1996), për garat e

sllallomit të madh mund të përdoren skitë që kanë harkun anësor që mundësojnë kthesën me

rreze (minimale) 17 m, ndërsa pllaka nën këpucë mund të ketë lartësinë maksimale 55mm.

Fig.4a, b, c. Përdorimi i “pllakës “ nën këpucën e skijimit

Me eksperimentet e shumta është vërtetuar domosdoshmëria e kësaj pllake, krahasuar

mes skisë tradicionale me rreze 30m dhe asaj me hark të theksuar anësor carving me rreze

12.75 m. U vërtetua se kthesa me ski carving është më letë, e rrjedhshme, pa shtytje ( lëvizja

poshtë lartë ) ( Nauchbauer, Schindeling, Mossner dhe Kaps, 1999 ). Skitaret me ski carving

kanë arritur shpejtësi më të madhe, çka si pasoj ka qen shtypja me e madhen “ pllakë ” nën

këpucë gjatë kalimit nëpër kthesë. Skitarët me ski të gjeometrisë së njëjtë të skive

100

tradicionale por me lartësi të ndryshme të pllakës, kanë arritur shpejtësi me të madhe ata që

kishin lartësi më të madhe të pllakës (Niessen, Muller, Raschner dhe Schwameder, 1997).

Shtypja( ngarkimi ) në skitë me rreze 28m ( nëpër 19 porta ) ka qenë më e madhe te skia e

jashtme pa pllakë 1136N, te skia e njëjtë me pllakë të lartësisë 1 cm ishte 1167 N, me pllakë

2 cm ishte 2273N. Vlera maksimale e shtypjes së matur ishte 2600N (Niessen, Muller,

Schwameder, Wimmer dhe Riepler, 1999).

4.6. Shpejtësia.(diagrami.-4). Jo pa qëllim shpejtësia e rrëshqitjes me ski është lënë e

fundit, pas shqyrtimit gati të gjitha elementeve strukturale lëvizore të skijimit, porse ajo është

101

udhërrëfyesja më e saktë e efikasitetit të sllallomit me ski carving. Shpejtësia në kthesë rritet

apo zvogëlohet në varshmëri me pjesën e veçantë të kthesës. Në pjesën ku bëhet ndërrimi i

kahut të rrëshqitjes me frenim (faza e III-të), shpejtësia zvogëlohet, dhe gjatë shkarkimit të

skive (faza I-rë) shpejtësia rritet. Profili i shpejtësisë së rrëshqitjes në kthesën e sllallomit

është 10 – 15 m/s.

Përshpejtimi ( diagrami.-5 ). Përshpejtimi i shpejtësisë shprehet në fazën e I-rë të

kthesës dhe në fillim të fazës së III-të kthesës. Në fazën e I-rë përshpejtimi është i dukshëm

për aq sa është i shpejt shkarkimi i skive , së pari lartë me kalimin e masës së sistemit

skiatori skitë nga skia e jashtme si aftësi e këmbës shtytëse , lëvizje e cila ekzekutohet me

kontraksionin koncentrik të muskujve shtrirës në artikulacionin e gjurit,atij kokso femoral

dhe (aq sa është e mundur) talokrural. Ky përshpejtim rritet edhe më shtytjen nga shkopi i

ngulur. Në fazën e III-të përshpejtimi i shpejtësisë është në të mirë të forcave të jashtme,

posaçërisht komponentës tangjenciale të forcës së rëndimit kur edhe paraqitet mundësia e

rrutullimit të skive në kahun e pjerrtësisë më të madhe. Në garat e sllallomit kjo është fazë

shumë e shkurtër krahasuar me sllallomin e madh (mjaft e gjatë) që dukshëm ndikon në

shpejtësinë (kohën e arritur) përfundimtare në garat e sllallomit me ski carving.

Ngadalësimi i shpejtësisë paraqitet në përfundim të fazës së III-të (daljes nga kthesa),

pra kalimi prej kthesës në kthesë të re. Në këtë pjesë të lëvizjes në të gjitha testimet e

gjertanishme me të cilat është matur shpejtësia në kthesë është arritur vlera më e vogël

(Zhvan, 1996). Në zvogëlimin e shpejtësisë në masë më të madhe ndikojnë dy indikatorë kyç

(R.Petroviq, 1992):

gjatë nxitjes së lëvizjes kah lartë nga rrëshqitja anësore rrjedh shtypja e rritur në

sipërfaqen mbështetëse,

skitë të cilat nga fillimi i kthesës janë të vendosura në këndë më të madh normal me

vijën e rënies, është e mundur të drejtohen dhe të vendosen në kahun e kthesës së re me

shtypjen e kontrolluar relativisht të madhe nga sipërfaqja mbështetëse dhe rrëshqitjes së

vazhdueshme në tehe të tyre. Kjo për një kohë të shkurtër është e lidhur me shtytjen gjatë

rrotullimit të skive deri te vija e rënies.

102

Që të ekzekutohen të dy këto aksione (pa humbur shpejtësinë) së bashku, do të

humbej shumë kohë, pra do të duhej hapësirë shumë e madhe mes portave. Garuesit këtë e

zgjidhin me një lëvizje. Fillimin dhe fundin e kthesës e lidhin në një aksion. Nga përfundimi

i kthesës garuesi me gjunjë i udhëheq skitë në anën tjetër prej qendrës së përgjithshme të

rëndimit të trupit me lëvizjet laterale. Kjo është risia e lëvizjes laterale e gjunjëve, e cila

është aq më e madhe sa më e madhe që të jetë pjerrtësia e shpatit. Në vazhdim të lëvizjes

kryhet shtrirja e gjymtyrëve të poshtme anash, me çka shkarkohen skitë dhe fillohet kthesa

vijuese. Me këtë zvogëlohet nevoja e lëvizjes (lëkundjes) vertikale në minimum kur skitë veç

janë vendosur nga fillimi i kthesës normale në vine e rënies. Tërë kjo lëvizje ka për qëllim

shkarkimin e skive me lëvizje laterale të gjunjëve.

103

4.7. Përcaktimi rrugës më të shkurtër të kalimit të shtegut në garat e skijimit alpik

Pas shqyrtimit të formave, fazave dhe sidomos të elementeve strukturale të lëvizjeve bazike

të skijimit alpik, paraqitet nevoja e përcaktimit të trajektores (rrugës) më të shkurtër të

lëvizjes së sistemit skiatori - skitë të paraqitur me qendrën e përgjithshme të rëndesës së tij

dhe gjurmëve të skive gjatë kalimit nëpër porta dhe përballim të tërë shtegut. Në varshmëri të

këtyre dy trajektoreve rol vendimtar ka shpejtësia e lëvizjes (rrëshqitjes) të pikave materiale

të sistemit, e cila duhet të jetë optimale.

Trajektorja e lëvizjes së qendrës së përgjithshme të rëndimit të sistemit skiatori -

skitë kalon rrugë më të shkurtër në rrafshin horizontal se sa trajektorja e gjurmëve të skive

në po të njëjtin rrafsh. Këtë na mundsojnë skitë carving me harkun më të theksuar anësor,

ngase mundësohet përkulja më e madhe anësore e trupit në kthesë, e cila është edhe si nevojë

e përballimit të forcës më të madhe radiale që paraqitet gjatë hyrjes në kthesë (fig.- 5a,b).

Kjo është posaçërisht e dukshme në garat e sllallomit ngase skitarit i mundësohet përkulja

me e madhe anësore përtej shkopit të portës, çka rezulton me shkurtimin e rrugës së

rrëshqitjes dhe arritjes së kohës përfundimtare më të mirë në gara.

Fig.-5a.

TAS - Largësia e skive prej vertikales së lëshuar nga qendra e përgjithshme e rëndimit të

sistemit skiatori skitë.

TKMS - Projeksioni horizontal i trajektoreve

Distanca më e shkurtë mes dy shkopinjveve (të dy kthesave), teorikisht është rruga

më e shkurtër që duhet të kalojnë skitë në rrafshin e rrëshqitjes dhe paraqitet si rrugë lineare

drejtvizore. Këtë rrugë më të shkurtër skitari nuk mund ta kalojë me rrëshqitje drejtvizore

104

0 10 20 30 40 50 60 70

80 90 100

0

A

10

20

30

40

50

B

B

60

70

80

90

100

B

B

nga se kemi të bëjmë me shtegun e vendosur nga disa porta të radhitura njëra pas tjetrës.

Andaj skitari fillon kalimin e kësaj rruge duke u lëshuar nga zbritja diagonale nëpër shpat, së

pari më afër vijës së rënies që kështu të fitojë në shpejtësi, të cilën do ta shfrytëzojë për

rrëshqitje përtej vijës së rënies. Kështu pjesa më e madhe e rrugës së rrëshqitjes është më e

shpejtë dhe kalohet prej një shkopi në shkopin e portës tjetër duke kaluar rrugë më të gjatë

(diagrami.-6).

Diagrami.-6. Përcaktimi i cikloides (rrugës më të shkurtër)

Rruga e kaluar ( cikloida), teorikisht mund të llogaritet ngase ajo është e përcaktuar

nga shpejtësia e rrëshqitjes së sistemit skiatori - skitë dhe pjerrtësia e shpatit. Pjesa e parë e

kthesës kryesisht varet nga shpejtësia e sistemit skiatori skitë dhe vendosja e shtegut. Pjesa e

dytë e kthesës është si rezultat i kalimit të rrugës sa më të shkurt mes dy pikave (shkopinjve

mes dy portave). Me rritjen e shpejtësisë, te pjerrtësia më e vogël e shpatit, vija më e shkurtër

e rrugës që do të kalohet do të jetë më e mirë. Me zvogëlimin e shpejtësisë dhe rritjen e

105

pjerrtësisë së shpatit dhe vendosjen e portave të hapura, pjesa e dytë e kthesës do të ketë

formë të cikloides më të theksuar.

Gjatësinë e kthesës e përcakton rrezja e harkut (të kthesës) të cilën e përshkruajnë

skitë dhe largësia (distanca) e vijës së rënies nga qendra e harkut (d). Vija e rënies kalon

nëpër tangjenten e rrathëve të kthesave (fig.- 6).

Fig.- 6. Përcaktimi i cikloides - rrugës më të shkurtër

106

PËRFUNDIMI

Sporti i skive bën pjesë në sportet polistrukturale që realizohet në kushtet e veçanta të

garave, përfshirë ambientin (shtegun), i cili ka karakteristikat e veçanta për disiplinat alpike

siq është sllallomi. Studimi i teknikës së skijimit alpik është i pamundur të realzohet në

kushte laboratorike, andaj hulumtimet realizohen në kushte që i definon ambienti (shtegu) i

garave. Për shkak të paisjes që përdotet për sportin e skijimit (këpucët, skitë, rrobat,

shkopinjët e portave), realizimi i hulumtimeve bëhet gjithnjë e më i vështërsuar. Por me

zhvillimin e teknikës së regjistrimit të lëvizjes me instrumentet video – elekrtonike, është

lehtësuar puna hulumtuese e lëvizjes së sistemit skiatori skitë.

Në hulumtimet e deritashme është paraqitur metodologjia e regjistrimit të lëvizjes, e

cila është e mundshme të përdoret nga të gjthë, ngase paisja është teper e shtrenjtë, por viteve

të fundit është bërë e mundshme përdorimi i kombinimit të programeve kompjuterike, të cilat

mundsojnë realizimin e regjistrimit dhe llogaritjes, si dhe analizës më të lehtë të lëvizjes së

dëshiruar.

Sporti i skive ka pësuar revolucion të caktuar sidomos viteve të fundit të shekullit të

kaluar (1997), kur ndryshim më të madh e psuan skitë, me rritjen e harkut anësor të theksuar

dhe gjeometrisë së proporcionit në mes të gjatësisë dhe gjersis së pjesëve të veçanta të skisë.

Ky ndryshim revolucionar shkaktoi ndryshimin edhe në metodikën e të mësuarit të teknikës

së skijimit alpik, ngase u paraqit teknika “ me presje” si shkollë e skijimit alpik. Përdorimi i

skive tradicionale veç është histori e çerekut të fundit të shekullit të kaluar, ndërsa përdorimi

skive të modelit të ri“ carving ”, ende sështë i njohur në tërsi, e sidomos efikasiteti i tyre në

garat e sllallomit, andaj ky ishte qëllim i këtij hulumtimi.

Për realizimin e qëllimit dhe problemit të caktuar është zgjedhur mostra

reprezentative e entitetit, fituesit në garën e sllallomit në Lojërat Olimpike dimërore. Me

qëllim të përcaktimit të efikasitetit të sllallomit me ski të modelt carving është bërë zgjedhja

e pasazheve të caktuar të shtegut, të cilët dallojnë me karakteristikat e veçanta në garat e

sllallomit. Me qëllim të regjistrimit sa më të saktë të të dhënave që paraqesin teknikën e

sllallomit, është bërë zgjedhja e parametrave biomekanik që karakterizojnë hapësirën

kinematike : rrugën me 15 ndryshore, shpejtësinë me15 ndryshore, nxitimin me 5 ndryshore

dhe hapësirën dinamike: forcën me 9 ndryshore, si dhe hapësirën situacionale: largësi me 5

ndryshore, këndin me 5 ndryshore, gjithsej 54 ndryshore.

Analiza e lëvizjes së sistemit skiatori - skitë është krye me metodën Ariel – APAS që

është modifikuar dhe paraqet një program në tërësi AKB-SKI (Analiza kinematografike

107

biomekanike e xhirimeve televizive të skijimit, kabineti i biomekanikës, Fakulteti i kulturës

fizike dhe sportit, Prishtinë, 2002).

Me analizën e rezultateve dhe përpunimit statistikor kemi ardhur deri te përfundimi se

karakteristikat e veçanta kinematike, dinamike dhe ato situacionale te teknikat e veçanta të

sllallomit me ski tradicionale dhe me ski të modelit carving sillen në mënyra të ndryshme.

Në pikpamje të gjeneralizuar, si teknikë më efikase është treguar teknika me ski të modelit

carving duke shikuar plotësimin më të saktë të elementeve strukturore bazike të lëvizjes,

sllallomit. Në këtë mënyrë është vertetuar hipoteza e parë (H1) e hulumtimit, me të cilën

konstatohet se do të mund të përcaktohet përparësia komparative e teknikave të veçanta të

sllallomit (me ski tradicionale dhe me ski të modelit carving).

Rezultatet e fituara, posaçërisht të karakteristikave situacionale të sllallomit me ski

tradicionale, sidomos me ski të modelit carving, tregojnë dukurinë se me rritjen e vlerave të

njërës karakteristikë ndikohet në zvogëlimin e vlerave të karakteristikës tjetër, e cila në këtë

mënyrë ka sjellje kompenzatore. Me këtë vërtetohet hipoteza e dytë (H2) e hulumtimit, e cila

vlen posaçërisht për karakteristikat situacionakle, të cilat sillen mes veti në formë

kompenzatore.

Mundësia e formimit të modelit të sllallomit me ski tradicionale dhe me ato të modelit

carving, është e mundur të definohet me karakteristikat kinematike e posaçërisht me ato

situacionale me çka vertetohet hipoteza e tretë (H3) e hulumtimit. Definim më të saktë

mundësojnë parametrat hapsinoro – kohor të kinematikës së sllallomit me ski të modelit

përkatës, e posaçërisht parametrat e hapësirës situacionale. Kontribut më të vogël në

modelimin e teknikës së sllallomit kanë karakteristikat dinamike, të cilat kryesisht varen nga

masa e sistemit skiatori skitë.

Në rritjen e vlerave të karakteristikave të veçanta kinematike dhe atyre situacionale

mund të ndikohet me përmirësimin e strukturave lëvizore (teknikës) të sllallomit, posaçërisht

me ski të modelit carving. Pas definimit, përcaktimit të këtyre parametrave në këtë punim

paraqitet mundësia e hulumtimeve të mëtutjeshmne që do të jenë më të sakta në përcaktimin

e rrugës më të shkurtër të kalimit mes portave dhe arritjes së kohës sa më të mirë në garat e

sllallomit me ski të modelit carving. Me këtë vërtetohet edhe hipoteza e tretë (H4), njëherit

nga kjo mund të nxirret përfundimi më i thukët në lidhje me ndryshimin mes skijimit me ski

tradicionale dhe me ato të modelit carving.

Ndryshimi mes mënyrës së skijimit të viteve të ’80-ta dhe kalimit nëpë porta që

mbizotëron sot është i bazuar në disa elemente të teknikës garuse të skijimit: pozita e skive të

108

larguara mes veti, shtyrja e gjurit para, përkulja anash e pjesës së sipërme të trupit dhe

shtyrja e shkopit të portës. Këto karakteristika janë më të theksuara te rrëshqitja me shpejtësi

më të madhe që janë të varura nga konstitucioni i trupit të garuesit. Kjo ju mundëson

garuesve të sotëm ngarkim më të madh në pozicion më të ulët, që si rrjedhojë mundëson

ngarkimin gati të njëjtë të të dy skive gjatë kalimit të tërë kthesës së sllallomit, që varet nga

zvogëlimi sa më i madh i lëvizjes së qendrës së përgjithshme të rëndeses së sistemit skiatori

skitë, në kahun para – prapa.

Sot, racionalizimi struktural lëvizor gjatë garave të skijimit alpik është më mirë i

definuar me amplitudën e lëvizjes së qendrës së rëndimit të trupit në kahun vertikal. Sa më e

vogël që të jetë kjo amplitudë vertikale, e cila si pasojë shkakton veprim më të gjatë kohor të

shtypjes së skive në tërë siperfaqet e tyre, aq më shumë, do të rritet edhe forca e fërkimit që

në raport me shpejtësinë e rrëshqitjes është në raport të kundërt me të. Për shkak të kësaj

vihet deri te rënia e shpejtësisë gjatë rrëshqitjes mbi një ski (shtytja nga nji ski), çka në të

kaluarën (me ski tradicionale) ishte më e theksuar, prandaj, sot flasim për skitë më të

shkurtra dhe me tehe anësor të theksuar (modeli carving), që mundësojnë shtyrje optimale

nga të dy skitë ngase ato gjatë tërë kohës së rrëshqitjes tentohet të jenë në kontakt me borën.

Pozicioni i hapur (skitë e larguara mes veti), sot gati është i domosdoshëm dhe ka funksion të

dyfishtë: mënyra e tillë e rrëshqitjes mundëson që me shpejtësi më të madhe më lehtë mund

të ekzekutohet përkulja e trupit anash me shkallë më të madhe të pozicionit ekuilibrues

dinamik dhe e dyta mundësia më e volitshme e shpërndarjes së masës së trupit në skinë e

jashtme dhe atë të brendshme.

Modeli carving formon harkun më të theksuar anësor, i cili pas ngarkimit mundëson

hyrjen më të letë të skisë në kthesë, mirëpo me ekzistimin e sipërfaqes së zgjeruar e sidomos

të majes së skisë, formohet një sipërfaqe më e madhe mbështetëse, e cila do të shkaktojë

rrëzim më të shpejtë për shkak të kalimit më të vështirë të masës së trupit prej tehut të

brendshëm në atë të jashtëm dhe anasjelltas prej skisë së jashtme në skinë e brendshme. Kjo

është ngusht e lidhur me ngritjen e skisë së brendshme, çka kontribon në ndryshimin radikal

të teknikës së rrëshqitjes me ski, sidomos në garat e sllallomit, si një prej disiplinave më

atraktive të skijimit alpik.

Forma e skive carving (harku anësor më i theksuar), para së gjithash vjen në shprehje

në fazën e udhëheqjes së kthesës pa shtypje dhe në çastin e shtypjes së furishme gjatë fazës

së afrimit te shkopi i portës, çka mundëson rrëshqitje më të vogel anësore (me bishta) gjatë

daljes nga kthesë. Ruajtja e shpejtësisë optimale është karaktetistikë e të gjitha fazave të

kthesës. Kjo shpejtësi mbahet për aq sa humbet në shpejtësi gjatë lëvizjes së shtyrjes së gjurit

109

në anën laterale të skisë së brendshme. Me këtë mundësohet rrëshqitja në tërë sipërfaqen e

skive në kahun e rrugës sa më të mirë për hyrje në portën vijuse. Kthesa ekzekutohet sa më

shkurt (optimale) dhe sa më afër shkopit të portës, prandaj skitë mes dy portave janë sa më

pak në tehe, me çka mundësohet zvogëlimi më i vogël i shpejtësisë së rrëshqitjes.

110

LITERATURA

Supej, M., Kugovnik, O. (2000). Biomehanika smucanja. In Smucanje 2000+. ZUTS

Slovenje. Ljubljana.

Supej, M., Kugovnik, O., Nemec, B., Smitek, J. (2001). Novi pogledi na slalomsko

teknovalno tehniko. Sport 50(1), 29 - 34.

Supej, M., Kugovnik, O., Nemec, B. ( 2001 ). Smucanje s sledenjem telisa - teknovalna

slalom tehnika izvidika biomehanike. Sport 49 (4), 49 - 55.

Rajtmajer, D., Gartner, F. ( 1986). Smucanje. Teorija in metodika alpskega smucanja.

Pedagoska akademija Univerza v Mariboru. Maribor.

Zvan, M., Ageaz, F., Bercic, H., Dvorsek, M., Lesnik, B., Maver,D.,Muravec, S., Petrovic,

R., Rajtmajer, A., Segula, P., Sturm, R., Videmsek, D., Vucetic, L. ( 1996). Alpso

smucanje.Institut za sport Fakulteteza sportUniverzev Ljubljani.Ljubljana.

Blaz,L. ( 2000 ). Video analiza sobobne veleslalomske tehnike. Fakulteteza sportUniverze

v Ljubljani.Ljubljana.

Blaz,L. ( 2000 ). Kinematicna analiza gibanja tezisc sodobnih veleslalomskih teknik.

Fakulteteza sport Univerze v Ljubljani. Ljubljana.

Fetz, F.( 1991 ). Biomechanik alpiner Zielenlauft – echniken.Në tekstin Biomechanik der

Sportaten,2,Biomechanik des alpinen Skilaufs (f. 124 – 130).Enke. Stuttgart.

Fetz, F.( 1977 ). Biomechaninische Analusen alpiner Zieleinfahrts tehnike.Në tekstin Zur

Biomechanik des Skilaufen (f. 68 – 79).In Verlage. Innsbruch.

Fukuoka, T. ( 1971 ). Zur Biomechanik und Kybernetik des alpinen Skilaufs.Utersuchung

der Belastung und Kniewinkelanderungen bei Wedelbewwgungen. Frankfurt.

Horvat, M. ( 1987 ). Spreminjanje smeri smucanja v sodobnih slalomskih in veleslalomskih

teknovalnih zavojih.Doktorsko delo. Visoka skola za telesno kulturo Univerza v Ljubljani.

Ljubljana.

Muller, E., Martin, H. ( 1991 ). Biomechanisches Analysen moderner alpiner Skilauftech –

miken in unterschiendlichen Schnee-, galande – und Ristensituatione – Në

tekstinBiomechanik der Sportaten 2, Biomechanik der alpinen Skilaufs. (f. 1 – 49). Enke.

Stuttgart.

111

Nachbauer, W., Rauch, A. ( 1991 ) Biomechanisch Analysen der Totlauf – und

Riesentorlauf technik. Në tekstin Biomechanik der Sportaten 2, Biomechanik der alpinen

Skilaufs.(f. 50 - 100). Enke. Stuttgart.

Twardokens, G. (1996). Longer line = Shorter Time.PSIA (Professional ski instructors of

America).

Turjaka, B.(2004). Ndikimi i karakteristikave antropometrike,motorike dhe fiziologjike në

rezultatin sportive te juniorët Kosovarë në skitarin alpike. Punim idiktorates. Fakulteti i

kulturës fizike dhe sportit. Prishtinë

Vogrinec, T. (1982). Krizajeva skola smucanja. Oslobodenje, Sarajevë.

Fetz, E., Nachbauer, W. ( 1986) Razlika med Lokim in zavojem. Trener 2. Fakultet za

telesno kulturu. Ljublana (f. 9 – 23).

Weber,R. (1986) Osnovna draz pri alpskem smucanju.Trener 2. Fakultet za telesno

kulturu.Ljublana (f. 3 – 8 ).grunden reception forcës during slalom skiing. 1-st Internacional

congres on skiing anda science.January 7 –13,1996.St. Christophh a. Arlberg, Austrija. (pp

134 – 137).

Lukman, L. ( 1989 ). Praktikumi nga biomekanika.Fakulteti i kultures fizike. Universiteti i

Prishtines.Prishtinë.

Opavsky, P. ( 1970 ). Biomehanicki osnovi moderne kristijanije. Sportska praksa 1 -

2.Beograd.

Opavsky, P. ( 1982 ). Osnovi biomehanike. Naucna kniga. Beograd.

Nixha, M.,Dujaka, A. ( 1998 ). SKI – disilpinat alpike. Fakulteti i kultures

fizike.Universiteti i Prishtines.Prishtinë.

Abdel – Aziz, Y.I. and H.M. Karara. ( 1971). Direct linear transformation from comparator

coordinates intoobject space coordinates in close – rang photogrammetry. In Proceeding of

the ASP/VI Symposium on Clase – Raning Photogrammetry. American Society of

Photogrammetry. Falls Church,VA, pp 1 – 18.

APAS( 1995 ) Ariel Performance Analysis System User`s Manuel.

FIS( 2000 ). Book IV, The international skicompetition rules.Aproved by the 42-nd

International Ski Congres,Melburne (AUS),Edition 2000.Bern: International Ski Federation.

112

Mr.sc. ENVER TAHIRAJ

Menaxhimi i klubit sportiv

ABSTRAKTI

Menaxhimi (struktura) i klubit sportiv tek ne nuk është i definuar qartë, andaj me këtë

punim jam përpjekur që sadopak ti paraqes në vija të trasha format e saj dhe detyrat që duhet

marrë mbi vete secili sektor dhe individ.

Ky punim në vete paraqet shtyllat më kryesore, sektorët dhe individët që ekzekutojnë

detyrat që kanë në klub ku janë paraqitur me skica dhe të definuar qartë për secilin.

Punimi ka prezantuar edhe hierarkinë e klubit nga kryetari e deri te niveli më i ulët i

klubit ku të gjitha këto përbëjnë ombrellën e një klubi ku përmes të cilave formësojnë emrin

e një klubi më profesional. Pra, nëse respektohet kjo hierarki dhe detyrat e saj të dala nga

menaxhmenti (udhëheqësit) i klubit, atëherë edhe vet klubi do të këtë një progres, si në vend

po ashtu edhe jashtë vendit. Nga ky punim, jam munduar ta jap një ndihmesë modeste kur

kemi parasysh mangësitë profesionale si në aspektin praktik gjithashtu edhe në atë teorik në

menaxhimin (strukturën) e vet klubit dhe organizimin e tij në vendin tonë dhe kjo ndoshta do

t’ju shërbejë si mënyrë e organizimit të tij në klube.

MENAXHIMI (STRUKTURA) I KLUBIT SPORTIV

Sporti, si mjet i shfrytëzimit nga ana e njeriut para së gjithash mund të ndahet në dy

mënyra në atë sportive-rekreative dhe sportive-garues. Në sportin garues mund të kyçen dy

lloj sporte; sporti amator i nivelit më të ulët dhe ai profesional. Ndërsa, po ashtu kemi të

bëjmë edhe me klube shtetërore - jo profitabile dhe private - profitabile.

Njerëzit në sport në mes vete janë të lidhur qoftë nga ana shoqërore po ashtu edhe nga

ana sportive dhe materiale-përfituese dhe prandaj këtu kemi të bëjmë me klubin sportiv, i cili

varet krejtësisht nga këta grup njerëzish që e udhëheqin.

Klubi sportiv e ka strukturën e vet e cila në brendinë e saj e ka funksionin, zhvillimin,

strategjinë, seksionet dhe menaxhimin, te cilin e përbëjnë ata grup njerëzish me idetë dhe

detyrat e tyre që duhet ta zhvillojnë edhe më tutje klubin për një periudhe sa më të gjatë

kohore. Klubi sportiv apo klubet sportive janë edhe heterogjene dhe ky heterogjinitet vjen

nga madhësia e klubit, nga rezultatet sportive, dhe qëllimet apo synimet e saj.

113

Klubi për të qenë i suksesshëm duhet të ketë edhe funksionalitetin e vet si funksionin

e stërvitjes, garimit ose garave, selektimit për resurse njerëzore dhe teknike, shtabit teknik-

profesional, zhvillimit të punës, pastaj kadrovike, marketingut, profitit, infrastrukturës apo

objekteve dhe investimeve.

K R Y E T A R I I K L U B I T

NËN-KRYETARI

DREJTORI SPORTIV

MARKETINGU ORGANIZIMI-

ADMINISTRIMI

SHTABI TEKNIK

Menaxhimi I

financave

Financat për ekipin

Donatorët

Sponzorizimi

Shitjet e ndryshme

nga lojtarët deri te

veshjet dhe pajiset

sportive

Publiciteti

Shtypi dhe TV-ja

Fletushkat dhe

propaganda

Ngjarjet e ndryshme

Bastoret

Komunikimet e

ndryshme

Marketing i

produkteve

Sekretari

Kontratat

Logjistika

Veshja – uniformat e

lojtarëve

Mbikëqyrja e

stadiumit, fushës apo

palestrës dhe e

objekteve tjera

përcjellëse (varësisht

prej sportit)

Tifozët dhe

përkrahësit e klubit

Mjetet dhe pajisjet e

nevojshme për

stërvitje dhe lojë

Kryetrajneri

Ndihmës- trajneri

Trajneri kondicional

Psikologu

Sociologu

Mjeku

Fizioterapeuti-

Masazhisti

Trajnerët tjerë të grup

moshave

Ekipi i parë dhe ekipi

i dytë

Ekipi i të rinjve-

juniorëve, shpresave,

kadetëve,

pionierëve…

Statistikanti

114

Klubi sportiv ka një bazë, e cila bazë është e ndërtuar nga mënyrat e garimit apo të

garave, marketingut, financimit, administrimit, mbajtjes dhe shfrytëzimit të atij objekti

gjegjësisht infrastrukturës sportive. Struktura e klubit paraqet një organizim, si nga ana

kadrovike po ashtu edhe nga ajo e punës, roleve, funksioneve të tyre në klub, e cila është e

paraqitur në skicën e më poshtme.

Kryetari i klubit zgjidhet nga organi më i lartë i klubit, kuvendi të cilin e përbëjnë

delegatët që në mesin e tyre janë sportistë, ish sportistë, afarist, intelektualë etj., nga i cili

zgjidhet kryetari, nën-kryetari dhe drejtori sportiv dhe në të cilin ka edhe persona tjerë në

kryesi (bord) nga njerëz të ndryshëm, si profesionistë, biznesmenë, donatorë, etj. Klubi i ka

edhe degët e veta si marketingun, organizim-administrimin dhe shtabin teknik.

Marketingu, si pjesë e nën ombrellën e klubit i ka edhe sektorët e vet si menaxhimi e

financave ne të gjitha aspektet si në aspektin e pagesës se lojtarëve dhe punëtorëve te tjerë që

bëjnë pjese në klub, donatorët që e financojnë apo e sponsorizojnë klubin nëpërmes logove,

shtypit, TV-ve bastoreve etj., që bëjnë reklamim e kompanisë së tyre si nga ana publicitetit

ashtu edhe nga ajo e propagandës. Pastaj, shitjet dhe blerjet e ndryshme të lojtarëve, pajisjeve

dhe mjeteve të ndryshme për stërvitje, ngjarjet e ndryshme si turnetë, shpërndarjet e

fletushkave, shitjen e produkteve te klubit (nëse posedon) dhe komunikimet e ndryshme mes

klubeve dhe donatorëve të tjerë të mundshëm.

Si pjesë e klubit është edhe organizimi dhe administrimi që e kanë për bazë

mbikëqyrjen e kontratave, pastaj logjistika në kujdesen e veshjes me uniforma të lojtarëve

me pajisje dhe mjete të ndryshme për stërvitje, kujdesi për stadiumet ose palestrat (varësisht

prej llojit të sportit) organizimi i tifozëve në ngjarje sportive dhe rrugëtimi i tyre, si shikues

etj.

Ndërsa, për të pasur efekt ekipi në suksesshmërinë e rezultateve sportive në strukturën

e vet të klubit vjen edhe shtabi teknik. Në shtabin teknik është krye trajneri që fjalën kryesore

e ka për rezultate sportive dhe në stërvitje, pra ai i menaxhon stërvitjet, orarin, vëllimin,

intensitetin etj., pastaj ndihmës-trajneri që i asiston në punën e kryetrajnerit. Për të pasur një

shfaqje kondicionale më të shkëlqyeshëme nevojitet edhe trajneri kondicional që është

përgjegjës për aftësitë fizike dhe së bashku më të edhe psikologu po ashtu për ta formuar

lojtarin në aspektin psikik për përballimin e ngarkesave të ndryshme gjatë stërvitjes dhe

lojës. Ndihmesë, klubit i jep edhe sociologu në formimin e edukatës dhe sjelljes dhe këtë

duke e reflektua në një shoqëri më pozitive në ekip e më gjerë, pastaj për t’i ndihmuar

115

lojtarët gjatë lëndimeve të ndryshme që mund të vijnë nga stërvitja dhe lojërat janë edhe

mjeku, fizioterapeuti dhe masazhisti që e ndihmojnë lojtarin në aspektin mjekësor dhe

freskues. Klubi për të pasur edhe lojtarë të tjerë që duhet të zëvendësohet me të tjerët duhet

që në gjirin e vet ti ketë edhe ekipin e dytë pastaj të rinjtë dhe grup moshat e reja të cilët

paraqesin të ardhmen e klubit, si në drejtimin financiar (të shitjes) ashtu edhe në atë garues e

përfitues. Për të ditur se si është shfaqja e lojtarëve në lojë dhe stërvitje është e

domosdoshme të jetë edhe mbajtësi i procesit të lojës-statistikanti, i cili mban të dhënat në

lojë dhe stërvitje ku më pastaj paraqet rezultatin e tyre veç e veç.

PËRFUNDIM

Sot, sporti ka pësuar një transformim të them në aspektin pozitiv-material,

menaxhues, të rritjes me nam që u pa edhe në Olimpiadën e fundit.

Punimi, menaxhimi i klubit sportiv ishte vështirë ta emërtoja pasi një klub sportiv dhe

serioz në trendin e kohës gjithçka duhet të ndryshojë dhe përcillet nëse një klub dëshiron që

rezultatet dhe përfitimet e klubit të jenë të arritshme apo të arsyetohen. Në këtë punim ka

shumë çka të informohet me klubin, detyrat e stafit dhe organizimin e tij.

Në skemë janë të përmbledhura edhe detyrat e punës dhe organogrami i klubit dhe

disa karakteristika të tjera me rëndësi, të gjitha këto edhe ja japin emrin me seriozitet klubit

sportiv.

Pra, kjo ishte një strukturë nga shumë struktura që mund të kenë klubet dhe varësisht

nga njerëzit, donatorët dhe rezultatet e klubit mund të kenë edhe strukturën e vet klubi. Për të

pasur klub të koordinuar mirë duhet të ketë resurse njerëzore, si ne aspektin profesional,

pastaj këtë e ndihmojnë në masë të madhe edhe donatorët pa të cilët nuk mund të ekzistojnë

dhe me pastaj edhe rezultatet nuk mungojnë dhe interesat tani mund të jetë të ndërlidhura.

116

LITERATURA

Ali Jakupi Dr,: Bazat e Marketingut, Prishtinë, 2000.

Dejan Eriç Dr,: Potreba za strategijskim menagjmentom u sportu, Montenegro sport

akademy, Podgorica, 2005.

Edita Kastratoviç Dr,: Menagmnet u sportu, Montenegro sport akademy, Podgorica,

2005.

Enver Tahiraj.; Punim seminarik, Marketingu në sport dhe anasjelltas, 2006,

Prishtinë.

Kresimir Dzeba – Marijan Serdarusic,: Sport i novac,Zagreb, 1995.

Ljubivoje Mladenoviç Mr,: Uloga preduzetnistva i sportkog menagjmenta u razvoju

klupkog profesionlanog sporta, montenegro sport akademy, Podgorica, 2005.

Mato Bartoluci Dr,: Ekonomika i menagment sporta, Zagreb, 1997.

Nexhat Muhaxheri Dr,: Ekonomika dhe Menagjmenti në Turizëm, Prishtinë, 2005.

Nexhmi Rexha – Nail Reshidi,: Bazat e Marketingut, Prishtinë, 2002.

Peter Burger Dr,: Ekonomija i menagment u sportu - sportski marketing, Zbornik

naucnih i strucnih radova, Sarajevo, 2005.

sportbusiness.com.

www.forbes.com.

Yllka Lalazit Dr - Ilia Kristo Dr,: Marketingu Sportiv, Tiranë, 1998.

117

118

VISAR DULI

Analiza e kampionatitit evropian në futboll - austria dhe

zvicra 2008

Prej 7 e deri më 29 qershor, në Austri dhe Zvicër, u mbajt Kampionati evropian i

futbollit “Euro 2008” . Pas Holandës dhe Belgjikës, të cilat së bashku e organizuan

kampionatin evropian në vitin 2000, Austria dhe Zvicra ishin dy vendet organizatore, të cilat

në mënyrën më të mirë të mundshme e organizuan turneun më të madh të futbollit në

Gadishullin e vjetër.

Austria dhe Zvicra, si nikoqire, kualifikimin e siguruan automatikisht, si organizatore.

Skuadrat tjera siguruan “biletën”, pas turneve kualifikues, në grupe,.

Pas disa takimeve të dobëta dhe monotone ku mbizotëronte taktika defanzive para dy

vitesh në kampionatin botëror në Gjemani, në këtë turne patëm mundësi të shohim futboll

burrëror dhe ofenziv.

Gjithsej u zhvilluan 31 ndeshje, prej tyre, pesë të fundit ishin për tu mbajtur mend.

Rusia dhe Holanda me një formë krejt ndryshe për dallim nga kampionatet tjera,

Turqia dhe Kroacia me një zemër të madhe, gjermanët stabil dhe më në fund spanjollët, që

mahnitën të gjithë me teknikë të përsosur dhe me imagjinatë të bujshme që ua tejkaluan të

gjithë rivalëvedhe triumfi i tyre ishte i pasdiktutueshëm.

Befasi e pakëndshme ishte paraqitja e dobët e Greqisë, e cila mbronte titullin dhe

Franca finalistja e Kampionatit të fundit botëror.

Hiq më mirë nuk kaluan portugezët dhe italianët, të cilët duke qenë si favoritë shumë

më herët se që ishte pritur u kthyen në shtëpi, kurse austriakët me një përbërje modeste nuk

arritën të marrin pikë të mjaftueshme, por që morën duartrokitje për paraqitjen simpatike.

Në këtë Kampionat, patëm rastin të shohim edhe disa lojtarë shumë të talentuar, si

Turan, Balta, Šenturk, Kazim nga Turqia, Žirkov, Pavlitchenko dhe Arshavin, të Rusisë, etj.

Spektatorët në stadiume u ndanë më të befasuar se që kishin pritur me rezultatet e

arritura.

Të gjitha arenat ishin të stërmbushura me spektatorë dhe secila përfaqësuese në këto

dy vende pati me mijëra tifozë.

119

Austria, si nikoqire, duke qenë koshiente për cilësitë reale të ekipit të vet përfaqësues

nuk u zhgënjye shumë me mossuksesin e arritur, edhe pse nuk kishin munguar përpjekjet e

tyre për dekada që ta ngrisin cilësinë e futbollit në nivelet e larta evropiane.

Zviceranët, për dallim nga austriakët, patën paraqitje më të denjë megjithëse rezultatet

nuk i përmbushën aspiratat e tyre.

Një nga tri skuadrat që i dhanë shije të posaçme garës ishin Holanda, Rusia dhe

Spanja. Holandezët deri në çerekfinale, kur u mposhtën nga Rusia, treguan lojë të shkëlqyer

në të gjitha aspektet, duke i deklasuar edhe favoritët kryesor, si Italinë dhe Francën.

Rusia, ishte befasia më e këndshme e Kampionatit. Rusët përveç formës së mirë e

patën përkrahën më të madhe nga tifozët e tyre, të cilët deri në gjysmëfinale i përkrahën në

mënyrë fanatike.

Çështja më delikate dhe që hapi më së shumti debate, sikur edhe herave të tjera ishte

referimi. Që nga fillimi i turneut e deri në fund gjyqtarët megjithë faktin se ishin përzgjedhur

nga më të mirët, bënin edhe gabime që nga analistët e specializuar të futbollit nuk përkonin

me renomenë e gjyqtarëve më të mirë.

Mishel Platini, kryetari i UEFA-s, ka deklaruar se: „referimi ka qenë në nivel“ edhe

pse nga fytyra e tij nuk mund të lexohej ajo që e tha ai.

Referimi mbetet problemi më i diskutueshëm i futbollit modern, sportit më atraktiv

dhe më të popullarizuar në botë.

Trendi i bashkorganizimit të Kampionateve evropiane të futbollit vazhdon edhe në

garën radhës, ku bashkorganizatore do të jenë Ukraina dhe Polonia.

Morën pjesë 16 përfaqësuese në tetë qytete të nikoqirëve.

Kampionati evropian në futboll – Austria dhe Zvicra 2008.

Nikoqir Austria dhe Zvicra

Takimi i parë 7. qershor 2008 Basel

Finalja 29. qershor 2008 Vjen

Numri i Përfaqësueseve 16

Kampion i Evropës Spanja

Numri i spektatorëve 1.143.355 (36.882 / për ndeshje )

Numri i Ndeshjeve 31

Numri i golave të shënuar 77 (2,48 / për ndeshje)

Golashënuesi më i mirë David Villa

120

Futbollisti më i mirë Xavi

Numri i kartonave të verdhë 122 (3,94 / për ndeshje)

Numri i kartonave të kuq 3

Qytetet nikoqire

Austria

Foto Qyteti Stadiumi Kapaciteti Klubi vendas

Takimet në

kampionat

në

Vjenë Ernst

Happel

Stadion

53.000

Përfaqësuesja

e austrisë në

futboll

Tri ndeshje në

grup në të

cilat luajti

austria, dy

qerkfianle,

gjysmëfinalja

dhe finalja.

Klagenfurt Wörthersee

Stadion 32.000

SK Austria

Kärnten

Tri ndeshje në

grup

Salzburg

Wals

Siezenheim

Stadium

31.000 Red Bull

Salzburg

Tri ndeshje në

grup

Innsbruck Tivoli-Neu

Stadion 30.000

FC Wacker

Innsbruck

Tri ndeshje ne

grup

121

Zvicra

Foto Qyteti Stadiumi Kapaciteti Klubi

vendas

Takimet në

kampionat në

Basel St. Jakob-

Park 42.500 FC Basel

Tri ndeshje në

grup ku luajti

edhe Zvicra

(duke e

përfshirë edhe

takimin e parë

e

kampionatit),

dy çerekfinale,

dhe

gjysmëfinale.

Bern

Stade de

Suisse

Wankdorf

32.000

BSC

Young

Boys

Tri ndeshje në

grup

Gjeneva Stade de

Genève 32.000

Servette

FC

Tri ndeshje në

grup

Zürich Letzigrund

Stadion 30.000

FC

Zürich

Tri ndeshje në

grup

Kupa e re

Në këtë kampionat evropian fituesi e mori një kupë me version të ri.

Verzioni I ri Henri Delaunay, të cilin e dizajnoi Asprey London, është thuajse e

ngjashme me atë të vjetrin, me origjinalin të cilën e dizajnoi Arthus-Bertrand. Ndër

122

ndryshimet e bëra është pjesa e poshtme që është më e gjerë se që ishte, në mënyrë që kupa

të jetë më stabile dhe që emrat e fituesve të vendosen anash.

Kupa është e punuar nga argjendi dhe peshon 8 kg kurse është e gjatë 60 cm.

Kualifikimet

Skuadrat

kualifikuese

Shtetet

Është kualifikaur

si

Data e sigurimit

të kualifikimit Pjemarrrjet e mëhershme

Austria Vendas 12. Dhjetor

2002 0 (debutues)

Zvicra Vendas 12. Dhjetor

2002 2 (1996, 2004)

Polonia Fitues I grupitA 17. Nëntor

2007 0 (debutues)

Portugalia I dyti në grupin A 21. Nëntor

2007

4 (1984, 1996, 2000,

2004)

Italia Fitues I grupit B 17. Nëntor

2007

6 (1968, 1980, 1988,

1996, 2000, 2004)

Franca I dyti në grupin B 17. Nëntor

2007

6 (1960, 1984, 1992,

1996, 2000, 2004)

Greqia Fitues I grupitC 17. Tetor 2007 2 (1980, 2004)

Turqia I dyti në grupin C 21. Nëntor

2007 2 (1996, 2000)

Çekia Fituesi I grupitD 17.Tetor 2007 6 (1960, 1976, 1980,

1996, 2000, 2004)

Gjermania I dyti në grupin

D 13. Tetor 2007

9 (1972, 1976, 1980,

1984, 1988, 1992, 1996,

2000, 2004)

Kroacia Fitues I grupit E 17. novembar

2007 2 (1996, 2004)

Rusia I dyti në grupin E 21. Nëntor

2007

8 (1960, 1964, 1968,

1972, 1988, 1992, 1996,

2004)

Spanja Fitues I grupit F 17. Nëntor

2007

7 (1964, 1980, 1984,

1988, 1996, 2000, 2004)

Suedia I dyti në grupin F 21. Nëntor

2007 3 (1992, 2000, 2004)

Rumania Fitues I grupit G 17. Tetor

2007 3 (1984, 1996, 2000)

Holanda I dyti I grupit G 17. Nëntor

2007

7 (1976, 1980, 1988,

1992, 1996, 2000, 2004)

123

Rrjedha e garave

Grupet

Grupi A

Ekipi Nde Fit Bar Hum Pik.

Portugalia 3 3 0 0 6

Turqia 3 2 0 1 6

Çekia 3 1 0 2 3

Zvicra 3 1 0 2 3

7. Qershor

18:00

Zvicra 0 – 1 Çekia St. Jakob-Park,

Basel

Numri I

spektatorëve:

39.730

Gjyqtarë:

Roberto Rosseti

59' Magnin

93' Barnetta

76' Vonlanthen

71' Svěrkoš

7. Qershor

2008.

20:45

Portugalia 2 – 0 Turqia Stade de

Genève, Gjenevë

Numri I

spektatorëve:

29.106

Gjyqtari: Herbert

Fandel

61' Pepe

93' R. Meireles

4' Kazim-

Richards

51' Zan

73' Sarıoğlu

11.

Qershor

2008.

18:00

Portugalia 3 – 1 Çekia Stade de

Genève,

Gjenevë

Numri I

spektatorëve:

29.106

Gjyqtarë: Kyros

Vassaras

8' Deco

31' Bosingëa

63' C. Ronaldo

91' Quaresma

17' Sionko

22' Polák

11.

Qershor

2008.

20:45

Zvicra 1 – 2 Turqia St. Jakob-Park,

Bazel

Numri I

spektatorëve:

39.730

Gjyqtarë: Ľuboš

Micheľ

32' Yakin

48' Derdiyok

31' Şanlı

41' Aurélio

48' Balta

57' Şentürk

92' Turan

15. Zvicra 2 – 0 Portugalia St. Jakob-Park,

124

Qershor

2008.

20:45

71' 83' (11m)

Yakin

72' Vonlanthen

72' Yakin

92' Barnetta

92' Fernandes

30' Ferreira

78' Ribeiro

78' Meira

81' Miguel

Bazel

Numri I

spektatorëve:

39.730

Gjyqtarëve:

Konrad Plautz

15.

Qershor

2008.

20:45

Turqia 3 – 2 Çekia Stade de

Genève,

Numri I

Spektatorëve:

29.106

Gjyqtari: Peter

Fröjdfeldt

3' Topal

10' Aurélio

64' Turan

73'Aşık

75' Turan

87' 89' Kahveci

90' Demirel

34' Koller

62' Plašil

80' Galásek

94' Ujfaluši

95' Baroš

Grupa B

Ekipi Nde. Fit. Bar. Hu. Pik.

Kroacia 3 3 0 0 9

Gjermania 3 2 0 1 6

Austria 3 0 1 2 1

Polonia 3 0 1 2 1

8. Qershor

2008.

18:00

Austria 0 – 1 Kroacia Ernst Happel

Stadiumi, Vjenë

Numri I

spektatorëve:

51.428

Gjyqtar: Pieter

Vink

3' Pogatetz

21' Säumel

68' Prödl

4' (11m) Modrić

51' R.Kovač

8. Qershor

2008.

20:45

Gjermania 2 – 0 Polonia Wörthersee

Stadiumi,

Klagenfurt

Numri i

spektatorëve:

30.000

Gjyqtar: Tom

Henning Øvrebø

20' 72' Podolski

51'

Schëeinsteiger

51' Smolarek

60' Lewandowski

12.

Qershor

2008.

18:00

Gjermania 1 – 2 Kroacia Wörthersee

Stadiumi,

Klagenfurt

Numri I

75' Ballack

79' Podolski

92' Jens

24' 72' Srna

46' Šimunić

62' Olić

125

Lehmann

75'Schëeinsteiger

92' Modrić

92' Leko

spektatorëve:

30.461

Gjyqtar: Frank

de Bleeckere

12.

Qershor

2008.

20:45

Austria 1 – 1 Polonia Ernst Happel

Stadumi, Vjenë

Numri I

spektatorëve:

51.428

Gjyqtar: Hoëard

Ëebb

93' (11m) Vastić

56' Korkmaz

72' Prödl

30' Guerreiro

93' Bak

61' Krzynóvek

58' Ëasilevski

16.

Qershor

2008.

20:45

Kroacia 1 – 0 Polonia Wörthersee

Stadiumi,

Klagenfurt

Numri I

spektatoreve:

30.000

Gjyqtar: Kyros

Vasaras

53' Klasnić

45' Vejić

85' Vukojević

38'

Lewandowski|

84' Zahorski

16.

Qershor

2008.

20:45

Austria 0 – 1 Gjermania Ernst Happel

Stadiumi, Vjenë

Numri I

spektatorëve:

51.428

Gjyqtarë: Manuel

Mejuto González

13' Stranzl

31' Erëin Hoffer

48' Ivanschitz

30' Ballack 49'

Grupi C

Ekipi Nde. Fit. Bar. Hum. Pik.

Holanda 3 3 0 0 9

Italia 3 1 1 1 4

Rumania 3 0 2 1 2

Franca 3 0 1 2 1

9. Qershor

2008.

18:00

Rumania 0 – 0 Franca Letzigrund

Stadiumi, Zürich

Numri i

Spektatorëve:

30.585

Gjyqtar: Manuel

Mejuto González

27' Niculae

40' Contra

43' Goian

51' Sagnol

9. Qershor Holanda 3 – 0 Italia Stade de Suisse,

126

2008.

20:45

26' van

Nistelrooij

31' Sneijder

58' de Jong

79' van

Bronckhorst

27'Toni

35' Zambrotta

51' Camoranesi

Ëankdorf, Bern

Numri i

spektatorëve:

30.777

Gjyqtar : Peter

Fröjdfeldt

13.

Qershor

2008.

18:00

Italija 1 – 1 Rumunija Letzigrund

Stadiumi, Zürich

\Numri I

spektatorëve:

30.585

Gjyqtar: Tom

Henning Øvrebø

56' Panucci

61' Pirlo

92' De Rossi

43' 55' Mutu

58' Chivu

73' Goian

13.

Qershor

2008.

20:45

Holanda 4 – 1 Franca Stade de Suisse,

Wankdorf, Bern

Numri I

spektatorëve:

30.777

Gjyqtar: Herbert

Fandel

9' Kuyt

51' Ooijer

59' van Persie

72' Robben

90+2' Sneijder

51' Makélélé

71' Henry

82' Toulalan

17.0

0Qershor

2008.

20:45

Holanda 2 – 0 Rumania Stade de Suisse,

Bern 54' Huntelaar

87' van Persie

78' Chivu

17.

Qershor

2008.

20:45

Franca 0 – 2 Italia Letzigrund,

Zürich 18' Evra

24' Abidal

47' Govou

72' Boumsong

85' Henry

Izvještaj 25' (11m) 44'

Pirlo

78' Gattuso

78' ChiellinI

62' De Rossi

Grupi D

Tim Nde. Fit. Bar. Hum. Pik.

Spania 3 3 0 0 9

Rusia 3 2 0 1 6

Suedia 3 1 0 2 3

Greqia 3 0 0 3 0

10.

Qershor

2008.

Spanja 4 – 1 Rusia Tivoli-Neu

Stadiumi,

Innsbruck 20', 44', 75' Villa 86' Pavljučenko

127

18:00 91' Fàbregas Numri i

spektatorëve:

30.772

Gjyqtar: Konrad

Plautz

10.

Qershor

2008.

20:45

Greqia 0 – 2 Suedia Wals Siezenheim

Stadium,

Salzburg

Broj gledalaca:

31.063

Sudac: Massimo

Busacca

1' Charisteas

51' Seitaridis

61' Torosidis

67' Ibrahimović

72' Hansson

14.Qershor

2008.

18:00

Spanja 2 – 1 Suedia Tivoli-Neu

Stadiumi,

Innsbruck

Numri I

spektatorëve:

30.772

Gjyqtar: Pieter

Vink

15' Torres

53' Marchena

92' Villa

34' Ibrahimović

55' Svensson

14.

Qershor

2008.

20:45

Greqia 0 – 1 Rusia Wals Siezenheim

Stadiumi,

Salzburg

Numri I

spektatorëve:

31.063

Gjyqtar: Roberto

Rosetti

42' Karagounis

58' Liberopoulos

33' Zirjanov

77' Saenko

84' Torbinsky

18.

Qershor

2008.

18:00

Spanja 2 – 1 Greqia Wals Siezenheim

Stadiumi,

Salzburg

Numri I

spektatorëve:

30.883

Gjyqtarë:

Howard Ëebb

45' Arbeloa

61' de la Red

41' 88' Güiza

72' Karagounis

42' Charisteas

72' Basinas

90+1' Vyntra

18.

Qershor

2008.

20:45

Suedia 0 – 2 Rusia Tivoli-Neu

Stadiumi,

Innsbruck

Numri I

spektatorëve:

30.772

Gjyqtar: Frank

10' Isaksson

65' Elmander

24' Pavljucenko

50' Arsavin

57' Semak

65' Arshavin

76' Kolodin

128

de Bleeckere

Çerekfinale

19.

Qershor

2008.

20:45

Gjermania 3 – 2 Portugalia St. Jakob-Park,

Basel

Numri i

spektatorëve:

39.374

Gjyqtar: Peter

Fröjdfeldt

22'

Schëeinsteiger

26' Klose

48' Friedrich

49' Lahm

61' Ballack

26' Petit

40' Gomes

60' Pepe

87' 90' Postiga

20.

Qershor

2008.

20:45

Kroacia 1 – 1 Turqia Ernst Happel

Stadiumi, Vjenë

Numri I

spektatorëve:

51.428

Gjyqtarë:

Roberto Rosetti

119' Klasnić 27' Şanlı

49' Turan

89' Uğur Boral

107' Aşık

122' Semih

Penalti

Modrić

Srna

Rakitić

Petrić

1 – 3 Arda

Semih

Altıntop

21.

Qershor2008.

20:45

Holanda 1 – 3 Rusia St. Jakob-Park,

Basel

Numri I

spektatorëve:

38.374

Gjyqtar: Ľuboš

Micheľ

50' Boulahrouz

55' van Persie

60' der Vaart

86' van

Nistelrooij

56' Pavljucenko

71' Kolodin

103' Yuri

Zhirkov

111' 112'

Torbinski

116' Arsavin

22.

Qershor

2008.

20:45

Spanja 0 – 0 Italia Ernst Happel

Stadiumi, Vjenë

Numri I

spektatorëve:

48.000

Gjyqtar: Herbert

Fandel

Andrés Iniesta

11'

David Villa 72'

Santi Cazorla

113'

31' Massimo

Ambrosini

Penalti

Villa

Cazorla

Senna

Güiza

Fàbregas

4– 2 Grosso

De Rossi

Camoranesi

Di Natale

129

Gjysmëfinale

25.

Qershor

2008.

20:45

Turqia 2 – 3 Gjermania St. Jakob-Park,

Basel

Numri i

spektatorëve:

39.374

Gjyqtar:

Massimo Busacca

22' Boral

53' Şentürk

86'Semih

90+4' Sarıoğlu

79'

Schweinsteiger

90' Klose

90' Lahm

26.

Qershor

2008.

20:45

Spanja 3 – 0 Rusia Ernst Happel

Stadiumi, Vjenë

Numri I

spektatorëve:

51.428

Gjyqtar: Frank

de Bleeckere

50' Xavi

73' Güiza

82' Silva

56' Zhirkov

56' Bilyaletdinov

Finale

29.

Qershor

2008.

20:45

Spanja 1 – 0 Gjermania Ernst Happel

Stadiumi, Vjenë

Numri I

spektatorëve:

51.428

Gjyqtar: Roberto

Rosetti

33' 74' Torres

74' Casillas

43' Ballack

87' Kurányi

130

Çerkfinale Gjysmëfinale Finale

B2 Gjermania 3

A1 Portugalia 2

Ç1 Gjermania 3

Ç2 Turqia 2

B1 Kroacia 1(1)

A2 Turqia 1(3)

Gj1 Gjermania 0

Gj2 Spanja 1

C1 Holanda 1

D2 Rusia 3

Ç3 Rusia 0

131

Ç4 Spanja 3

C2 Italia 0(2)

D1 Spanja 0(4)

STATISTIKAT

Golashënuesit

4 Gola

David Villa

3 Gola

Lukas Podolski

Roman Pavljucenko

Hakan Yakin

Semih Şentürk

2 Gola

Wesley Sneijder, Robin van Persie, Ruud van Nistelrooij

Ivan Klasnić

Michael Ballack, Miroslav Klose, Bastian Schweinsteiger

Andrej Aršavin

Fernando Torres

Zlatan Ibrahimović

Arda Turan, Nihat Kahveci

1 Gol

Ivica Vastić

Libor Sionko, Václav Svěrkoš, Jan Koller, Jaroslav Plašil

Thierry Henry

Giovanni van Bronckhorst, Klaas Jan Huntelaar, Dirk Kuyt, Arjen Robben

Luka Modrić, Ivica Olić, Darijo Srna

Christian PanuccI, Pirlo, Daniele De Rossi

Philipp Lahm

Guerreiro

132

Nuno Gomes, Pepe, Anderson Luiz de Sousa, Cristiano Ronaldo, Hélder Postiga,

Ricardo Quaresma, Raul Meireles

Konstantin Zirjanov, Dmitri Torbinski

Adrian Mutu

Cesc Fàbregas, Fernando Torres, Xavi, Dani Güiza, David Silva

Petter Hansson

Uğur Boral

Kartona të verdhë

16 Kartona të verdhë

Turqia

10 Kartona

Rusia

9 Kartona

Italia, Zvicra

8 Kartona

Austria, Greqia, Portugalia, Spania

7 Kartona

Franca, Kroacia, Gjermania, Polonia, Rumania

5 Kartona

Çekia, Holanda,

3 Kartona

Švedska

Kartona të kuq

1 Karton

Franca, Gjermania, Turqia

133

Kënga zyrtare

Kënga zyrtare e kampionatit është "Can You Hear Me" të cilën e këndoi Enrique

Iglesias, I cili u paraqit në fund të kampionatit me 29 qershor në Vjenë në stadiumin Ernst

Happel .

Poashtu edhe Zvicra dhe Austria u paraqitën me versionet e tyre.

Kënga zyrtare e zvicrës quhet "Bring en hei", e kënduar nga Baschi, kurse Austria me

këngën "Fieber" të kënduar nga Christina Stürmer.

Topi

Topi zyrtar i kampionatit evropian 2008 është: "Europass" Adidas.

Moto

Moto është zgjedhur me 24. janar 2007. dhe quhet : Presim emocione (ang. Expect

Emotions, gjer. Erlebene Emotionen).

Shefi ekzekutiv i UEFA-as Lars-Christer Olsson tha: " Kjo moto paraqet thelbin e saj

se çka ofron kampionati evropian 2008: të gjitha llojet e emocioneve, gëzimin, hidhërimin,

relaksimin deri në vërshëllimën e fundit.

Kampionatet e deritashme evropiane në futboll

Franca 1960. • Spanja 1964. • Italia 1968. • Belgjika 1972. • Jugosllavia 1976. • Italia

1980. • Franca 1984. • Gjermania 1988. • Suedia 1992. • Anglia 1996. • Belgjika dhe

Holanda 2000. • Portugalia 2004. • Austria dhe Zvicra 2008. • Polonia dhe

Ukraina 2012.

134

Udhëzime për autorët

Në revistën tonë publikohen artikuj dhe materiale tjera të shkruara nga të gjitha

shkencat bazike sportive dhe nga lëmenjtë tjerë interdisiplinor-antropologjik.

Llojet e artikujve mund të jenë nga këto kategori:

Artikuj origjinal shkencor

Artikuj profesional

Analiza kritike

Referat nga konferencat shkencore.

Për publikim do të merren parasysh vetëm artikujt që nuk janë publikuar më herët në

ndonjë revistë tjetër brenda apo jashtë vendit.

Artikujt që i plotësojnë kriteret e lartpërmendura nga ana e Këshillit botues iu

dërgohen dy recensentëve anonim. Procedura është dyfish anonime

Vendimin përfundimtar për publikimin e ndonjë artikulli e merr Këshilli botues, pasi

të ketë marrë vlerësimin pozitiv të recensentëve anonim.

Dorëshkrimi dërgohet në mënyrë elektronike: me e-mail, apo në disk, si dhe në kopje

të shtypur me tekst të shkruar në programin MS WORD.

Për përmbajtjen e artikullit përgjegjësinë e mban vetë autori.

FAQJA E TITULLIT

Faqja e titullit duhet të përmbajë:

Emrin(at) e autorit (ve), institucionin ku punon autori, si dhe emri dhe adresat (fax, e-

mail, telefon) e autorit për korrespondencë me Këshillin Botues.

Titulli duhet të jetë i shkurtër dhe i qartë. Në titull nuk bën të përdoren shkurtesa.

TEKSTI I SHKRIMIT

Teksti i shkrimit zakonisht përmban, hyrjen, materiali dhe metodat, rezultatet,

diskutimi dhe përfundimet. Lista e literaturës së përdorur duhet të jetë në fund të tekstit.

135

TABELAT DHE ILUSTRIMET

Tabelat duhet të jenë në faqe të veçantë, po ashtu edhe ilustrimet. Tabela duhet ta ketë

përshkrimin dhe numrin rendor që përputhet me atë në tekst. Fotot ose vizatimet që nuk janë

origjinale duhet të kenë referencën e burimit nga janë marrë. Riprodhimi i fotove, vizatimeve

dhe tabelave duhet të ketë lejen e publikuesit të parë.

EDITORIALET

Editorialet mund të jenë mesazhe të Këshillit Botues për lexuesit e “Eurosportit”.

Mund të jetë edhe vështrim kritik për ndonjë temë të caktuar shkencore apo për të arriturat e

fundit në lëmin e caktuar.

VËSHTRIM KRITIK PËR LIBRA TË BOTUAR

Vështrimet për librat e botuar zakonisht janë të shkruar me ftesën e Këshillit botues të

“Eurosportit”. Autori i vështrimit duhet tu përmbahet njërës prej këtyre kërkesave: nëse libri

është dashur të botohet, a është ky libër më i mirë apo më i keq se tjetri i ngjashëm i botuar

më parë, kujt i dedikohet libri. Elementet e vështrimit duhet të jenë në radhitje e formulimit

të pyetjeve, analiza e argumenteve “për” dhe “kundër” dhe përgjigja në pyetje.

BIBLIOGRAFIA

Kuotimi duhet të jetë në përputhje me sistemin alfabetik. Referencat duhet të

përmbajnë të gjithë autorët që janë paraqitur në publikimin origjinal. Autori i vështrimit

është përgjegjës për saktësinë e të dhënave dhe referencave.

Shembull:

1.Washington, R.L. (1992) Cardiac rehabilitacion programes in children. Sports

Medicine, 14(3):164-170

136

In memoriam

Profesor Hysen Rakovica, u lind më 1938 në

Prishtinë. Shkollën fillore dhe atë Normale i kreu në

vendlindje (Prishtinë) në vitin shkollor 1956/57. Pas

diplomimit në shkollën Normale u punësua si mësidhenës në

shkollën fillore në Marevc. Ai pati vështirësi të punësohej për

shkak se i takonte familjes së përndjekur, por më ndihmën e

disa miqve dhe bashkëmendimtarëve për çështje kombëtare

gjeti punë në shkollën fillore të fshatit Marevc.

Pas disa vitesh regjistrohet në Fakultetin e Kulturës fizike, të cilin e kreu me sukses

dhe fillon të punojë në shkollën e mesme të edukatës fizike në Prishtinë, prej nga përsëri, u

detyrua të largohet, por duke iu falënderuar miqve dhe shokëve, posaçërisht profesorit të

ndjerë Lah Nimanit, trajnerit më të suksesshëm në Kosovë, punësohet në gjimnazin e

Mitrovicës, ku punoi disa vite.

Pas rënies së Aleksandër Rankoviqit me 1966, ai kalon në gjimnazin Sami Frashëri në

Prishtinë. Nga gjimnazi kalon në Lidhjen e Kulturës Fizike, si këshilltar për sportin e

atletikës.

Me hapjen e FKF, u punësua si mësimdhënës i atletikës. Menjëherë pas kësaj u

regjistrua në studimet pasuniversitare në Zagreb, ku kreu magjistraturën. Disertacionin e

doktoratës e mbrojti me sukses pranë FKF-së, në Prishtinë, në vitin 1998.

Gjatë mësimdhënies në FKF ka qenë i respektuar dhe ka kryer, përveç ligjëratave

teoriko-praktike, funksione të tjera, si: prodekan për çështje mësimore, udhëheqës i

studimeve pasuniversitare, anëtar i Këshillit profesional në Federatën e Atletikës, selektor

dhe trajner i reprezentacioneve.

Pas pensionimit të dhunshëm u angazhua për hapjen e FKF privat Eurosporti, së

bashku me bashkëpunëtorët e tij (tani ligjërues në këtë fakultet). U emërua dekan i parë dhe

bartës i lëndëve Atletikë dhe Kineziterapi. Me grupin e ekspertëve punoi në hartimin e

planeve dhe programeve të edukatës fizike dhe sportive të niveleve të ndryshme të shkollimit

duke filluar nga mosha parashkollore e deri te shkolla e mesme e lartë. Është koautor i të

gjitha teksteve të edukatës fizike dhe sportive për të gjitha klasat e të botuara nga Libri

Shkollor. Sëmundja e pamëshirshme ia ndërpreu aktivitetin duke ia marr jetën.

137

Me vdekjen e tij Kultura fizike, posaçërisht sporti i atletikës dhe Fakulteti i Edukimit

Sportiv “Eurosporti” kanë humbë shumë.