European Expression - Issue 70

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 70 • 3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2008

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 3

EΥΡΩΠΑΪΚΗ EΚΦΡΑΣΗ Τ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Υ

ΕτΟς ΙδΡυςης: 1989 • ISSN: 1105-8137 • 5 ΕΥΡΩ • ΧΡΟΝΟΣ 18 • ΤΕΥΧΟΣ 70 • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2008

ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚΔΟΤΗΣ:"ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ-ΘΕ-ςΜΟΙ", Μη Κερδοσκοπικό

ΣωματείοΟμήρου 54 - Αθήνα - 106 72

Τηλ.: +30 210 3643224Fax: +30 210 3646953

E-mail: [email protected]://www.ekfrasi.gr

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ: 1413

ΕΚΔΟΤΗΣ- ΥΠΕΥΘΥΝΟΣςυΜΦΩΝΑ ΜΕ τΟ ΝΟΜΟ:

Νίκος Γιαννής

ΑΡΧΙςυΝτΑΞΙΑ:Σταματίνα Ξεφτέρη

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:Κατερίνα Ανδρωνά

Στο τεύχος αυτό συνεργάστηκαν:

Χρίστος ΑλεξόπουλοςΑθανάσιος Θεοδωράκης

Γεώργιος ΚασιμάτηςΔημοσθένης ΜαμμωνάςΚλεοπάτρα Ματσουκά

Χαρούλα ΜούργουΘεόδωρος Πάγκαλος

Γεώργιος ΠαπαδημητρίουΙερόθεος Παπαδόπουλος

Mάρκος ΠαπακωνσταντήςΖίνα Προδρόμου

Αικατερίνη ΤζωρτζάκηΘεόδωρος Τσιάκος

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ:Εκδόσεις: «ΗΛΙΑΙΑ»

ΔΗΜ. ΣΧΕΣΕΙΣ:iForce Communications Α.Ε.

Διεθνής οικονομική κρίση, ευρωπαϊκή συνεργασία ή ευρωπαϊκή ομοσπονδία; Φτάνουν 470 τεύχη Ευρωπαϊκής Εκφρασης; .............................................................................................5του Νίκου Γιαννή

70 ΤΕΥΧΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ

Ένας απολογισμός της ευρωπαϊκής εμπειρίας στην Ελλάδα 4 ..............................................6Των Γεωργίου Κασιμάτη, Ιερόθεου Παπαδόπουλου, Δημοσθένη Μαμμωνά, Γεωργίου Παπαδημητρίου και Θεόδωρου Πάγκαλου

Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΗΝΩΣΗ

Η Γαλλία στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών εξελίξεων 4 .........................................................10του Μάρκου Παπακωνσταντή

ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ

Έρευνα για τα αίτια και τα αποτελέσματα του αρνητικού 4ιρλανδικού δημοψηφίσματος ..................................................................................................12 Μετάφραση: Σταματίνα Ξεφτέρη, Αικατερίνη ΤζωρτζάκηΟ Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου: νομιμοποίηση και αρμοδιότητες υπό το 4πρίσμα της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισαβόνας................................................19της Ζίνας Προδρόμου

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση-Ένας απολογισμός 4τέσσερα χρόνια μετά .................................................................................................................23της Κλεοπάτρας Ματσουκά

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Κράτος, παγκοσμιοποίηση και ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, 4 του Αθ. Θεοδωράκη . 27Κλιματικές αλλαγές και επιδημίες στην Ευρώπη, 4 του Θεόδωρου Τσιάκου ..................... 29Κοινωνία Πολιτών και νέες απειλές, του 4 Χρίστου Αλεξόπουλου ....................................... 32

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η συνεργασία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Γαλλίας 4κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, θεμέλιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης,τ 4 ης Χαρούλας Μούργου ................................................................................................................ 36

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ

Τι τρέχει στην Ευρώπη; 4 .............................................................................................................41ΜΚΟ 4 .............................................................................................................................................45Νέα της Έκφρασης 4 .....................................................................................................................48

4


C o N t E N t S

EvropaIkI EkFraSSI q u a r t E r l y E d I t I o N o N E u r o p E a N I S S u E S

FIrSt publIShEd: 1989 • ISSN: 1105-8137 • Euro 5 • yEar 18 • vol. 70 • July - auGuSt - SEptEMbEr 2008

proprIEtor - EdItIoN:"European Society, politics, Ex-

pression, Institutions", non profit Making Company

54 omirou St., athens 106 72tel.: +30 210 3643224Fax: +30 210 3646953

E-mail: [email protected]://www.ekfrasi.gr

EdItor - publIShEr by laW:Nicos yannis

publIShING dIrECtor:Stamatina Xefteri

dIrECtIoN:katerina androna

CoNtrIbutorS:Christos alexopoulosGeorgios kasimatis

dimosthenis MammonasCharoula Mourgoukleopatra MatsoukaTheodoros pangalos

Georgios papadimitriouIerotheos papadopoulosMarkos papakonstantis

Zena prodromouathanasios Theodorakis

Theodoros tsiakos aikaterini tzortzaki

tEChNICal advISor:hliea

publIC rElatIoNSiForce Communications Sa

International financial crisis, european cooperation or european federation? 4are the 70 volumes of "European Expression" enough? .......................................................5N. Yannis

70 VOLUMES OF EUROPEAN EXPRESSION

a review of the european experience in Greece 4 ..................................................................6

G. Kasimatis, G. Papadimitriou, I. Papadopoulos, D, Mammonas, Th. Pangalos

THE FRENCH PRESIDENCY IN THE EU

France in the center of european evolutions, 4 M. Papakonstantis ....................................10

THE LISBON TREATY

The lisbon treaty Survey for the reasons and results of the negative 4Irish referendum .......................................................................................................................12

Translation: A. Tzortzaki, S. XefteriThe president of the European Council: the legitimization and competencies 4under the meaning of the lisbon treaty ...............................................................................19Z. Prodromou

EUROPEAN INTERGRATION

The insertion of Cyprus in the Eu : a review 4 years after that 4 ........................................23K. Matsouka

GLOBAL & EUROPEAN CHALLENGES

Climate changes and epidemies in Europe, 4 Th. Tsiakos ....................................................... 27Civil Society and new challenges, 4 Ch. Alexopoulos ............................................................... 29State, globalization and the European social model, 4 A. Theodorakis ............................... 32

EUROPEAN HISTORY

The cooperation between the Federal republic of Germany and France during the 4decades of 1950 & 1960 as a keystone of the european intergration ...............................36Ch. Mourgou

PERMANENT COLUMNS

What's on in Europe? 4 ................................................................................................................41NGos 4 ...........................................................................................................................................45“European Expression” news 4 ..................................................................................................48

5


E d I t o r I a l

Διεθνής οικονομική κρίση, ευρωπαϊκή συνεργασίαή ευρωπαϊκή ομοσπονδία;

Φτάνουν 70 τεύχη Ευρωπαϊκής Έκφρασης;

Εβδομήντα τεύχη Ευρωπαϊκή Έκφραση. Είναι αρκε-τά για την Ευρώπη και την Ελλάδα; Οταν ξεκινού-σαμε, η ανθρωπότητα βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης του τείχους του Βερολίνου, του διπο-λικού ψυχροπολεμικού κόσμου, του υπαρκτού σο-

σιαλισμού και των βεβαιοτήτων που αυτά εξασφάλιζαν. Σή-μερα βρισκόμαστε παγκοσμίως αντιμέτωποι με τη μεγαλύτε-ρη ανατροπή μετά το annus mirabilis 1989, χωρίς να υποτι-μούμε την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας εποχής, τις συντεταγμένες της οποίας δεν γνωρίζουμε. Σε τέτοιες στιγμές, η ανησυχία του κινδύνου που κυριαρχεί έχει και την όψη της πρόκλησης για εκείνους που είναι καλύ-τερα προετοιμασμένοι. Οι Κινέζοι αυτό το γνωρίζουν καλά. Όταν φυσούν οι άνεμοι της αλλαγής άλλοι χτίζουν καταφύ-για και άλλοι ανεμόμυλους.

Όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες ενώπιον της κρίσης αποφασί-ζουν κατά δήλωση τους (Παρίσι, Οκτώβριος 2008) να συνερ-γασθούν και να συντονιστούν καλύτερα, αυτό σημαίνει ότι αποφάσισαν να πορευθούν ο καθένας μόνος του, επομένως η Ευρώπη είναι απροετοίμαστη, άρα προτιμά τα καταφύγια αντί της πρόκλησης. Η κατάσταση αυτή επαναφέρει ίσως περισσότερο επιτακτικά παρά πότε, την ανάγκη για τη δημι-ουργία μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας που θα ήταν και το μοναδικό συλλογικό υποκείμενο, ικανό να διαχειρισθεί αποτελεσματικά τις χρηματοοικονομικές όψεις της σημερινής βαθιάς παγκόσμιας κρίσης για λογαριασμό των ευρωπαϊκών λαών. Η συνεργασία και ο συντονισμός είναι σε μεγάλο βαθμό αφηρημένες λέξεις, γι’ αυτό έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα βολικές ειδικώς κατά την τελευταία δεκαετία, οπότε εξαντλούνται τα όρια της μεθόδου της ευ-ρωπαϊκής ενοποίησης με μικρά βήματα. Στην ουσία η χρήση τους υποκρύπτει την απροθυμία των εθνικών κυβερνήσεων, με μηχανοδηγούς όπως πάντοτε τη Γαλλία και τη Γερμανία, να συγκροτήσουν μια υπερεθνική πολιτική οντότητα που θα μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις που θα αφορούν όλους. Επομένως, παρότι έχουμε επιτύχει πολύ σημαντικά επιτεύγ-ματα μαζί 60 χρόνια στην ενωμένη Ευρώπη, αφού θεσμοί και βούληση και κοινό όραμα ελλείπουν δεν μπορούμε να περιμένουμε πλέον πολλά από αυτήν.

Φυσικά η εύκολη οδός είναι, ειδικώς για τους πολιτικούς των κρατών, τους λαϊκιστές δε εξ’ αυτών ακόμη περισσότε-ρο, να στρέψουν τη δυσαρέσκεια ή και αγανάκτηση προς

το Ευρώ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αφού τα κράτη έχουν απολέσει το εκδοτικό προνόμιο η ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας των εθνικών οικονομιών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αναδιάρθρωση της αγοράς εργα-σίας που συνεπάγεται κοινωνική ένταση. Όσο επώδυνη κι αν είναι αυτή κανονικά θα έπρεπε να είναι προτιμότερη από την υποθήκευση της επόμενης γενιάς δια του δανεισμού στον οποίο οδηγείται το δημόσιο για να στηρίξει τα προ-γράμματα χρηματοδότησης του τραπεζικού τομέα. Επιπλέ-ον ας αναρωτηθεί κανείς ποια θα ήταν η τύχη της Ελλάδας εάν δεν συμμετείχε στη ζώνη Ευρώ και δεν αξιοποιούσε τον ρόλο που έχει παίξει η ΕΚΤ μέχρι στιγμής, γενικώς και στην παρούσα κρίση ειδικότερα. Η Ισλανδία για παράδειγμα που δεν είναι ούτε μέλος της Ε.Ε υπέστη μια μεγάλη νομισματι-κή υποτίμηση. Το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης που λειτουργεί κατ’ ανάγκην εν ελλείψει μιας πολιτικής ενότητας της Ευρώπης, ώστε να περιορίζονται τα εθνικά ελλείμματα και χρέη, ίσως υπό τις παρούσες συνθήκες να οδηγήσει σε εντάσεις ή και αντιπαραθέσεις μεταξύ των κρα-τών της Ευρωζώνης. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος που οδηγεί το φεντεραλιστικό πρόταγμα στις μέρες μας. Δεν μπορούμε να έχουμε ένα κοινό νόμισμα, χωρίς ένα κράτος, μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση, μια ομοσπονδιακή οικονο-μία, έναν ομοσπονδιακό προυπολογισμό και ένα ομοσπον-διακό φορολογικό σύστημα. Τα παγκόσμια προβλήματα, της κλιματικής αλλαγής, του περιβάλλοντος, των τροφίμων και της υγείας, της ενεργειακής – πετρελαϊκής κρίσης, της φτώχειας των αναπτυσσομένων χωρών και φυσικά της πα-γκόσμιας σταθερότητας και μιας οικουμενικής διακυβέρνη-σης, όπως έδειξε η πρόσφατη ρωσο-γεωργιανή σύγκρουση και η επικείμενη αναθέρμανση του ιρανικού-μεσανατολικού προβλήματος μετά τις αμερικανικές εκλογές, θέματα με τα οποία η Ευρωπαϊκή Έκφραση ασχολείται συστηματικά, μας υπαγορεύουν ομοίως να σκεφθούμε τρόπους υιοθέτησης ενός ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού συμφώνου για την επιτά-χυνση της οικοδόμησης μιας ευρωπαϊκής πολιτικής ενότη-τας, που είναι ο μεγάλος απών των δύσκολων καιρών μας.

Αγγίξαμε αισίως λοιπόν τα 70 τεύχη Ευρωπαϊκής Έκ-φρασης. Φτάνουν; Προφανώς όχι, γι’ αυτό συνεχίζουμε. Για να βρουν η αλήθεια, η αξία και οι νέοι μια ρωγμή να περάσουν.

Νίκος Γιαννής

7 0 Τ Ε Υ Χ Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Σ Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Σ6


› 50 χρόνια Ευρωπαϊκή Ένωση. Αδιέξοδο ή πρόοδος;

Γ.Κ.: Η τελευταίες διευρύνσεις μείω-σαν απλώς τη μεγάλη ταχύτητα προόδου που είχε αναπτύξει η Ένωση μέχρι την εισαγωγή του ευρώ. Η Ένωση δεν έχει εισέλθει σε αδιέξοδο. Η παγκόσμια οι-κονομική κρίση αποδεικνύει ότι πρέπει η Ένωση να προχωρήσει ταχύτερα.

Δ.Μ.: Άλματα προόδου: ειρήνη, στα-θερότητα και εμβάθυνση των ευ-ρωπαϊκών δεσμών προς όφελος των Ευρωπαίων πολιτών.

Γ.Π.: Μετά την αναμφισβήτητη πρόο-δο που συντελέσθηκε τα τελευ-ταία πενήντα χρόνια η ευρωπα-ϊκή ενοποίηση φαίνεται ότι έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα της Ευ-ρώπης.

Θ.Π.: Σίγουρα πρόοδος που διαπιστώ-νεται και στην καθημερινότητα. Πρόσφατο αδιέξοδο λόγω της ανεπάρκειας της ηγετικής ομά-δας.

Ι.Π.: Η Ε.Ε αποτελεί ένα οικοδόμημα

που έχει προοδεύσει σημαντικά. Εμφανίζονται όμως νέες προ-κλήσεις που χρειάζονται αντι-μετώπιση όπως η ενεργειακή κρίση, η κρίση της οικονομίας, οι δημογραφικές μεταβολές, η κλιματική αλλαγή, αλλά και το φαινόμενο της μετανάστευσης.

› Ποια η ευρωπαϊκή συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας 28 χρόνια μετά την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Γ.Κ.: Οι Έλληνες έχουν προ πολλού συνειδητοποιήσει την καλή πλευρά της ένταξης. Δεν μένει παρά να αποδεχθούν και την “κακή” που δεν είναι άλλη από τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή.

Δ.Μ.: Μικτή εικόνα: από τη μια η αί-σθηση του «ανήκειν» σε μια ευρύτερη οικογένεια ωστόσο ταυτόχρονα, συχνά αντιλαμ-βανόμαστε ως Έλληνες πολίτες μόνο τα δικαιώματα και όχι τις υποχρεώσεις, τις δικές μας ή της χώρας μας.

Γ.Π.: Η ελληνική κοινωνία υποδέχθη-κε από την αρχή, στη μεγάλη πλειοψηφία της, θετικά το ευρω-παϊκό εγχείρημα. Με τα χρόνια όμως φοβούμαι ότι έχει μειωθεί αισθητά ο ενθουσιασμός της.

Θ.Π.: Αν συγκριθεί η ελληνική κοινω-νία με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, πιστεύω ότι η ευρωπαϊκή σύγκλι-ση είναι σε υψηλά επίπεδα πολύ υψηλότερα από την πλειοψηφία των άλλων χωρών μελών.

Ι.Π.: Η ελληνική κοινωνία χαρακτη-ρίζεται από την μεγάλη υπο-στήριξη προς τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αντι-λαμβάνεται την Ε.Ε ως μια πολι-τική οντότητα, η οποία καλείται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στο πλαίσιο της διεθνούς κοινό-τητας.

› 3 αρνητικά δημοψηφίσματα: ποιες οι επιπτώσεις, αφενός στο ηθικό της ευρωπαϊκής ιδέας, αφετέρου στην πολιτική βούληση των ευρω-παϊκών κρατών;

Γ.Κ.: Αναμφίβολα οι ιδεολόγοι της

70 ΤΕΥΧΗ «ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ»Ένας απολογισμός της

ευρωπαϊκής εμπειρίας στην Ελλάδα

Γεώργιος ΚασιμάτηςΔιευθυντής Γραφείου του Ευρωπαϊκού

Κοινοβουλίου στην Ελλάδα

Δρ. Δημ. ΜαμμωνάςΓενικός Γραμματέας

Κοινωνικών Ασφαλίσεων

Γεώργιος ΠαπαδημητρίουΒουλευτής Επικρατείας ΠΑΣΟΚ,

Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Θεόδωρος ΠάγκαλοςΒουλευτής ΠΑΣΟΚ, πρ. Υπουργός

Εξωτερικών

Ιερόθεος ΠαπαδόπουλοςΔιευθυντής Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊ-

κής Επιτροπής στην Ελλάδα

7 0 Τ Ε Υ Χ Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Σ Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Σ 7


ευρωπαϊκής οικοδόμησης δο-κίμασαν απογοήτευση. Ο ρεα-λισμός όμως της κρατικής δια-κυβέρνησης υπαγορεύει άλλες προσεγγίσεις. Κανένα κράτος μέλος ουσιαστικά δεν θέτει υπό αμφισβήτηση την Ένωση.

Δ.Μ.: Η λογική των μικρών βημάτων υπήρξε πάντα συστατικό στοι-χείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εφόσον η πολιτική βούληση παραμένει η ίδια, είναι η ώρα για επιτάχυνση των μικρών βη-μάτων.

Γ.Π.: Η αρνητική έκβαση των δημο-ψηφισμάτων έδειξε τα όρια του προτύπου που ακολουθούσαμε για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και είχαν ασφαλώς αρνητικές επιπτώσεις για την πορεία της.

Θ.Π.: Νομίζω ότι η κρίση που ζούμε οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και σε αυτά τα δημοψηφίσματα.

Ι.Π.: Είναι βέβαιο ότι στους κόλπους της Ε.Ε επικρατεί προβληματι-σμός. Ωστόσο, χρειάζεται συνε-χής δράση και γνήσιος διάλογος. Διαφωνίες θα υπάρχουν πάντα. Το θέμα είναι πώς θα μπορέσου-με να επιτύχουμε τον στόχο μας για μια Ενωμένη Ευρώπη.

› Αρνητικές ή θετικές οι μεταβολές που επιφέρουν οι ευρωπαϊκές πολι-τικές στην καθημερινή ζωή και πώς τις αντιλαμβάνονται οι Έλληνες;

Γ.Π.: Κάθε μεγάλο πολιτικό σχέδιο έχει και θετικές και αρνητικές επιπτώσεις. Δεν υπάρχει αμφι-βολία ότι η καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων πολιτών και φυσικά των Ελλήνων βελτιώθηκε θεα-ματικά.

Γ.Κ.: Θετικές με τους Έλληνες να συ-νεχίζουν να εναποθέτουν στην Ένωση πολλές ελπίδες για αλ-λαγές. Πολλές πλευρές όμως της απλής καθημερινότητας που σχετίζονται κυρίως με τις αυξή-

σεις των τιμών και τη λιτότητα αποδίδονται στο ευρώ και την Ένωση.

Δ.Μ.: Κατά κανόνα θετικές. Υπάρχει, ωστόσο, μεγάλο επικοινωνιακό χάσμα για τη μεγάλη πλειοψη-φία των πολιτών που δεν ασχο-λείται ιδιαίτερα με τα Ευρωπαϊκά Ζητήματα.

Θ.Π.: Μια ματιά μονάχα στην ελληνική ύπαιθρο, στα χιλιάδες συγχρη-ματοδοτούμενα έργα αρκεί για να καταλάβουν και οι ηλιθιοδέ-στεροι των Ελλήνων πόσο σημα-ντική ήταν η ευρωπαϊκή πολιτική για την καθημερινή ζωή. Αυτοί που ισχυρίζονται ότι η Ευρώπη μας έβλαψε δεν το λένε γιατί δεν έχουν αντιληφθεί την πραγματι-κότητα, είναι απλώς κακοήθεις.

Ι.Π.: Σίγουρα οι πολιτικές της Ε.Ε έχουν συμβάλει στον εκσυγχρο-νισμό της Ελλάδας. Η εσωτερική αγορά χωρίς σύνορα, η δυναμική του ευρώ, η προστασία του περι-βάλλοντος, οι πολιτικές συνοχής μεταξύ άλλων, έχουν βοηθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση.

› Έχουμε αλλάξει βαθύτερα οι Έλλη-νες τα τελευταία 27 χρόνια χάριν ή εξαιτίας της Ε.Ε;

Γ.Π.: Αναμφισβήτητα. Μόνο που δεν έχουμε διαμορφώσει ώριμη ευ-ρωπαϊκή συνείδηση. Εκδήλωση αυτής της πραγματικότητας αποτελεί το γεγονός ότι, όταν καλούμαστε να εκπληρώσουμε τις υποχρεώσεις μας, δυσανα-σχετούμε, ωσάν να μη γνωρίζαμε ότι είχαμε συμπράξει στη λήψη των σχετικών αποφάσεων.

Γ.Κ.: Η ελληνική ιδιοσυγκρασιακή ιδιαιτερότητα παραμένει αναλ-λοίωτη. Αυτό που έχει αλλάξει έχει σχέση με την αλματώδη οι-κονομική ανάπτυξη που γνώρισε ο τόπος.

Δ.Μ.: Προσαρμοζόμαστε σταδιακά σε

νέες πραγματικότητες. Δύσκολο όμως να αλλάξουν ριζικά αντι-λήψεις και νοοτροπίες της βα-θιάς μας κουλτούρας.

Θ.Π.: Οπωσδήποτε νομίζω ότι και χάρη και εξαιτίας της Ε.Ε έχουν προστεθεί νέα στοιχεία συμπε-ριφοράς που έχουν ριζώσει και καταστεί αναλλοίωτο χαρακτη-ριστικό της ελληνικής μας ταυ-τότητας.

Ι.Π.: Θα έλεγα πως οι Έλληνες έχουν αποκτήσει ευρωπαϊκή συνείδη-ση. Πλέον, πιστεύουν στην έν-νοια της Ε.Ε, αφού όπως φαίνε-ται και από έρευνες, 6 στους 10 Έλληνες πολίτες εμπιστεύονται την Ευρωπαϊκή Ένωση.

› Μετά την Ευρώπη των 27, διεύρυν-ση μέχρι που;

Γ.Κ.: Εμβάθυνση και κατόπιν βαθμι-αία και συνετή διεύρυνση μέχρι να ενταχθούν όλοι οι ευρωπαϊκοί λαοί. Πρώτα τα Δυτικά Βαλκά-νια και στη συνέχεια, με ορίζο-ντα 50ετίας, μέχρι τα Ουράλια.

Δ.Μ.: Η περαιτέρω διεύρυνση χωρίς εμβάθυνση στην κατεύθυνση ενός ομοσπονδιακού σχεδίου είναι προφανές ότι έχει φτάσει στα όρια της.

Γ.Π.: Το ερώτημα μάλλον έχει χάσει την επικαιρότητά του. Προτε-ραιότητα έχει η προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης με τα σημερινά μέλη. Φυσικά στο απώτερο μέλλον πρέπει να εντα-χθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση όλα τα ευρωπαϊκά κράτη.

Θ.Π.: Νομίζω ότι ήδη η διεύρυνση στους 27 υπήρξε λάθος. Η θέση μου είναι: καμία περαιτέρω διεύ-ρυνση μέχρις ότου επιτύχει η εμ-βάθυνση στα πλαίσια ορισμένων πολιτικών που είναι απαραίτητες για το μέλλον.

Ι.Π.: Η διεύρυνση είναι μια συνεχής διαδικασία. Ωστόσο, μετά τις

7 0 Τ Ε Υ Χ Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Σ Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Σ8


ανησυχίες των πολιτών για τις επιπτώσεις της διεύρυνσης, οι ηγέτες της Ε.Ε συμφώνησαν ότι για τις μελλοντικές διευρύνσεις θα λαμβάνεται υπόψη η ικανό-τητα της Ένωσης να απορροφή-σει τα νέα μέλη.

› Υπάρχει δυνατότητα ευδοκίμησης του ευρωπαϊκού εγχειρήματος μετά από μία ακόμη μελλοντική διεύρυνση;

Γ.Κ.: Το γεγονός της ύπαρξης ευρω-παϊκών λαών που επιθυμούν δια-καώς να ενταχτούν στην Ένωση δείχνει ότι το έδαφος είναι πάντα εύφορο.

Δ.Μ.: Μόνο υπό τις προϋποθέσεις που θέσαμε στην προηγούμενη απά-ντηση.

Γ.Π.: Η ερώτηση και πάλι μου φαίνε-ται, προς το παρόν ανεπίκαιρη. Στη δύσκολη συγκυρία που δι-ερχόμαστε, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ακόμη εντάξει δημιουρ-γικά τα δώδεκα νέα μέλη της.

Θ.Π.: Διεύρυνση σε Τουρκία, Ουκρα-νία, Καύκασο κ.λπ. θα σημαίνει διάλυση του ευρωπαϊκού εγ-χειρήματος και μετατροπή των συλλογικών οργάνων της Ένω-σης σε λέσχες συζήτησης.

Ι.Π.: Φυσικά. Η διεύρυνση θα δώσει ώθηση στην οικονομική ανάπτυ-ξη των χωρών της Ε.Ε, τόσο των νέων όσο και των παλιών. Μια διευρυμένη Ε.Ε θα δημιουργήσει νέες σχέσεις τόσο με τις γειτονι-κές χώρες όσο και με τον ευρύτε-ρο κόσμο.

› Ποια η μεγαλύτερη τομεακή επιτυ-χία της Ε.Ε.;

Γ.Κ.: Η Κοινή Αγροτική Πολιτική. Έβγαλε εκατομμύρια Ευρωπαί-ους από την υπανάπτυξη, παρέ-χοντάς τους ασφάλεια και προ-οπτική.

Δ.Μ.: Θεμελιώδεις ελευθερίες (ελεύθε-

ρη κυκλοφορία προσώπων, αγα-θών, υπηρεσιών και κεφαλαίων) και ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς.

Γ.Π.: Ασφαλώς στην οικονομική ενο-ποίηση.

Θ.Π.: Αναμφισβήτητα η κοινή αγροτι-κή πολιτική.

Ι.Π.: Η δημιουργία της Οικονομι-κής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) αποτελεί μια από τις με-γαλύτερες τομεακές επιτυχίες της Ε.Ε. Στοχεύει στην αποτελε-σματικότερη ολοκλήρωση των οικονομιών των μελών της Ε.Ε και σε μια Ένωση με χαρακτηρι-στικά την κοινωνική συνοχή και την περιβαλλοντική υπευθυνό-τητα.

› Παραμένουν οι νέοι οι πιο φιλικά διακείμενοι στην ευρωπαϊκή ιδέα;

Γ.Κ.: Σαφώς δείχνουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα ευρωπαϊκά. Όμως η ανεργία και η ανασφά-λεια για το μέλλον τους απομα-κρύνει μεν από το ευρωπαϊκό γί-γνεσθαι, αλλά όχι από την ιδέα.

Δ.Μ.: Ναι, αλλά ταυτόχρονα έχουν κι αυξημένες προσδοκίες από την Ε.Ε και τις πολιτικές της.

Γ.Π.: Αυτό συνέβαινε στο παρελθόν. Δεν ξέρω αν ισχύει και σε ποια έκταση και τώρα που το ευρωπα-ϊκό ιδεώδες και εγχείρημα μοιά-ζει να ξεθωριάζει.

Ι.Π.: Πολλά από τα επιτεύγματα της Ένωσης είναι αυτονόητα για τους νέους. Ωστόσο, η ίδια η Ε.Ε πρέπει να φροντίσει για την όσο το δυνατόν ευρύτερη συμμετο-χή των νέων και για την ενίσχυση του διαλόγου.

› Ποια η τύχη της Συνθήκης της Λι-σαβόνας;

Γ.Κ.: Η Συνθήκη θα ισχύσει γιατί πρέπει να ισχύσει. Οι τελευταίες αποκαλύψεις για χειραγώγηση

του εκλογικού σώματος στην Ιρ-λανδία αφήνουν μια ελπίδα για γρηγορότερη επανάληψη του δημοψηφίσματος.

Δ.Μ.: Αργά ή γρήγορα θα υιοθετηθεί, έστω και μετά από ανεπαίσθητες τροποποιήσεις για τη διασκέδα-ση των ανησυχιών συγκεκριμέ-νων κρατών μελών.

Γ.Π.: Μένει να δούμε την έκβαση του δημοψηφίσματος στην Ιρλαν-δία και τις πρωτοβουλίες που θα αναληφθούν στη συνέχεια. Αν είναι και πάλι αρνητική, η Ευρώπη θα βγει τραυματισμένη από την πολύχρονη περιπέτεια για τη θεσμική ανασυγκρότησή της.

Θ.Π.: Άδηλη.Ι.Π.: Θεωρούμε πως η Συνθήκη της

Λισαβόνας αποτελεί το κλειδί για την αποτελεσματική μεταρ-ρύθμιση της Ευρωπαϊκής Ένω-σης, που θα της επιτρέψει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις προκλήσεις του μέλλοντος.

› Τι προτείνετε ως επόμενο βήμα μετά και το ιρλανδικό δημοψήφισμα;

Γ.Κ.: Να ολοκληρωθεί η διαδικασία επικύρωσης και από τα εναπο-μείναντα κράτη μέλη.

Δ.Μ.: Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία ολοκλήρωσης πρέπει να προχω-ρήσει έστω και χωρίς αυτούς που δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν στην κοινή πορεία.

Γ.Π.: Θα προτιμούσα να διατυπώσω προτάσεις μετά την έκβασή του. Άλλωστε στην πορεία της ευ-ρωπαϊκής ενοποίησης πάντοτε αναζητούνται ευρηματικές λύ-σεις.

Θ.Π.: Μια πρωτοβουλία των παλιών μελών που έχουν έντονη ευρω-παϊκή συνείδηση για την αύξη-ση των πόρων και την ανάπτυξη των πολιτικών.

Ι.Π.: Η ανάγκη συνέχισης της επι-

7 0 Τ Ε Υ Χ Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Σ Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Σ 9


κύρωσης της Συνθήκης της Λι-σαβόνας είναι δεδομένη. Στό-χος μας εξακολουθεί να είναι η έναρξη ισχύος της Συνθήκης όσο γίνεται πιο σύντομα, εφόσον βεβαίως έχουμε την κύρωση και από τα 27 μέλη.

› Για την πρόοδο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, σε επίπεδο πολιτι-κών αποφάσεων, αλλά και ενότη-τας των λαών, ποιο στοιχείο προ-κρίνεται: ο επαναπροσδιορισμός του πολιτικού οράματος της Ε.Ε ή οι θεσμικές αλλαγές;

Γ.Κ.: Αν ο επαναπροσδιορισμός έχει ως στόχο περισσότερη Ευρώπη, τότε πρέπει να προηγηθούν οι θεσμικές αλλαγές, οι οποίες θα δημιουργήσουν τις προϋποθέ-σεις για περισσότερη Ευρώπη.

Δ.Μ.: Θεσμικές αλλαγές στην κατεύ-θυνση της πολιτικής ολοκλήρω-σης με βάση το ομοσπονδιακό μοντέλο.

Γ.Π.: Πολιτικό όραμα και θεσμικές αλλαγές συμπορεύονται. Είναι όψεις του ίδιου νομίσματος. Θα προτιμούσα βέβαια να ξανασυ-ζητήσουμε από την αρχή ένα μεγάλο πολιτικό σχέδιο για την Ευρώπη. Αν συμφωνούσαμε σε αυτό, οι θεσμικές αλλαγές θα ακολουθούσαν.

Θ.Π.: Ούτε το ένα ούτε το άλλοΙ.Π.: Σίγουρα οι θεσμικές αλλαγές

μπορούν να δώσουν μια απά-ντηση. Απόδειξη αποτελεί και η ίδια η Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία έχει ως στόχο μια πιο αποτελεσματική, δημοκρατική και διαφανή Ένωση. Προσωπι-κά, θα ήμουν υπέρμαχος και του επαναπροσδιορισμού του πολι-τικού οράματος.

› Αν η Ευρώπη διέθετε μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας, θα ήταν διαφορετική η

εξέλιξη της Ρωσο-γεωργιανής δι-ένεξης;

Γ.Κ.: Δεν θα είχαν εξελιχτεί έως του σημείου αυτού τα πράγματα. Τώρα οι μισές χώρες υποστήρι-ζαν τη Γεωργία και οι άλλες μισές τη Ρωσία. Μια ευρωπαϊκή μεσο-λάβηση, με το βάρος της ενιαίας θέσης, ίσως να είχε αποτρέψει τη σύγκρουση.

Δ.Μ.: Ήδη ο ρόλος της Ε.Ε στην επίλυ-ση της κρίσης ήταν καταλυτικός. Ωστόσο, το ζητούμενο είναι η ύπαρξη μιας πραγματικής Κοι-νής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας η οποία θα αυξήσει το ειδικό βάρος της Ε.Ε στη διεθνή σκηνή.

Γ.Π.: Νομίζω πως ναι, αν και η εμμονή της Ρωσίας να ελέγξει τον περι-βάλλοντα γεωπολιτικό χώρο της, τον οποίο θεωρεί ζωτικό, θα δημιουργούσε δυσκολίες.

Θ.Π.: Η Ευρώπη χρειάζεται ουσία άρα αύξηση του κόστους που κατα-βάλλουν οι κρατικοί προϋπολο-γισμοί.

Ι.Π.: Η ανάπτυξη της ΚΕΠΠΑ θα συνέβαλε στη διατήρηση της ει-ρήνης και στην ενίσχυση της δι-εθνούς ασφάλειας και πολιτικά η Ευρώπη θα είχε περισσότερη επιρροή στη διεθνή σκηνή.

› Παίζει ρόλο η Κοινωνία Πολιτών στην υπόθεση της ενωμένης Ευ-ρώπης;

Γ.Κ.: Όλο και σημαντικότερο. Γι’ αυτό και η Ένωση κάθε φορά που με-λετάει μια μείζονα αλλαγή προ-σφεύγει σε αυτήν για να αντλή-σει ιδέες και προτάσεις.

Δ.Μ.: Στο επίπεδο της Ε.Ε υπάρχουν θεσμοθετημένες διαδικασίες για την ενσωμάτωση των απόψεων της Κοινωνίας Πολιτών κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων π.χ. διαδικασία δημόσιας δια-βούλευσης για κάθε νομοθετική

πρωτοβουλία, λειτουργία Ευρω-παϊκής Οικονομικής και Κοινω-νικής Επιτροπής κ.λπ.

Γ.Π.: Θα έπρεπε ο ρόλος της να είναι σημαντικότερος. Η προοπτική αυτή εξαρτάται από την πορεία εκδημοκρατισμού της Ευρωπαϊ-κής Ένωσης.

Ι.Π.: Αδιαμφισβήτητα. Η Κοινωνία Πολιτών αποτελεί τον βασικό μηχανισμό του ευρωπαϊκού δη-μόσιου βίου. Η ανάπτυξη μιας δυναμικής κοινωνίας των πο-λιτών και η συμμετοχή της στη διαδικασία λήψης αποφάσεων αποτελεί σημάδι υγιούς δημο-κρατίας.

› 70 τεύχη Ευρωπαϊκή Έκφραση; Είναι αρκετά για την Ευρώπη και την Ελλάδα;!

Γ.Κ.: Η πληροφόρηση στα ευρωπαϊ-κά θέματα ποτέ δεν είναι αρκετή. Εξάλλου, όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι υπάρχει έλλειμμα ενημέρωσης.

Δ.Μ.: Ευχή όλων αυτά τα 70 τεύχη να είναι μόνο η απαρχή μιας μα-κράς πορείας για το περιοδικό αλλά κυρίως για την Ευρώπη.

Γ.Π.: Η συμβολή της Ευρωπαϊκής Έκφρασης στη συζήτηση και τη συνειδητοποίηση της ευρωπαϊ-κής ενοποίησης είναι σημαντι-κή. Λίγα περιοδικά έδειξαν την αντοχή της και χαρακτηρίσθη-καν από την ποιότητά της. Εύ-χομαι γι’ αυτό ολόψυχα να συ-νεχίσει στη δύσκολη ευρωπαϊκή συγκυρία που περνάμε.

Θ.Π.: Οπωσδήποτε ναι…Ι.Π.: Σίγουρα όχι. Η ενημέρωση και

η επικοινωνία είναι ουσιαστικής σημασίας για μια υγιή δημοκρα-τία. Οι ανοιχτοί δίαυλοι επικοι-νωνίας με τους πολίτες είναι απαραίτητοι και πρέπει διαρκώς να ενισχύεται ο δημόσιος διάλο-γος. Εύχομαι να τα χιλιάσετε!

Η Γ Α Λ Λ Ι Κ Η Π Ρ Ο Ε Δ Ρ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε . Ε .10


η Γαλλία ανέλαβε από την 1η Ιουλίου και για το β’ εξάμηνο του έτους τα ηνία της Ε.Ε. Η

συγκυρία αυτή μπορεί να χαρακτηρι-σθεί ως θετική για το ενωσιακό οικο-δόμημα. Μια χώρα με το ιδιαίτερο πο-λιτικό βάρος της Γαλλίας καλείται να διαχειριστεί μια σειρά από ευαίσθητα χαρτοφυλάκια τα οποία θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό τις εξελίξεις στην Ένωση. Για το Παρίσι όμως η συγκυρία αυτή μπορεί να μην αποδειχθεί ιδιαίτε-ρα ευτυχής. Η ημερήσια διάταξη της προεδρίας είναι φορτωμένη με θέματα που είτε ήταν προγραμματισμένα να κλείσουν, είτε φρόντισε η ίδια να ανοί-ξει. Στα περισσότερα δε από αυτά έχει συγκεκριμένες θέσεις οι οποίες άλλοτε δεν συγκεντρώνουν τη συναίνεση των εταίρων της και άλλοτε βρίσκονται απέναντι από αυτές.

Ο Νικολά Σαρκοζί, άριστος γνώ-στης της διπλωματίας, φρόντισε να επισκεφτεί τις ευρωπαϊκές πρωτεύ-ουσες και με μια επίθεση φιλίας να κερδίσει τις εντυπώσεις και τις δε-σμεύσεις στήριξης του δύσκολου και φιλόδοξου έργου της προεδρίας της χώρας του. Στην πράξη, όμως, γνωρί-ζει καλά ότι θα πρέπει να καταναλώσει πολύ μεγάλη ενέργεια προκειμένου ο απολογισμός του εξαμήνου να είναι θετικός και να αναδειχθεί ο ίδιος και η χώρα του - μεγάλη του φιλοδοξία - σε κινητήριο μοχλό των ευρωπαϊκών εξε-λίξεων. Γνωρίζει επίσης καλά ότι ως προεδρεύων της Ένωσης οφείλει να λειτουργεί κατευναστικά στις όποιες

διαφωνίες ανακύψουν στο εσωτερικό της, να αναζητά, να κατασκευάζει συμ-βιβασμούς και, κυρίως, να μην προωθεί τα συμφέροντα της χώρας του.

Η γαλλική προεδρία έχει προγραμ-ματίσει στην κορυφή της ατζέντας της τα θέματα της μεταναστευτικής πολιτικής, της πολιτικής άμυνας, της ενεργειακής πολιτικής, της πολιτικής για το περιβάλλον, της πρωτοβουλίας της Ένωσης για τη Μεσόγειο και της αναθεώρησης της ΚΑΠ. Στο θέμα της υπέρβασης του αδιεξόδου μετά το ιρ-λανδικό «όχι» στο δημοψήφισμα, είναι αναμενόμενο να υπάρξει γαλλική πρω-τοβουλία μετά το αρχικό μούδιασμα. Το προφίλ του Σαρκοζί το επιβάλλει.

Στον τομέα της μετανάστευσης, το Παρίσι προσπαθεί να αποσπάσει τη συγκατάθεση των εταίρων του για την υιοθέτηση ενός Ευρωπαϊκού Συμφώ-νου για τη Μετανάστευση. Λίγες ημέ-ρες μετά την έγκριση της οδηγίας για την επιστροφή των παρανόμως διαμε-νόντων στο κοινοτικό έδαφος αλλοδα-πών, η οποία λόγω διαφωνιών και αντι-δράσεων συζητούνταν επί τρία χρόνια, η γαλλική προεδρία αισιοδοξεί ότι θα αποσπάσει τη συναίνεση των εταίρων της και θα παρουσιάσει ένα πρώτο κείμενο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου. Ο μεγαλύτερος σκό-πελος ακούει στο όνομα Ισπανία, λόγω της επιμονής της Βαρκελώνης να μη συμπεριληφθεί το συμβόλαιο ένταξης και η πολιτική ρύθμιση των παράνο-μων μεταναστών.

Η πολιτική άμυνας αποτελούσε για πολλά χρόνια απαγορευμένη λέξη. Η Γαλλία υποστηρίζει την αυτονομία της από την αμερικανική ομπρέλα, την ύπαρξη διακριτών ρόλων με το

ΝΑΤΟ και την αύξηση των πόρων που προορίζονται για τη χρηματοδότησή της. Η προοπτική αυτή συναντά την αντίδραση αρκετών κρατών μελών. Κάποια δεν πιστεύουν στην αποτε-λεσματικότητά της και άλλα έχουν δώσει όρκους μόνιμης πίστης στους Αμερικανούς. Στη Μεγάλη Βρετανία δε, όπου ο brown βλέπει τη δημοτικό-τητα του να παρουσιάζει συνεχείς πτω-τικές τάσεις και στη Γερμανία, όπου την επόμενη χρονιά θα διεξαχθούν εκλογές, οποιαδήποτε συναίνεση επί της συγκεκριμένης πρότασης θα εμπε-ριείχε υψηλό πολιτικό ρίσκο. Στο θέμα της άμυνας εμπλέκεται και η Τουρκία καθώς, ως μέλος του ΝΑΤΟ, ζητάει εγγυήσεις πρόσβασης σε κάθε σχέ-διο της Ε.Ε το οποίο θα προϋπέθετε τη χρήση υποδομών ή λογισμικού της Ατλαντικής Συμμαχίας. Με δεδομένες τις τεταμένες σχέσεις ανάμεσα σε Πα-ρίσι και Άγκυρα να μη μας εκπλήξουν αντιδράσεις της τελευταίας.

Τον Ιανουάριο του 2008 η Επιτρο-πή παρουσίασε μια δέσμη μέτρων με στόχο τη μείωση κατά 20% των εκ-πομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το πακέτο προτείνει, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και την ενερ-γειακή επάρκεια το Παρίσι έχει δια-φορετική προτεραιότητα. Θεωρεί την πυρηνική ενέργεια ως «την ενέργεια του μέλλοντος», ως τη φθηνότερη και αποτελεσματικότερη λύση. Στη λογική αυτή επιχειρεί να εντάξει χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία, η Ιταλία, η Πολω-νία και τα βαλτικά κράτη. Το Παρίσι φιλοδοξεί να ενισχύσει ακόμη περισ-σότερο τον ηγετικό ρόλο της Ευρώπης

Η Γαλλία στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών εξελίξεωνΜάρκος Παπακωνσταντής*

* Ο Μάρκος Παπακωνσταντής είναι διδά-κτωρ νομικής, δικηγόρος και επιστημονι-κός συνεργάτης στο ΙΣΤΑΜΕ

Η Γ Α Λ Λ Ι Κ Η Π Ρ Ο Ε Δ Ρ Ι Α Σ Τ Η Ν Ε . Ε . 11


στον αγώνα κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Στο πλαίσιο αυτό, αφού ξεπεράσει τις δεδομένες διαφωνίες των Ευρωπαίων, θα προσπαθήσει να περάσει σειρά μέτρων στη διεθνή δι-άσκεψη στο Πόζναν το Δεκέμβριο του 2008. Για το διαχωρισμό μεταξύ πα-ραγωγών και παρόχων ενέργειας και παρά τις αρχικές γαλλικές επιφυλάξεις στην πρόταση της Επιτροπής, οι Ευρω-παίοι εταίροι επενδύουν στην πρόθεση της Γαλλίας να προωθήσει τα θέματα ενέργειας. Αυτό που φοβούνται είναι το βαρύ πρόγραμμα της προεδρίας.

η Ένωση για τη Μεσόγειο, παρά την πρόσφατη συναί-νεση των υπολοίπων εταί-

ρων, γεννά ακόμα ερωτηματικά για τη σκοπιμότητα και για τη δυνατότη-τα χρηματοδότησής της. Το θέμα της άσκησης της προεδρίας των εργασιών της δεν έχει λυθεί και παραμένει ση-μείο τριβής ανάμεσα σε Βρυξέλλες και Παρίσι. Ορισμένα ανατολικά κράτη της Ε.Ε, κυρίως η Πολωνία, ανησυχούν μήπως η πολιτική γειτνίασης της Ένω-σης, κυρίως απέναντι στην Ουκρανία, ατονήσει. Η επιτυχία της γαλλικής πρωτοβουλίας θα περιοριστεί εάν, κατά την εναρκτήρια σύνοδο στις 13 Ιουλίου στο Παρίσι, δεν παραστούν, όπως ήδη έχουν ανακοινώσει, ηγέτες πολλών αραβικών κρατών λόγω της συμμετοχής του ισραηλινού πρωθυ-πουργού, Ehoud olmert.

Η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ συγκεντρώνει τα βέλη των Γάλλων. Την κατηγορούν ότι «τιμωρεί» την ανάπτυξη της ευρωζώνης με το πρό-σχημα του ελέγχου του πληθωρισμού. Η αναθεώρηση των πολιτικών και του προϋπολογισμού της Ε.Ε προσκρούει στο συμφέρον της Γαλλίας για τη δια-τήρηση υψηλής χρηματοδότησης για την ΚΑΠ. Εντούτοις γνωρίζει καλά πως ο καλύτερος τρόπος για να απο-τύχει η προεδρία της είναι να ξεκινήσει με αυτό το θέμα.

Οι προτάσεις της Επιτροπής για τον έλεγχο υγείας της νέας ΚΑΠ, ενόψει της αναθεώρησης του κοινοτικού προ-ϋπολογισμού, θα συζητηθούν στα τέλη Σεπτεμβρίου του τρέχοντος έτους. Η βασική φροντίδα των Γάλλων είναι να διατηρηθεί το υφιστάμενο καθεστώς όπου μεγάλος όγκος των κοινοτικών δαπανών κατευθύνεται προς τη χρη-ματοδότηση αυτής της αγροτικής πο-λιτικής. Σύμμαχος τους, η παγκόσμια τροφική κρίση και η άνοδος της τιμής των πρώτων υλών. Αντίπαλος τους, κάποια κράτη μέλη, κυρίως Μεγάλη Βρετανία και Σκανδιναβικές χώρες, τα οποία υποστηρίζουν ότι η ΚΑΠ είναι άμεσα υπεύθυνη για αυτή την κρίση λόγω αφενός της διατήρησης υψηλών αγροτικών τιμών, αφετέρου του μπλο-καρίσματος των αγροτικών εξαγωγών προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Για το θέμα των ενταξιακών δια-πραγματεύσεων με την Τουρκία, όσο παραμένει σε εκκρεμότητα ο τρόπος επικύρωσης της ένταξής της από τη Γαλλία και υφίσταται η άρνηση της τε-λευταίας να τη δεχτεί στους κόλπους

της Ένωσης, τόσο οι διμε-ρείς σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών θα είναι τεταμένες με αντίκτυπο στις σχέσεις Βρυξελλών-Άγκυρας. Τον Ιούλιο θα γνωρίζουμε εάν η προτεινόμενη διάταξη που συζητείται τώρα στη Γαλλία σχετικά με την υποχρεωτική προσφυγή σε δημοψήφισμα κάθε φορά ο πληθυσμός του υποψήφιου κράτους μέλους ξεπερνά το 5% του συνολι-κού πληθυσμού της Ε.Ε, θα ενσωματωθεί στο γαλλικό σύνταγμα.

Οι Ευρωπαίοι, παρά τις επιφυλάξεις τους για μια προ-εδρία α λα Σαρκοζί, έχουν υψηλές προσδοκίες. Το ίδιο και οι Γάλλοι. Οι τελευταίοι θεωρούν το β’ εξάμηνο ως

προεδρία των γαλλικών συμφερόντων. Με το πέρας της γαλλικής προεδρίας, η Ε.Ε οφείλει να έχει περάσει από τη φάση των ατέρμονων συζητήσεων, σε αυτή της ουσιαστικής εξέλιξης. Δρό-μος δύσβατος, αλλά μονόδρομος. Ήδη οι Δανοί σκέπτονται να αναβάλουν για τον επόμενο χρόνο το προγραμματι-σμένο για το φθινόπωρο δημοψήφισμα σχετικά με την άρση της εξαίρεσης στα κεφάλαια της δικαιοσύνης και της άμυνας. Η Ε.Ε, θεωρούν, πρέπει να τε-λειώσει πρώτα με την εκκρεμότητα της Συνθήκης της Λισαβόνας. Δε μπορεί να αντέξει άλλο ένα ισχυρό χτύπημα σε περίπτωση αρνητικής εξέλιξης.

Η Ε.Ε δεν έχει ανάγκη από μια επει-σοδιακή γαλλική προεδρία ούτε από συγκρούσεις εθνικών συμφερόντων μεταξύ των ΚΜ. Αντιθέτως, πρέπει να καταστεί κοινή αντίληψη μεταξύ των εταίρων ότι είτε η Ένωση θα τρέξει γρήγορα στο ράλι του διεθνούς αντα-γωνισμού, είτε θα κάτσει στην άκρη για να περάσουν οι άλλοι. Το παλιό ενω-σιακό όχημα έχει ανάγκη από συνεχείς βελτιώσεις.

Σ Υ Ν Θ Η Κ Η Τ Η Σ Λ Ι Σ Α Β Ο Ν Α Σ12


Βασικά αποτελέσματα

Περισσότερα από τα μισά άτομα που δεν ψήφισαν στο δημοψή-

φισμα είπαν πως αυτό οφειλόταν σε έλλειψη κατανόησης των θεμάτων. Οι νεότεροι σε ηλικία ήταν πολύ λιγότερο πιθανό να συμμετάσχουν από τους με-γαλυτερους σε ηλικία ομόλογούς τους (αναλογία 2:1).

Για εκείνους που ψήφισαν «ναι», το βασικό κίνητρο ήταν η αίσθηση πως η Συνθήκη της Λισαβόνας ήταν προς το συμφέρον της Ιρλανδίας. Οι λόγοι που αναφέρονται είναι περισσότερο μονο-διάστατοι, επικεντρωμένοι στο ότι η Ιρλανδία επωφελήθηκε από την Ε.Ε.

Εκείνοι που απάντησαν «όχι», παρουσίαζαν ευρύτερο φάσμα λόγων για να εξηγήσουν την προτίμησή τους. Παρουσίαζαν έναν πολυδιάστατο χα-ρακτήρα εξηγήσεων: με βασικότερο όλων την έλλειψη πληροφόρησης (1/4 των αρνητικών ψήφων).

Τα νέα άτομα που συμμετείχαν,

γυναίκες και μη εργαζόμενοι ήταν ση-μαντικοί υποστηρικτές των αρνητικών ψήφων. Η πλειοψηφία των επαγγελ-ματιών, διευθυντών και συνταξιούχων υποστήριζαν τη θετική ψηφο.

Στην πλευρά των «όχι», οι ψηφί-σαντες πίστευαν πως το αποτέλεσμα θα έβαζε την Ιρλανδία σε ισχυρή θέση ως προς τη διαπραγμάτευση της συν-θήκης, θα επέτρεπε στην Ιρλανδία να διατηρήσει την ουδετερότητά της και το φορολογικό της σύστημα (3/4 και περισσότερο των ψηφισάντων).

Εκείνοι που ψήφισαν «ναι» δεν ήταν τόσο σίγουροι ως προς τα θέμα-τα, ωστόσο έδιναν έμφαση στο γεγο-νός ότι το αποτέλεσμα θα αποδυνάμω-νε τη θέση της Ιρλανδίας στην Ε.Ε (2/3 των θετικώς ψηφισάντων).

Μια μεγάλη πλειοψηφία των Ιρλαν-δών ψηφοφόρων (68%) είπε πως η αρ-νητική καμπάνια ήταν η πιο πειστική: το ίδιο δέχεται ακόμα και η πλειοψηφία των θετικώς ψηφισάντων (57%).

Παρά αυτή την διαπίστωση, στην

πλευρά των «ναι» βρήκαμε περισσότερα άτομα που άλλαξαν άποψη κατά τη δι-άρκεια της καμπάνιας (25% των θετικώς και 17% των αρνητικώς ψηφισάντων ξε-κίνησαν από διαφορετική θέση).

Προσέλευση ψηφοφόρων και έκβαση του δημοψηφίσματος

Παρόμοια με άλλες μετεκλογι-κές τηλεφωνικές έρευνες, το

ποσοστό των ατόμων που πράγματι συμμετείχαν στην έρευνα ήταν επαρ-κέστατο. Τα επίσημα στοιχεία για την προσέλευση (53,1%) εφαρμόστηκαν ως ζύγισμα των αποτελεσμάτων για να απεικονίσει καταλλήλως την πραγμα-τική αναλογία των ψηφοφόρων και μη ψηφοφόρων.

Το σχετικά μεγάλο μέγεθος δείγ-ματος επίσης μας επέτρεψε να αντλή-σουμε στατιστικά αξιόπιστες πληρο-φορίες για σημαντικά τμήματα του πληθυσμού: για παράδειγμα, 47,7% των ερωτηθέντων στην ερεύνα είπαν πως είχαν ψηφίσει «ναι» εν αντιθέσει με το 52,3% που είχαν ψηφίσει «όχι» στο δημοψήφισμα. Καθώς η διαφορά είναι εντός του στατιστικού λάθους στα επίσημα αποτελέσματα (46,6% «ναι», 53,4% «όχι»), δεν εφαρμόστη-κε καμία διόρθωση του βάρους με βάση τα πραγματικά στοιχεία των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσμα-τος.

Τα αποτελέσματα της έρευνας εί-ναι ανθηρά και αυτή η έκθεση δείχνει τα λεπτομερή δημογραφικά χαρακτη-ριστικά των ψηφισάντων και μη ψη-φισάντων καθώς και των θετικώς και αρνητικώς ψηφισάντων.

Έρευνα για τα αίτια και τα αποτελέσματα του αρνητικού δημοψηφίσματος στην Ιρλανδία

Μετάφραση : Σταματίνα Ξεφτέρη, Αικατερίνη Τζωρτζάκη

Εισαγωγή

Το εθνικό δημοψήφισμα για τη Συνθήκη της Λισαβόνας έλαβε χώρα στην Ιρλανδία στις 12 Ιουνίου 2008. Αφού έγινε γνωστό το αποτέλεσμα, διεξήχθη μια έρευνα, από τις 13 έως τις 15 Ιουνίου, μετά από αίτηση της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαΐκής Επιτροπής στην Ιρλανδία. Συνολικά, ερωτήθηκαν από τηλεφώνου 2.000 άτομα τυχαίως επιλεγμένα, ηλικίας 18 και άνω.

Οι βασικοί στόχοι της έρευνας ήταν να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι της μη συμμετοχής στο δημοψήφισμα, οι απόψεις των ερωτώμενων για την καμπάνια, οι λόγοι για τις θετικές ή αρνητικές ψήφους και οι συνολικές αντιδράσεις στο αποτέλεσμα. Ρωτήθηκε επίσης για το πώς έκριναν οι ερω-τώμενοι τις πιθανές συνέπειες του δημοψηφίσματος.

Σ Υ Ν Θ Η Κ Η Τ Η Σ Λ Ι Σ Α Β Ο Ν Α Σ 13


Πώς ψηφίσατε για το δημοψήφισμα; Ψηφίσατε ναι ή όχι στη συνθήκη;

Προφίλ των μη ψηφισάντων και λόγοι που δεν ψήφισαν

Κοινωνικό-δημογραφικό προφίλ των μη ψηφισάντων

Εξετάζοντας τα κοινωνικά-δημογραφικά προφίλ αυτών που

δεν ψήφισαν στο δημοψήφισμα, απο-καλύπτεται πως οι νεότεροι ερωτώ-μενοι ήταν πολύ λιγότερο πιθανό να έχουν ψηφίσει σε σχέση με τους με-γαλύτερους σε ηλικία (64% των 18-24 ετών απείχαν, σε αντίθεση με λιγότερο από ένα τρίτο των 55 ετών και πάνω, 31%).

Επίσης σημειώνεται πως ολοκλη-ρωμένης εκπαίδευσης φοιτητές (58%) ήταν περισσότερο πιθανό να μην έχουν ψηφίσει σε σχέση με ερωτώμε-νους με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο (συγκεκριμένα εκείνοι που εγκατέλειψαν το εκπαιδευτικό σύστημα πριν την ηλικία των 16, 39%). Ωστόσο, υπήρχε μικρή διαφορά μεταξύ των ποσοστών συμμε-τοχής των ερωτώμενων που τελείωσαν την εκ-παίδευση μεταξύ των 16 και 20 και εκείνων που εγκατέλειψαν την

εκπαίδευση μετά τα 20 (46% και 48%, αντίστοιχα, απείχαν). Στην πραγματικότητα, η προανα-φερθείσα ανομοιότητα μεταξύ των δειγμάτων συμμετοχής των ολοκληρωμένης εκπαίδευσης φοιτητών και εκείνων με χα-μηλότερο μορφωτικό επίπεδο οφειλόταν μάλλον στην ηλικία παρά στο επίπεδο εκπαίδευσης που είχε επιτευχθεί πραγματικά: η ομάδα των λιγότερο μορφωμέ-νων αποτελούνταν κυρίως από ερωτώμενους άνω των 54 και εκείνοι που βρίσκονταν ακόμα στην εκπαίδευση ήταν σε γενι-κές γραμμές κάτω των 25.

Ενώ 6 στους 10 απασχολούμενους σε χειρωνακτική εργασία και μισοί από τους υπαλλήλους (51%) δεν ψήφισαν στο δημοψήφισμα, οι «αυτοαπασχο-λούμενοι» ήταν πολύ περισσότερο πι-θανό να έχουν ψηφίσει (61%). Τελικά, 56% των μη εργαζόμενων ερωτώμε-νων ψήφισαν στο δημοψήφισμα: αυτοί απαρτίζονται κυρίως από νοικοκυρές/άτομα που φροντίζουν το σπίτι και συ-νταξιούχους (67%). Φοιτητές και άνερ-γοι ήταν λιγότερο πιθανό να έχουν ψη-φίσει (40% και 49% αντίστοιχα).

Λόγοι μη συμμετοχής στο δημοψήφισμα

Με την παρουσία σεβαστού αριθ-μού πιθανών λόγων αποχής από

το δημοψήφισμα, πολλοί ερωτώμενοι είπαν πως αυτό οφείλεται είτε σε έλ-λειψη γνώσης (52% δεν είχαν πλήρως καταλάβει τα ζητήματα του δημοψηφί-σματος, 42% δεν είχε ενημερωθεί για τα ζητήματα στα οποία υπήρχε διαφωνία και 37% ένιωθαν πως δεν ήταν ενημε-ρωμένοι για το ουσιαστικό περιεχόμε-νο της Συνθήκης της Λισαβόνας) είτε επειδή το δημοψήφισμα δεν ήταν αρ-κετά σημαντικό γι’ αυτούς (λίγο κάτω από το μισό -45%- είπαν πως ήταν πολύ απασχολημένοι για να ψηφίσουν και 38% πως είχαν κάτι πιο σημαντικό να κάνουν από το να ψηφίσουν στο δημο-ψήφισμα). Ένα τρίτο (34%) των ερωτώ-μενων είπε πως δεν ψήφισαν επειδή η πολιτική καμπάνια σχετικά με το δη-μοψήφισμα τους είχε κάνει να χάσουν το ενδιαφέρον τους. Τρεις στους 10 ερωτώμενους (31%) είπαν πως δεν εν-διαφέρονταν για την πολιτική, και το ένα τέταρτο αυτών υποστήριξαν πως δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον στα ευ-ρωπαϊκά ζητήματα. Τελικά, τρεις στους 10 ερωτώμενους δεν ψήφισαν διότι πί-στευαν πως ακόμα και κάνοντας το δεν θα άλλαζε τίποτα.

Yes, 47.7No, 52.3

54

52

36

43

59

69

61

54

52

42

55

53

53

61

49

40

56

47

46

48

64

57

41

31

39

46

48

58

45

47

47

39

51

60

44

53Total

Gender

Male

Female

Age

18-24

25-39

40-54

55+

Left education at:

-15

16-20

20+

Still in education

Subjective urbanisation

Metropolitan zone

Other town/urban centre

Rural zone

Occupation

Self-employed

Employees

Manual workers

Not working

Yes No

Voter turnout percentages

52

45

42

38

37

34

31

30

24

You felt you did not fully understand the issues raised by the referendum

You have been too busy

You were not informed about the issues at stake

You had more important things to do

You were not informed about the content of the Lisbon Treaty

The political campaigns around the referendum turned you off

You are not interested in politics

You believed that voting in this referendum would not change anything

You are not interested in European affairs

Reasons for not voting in the referendum



Κοινωνικές-δημογραφικές θεωρήσεις

Φύλο. Η κοινωνικό-δημογραφική ανάλυση έδειξε πως οι γυναίκες ήταν πολύ περισσότερο πιθανό να υποστηρίξουν πως δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική (34% έναντι 27% των ανδρών) και για τα ευρωπαϊκά ζητήματα (27% ένα-ντι 22%), ενώ οι άνδρες ήταν περισσότερο πιθα-νό να υποστηρίξουν πως ήταν πολύ απασχολημέ-νοι (46% έναντι 43% των γυναικών) και πως είχαν πιο σημαντικά πράγματα να κάνουν (42% έναντι 34%).

Ηλικία. Οι νεότεροι ερωτώμενοι (ηλικίας 18-24 ετών) έκλιναν πε-ρισσότερο στο να υπο-στηρίξουν πως δεν έλαβαν μέρος στο δημοψήφισμα διότι δεν ήταν αρκετά σημαντικό γι’ αυτούς: 59% είπαν πως ήταν πολύ απασχολημένοι να ψηφί-σουν (έναντι 38% των ατόμων ηλικίας 40-54 ετών), 44% είχαν κάτι πιο σημα-ντικό να κάνουν (έναντι 34% των ατό-μων ηλικίας 25-39 ετών), και 41% δεν εξέφρασαν κανένα ενδιαφέρον για την πολιτική (έναντι 29% των ερωτώμενων 55 ετών και πάνω). Ακόμη, όσο νεότε-ροι ήταν οι ερωτώμενοι, τόσο περισ-σότερο έρεπαν στο να υποστηρίξουν την έλλειψη γνώσης ως λόγο για τη μη συμμετοχή τους. Για παράδειγμα, ενώ το 27% των ερωτώμενων ηλικίας από 55 ετών και πάνω είπαν πως δεν ήταν αρκετά ενημερωμένοι για το περιεχό-μενο της Συνθήκης της Λισαβόνας, αυτό το ποσοστό αυξάνεται στο 45% στους ερωτώμενους 18-24 ετών.

Επίπεδο εκπαίδευσης. Με την πα-ρουσία αρκετών λόγων για τη μη ψήφο, οι ερωτώμενοι με χαμηλότερο μορφω-

τικό επίπεδο είχαν την τάση να συμφω-νήσουν με όλους σχεδόν από αυτούς. Για παράδειγμα, ενώ οι μισοί από τους ερωτώμενους με χαμηλότερο μορφω-τικό επίπεδο (49%) είπαν πως δεν ψή-φισαν επειδή είχαν χάσει το ενδιαφέ-ρον τους από τις πολιτικές καμπάνιες σχετικά με το δημοψήφισμα, μόνο το 29% των ερωτώμενων που είχαν ολο-κληρώσει την εκπαίδευση τους μετα-ξύ των 16 και 20 ετών συμφωνούσαν με αυτόν το λόγο. Παρομοίως, ενώ το ένα τρίτο των ερωτώμενων με το χαμη-λότερο μορφωτικό επίπεδο είπαν πως δεν ψήφισαν επειδή δεν ενδιαφέρο-νταν για τα ευρωπαϊκά ζητήματα, αυτό το ποσοστό μειώνεται στο 19% στους ανώτερης εκπαίδευσης ερωτώμενους. Οι κατώτερης εκπαίδευσης ερωτώμε-νοι, ωστόσο, δεν έκλιναν περισσότερο στο να πουν ότι δεν ψήφισαν εξαιτίας της έλλειψης γνώσης για τα «φλέγο-ντα ζητήματα» και για το περιεχόμενο της Συνθήκης της Λισαβόνας- αυτοί

οι λόγοι επιλέχθηκαν συχνότερα από ερω-τώμενους με ανώτερο επίπεδο εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, ενώ σχεδόν οι μισοί από τους περισσότερο μορ-φωμένους (47%) είπαν πως δεν ψήφισαν διότι δεν ήταν ενημερωμέ-νοι για τα ζητήματα επί των οποίων υπήρχε δι-αφωνία, μόνο 39% των ερωτώμενων με χαμη-λότερο μορφωτικό επί-πεδο επέλεξαν αυτόν το λόγο.

Τόπος κατοικίας. Η ανάλυση των αποτε-λεσμάτων από τη σκο-πιά του τόπου κατοι-κίας των ερωτώμενων έδειξε επίσης κάποιες διαφορές στους λόγους της αποχής από το δη-

μοψήφισμα. Για παράδειγμα, ένα τρίτο (34%) των κατοίκων αγροτικών περιο-χών είπαν πως δεν έλαβαν μέρος στο δημοψήφισμα γιατί πίστευαν πως ψη-φίζοντας δεν θα άλλαζε τίποτα, άλλα μόνο 30% των κατοίκων των μητροπό-λεων και 25% των πόλεων χρησιμοποί-ησαν αυτόν το λόγο για τη μη ψήφο. Περαιτέρω, οι κάτοικοι της υπαίθρου έκλιναν περισσότερο σε σχέση με τους αστούς στο λόγο ότι το δημοψήφισμα δεν ήταν αρκετά σημαντικό γι’ αυτούς ώστε να συμμετάσχουν· οι μισοί (48%) από τους κατοίκους της υπαίθρου εί-παν πως ήταν πολύ απασχολημένοι για να ψηφίσουν και το 43% είχε κάτι πιο σημαντικό να κάνει- τα αντίστοιχα ποσοστά για τους κατοίκους των πόλε-ων και των μητροπόλεων ήταν 41% και 34%, αντίστοιχα.

Επαγγελματική κατάσταση. Υπήρχε μεγαλύτερη πιθανότητα για τους εργαζόμενους ερωτώμενους, γε-νικότερα, να μη συμμετάσχουν στο

51

44

35

41

48

58

43

47

57

31

50

47

47

60

49

26

44

52

49

56

65

59

52

42

58

53

43

69

50

53

53

40

51

74

56

48Total

Gender

Male

Female

Age

18-24

25-39

40-54

55+

Left education at age:

-15

16-20

20+

Still in education

Subjective urbanisation

Metropolitan zone

Other town/urban centre

Rural zone

Occupation

Self-employed

Employees

Manual workers

Not working

Yes No

Referendum outcome: “yes” and “no” votes



δημοψήφισμα λόγω της έλλει-ψης κατανόη-σης (όπως για παράδειγμα, το 62% των αυτο-απασχολούμε-νων είπαν πως δεν ψήφισαν επειδή δεν κα-τ α λ ά β α ι ν α ν πλήρως τα ζη-τήματα που έθετε το δημο-ψήφισμα, σε σύγκριση με το 53% των μη ερ-γαζόμενων ερωτώμενων). Οι μη εργα-ζόμενοι ερωτώμενοι δέχονταν ευκολό-τερα ως λόγους τους σχετικούς με την έλλειψη ενδιαφέροντος στην πολιτική και με το ότι το δημοψήφισμα δεν ήταν αρκετά σημαντικό, αλλά επίσης και με το ότι οι πολιτικές καμπάνιες τους είχαν κάνει να χάσουν το ενδιαφέρον τους ή ότι η ψήφος τους δεν θα έφερνε καμία διαφορά. Για παράδειγμα, ένα τρίτο (34%) των μη εργαζόμενων ερω-τώμενων δεν ψήφισε επειδή πίστευε πως αυτό δεν θα άλλαζε τίποτα, σε σύ-γκριση με λιγότερους από τρεις στους δέκα εργαζόμενους ερωτώμενους (29% των αυτοαπασχολούμενων, 28% των υπαλλήλων και 23% των απασχολού-μενων σε χειρωνακτικές εργασίες).

Επιλογές για μεγαλύτερη ενημέρωση επάνω στη Συνθήκη της Λισαβόνας

Ερωτώμενοι οι οποίοι είπαν πως η έλλειψη γνώσης τους εμπόδισε

να συμμετάσχουν στο δημοψήφισμα, ερωτήθηκαν πώς θα ήθελαν να ενημε-ρωθούν περισσότερο για τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Παρουσιάσθηκε κατ’ αρχήν σ’ αυτούς μια λίστα με διάφορες πηγές πληροφόρησης, όπως η ιρλανδι-κή κυβέρνηση, πολιτικά κόμματα κ.λπ. και τους ζητήθηκε να αναφέρουν τις προτιμήσεις τους. Επιπλέον, τους δό-θηκε ένας αριθμός από πιθανά μέσα πληροφοριών, όπως η τηλεόραση, εφημερίδες κ.λπ. και τους ζητήθηκε να κάνουν μια επιπλέον επιλογή.

Προτιμώμενες πηγές πληροφόρησης για τη Συνθήκη της Λισαβόνας

η Ιρλανδική κυβέρνηση ήταν με δι-αφορά η περισσότερο προτιμώ-

μενη πηγή πληροφόρησης για τη Συν-θήκη· 54% των ερωτώμενων έκαναν αυτή την επιλογή. Η δεύτερη σε συ-χνότητα αναφερόμενη πηγή ήταν αυτή των πολιτικών κομμάτων, που ακολου-θήθηκε από το Γραφείο Πληροφοριών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής- και τα δυο επιλέχθηκαν από ένα ποσοστό μεγαλύτερο του ¼ των ερωτώμενων (28% και 26% αντίστοιχα). 22% των ερωτώμενων θα προτιμούσαν να μά-θουν περισσότερα για τη Συνθήκη μιλώντας με κάποιον που γνωρίζουν, όπως η οικογένειά τους, οι φίλοι τους ή οι συνάδελφοί τους. Μόνο το 8% των ερωτώμενων ανέφεραν ότι προτιμούν τα σωματεία ως πηγή πληροφόρησης και μόνο 4% επέλεξαν τις Μη Κυβερ-νητικές Οργανώσεις. Παράλληλα το 3% δεν αναφέρθηκε σε καμία από τις προτεινόμενες στη λίστα πηγές πλη-ροφόρησης.

Η καμπάνια του «όχι» είναι πιο πειστική

Μια σημαντική πλειοψηφία Ιρ-λανδών πολιτών (67%) υπο-

στήριξαν ότι η καμπάνια για το «όχι»

54

28

26

22

8

4

3

3

The Irish government

Political parties

The European Commission's informationoffice

Family, friends, colleagues

Trade unions

NGOs

None

DK/NA

Preferred sources for information about the Lisbon Treaty

15

68

4

9

2

2

The "yes" campaign

The "no" campaign

No difference

Neither of them

Campaign notfollowed

DK/NA

Which campaign was the most convincing?

29

57

3

8

2

1

The "yes" campaign

The "no" campaign

No difference

Neither of them


DK/NA

4

81

4

8

2

1

The "yes" campaign

The "no" campaign

No difference

Neither of them


DK/NA

sretov”oN“sretov”seY“sretov llA



στη Συνθήκη της Λισαβόνας ήταν η πιο πειστική, ενώ μόνο το 15% πίστευε το ίδιο για την καμπάνια υπέρ της Συνθήκης.

Η μειοψηφία των ερωτηθέντων είπαν ότι δεν διέγνωσαν καμία δια-φορά μεταξύ των δύο εκστρατειών ως προς το αν ήταν περισσότερο ή λιγότερο πειστικές (4%) ή εναλ-λακτικά, ότι καμία από τις δύο δεν ήταν ιδιαίτερα πειστική (7%). Πε-ραιτέρω, ένας στους εικοσι-πέντε ανέφεραν ότι δεν ακολούθησαν καμία εκστρατεία από τις δύο.

Ακόμα και οι ψηφίσαντες υπέρ της Συνθήκης της Λισαβόνας έκριναν την καμπάνια κατά της Συνθήκης πειστι-κότερη!

Χωρίς αυτό να αποτελεί έκπληξη, οι Ιρλανδοί ψηφοφόροι που τάχθηκαν κατά της Συνθήκης είναι φυσιολογικό να χαρακτηρίσουν την εκστρατεία του «όχι» ως την πιο πειστική. Περαιτέρω, ακόμα και αυτοί που ψήφισαν υπέρ αυτής , έτειναν να υποστηρίζουν ότι η καμπάνια του «όχι» ήταν πολύ πιο πειστική (57%), συγκρινόμενοι προς το 29% αυτών που πίστευαν το αντίθετο. Μεταξύ των ψηφισάντων κατά της Συνθήκης της Λισαβόνας , μία μειο-ψηφία της τάξεως του 4% θεώρησε ότι η εκστρατεία υπέρ της Συνθήκης ήταν πιο πειστική από εκείνην εναντίον της Συνθήκης.

Το προφίλ των ψηφισάντων υπέρ και κατά της Συνθήκης

Μία ανάλυση του προφίλ των ερωτηθέντων οι οποίοι απείχαν

από τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα δείχνει ότι, παρόλο που πάνω από τους μισούς στράφηκαν κατά της Συνθήκης, παρατηρούνται διαφορές μεταξύ των κοινωνικο-δημογραφικών ομάδων. Μία από τις κύριες διαφορές εντοπίζε-ται ξανά στην ηλικιακή ομάδα μεταξύ των 18-24 ετών, όπου τα 2/3 ψήφισαν εναντίον της Συνθήκης της Λισαβό-νας, σε σύγκριση με το 42% ,εκείνων

που έχουν ηλικία 55 ετών και άνω.Οι γυναίκες τάχθηκαν επίσης με

την καμπάνια του «όχι», συμπεριλαμ-βανομένων εκείνων που δε δουλεύουν (56% συνολικά): αποτελούνται βασικά από νοικοκυρές/ασχολούμενες με τα οικιακά (63%), φοιτήτριες (72%), κα-θώς και οι άνεργες (58%), ενώ μόνο το 45% των συνταξιούχων ψήφισαν κατά της Συνθήκης της Λισαβόνας. Οι βασι-κοί υποστηρικτές της Συνθήκης εμφα-νίζονται ως εκπρόσωποι της ανώτερης κοινωνικο-οικονομικής τάξης : οι ελεύ-θεροι επαγγελματίες (60%), λειτουργοί (58%), ανώτεροι υπάλληλοι (66%) και εκείνοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο,

δηλαδή εκείνοι που άφησαν το εκ-παιδευτικό σύστημα στην ηλικία των 20 ετών, αντιπροσωπεύοντας το 57%.

Η σημασία των δημοψηφισμάτων

η πλειοψηφία των Ιρλανδών εμφανίζεται θετικά διακείμε-

νη προς την άμεση δημοκρατία με τη μορφή των δημοψηφισμάτων: τα 2/3 των ερωτηθέντων υποστη-ρίζουν την ιδέα της διοργάνωσης τέτοιων δημοσκοπήσεων για θέμα-

τα σημαντικά για τον ιρλανδικό λαό. Οι μεγαλύτεροι δε υποστηρικτές της διε-ξαγωγής δημοψηφισμάτων σε θέματα μεγίστης σημασίας ήταν εκείνοι που ψή-φισαν «όχι» στο συγκεκριμένο δημοψή-φισμα με το 73% να θέλει να επαναλη-φθούν τέτοιες διαδικασίες. Συγκριτικά προς αυτό το γεγονός, παρατηρείται ότι μόνο μια μικρή πλειοψηφία (54%) από εκείνους που ψήφισαν υπέρ της Συνθή-κης επιθυμούν να γίνονται περισσότερα δημοψηφίσματα. Γυναίκες, άτομα κάτω των 40 ετών αλλά και εργάτες φάνηκε πιθανότερο ότι θα ήθελαν περισσότερα δημοψηφίσματα, ενώ άτομα άνω των 55 ετών, καθώς και ελεύθεροι επαγγελμα-

66

68

54

73

20

18

33

14

14

14

13

13

Allrespondents

Non- voters

"Yes" voters

"No" voters

Yes No DK/NA

Do respondents want more referendums on important issues?

Perceived consequences of the victory of the NO vote on the Referendum (% tend to agree)

Not participated

Participated and voted

“no”

Participated and voted “yes”

The NO vote will allow the Irish government to renegotiate exceptions for Ireland 62% 76% 38%

The NO vote will ensure that the present Treaty is maintained 55% 59% 39%

The NO vote will block EU in %24 %33 %83 snoitutits

%84 %25 %05 eporuE laredef erom a kcolb lliw etov ON ehT

The NO vote will weaken Ireland's position in the EU 42% 24% 64%

The NO vote will strengthen Ireland's position in the EU 32% 39% 18%

The NO vote means Ireland is on its way out of the EU 15% 13% 10%

%94 %71 %03 ymonoce s'dnalerI mrah lliw etov ON ehT

The NO vote should oblige the government to step down 23% 26% 9%

The NO vote allows Ireland to keep its neutrality 69% 83% 51%

The NO vote will allow Ireland to keep its tax system 62% 79% 50%

The NO vote guarantees that we do not have to change our legislation related to abortion, gay marriages and euthanasia

47% 60% 36%

The NO vote is a warning against agriculture loosing out in trade negotiations 37% 41% 36%

The NO vote will make it easier for the EU to negotiate on climate change

36% 36% 23%



τίες ήταν λιγότερο πιθανό να διατυπώ-σουν μια τέτοια άποψη. Για παράδειγμα, τη στιγμή που τα ¾ των εργατών (74%) ζητούν τη διεξαγωγή περισσότερων δη-μοψηφισμάτων , μόνο το 59% των ελεύ-θερων επαγγελματιών πιστεύουν στην ιδέα αυτή.

Η επίδραση του δημοψηφίσματος και οι πιθανές συνέπειές του

Από όλους τους συμμετέχοντες στην έρευνα ζητήθηκε η γνώμη

τους ως προς τις πιθανές συνέπειες της αρνητικής ψήφου του ιρλανδικού λαού στο δημοψήφισμα. Οι απόψεις σχετικά με το πώς κρίνουν ότι θα επιδράσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο μέλλον τους εξετάζονται καλύτερα μέσα από την κατηγοριοποίηση σε τρία διαφορετικά πεδία: ευρωπαϊκά ζητήμα-τα, ιρλανδική εσωτερική πολιτική και ζητήματα σχετιζόμενα με τη διατήρηση της ιρλανδικής ταυτότητας. › Ευρωπαϊκά ζητήματα:

Ένα εντυπωσιακό ποσοστό της τάξε-ως του 76% των ψηφισάντων κατά

της Συνθήκης της Λισαβόνας υπο-στήριξε ότι το αρνητικό αποτέλεσμα θα έδινε την ευκαιρία στην ιρλανδική κυβέρνηση να επαναδιαπραγματευ-τεί πιθανές εξαιρέσεις από τη Συνθή-κη, ενώ μόνο το 38% των ψηφισάντων υπέρ της Συνθήκης διετύπωσαν την ίδια άποψη. 6/10 από τους αρνητικά διακείμενους στη Συνθήκη πιστεύουν ότι το αρνητικό αποτέλεσμα θα δια-σφάλιζε τη διατήρηση της ισχύουσας Συνθήκης (δηλαδή της Συνθήκης της Νίκαιας που υπογράφηκε το 2001), σε αντίθεση με το 39% των θετικώς ψη-φισάντων. Επιπλέον, υπήρχε σχετικά μικρή διάσταση απόψεων ως προς το αν οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπλόκαραν : 42% των θετικώς ψη-φισάντων έναντι σε 33% των αρνητικώς ψηφισάντων συμφώνησαν στο σημείο αυτό. Ακόμα μικρότερη απόκλιση στις γνώμες που εκφράσθηκαν υπήρχε όσον αφορά το αν η αρνητική στάση θα

32

19

9

9

5

4

2

2

1

1

1

1

11

2

It was in the best interest of Ireland

Ireland gets a lot of benefit from the EU

It keeps Ireland fully engaged in Europe

It will help the Irish economy

It gives the EU a more effective way of taking decisions

It makes the EU more effective on the global stage

It makes the EU more democratic

It protects the "European" model of society

It protects the interests of smaller states

It ensures that the rights of the Union's citizens are betterprotected

It makes the EU more competitive compared to the US, China,Brazil, etc.

It makes the EU more able to fight cross-border crime, illegalimmigration, etc.

Other

DK/NA

Reasons for voting “yes” on the Lisbon Treaty

22

12

6

6

6

6

5

4

4

4

3

2

1

1

14

3

Because I do not know enough about the Treaty and would notwant to vote for something I am not familiar with

To protect Irish identity

To safeguard Irish neutrality in security and defence matters

I do not trust our politicians

We will lose our right to have an Irish Commissioner in everyCommission

To protect our tax system

I am against the idea of a unified Europe

To protest against the government's policies

To avoid that the EU speaks with one voice on global issues

Because large Member States decide on EU matters

To protect the influence of small states

It would allow the introduction of European legislation in Ireland,such as gay marriage, abortion, euthanasia

To avoid an influx of immigrants

The EU does not need any fixing, it works fine

Other

DK/NA

Reasons for voting “no” to the Lisbon Treaty



μπλόκαρε οποιεσδήποτε κινήσεις στην κατεύθυνση μιας πιο «ομοσπονδιακής» Ευρώπης: 52% των ψηφισάντων «όχι» σε σύγκριση με το 48% εκείνων που τά-χθηκαν υπέρ της Συνθήκης. Ως προς το ζήτημα όμως της πιθανής αποδυνά-μωσης του ρόλου της Ιρλανδίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 64% των θετικώς ψηφισάντων συμφώνησαν με την ιδέα αυτή, ενώ μόλις το 24% των αρνητικώς διακείμενων προς τη Μεταρρυθμιστική Συνθήκη προβλέπουν κάτι ανάλογο.Όπως ήταν αναμενόμενο, οι περισσό-τεροι από εκείνους που ψήφισαν «όχι» παρά από εκείνους που ψήφισαν «ναι» ένιωσαν ότι το αποτέλεσμα θα ενίσχυε τη θέση της Ιρλανδίας μέσα στην Ευ-ρωπαϊκή Ένωση (39% έναντι 19%). Η πλειοψηφία και στα δυο αντίπαλα «στρατόπεδα» (89% στους αρνητικώς ψηφίσαντες και 10% στους θετικώς ψη-φίσαντες) ξεκάθαρα απέρριψε την ιδέα

ότι το αρνητικό αποτέλεσμα θα σήμαι-νε ότι η Ιρλανδία είναι καθ’οδόν προς την έξοδό της από την Ε.Ε.

› Ιρλανδικά εσωτερικά ζητήματα

Οι μισοί από εκείνους που απο-φάνθηκαν υπέρ της Συνθήκης

(46%) συμφώνησαν ότι η (θετική) ψή-φος θα έβλαπτε την οικονομία, ενώ από εκείνους που την καταψήφισαν, ένας στους έξι είχε τη συγκεκριμένη άποψη. Επίσης, ένα τέταρτο των αρνη-τικών ψήφων (26%) και 9% των θετικών ψήφων ενείχαν την ιδέα ότι η ψήφος θα έπρεπε να υποχρεώσει την Κυβέρνηση να αποχωρήσει.

› Η διατήρηση της ιρλανδικής ταυτό-τητας

Ακόμα περισσότεροι υποστηρι-κτές του “όχι” στη Συνθήκη της

Λισαβόνας (86%) συμφώνησαν ότι το

αποτέλεσμα σήμαινε ότι η Ιρλανδία μπορούσε να διατηρήσει την ουδετε-ρότητά της, γνώμη που εκφράσθηκε από τους μισούς εκ του συνόλου των θετικώς ψηφισάντων (51%). Παρόμοια αποτελέσματα (79% των ψηφισάντων κατά της Συνθήκης και 50% των ψηφι-σάντων υπέρ αυτής) παρατηρήθηκαν στην ερώτηση αν το αρνητικό δημοψή-φισμα, θα επέτρεπε στην Ιρλανδία να κρατήσει το φορολογικό της σύστημα. Τα ποσοστά συμφωνίας ήταν χαμηλό-τερα στο ζήτημα εάν η αρνητική έκβα-ση της ψηφοφορίας θα επέτρεπε στην Ιρλανδία τη διατήρηση της παρούσας νομοθεσίας επί της έκτρωσης, των γάμων των ομοφυλοφίλων και της ευ-θανασίας: 60% των υποστηρικτών του “όχι” και 1/3 των υποστηρικτών της Συνθήκης (36%) εξέφρασαν την ίδια άποψη επ’ αυτού.

Πηγή: Europa.eu/lisbon_treaty

34

28

75

11

38

36

11

70

27

37

14

20

All respondents

Non-voters

"Y es" voters

"No" voters

Good Bad DK/NA

Is the Lisbon Treaty good or bad for Ireland?

69

67

91

51

24

24

5

42

7

9

4

7

All respondents

Non-voters

"Yes" voters

"No" voters

Yes No DK/NA

Was the referendum important for Ireland s future position in the EU?

87

86

98

80

8

1

14

3

4

2

2

8 42

All respondents

Non-voters

"Yes" voters

"No" voters

Good Bad Can't decide DK/NA

Support for Irish membership of the EU

46

37

58

52

41

49

31

36

13

14

12

13

All respondents

Non-voters

"Y es" voters

"No" voters

Yes No DK/NA

Were respondents familiar with the content of the Irish Constitution?



Πρόλογος

Μετά την ασυμφωνία των Κρατών Μελών της Ένωσης σχετικά με την υιοθέτηση της

Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθή-κης, η συζήτηση για το συνταγματικό πρόσωπο της Ε.Ε πέρασε στο παρα-σκήνιο. Η μεταρρυθμιστική συνθήκη της Λισαβόνας κόβει το γόρδιο δεσμό της συνταγματοποίησης της Ένωσης απαντώντας ουσιαστικά στο ερώτημα του θεσμικού μέλλοντος της Ευρώπης μας.

Kύριε Πρόεδρε, το χαρτοφυλάκιο σας!

Οι αρμοδιότητες του Προέ-δρου συμπυκνώνονται στο τρίπτυχο οργάνωση, εκπρο-

σώπηση και συντονισμός των εργα-σιών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Πιο συγκεκριμένα και αναφορικά με τον τομέα της οργάνωσης, ο Πρόε-δρος συγκαλεί τις τακτικές (δύο ανά εξάμηνο) και έκτακτες εργασίες του Συμβουλίου επί των οποίων και προε-δρεύει. Σχετικά με τον δεύτερο τομέα, αναφέρει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τα αποτελέσματα των εργασιών και εκπροσωπεί την Ένωση σε θέματα που άπτονται της κοινής εξωτερικής πολι-τικής και ασφάλειας στο βαθμό που η δράση του δεν επηρεάζει αυτή του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής. Τέλος, ο Πρόεδρος επιβλέπει των εργασιών και διασφαλίζει πως αυτές διέπονται από συνοχή και συναίνεση, δημιουρ-

γώντας ταυτόχρονα τις κατάλληλες συνθήκες για τη συνέχισή τους. Το προαναφερθέν τρίπτυχο έχει κοινή απόληξη: την ανάπτυξη του έργου του Συμβουλίου μέσω του καθορισμού συ-γκεκριμένων πολιτικών κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων.

Ζητήματα Νομιμοποίησης

η Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνο-λο διέπεται από το κρίσιμο ερώτημα της νομιμοποίησης.

Κατ’ επέκταση οι διάφοροι θεσμοί και τα όργανά της αντιμετωπίζουν κάθε φορά το ζήτημα της νομιμοποιητι-κής πηγής των αρμοδιοτήτων τους. Η νομιμοποίηση μέσα σε ένα σύστη-μα ασύμμετρης εξουσίας αποτελεί την κοινή προσδοκία των δρώντων, κατά την πραγμάτωση της οποίας οι αρχόμενοι δέχονται εκούσια τις πρά-ξεις των αρχόντων, όντας πεπεισμένοι πως οι δεύτεροι δρουν υπακούοντας σε προκαθορισμένες νόρμες. Με άλλα λόγια η νομιμοποίηση μετατρέπει τη δύναμη σε εξουσία ταυτόχρονα θε-σπίζοντας για τους αρχόμενους την υποχρέωση υπακοής και για τους άρ-χοντες το δικαίωμα κυριαρχίας. Σύμ-φωνα με τη Μεταρρυθμιστική Συνθή-κη ο Πρόεδρος εκλέγεται από το ίδιο το Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία. Συνεπώς, ο Πρόεδρος αντλεί τη νομι-μοποίησή του από το κατ’ εξοχήν δι-ακυβερνητικό όργανο της Ένωσης. Η νομιμοποίησή λοιπόν του Προέδρου αντανακλά τη θεωρία της Ευρώπης των Κρατών Μελών. Η έλλειψη ευρω-

παϊκού λαού δεν αφήνει άλλες εναλλα-κτικές παρά η πηγή νομιμοποίησης να είναι τα ίδια τα κυρίαρχα κράτη μέλη τα οποία λαμβάνουν εσωτερικές απο-φάσεις βασιζόμενα σε δημοκρατικές διαδικασίες και διαπραγματεύονται σε διεθνές επίπεδο, εκπροσωπώντας τα εθνικά τους συμφέροντα (διακυ-βερνητική νομιμοποίηση). Μολονότι η συγκεκριμένη μορφή νομιμοποίησης δεν αναφέρεται σε μία κατ' αρχήν επι-λογή των λαών- κάτι το οποίο θα προ-ϋπέθετε εξάλλου την ύπαρξη συλλο-γικής ευρωπαϊκής ταυτότητας- τελικά επιτυγχάνει να προάγει τα συλλογικά συμφέροντα του πολιτικού μορφώ-ματος, όπως αυτά περιγράφονται στα ιδρυτικά κείμενα (νομιμοποίηση εκ του αποτελέσματος). Συμπερασματι-κά, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου νομι-μοποιείται διακυβερνητικά και εκ του αποτελέσματος.

Μία μόνιμη Προεδρία

η πρόβλεψη για μόνιμη Προ-εδρία του Συμβουλίου έχει δώσει το έναυσμα για νομική

επιχειρηματολογία υπέρ και κατά της νέας ρύθμισης. Το κύριο επιχείρημα υπέρ της μονιμότητας είναι πως αυτή θα διασφαλίσει και θα προάγει περαι-τέρω το προφίλ της Ε.Ε στη διεθνή σκηνή.

Το ασυμβίβαστο μεταξύ της θέ-σης του Προέδρου του Συμβουλίου και οποιουδήποτε εθνικού αξιώματος συνεπάγεται την αμιγή θεσμική αφο-σίωση του Προέδρου στις υποχρεώ-

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ:

Nομιμοποίηση και αρμοδιότητες υπό το πρίσμα της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισαβόνας

Της Ζίνας Προδρόμου, Φοιτήτριας Νομικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης



σεις που η συγκεκριμένη θέση ενέχει. Η τωρινή ρύθμιση σύμφωνα με την οποία ο Πρόεδρος του Συμβουλίου κατέχει παράλληλα τη θέση αρχη-γού κράτους δεν του επιτρέπει από άποψη χρόνου και μόνο να εστιάσει ολοκληρωτικά στα καθήκοντα της Ευρωπαϊκής Προεδρίας. Συνεπώς το ασυμβίβαστο υπηρετεί την πολιτική εξέλιξη της ένωσης σε διπλή βάση- όχι μόνο δημιουργεί της κατάλληλες συνθήκες ώστε ο Πρόεδρος να είναι απόλυτα προσανατολισμένος προς την ένωση αλλά ταυτόχρονα αναβαθ-μίζει τη θέση στα μάτια των Ευρωπαί-ων πολιτών, καθώς η προεδρία πλέον είναι τόσο σημαντική που δε μπορεί να συντρέχει παράλληλα με κανένα άλλο αξίωμα.

Ο μόνιμος χαρακτήρας της προε-δρίας εξυπηρετεί επίσης καλύτερα το αίτημα για μακροπρόθεσμες ευρωπα-ϊκές πολιτικές που διέπονται από συ-νοχή και συνέχεια. Το παρόν κυκλικό σύστημα ωθεί κάθε προεδρία να θέτει διαφορετικές ατζέντες και προτεραι-ότητες, οι οποίες βέβαια αλλάζουν με την ανάληψη κάθε νέας Προεδρίας. Έτσι, όχι μόνο σχεδιασμοί και πολιτι-κές καταλήγουν ημιτελείς αλλά ακό-μη περισσότερο η Ένωση μοιάζει να εκλείπει πολιτικού προσανατολισμού, καθώς κάθε εθνική Προεδρία προω-θεί διαφορετικά ζητήματα. Επιπλέον λανθάνει ο φόβος πως κάθε Προεδρία προσπαθεί να προωθήσει τα δικά της εθνικά συμφέροντα. Ως αποτέλεσμα, ο Πρόεδρος πάντα φέρει το βάρος της απόδειξης κατά τις διαδικασίες δια-πραγμάτευσης. Συνεπώς, μία μόνιμη προεδρία εγγυάται την ύπαρξη ενός αυθεντικού agenda- setter όπως και τη συνέχεια και συνοχή των σχεδιαζόμε-νων πολιτικών. Και μολονότι ο Πρόε-δρος δεν έχει κάποια νομική εξουσία αναφορικά με τη δημιουργία της ατζέ-ντας, το γεγονός πως αυτός καθορίζει τις γενικότερες πολιτικές της Ένωσης αναπόφευκτα επηρεάζει τις ευρύτερες

πολιτικές επιλογές της. Όλα τα παραπάνω διασφαλίζονται

από την περιγραφή των καθηκόντων που η ίδια η Μεταρρυθμιστική Συν-θήκη δίνει για τον Πρόεδρο. Αναφέρει πως αυτός είναι υπεύθυνος για τη συ-νοχή και συνέχεια των εργασιών του Συμβουλίου.

tο παρόν σύστημα συνεισφέρει, βέβαια, στη διαδικασία ολοκλήρω-σης. Η κάθε εθνική προεδρία φέρνει πιο κοντά τους πολίτες του εκάστοτε κράτους με τους ευρωπαϊκούς θε-σμούς και ιδεώδη και τους ωθεί προς ένα υγιή ανταγωνισμό. Κάθε προεδρία ευελπιστεί να αφήσει ένα πολιτικό ή ακόμη και πολιτιστικό αποτύπωμα στην ατζέντα, στην Ευρώπη την ίδια. Την ίδια στιγμή, η Ένωση παύει να αποτελεί έναν απόμακρο και απομα-κρυσμένο θεσμό και οι διαδικασίες της έρχονται πιο κοντά στους πολίτες της συγκεκριμένης χώρας τουλάχιστον για το εξάμηνο της προεδρίας της. Από την άλλη βέβαια, η διαρκής δι-εύρυνση της Ένωσης συνεπάγεται την ολοένα και πιο αραιή ανάληψη καθη-κόντων προεδρίας από πλευράς του κάθε κράτους μέλους. Συνεπώς, δεν υπάρχει λόγος να θυσιαστεί η πολιτι-κή αποτελεσματικότητα στο βωμό όχι και του πλέον παραγωγικού εργαλείου ενοποίησης.

Ανησυχία προκαλεί η σκέψη πως ενδεχομένως τα ισχυρά Κράτη Μέλη θα προσπαθήσουν να ασκήσουν πίεση στο πρόσωπο του προέδρου αναφορι-κά με πολιτικές ή αποφάσεις που εξυ-πηρετούν τα συμφέροντά τους. Ένα τέτοιο σενάριο σίγουρα υποβαθμίζει το ρόλο τόσο του Προέδρου όσο και του ίδιου του Συμβουλίου και απορυθ-μίζει τη θεσμική ισορροπία της Ένω-σης. Επιπλέον, σ’ αυτή την ανησυχία έρχεται να προστεθεί το επιχείρημα των μεγάλων και μικρών κρατών. Πολ-λοί θεωρούν πως η εκλογή Προέδρου είναι μία διαδικασία που ευνοεί τη σύ-ναψη συμμαχιών μεταξύ των ΚΜ. Συ-

νεπώς, είναι αρκετά πιθανό τα μεγάλα ΚΜ να προωθήσουν την εκλογή Προ-έδρου προερχόμενου από το δικό τους μπλοκ και εξυπηρετούντος τα οικεία συμφέροντα. Γεγονός είναι πως ο μό-νιμος Πρόεδρος θα υποστεί πολιτική πίεση. Παρ’ όλα αυτά όμως, η έννοια της θεσμικής ισορροπίας είναι ένας δυναμικός όρος, οποίος δύναται να προσαρμόζεται στις περιστάσεις. Έτσι, η θέσπιση μίας μόνιμης προεδρίας δη-μιουργεί μία νέα θεσμική ισορροπία, η οποία συν τω χρόνω θα θωρακίσει τον Πρόεδρο απέναντι στην πολιτική πίεση που θα δεχτεί.

Μόνιμη Προεδρία- προς μία ομόσπον-δη ή διακυβερνητική Ευρώπη;

η συγκεκριμένη θεσμική αλλα-γή ενέχει ακόμη μία διχογνω-μία- προάγει τα συμφέροντα

της Ένωσης ή αυτά των ΚΜ; Με άλλα λόγια η μόνιμη προεδρία μας φέρνει πιο κοντά σε μία ομόσπονδη ή διακυ-βερνητική Ευρώπη; Οι υπέρμαχοι της ομόσπονδης Ευρώπης υποστηρίζουν πως η μόνιμη προεδρία θα ενισχύσει τις εξουσίες και τις αρμοδιότητες του αξιώματος. Ο διευρυμένος μάλιστα ρόλος του προέδρου θα μπορούσε σε βάθος χρόνου να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την άμε-ση εκλογή του από τους ίδιους τους Ευρωπαίους. Επιπλέον, το γεγονός πως ο Πρόεδρος δεν αποτελεί πλέον ηγέτη Κράτους Μέλους δίνει έμφαση στον περιορισμένο ρόλο των εθνικών κυβερνήσεων. Τέλος, η διάρκεια της θητείας που υπερβαίνει αυτή μίας εθνικής κυβέρνησης, επισημαίνει πως η συγκεκριμένη θέση όχι μόνο είναι δι-ακριτή από μία κυβέρνηση αλλά και ανώτερη απ’ αυτή.

Βέβαια, το γεγονός πως η νομιμο-ποίηση του Προέδρου προέρχεται από τους αντιπροσώπους των κρατών με-λών δίνει έδαφος στις διακυβερνητικές θεωρίες. Επίσης, η Συνθήκη δεν επι-φέρει καμία αλλαγή στις εξουσίες και



αρμοδιότητες του Προέδρου. Ο Πρό-εδρος δεν εξοπλίζεται με περαιτέρω εκτελεστικές ή νομοθετικές εξουσίες. Η μοναδική αλλαγή αφορά στη διάρ-κεια με στόχο τη μεγαλύτερη αποτελε-σματικότητα του έργου του. Σίγουρα, ο νέος Πρόεδρος θα έχει ισχυρότερο λόγο πάνω στις καθημερινές εργασίες του Συμβουλίου όχι όμως και έμπρα-κτη περαιτέρω πολιτική ισχύ. Θα μπο-ρούσε επίσης να υποστηριχτεί πως ο καθημερινός συντονισμός των εργασι-ών από πλευράς του Προέδρου ωφελεί τα Κράτη Μέλη, που πλέον βρίσκουν ένα καλά οργανωμένο χώρο για να εκ-φράσουν τις πολιτικές τους.

Η αλήθεια είναι πως και οι δύο πλευρές έχουν ισχυρή νομική επιχει-ρηματολογία. Παρ’ όλα αυτά το ερώ-τημα δεν ανάγεται σε ζήτημα νομικής ανάγνωσης παρά προσωπικότητας. Με άλλα λόγια εναπόκειται στον Πρόεδρο να διαμορφώσει το ρόλο του και να εξυπηρετήσει ανάλογα διακυ-βερνητικά ή ομόσπονδα συμφέροντα. Μολονότι το κείμενο της Συνθήκης δεν προβλέπει διεύρυνση των καθηκό-ντων, μία de facto διεύρυνση κατά την άσκηση των καθηκόντων του Προέ-δρου είναι εφικτή. Συνεπώς, η κατεύ-θυνση του Συμβουλίου εξαρτάται από τον ίδιο τον Πρόεδρο.

Πολλά αξιώματα μα λίγες εξουσίες;

Ακόμη ένα ζήτημα που αίρει η Συνθήκη αφορά την ενδεχό-μενη σύγχυση εξουσιών με-

ταξύ του Προέδρου του Συμβουλίου, του Προέδρου της Επιτροπής και του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής. Η τρέ-χουσα ακαδημαϊκή συζήτηση εξετάζει αν η Συνθήκη δημιουργεί ουσιαστικά επάλληλες εξουσίες και αν αυτές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε θεσμική αποσταθεροποίηση της Ένωσης.

› Μία Ευρώπη- δύο Πρόεδροι;

to κείμενο της Συνθήκης δεν προσ-

διορίζει ξεκάθαρα τη διάκριση εξουσι-ών μεταξύ των δύο αξιωμάτων, αλλά αρκείται σε μία γενικόλογη περιγραφή των καθηκόντων τους. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής είναι επιφορτισμένος με την παροχή κατευθυντήριων γραμ-μών και το συντονισμό της εσωτερικής λειτουργίας της Επιτροπής όπως και με το διορισμό Αντιπροέδρων, ενώ τα καθήκοντα του Προέδρου του Συμ-βουλίου συνοψίζονται στο τρίπτυχο οργάνωση- συντονισμός- εκπροσώ-πηση. Συνεπώς, είναι προφανές πως και οι δύο Πρόεδροι ασκούν εκτελε-στική εξουσία. Το μεγάλο ερώτημα όμως είναι μήπως αυτή η από κοινού άσκηση εξουσίας οδηγήσει και σε σύγ-χυση καθηκόντων.

Όσοι αντίκεινται στο φαινόμε-νο της συνεξουσίας προβάλλουν το επιχείρημα της πολυπλοκότητας της Ένωσης. Υπάρχουν ήδη πολλοί θεσμοί και πολλές θέσεις χωρίς ξεκάθαρο προσδιορισμό αρμοδιοτήτων. Έτσι, ο μη ξεκάθαρα προσδιορισμένος ρόλος των δύο Προέδρων μπορεί να οδη-γήσει σε σύγχυση των αρμοδιοτήτων σε πραγματική βάση και να διογκώ-σει την πολυπλοκότητα της Ένωσης. Κάποιος θα μπορούσε επιπλέον να υποστηρίξει πως στην Ένωση υπάρχει χώρος μόνο για ένα Πρόεδρο που να ασκεί εκτελεστική εξουσία, τον Πρό-εδρο της Επιτροπής, καθώς αυτός χαί-ρει διπλής νομιμοποίησης (προτείνε-ται από το Συμβούλιο, εκλέγεται από το Κοινοβούλιο απέναντι στο οποίο είναι και υπόλογος). Αντίθετα όμως, βάση έχει και ο ισχυρισμός πως τόσο εκ των πραγμάτων όσο και εκ του νό-μου, δεν υπάρχει κάποιο μοντέρνο σύ-στημα διακυβέρνησης σήμερα κατά το οποίο η εκτελεστική εξουσία να προ-έρχεται από μία και μοναδική πηγή. Παίρνοντας το Εθνικό Κράτος ως πα-ράδειγμα βλέπουμε πως εκτελεστική εξουσία δεν ασκεί μόνο η κυβέρνηση, αλλά και τα διάφορα υπουργεία, η αντιπροσωπείες ακόμη και οι εταιρίες.

Ως εκ τούτου δεν υπάρχει κάποιο κατ’ αρχήν κόλλημα με την συνάσκηση εκτελεστικής εξουσίας, από τη στιγμή που οι δύο αξιωματούχοι καταφέρουν να συντονίσουν τις προτεραιότητες και τις δράσεις τους.

Συνεχίζοντας, το επόμενο επιχεί-ρημα σχετίζεται με τον ανταγωνισμό μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμών. Το Συμβούλιο και η Επιτροπή εξυπη-ρετούν εξ ορισμού αντικρουόμενα συμφέροντα εξαιτίας της διαφορε-τικής πηγής νομιμοποίησής τους. Το Συμβούλιο, απαρτιζόμενο από τους αρχηγούς των ΚΜ προωθεί διακυβερ-νητικά συμφέροντα, ενώ η Επιτροπή αποτελεί τη φωνή της Διακυβερνητι-κής Ευρώπης. Το γεγονός πως τα δύο όργανα έχουν διαφορετικές προτεραι-ότητες και εξυπηρετούν διαφορετικές πολιτικές αναπόφευκτα τους φέρει σε εσωτερικό ανταγωνισμό. Δοθείσης της προαναφερθείσας συνεξουσίας, φόβοι έχουν εκφραστεί σχετικά με την γιγάντωση και θεσμοποίηση του ανταγωνισμού. Επιπλέον, η μονιμότη-τα της προεδρίας του Συμβουλίου, που ενισχύει το ρόλο του, αποτελεί ακόμη έναν παράγοντα που πιθανά να ενδυ-ναμώσει τον υπάρχοντα ανταγωνισμό. Και βέβαια αυτός ο ανταγωνισμός δεν μπορεί παρά να επηρεάσει την απο-τελεσματικότητα της Ένωσης. Για να αντικρούσει κανείς αυτό το επιχεί-ρημα, προβάλλει τον ισχυρισμό πως μολονότι οι αρμοδιότητες των δύο αξιωμάτων δεν είναι ξεκάθαρα δια-κριτές, αυτές των οργάνων τα οποία υπηρετούν είναι. Με άλλα λόγια αν και οι Πρόεδροι ουσιαστικά συνα-σκούν την εκτελεστική εξουσία, το Συμβούλιο και η Επιτροπή έχουν καλά ορισμένους ρόλους μέσα στη λειτουρ-γία της Ένωσης. Από τη στιγμή που οι Πρόεδροι δρουν μέσα στα πλαίσια του οργάνου το οποίο και υπηρετούν, η Συνθήκη δεν προωθεί την ένταση του ανταγωνισμού.

Το τελευταίο επιχείρημα αφορά



στην ισορροπία μεταξύ των μικρών και μεγάλων χωρών της Ένωσης. Εί-ναι κοινός τόπος ότι τα μεγάλα ΚΜ υποστηρίζουν διακυβερνητικές πολι-τικές, ενώ τα μικρά οραματίζονται την ομόσπονδη Ευρώπη. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Ε.Ε μέχρι στιγμής υπήρξε η ικανότητά της να συγκε-ράζει τα διαφορετικά συμφέροντα, προσπαθώντας να εξυπηρετήσει τις θεμελιώδεις προτεραιότητες και των δύο lobbies. Και για να το πετύχει αυτό η Ένωση προωθεί τις αρχές της ισότη-τας, της θεσμικής ισορροπίας και της συνέχειας. Η Συνθήκη της Λισαβόνας αποτελεί πρόκληση αναφορικά με τη θεσμική ισορροπία, καθώς είναι αδι-αμφισβήτητο πως η μόνιμη προεδρία προσθέτει πόντους στο Συμβούλιο.

Καταληκτικά, κάποιος θα μπορού-σε να προβεί στην παρακάτω επισή-μανση: το κείμενο της Συνθήκης θέτει ένα και μοναδικό περιορισμό σε σχέση με τον Πρόεδρο του Συμβουλίου- το ασυμβίβαστο με εθνικό αξίωμα. Δεν υπάρχει όμως κανένας περιορισμός σχετικά με τα ευρωπαϊκά αξιώματα των οποίων ενδεχομένως χαίρει. Θεω-ρητικά λοιπόν, το πρόσωπο του Προ-έδρου του Συμβουλίου και αυτού της Επιτροπής μπορεί να συμπίπτει. Το σενάριο αυτό μολονότι έχει νομική βάση, ελλείπει πραγματισμού καθώς είναι πρακτικά αδύνατο η Ένωση να εκλέξει το ίδιο πρόσωπο και στις δύο θέσεις, ιδίως δοθέντος του αριθμού των ενδιαφερομένων. Παρ’ όλα αυτά η έλλειψη ρυθμισμένης απαγόρευσης αποτελεί ένα ενδιαφέρον σημείο της Συνθήκης.

› Ζητείται Εκπρόσωπος

Ο πρόεδρος του Συμβουλίου εκ-προσωπεί την Ένωση από κοινού με τον νέο Ύπατο Εκπρόσωπο της Ένω-σης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας. Για ακόμη μία φορά το κείμενο της Συνθήκης δεν ξεκα-θαρίζει λεπτομερώς τις εξουσίες της

κάθε θέσης, αλλά αρκείται να αναφέ-ρει πως ο Πρόεδρος εκπροσωπεί την Ένωση στο βαθμό που του επιτρέπει το αξίωμά του και σεβόμενος το ρόλο του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και ασφάλειας. Όσο για το δεύτερο, είναι υπεύθυνος για τη γενικότερη άσκηση της εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης, είναι επιφορτισμένος με την κατάθεση προτάσεων στην Επιτροπή της οποίας είναι και Αντιπρόεδρος. Συνεπώς, είναι αρκετά πιθανό οι εξουσίες των δύο να διασταυρωθούν κατά την πορεία. Η αλήθεια όμως είναι πως ο ρόλος των δύο διαφέρει στη βάση του. Ο Πρό-εδρος χαίρει μεγάλης αναγνώρισης λόγω του τίτλου του αλλά και επειδή το πιθανότερο είναι η θέση να καταλη-φθεί από τέως αρχηγό ΚΜ. Αντίθετα, η θέση του Ύπατου Εκπροσώπου είναι αυτή με την πραγματική πολιτική ισχύ αναφορικά με τη χάραξη και τον έλεγχο της εξωτερικής πολιτικής. Ο ρόλος του Προέδρου είναι καθαρά διοικητικός και διαδικαστικός.

Eπίλογος

η μεταρρυθμιστική Συνθήκη αποτελεί τη συμβιβαστι-κή λύση μεταξύ αυτών που

υποστηρίζουν το συνταγματικό χα-ρακτήρα της Ένωσης και αυτών που πιστεύουν πως είναι ακόμη πολύ νω-ρίς για τόσες αλλαγές. Έτσι η Συνθήκη θεωρείται ένας ενδιάμεσος σταθμός στην μακρά πορεία συνταγματοποί-ησης της Ένωσης. Και φυσικά κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποιος θα είναι ο επόμενος.

Βιβλιογραφία

Βιβλίαo. beaud, a. lechevalier, I. pernice,

S. Strudel, « l’ Europe en voie de Con-stitution- pour un bilan critique des travaux de la convention », bruyant, bruxelles , 2004

lucia Serena rossi, “vers une nou-velle architecture de l’union europ-eene: le projet de traite- Constitution”, bruylant, bruxelles, 2004

Ξενοφών Α. Γιαταγάνας, «Η μακρά πορεία συνταγματοποίησης της Ε.Ε- Από το διεθνές δίκαιο στην ομοσπονδία», Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα, 2003

Άρθραpaul Craig, “The constitutional

treaty: legislative and executive power in the emerging constitutional order”, European university Institute Florence, department of law, EuI, No 2004/7

brendan donnelly, “The reform treaty- Its Impact on the Eu Institu-tions”, Federal trust

dominik herlemann, “presidential poker”, Spotlight Europe, bertelsmann Stiftung, March 2008

dr l. papadopoulou, “lost in “translation” or, how political visions regarding the Future of Europe”, paper presented at the EkEM Conference “Federalizing the Eu: Why do It?”, ath-ens 18 – 20 May 2007

p. C. Schmitter, “What is there to legitimize in the European union... and how might this be accomplished?”, Eu-ropean university Institute, Florence, part of contributions to the Jean Mon-net Working papers

J. Thomassen & h. Schimitt, “de-mocracy and legitimacy in the Eu”

S. blavoukos, d. bourantonis, G. pagoulatos “a president for the Euro-pean union : a new actor in town ?” , JCMS 2007, volume 45, Number 2

Ηλεκτρονικές Πηγέςhttp://www.brusselsjournal.com/

node/2773house of lords, European union

Committee, 10th report of Session 2007, london http://www.parlia-ment.the-stationery-office.co.uk/pa/ld200708/ldselect/ldeucom/62/62.pdf

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ο Λ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η 23


η 1η Μαΐου 2004, ημερο-μηνία ένταξης της Κύ-πρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση σφράγισε την νε-

ότερη ιστορία της. Άλλαξε έτσι ριζικά η διακυβέρνηση της Κύπρου, η πολι-τική ζωή, οι πολιτικοί και οικονομικοί προσανατολισμοί, ο ρόλος του κάθε κύπριου πολίτη στη σχέση του με την Ευρώπη2. Συμπληρώθηκαν ήδη τέσσερα χρόνια που η Κύπρος είναι πλήρες μέλος στην Ε.Ε 3.Το ερώτημα που θα μας απασχολήσει είναι: ποια είναι τα σημαντικότερα οφέλη μέχρι σήμερα;

Η ένταξη στην Ε.Ε για την Κύ-προ, έλαβε τεράστιες διαστάσεις γιατί εκτός από τα οικονομικά οφέλη αποτελούσε μείζον πολιτικό θέμα4. Η προσχώρηση στην Κοινότητα σή-μαινε αύξηση της ασφάλειας και θα συνέβαλε θετικά στην διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος. Η Ε.Ε υπο-στήριξε επανειλημμένα ότι «η προ-σχώρηση της Κύπρου προϋποθέτει ότι θα υπάρξει στο μέλλον ειρηνική, ισόρροπη και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού ζητήματος»5.

Το σημαντικότερο όφελος που προκύπτει έως σήμερα από την έντα-ξη είναι η ίδια η θέση που κατέχει η

Κύπρος ως επίσημο κράτος μέλος της Ε.Ε. Δηλαδή το πολιτικό όφελος. Τι σημαίνει αυτό; Ότι έχει εδραιωθεί στην Κύπρο το αίσθημα ασφάλειας 6.Στις έρευνες κοινής γνώμης για τα οφέλη από την ένταξη, όπως τα αντι-λαμβάνονται οι Κύπριοι, η ιεράρχηση είναι ενδεικτική: ασφάλεια, οικονομι-κή ανάπτυξη, ανθρώπινα δικαιώματα, ποιότητα ζωής και δικαιώματα των εργαζομένων7.

Η δυναμική της ένταξης είναι αδι-αμφισβήτητη και αυτό απορρέει κυ-ρίως από το γεγονός ότι το κυπριακό είναι πια ευρωπαϊκό πρόβλημα. Η Ε.Ε και οι συνθήκες της εσωτερικής αγοράς, της ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων, κεφαλαίων και υπηρεσι-ών μπορούν να βοηθήσουν ώστε να ξεπεραστεί κάθε εμπόδιο και κάθε πε-ριορισμός8 και να αποδειχθεί τελικά ισχυρότερη από κάθε ανασφάλεια και φοβία του παρελθόντος. Η Κύπρος, αν και μικρή σε μέγεθος και με πλη-θυσμό όσο μιας μεσαίας ευρωπαϊκής πόλης, μετέχει σήμερα στη διαμόρ-φωση αποφάσεων που επηρεάζουν όχι μόνο την ίδια αλλά και το ίδιο το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης9.

Η ένταξη, δημιούργησε νέα ευ-ρωπαϊκά δεδομένα και νέες προοπτι-κές, μέσα από τα οποία αναζητείται το πλαίσιο της λύσης10. Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι η Κύπρος παραμένει διχοτομημένη από το 1974. Η πολιτική πλευρά της ένταξης ήταν το κυριότερο στοιχείο που στήριζε τη πορεία της Κύπρου στην Ε.Ε.11

Οι διαπραγματεύσεις για το κυ-πριακό, τα τελευταία 34 χρόνια, χα-ρακτηρίζονταν από συνεχείς απο-γοητεύσεις. Κάθε προσπάθεια της ελληνικής, της κυπριακής κυβέρ-νησης αλλά και της διεθνούς κοι-νότητας βρισκόταν αντιμέτωπη με την τουρκική πολιτική αδιαλλαξία, η οποία υποστήριζε ως λύση την συνο-μοσπονδία του Ντενκτάς12, η οποία μέσα στα ευρωπαϊκά δεδομένα δεν είναι αποδεκτή, αλλά ούτε μπορεί να είναι και βιώσιμη. Μετά τις μακρο-χρόνιες αποτυχημένες προσπάθειες η Κύπρος στράφηκε προς την Ε. Ε, σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη13. Η λύση που θα αναζητηθεί δε μπορεί να παρεκκλίνει από τις ευρωπαϊκές αρχές, πόσο μάλλον να τις αγνοεί. Εξάλλου, η ίδια η Ε.Ε έθεσε στην δη-μιουργία της το δύσκολο στόχο της ειρήνης, προώθησε τη συμφιλίωση και την ειρηνική ανάπτυξη της Δυτι-κής Ευρώπης κατά το τελευταίο ήμισυ του αιώνα, συμβάλλοντας έτσι στη σταθεροποίηση της δημοκρατίας και στην εξασφάλιση ευημερίας. Αυτοί οι στόχοι πραγματοποιούνται μέσα από τέσσερις κεντρικές διαδικασίες της Ε.Ε: Πρώτον, η ολοκλήρωση της Ε.Ε, δεύτερον, η διαδικασία της διεύ-ρυνσης της Ε.Ε, τρίτον, μέσω της Κοι-νής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολι-τικής Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) και μέσω της Κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΕΠΑΑ) και τέταρτον, μέσω των προγραμμάτων εξωτερικής βοήθειας της Ε.Ε.

Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση-Ένας απολογισμός τέσσερα χρόνια μετά

Της Κλεοπάτρας Ματσουκά1

1 Υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπι-στήμιο Αθηνών. Υπότροφος ΠΕΝΕΔ (Πρόγραμμα Ενίσχυσης Ερευνητικού Δυναμικού). Τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2003, Επιχειρησιακό Πρό-γραμμα Ανταγωνιστικότητα. www.gsrt.gr

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ο Λ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η24


η λύση που απορρέει από το ίδιο το πλαίσιο της Ε.Ε είναι η διζωνική - δι-κοινοτική Ομοσπονδία.

Αυτό σημαίνει μία ομόσπονδη κυ-βέρνηση με μία διεθνή προσωπικό-τητα, καθώς και μια τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία και μία ελληνο-κυπριακή συνιστώσα πολιτεία, ίσου καθεστώτος14. Μια πολύ σημαντική παράμετρος στο κυπριακό πρόβλη-μα είναι οι Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι, θα αποκομίσουν τεράστια οφέλη από την επίλυση του κυπριακού15 αφού η ενωμένη Κύπρος θα τους περιλαμ-βάνει στο σύνολό της16. Ως αποτέ-λεσμα, το εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο θα βελτιωθεί και θα λάβουν όλα τα οφέλη που απολαμβάνουν σήμερα οι πολίτες της Ευρώπης. Οι μισθοί θα αυξηθούν, οι νέοι θα πά-ψουν να μεταναστεύουν, η ανεργία θα μειωθεί σημαντικά, οι κοινωνικές συνθήκες θα φθάσουν τα ευρωπαϊκά επίπεδα, τα ανθρώπινα δικαιώματα θα γίνονται σεβαστά και θα υπάρχει μια πιο φιλελεύθερη και αποδεκτή μορφή δημοκρατίας.

Βασικές αλλαγές στη οικονομία, στη διακυβέρνηση και την κοι-νωνία της Κύπρου17

Ένα πολύ σημαντικό όφελος, εκτός από το πολιτικό, για την Κύπρο είναι η ίδια η ένταξη στην ΟΝΕ και στο

ευρώ. Το βασικότερο όφελος είναι οι συνθήκες μακροοικονομικής στα-θερότητας18. Αυτό σημαίνει μεγαλύ-τερη εσωτερική αγορά, ενίσχυση των συνθηκών ανταγωνισμού, διαφάνεια των τιμών, εξάλειψη του κόστους με-τατροπής και του συναλλαγματικού κινδύνου, ενδυνάμωση του χρηματο-δοτικού τομέα και της κεφαλαιαγο-ράς, αύξηση των επενδύσεων, ώθηση για εκσυγχρονισμό και τεχνολογική αναβάθμιση19. Ήδη, η ελευθερία δια-κίνησης κεφαλαίων δημιούργησε ευ-

καιρίες στο εξωτερικό για τους Κυπρί-ους επιχειρηματίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επέκταση των κυ-πριακών επιχειρήσεων στην Ρουμά-νια και Βουλγαρία20 ειδικότερα στον τομέα της ανάπτυξης γης (π.χ αγο-ρά οικοπέδων). Η Κύπρος αποτελεί σημαντικό τουριστικό προορισμό21, κέντρο παροχής υπηρεσιών κυρίως τραπεζικών και ναυτιλιακών καθώς και τηλεπικοινωνιακό κόμβο.

Για την προώθηση της οικονομι-κής ανάπτυξης, η Ε.Ε στη διάρκεια του 2003-2004, χορήγησε σημαντι-κή χρηματοδοτική βοήθεια ύψους 9 εκατομμυρίων ευρώ και όσο αφορά το βόρειο τμήμα της Κύπρου εντατικο-ποίησε τις δράσεις προσέγγισης της μέσω της Επιτροπής και διέθεσε 3 εκατομμύρια ευρώ. Η άμεση οικονο-μική βοήθεια της Ε.Ε για την περίοδο 2007-2013 αναμένεται να είναι 825 εκ. ευρώ, δηλαδή τεράστια βοήθεια, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό, την δημι-ουργία υποδομών και την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Αυτό είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό, αφού τα οφέλη αυτά θα έχουν αποτελέσματα και σε μακροχρόνια δράση στην κυ-πριακή οικονομία.

h Κύπρος έχει σημαντικότατα οφέλη και μεγάλες αλλαγές στην κοινωνία της, δηλαδή στην καθημερι-νότητα των πολιτών της. Συνοψίζου-με μερικά από τα σημαντικότερα: Ο Κύπριος πολίτης αποκτά την ιθαγέ-νεια της Ε.Ε. Αποκτά το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας, διαμονής και άσκησης εργασίας στον ευρωπα-ϊκό χώρο. Οι Κύπριοι ταξιδεύουν χω-ρίς διαβατήριο σε ολόκληρη την Ε.Ε. Παρέχεται στήριξη στον εργαζόμενο, με τη διασφάλιση των κοινωνικών του δικαιωμάτων και την προστασία του από επαγγελματικές ασθένειες και ατυχήματα. Αλλάζουν έτσι οι όροι απασχόλησης και αμοιβής όλων των ωριαίων και εκτάκτων υπαλλήλων. Διασφαλίζονται η πρόσβαση στις κοι-

νωνικές παροχές, η επαγγελματική κατάρτιση, τα φορολογικά και κοινω-νικά πλεονεκτήματα του διακινούμε-νου εργαζόμενου και της οικογένειάς του. Στον τομέα της εκπαίδευσης διευκολύνεται η διακίνηση φοιτητών και εκπαιδευτικών. Παρέχονται ευ-καιρίες για συμμετοχή σε κοινοτικά προγράμματα. Επίσης, εφαρμόζεται η αρχή της ίσης μεταχείρισης στα δίδακτρα των Πανεπιστημίων και ήδη παρατηρείται κινητικότητα των Κυπρίων φοιτητών σε πανεπιστήμια της Ε.Ε. Η Ε.Ε ενθαρρύνει την προ-σέλκυση φοιτητών από το διεθνή χώρο και με βάση την πλεονεκτική θέσης της Κύπρου ως το προωθημέ-νο όριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον αραβικό κόσμο, το Πανεπιστήμιο Κύπρου επιδιώκει την πολιτική για συνεργασίες στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής. Η μετεξέλιξη του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών σε Τμήμα Τουρ-κικών και Μεσανατολικών Σπουδών αποτελεί ένα πρώτο μικρό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση Μεσανατολι-κών Σπουδών22. o Κύπριος πολίτης αποκτά το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπα-ϊκού Κοινοβουλίου23.

Πραγματοποιείται μεθοδικά ο εκ-συγχρονισμός όλων των υπηρεσιών: κοινωνία της πληροφορίας, καινοτο-μία στο χώρο της έρευνας, ανάπτυξη της τεχνολογίας, νέες υποδομές, εισα-γωγή προτύπων και προδιαγραφών24. Δημιουργούνται νέοι θεσμοί όπως ο Επίτροπος Προστασίας Ανταγωνι-σμού, ο Ρυθμιστής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, ο Ρυθμιστής Ενέρ-γειας25, ο Επίτροπος Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Ο πολίτης και η μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί αποκτούν προσβάσεις στα όργανα της Ε.Ε. Κατοχυρώνονται οι ίσες ευ-καιρίες και η ίση μεταχείριση μεταξύ ανδρών και γυναικών στον τομέα της απασχόλησης και της επαγγελματι-

Ορ ο σ ε ι ρ ά Τ ρ ό ο δ ο ς

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ο Λ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η 25


κής κατάρτισης.Ο καταναλωτής τυγχάνει

καλύτερης προστασίας και αποκτά πρόσβαση σε ποικι-λία προϊόντων και υπηρεσι-ών. Επιδιώκεται η προστασία της υγείας του πολίτη με την παροχή ποιοτικής και ασφα-λούς ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στην επικράτεια της Ε.Ε. Αναβαθμίζεται γε-νικά η ποιότητα ζωής αφού εφαρμόζονται συγκεκριμένες πολιτικές και λαμβάνονται μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος: ποιότητα νερών, έλεγχο βιομηχανικής ρύπανσης, προστασία της ατμόσφαιρας, διαχείριση των αποβλήτων, προστασία της φύσης κ.ά.

Αναμφισβήτητα, τέτοιες αλλαγές επιφέρουν κόστος, προβλήματα και φοβίες. Χαρακτηρι-στικό παράδειγμα οι μικρές και μεσαί-ες επιχειρήσεις, οι οποίες στην οικονο-μία της Κύπρου κατέχουν σημαντική θέση και λόγω του ανταγωνισμού με τις νέες επιχειρήσεις θα αντιμετωπί-σουν σοβαρά προβλήματα, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα. Βασική στρατηγική επιδίωξη της Κύ-πρου αποτελεί η προαγωγή της κοι-νωνικής ενσωμάτωσης. Παρόλο που η οικονομική ανισότητα, η φτώχεια και ο αποκλεισμός γενικά δεν μπορούν να θεωρηθούν οξυμμένα προβλήματα στην Κύπρο σήμερα, ωστόσο θύλακες αποκλεισμού υπάρχουν ανάμεσα στα ηλικιωμένα άτομα, σε άτομα με ανα-πηρίες, σε οικογένειες με σοβαρά κοι-νωνικά ή άλλα προβλήματα, μετανά-στες/ξένους εργάτες, άτομα που ζουν στην ύπαιθρο και σε υποβαθμισμένες αστικές περιοχές.

Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Κυ-πριακής Δημοκρατίας κ. Χριστόφια26 σε πρόσφατες δηλώσεις του τόνισε ότι παρά τις δυσκολίες υπάρχει η πε-

ποίθηση ότι η λύση του κυπριακού εί-ναι εφικτή. Φτάνει να το θέλουν όλοι οι Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι με μοναδικό γνώμονα των σκέψεων και των ενεργειών τους το συμφέρον της Κύπρου. Η διαίρεση είναι η κατα-στροφή, ενώ η ευημερία και η προο-πτική βρίσκονται στην ανανέωση.

Ήδη γίνονται προσπάθειες μέσα από κοινές ημερίδες, συνέδρια, δρά-σεις προσέγγισης από ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις). Αυτό το μήνυμα στέλνει και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών στη διαδικασία επίλυσης. Η κινητικότητα στις πρω-τοβουλίες είναι ουσιαστικό βήμα, μια νέα πνοή και νέα προοπτική. Σύμφω-να και με τον καθηγητή Θ. Κουλου-μπή μια λύση με οδυνηρές πτυχές και με όλα τα ρίσκα που αυτή ενέχει είναι σαφώς προτιμώμενη από την διαιώνιση της διχοτόμησης και των μελλοντικών τριβών που η «μη λύση» συνεπάγεται.

Η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε, άφησε ένα πολιτικό σκοπό ανεκπλή-

ρωτο: την ένταξη μιας επανενωμένης Κύπρου στην Ε.Ε. Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ως Ελληνοκύ-πριοι είναι ότι το κυπριακό πρόβλη-μα, παρ' όλη τη σοβαρότητα του, δεν είναι το μοναδικό πολιτικό πρόβλημα που υπάρχει στην Ε.Ε αλλά και διε-θνώς. Οι δικές μας πρωτοβουλίες και υποχωρήσεις θα συμβάλουν καθορι-στικά στην επίλυση του ή μη.

Οι προκλήσεις και οι ευκαιρί-ες της Κύπρου μέσα στην Ε.Ε είναι πολλές. Η δύναμη της Κύπρου μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα εξαρτηθεί τελικά από τη δυνατότητα της να συ-μπορευτεί μ’ όλες τις άλλες ευρωπαϊ-κές χώρες μέσα στο κοινό ευρωπαϊκό πολιτικό όραμα. Η Κύπρος ανήκει στην Ευρώπη πολιτικά, ιστορικά, πολιτιστικά, οικονομικά. Βρίσκει επομένως τη θέση της στην ευρύτερη ευρωπαϊκή οικογένεια. Μέσα από την ευρωπαϊκή πορεία της ένα καλύτερο μέλλον, δημοκρατικό και ειρηνικό, μέσα στην Ενωμένη Ευρώπη ταιριά-ζει στη Κύπρο.

Λάρνακα

Λευκωσία

Χοιροκοιτία

Πάφος

Κερύνεια

Αμμόχωστος

Λεμεσός

Ορ ο σ ε ι ρ ά Τ ρ ό ο δ ο ς

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ο Λ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η26


Σημειώσεις

2 Ομιλία του Συντονιστή Εναρμόνισης της Κυπριακής Δη-μοκρατίας, Λευκωσία 2004, Βλ http://www.eucoordinator.gov.cy/harmonization/harmonization.n s f / d m l a n n o u n c e m e n t s _ g r /d m l a n n o u n c e m e n t s _ g r ? opendocument

3 Με βάση το Πρωτόκολλο 10, που αποτελεί ουσιαστικό μέρος της Συνθήκης Ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε η Κύπρος είναι πλήρες μέλος της Ε.Ε με αναστολή της εφαρμογής του κεκτημένου στις κατεχόμενες περιο-χές. Βλ. www.europa.eu.int

4 Π.Κ Ιωακειμιδης, Το Μέλλον της Ευρώπης, Η Προοπτική της Ευρωπα-ϊκής ομοσπονδίας και η Ελλάδα, Εκ-δόσεις Σιδέρης, Βιβλιοθήκη Διεθνών και Ευρωπαϊκών Μελετών, σελ 75-79, Αθήνα.

5 Γνώμη της Επιτροπής για την αίτηση προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Κοινότητα, CoM 93 313 final., Βρυξέλλες, Βλ Συμπε-ράσματα σελ.23, www.europa.eu.int

6 Βασιλείου Γ, Κύπρος Τέσσερα χρόνια μετά την ένταξη, Μάιος 2008, Τριμηνιαία Επιθεώρηση Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική, Τ.10, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα

7 Η Εθνική Έκθεση για την Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο (περιοχές ελεγχόμενες από την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας), Ευρω-βαρόμετρο, 66 Εθνική Έκθεση Κύ-προς 2006, Βλ http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb66/eb66_cy_nat.pdf

8 Ανακοίνωση της Επιτροπής, Ένα Όραμα για την Ευρωπαϊκή Ένω-ση, 22/5/2003, CoM (2002) 247 τε-λικό, Βρυξέλλες.

9 Ομιλία του τότε Υπουργού Εξωτερικών της Κύπρου κ. Ιακώβου

στην 25η Σύνοδο, της Μικτής Κοινο-βουλευτικής Επιτροπής Κύπρου- Ε.Ε., 16-17 /05/2004, Λευκωσία

10 Γ. Κρανιδιώτης, Η Ελληνι-κή Εξωτερική Πολιτική, Σκέψεις και Πολιτικοί Προβληματισμοί στο 21ο αιώνα, Εκδ, Ι Σιδέρης, 2000, σελ. 211, Αθήνα

11 Ομιλία του κ. Τ. Χατζηδημη-τρίου, Συντονιστή Εναρμόνισης της Κύπρου, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, με θέμα: «1η Μαΐου 2004: Ετοιμασί-ες για πλήρη ένταξη στον Πολιτικό, Οικονομικό και Κοινωνικό τομέα», 30/3/2004, www.eu-coordinator.gov.cy και Ομιλία του Γ. Κρανιδιώτη στο συνέδριο του Συνασπισμού «Το Κυ-πριακό σε πορεία λύσης» , Αθήνα, 11/12/1997

12 Δρουσιώτη Μ, Ραούφ Ραΐφ Ντενκτάς, ο βεζίρης της Κύπρου, εφημ. Ελευθεροτυπία, 23/11/2002

13 Τα Ψηφίσματα των Η.Ε βρί-σκονται αναλυτικά στην επίσημη σε-λίδα http://www.moi.gov.cy/MoI/pio/pio.nsf/all/462598a76861a108C2256d7C00372FE1?opendocument καθώς και στην επίσημη σελίδα των Η.Ε http://www.un.org/documents

14 Κωνσταντινίδη Φ, Δέ-σμευση για διζωνική - δικοινο-τική Ομοσπονδία, 24/05/2008, Εφημ. Ελευθεροτυπία, http://www.enet.gr/online/online_text/c=110,dt=24.05.2008,id=36375592 και

15 Ε.Ε. Βλ http://ec.europa.eu/enlargement/turkish_cypriot_community/index_en.htm

16 Μέτρα για τους Τουρκοκυπρί-ους, «Διακίνηση προσώπων, οχημά-των, αγαθών, εργοδότηση, έκδοση πι-στοποιητικών και άλλων εγγράφων», Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Κυπ. Δημ., 30/04/2003 http://www.cyprus.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/all/d2d0ad0F5C7ada9CC2256d9F002F9370?opendocument

17 Βλ. «Οδηγός Πληροφοριών με σκοπό την Ενημέρωση του Πολί-τη της Κύπρου», Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία, Κύπρος.

18 Τ . Κληρίδης, Πρώην Υπ. Οι-κονομικών της Κύπρο. Δημοσίευση στο Υπ. Οικονομικών της Κύπρου.

19 Η Ε.Ε. έχει σημασία για τη ζωή μας, Εφ. Ναυτεμπορική, 25/06/03

20 Η κυπριακή Marfin popular bank κοιτάζει προς τη βουλγαρική αγορά, 27/02/2008, Εφημ. dnevnik. Κυπριακές επιχειρήσεις ακινήτων στο εξωτερικό, 17/02/2008, Εφημ. Η Σημε-ρινή, logicom: Μια κυπριακή πολυε-θνική εισηγμένη σε ΧΑΚ, 30/07/2007 Εφημ.: Μέτοχος και Επενδύσεις

21 www.visitcyprus.gov.cy22 Ζένιος Σ., Επιτεύγματα και

Προοπτικές, Δυναμισμός, Εμπειρία, Σταθερότητα, Πρυτανεία Πανεπι-στημίου Κύπρου, Οκτώβριος 2006, Λευκωσία, Κύπρος

23 Στις ευρωεκλογές που διεξή-χθησαν η Κύπρος συμμετείχε μαζι-κά. Συγκεντρωτικά Αποτελέσματα: 100,0% Εγγεγραμμένοι: 483.311, Ψή-φισαν: 350.387, Αποχή: 27,50

24 Σύσταση (ΕΚ) αριθ. 741/2004 του Συμβουλίου, της 14ης Οκτωβρί-ου 2004, σχετικά με την υλοποίηση των πολιτικών απασχόλησης των κρατών μελών [Επίσημη εφημερίδα l 326 της 29.10.2004] http://europa.eu/scadplus/leg/el/cha/c11320.htm#CypruS

25 Βασιλείου Γ, Κύπρος Τέσσερα χρόνια μετά την ένταξη, Μάιος 2008, Τριμηνιαία Επιθεώρηση Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική, Τ.10, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα

26 Κυβέρνηση της Κυπριακής Δη-μοκρατίας, Γραφείο Τύπου και Πλη-ροφοριών http://www.pio.gov.cy.

Βλ Κυπριακό πρόβλημα: προς μια βιώσιμη και λειτουργική λύση; Σε κρί-σιμο σταυροδρόμι, 1/2/2003, Καποδι-στριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ε Σ & Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ε Σ Π Ρ Ο Κ Λ Η Σ Ε Ι Σ 27


ςε σχέση με την διακήρυξη της 24ης Ιουλίου (www.ppol.gr) και τη συζήτηση που ξεκίνη-σε θα ήθελα να σταθώ ειδι-

κότερα στο θέμα της Ευρώπης. Πρώτον επειδή δεν είδα στη διακήρυξη καμμία σχετική αναφορά και δεύτερο, για να τονίσω ιδιαίτερα το θέμα του ευρωπα-ϊκού κοινωνικού μοντέλου. h Ελλάδα, κράτος-μέλος της Ε.Ε από το 1981, πρέπει να έχει έναν ενεργότερο ρόλο στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, με προτάσεις και πρωτοβουλίες και γι' αυτό είναι πά-ντοτε χρήσιμο να συζητούνται όλες οι σχετικές παράμετροι. Επισημαίνω εδώ για τον διάλογο που ξεκίνησε τις παρα-κάτω πτυχές:

-Η πολυπλοκότητα των κοινωνι-κών σχέσεων. Η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από την πολυπλοκό-τητα των σχέσεων και τη διάχυση της εξουσίας σε πολλά κέντρα. Γι' αυτό η λειτουργία της πρέπει να εδράζεται σε αρχές και κανόνες δικαίου που κατοχυ-ρώνουν τόσο το σεβασμό των δικαιω-μάτων και των ρόλων των θεσμών όσο και την αποτελεσματικότητα της δρά-σης των φορέων. Σήμερα η συνύπαρξη κράτους, ιδιωτικού τομέα και κοινωνίας των πολιτών δημιουργεί ένα νέο, πολυ-επίπεδο αλλά και δυναμικό τοπίο που εμπεριέχει και επιβάλλει σαφείς αλ-ληλεξαρτήσεις. Δημιουργούνται έτσι δυναμικοί πόλοι δράσης με συμπλη-ρωματικούς και όχι κατ’ ανάγκη συ-γκρουσιακούς ρόλους που καλύπτουν το ιδεολογικό, πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό φάσμα. Η κοινωνία των πολιτών και οι Μη Κυβερνητικές Ορ-γανώσεις γενικά, δεν πρόκειται βέβαια να υποκαταστήσουν τη νομιμότητα του κράτους ή τη δυναμική της αγο-

ράς, αλλά η δράση τους εμπλουτίζει το κοινωνικό μοντέλο, ενισχύει τη συμμε-τοχική δημοκρατία και δημιουργεί πρό-σθετους μηχανισμούς ελέγχου όλων των εξουσιών (κρατικής, οικονομικής, ΜΜΕ, κομματικής, τοπικής κοκ).

-Κράτος και κοινωνία. Η συζή-τηση σχετικά με το ρόλο του κράτους στη σύγχρονη κοινωνία απέκτησε και πάλι σημαντικό ενδιαφέρον. Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά τονίζω περιληπτικά τους παρακάτω. Έχει αποδειχθεί ότι το κράτος σήμερα δε μπορεί να καλύψει όλες τις ανάγκες των πολιτών, ούτε να εκπληρώσει όλες τις λειτουργίες του με τρόπο αποτελεσματικό. Παράλλη-λα έχει γίνει διεθνώς πλέον αποδεκτή η θέση ότι οι επιχειρήσεις και η αγορά από μόνη της, δεν μπορεί να λύσει τα οξυμμένα κοινωνικά προβλήματα. Γι' αυτό η ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και των πάσης φύσεως εκφρα-στών της, είναι καθοριστικής σημασίας για την λειτουργία της δημοκρατίας. Οι δράσεις των φορέων αυτών ενισχύουν το κοινωνικό κεφάλαιο και ικανοποιούν νέες κοινωνικές ανάγκες όπως π.χ. ό,τι σχετίζεται με την βελτίωση της ποιό-τητας ζωής των πολιτών. Η ευρωπαϊκή εμπειρία, το ευρωπαϊκό κοινωνικό μο-ντέλο, παρά τις κατά χώρα ιδιαιτερότη-τες, στηρίζεται ακριβώς στη συνύπαρξη, συνεργασία και συμπληρωματικότητα των τριών αυτών συνιστωσών, δηλαδή του κράτους, των επιχειρήσεων και της κοινωνικής οικονομίας.

-Ρόλος Ε.Ε. Οι πρόσφατες περι-πέτειες του ευρω-συντάγματος, αλλά κι αυτές της Συνθήκης της Λισαβόνας αποτελούν διδάγματα για το μέλλον. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί πρέπει να αντα-νακλούν τη λεπτή ισορροπία και σύν-

θεση ανάμεσα στο κοινό συμφέρον και την εθνική συμμετοχή, την εμβάθυνση της ενοποίησης με σεβασμό στην ταυ-τότητα των λαών και των πολιτισμών τους, τη διασφάλιση των κανόνων της αγοράς σε συνδυασμό με τις σύγχρονες αντιλήψεις περί κοινωνικής συνοχής και κοινωνικής ευθύνης των επιχειρή-σεων, το υπερεθνικό θεσμικό μόρφωμα με το χειροπιαστό τοπικό στοιχείο που είναι τελικά η ζώσα, ενεργός κοινωνία. Οι όποιες μελλοντικές διευθετήσεις πρέπει να τείνουν στην αρμονική σύν-δεση των παραπάνω στοιχείων επειδή οι συμπεριφορές των λαών αλλάζουν στη βάση συγκρίσεων και βιωμάτων.

Η σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) έχει σαν στόχο τη δημιουργία μιας «ολοένα και στενότερης ένωσης των λαών της Ευρώπης ». Δεν έχει ως διακηρυγμένο σκοπό να γίνει υπερδύ-ναμη παραδοσιακού τύπου, με βάση κυρίως την στρατιωτική ισχύ. Το στά-διο ανάπτυξης στο οποίο βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) σήμερα, επηρε-άζεται, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, από το ευρύτερο διεθνές πλαίσιο και τη δυναμική που συνοδεύει την διεθνοποί-ηση των αγορών. Οι ραγδαίες αλλαγές της τελευταίας δεκαετίας του εικοστού αιώνα, δημιούργησαν νέες συνθήκες στην παγκόσμια αγορά και έδωσαν τη δυνατότητα σε όλους τους παράγοντες (επιχειρήσεις, κράτη, διεθνείς οργανι-σμοί, δίκτυα ΜΚΟ) να επιχειρήσουν την αξιοποίηση του νέου πλαισίου αλλά και τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου τους. Η παράλληλη εξέλιξη της ευρω-παϊκής ενοποίησης και της διεθνοποί-ησης των αγορών χαρακτηρίζεται ανα-πόφευκτα από κοινά σημεία αλλά και από αντιθέσεις. Αναδεικνύεται όμως ο

Κράτος, παγκοσμιοποίηση & ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλοΤου Αθανασίου Θεοδωράκη, πολιτικού επιστήμονα πρώην Αν. ΓΔ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Ε Σ & Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ε Σ Π Ρ Ο Κ Λ Η Σ Ε Ι Σ28


ενδιάμεσος ρόλος της Ε.Ε ανάμεσα στο κρατικό, εθνικό οικοδόμημα και την διεθνοποιημένη οικονομία και αγορά. Αυτός ο πρόσθετος ρόλος της Ε.Ε, παρά την «αμυντική» του διάσταση, πρέπει να ερμηνεύεται όχι στατικά, αλλά δυ-ναμικά. Σ’ αυτήν την προοπτική η Ε.Ε πρέπει να αναδεικνύει τις υπάρχουσες, σήμερα, ισχυρότατες αλληλεξαρτή-σεις Βορρά-Νότου και να τις εντάσσει σε μια ευρύτερη στρατηγική διεθνούς συνεργασίας, προς όφελος όλων των χωρών. Έτσι, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας θα πρέπει να έχει οικου-μενική και συμμετοχική διάσταση και να τείνει στην αρμονική ενσωμάτωση των φτωχών και περιθωριοποιημένων χωρών στο διεθνές σύστημα. Ιδιαίτε-ρα όσον αφορά τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο, πρέπει να τονισθεί ότι η Ε.Ε δε μπορεί να παραμένει «απόρθητο φρούριο» πλουσίων χωρών μέσα σ’ ένα ωκεανό φτώχειας. Ο ρόλος της πρέπει να είναι ρόλος υπεύθυνης πολιτικής δύναμης με πνοή, με στόχο την αλλα-γή των προτεραιοτήτων του σημερινού μοντέλου παγκοσμιοποίησης.

Αυτό που ενδιαφέρει την Ε.Ε είναι η προβολή ενός μοντέλου ειρηνικής συνύπαρξης πολιτών, λαών, εθνών και κρατών, στη βάση των αποδεκτών αρχών της δημοκρατίας και των πα-νανθρώπινων αξιών. Αναπόφευκτα το μοντέλο αυτό επηρεάζει τον περίγυρό του, θέτει σημαντικά διλήμματα προ-σαρμογής στα κράτη-μέλη και ασκεί ισχυρή έλξη σε αρκετά από τα γειτονι-κά κράτη αφού προβάλει και προτείνει μια εναλλακτική λύση οργάνωσης των διακρατικών σχέσεων. Ανάμεσα στην Υπερδύναμη παλαιού τύπου και το υπό μετεξέλιξη κράτος-έθνος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, μπορούμε να φαντασθούμε ένα συμβιωτικό μοντέ-λο ανοιχτής κοινωνίας, με κανόνες, αρχές και σεβασμό του κράτους δικαί-ου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με ανοιχτή, δυναμική οικονομία αλλά και ισχυρό κοινωνικό μοντέλο, με λει-

τουργική όσμωση του τριπτύχου κρά-τους-αγοράς-κοινωνικής οικονομίας. Η ιστορία της Ευρώπης αποτελεί πάλι ισχυρό τροφοδότη διδαγμάτων για το μέλλον, αλλά τα κράτη-έθνη και οι λαοί τους είναι αυτοί που αποτελούν σήμερα τον κύριο παράγοντα ύπαρξης της Ε.Ε. Χρειάζεται κατά τη γνώμη μου διαρκής επιβεβαίωση της πολιτικής βούλησης των κρατών και των λαών για από κοινού αξιοποίηση μέσων, εμπειριών, δυνατοτήτων, πολιτικών.

-Παγκοσμιοποίηση. Η επιλογή της ενδυνάμωσης των πολυμερών δι-εθνών κανόνων και φυσικά των αντί-στοιχων διεθνών οργανισμών και φυσι-κά του ΟΗΕ, πρέπει να συνδεθεί με την προώθηση των ευρωπαϊκών θέσεων σε τομείς ιδιαίτερα σημαντικούς για την λειτουργία του ίδιου του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, όπως η κοινωνι-κή συνοχή, ο σεβασμός των ανθρωπί-νων δικαιωμάτων, η βιώσιμη ανάπτυξη, η διεθνής συνεργασία. Η προβολή των θέσεων αυτών, όχι μόνο δεν αντίκειται στις σύγχρονες εξελίξεις, αλλά μπορεί να αποδειχτεί χρήσιμη για τον γενικό-τερο διεθνή προβληματισμό. Έτσι, η συζήτηση, όσον αφορά την παγκο-σμιοποίηση της οικονομίας -τόσο ως αντικειμενικό πλαίσιο που προσφέρει δυνατότητες όσο και ως πρόκληση της εποχής- αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η διεθνής οικονομική ζωή εξελίσσεται. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις μετα-σχηματίζονται, το χρηματιστηριακό κεφάλαιο δημιουργεί ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Οι τεχνολογικές αλλαγές δημιουργούν ολοένα και νέες δυνατό-τητες, αλλά παράλληλα οι ανισότητες αυξάνονται. Το διεθνές οικονομικό σύστημα ευνοεί τελικά μια πολυκε-ντρική δυναμική, ενώ ο ρόλος των κρατών αφενός περιορίζεται (σε σχέ-ση με τις παραδοσιακές τους λειτουρ-γίες) αφετέρου όμως εξελίσσεται, και σε ορισμένους τομείς διευρύνεται κι αυτό απαιτεί νέες μορφές παρέμβασης και συνεργασίας. Η παγκοσμιοποίηση

αποτελεί αναπόφευκτη εξέλιξη, νέο πλαίσιο ανταγωνισμού ανάμεσα στα κράτη και τις επιχειρήσεις, δυναμική πρόκληση: αξίζει να εργαστούμε, Ε.Ε και κράτη-μέλη, ώστε να της δώσου-με ένα νόημα που να συνάδει με την σύγχρονη αντίληψη περί κοινωνίας και δημοκρατίας και κυρίως να την προσανατολίσουμε στη διαμόρφω-ση ενός κόσμου δικαιότερου. Σήμερα χρειάζεται η συνδρομή όλων για την δημιουργία ενός νέου, αξιόπιστου και δικαιότερου συστήματος διεθνών σχέ-σεων. Αυτό που ενδιαφέρει είναι η προ-βολή ενός νέου τρόπου λειτουργικής, διεθνούς διακυβέρνησης, βασισμένου στη λογική της συνεργασίας κι όχι του ηγεμονισμού. Η Ευρώπη έχει να επιδεί-ξει τη δική της συναινετική συμπερι-φορά κι άποψη περί διεθνών σχέσεων. Αποτελεί σήμερα το πιο προχωρημένο σύστημα διεθνούς συνεργασίας σε πε-ριφερειακό επίπεδο, παρά φυσικά, τις ατέλειές της. Δύναμη επιρροής κι όχι επιβολής, δύναμη που στηρίζεται σε μια συναινετική πολιτική των μελών της, και προβάλλει ένα διαφορετικό, εναλλακτικό μοντέλο διεθνούς συ-νεργασίας.

Οι παραπάνω σκέψεις συνδέονται βέβαια με θεμελιώδη ερωτήματα σχε-τικά με το πολιτικό σχέδιο που πρέπει να επεξεργαστεί η Ελλάδα για τον 21ο αιώνα. Χρειάζονται συζητήσεις, επιχει-ρήματα, προτάσεις. Ελπίζω ο διάλο-γος που ξεκίνησε να διευκολύνει την αναζήτηση λύσεων και τη διατύπωση συγκεκριμένων πολιτικών θέσεων. Η νέα εθνική προσπάθεια πρέπει να βα-σίζεται σε αξίες, να εμπνέει τους πολί-τες, να δίνει προοπτική στη χώρα. Η Ελλάδα διαθέτει τα φυσικά αλλά και τα ιστορικά πλεονεκτήματα και εφόδια που της επιτρέπουν να ατενίζει το μέλ-λον με αισιοδοξία. Οι προϋποθέσεις για ένα τέτοιο εγχείρημα είναι: ηγεσία με κύρος, υπεύθυνοι και ενεργοί πολί-τες, κράτος δικαίου και βεβαίως παρα-γωγική οικονομία.



η Eυρώπη βρίσκεται αντιμέ-τωπη με μία έκρηξη επιδη-μιών και ασθενειών, που μεταδίδονται από έντομα

και τρωκτικά, εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών, καθώς η Γηραιά Ήπειρος γίνεται όλο πιο ζεστή και υγρή, αυτά αναφέρει η περιληπτική ανακοίνωση του διήμερου συνέδριου του Eυρωπα-ϊκού kέντρου Πρόληψης και Eλέγχου των Eπιδημιών (ECdC), το οποίο είχε ως αντικείμενο την αυξανόμενη απει-λή από ασθένειες, που μεταδίδονται από κουνούπια, τσιμπούρια, μύγες και τρωκτικά.

«oι κλιματικές αλλαγές αναμένεται να επιφέρουν τη διάδοση ασθενειών», όπως εγκεφαλίτιδα ή τσικουνγκούνια (τροπικός πυρετός). «tα σενάρια για τις κλιματικές αλλαγές προβλέπουν ότι πολλές περιοχές της Eυρώπης θα γίνουν πιο ζεστές και υγρές». oι αλλα-γές αυτές θα έχουν άμεσο αντίκτυπο σε αυτές τις ασθένειες, που μεταδίδονται μέσω εντόμων, προκαλώντας ενδεχο-μένως επιδημίες δάγκειου πυρετού, τσικουνγκούνια ή πυρετού του Δυτι-κού Nείλου.

Ιδιαίτερη ανησυχία παρατηρείται για την εγκεφαλίτιδα, που θεωρείται μία από τις πλέον επικίνδυνες ασθένει-

ες, αφού πλήττει το κεντρικό νευρικό σύστημα, η οποία απλώνεται ταχύτατα στην Eυρώπη. «o αριθμός κρουσμά-των σε όλες τις ενδημικές περιοχές της Eυρώπης έχει αυξηθεί κατά 400% τα τελευταία 30 χρόνια. Πρέπει να ετοι-μαστούμε για τα χειρότερα»!

Πρέπει να έχουμε τη δυνατότητα ταχείας αντίδρασης μόλις εμφανι-στούν οι ασθένειες, τεχνικοί των εργα-στηρίων και εργαζόμενοι στον τομέα

της υγείας θα πρέπει να βρίσκονται σε επαγρύπνηση και να ενημερωθούν για τα συμπτώματα των ασθενειών αυτών, ώστε να μπορούν να τις αναγνωρίσουν και να τις διαγνώσουν εγκαίρως.

Εκτός από τις κλιματικές αλλαγές η απειλή των επιδημιών αυτών έχει αυ-ξηθεί λόγω της παγκοσμιοποίησης και των επακόλουθων μετακινήσεων και εμπορικών σχέσεων. Xαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περυσινή περί-πτωση ταξιδιώτη, που είχε προσβληθεί από τσικουνγκούνια στην Iνδία και ο οποίος δέχθηκε τσίμπημα του ασιατι-κού κουνουπιού «τίγρης» στην περιο-χή της pαβένας στην Iταλία.

Τροπικός πυρετός

tο συγκεκριμένο έντομο έχει τη δυνατότητα μετάδοσης του τροπικού πυρετού, με αποτέ-

λεσμα να προσβληθούν από τη νόσο πάνω από 250 άνθρωποι. Eπρόκειτο για την πρώτη επιδημία τσικουνγκού-νια εκτός των τροπικών περιοχών. Έχει αποδειχθεί ότι το ασιατικό κουνούπι «τίγρης» εισήχθη στην Eυρώπη από τη βιομηχανία μεταχειρισμένων ελα-στικών αυτοκινήτων, δεδομένου ότι αποτελούν άριστες περιοχές αναπα-ραγωγής για τα κουνούπια.

oμοίως, οι άνθρωποι μπορούν να μολυνθούν μέσω του ίδιου είδους κουνουπιών με τον ιό του δάγκειου πυρετού, που αν και στους περισσότε-ρους ανθρώπους εκδηλώνεται ως μια ήπια γρίπη, σε κάποιους εξελίσσεται σε αιμορραγικό πυρετό. tο τελευταίο τεκμηριωμένο ξέσπασμα του δάγκει-ου πυρετού στην Eυρώπη εκδηλώθηκε

Κλιματικές αλλαγές και επιδημίες στην ΕυρώπηΤου Δρ. Θεόδωρου Τσιάκου*

* Διδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Βιέν-νης Παν/μίου Βερολίνου, CHARITE. Ειδικός Παθολόγος- Ειδικός Τροπι-κής Λοιμοξιολογίας Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene , London, U.K. Fellow. Ιατρικός σύμ-βουλος της γερμανικής κι αυστρια-κής πρεσβείας

Ανησυχητικές ενδείξεις και εφιαλτικές προβλέψεις

400% έχει αυξηθεί o αριθμός των κρουσμάτων εγκεφαλίτιδας σε όλες τις ενδημικές περιοχές της Eυρώπης κατά τα τελευταία 30 χρόνια

8% έως 15% θα μπορούσε να αυξηθεί ο κίνδυνος μετάδοσης ελονοσίας στη bρετανία μέχρι το 2050

1% έως 4% θα αυξάνεται η θνησιμότητα στην Eυρωπαϊκή Ένωση για κάθε αύξηση της θερ-μοκρασίας κατά ένα βαθμό.

86 χιλ. πρόσθετοι θάνατοι τον χρόνο αναμένονται στις χώρες της Eυρωπαϊκής Ένωσης εάν σημειωθεί μια μέση αύξηση στην παγκόσμια θερμοκρασία 3 βαθμών kελσίου την περίοδο 2071-2100

70 χιλ. επιπλέον θανάτους ανέφεραν 12 ευρωπαϊκές χώρες μετά από το έντονο κύμα καύσω-να που χτύπησε το καλοκαίρι του 2003 ένα μεγάλο τμήμα της δυτι-κής Eυρώπης.



στη χώρα μας την περίοδο 1927 - 1928 και προσέβαλε περίπου 1 εκατομμύριο ανθρώπους ενώ προκάλεσε 1.000 θα-νάτους.

Σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμι-ου oργανισμού yγείας για την «Προ-στασία της yγείας στην Eυρώπη από τις kλιματικές aλλαγές», υπολογίζεται ότι ο κίνδυνος μετάδοσης ελονοσίας στη bρετανία θα μπορούσε να αυξη-θεί κατά 8% έως 15% μέχρι το 2050. oι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι στις χώρες όπου η εισαγωγή της ελονοσίας συ-μπίπτει με την κοινωνικοοικονομική υποβάθμιση, την αποδυνάμωση των συστημάτων υγείας και των κοινω-νικών υπηρεσιών, την ανεξέλεγκτη διασυνοριακή μετανάστευση και την έλλειψη περιβαλλοντικής διαχείρισης για τον έλεγχο των κουνουπιών.

Στην ευρωπαϊκή περιοχή του Π.o.y. όλες οι χώρες που μπορεί να πληγούν από τη μετάδοση της ελονοσίας έχουν επικυρώσει τη Διακήρυξη της tασκέν-δης, η οποία στοχεύει να περιορίσει τη γηγενή μετάδοση της ελονοσίας μέχρι το 2015. aυτή τη στιγμή, σε 6 από τα

53 κράτη μέλη στην ευρωπαϊκή περιο-χή του Π.o.y. (aζερμπαϊτζάν, Γεωργία, kιργιστάν, tατζικιστάν, tουρκία και oυζμπεκιστάν) εκθέτουν γηγενή μετά-δοση της ελονοσίας.

Σήμα κινδύνου από τον Παγκό-σμιο Oργανισμό Yγείας

O Παγκόσμιος oργανισμός yγείας τονίζει ότι οι κίνδυνοι για την yγεία που σχετίζο-

νται με την κλιματική αλλαγή μπορεί να είναι σημαντικοί και διαφορετικοί ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή και συχνά μη αναστρέψιμοι.

oι παράγοντες επικινδυνότητας που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος και οι ασθένειες είναι από τους σημαντικότερους συντελεστές της παγκόσμιας επιβάρυνσης της υγεί-ας, όπου συμπεριλαμβάνεται ο υποσι-τισμός, (υπολογίζεται ότι σκοτώνει 3,7 εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο), η διάρροια (1,9 εκατομμύρια), η ελονο-σία (0,9 εκατομμύρια).

tέτοιες καταστάσεις και άλλες επι-

πτώσεις στην υγεία θα επηρεάζονται διαρκώς όσο επιταχύνονται οι κλιματι-κές αλλαγές λόγω των αρνητικών τους επιπτώσεων στην παραγωγή τροφίμων, στα αποθέματα νερού και στην ανθρώ-πινη ανθεκτικότητα σε ξενιστές και παθογόνα μικρόβια. h υπερθέρμανση του πλανήτη, σύμφωνα με τον Πoy, προβλέπεται να προκαλέσει σοβαρές απειλές για την υγεία όπως μέσα από καταιγίδες, πλημμύρες, κύματα ξηρα-σίας και φωτιές, με συνέπειες στον πε-ριορισμό των αποθεμάτων νερού, στην διάθεση τροφίμων και στην παροχή υγειονομικών υπηρεσιών. oι υψηλές θερμοκρασίες θα αλλάξουν την κα-τανομή και θα αυξήσουν τη συνολική επιβάρυνση για ορισμένες ασθένειες που προέρχονται από ξενιστές, τρό-φιμα και νερά.

Αύξηση θνησιμότητας

h χειροτέρευση της ποιότητας του αέρα, ιδιαίτερα λόγω της ρύπανσης με όζον, θα αυ-

ξήσει την προδιάθεση για άσθμα και



αναπνευστικές μολύνσεις, τον αριθμό των εισαγωγών σε νοσοκομεία, και τις ημέρες απουσίας από την εργασία και το σχολείο. Στην προσπάθεια εξεύρε-σης περισσότερων πηγών ενέργειας θα αυξηθεί η ατμοσφαιρική ρύπανση και μαζί της θα αυξηθούν και οι ασθέ-νειες που σχετίζονται με αυτή καθώς και ο αριθμός των πρόωρων θανάτων που προέρχονται από ποικίλες αιτίες και συμβαίνουν σε ποικίλες ηλικίες. tέλος, η μεγαλύτερη συχνότητα και σοβαρότητα των κυμάτων του καύ-σωνα θα οδηγήσει σε αύξηση της θνη-σιμότητας και του θερμικού στρες και θερμοπληξίας, αναφέρεται.

Θανατηφόροι καύσωνες

Ο αυξανόμενος αριθμός των καυσώνων, που αναμένε-ται στο μέλλον να αυξηθεί

περαιτέρω εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών, έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία. Για παράδειγμα, το καλο-καίρι του 2003, ένα έντονο κύμα καύ-σωνα χτύπησε ένα μεγάλο τμήμα της δυτικής Eυρώπης. Δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες ανέφεραν περισσότερους από 70.000 επιπλέον θανάτους έναντι του μέσου όρου σε σχέση με μια πενταετία πριν. Σε ό,τι αφορά τους πληθυσμούς στην Eυρωπαϊκή Ένωση, έχει υπολογι-στεί ότι η θνησιμότητα θα αυξάνεται κατά 1% έως 4% για κάθε αύξηση ενός βαθμού της θερμοκρασίας. Στα επεισό-δια καύσωνα οι ηλικιωμένοι άνθρωποι αποτελούν την ομάδα υψηλού κινδύ-νου επειδή η γήρανση εξασθενίζει τη φυσιολογική ικανότητα του σώματος να ρυθμίσει τη θερμοκρασία του. Στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι, σύμφωνα με υπολογισμούς, αναμένονται 86.000 πρόσθετοι θάνατοι τον χρόνο στις χώ-ρες της E.Ε. εάν σημειωθεί μια μέση αύξηση στην παγκόσμια θερμοκρασία 3 βαθμών kελσίου την περίοδο 2071-2100 σε σχέση με την περίοδο 1961-1990. Σημειώνεται δε ότι η αύξηση του

αριθμού των ηλικιωμένων θα αυξήσει το ποσοστό του πληθυσμού που θα βρίσκεται σε κίνδυνο. Πάντως, η άνο-δος της θερμοκρασίας, εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών θα μπορούσε να έχει και μερικά βραχυπρόθεσμα οφέ-λη σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, όπως τη μειωμένη χειμερινή θνησιμότητα. kι αυτό διότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν υψηλότερα ποσοστά θνη-σιμότητας κατά 5% έως 30% τον χειμώ-να σε σχέση με το καλοκαίρι. Πιο ευ-άλωτοι παρουσιάζονται οι πάσχοντας από καρδιαγγειακές παθήσεις επειδή

το κρύο ευνοεί τη δημιουργία θρόμβων στα αίμα.

Σήμα κινδύνου για τις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού

Χώρες που κατοικούνται από ανθρώπους χαμηλού εισοδή-ματος, θα αντιμετωπίσουν τα

σοβαρότερα προβλήματα.oι επιπτώσεις της κλιματικής

αλλαγής θα είναι δυσανάλογα σο-βαρότερες στις ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού. Σε όλο τον πλανήτη στις

πιο ευάλωτες ανήκουν οι ηλικιωμέ-νοι, τα παιδιά και οι άνθρωποι υπό ιατρική παρακολούθηση. Χώρες που κατοικούνται από ανθρώπους χαμη-λού εισοδήματος, περιοχές όπου επι-κρατεί υποσιτισμός, χώρες με κακές υποδομές, θα αντιμετωπίσουν τα σο-βαρότερα προβλήματα προσαρμογής στις κλιματικές αλλαγές και αντιμετώ-πισης των κινδύνων που σχετίζονται με αυτές. tο πόσο ευάλωτη είναι μια ομάδα πληθυσμού σχετίζεται με τον γεωγραφικό χώρο και κατά πόσο στη συγκεκριμένη περιοχή είναι διαδε-

δομένες ασθένειες που σχετίζονται με κλιματικές αλλαγές, αν υπάρχει ανέκαθεν πρόβλημα λειψυδρίας και περιορισμένης δυνατότητας για εξεύ-ρεση τροφής και αν οι πληθυσμοί είναι απομονωμένοι. tέτοιοι πληθυσμοί εί-ναι εκείνοι που κατοικούν σε νησιω-τικά αναπτυσσόμενα κράτη, ορεινές περιοχές, περιοχές με μόνιμη λειψυ-δρία, γιγαντουπόλεις και παράκτιες περιοχές σε αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς επίσης και φτωχοί και άνθρω-ποι απροστάτευτοι από τα τοπικά συ-στήματα υγείας.



Ο διάλογος στην χώρα μας εί-ναι «είδος εν ανεπαρκεία». Δεν παύει όμως να αποτελεί

βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη κοινωνικής δυναμικής σε όλους τους τομείς. Το πολιτικό σύστημα δεν δια-λέγεται. Αρκείται σε παράλληλους και χωρίς προοπτική για τον τόπο μονο-λόγους. Το βάρος για την προώθηση του διαλόγου θα μπορούσε να πάρει στην πλάτη της η Κοινωνία Πολιτών, η οποία και την κοινή ευθύνη των πο-λιτών απέναντι στα προβλήματα είναι σε θέση να εκφράσει, και επίσημο συ-νομιλητή των κοινωνικών συστημά-των μπορεί να αποτελέσει, διότι όλα τα συστήματα, από το πολιτικό μέχρι το οικονομικό, επιδιώκουν την νομιμο-ποίηση τους από τα συλλογικά υποκεί-μενα, τα οποία δραστηριοποιούνται στην κοινωνία. Το θέμα είναι, αυτά τα υποκείμενα να έχουν συνειδητοποιή-σει τον ρόλο που τους αναλογεί και να έχουν αποτινάξει τις κομματικές τους αναφορές και εξαρτήσεις.

Οι νέες παγκόσμιες απειλές μπο-ρούν και πρέπει να αποτελέσουν το πεδίο ανάληψης της ευθύνης και της πρωτοβουλίας από την κοινωνία πο-λιτών για την ανάπτυξη δεσμευτικού διαλόγου τόσο με τα κόμματα όσο και με τα διάφορα κοινωνικά συστήματα, με στόχο την αντιμετώπιση αυτών των νέων απειλών, όπως είναι η υπερθέρ-μανση του πλανήτη με την επακόλου-θη κλιματική αλλαγή και η φτώχια. Οι επιπτώσεις αυτών των απειλών υπερβαίνουν τα όρια της λογικής και τείνουν, χωρίς να χάνουν τη ρεαλι-στική τους αναφορά, να εγγίζουν τον κόσμο της επιστημονικής φαντασίας. Σίγουρα παραμένουν σε ισχύ και οι λεγόμενες παραδοσιακές εστίες αστά-θειας, όπως είναι η εξάπλωση όπλων

μαζικής καταστροφής, οι περιφερει-ακές κρίσεις και οι επονομαζόμενες ασύμμετρες απειλές. Όμως αυτές οι πηγές ανισορροπίας στο παγκόσμιο σκηνικό δεν έχουν ούτε το εύρος και την βαρύτητα ούτε την γενικευμένη επίδραση στην καθημερινότητα της σύγχρονης πραγματικότητας. Επίσης κάτω από την προϋπόθεση ότι η πα-γκόσμια κοινότητα ισορροπεί πολιτικά και οικονομικά, η αντιμετώπιση τους είναι εφικτή, με πολιτικές αποφάσεις στο πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμέ-νων Εθνών. Ιδιαιτέρως οι περιφερει-ακές κρίσεις σε μεγάλο βαθμό είναι απότοκοι της οικονομικής ανισότητας και της φτώχιας. Η φτώχια όμως και η υπερθέρμανση του πλανήτη θέτουν σε κίνδυνο, αν δεν είναι ήδη αργά, τη ζωή πάνω στη γη, ενώ η αντιμετώπιση τους προϋποθέτει τη συμβολή του συνόλου της ανθρωπότητας και όχι μόνο εθνι-κών κυβερνήσεων ή τοπικών κοινω-νών. Οι επιπτώσεις τους αφορούν τον πλανήτη στο σύνολο του.

η ΦτΩΧΙΑ

Ενώ μπήκαμε για τα καλά στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώ-να, συνεχίζουν να ζουν σε κα-

θεστώς απόλυτης φτώχιας 1,2 δις. άν-θρωποι (bundeszentrale für politische bildung). Απόλυτα φτωχός θεωρείται αυτός που διαθέτει λιγότερο από 1 δο-λάριο ημερησίως (σε τοπική αγοραστι-κή δύναμη).

Η απόσταση δε μεταξύ των πλού-σιων και των φτωχών σε ότι αφορά την οικονομική κατάσταση μεγαλώνει. Το 1960 ήταν στο 37πλάσιο, ενώ το 2002 έφτασε το 74πλάσιο. Το έτος 2001 ζούσαν σε καθεστώς πείνας 826 εκατ. άνθρωποι, ενώ 325 εκατ. παιδιά δεν επισκέπτονται το σχολείο και 2 δις. άν-

θρωποι δεν μπορούσαν να έχουν πρό-σβαση ακόμη και σε φθηνά φάρμακα. Η κατάσταση είναι τραγική. Δεν είναι αποδεκτό, σύμφωνα με στοιχεία του 2002 (Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για την Ανάπτυξη, Monterey, Μεξικό), 2,4 δις. άνθρωποι να μην έχουν πρόσβαση σε υποδομές υγιεινής για τις προσωπικές τους ανάγκες και να πεθαίνουν ετησί-ως πάνω από 11 εκατ. παιδιά κάτω των πέντε ετών για αδιευκρίνιστους λόγους ή να τυφλώνονται 500.00 άτομα λόγω έλλειψης βιταμίνης Α.

Από την άλλη πλευρά δε στον ανε-πτυγμένο κόσμο οι άνθρωποι ζουν 30 χρόνια περισσότερο από τους κατοί-κους της Μαύρης Αφρικής. Η ανα-πτυξιακή βοήθεια των ανεπτυγμένων βιομηχανικών χωρών εδώ και χρόνια μειώνεται. Το 2001 στις χώρες του ΟΟΣΑ το ποσοστό της αναπτυξιακής βοήθειας σε σχέση με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν τους μειώθηκε στο 0,2 %, απομακρυνόμενο από το διεθνή στόχο του 0,7 %. Επίσης διαπιστώνεται, ότι η όποια αναπτυξιακή βοήθεια δεν πηγαίνει εκεί που την έχουν πραγμα-τικά ανάγκη.

Τη 10ετία του 1990 στην Αφρι-κή κατευθύνθηκε μόνο το 1,5 % των επενδύσεων. Το επενδυτικό κεφά-λαιο έχει κερδοσκοπικά κριτήρια και όχι τις ανάγκες της ανθρωπότητας. Ίσως έχουν ενδιαφέρον τα ακόλουθα στοιχεία. Το Ακαθάριστο κατά κεφα-λήν Εγχώριο Προϊόν στις χώρες του ΟΟΣΑ στις αρχές του 21ου αιώνα είναι περίπου 21.000 δολάρια. Οι αναπτυσ-σόμενες χώρες προσεγγίζουν μόνο το 6% αυτής της τιμής, και οι πολύ φτωχές μόνο το 1 %.

Όταν στο Λουξεμβούργο το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι 42.000 δολ., στην Αιθιοπία είναι μόνο 100 δολ.

Κοινωνία πολιτών και νέες απειλέςΤου Χρίστου Σ. Αλεξόπουλου



Όταν στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερι-κής είναι 31.910 δολ., στη Νιγηρία δεν ξεπερνά τα 190 δολ.

Στο φτωχό Νότο το πρόβλημα της υπερχρέωσης είναι πολύ οξύ, διότι πρόκειται για κοινωνίες και όχι για επιχειρήσεις. Οι δε επιπτώσεις εγγί-ζουν και τις πλούσιες χώρες του Βορ-ρά. Ήδη παρατηρούνται φαινόμενα παράνομης μετανάστευσης, εμπορίου ναρκωτικών και όπλων, επιδημιών και καταστροφής του οικοσυστήματος. Η απόγνωση του Νότου εξάγεται πλέον και στο μέλλον θα ενταθεί ακόμη πε-ρισσότερο, εάν δεν αντιμετωπισθούν τα προβλήματα. Βεβαίως υπάρχουν βάσιμες υποψίες, ότι ίσως είναι αργά. Η σχέση χρεών με Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) είναι σε πολλές υπερ-χρεωμένες χώρες του φτωχού Νότου τόσο άσχημη, ώστε δεν μπορούμε να μιλάμε για προοπτική ανάπτυξης. Ιδι-αιτέρως στην Αφρική τα χρέη αποτε-λούν το 123 % του ΑΕΠ, στην Λατινική Αμερική το 42 % και στην Ασία το 28 %. Αυτή η ζοφερή κατάσταση επιτείνεται ακόμη περισσότερο, εάν λάβουμε υπό-ψη μας, ότι ισχύει σε διεθνές επίπεδο πολύ πιο έντονα το «όπου φτωχός και η μοίρα του». Συγκεκριμένα, ενώ για τις Η.Π.Α. με έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο 300 δις. δολάρια είναι εύκο-λος ο δανεισμός με χαμηλό τόκο, για λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες ο δανει-σμός είναι και δύσκολος και με τόκους πολύ υψηλότερους. Θα μπορούσε να ισχυρισθεί κάποιος βασίμως σε κατα-στροφικό βαθμό.

Η παγκόσμια κοινωνία χαρακτηρί-ζεται από αυξανόμενες και διευρυνό-μενες ανισότητες. Η παγκοσμιοποίηση αποδυναμώνει τον κοινωνικό ιστό και τους μηχανισμούς συνοχής σε όλες τις κοινωνίες, ενώ δημιουργεί προβλήμα-τα, για τα οποία πρέπει να δοθούν πολι-τικές λύσεις, ώστε να καταπολεμηθούν προληπτικά διεθνείς αστάθειες, κρίσεις νομιμοποίησης παγκοσμίων παικτών, καθώς και κρίσεις πλούσιων και φτω-

χών περιοχών του πλανήτη. Μέχρι τώρα όμως το πολιτικό σύστημα σε πα-γκόσμιο επίπεδο δεν έχει ανταποκριθεί στο ρόλο του. Οι διεθνείς οργανισμοί αντί να δημιουργούν λειτουργικές για όλους ισορροπίες, έρχονται συνή-θως να νομιμοποιήσουν δεδομένα, τα οποία έχουν επιβληθεί από ισχυρούς γεωπολιτικούς παίκτες, χάνοντας την προοπτική και παραβλέποντας τις αρ-νητικές και επικίνδυνες για το μέλλον παρενέργειες των επιλογών τους.

Η ΥΠΕΡΘΕΡΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ

Αυτήν την προοπτική δυστυ-χώς δε λαμβάνει υπόψη της η ανθρωπότητα, κυρίως το

πλούσιο τμήμα της, στο χώρο του πε-ριβάλλοντος και των φυσικών συνθη-κών, οι οποίες αποτελούν τις βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη της και την κυριαρχία της στη γη. Η υπερθέρ-μανση του πλανήτη και η κατ’ επέκτα-ση κλιματική αλλαγή απειλεί να φέρει την καταστροφή.

Ο Jim hansen, Διευθυντής του Ιν-στιτούτου για Διαστημικές Σπουδές Goddard της Ν.Α.S.a., επισημαίνει, «ότι θα έχουμε υπερβεί το κρίσιμο όριο, εάν η θερμοκρασία αυξηθεί έστω και ένα βαθμό Κελσίου. Μετά από αυτό θα δούμε αλλαγές, οι οποίες θα μεταμορ-

φώνουν τη γη σε άλλο πλανήτη από αυτόν που γνωρίζουμε».

Στη Σιβηρία και τη Βόρεια Αμερική για πολλά χιλιόμετρα προς το βάθος της γης το έδαφος είναι παγωμένο. Αυτή η μαγευτική ομορφιά κινδυνεύει από τις νέες θερμοκρασίες που προα-ναγγέλλονται. Οι ειδικοί φοβούνται, ότι θα μπορούσε να ξεπαγώσει το έδαφος κατά 90 % τον αιώνα που δια-νύουμε, οπότε εκατοντάδες χιλιόμετρα προς βορρά θα μετατεθούν τα όρια

των πάγων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι, ότι στο παγωμένο έδαφος είναι εγκλωβισμένη μια βόμβα.

Υπολογίζεται, ότι 400 δις. τόνοι μεθανίου έχουν παγιδευθεί στην πα-γωμένη επιφάνεια του εδάφους της Αρκτικής. Αυτό το αέριο είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από το διοξείδιο του άνθρακα σε ό,τι αφορά το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Στη συνέχεια θα μπορούσε να γί-νει πραγματικότητα το σενάριο του τρόμου με το λιώσιμο των πάγων της Γροιλανδίας. Έως και τρία χιλιόμετρα πάχος και πέντε φορές μεγαλύτεροι από τη Γερμανία είναι σε έκταση οι πά-γοι. Η τήξη ήδη άρχισε. «Η παγωμένη επιφάνεια της Γροιλανδίας λιώνει με μια ταχύτητα 235 κυβικών χιλιομέτρων



ετησίως, ενώ διαπιστώθηκαν ενδείξεις αστάθειας στους πάγους της Ανταρκτι-κής», επισημαίνει ο Αυστραλός ζωολό-γος και παλαιοντολόγος tim Flannery, συγγραφέας του βιβλίου «Εμείς οι κα-τασκευαστές του καιρού». Αυτές οι δύο ποσότητες πάγου έχουν αρκετό παγω-μένο νερό, ώστε σε περίπτωση τήξης να προκαλέσουν άνοδο της θαλάσσιας επιφάνειας έως και 12 μέτρα.

Μέχρι το τέλος του αιώνα οι επι-στήμονες υπολογίζουν, ότι θα έχουμε άνοδο της επιφάνειας της θάλασσας κατά 10 – 90 εκατοστά.

Σε όλο τον κόσμο 75 εκατ. άνθρω-ποι απειλούνται από πλημμυρικά φαι-νόμενα στις ακτές, τα οποία προκα-λούνται από την ένταση του ανέμου. Με μια άνοδο της θαλάσσιας επιφάνει-ας κατά 40 εκατοστά ο αριθμός αυτός θα φτάσει τα 200 εκατομμύρια, γράφει σε έκθεση της η «Επιτροπή για τις πα-γκόσμιες περιβαλλοντικές αλλαγές» της Γερμανικής Κυβέρνησης με τίτλο «Το μέλλον των θαλασσών: Πολύ ζε-στό, πολύ υψηλό, πολύ πικρό».

Επίσης στο πλαίσιο της κλιματι-κής αλλαγής θα έχουμε περισσότερες βροχές στις υψηλότερες περιοχές, ενώ ταυτοχρόνως θα μειώνονται στις έτσι κι αλλιώς ξηρές περιοχές της γης, σύμφωνα με ερευνητές. Ο Βρετανός οικολόγος Norman Myers υπολογίζει ότι θα δημιουργηθούν 200 εκατ. κλι-ματικοί μετανάστες, διότι από αυτά τα φαινόμενα θα πληγούν κυρίως οι αναπτυσσόμενες χώρες.

Σύμφωνα με μελέτη του Παγκόσμι-ου Οργανισμού Υγείας (W.h.o.) ήδη σήμερα χάνουν τη ζωή τους περισσό-τεροι από 150.000 άνθρωποι ετησίως λόγω της κλιματικής αλλαγής, διότι αναπτύσσονται επιδημικά φαινόμε-να και ασθένειες, όπως μαλάρια. Ο Nicolas Stern, πρώην Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, υπολογίζει αύξηση των θυμάτων (40 έως 60 εκατ. άνθρωποι) μόνο στην Αφρική με μία αύξηση της θερμοκρασίας της γης

κατά 2 βαθμούς Κελσίου.Τέλος ο Nicolas Stern απαρίθμησε

ανάγλυφα τις επιπτώσεις των κλιμα-τικών αλλαγών: καταστροφή καλλι-εργήσιμων εκτάσεων με τις ανάλογες οικονομικές προεκτάσεις, άνοδος της στάθμης της θάλασσας με τις αντίστοι-χες επιπτώσεις στις ακτές, εξαφάνιση ζώων και φυτών.

Ο Stern κάνει μάλιστα μια ανάλυση κόστους – οφέλους και καταλήγει, ότι επενδύσεις ύψους 1 % της παγκόσμιας οικονομικής δυναμικότητας ετησίως επαρκούν για να αποφευχθεί το χειρό-τερο. Οι επενδύσεις για την προστασία του κλίματος κατ’ αυτόν είναι ένα γι-γαντιαίο πρόγραμμα επιχορηγήσεων και πρέπει να αρχίσουν άμεσα. «Οι αγορές για τεχνολογία που προστα-τεύει το κλίμα μπορεί το 2050 να φτά-νουν τα 550 δις. δολάρια», επισημαίνει ο Ν.Stern, ο οποίος ταυτοχρόνως προ-τείνει να μην τεθούν πολύ φιλόδοξοι στόχοι σε σχέση με τον περιορισμό της εκπομπής διοξειδίου του άνθρα-κα. Προοπτικά επαρκεί εάν η σημερι-νή περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε 380 ppm δεν ξεπεράσει τα 550 ppm. Αυτό σύμφωνα με τον Stern θα κο-στίσει στην ανθρωπότητα το 1 % της οικονομικής της δυναμικότητας, όπως προαναφέρθηκε, διότι αυτό μπορεί να το αντέξει η παγκόσμια οικονομία. Σε αυτή την περίπτωση θα αποφευχθεί η άνοδος της θερμοκρασίας κατά 5 ή και περισσότερους βαθμούς. Βεβαίως δεν θα αποφύγουμε μια άνοδο γύρω στους 2 – 3 βαθμούς. Εάν θελήσουμε να απο-φύγουμε και αυτό, τότε το κόστος θα εκραγεί. Ήδη ο περιορισμός της περι-εκτικότητας της ατμόσφαιρας με διο-ξείδιο του άνθρακα στα 550 ppm δεν θα είναι εύκολος. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί, εάν η εκπομπή αερίων μέχρι το 2050 μειωνόταν κατά 25 %, όταν η οικονομική ανάπτυξη του πλα-νήτη υπερδιπλασιάζεται. Πρέπει να καταβληθούν τεράστιες προσπάθειες για αυτό τον περιορισμό. Σύμφωνα με

τον N. Stern ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί, εάν η ανθρωπότητα μειώ-σει τις ενεργειακές της ανάγκες στο 1/4, συγκριτικά με τους ρυθμούς της πλήρους ανάπτυξης. Με άλλα λόγια, ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει να συνηθίσει στην ιδέα της παραίτησης από την πληθώρα υλικών αγαθών, πε-ριττών της πιο πολλές φορές, που όμως αποτελούν την καθημερινότητα της εποχής. Επίσης ο ανεπτυγμένος Βορ-ράς θα πρέπει να αντισταθμίσει την εκμετάλλευση επί δεκαετίες του φτω-χού Νότου με ανάληψη του κόστους, που προκύπτει για τις αναπτυσσόμε-νες χώρες από την κλιματική αλλαγή. Μια μικρή αρχή έγινε στην Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα του Ο.Η.Ε. στο Μπαλί με τη συμφωνία που επετεύχθη στο επίπεδο των διαπραγματευτών για τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Τα-μείου, το οποίο θα βοηθήσει τις ανα-πτυσσόμενες χώρες να αντεπεξέλθουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη και τις επιπτώσεις της. Απεφασίσθη να δι-ατεθούν 500 εκατ. δολάρια στο ταμείο μέχρι το 2012. Μια μικρή λεπτομέρεια μόνο. Για να μπορούν να αντιμετωπί-σουν οι φτωχές χώρες τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών πρέπει να διατίθενται 50 δις. δολάρια ετησίως. Η kate roworth στην τοποθέτηση της στη διάσκεψη του Μπαλί επισημαίνει, ότι «μόνο για την αντιμετώπιση των πρώτων αναγκαίων προσαρμογών λόγω των κλιματικών αλλαγών οι ανα-πτυσσόμενες χώρες χρειάζονται του-λάχιστον 2 δις. δολάρια και οι πλούσιες χώρες μέχρι τώρα θέτουν στη διάθεση τους 67 εκατ. δολάρια, όσα δηλαδή δα-πανούν οι αμερικανοί σε ένα μήνα για τα αντηλιακά τους».

Αυτό το θέατρο του παραλόγου ολοκληρώνεται με την απαράδεκτη και επικίνδυνη για την ανθρωπότητα στάση της αμερικανικής αντιπροσω-πείας στην Παγκόσμια Διάσκεψη για τις Κλιματικές Αλλαγές του Ο.Η.Ε. στο Μπαλί, η οποία ουσιαστικά με την



άρνηση της να δεσμευθεί σε δραστική μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπί-ου από 25 έως 40 % έως το 2020 (σε σχέση με το επίπεδο του 1990),αν και είναι η πιο ρυπαίνουσα χώρα της γης, απειλεί τον πλανήτη με καταστροφή. Με αυτή τη στάση οι Η.Π.Α. επιβεβαι-ώνουν με τον καλύτερο τρόπο την επι-σήμανση το άλλοτε γερμανού καγκε-λάριου helmut Schmidt στην ομιλία του στο Πανεπιστήμιο του tübingen (12.05.2007) για το «Παγκόσμιο Ήθος» ότι «η Αμερική στην εξωτερική πολιτι-κή χαρακτηρίζεται από ιερό εγωισμό, ο οποίος δεν συμβάλλει στην παγκόσμια ειρήνη».

Με βάση αυτά τα δεδομένα δεν αρ-κεί η ανάληψη ευθύνης μόνο από τον Ο.Η.Ε. και ορισμένες εθνικές κυβερ-νήσεις. Οι νέες απειλές υπερβαίνουν κατά πολύ τις δυνατότητες τους. Η παγκόσμια κοινωνία πρέπει να δρα-στηριοποιηθεί με αποφασιστικότητα και μάλιστα άμεσα.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΕ ΔΡΑΣΗ

Ο βασικός μοχλός για την ενερ-γοποίηση της παγκόσμιας κοινωνίας δεν μπορεί παρά

να είναι η κοινωνία πολιτών, η οποία και το δημόσιο συμφέρον μπορεί να εκφράσει και κοινωνικό έλεγχο στο πολιτικό σύστημα είναι σε θέση να κάνει. Και τα δύο βέβαια προϋποθέ-τουν, ότι είναι ένα σύνολο αυτόνομων δομών, οι οποίες λειτουργούν ως συλ-λογικά υποκείμενα και δεν αποτελούν κομματικές προεκτάσεις. Εάν η προ-ϋπόθεση αυτή δεν πληρούται, τότε η κοινωνία πολιτών δεν δύναται να ενεργεί ως συνομιλητής ισότιμος με ο πολιτικό σύστημα και μετατρέπεται σε εργαλείο του. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει πρόβλημα δημοκρατίας και ανάπτυξης κοινωνικής δυναμικής. Και αυτή πρέπει να είναι, σε ό,τι αφορά το ρόλο της κοινωνίας πολιτών, ο στόχος, εάν το κοινωνικό σύνολο επιθυμεί την άσκηση πίεσης σε κυβερνήσεις και

κόμματα να αντιμετωπίσουν τις νέες απειλές με προοπτική και γνώμονα τον ανθρωπισμό και τη βιώσιμη ανά-πτυξη σε όλο τον πλανήτη.

Οι επιπτώσεις της φτώχιας και της υπερθέρμανσης του πλανήτη αφορούν στο σύνολο της ανθρωπότητας. Ακό-μη και αν οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ινδία και άλλες ανεπτυγμένες χώρες ρυπαίνουν το περιβάλλον, το αποτέλεσμα θα το νιώσουν σε κάθε σημείο της γης. Η φτώχια που μαστίζει το φτωχό Νότο θα προκαλέσει και στις ανεπτυγμένες κοι-νωνίες του πλούσιου Βορρά προβλή-ματα συνοχής, διότι θα έχουμε μαζικά κύματα μετακίνησης πληθυσμών. Και αυτό ισχύει όχι μόνο λόγω της φτώ-χιας. Ήδη αναφέρθηκε ότι θα έχουμε περιβαλλοντικούς μετανάστες, διότι η κλιματική αλλαγή πλήττει κυρίως τις φτωχές χώρες.

Η Κοινωνία Πολιτών έχει διττό ρόλο. Από το ένα μέρος πρέπει να εκλαϊκεύσει τη γνώση σχετικά με τις αναμενόμενες επιπτώσεις της υπερθέρ-μανσης όχι μόνο περιβαλλοντικά αλλά και οικονομικά και ακολούθως να ευ-αισθητοποιήσει τις τοπικές κοινωνίες. Αυτός ο ρόλος είναι πολύ σημαντικός, ώστε να διατηρηθεί η κοινωνική συνο-χή και να μην αναπτυχθούν φαινόμενα ρατσισμού και κλίμα αντιπαράθεσης με άλλες εθνότητες. Από το άλλο μέρος η Κοινωνία Πολιτών οφείλει με αποφασι-στικότητα να θέσει το πολιτικό σύστη-μα προ των δικών του ευθυνών για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων τόσο στο εσωτερικό, όσο και για την οφειλόμενη αναπτυξιακή βοήθεια στις αναπτυσσό-μενες χώρες, ώστε και να μπορούν οι άνθρωποι να ζήσουν στον τόπο τους και τις επιπτώσεις της υπερθέρμαν-σης να αντιμετωπίσουν. Σε τελευταία ανάλυση ο πλούσιος Βορράς έχει τις συντριπτικά μεγαλύτερες ευθύνες για τις ανισορροπίες στο οικοσύστημα και τις οικονομικές ανισότητες. Επιτέλους πρέπει να σταματήσει η εκμετάλλευση των χωρών του Τρίτου Κόσμου με τη

ληστρική οικειοποίηση των πρώτων υλών, που χρειάζεται ο Βορράς για την οικονομική του ανάπτυξη και να τε-θούν όρια σε ό,τι αφορά την κοινωνία της αφθονίας. Η λογική της παραίτη-σης από περιττά υλικά αγαθά πρέπει να αρχίσει πλέον να καλλιεργείται στις ανεπτυγμένες κοινωνίες.

Εκείνο όμως που πρέπει να προσέ-ξει ιδιαιτέρως η Κοινωνία Πολιτών σε αυτήν την προσπάθεια είναι να μην εκ-φυλισθεί ο ρόλος της σε άλλοθι για την αναπαραγωγή μοντέλων, τα οποία την μετατρέπουν σε μακρύ χέρι του ισχύο-ντος σε διεθνές επίπεδο συσχετισμού δύναμης για την παγίωση γεωπολιτι-κών ισορροπιών. Συγκεκριμένα έχου-με το παράδειγμα της αξιοποίησης της Κοινωνίας Πολιτών στο πλαίσιο της προσπάθειας διαμόρφωσης ενός Δικτυακού Συστήματος Ασφάλειας σε παγκόσμιο επίπεδο (43ο Συνέδριο για την Πολιτική Ασφάλεια, Μόνα-χο, 9-11/2/2007). Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η δικτυακή ασφάλεια σημαίνει σύνδεση των στρατιωτικών μέτρων της Ατλαντικής Συμμαχίας με πολιτικού χαρακτήρα παρεμβάσεις, οι οποίες υπερβαίνουν τα όρια των πο-λιτικών-διπλωματικών ενεργειών και επεκτείνονται σε δράσεις οικονομικές, αναπτυξιακής βοήθειας και ολοκλη-ρώνονται με τη συμμετοχή της Κοινω-νίας Πολιτών για την προώθηση του. Με αυτό τον τρόπο γίνεται εξάρτημα του μηχανισμού διαμόρφωσης και παγίωσης γεωπολιτικών ισορροπιών. Μια τέτοια προοπτική βέβαια δεν είναι αποδεκτή. Η Κοινωνία Πολιτών μπο-ρεί και πρέπει να εγγυάται την αυτό-νομη ενεργοποίηση της, στο πλαίσιο του ρόλου που της αναλογεί για την αντιμετώπιση των νέων γενικευμένης εμβέλειας απειλών. Έχει πολύ μεγάλη πολιτική δύναμη στα χέρια και τη δυ-νατότητα εάν συγκροτηθεί με δικτυ-ακή μορφή σε παγκόσμιο επίπεδο, να επιβάλει αποφάσεις και πρακτικές στο διεθνές πολιτικό πεδίο.

Ε υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ η Ι ς τ Ο Ρ Ι Α36


Η Ευρώπη στη δεκαετία του 1950

η περίοδος από το 1945 μέχρι το 1950 έπαιξε αποφασιστι-κό ρόλο στον καθορισμό της

πορείας των μετέπειτα εξελίξεων. Σε αυτά τα πρώιμα χρόνια της διαμόρ-φωσης, τα κίνητρα για τη δημιουργία οργανισμών - οικονομικά, στρατιωτι-κής ασφάλειας, πολιτικά – ήταν αλλη-λένδετα. Παρά το γεγονός ότι το θέμα της ενοποίησης υπήρχε πάντα ως ένα βαθμό, οι πραγματικές ανάγκες της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης ήταν περισσότερο σημαντικές. Είχε ωρι-μάσει πλέον η ιδέα ότι τα συμμαχικά κράτη δεν θα έπρεπε να επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος, όταν οι ιδι-αίτερα επαχθείς όροι που επέβαλαν στην ηττημένη Γερμανία συνετέλεσαν στον περιορισμό της οικονομικής της ανάπτυξης, στην ώθηση οικονομικής και πολιτικής εσωστρέφειας και στην ενίσχυση αντιδημοκρατικών τάσεων που κατέληξαν στην κυριαρχία του να-ζισμού (henig, 2002, σελ.29/Λάβδας, 2002, σελ. 57).

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 είχε γίνει πλέον σαφές ότι το ενο-ποιητικό εγχείρημα απαιτούσε ένα νέο μηχανισμό δράσης για την προώθηση του, ο οποίος θα αντιμετώπιζε συγχρό-

νως και το πρόβλημα της επανένταξης της Γερμανίας στην Ευρώπη. Ήδη από το 1948 έως το 1950 συντάχθηκαν δέκα σχέδια οικονομικής οργάνωσης της Ευρώπης, τα οποία προέβλεπαν μία μορφή θεσμοθετημένης συνεργασίας μεταξύ βασικών βιομηχανικών κλάδων των ευρωπαϊκών χωρών και κατέτειναν στην υπέρβαση του γαλλογερμανικού ανταγωνισμού (Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.49-50). Ήταν ζήτημα πλέον επιβί-ωσης για τα κράτη της Ευρώπης˙ αν ήθελαν να αποκτήσουν ξανά δύναμη και να συναγωνιστούν τις ΗΠΑ έπρεπε να προβούν σε αμοιβαίες υποχωρήσεις αφήνοντας στην άκρη την κυριαρχία των όπλων.

Το «γερμανικό ζήτημα» βασάνιζε ακόμα την Ευρώπη καθώς οι τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες της Γερμα-νίας στη βαριά βιομηχανία και κυρίως στους τομείς του άνθρακα, του σιδήρου και του χάλυβα ήταν πολύ σημαντικοί για την ανάπτυξη βαριάς βιομηχανίας˙ είχαν όμως και ένα επιπρόσθετο χαρα-κτηριστικό: ήταν τομείς κλειδιά και για την ανάπτυξη πολεμικής βιομηχανίας. Οι λύσεις που είχαν προταθεί φαινό-ταν αδιέξοδες καθώς, είτε έρχονταν σε αντίθεση με τη γενικότερη πολιτι-κή προσέγγιση ενσωμάτωσης της Γερ-μανίας, είτε επηρέαζαν αρνητικά τη γενικότερη οικονομική ανάπτυξη στη Γερμανία και στην Ευρώπη (Λάβδας, 2002, σελ.59).

Το Μάιο του 1950, ο Γάλλος Υπουρ-γός Εξωτερικών Σουμάν πρότεινε μια λύση, που έμεινε στην ιστορία ως Σχέ-διο Σουμάν. Πρωτεργάτης αυτού του

σχεδίου ήταν ο Ζαν Μοννέ, οι ιδέες και το έργο του οποίου υπήρξαν πραγμα-τικά θεμελιώδη στην εξέλιξη της ευρω-παϊκής πολιτικής. Σε μια εποχή που ο ψυχρός πόλεμος είχε φτάσει στο από-γειό του, ο Μοννέ πρότεινε την ενιαία διαχείριση των ευρωπαϊκών αποθε-μάτων άνθρακα και χάλυβα από έναν υπερεθνικό οργανισμό. Είχε στο νου του την προσέγγιση των ευρωπαϊκών λαών και την προετοιμασία των μελλο-ντικών «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευ-ρώπης». Γνώριζε ωστόσο τις τεράστιες δυσκολίες ενός τέτοιου εγχειρήματος και πίστευε πως πρωταρχική προϋ-πόθεση για τη σταδιακή συγκρότηση της Ευρώπης ήταν η δημιουργία μιας έμπρακτης αλληλεγγύης. Σκοπός των προτάσεων του Μοννέ ήταν να αποτε-λέσουν το πρώτο βήμα του οράματος μιας ενωμένης Ευρώπης, με επίκεντρο τη γαλλογερμανική συμφιλίωση. Απο-τελούσε επιτακτική ανάγκη η προ-σέγγιση Γαλλίας και Γερμανίας μέσω ενός κοινού σχεδίου που επέτρεπε στις οικονομίες τους να επωφεληθούν αμοιβαία από την παραπληρωματική τους σχέση. Τα πλούσια κοιτάσμα-τα της Γερμανίας σε κάρβουνο ήταν αναγκαία για τη Γαλλία για κάψιμο στις υψικαμίνους και σε αντάλλαγμα θα μπορούσε να προμηθεύει στη Γερ-μανία σεβαστές ποσότητες σιδηρομε-ταλλεύματος (Λάβδας, 2002, σελ.59/berstein-Milza, 1997, σελ.188-189/Nugent, 2002, σελ.77).

Η ιδέα μιας οικονομικής συνερ-γασίας σε τομείς της παραγωγής δεν ήταν πρωτότυπη. Η πρωτοτυπία έγκει-

Θεμέλιο της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης η συνεργασία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και της Γαλλίας

κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960Της Χαρούλας Μούργου*

* Το άρθρο αυτό βασίζεται σε με-λέτη της συγγραφέως που έγινε στο πλαίσιο του Τμήματος Ευρωπαϊκού Πολιτισμού του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου

Ε υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ η Ι ς τ Ο Ρ Ι Α 37


ται στο θεσμικό της περίβλημα, στη θέ-σπιση μιας Ανώτατης Αρχής με υπερε-θνικό χαρακτήρα, το οποίο της έδινε ευρύτατη πολιτική διάσταση. Τα μέλη αυτού του οργάνου δεν θα εξαρτώνταν από τις εθνικές κυβερνήσεις, θα ήταν άμεσα εκτελεστές στα κράτη μέλη, υποκείμενες όμως στον έλεγχο ενός δικαιοδοτικού οργάνου. Ο έλεγχος του άνθρακα και χάλυβα, προϊόντων απαραίτητων για τους πολεμικούς εξοπλισμούς, από μία γαλλογερμανι-κή αρχή αποσκοπούσε στο να κάνει αδύνατη μια νέα σύγκρουση μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας αλλά και στο να θέσει τις βάσεις για τη δημιουργία μίας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας. Η διακήρυ-ξη του Σουμάν λοιπόν μπορεί να θε-ωρηθεί ότι σηματοδοτεί χρονολογικά την αρχή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ιδιαίτερη σημασία έχουν δύο σημεία της διακήρυξης. Πρώτον, το κλειδί της ευρωπαϊκής ένωσης θεωρείται η γαλλογερμανική σχέση και δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς πως η πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης πε-ριστράφηκε γύρω από την πορεία αυ-τής της σχέσης. Δεύτερον, η απόρριψη ενός ενιαίου συνταγματικού πλαισίου από τον Σουμάν, θα γινόταν σήμα κα-τατεθέν αυτού που έγινε γνωστός ως λειτουργισμός (Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.51/henig, 2002, σελ.32).

Η Συνθήκη της ΕΚΑΧ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα) υπο-γράφθηκε τον Απρίλιο του 1951 στο Παρίσι. Έξι κράτη ήταν τα ιδρυτικά μέλη: Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο. Η πολιτική συγγένεια των δυτικοευρω-παϊκών χωρών και συχνά η προσωπική φιλία των πρωταγωνιστών της κίνησης συντέλεσε στη γρήγορη υλοποίηση του Σχεδίου Σουμάν με την υπογραφή της Συνθήκης της ΕΚΑΧ. Η γαλλική κυβέρνηση μάλλον επιθυμούσε πραγ-ματικά και τη συμμετοχή της Βρετανί-ας τουλάχιστον ως μεσολαβητή στην προσέγγιση της Γερμανίας. Η άρνηση

της Βρετανίας για ένταξη στην ΕΚΑΧ ώθησε τη Γαλλία να πάρει περισσότε-ρες πρωτοβουλίες για την αντιμετώ-πιση των δυσκολιών στις σχέσεις της με τη Γερμανία (henig, 2002, σελ.33/Λάβδας, 2002, σελ.60/berstein-Milza, 1997, σελ. 189).

Από οικονομική σκοπιά, η ίδρυση της ΕΚΑΧ διευκόλυνε την αύξηση της παραγωγής και των ευρωπαϊκών εμπορικών ανταλλαγών. Από πολιτι-κή σκοπιά συντέλεσε στην επιτάχυνση της γαλλογερμανικής συμφιλίωσης η οποία αποτέλεσε τον άξονα του μελ-λοντικού ευρωπαϊκού πολιτικού πλαι-σίου. Για να συγκροτηθεί όμως μια δυ-νατή Ευρώπη έπρεπε να είναι σε θέση να εξασφαλίσει το αμυντικό σύστημά της και να μην εξαρτάται σε τόσο με-γάλο ποσοστό από τις ΗΠΑ. Την πε-ρίοδο 1950-52, μια σειρά εξωτερικών παραγόντων καθόρισε την διαδικασία ολοκλήρωσης. Η έκρηξη του κορεα-τικού πολέμου λίγες εβδομάδες μετά τη διακήρυξη Σουμάν, και ο συνακό-λουθος φόβος μιας εισβολής του σοβι-ετικού στρατού στη Δυτική Γερμανία, επανέφερε στο πολιτικό προσκήνιο το πρόβλημα επανεξοπλισμού της Γερμα-νίας, τον οποίο υποστήριζαν οι ΗΠΑ και απέκρουαν η Γαλλία και οι περισ-σότερες ευρωπαϊκές χώρες (berstein-Milza, 1997, σελ.190/Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.55).

Για την αποφυγή μιας ενδεχόμε-νης αναβίωσης του γερμανικού μιλι-ταρισμού, το Συμβούλιο της Ευρώπης εκδίδει τον Αύγουστο του 1950 ένα ψήφισμα που είχε την υποστήριξη του Τσώρτσιλ και ζητούσε τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού στρατού ο οποίος θα υπαγόταν στον κατάλληλο δημοκρατικό έλεγχο και θα ενεργούσε σε πλήρη συνεργασία με τις ΗΠΑ. Τον Οκτώβριο του 1950, ο Γάλλος πρωθυ-πουργός Πλεβέν πρότεινε το Σχέδιο της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινό-τητας (ΕΑΚ), το οποίο προέβλεπε τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊ-κού στρατού, συγκροτούμενου από δυνάμεις των κρατών μελών. Παρά τις έντονες αντιδράσεις στη Γαλλία, υπογράφτηκε τον Μάιο του 1952 η Συνθήκη της ΕΑΚ (berstein-Milza, 1997, σελ.190/Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.56).

Οι πολιτικές αντιδράσεις κατά της ΕΑΚ αυξανόταν διαρκώς, κυρίως στη Γαλλία. Η δεξιά εθνικιστική κυβέρ-νηση του Γάλλου ντε Γκωλ εξέφραζε έντονη αντίθεση για τη συμμετοχή της Γαλλίας σε έναν ευρωπαϊκό στρατό και ανησυχία για το γεγονός ότι η ισχυρό-τερη ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη, η Βρετανία, δεν θα συμμετείχε σε αυτή την πρωτοβουλία. Αντιλαμβάνεται κα-νείς πως η ιστορική επιρροή της Βρε-τανία στην πολιτική της Γαλλίας απέ-



ναντι στη Γερμανία δεν είχε εκλείψει ακόμα τελείως. Σε συνδυασμό και με το γεγονός της λήξης του πολέμου της Κορέας και του θανάτου του Στάλιν, το εγχείρημα της αμυντικής συσσω-μάτωσης οδηγήθηκε στην αποτυχία. Αυτή η αποτυχία της ΕΑΚ απέδειξε πως η Ευρώπη δεν ήταν έτοιμη ακόμα για ομοσπονδιακές προσεγγίσεις σε πολιτικά ευαίσθητους τομείς. Υιοθε-τήθηκε λοιπόν μια εναλλακτική και πολύ λιγότερο απαιτητική προσέγγιση για τη συμβολή της Δυτικής Γερμανίας στην άμυνα της Δύσης. Τον Οκτώβριο του 1954, οι Συμφωνίες του Παρισιού προέβλεπαν τον επανεξοπλισμό της Ομοσπονδιακής Γερμανίας και την ένταξη της στο ΝΑΤΟ, με την απαγό-ρευση όμως κατοχής ατομικών, βακτη-ριολογικών και χημικών όπλων για τον καθησυχασμό της κοινής γνώμης στην Ευρώπη (henig, 2002, σελ.35/Nugent, 2003, σελ.82-83/Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.58, 60).

Η αποτυχία της δημιουργίας της ΕΑΚ αποτέλεσε ήττα της ευρωπαϊ-κής ιδέας που φάνηκε να οδηγεί στην υποχώρηση της υλοποίησης της. Υπο-δήλωνε επίσης ότι τα έξι κράτη-μέλη της ΕΚΑΧ δε μπορούσαν να προχω-ρήσουν μόνα τους στην επίλυση των πολιτικών δυσκολιών της Ευρώπης. Έπρεπε λοιπόν να βρεθεί μια διαφο-ρετική προσέγγιση για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχει-ρήματος που θα παρέκαμπτε τα πεδία της εξωτερικής πολιτικής και της άμυ-νας που ήταν ναρκοθετημένα από την εθνική κυριαρχία. Ύστερα από εκτενείς και έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των έξι κυβερνήσεων, υπογράφτηκε το 1957 το ιδρυτικό σύμφωνο της Ευρω-παϊκής Οικονομικής Κοινότητας(ΕΟΚ) και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατο-μικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ) (Χρι-στοδουλίδης, 2004, σελ.61, 64 / henig, 2002, σελ.36 /Nugent, 2003, σελ. 84).

Αποφασιστικό ρόλο στην ίδρυση των δύο αυτών κοινοτήτων έπαιξαν

κάποιοι εξωτερικοί παράγοντες. Λίγο παλαιότερα η ένταση μεταξύ Ανατο-λής και Δύσης κατά τον πόλεμο της Κορέας διευκόλυνε την ίδρυση της ΕΚΑΧ και τη σύναψη της ιδρυτικής συνθήκης της ΕΑΚ, ενώ ο θάνατος του Στάλιν συνέβαλε στο να ματαιωθεί η επικύρωση της τελευταίας. Η επιστρο-φή του ψυχρού πολέμου το 1956 και σε συνδυασμό με την επιδείνωση της δι-εθνούς συγκυρίας λόγω της εισβολής του σοβιετικού στρατού στην Ουγγα-ρία και της κρίσης στο Σουέζ, κατέδει-ξαν στους Ευρωπαίους την ενεργειακή τους εξάρτηση και τους έκαναν να συ-νειδητοποιήσουν πως μόνο μια ενωμέ-νη Ευρώπη θα είχε φωνή στον διεθνή στίβο. Η ίδρυση της ΕΟΚ έθετε τις βά-σεις για στενότερες σχέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και για μια ισόρ-ροπη και αρμονική ανάπτυξη και βελ-τίωση του βιοτικού επιπέδου. Η ίδρυση της ΕΥΡΑΤΟΜ απέβλεπε στην έρευνα στο πεδίο της ατομικής ενέργειας, στον συντονισμό των κατάλληλων επεν-δύσεων, σε ζητήματα ασφάλειας και προστασίας της δημόσιας υγείας. Οι δύο νέες κοινότητες δεν λειτουργούν σε υπερεθνική βάση και προβλέπεται η συμμετοχή και άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Ωστόσο, η Βρετανία συνεχίζει την αποχή της από κάθε προσπάθεια οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης (berstein-Milza, 1997, σελ.210/Λάβδας, 2002, σελ.62).

Η Ευρώπη στη δεκαετία του 1960

ςτα τέλη της δεκαετίας του 1950, ένα όλο και πιο σημαντικό μέ-ρος των συνθηκών της ευρω-

παϊκής ολοκλήρωσης συσχετίζεται με ζητήματα εθνικής πολιτικής. Η έναρ-ξη της λειτουργίας της ΕΟΚ και της ΕΥΡΑΤΟΜ συνέπεσε με την εγκαθί-δρυση της Πέμπτης Δημοκρατίας στη Γαλλία και την επάνοδο στην εξουσία του στρατηγού ντε Γκωλ. Βασικό κίνη-

τρο του ήταν να επαναφέρει τη Γαλλία στη θέση που θεωρούσε ότι της άρμο-ζε στον κόσμο. Ο ίδιος ήταν κατηγο-ρηματικά αντίθετος σε οποιαδήποτε υπερεθνική έκφανση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Δεν συμμεριζόταν την κοινοτική λογική βάσει της οποίας η οικονομική ολοκλήρωση θα οδηγούσε νομοτελειακά στην πολιτική ενοποίη-ση. Θεωρούσε δηλαδή ότι έπρεπε να απορριφθεί η λειτουργική και μηχανι-στική προσέγγιση οικοδομήσεως της Ευρώπης και να επιδιωχθεί η συνερ-γασία των ευρωπαϊκών κρατών στο πολιτικό και στο αμυντικό επίπεδο. Τα εθνικά κράτη και όχι οι Κοινότητες θα αποτελούσαν τις στέρεες βάσεις για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Αυτή η θέση δε διέφερε από εκείνη της Βρε-τανίας, όμως τα κίνητρα ήταν εντελώς διαφορετικά. Η Βρετανία αναγνώριζε την ανάγκη να δουλέψουν από κοινού οι Ευρωπαίοι μέσω της συνεργασίας στο πλαίσιο της Δυτικής συμμαχίας με τις ΗΠΑ, ενώ ο ντε Γκωλ πίστευε πως η Γαλλία έπρεπε να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια δυνατή Ευρώπη, η οποία θα ήταν ικανή να αντιταχθεί στην πίεση των ΗΠΑ (henig, 2002, σελ.55-56/Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.69-70).

Στην πρώτη σύνοδο κορυφής των έξι κοινοτικών εταίρων το 1961, ο ντε Γκωλ έπεισε τους πέντε ομολόγους του να προβούν στη σύσταση μιας επιτροπής, η οποία θα είχε σκοπό την υποβολή συγκεκριμένων προτάσεων για την πολιτική οικοδόμηση της Ευ-ρώπης. Πρόεδρος ορίσθηκε ο Fouchet, και η πρώτη εκδοχή του σχεδίου που υπέβαλε προέβλεπε τη δημιουργία μιας «ένωσης κρατών» χωρίς νομική προσωπικότητα στη διεθνή έννομη τάξη, η οποία θα συνυπήρχε με τις υφι-στάμενες Κοινότητες και θα επιδίωκε σκοπούς αναφερόμενους στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής της άμυνας και του πολιτισμού. Οι έντονες αντι-δράσεις από τις χώρες της benelux

Ε υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ η Ι ς τ Ο Ρ Ι Α 39


υποχρέωσαν τη Γαλλία να προβεί σε ορισμένες παραχωρήσεις. Το δεύτερο σχέδιο Fouchet προέβλεπε την επέκτα-ση της ένωσης στο πεδίο της οικονο-μίας, γεγονός που έθετε υπό αμφισβή-τηση την ανεξαρτησία των κοινοτικών θεσμών. Ωστόσο, πάλι προκάλεσε την αντίδραση των υπόλοιπων κοινοτικών εταίρων με άμεση συνέπεια την οξύ-τατη επίθεση του ντε Γκώλ κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ήταν ο θεσμικός εκφραστής της υπερεθνικής ολοκλήρωσης (Χριστοδουλίδης, 2004, σελ. 71-74).

Ένα άλλο γεγονός που χρειάζεται να προσθέσουμε, το οποίο επηρέασε την Ευρώπη, ήταν η ανέγερση του τεί-χους του Βερολίνου το 1961. Το τείχος ήταν σύμβολο της σοβιετικής απόφα-σης να παρεμποδίσει τη δημιουργία μιας ενιαίας Γερμανίας. Είναι αξιοση-μείωτο, πως σε όλη τη διάρκεια της διεθνούς κρίσης που δημιουργήθηκε από την ανέγερση του τείχους, ο ντε Γκωλ υποστήριξε σταθερά την Ομο-σπονδιακή Γερμανία. Ανεξάρτητα από τις σοβιετικές προθέσεις, η ανέγερση του τείχους στην πράξη επισφράγισε οριστικά την ένταξη της Ομοσπονδι-ακής Γερμανίας στη Δυτική Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Κοινότητα και επιπλέον συντέλεσε στην ενίσχυση της γαλλογερμανικής συμμαχίας (henig, 2002, σελ.62/burns, 1983, σελ.399).

Παρά την προσωρινή κρίση στις σχέσεις των ευρωπαϊκών κρατών, οι Κοινότητες είχαν γνωρίσει μια πρώτη δυναμική φάση ανάπτυξης. Ο προο-δευτικός αποκλεισμός της Βρετανίας από υποσχόμενη κοινοτική αγορά ίσως αποτελεί τον κυριότερο λόγο της αλλαγής της πορείας στην πολιτική της Βρετανίας. Η βρετανική κυβέρνη-ση κατέθεσε αίτηση ένταξης στις Ευ-ρωπαϊκές Κοινότητες το 1961, όμως η γαλλική κυβέρνηση άσκησε βέτο θε-ωρώντας τη Βρετανία «δούρειο ίππο» των Αμερικανών, η οποία θα διευκόλυ-νε τη μεγαλύτερη διείσδυσή τους στην

κοινή αγορά. Οκτώ μόλις μέρες μετά το βέτο, η Γαλλία και η Γερμανία υπέ-γραψαν την ιστορική Συνθήκη Φιλίας. Η νέα αυτή Συνθήκη υποδήλωνε ότι η Γαλλία και η Γερμανία μπορούσαν να διεξάγουν προωθημένες διμερείς συζητήσεις σχετικά με βασικά θέμα-τα που αντιμετώπιζε η Κοινότητα, δίνοντάς της έτσι στην πραγματικό-τητα ένα διευθυντήριο οργάνων και δημιουργώντας έναν άτυπο «άξονα» που θα έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της Κοινότητας. Ο ντε Γκώλ θεωρούσε πως η Γαλλία «δάνειζε» στη Γερμανία το σεβασμό της και αποδε-χόταν την οικονομική της κυριαρχία, αλλά ως αντάλλαγμα κέρδιζε την πο-λιτική ηγετική θέση, η οποία κατείχε κεντρική θέση στην παγκόσμια οπτι-κή του. Η Βρετανία ξαναπροσπάθησε να ενταχθεί στην ΕΟΚ το 1967, όμως ο ντε Γκωλ προέβαλε το δεύτερο βέτο προκαλώντας την απογοήτευση των κοινοτικών εταίρων. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Γάλλου προέδρου, ότι «η Βρετανία θα μπει μια μέρα στην Κοινή Αγορά, αλλά οπωσδήποτε τότε εγώ δεν θα είμαι πια εδώ» (Λάβδας, 2002, σελ.88/Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.77-80/henig, 2002, σελ.61)

Η αποδυνάμωση της κοινοτικής αλληλεγγύης κατά τη δεκαετία του 1960 είχε επιπτώσεις και στη λειτουρ-γία της ΕΚΑΧ και της ΕΥΡΑΤΟΜ. Η κρίση που σημειώθηκε στον άνθρακα και χάλυβα απαιτούσε μια κοινοτική λύση υπό τη μορφή υιοθέτησης ενός ανωτάτου καθορισμένου ορίου στην παραγωγή, πράγμα που προϋπόθετε την επιβολή ποσοστώσεων σε κάθε κοινοτική επιχείρηση ανεξαρτήτως εθνικότητας. Ένας άλλος κινητήριος μηχανισμός της επιτάχυνσης της ευ-ρωπαϊκής ολοκλήρωσης το 1965 ήταν η αποτυχία της ΕΥΡΑΤΟΜ. Οφειλό-ταν, κυρίως, στην επιδίωξη της Γαλλί-ας να ασκήσει ανεξάρτητη πυρηνική πολιτική, γεγονός που ερχόταν σε σύ-γκρουση με τις υπερεθνικές εξουσίες

της Κοινότητας, αλλά και στις ατέλειες της ιδρυτικής της συνθήκης. Η ίδρυση των Κοινοτήτων είχε υπαγορευθεί από την ιστορική συγκυρία και την πολι-τική σύνεση των δημιουργών τους να οδηγήσουν σταδιακά την Ευρώπη στην οδό της υπερεθνικής ολοκλήρωσης. Η αυτοτέλεια όμως των θεσμικών δομών της είχε χάσει τον λόγο υπάρξεώς της. Η συγχώνευση των κοινοτικών οργά-νων ήταν ένα βήμα που απέρρεε από τη λογική της ενοποιητικής διαδικα-σίας. Η Συνθήκη Συγχωνεύσεως, που υπεγράφη τον Απρίλιο του 1965, προ-έβλεπε έναν κοινό κοινοτικό προϋπο-λογισμό και τη δημιουργία μιας «ενι-αίας διοίκησης», συγκροτούμενης από όλους τους κοινοτικούς υπαλλήλους (Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.80-83).

Όπως είδαμε λίγο νωρίτερα, η απο-τυχία του Σχεδίου Fouchet προκάλεσε κρίση στις σχέσεις του ντε Γκωλ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η λανθάνου-σα κρίση ανάμεσα στη Γαλλία του ντε Γκωλ και τους εταίρους της ΕΟΚ θα ξεσπάσει ανοιχτά το 1965. Αιτία της σύγκρουσης είναι αφενός οι δυσκολίες που προκύπτουν στην Κοινότητα για τη χρηματοδότηση της κοινής αγρο-τικής πολιτικής και αφετέρου η νέα έφοδος των οπαδών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Για να αποτρέψει τις εξελίξεις, που ενίσχυαν την υπερεθνι-κή φυσιογνωμία της ΕΟΚ, ο ντε Γκωλ προχώρησε στην απαγόρευση συμμε-τοχής των υπουργών του στις συνό-δους του Συμβουλίου, στην ανάκληση του μόνιμου αντιπροσώπου της Γαλλί-ας από τις Βρυξέλλες, ενώ οι γκωλικοί βουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβού-λιο αρνούνται να λάβουν μέρος στις ψηφοφορίες για ζητήματα που αναφέ-ρονταν στην εξέλιξη της Κοινότητας. Η γαλλική πολιτική της «κενής έδρας» τερματίσθηκε με μια διευθέτηση τον Ιανουάριο του 1966 κι έγινε γνωστή ως «Συμβιβασμός του Λουξεμβούργου». Η Γαλλία ξαναπαίρνει τη θέση της στην Επιτροπή των Βρυξελλών, έχο-



ντας πετύχει στην ουσία όσα ζητούσε, τόσο στο ζήτημα της χρηματοδότη-σης της κοινής αγροτικής πολιτικής όσο και στις διαδικασίες για τη λήψη των αποφάσεων. Ο «συμβιβασμός του Λουξεμβούργου» επέβαλλε την αρχή της ομοφωνίας όταν ένα κράτος έκρινε πως διακυβεύονται ουσιαστικά τα συμφέροντά του, έδινε δηλαδή σε κάθε χώρα το δικαίωμα της αρνησικυ-ρίας ανακόπτοντας την πορεία προς την υπερεθνικότητα (berstein-Milza, 1997, σελ.218)/Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.75).

Η αποχώρηση του ντε Γκωλ από την εξουσία το 1969 επέτρεψε την απεμπλοκή του μηχανισμού της ευ-ρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η εκλογή του pompidou εγκαινίασε μια νέα προσέγ-γιση του ρόλου της Γαλλίας στην Ευρώ-πη. Παρέμεινε ως ένα βαθμό η έμφα-ση στην πρωτοκαθεδρία των εθνικών κρατών όμως τώρα τοποθετήθηκε στο πλαίσιο μιας διαλλακτικής και γενικά φιλοευρωπαϊκής προσέγγισης. Πα-ράλληλα η ανάληψη υπηρεσίας από τον Βίλλι Μπράντ, ο οποίος εκλέγε-ται καγκελάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας επικεφα-λής ενός συνασπισμού σοσιαλιστών-φιλελεύθερων, συνιστά έναν ακόμα ευνοϊκό παράγοντα για την εξέλιξη της Ευρώπης. Το Παρίσι και η Βόννη λειτουργούν στο ίδιο μήκος κύματος, γεγονός που καταλήγει στη Συνδιά-σκεψη της Χάγης (Χριστοδουλίδης, 2004, σελ.85-86/Λάβδας, 2002, σελ.93/berstein-Milza, 1997, σελ.221).

Στη συνάντηση των αρχηγών των κυβερνήσεων στη Χάγη το 1969 φά-νηκε άμεσα η σημασία της προσέγγι-σης της νέας γαλλικής κυβέρνησης. Σε αυτή τη διάσκεψη κορυφής, που είχε προτείνει ο Γάλλος πρόεδρος, οι κυ-βερνήσεις συμφώνησαν να προχωρή-σουν στη διεύρυνση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ενώ παράλληλα έθεσαν τις βάσεις για τα επόμενα βήματα της ενοποίησης. Η Γαλλία συμφώνησε να

άρει το βέτο για την ένταξη της Βρε-τανίας, συγχρόνως, όμως, κατάφερε να αποσπάσει αυξήσεις στην Κοινή Αγροτική Πολιτική. Οι διαπραγματεύ-σεις για την ένταξη της Βρετανίας, της Δανίας και της Ιρλανδίας στέφθηκαν τελικά με επιτυχία και οι τρεις χώρες έγιναν πλήρη μέλη των Κοινοτήτων το 1973. Έτσι η Κοινότητα των Έξι γίνεται επίσημα από τον Ιανουάριο του 1973 «Ευρώπη των Εννέα». Αποτελεί πλέον ένα συγκρότημα πρώτου μεγέθους, με πληθυσμό μεγαλύτερο από τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, με δικό της το ένα τρίτο των παγκόσμιων συναλλαγών και τη δεύτερη σε δυναμικότητα βιομηχανία στον κόσμο (berstein-Milza, 1997, σελ.221, 223/Λάβδας, 2002, σελ.93).

Επίλογος

Θα μπορούσε κανείς εύλογα να παρατηρήσει πως πρόσω-πα και συγκυρίες οδήγησαν

την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και της Γαλλίας σε στενή συνεργασία για την υλοποίηση του ευ-ρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος, όσο και για τη σύναψη μιας στενούς διμερούς σχέσης. Η πρόοδος προς την ενότητα όμως της Δυτικής Ευρώπης δεν υπήρξε πάντα συνεκτική και οργα-νωμένη. Τα ευρωπαϊκά κράτη ήξεραν πλέον πως μόνο μέσω της ενοποίησης θα μπορούσε η Ευρώπη να ορθοποδή-σει και να συναγωνιστεί σε δύναμη τις ΗΠΑ. Η ενοποίηση αυτή όμως δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τη γαλλογερμανική συμφιλίωση, καθώς ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε αυτές τις δύο χώρες είχαν καταστήσει την Ευρώπη πεδίο αλλε-πάλληλων κρίσεων. Οι πρωτοβουλίες προήλθαν από τη Γαλλία, καθώς η Γερ-μανία βρισκόταν ακόμα στη διαδικα-σία ανάκτησης σεβασμού και αποδο-χής μετά την περίοδο του ναζισμού.

Η δεκαετία του 1950 έθεσε τις βά-σεις για την απαρχή της ενοποίησης, με τη δημιουργία των τριών Ευρωπαϊ-

κών Κοινοτήτων, της ΕΚΑΧ, ΕΟΚ και ΕΥΡΑΤΟΜ. Στη δεκαετία του 1960, τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης μπορού-σαν πλέον να αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια και αυτοπεποίθηση. Τώρα οι πολιτικές της Κοινότητας βοηθούσαν στον καθορισμό των εξωτερικών συν-θηκών, σε αντίθεση με την προηγούμε-νη δεκαετία. Ο Γάλλος πρόεδρος ντε Γκώλ απετέλεσε την κυρίαρχη μορφή στην Κοινότητα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960. Παρά τη φαινο-μενικά ιδιόμορφη συμπεριφορά του, η συνεισφορά του στην εξέλιξη της ενο-ποίησης υπήρξε θετική.

Βιβλιογραφία

Λάβδας, Κ., Ευρωπαϊκά Ιδεολογικά Ρεύματα κατά το β΄μισό του 20ου Αι-ώνα και τη Μετα-σοβιετική περίοδο-Δημιουργία και Εξέλιξη των Ευρωπαϊ-κών Κοινοτήτων, τόμος Β’, Δημιουργία και Εξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτή-των, εκδ.ΕΑΠ, Πάτρα 2002.

Χριστοδουλίδης, Θ, .Α., Από την Ευρωπαϊκή Ιδέα στην Ευρωπαϊκή Ένω-ση: Η ιστορική διάσταση του ευρωπα-ϊκού εγχειρήματος 1923-2004, εκδ.Σι-δέρης, Τρίτη Έκδοση, Αθήνα 2004.

berstein, S.-Milza, p., Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3: Διάσπαση και Ανοι-κοδόμηση της Ευρώπης 1919 έως Σή-μερα, εκδ.Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997.

burns, E., Ευρωπαϊκή Ιστορία, τόμος Β΄: Εισαγωγή στην ιστορία και τον πολιτισμό της Δυτικής Ευρώπης, Δεύτερη έκδοση, εκδ.Παρατηρητής, Θεσαλονίκη 1983.

henig, S., Η ενοποίηση της Ευρώ-πης. Από τη διχόνοια στην ομόνοια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2002.

Nugent, N., Πολιτική και Διακυ-βέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Πρόλογος-Επιμέλεια Μενδρινού, Μ., εκδ.Σαββάλας, Αθήνα 2004.

Ε Ι δ η ς Ε Ι ς 41


› ΘΕΡΙΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ-ΤΑ...ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑ

ΟΧΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΠΟΛΙΤΙ-ΚΑ!

h πολιτική απαιτεί ευ-γλωσσία και πειθώ.

Γι’αυτό και πολλοί πολιτικοί έχουν συχνά γράψει βιβλία, είτε για να εκφράσουν τις πολιτικές τους πεποιθήσεις είτε για να κάνουν απολο-γισμό της σταδιοδρομίας τους. Μερικοί από αυτούς μάλιστα είναι παράλληλα ποιητές, συγγραφείς μυθι-στορημάτων, παιδικών ή ακόμη και ερωτικών βιβλί-ων. Δεν είναι λίγοι οι ευρω-βουλευτές που υπήρξαν στο παρελθόν πρωθυπουργοί αλλά και συγγραφείς.

› Bιβλία με άρωμα...πρω-θυπουργού

O poul Nyrup rasmussen, πρωθυπουργός της

Δανίας από το 1993 έως το 2001, θέλησε να αλλάξει τον κόσμο με το βιβλίο του “den-ny forbindelse wiljen til at forande verden” (Κο-πεγχάγη, 2003), δηλαδή “o νέος σύνδεσμος - η επιθυμία αλλαγής τους κόσμου”.

o vytautas landsbergis μπορεί να μην άλλαξε τον κόσμο, αλλά άλλαξε τη χώρα του. o πρωτεργάτης

της ανεξαρτησίας της Λι-θουανίας το 1990 και πρώ-τος πρόεδρος της χώρας -που είναι και εξαιρετικός πιανίστας- περιέγραψε την πολυτάραχη ζωή του σε μια αυτοβιογραφία που δημοσι-εύθηκε το 2000.

o Michel rocard, πρω-θυπουργός της Γαλλίας από το 1988 έως το 1991, έγρα-ψε επίσης πολλά πολιτικά βιβλία, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και το “aν ήξερε η αριστερά” (“Si la gauche savait”).

Ευχάριστα είναι τα νέα και για τον yves leterme: μπορεί να παρηγορήθηκε αυτό το καλοκαίρι (για την

αδυναμία συγκρό-τησης βελγικής κυβέρνησης) με την ανάγνωση του βιβλίου του πρώ-ην πρωθυπουρ-γού του Βελγίου Jean-luc dehaene (1992-1999), που έγραψε “Υπάρχει ζωή μετά από το 16” (“Er είναι nog leven 16-na” στα φλαμανδικά), ανα-φερόμενος στην οδό rue de la loi 16, όπου βρίσκο-νται τα κεντρικά γραφεία της βελ-

γικής κυβέρνησης. aλλά και ο πρώτος πρω-

θυπουργός της Σλοβενίας lojze peterle (1990-1992) δι-ηγείται την ανεξαρτησία της χώρας του και την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ σε ένα βιβλίο με τίτλο “Ένα χαμόγελο της Ιστορίας” (“Z nasmehom zgodovine”).

› Πολιτικές πεποιθήσεις και λογοτεχνία

tα βιβλία πολιτικού πε-ριεχομένου που έχουν

γράψει ευρωβουλευτές θα μπορούσαν να γεμίσουν μια ολόκληρη δημοτική βι-βλιοθήκη! Επιγραμματικά

αναφέρουμε μερικά από αυτά, όπως το βιβλίο “Ο δρόμος προς την ελευθερία της Εσθονίας” του tunne kelam.

h Jana hybaskova περι-γράφει την εμπειρία της στη Μέση Ανατολή στο βιβλίο “Εν αναμονή του πολέμου - aναμνήσεις μιας tσέχας πρέσβειρας στο Κουβέιτ”, που δημοσιεύθηκε το 2004 ( “Cekani na valku”).

“aπό πού προέρχεται το θάρρος μας;” αναρωτιέται με τη σειρά της η Φιλαν-δή ευρωβουλευτής hannu takkula στο σχετικό βιβλίο της για τον πόλεμο στο Ιράκ (“Mista loytyisi rohkeus”, 2006).

o Γάλλος alain lipietz απαντά σε ένα από τα βι-βλία του στο ερώτημα “tι είναι η πολιτική οικολογία;”. h οικολογία συναρπάζει επίσης το Δανό συνάδελφό του dan Jorgensen, που εκ-δίδει το “Mια πράσινη Ευ-ρώπη” (“Et Grønt Europa”) το 2007.

aξίζει επίσης να υπο-γραμμίσουμε ένα βιβλίο κάποιου που δεν είναι ευ-ρωβουλευτής αλλά ήταν μέχρι πρόσφατα ενεργό μέλος του kοινοβουλίου: ο πρώην γενικός γραμματέας του Ευρωπαϊκού kοινοβου-

ΤΙΤΡΕΧΕΙΣΤΗΝΕΥΡΩΠΗ

Ε Ι δ η ς Ε Ι ς42


λίου Julian priestley απο-καλύπτει την αυξανόμενη δύναμη του Κοινοβουλίου, όπως την είδε εκ των έσω, σε ένα βιβλίο με τίτλο “Έξι μάχες που διαμόρφωσαν το Κοινοβούλιο της Ευρώπης” (“Six battles that shaped Europe’s parliament”).

Πολλά είναι και τα συγ-γράμματα του Πολωνού ευρωβουλευτή bronislaw Geremek, που σκοτώθηκε προσφάτως σε αυτοκινητι-στικό δυστύχημα. Ενδεικτι-κά αναφέρουμε το πιο πρό-σφατο έργο του “oράματα της Ευρώπης”, που έγραψε μαζί με τον robert pitch το 2007.

›Υπάρχει ζωή και εκτός πολιτικής

O Γερμανός Michael Cramer έκανε ποδή-

λατο κατά μήκος των συνό-ρων μεταξύ ανατολικής και δυτικής Γερμανίας και έγρα-ψε στη συνέχεια ένα βιβλίο εμπλουτισμένο με ιστορι-κά γεγονότα και τουριστι-κές διαδρομές (“deutsch-deutscher radweg”, 2007).

h oλλανδέζα Els de Groen προτίμησε να γρά-ψει βιβλία για παιδιά (πριν γίνει ευρωβουλευτής), όπως είναι το “Θέλω σκύλο!” (“Ik wil een hond”).

Η Πορτογαλέζα Edite Estrela έγραψε το “Saber escrever, Saber falar”, που δημοσιεύτηκε το 2003, με σκοπό να δείξει στους Πορ-τογάλους “πώς να μάθουν να γράφουν και να μιλούν”. bιβλίο διόλου ευκαταφρό-νητο για κάποιον που φιλο-δοξεί να γίνει ευρωβουλευ-

τής!

› Έρως ανίκατε μάχαν

Aπό το ρεπερτόριο των ευρωβουλευτών δεν

λείπουν όμως και τα ερωτικά βιβλία, όπως το “Meu amor, era de Noite” (“aγάπη μου, ήταν νύχτα”) του ευρωβου-λευτή vasco Graca Moura, που εκτός από εξαιρετικός ποιητής και μυθιστοριο-γράφος (από το 1963) είναι και μεταφραστής της Θείας Κωμωδίας του Δάντη.

Η νύχτα ενέπνευσε και την oυγγαρέζα katalin levai, αυτή τη φορά από ερωτική και όχι ποιητική άποψη... Φημίζεται για το βιβλίο της “parnak?nyv” (ένα “bιβλίο για το μαξιλά-ρι”), στο οποίο αφηγείται την ερωτική ιστορία ενός ζευγαριού Ρουμάνων, την εποχή της πτώσης του κομ-μουνισμού.

›ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΞΑΚΟ-ΛΟΥΘΟΥΝ ΝΑ ΜΗΝ

ΕΧΟΥΝ ΑΝΤΑΛΛΑΞΕΙ ΣΕ ΕΥΡΩ 85 ΔΙΣ ΔΡΑΧΜΕΣ.

ςύμφωνα με υπολογι-σμούς της Τράπεζας

της Ελλάδος, 6 χρόνια μετά την αλλαγή από τη δραχμή στο ευρώ, οι Έλληνες εξα-κολουθούν να μην έχουν ανταλλάξει σε ευρώ 85 δισ δραχμές (περίπου 250 εκα-τομμύρια Ευρώ).

Από την πρώτη Ιανουα-ρίου του 2008 μέχρι σήμερα μάλιστα έχουν αλλαχθεί σε ευρώ πάνω από 680 εκατομ-μύρια δραχμές. Ένα όμως πολύ μεγάλο ποσό εξακο-λουθεί να «αγνοείται».

Υπενθυμίζεται ότι η

δυνατότητα αλλαγής των δραχμών σε ευρώ τελειώνει την 1η Μαρτίου 2012. Όσες δραχμές δεν αλλαχθούν μέ-χρι την ημερομηνία αυτή, θα χάσουν την αξία τους.

›ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

LUX: ΟΙ ΦΙΝΑΛΙΣΤ

το Ευρωπαϊκό Κοινο-βούλιο στην προσπά-

θειά του να δώσει μια ώθηση στην διανομή ευρωπαϊκών κινηματογραφικών έργων αλλά και να ενθαρρύνει την κινηματογραφική παραγω-γή εντός της ενιαίας αγοράς, θα απονείμει το βραβείο luX σε μία από τις τρεις ταινίες φιναλίστ, οι οποίες επελέγησαν ανάμεσα από 10 κινηματογραφικά έργα από ένα ανεξάρτητο πάνελ διακεκριμένων ανθρώπων του κινηματογράφου.

Τα τρία έργα θα προβάλ-λονται στο Ευρωπαϊκό Κοι-νοβούλιο από τις 15 Σεπτεμ-βρίου έως τις 17 Οκτωβρίου 2008. Οι ευρωβουλευτές αφού παρακολουθήσουν τα έργα θα επιλέξουν το νικητή του φετινού Βραβείου luX, η απονομή του οποίου θα λάβει χώρα στις 22 Οκτω-βρίου στο Στασβούργο. Το έργο που θα βραβευθεί, θα μεταγλωττιστεί στις 23 επίσημες γλώσσες της Ε.Ε. Το Βραβείο συνοδεύεται από ένα χρηματικό έπαθλο ύψους 87.000 ευρώ.

• Το Delta, στα ελληνι-κά “Δέλτα”, (2008, 92’) του kornél MuNdruCZÓ (Γερ-μανία, Ουγγαρία) αναφέρε-ται σε έναν νέο άνδρα που

επιστρέφει στο απομακρυ-σμένο χωριό του στο Δέλτα του Δούναβη. Εκεί γνωρίζει την αδελφή του, της οποίας την ύπαρξη αγνοούσε. Δη-μιουργεί μάλιστα μια σχέση μαζί της που οι συγχωριανοί του δυσκολεύονται να απο-δεχτούν.

• Le silence de Lorna, στα ελληνικά “Η σιωπή της Λόρ-να”, (2008, 105’) των Jean-pierre και luc dardENNE (Βέλγιο, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία). Κεντρική ηρωίδα του έργου είναι η Λόρνα, μια νεαρή Αλβανίδα στο Βέλγιο που δέχεται να συμμετάσχει στα διαβολικά σχέδια του μαφιόζου Φά-μπιο. Στόχος της να ανοίξει ένα σνακ μπαρ μαζί με το αγόρι της.

• Obcan Havel, στα ελληνικά “Ο πολίτης Χά-βελ”, (2008, 119’) των Miroslav JaNEk και pavel koutECkÝ (Τσεχία). Το έργο αυτό επιτρέπει στον θεατή να ρίξει, μέσω του Βάτσλαφ Χάβελ, μια ματιά στα παρασκήνια της διε-θνούς πολιτικής του τέλους του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα. Αντικείμενο αυ-τού του έργου είναι ο πρώην Τσέχος Πρόεδρος κατά την άσκηση των καθηκόντων του στην χώρα του και το εξωτερικό.

Το έργο που θα αποσπά-σει το Βραβείο θα πρέπει να καταδεικνύει με τον καλύ-τερο τρόπο την παγκοσμι-ότητα των ευρωπαϊκών αξι-ών και/ή την πολυμορφία του ευρωπαϊκού πολιτισμού και/ή να συμβάλει στις συ-ζητήσεις σχετικά με την ευ-

Ε Ι δ η ς Ε Ι ς 43


ρωπαϊκή ενοποίηση. Το 2007 το Βραβείο απο-

νεμήθηκε στο γερμανικό έργο “Στην άκρη του Παρα-δείσου” του Fatih akin.

http://www.lux-prize.eu/

›ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

τις προσεχείς εβδομάδες αναμένεται να ξεκινή-

σουν οι εργασίες για τη δη-μιουργία του «Ευρωπαϊκού Σπιτιού της Τεχνολογίας» στη Βουδαπέστη. Πρόκει-ται για ένα νέο ίδρυμα που στόχο έχει να ανατρέψει τη φθίνουσα πορεία που έχουν λάβει οι επιδόσεις της Ευρω-παϊκής Ένωσης στον τομέα της έρευνας και της τεχνο-λογίας. Πριν από λίγες μέ-ρες, την πρωτεύουσα της Ουγγαρίας επσκέφθηκε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ, Μανουέλ Μπαρόσο, επισημαίνοντας πως το ίδρυμα πρέπει να επικεντρωθεί σε τομείς όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέρ-γειας και οι τηλεπικοινωνίες. Το «Σπίτι της Τεχνολογίας» αναμένεται να κοστίσει πε-ρίπου 2,4 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ελεύθερος Τύπος, 21/9/2008

›ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΣΥΖΗΤΗ-ΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Marianne Mikko: “Ας

μιλήσουμε όλοι μαζί -μπλό-γκερ, Κοινοβούλιο και Επι-τροπή”

ςτις 25 Σεπτεμβρίου, οι ευρωβουλευτές ενέκρι-

ναν ένα μη νομοθετικό ψή-

φισμα σχετικά με τη συγκέ-ντρωση και την πολυφωνία στα μέσα ενημέρωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με το οποίο ζήτησαν την έναρξη “μιας ανοιχτής συζήτησης για όλα τα θέματα που άπτο-νται του καθεστώτος των μπλογκς”. Η αρχική έκθεση της Marianne Mikko προ-κάλεσε ζωηρές αντιδράσεις από μπλόγκερ σε όλη την Ευρώπη, που φοβούνται τη “λογοκρισία” και νιώθουν να απειλείται η ελευθερία του λόγου.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα ποιοτικά ιστολόγια (τα γνωστά “μπλογκ”) πρέ-πει να χαρακτηρίζονται από ελευθερία της έκφρασης, δη-μιουργικότητα, ειλικρίνεια, ποικιλομορφία και ευελιξία, έτσι ώστε να οδηγήσουν τα παραδοσιακά μέσα ενημέ-ρωσης να επανεξετάσουν με τη σειρά τους το δικό τους

ρόλο. Μπορεί ωστόσο ο κάθε μπλόγκερ να συγκριθεί με έναν δημοσιογράφο; Πώς θα πρέπει να διευθετούνται τα θέματα που άπτονται των πνευματικών δικαιωμάτων, της αμεροληψίας και της δε-οντολογίας;

Με αυτά ακριβώς τα θέ-ματα ασχολείται η έκθεση της Marianne Mikko, μέλος της Σοσιαλιστικής Ομάδας του Ευρωπαϊκού Κοινοβου-λίου. Η έκθεση της Εσθονής προκάλεσε έντονες συζη-τήσεις εντός του Ευρωπα-ϊκού Κοινοβουλίου (όταν παρουσιάστηκε τον Ιούνιο) αλλά και σε μπλόγκερ ανά την υφήλιο, που ζήτησαν να διατηρηθεί η ελευθερία των μπλόγκερ να δημοσιεύουν ό,τι θέλουν, να διαβάζουν και να σχολιάζουν στα ιστο-λόγιά τους.

Πηγή : europarl.europa.eu/news

›Η ΨΗΦΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗ-ΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΓΙΝΕ-

ΤΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

the European Commis-sion has urged member

states to step up efforts to make Europe’s cultural her-itage available to citizens at a mouse click.

plans for a European digital library contain-ing books, paintings, mu-sic, film and photographs are already underway but progress on making works digitally available has been slow with funding problems and lack of technical know-how dragging the ambitious project down.

one problematic issue includes what to do about orphan works (photo: Euro-pean Commission)

according to commis-sion figures, European li-

Ε Ι δ η ς Ε Ι ς44


braries contain over 2.5 bil-lion books but only around 1 percent of archival mate-rial has been made available online.

Eu media commissioner viviane reding said the on-line library would “enable a Czech student to browse the british library without going to london, or an Irish art lover to get close to the Mona lisa without queuing at the louvre.”

on Monday (11 au-gust), the commission said more funding needs to be allocated to digitalisation by the bloc’s 27 member states calling efforts so far “small scale” and “fragmented.”

For its part, brussels promised €69 million of Eu money for 2009-10 for digitalisation of works and €50 million for improving access to cultural content, although it pointed out that around €225 million has been needed just to digitise 5 million books.

There are also big dis-crepancies between mem-ber states progress towards the goal. While countries such as Slovenia are mak-ing “exemplary” headway on the project, only one in four German museums that have digitised material offer online access to it. In poland, just one percent of digitised material is online.

another more general problem that remains to be solved is the issue of copy-right, particularly for orphan works where the artist can-not be found to give consent

to digitisation. at the moment famous

works available at the click of a mouse include the Guten-berg bible and the voices of opera singer Maria Callas and belgian singer Jacques brel.

despite the foot-drag-ging by member states, the commission said it is deter-mined to push ahead with plans for a European digital library by the end of 2008.

“My goal is to have a European digital library, called Europeana and rich in content, open to the public before the end of the year,” said Ms reding.

Πηγή : euobserver.com

›Η Ε.Ε ΑΠΟ ΤΟ ΔΟΡΥΦΟ-ΡΙΚΟ ΚΑΝΑΛΙ “Plus”

Δοκιμαστική περίοδος από Οκτώβριο έως Δεκέμ-βριο του 2008

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργεί ένα επιπλέον δορυφορικό κανάλι στις αρχές του 2009, αποσκο-πώντας σε περισσότερη προσφορά “πρώτης ύλης” στους υπεύθυνους ειδήσε-ων και καλύτερη πρόσβαση των Μέσων σε γεγονότα και δράσεις που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δοκιμαστική περίοδος για το καινούριο κανάλι, EbS+, έχει προγραμματιστεί από τις 6 Οκτωβρίου έως τα τέλη Δεκεμβρίου του 2008.

Το EbS (Europe by Satellite) είναι ένα δορυφο-ρικό τηλεοπτικό κανάλι των οργάνων της Ε.Ε. Ιδρύθηκε το 1996 και προσφέρει τη-

λεοπτική κάλυψη και με-τάδοση σε υψηλή ποιότητα μονόλεπτων ειδήσεων της Ε.Ε. Διατίθεται εντελώς δω-ρεάν σε επαγγελματίες των Μέσων καθώς και σε όλους τους ενδιαφερόμενους ανά τον κόσμο. Προσφέ-ρει ζωντανή αναμετάδοση ειδήσεων της Ε.Ε μέσω του δορυφόρου SIrIuS Iv και της διαδικτυακής πύλης EbS στην ιστοσελίδα του Europa (http://ec.europa.eu/avservices/ebs), που πε-ριέχει επίσης οπτικοακου-στικό υλικό αρχείου.

Λόγω του αυξημένου αριθμού σημαντικών εκδη-λώσεων και δράσεων που πραγματοποιούνται ταυ-τόχρονα, ένα άλλο κανάλι EbS, το EbS+, θα λειτουργεί από 1η Ιανουαρίου 2009. Τα δύο κανάλια EbS θα αναλαμβάνουν την αναμε-τάδοση μη επεξεργασμέ-νης δημοσιογραφικής ύλης σχετική με ειδήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε την ζωντανή κάλυψη ή επιμελη-μένα ειδησεογραφικά απο-σπάσματα.

Σκοπός της δημιουργί-ας του δεύτερου καναλιού είναι η όλο και περισσότερη ζωντανή κάλυψη εκδηλώσε-ων που σχετίζονται άμεσα με την Ε.Ε, προσφέροντας πρόσβαση όχι μόνο στα ΜΜΕ, αλλά και στο ευρύ κοινό. Η χρήση της υπηρε-σίας από το κοινό θα δίνει την δυνατότητα παρακο-λούθησης σημαντικών εξε-λίξεων σχετικά με την Ε.Ε, όπως Σύνοδοι Ολομέλειας και συνεδριάσεις επιτροπών του Ευρωπαϊκού Κοινοβου-

λίου, ανοιχτές στο κοινό εργασίες του Συμβουλίου της Ε.Ε ή παρουσιάσεις των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Θα παρέχονται παράλληλα υπηρεσίες σε διάφορες γλώσσες, μέσω δι-αδικτυακής λήψης εικόνας (web streaming service).

›Πως να λαμβάνετε το κανάλι EbS+

το EbS+ είναι του ίδιου δορυφόρου και αποτε-

λείται από τα ίδια στοιχεία λήψης με το κανάλι EbS, διαθέσιμα στην ιστοσελί-δα: http://ec.europa.eu/avservices/ebsplus.

Ο δορυφορικός δέκτης του EbS θα προγραμματι-στεί αυτόματα και για την λήψη του EbS+.

Ανάλογα με την κατα-σκευή και το μοντέλο του δορυφορικού συντονιστή (satellite tuner), το κανάλι EbS+ θα εμφανίζεται απ’ ευθείας στο μενού του προ-γράμματος ή θα είναι δια-θέσιμο ως υπηρεσία που θα χρειαστεί να επιλεγεί χειρο-κίνητα. Εάν, για οποιονδή-ποτε λόγο δεν εμφανίζεται το κανάλι EbS+, το πρόβλη-μα θα πρέπει να διορθώνε-ται επιλέγοντας τη λειτουρ-γία ανίχνευσης (re-scan). Η κάθε υπηρεσία φέρει την ίδια σειρά γλωσσικών κανα-λιών που επιλέγονται μέσω του μενού.

Για περισσότερες πληρο-φορίες επικοινωνήστε με τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις: [email protected] και [email protected]

Μ . Κ . Ο . 45


το όραμα του EURONEM και της

προέδρου Νάσιας Μιχα-λοπούλου για μείωση της μετανάστευσης και του αναλφαβητισμού στον Τρί-το Κόσμο γίνεται πραγμα-τικότητα.

το Ευρωπαϊκό Οπτι-κοακουστικό Δίκτυο, EURONEM έχει αναλά-βει την πρωτοβουλία της ανέγερσης σχολείου στη Λουσάκα της Ζάμπιας σε χώρο που παρεχώρησε η Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Ζάμπιας.

Το πρώτο δημοτικό σχο-λείο 750 τ.μ. θα καλύψει τις ανάγκες των ορθόδοξων παιδιών, καθώς και αυτών ολόκληρης της περιοχής, που δεν έχει σχολικά κτίρια και οι μαθητές διδάσκονται κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, κυρίως κατά την περίοδο των τροπικών βρο-χών.

Το μεγαλόπνοο αυτό έργο θα αποτελέσει κοιτί-δα βασικής εκπαίδευσης για τα πάμφτωχα παιδιά της Ζάμπιας, εντάσσεται στους στόχους της χιλιετί-ας του ΟΗΕ, ενισχύει εκτός των άλλων και το ελληνικό στοιχείο στην περιοχή και παράλληλα προωθεί την ευρωπαϊκή πολιτική ανά-πτυξης, αλληλεγγύης, του

δικαιώματος στη μόρφωση και της δημιουργίας κοινωνικού κράτους στον Τρίτο Κόσμο.

Στην πρόσφατη επίσκεψη της προ-έδρου του EuroNEM και μελών του Δικτύου για την επιστασία των τελικών εργασιών διαπιστώθηκε ότι έργο στην τελική ευθεία, παρ’ όλες τις άσχημες καιρικές συνθήκες που πολλές φορές αποτέλεσε παράγοντα καθυστέρη-σης.

Σε δηλώσεις της η κ. Νάσια Μιχα-λοπούλου τόνισε: «Μόνο μέσα από με-γάλα έργα υποδομής και λιγότερο από περιστασιακά έργα φιλανθρωπίας, κα-ταπολεμείται στη ρίζα του το πρόβλη-μα της φτώχειας και του αναλφαβητι-σμού. Διότι δημιουργείς μορφωμένους και συνειδητοποιημένους πολίτες που μπορούν να χαράξουν και να δημιουρ-γήσουν μία γόνιμη ζωή στη χώρα τους, να οραματιστούν ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο που γεννήθηκαν. Ένα από τα σοβαρότερα και πιο επείγοντα διε-θνή προβλήματα σήμερα είναι η κατά-σταση εκατομμυρίων προσφύγων, που είναι διεσπαρμένοι ανά τον κόσμο και ζουν μέσα σε φοβερές συνθήκες».

Το έργο πραγματοποιείται με τη στήριξη της Hellenic Aid στο πλαί-σιο του προγράμματος της Αναπτυ-ξιακής Βοήθειας των υποανάπτυκτων περιοχών της υποσαχάριας ζώνης του Υπουργείου Εξωτερικών.

Πληροφορίες:Νάσια Μιχαλοπούλου Γιώργος ΣιάφηςΠρόεδρος EuroNEM Γεν. Γραμματέας

6944459639 6972281617

ΓΙΑ ΤΑ ΦΤΩΧΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΖΑΜΠΙΑΣΘΑ ΑΚΟΥΣΤΕΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΚΟΥΔΟΥΝΙ ΣΥΝΤΟΜΑ

Μ . Κ . Ο .46


Ο Σύνδεσμος Πνευματικής και Κοινωνικής δραστηριότητας Κερατέας «ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ»

ιδρύθηκε το 1975, η πρώτη τακτική Γε-νική Συνέλευση έγινε στις 12/10/1975. Σκοπός των ιδρυτών του Συνδέσμου ήταν να συμβάλει στην πνευματι-κή ανάπτυξη της Κερατέας, με την ενίσχυση των καλών τεχνών και των γραμμάτων και παράλληλα να ενερ-γοποιήσει, τις κοινωνικές δυνάμεις της πόλης ώστε να αντιμετωπίσουν, τα κα-θημερινά προβλήματα συλλογικά και με αίσθημα ευθύνης.

Ο Σύνδεσμος διοικείται από εννι-αμελές συμβούλιο, που εκλέγεται κατ’ έτος και αποτελείται από τον Πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και τους επικεφαλής των έξης τομέων δραστηριότητος: 1) Παιδείας - Εκκλησίας 2) Αισθητικής - kαλών Τεχνών - Μουσικής 3) Τοπικών υποθέσεων 4) Οργανώσεως 5) Γραμ-ματείας 6) Διαχειρίσεως και 7) Δημο-σίων Σχέσεων.

Στα 33 χρόνια της παρουσίας του ο

Σύνδεσμος έχει να επιδείξει πάνω από 600 εκδηλώσεις ( διαλέξεις, ανοιχτές συζητήσεις, συναυλίες, εκθέσεις, θεα-τρικές παραστάσεις, κινηματογραφι-κές προβολές, χορούς, εκδρομές κ.α.) καταρτισμένες με γνώμονα την ποιό-τητα, την πολυφωνία και τον γόνιμο προβληματισμό.

Ακόμη εξέδωσε τα βιβλία:1.Η ΚΕΡΑΤΕΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ, του Χρίστου Γ. Ρώμα (έκδ. 1987, σελ. 181).2.ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΤΕΝΟΡΟ ΚΩΣ-ΤΑ ΜΥΛΩΝΑ, (έκδ. 1992, σελ.23).3. Η ΚΕΡΑΤΕΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ, του Χρ. Στρατοκόπου Ενισλείδη (ανατύ-

πωση της έκδοσης του 1925, το 1997, σελ.92).4. ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ 22 ΧΡΟΝΙΑ (1975 – 1997) (εκδ.1997, σελ. 78).

5. ΠΡΑΚΤΙΚΑ Η’ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΝΑ ΑΤΤΙΚΗΣ (εκδ. 2001, σελ. 750).6. ΣΟΥΝΙΟ, ΛΑΥΡΙΟ, ΚΕΡΑΤΕΑ – Η

«Χρυσή τομή»Σύνδεσμος Πνευματικής και Κοινωνικής δραστηριότητας Κερατέας

Μ . Κ . Ο . 47


ΤΕΘΛΑΣΜΕΝΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ, του Γιώργου Ιατρού ( 1η εκδ. 2003, 2η εκδ. 2004, σελ. 550).

Παράλληλα ο Σύνδεσμος εξέδωσε ημερολόγια, λευκώματα, και το περιο-δικό ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ, εργάστηκε για την προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και συνέβαλε στην επί-λυση τοπικών προβλημάτων. Ακόμη έχει δημιουργήσει και λειτουργεί τη μοναδική δανειστική βιβλιοθήκη της Κερατέας, εκτός των σχολικών βιβλι-οθηκών, η οποία εκτός των άλλων αποτελεί σημαντική πηγή για ερευνη-τές θεμάτων τοπικού ενδιαφέροντος, καθώς διαθέτει πληθώρα βιβλίων το-πικού περιεχομένου.

Κατά διαστήματα έχει λειτουργήσει με πρωτοβουλία και ευθύνη του Συν-δέσμου μικρή μουσική σχολή, θεατρι-κή ομάδα, σεμινάρια εκμάθησης Η/Υ, ομάδες φωτογραφίας με εργαστήριο, ομάδα βιβλίου, ομάδα σκάκι. Αυτή την περίοδο γίνονται στο Σύνδεσμο μαθή-ματα σκάκι για παιδιά από επαγγελ-ματία δάσκαλο και από τον Ιανουάριο του 2009 έχει δρομολογηθεί σεμινάριο με θέμα «Παραγωγή Ραδιοφωνικής εκ-πομπής μέσω internet» σε συνεργασία με τη ΝΕΛΕ.

Ο Σύνδεσμος εργάστηκε για τη διά-

σωση, την προβολή και τη διάδοση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, έχει τι-μήσει συμπατριώτες μας με προσφορά στον πολιτισμό. Πρόσφατα εξέδωσε σε συνεργασία με τον Δήμο Κερατέας και την Νομαρχία Ανατολικής Αττικής Cd με έντεχνα τραγούδια του Κερατιώτη τενόρου Κώστα Μυλωνά, ενώ στις 11/10/2008 διοργάνωσε σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου

Κερατέας συναυλία – αφιέρωμα στην μνήμη του συνθέτη Δημήτρη Νικολάου με γνωστά μουσικά σύνολα. Στην συ-ναυλία έγινε Πρώτη Παγκόσμια εκτέ-λεση του έργου για μαρίμπα σολίστ και

κρουστά «ΚΕΡΑΤΕΑ» που σύνθεσε ο Δημήτρης Νικολάου εμπνευσμένος από την γενέτειρα του.

Η παρέμβαση του Συνδέσμου σε τοπικά θέματα και ειδικότερα σε ζη-τήματα προστασίας του περιβάλλο-ντος, έχει αναγνωρισθεί ως γόνιμη και αποτελεσματική, είναι γνωστή η προ-σπάθεια που καταβάλει με όλες του τις δυνάμεις να αποτρέψει την δημιουργία ΧΥΤΑ στο Οβριόκαστρο Κερατέας, κινητοποιώντας τα μέλη του και συμ-μετέχοντας σε όλες τις εκδηλώσεις – διαμαρτυρίες κατά του ΧΥΤΑ.

Σήμερα ο Σύνδεσμος «ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ» συνεχίζει την αδιάλειπτη δη-μιουργική του πορεία. Η ύπαρξη του προσφέρει ένα βήμα σε κάθε σκεπτό-μενο πολίτη της Κερατέας, που πιστεύ-ει στη συλλογική ζωή και δράση, που πιστεύει ότι ο τόπος αυτός αξίζει μια καλύτερη τύχη.

Πληροφορίες:Το εντευκτήριο και τα γραφεία του

Συνδέσμου στεγάζονται στην Λ. Αθη-νών-Σουνίου 55 σε κτίριο που μισθώ-νεται. Το τηλέφωνο του Συνδέσμου είναι 2299069850 και η γραμματεία λειτουργεί κάθε Τρίτη & Πέμπτη 7:00- 9:00 το απόγευμα.

Ν Ε Α τ η ς Ε Κ Φ Ρ Α ς η ς48


ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ

η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Ευ-ρωπαϊκή Έκφραση-Ανατολική

Αττική» με την υποστήριξη του Δήμου Μαρκοπούλου στο πλαίσιο του προ-γράμματος «Μεσογειακή Διατροφή & Τοπική Ανάπτυξη» που υλοποιεί-ται στην περιοχή του Μαρκοπούλου, πραγματοποίησε σεμινάρια αναφορικά με την μεσογειακή διατροφή και την τοπική ανάπτυξη στους μαθητές του Γυμνασίου και Λυκείου Πόρτο Ράφτη την Πέμπτη 2 και Παρασκευή 3 Οκτω-βρίου 2008 καθώς και στους μαθητές του 1ου Γυμνασίου Μαρκοπούλου στις 6 & 8 Οκτωβρίου 2008.

Είναι πλέον αναγκαία η ενημέ-ρωση-ευαισθητοποίηση τους για την μεσογειακή διατροφή και τις θετικές επιπτώσεις στην τοπική ανάπτυξη και την υγεία, ιδιαιτέρως μάλιστα όταν έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο διαπι-στώνουν, ότι η παχυσαρκία είναι γενι-κευμένο νοσηρό φαινόμενο με έξαρση στην παιδική ηλικία.

Η μεσογειακή διατροφή αποτελεί απάντηση στην παχυσαρκία και συμ-βάλλει με τον καλύτερο τρόπο στην υγιεινή διαβίωση, ενώ συνδέεται άμε-σα και με τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Τα σεμινάρια στους μαθητές των σχολείων Μαρκοπούλου διεξήχθη-σαν από γιατρό-διατροφολόγο ώστε

να αναδειχθούν οι θετικές επιδράσεις της Μεσογειακής Διατροφής για την ανθρώπινη υγεία και να αναπτύξουν μια συνείδηση σωστής και υγιούς δι-ατροφής μέσω της υιοθέτησης των βασικών κανόνων της Μεσογειακής Διατροφής.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΚΦΡΑ-ΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΔΑΤΙΝΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2008, στον

Μαραθώνα, η ημερίδα που διοργάνω-σε η Ευρωπαϊκή Έκφραση, στο Κέντρο Προβολής Μαραθωνίου Δρόμου, με θέμα: «Η σωστή Διαχείριση των Υδά-τινων Πόρων, Ελπίδα στο Μέλλον», με την παρουσία της τοπικής κοινωνί-ας, αντιπροσώπων συλλόγων, φορέων και Μ.Κ.Ο., αλλά και εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης.

Χαιρετισμό απηύθυνε ο Δήμαρχος Μαραθώνα κ. Σπυρίδων Ζαγάρης, ενώ την έναρξη της ημερίδας σήμανε ο Δρ Νίκος Γιαννής, καθηγητής Ευρωπαϊ-κής Πολιτικής και Αναπλ. Βουλευτής Περιφ. Αττικής, ο οποίος είχε και την ευθύνη συντονισμού του συνεδρίου.

Τις εισηγήσεις ξεκίνησε η κα Αι-κατερίνη Κωνσταντοπούλου, Βοηθός Γενική Διευθύντρια Εγκαταστάσεων ΕΥΔΑΠ, η οποία παρουσίασε την πο-ρεία των υδάτινων πόρων στην Ελλά-

δα, από το 1920 έως σήμερα, ενώ μίλησε και για την διαχείριση του νερού.

Στην συνέχεια το λόγο πήρε η κα Ιωάν-να Ηλιοπούλου Γεωρ-γουδάκη, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πα-τρών, Τμήμα Βιολο-γίας & Διευθύντρια Μονάδας Ρύπανσης, Διαχείρισης Περιβάλ-λοντος και Οικοτοξι-κολογίας, με εισήγηση

που αφορούσε στον ρόλο των φραγ-μάτων, το φράγμα του Μαραθώνα, τις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρουν και τα μέτρα για τον περιορισμό τους, όπως επίσης και τις οικολογικές και κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που σχετίζονται με αυτά, ενώ

Ν Ε Α τ η ς Ε Κ Φ Ρ Α ς η ς 49


ολοκλήρωσε την εισήγηση της με την παρουσίαση της ανάγκης για σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων και αειφόρο-βιώσιμη ανάπτυξη.

Ακολούθησαν οι εισηγήσεις του κ. Παναγιώτη Νεκτάριου, Επίκουρου Καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπι-στημίου Αθηνών, σχετικά με τις με-θοδολογίες εξοικονόμησης νερού στη διαχείριση χλοοταπήτων ενώ αναφέρ-θηκε σε ειδικές τεχνικές και για την γεωργία, και της κας Άννυ Μητρο-πούλου, η οποία αναφέρθηκε στην εκστρατεία της ΜΚΟ Μεσόγειος SoS για την εξοικονόμηση υδάτινων πόρων και παρουσίασε στατικά στοιχεία για την κατανάλωση νερού, αλλά και συμ-βουλές για την σωστή διαχείριση, την ανακύκλωση και την εξοικονόμηση υδάτινων πόρων.

«Η γνώση και η ατομική ευθύνη είναι πολύ σημαντικά στοιχεία σε μια εποχή «κρίσης», ως προς το νερό, το περιβάλλον, την ενέργεια, την οικο-νομία και γενικότερα, ιδιαίτερα αν σκεφθούμε την ευκολία εφαρμογής κάποιων τεχνικών και πρακτικών στην καθημερινότητα μας, μέσω των οποί-ων μπορούμε να επιτύχουμε ατομική οικονομία, εξοικονόμηση φυσικών πό-ρων και οικουμενική αλληλεγγύη και ευημερία», κατέληξε ο Νίκος Γιαννής.

Μέσω του προγράμματος επιτεύ-χθηκε η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας στην προσέγγιση του ζη-τήματος της σωστής διαχείρισης των υδάτινων πόρων, αλλά και του ρόλου και των επιπτώσεων των φραγμάτων, ενώ το πρόγραμμα περιλαμβάνει και ξενάγηση, που απευθύνεται ιδιαίτε-ρα στους μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Δήμου Μαραθώ-να, στο φράγμα του Μαραθώνα και θα πραγματοποιηθεί στις ερχόμενες εβδομάδες.

Την εκδήλωση έκλεισε η προβολή του ντοκιμαντέρ “Ιστορικές Υδάτινες Ροές”, της ΕΥΔΑΠ και η δεξίωση των παρευρισκομένων.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΚ-ΦΡΑΣΗΣ-ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

την Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2008, η Ευρωπαϊκή Έκφραση σε

συνεργασία με την Ένωση Πολιτών για την Παρέμβαση διοργάνωσαν εκ-δήλωση με θέμα «Κοινωνική ένταξη των μεταναστών & προοπτικές του μεταναστευτικού φαινομένου στην Ελλάδα του 21ου αιώνα» στο Αμφι-θέατρο Δρακοπούλου του Πανεπιστη-μίου Αθηνών. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης διεξήχθησαν και συζητή-θηκαν θεματικές αναφορικά με την κοινωνική ένταξη των μεταναστών και οργανώσεις της κοινωνίας πολι-τών καθώς και η δυναμική του μετανα-στευτικού φαινομένου στην ελληνική πραγματικότητα. Στην πρώτη θεματι-κή εισηγήσεις πραγματοποίησαν ο κ. Ν. Γκιωνάκης, υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας για τους μετανάστες «Βαβέλ», ο κ. Β. Χρονόπουλος, υπεύθυνος δια-δικτυακού περιοδικού Διαβατήριο, ο κ. Μ. Σκυλλάκος πρόεδρος ΜΚΟ Πε-ριφερειακό Ινστιτούτο Μετανάστευ-σης και η κ. Αθηνά Jani, εκπρόσωπος Second Generation 07. Σε ό,τι αφορά τη δεύτερη θεματική συμμετείχαν οι κ. Α. Κόντης, αν. Καθηγητής Πανεπιστη-μίου Αθηνών, κ. Α. Μακρυδημήτρης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Α. Λυμπεράκη, Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Μ. Παύλου, κ. Α. Παπαϊωάννου, Επιστημονικός Σύμ-

βουλος ΟΚΕ και η κ. Χ. Χαλανούλη, Νομικός.

ΑΝΑΔΑΣΩΣΗ-ΑΝΑΒΛΑΣΤΗΣΗ 3800 ΣΤΡΕΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ

Ο Δήμος Κερατέας, το Κέντρο Φυ-σικής Καλλιέργειας και η Ευρω-

παϊκή Έκφραση, διοργάνωσαν με μεγά-λη επιτυχίας αναδάσωση-αναβλάστηση 3800 στρεμμάτων στο Δήμο Κερατέας, στις 4 & 5 Οκτωβρίου 2008. Η προσπά-θεια στηρίχθηκε στην καινοτόμο μέθο-δο του Γιαπωνέζου καθηγητή Fukuoka, την οποία εφαρμόζει εθελοντικά στην Ελλάδα ο επιστημονικός συνεργάτης του στην Ελλάδα κ. Παναγιώτης Μα-νίκης και η ομάδα του. Η σπορά έγι-νε με τη μέθοδο των σβόλων μεγάλης ποικιλίας δασικών δέντρων και φυτών χλωρής λίπανσης προστατευομένων σε αγρυλόχωμα, ώστε να μην φαγωθούν από τα πουλιά, τα διάφορα τρωκτικά και τα μυρμήγκια, πριν από την έναρξη των φθινοπωρινών βροχών. Οι περιο-χές που πραγματοποιήθηκε η σπορά ήταν οι καμένες εκτάσεις του Πανείου Όρους, του Οβριόκαστρου, των Βιλί-ων καθώς και στις περιοχές Μαρκάτι, Αρί, τον λόφο Τζόρα, και τη Συντερί-να. Υπήρξε μαζική προσέλευση, όπου συμμετείχαν 400 και πλέον εθελοντές από την Κερατέα, τους οικισμούς και την Αθήνα, ενώ συμμετείχαν συνεργεία του Δήμου, μαθητές από την περιβαλ-λοντική ομάδα Γυμνασίου, τα ΔΣ και τα μέλη των οικισμών.

50

Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφο-ρετικών απόψεων –αρκεί να μην εκφέρονται αυθαίρετα– και η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών με

επίκεντρο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ελληνική συμμετοχή σ’ αυτήν. Οι απόψεις που εκφράζο-νται δεν δεσμεύουν αποκλειστικά την ιδιοκτησία, τον εκ-δότη ή την σύνταξη.

Τα άρθρα τα οποία δημοσιεύονται στην Ευρω-παϊκή Έκφραση, επιλέγονται από τη σύνταξη με κριτήρια την επιστημονική εγκυρότητα,

την ποιότητα, τη θεματική κάθε τεύχους, την πρωτοτυπία και επικαιρότητα. Μπορεί να δημοσιευθεί κείμενο και σε ξένη γλώσσα (κυρίως αγγλικά ή γαλλικά) κατόπιν συνεννόησης. Η έκταση του κειμένου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 900 λέξεις.

Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, υποβάλλονται οποτεδήποτε, σε τρία αντίτυ-πα, υπακούουν στις διεθνείς προδιαγραφές επιστημονικής μεθοδολογίας, δεν έχουν δημο-

σιευθεί ούτε με παραπλήσια μορφή ή περιεχόμενο σε άλ-λα έντυπα, κρίνονται από μέλη της Επιστημονικής Επι-τροπής της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, με πλήρη διασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης (ανωνυμία του κρινομένου και

των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολό-κληρη την κρίση) και η έκτασή τους κυμαίνεται μεταξύ 2000 - 3000 λέξεων. Ο υποψήφιος αποστέλλει σύντομο βιογραφικό σημείωμα.

Σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με κάθε υποβολή κειμένου συμπεριλαμβάνεται και περίληψη στα γαλλικά ή στα αγγλικά (100-200 λέξεις).

Το κείμενο θα πρέπει να αποστέλλεται και σε δισκέτα pC ώστε να αποφεύγονται οι αδυναμίες της δακτυλογράφησης και γενικά να επιτυγχάνεται η έκδο-ση. Καλό είναι επίσης να αποστέλλεται φωτογραφία του συγγραφέα. Χειρόγραφα, δισκέτες και άλλα πρωτότυπα δεν επιστρέφονται.

Απαγορεύεται αυστηρά η μερική ή ολική ανα-δημοσίευση ή αναδιανομή με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός αν υπάρχει έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι συγγραφείς, μετά την ανακοίνωση

σ’ αυτούς της θετικής κρίσης για μελλοντική δημοσίευση του άρθρου στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, δεσμεύονται αυτό να μην δημοσιευθεί οπουδήποτε αλλού. Οι συγγραφείς λαμβάνουν δωρεάν δύο αντίτυπα του οικείου τεύχους. Η ιδιοκτησία διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα να διανέμει με οποιουσδήποτε όρους, άρθρα, περιλήψεις και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Έκφραση διαμέσου του δικτύου Ίντερνετ.

1

2

3

4

Επιθυμώ να γραφτώ συνδρομητής στο περιοδικό “Ευρωπαϊκή Έκφραση”Ετήσια Διετής

Τακτικός Συνδρομητής 20 Ευρώ 35 ΕυρώΔημόσιοι Οργανισμοί,Τράπεζες, Βιβλιοθήκες,ΑΕΙ, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, Εταιρείες,Σύλλογοι 50 Ευρώ 100 ΕυρώΕυρώπη 25 Ευρώ 45 ΕυρώΆλλες ήπειροι 30 Ευρώ 55 ΕυρώΦοιτητής, σπουδαστής,στρατιώτης 15 Ευρώ 25 ΕυρώΣυνδρομή ενίσχυσης-υποστήριξης 50 Ευρώ 90 Ευρώ

ΔΕΛΤIΟ ςυΝδΡΟΜητΟυ

Όνομα........................................................................................

Επώνυμο ...................................................................................

Διεύθυνση .................................................................................

Ταχ. Κώδικας ............................................................................

Πόλη ..........................................................................................

Τηλέφωνο: ................................................................................

E-mail: .......................................................................................

Επάγγελμα: ..............................................................................

Ημερομηνία Υπογραφή

Έτος ίδρυσης: 1989 Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα,τηλ: 210 3643224, fax: 210 3646953, e-mail: [email protected]

5

Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφο- των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολό-

δηΜΟςΙΕυςΕΙς ςτηΝ ΕυΡΩΠΑΪΚη ΕΚΦΡΑςη

Όνομα

ΕπώνυμοΈτος ίδρυσης: 1989 Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα,

ΕυΡΩΠΑΪΚηΕΚΦΡΑςη

Ε υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ η Ε Κ Φ Ρ Α ς η

Οι συνδρομές καταβάλλονται στα γραφεία της Έκφρασης 9π.μ. - 5 μ.μ.,

με ταχυδρομική επιταγή, ή τέλος στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογαριασμού 701/29600287)

✂

European Expression - Issue 70

Documents