Euronews TV Kanalında Yayınlanan Haber Programlarındaki Görsellerin, Doğu Toplumlarının Ötekileştirilmesi Amaçlı Kullanımının İrdelenmesi

Euronews TV Kanalında Yayınlanan Haber

Programlarındaki Görsellerin, Doğu

Toplumlarının Ötekileştirilmesi Amaçlı

Kullanımının İrdelenmesi.Levent Duranlı

ÖzetBu çalışmada, uluslararası bağlamda doğu-batı ayrımındaki

ülkelerden, batı kesimini temsilen Avrupa Birliği’nin yayın organı

durumundaki Euronews Televizyon kanalının, doğu toplumları ile ilgili

haber programlarında kullandığı görsellerin söz konusu doğu

toplumlarının ötekileştirilmesi amaçlı kullanımı, doğu-batı,

oryantalizm, ben-öteki, ötekini aşağılama gibi anahtar kavramlar

ışığında sorgulanmıştır. Euronews televizyon kanalının değişik

zamanlardaki yayınlarından ve Euronews’un Internet yayınını da yapan

“youtube.com” adlı video internet sitesinden elde edilen görüntüler,

gösterge bilimsel çözümleme ve içerik analizi yöntemleri ile

irdelenmeye çalışılmıştır. Söz konusu bu çalışma, batı toplumlarının

dünyada olup bitenleri öğrenme biçimi tek taraflı televizyon

yayınlarını izlemek olduğu sürece, zihinlerindeki doğunun vahşi,

ilkel ve korkulacak bir nesne olarak görülmesinin artarak devam

edecek olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar kelimeler :Euronews TV, oryantalizm, öteki

Giriş :

Her gün milyonlarca kişinin izlediği ve özellikleAvrupa Birliği’nin sözcüsü konumundaki “EuronewsTelevizyonu” haber programında kullandığı görsellerle,doğu toplumlarının ötekileştirilmesi amaçlı kullanımınınaraştırıldığı bu çalışmada, televizyon haberleri vegerçeklik, Euronews televizyon kanalının yapısı,oryantalizm gibi kavramlar ışığında Euronews televizyon

kanalında çeşitli tarihlerde yayınlanan görüntüler,gösterge bilimsel çözümleme ve içerik analizi yöntemleriyardımı ile irdelenmeye çalışılmıştır, çalışmada nedenbu kuramsal bakış açılarının seçildiğini anlaşılabilmesiiçin bu kuram ve konuları en genel hatlarıyla özetlemekve işe Euronews TV kanalının yapısına bakmak vetelevizyondaki gerçekliliği sorgulamakla başlamak yararlıolacaktır.

1.Euronews TV Kanalı

Euronews, Avrupa ağırlıklı yayın yapmakta olan çok

dilli haber kanalıdır. Kanal, yayın hayatına 1 Ocak 1993

tarihinde Lyon merkezli olarak başlamıştır. Haberler

Avrupa perspektifinden dünya haberlerini yansıtmakta ve

on farklı dilde yayın yapılmaktadır. 1

Dünya çapında yüz elli bir ülkede üç yüz otuz

milyon haneye yayın ulaşan Euronews’ un CNN

International'ın yüz kırk yedi milyon, BBC World News'ın

seksen sekiz milyon ve CNBC Europe'un yetmiş altı milyon

Avrupalıya yayın yaptığı düşünülürse hatırı sayılır bir

izleyici kitlesine karşılık geldiği söylenebilir. Seyirci

sayısı açısından Euronews, Avrupa kıtasının en yüksek

seyirci oranına sahip haber kanalıdır. Ayrıca Avrupa

Birliği’nin yayın organı sayılmasının sebebi kanalın,

Avrupa Birliği'nden her yıl beş milyon avro fon

almasıdır.2

Haberler televizyonda izleyiciye sunulurken her

kanal gibi bir anlatıcı vasıtasıyla sunulur. Bunun

1 http://tr.euronews.com/the-station/,(erişim tarihi:10.01.2013) adlıweb-siteden derlenmiştir2-3 http://tr.euronews.com/the-station/,(erişim tarihi:10.01.2013) adlı web-siteden derlenmiştir

yanında "No Comment" programı gibi dünyadan derlenen

enteresan görüntüler dış ses kullanılmadan ve yalnızca

görüntüden oluşan haberler de sunulmaktadır. No Comment,

Euronews'un "bir haber kanalının görevinin,

izleyicilerine dünya hakkında kendi görüşlerini

oluşturabilmeleri için yeterli bilgiyi sağlaması"

gerektiği düşüncesinden hareketle hayata geçirdiğini

bildirmiştir.3

Kanalda, Avrupa ve dünyadan haberler 30 dakikalık

aralarla yayınlanmaktadır. Haberlerin dışında; başlıca

Avrupa gazetelerinin makaleleri, borsa ve pazar verileri,

finansal haberler, spor haberleri, sanat ve kültür

bilgilendirmeleri, bilimsel gelişmeler, hava durumu,

Avrupa siyaseti ve basın eleştirileri kanalda yayınlanan

diğer içeriklerdir. Bunların yanında canlı haberler de

yayın akışı içerisinde "breaking news" olarak

yayınlanmaktadır.

Euronews, haberlerinde alışılmadık bir sunum tarzı

kullanır. Kanalda muhabir veya sunucu kullanılmaksızın

haberler izleyenlere servis edilmektedir. Bu haber tarzı

2004 yılında Gallup Europe tarafından "yavaş", "monoton"

ve "sıkıcı" olarak nitelendirilmiştir. Son zamanlarda ise

özellikle canlı yayınlarda sunucu ve muhabir

kullanılmaktadır.4

Kanalın ana haber kaynakları Avrupa Yayın Birliği'ne

bağlı APTN ve Reuters'dir. Aynı zamanda Fransız AFP,

İtalyan ANSA, Portekizli LUSA, Alman DPA, Türk AA,

3

4-5 http://tr.wikipedia.org/wiki/Euronews/,(erişim tarihi:10.01.2013) adlı web-siteden derlenmiştir

İspanyol EFE ve Rus TASS ajansları da kanala haber

kaynağı oluşturmaktadır.5

Türkiye Devleti televizyon kanalı TRT, Şubat 2009'da

Euronews ile sağladığı anlaşma ile kanalın bir hissedarı

haline gelmiş ve kanalın denetim kurulu olan SOCEMIE'ye

katılmıştır. TRT bu anlaşma ile satın aldığı %15,70 hisse

ile France Televisions (25.37%), RAI (22.84%) ve RTR

(16.94%) kanallarından sonra dördüncü ana hissedar

konumuna gelmiştir.6

Eylül 2006'dan bu yana bir YouTube kanalı ve Aralık

2008'den bu yana bir Dailymotion kanalı bu iş için

kullanılmaktadır. Ayrıca, Euronews programlarına podcast

olarak da ulaşılabilmektedir. Bu amaçla Apple'ın bir

hizmeti olan iTunes'un resmi Internet sitesinde "No

Comment" programları ücretsiz olarak indirmeye

açılmıştır.7 İzleyen satırlarda çoğu Avrupalının izlediği

bu televizyon kanalının ve genel anlamda televizyon

yayınlarındaki programların gerçekliğin inşasında ne gibi

katkıları olduğu sorgulanmaya çalışılacak.

2.Televizyon ve Gerçeklik

Kitle iletişim araçları içerisinde haber ve bilgi

aktarma bağlamında kitleler üzerinde en güçlü ve kalıcı

etkiyi televizyonun yaptığından bahsedilebilir. Görsel

iletilerin diğer ileti biçimlerine göre algılanma

sürelerinin daha hızlı olması, haber sunulurken haberi

anlatılan olayın gerçeklik nosyonuna sıkça gönderme5

6-7 http://tr.wikipedia.org/wiki/Euronews/,(erişim tarihi:10.01.2013) adlı web-siteden derlenmiştir

7

yapılması, haberi izleyen kitlelerce hem haber

programlarında gösterilenlerin sorgulanmadan gerçek

olarak algılanmasını hem de bu algının etkisinin kalıcı

olmasını sağlar. Televizyon haber programlarında

kullanılan görsellerin, gerçeklik ile gerçek olarak

kitlelerin önüne sunulan anlamındaki bağlantısı günümüz

televizyon haberciliğinde yansıma değil, sadece bir

yanılsama olabilir.8

Bu yanılsamanın sebebini Dursun,(2003) özellikle

sadece haber metinlerinin gerçeği sunma iddiası ile ön

plana çıkmamasından kaynaklandığını belirterek, medya

profesyoneli tarafından oluşturulan haber sunma

formatının, gerçekliği sunma bakımından diğer

programlardan ayrı olmasında bulur. Dursun’un vurgusuna

göre, TV haberlerinin gerçeklik iddiasında bulunması ve

format itibari ile bunu ortaya koyması yönünden diğer

program formatlarından ve yazılı medyadan hem farklıdır

hem de daha ideolojiktir. Buradaki önem, diğer birçok TV

programında kitlelere sunulanların birer uydurma, birer

kurgu olduğunun kitlelerce farkındalığı, ancak haber

programlarının izlenmesi anında bu farkındalığın

yitimidir.

Dolayısı ile televizyonda haber programı izleyen

kitleler izlediklerini kolaylıkla gerçek olarak

algılayabilirler. Oysa durum bundan farklıdır, Medya

özellikle televizyon haberleri gerçeği ayna gibi

yansıtmamaktadır.8 Dursun,Ç.(2003), Haber ve habercilik/gazetecilik üzerine düşünmek,Gazetecilik ve Habercilik Der. ALANKUŞ, Sevda İPS İletişim Vakfı Yayınlan İstanbul, adlı yazıdan derlenmiştir.

Fransız düşünür Jean Baudriliard, iki gerçeklik

biçimi olduğunu söylüyor; “Yaşadığımız fiziki gerçeklik

ve medya yoluyla üretilen hiper gerçeklik. Hiper

gerçeklik çoğu zaman yaşadığımız fiziki gerçekliğin

yerini alır. Yani medyatik gerçeklik fiziki gerçeklikten

daha gerçek konuma geçer. Hayatımızdaki gerçekler ise yok

olmuştur. Bu hiper gerçekliktir. Artık gerçeklik,

gerçekten bile daha gerçektir.” (2003).

Medyanın enformasyon bağlamında gerçeği bir ayna

gibi yansıttığı iddiasını kuşkuya düşüren ve sorgulayan

bir başka saptama ise, gerçekliğin basitçe verilen

olgulardan farklı bir şey olduğudur. Gerçek, gerçekliğin

belirli bir tarzda kurulmasıdır. Medya -burada

televizyon- gerçekliği yalnızca tanımlamıyor, aynı

zamanda yeniden üretiyor da. Gerçeklik, özellikle görsel

pratikler yoluyla desteklenip üretilmekte ve temsil

edilmektedir.9 Yani, televizyon haberleri bir gerçekliği

farklı teknikler ve özellikle teknolojik imkanları da

kullanarak, çok rahat bir şekilde yeniden inşa

edebilmektedir.

Ritzer (1998), televizyon haberlerinin iletilerini

aktarırken kullandığı bu teknikleri, haberlerle gösteri

dünyasının birleşmesi olarak açıklayarak, haber

içeriğini, gerçeğin kurgulanmış tasarısı olduğu yönünde

eleştirir. Ritzer’ e göre Hem eğlendiren hem de bilgi

aktaran televizyon bunu belli bir öyküleme anlatım

tekniği kullanarak yapmaktadır. Öykü anlatma olayı sadece

9 HALL, Stuart, "İdeolojinin Yeniden Keşfi: Medya Çalışmalarında Baskı Altında Tutulanın Geri Dönüşü". Medya, İktidar, İdeoloji. Çev:Mehmet Küçük (İstanbul: Ark Yayınevi, 1994, ss:57-103), dan derlenmiştir.

televizyondaki dizi ve seriyaller gibi kurguya dayalı

program türleri için değil, aynı zamanda haberler ve

haber programları için de geçerlidir. Bu konuda Kaplan’ın

vurgusu ise, haber programlarında işlenen konunun daha

etkili olarak verilebilmesi için dramatik öyküleme

yöntemlerine başvurulduğu yönündedir (1993,s.51,76).

“Medyanın doğasından dolayı da taklit edilen ve

yönetilen zulüm imgeleri genellikle "gerçekte yaşanan"dan

çok daha canlı, ilgi çekici ve gerçekten "dramatik"

olmaktadır. Bu anlamda haberler, drama ve oyun arasındaki

ayırıcı sınırlar gittikçe önemsizleşmekte ve bu süreçte

de gerçeklik sadece pek çok imge arasındaki sıradan bir

imge haline gelmektedir” (Bauman, 2001: 199200).

Özetlemek gerekirse televizyonda çıkan haberprogramlarının tümüyle gerçeklikten uzak olduğunusöylemek zordur ancak söz konusu gerçeklik, "birsahneleme ve üretim süreci süzgecinden geçirilmiş birgerçekliktir" (Esslin, 1991,s. 84). Tüm bunların yanısıra haberler, gördüğü görüntünün gerçekliğini olmasıgerektiği gibi sorgulayamayan kitleler açısından büyüksorunlara neden olabilecek tehlikeli bir oyuncaktır, ziraIyengara göre, değer yargıları için ölçütler vestandartlar koyarak "fikirlerinin" gelişimine ve budoğrultuda da kamuoyunun oluşturulmasına doğrudan etkidebulunabilmektedirler (1988).

Toplumda oluşturulabilecek bu değer yargılarıiçerisinde yer alan kavramlardan biri de “öteki” nininşasıdır.

3. Ben-öteki, Oryantalizm

Ötekinin inşa süreci 'Ben' kavramını ile açıklanmaya

başlaması yerinde olacaktır. “Ben” kavramının ortaya

çıkışı aydınlanmacı hümanizma içinde gerçekleşmiştir.

İnsanın bireyleşebilmesi ve bu sayede en doğal hak ve

özgürlüklerini talep edebilir konuma gelmesi anlamında bu

bir başarı, ilerlemeci bir adım olarak kabul edilse de,

merkeze alınan 'ben'in beyaz-Avrupalı-heteroseksüel-erkek

oluşu göz ardı edilmiştir. Bu durum, modernitenin

merkezindeki bu 'ben' dışındakilerin (siyah, kadın,

Asyalı, heteroseksüel olmayan...v.s.) 'diğeri' olarak

algılanmasını da beraberinde getirmiştir. 'Ben'i

tanımlamak , kimliği oluşturmaya denk düşmektedir.

"Weeks'in ifadesiyle kimlik, bazı insanlarla nelerinizin

ortak olduğuna ve sizi başkalarından neyin

farklılaştırdığına ilişkin ait olma sorunudur. Kimliğin

iki temel bileşeni vardır. Bunlardan ilki tanımlama ve

tanıma, ikincisi ise aidiyettir.Hemen her ulusun ulusal

söylemi, söz konusu ulusun diğerlerinden üstün (daha

kahraman, daha eski bir tarihe sahip, daha çağdaş.)

olduğu iddialarına dayanmaktadır. Ulusal söylem hem

diğerlerinden farkını ortaya koyarak, farklı olanlara

karşı bir birlik oluşturmayı hem de bu üstün niteliklerle

bezenmiş ulusa bağlılığı arttırmayı amaçlamaktadır."10

Oluşturulan ulusal söylem dışında kalan her şeykısaca “öteki” olarak adlandırılabilir. 'Ben' açısından'öteki'yi tanımlayan birçok özellik vardır, bunlardan enbelirgin olanlarından biri de düzen bozma potansiyelidir.'Ben' ne kadar istikrarsızlık getirmeyecek olan, düzenin

10 Emel Baştürk Akça, "Türk Yazılı Basın Söyleminde Yünanistan'ınÖtekileştirilmesi Ve Kardak Krizi Örnek Olayı", Siyasal İletişim Dergisi, 3-5 Mayıs 2000, s:185, dan derlenmiştir.

yeniden üretimini sağlayan ve bu nedenle toplumun varoluş amacına uyansa, 'öteki' de o kadar düzen bozma,istikrarsızlık getirme, düzenin işleyişini sağlayangelenek, yasa, normların içini boşaltma potansiyelinesahip olandır, tehlikeli olandır.11

'Öteki', 'ben' in, yine 'ben' in algılayışında,antitezi olma niteliğinden dolayı istikrarsızlık getiren,var olan düzeni bozandır. Almanya'da Hıristiyan DemokratPartisi genel başkanı Friedrich Merz'in ortaya attığı'leitkultur' tezi bu bağlamda okunabilir. Bu teze göreAlman kültürü azınlıktaki 'düzen bozan'lar tarafındantehdit edilmektedir, yapılması gereken 'öteki'lerinlider/öncü kültür olan Alman kültürünü benimsemesidir.Merz'in bu söylemi, Almanya'daki Türklerin var olandüzene, kültüre, tehdit olarak görüldüğünün en açıkörneğidir12

Uluç’a göre (2009) öteki'yi tanımlayan 'biz'denuzaklığıyken 'biz' i oluşturan da aynı zamanda'öteki'dir. 'Öteki'nin mi 'biz'i oluşturduğu yoksatersinin mi geçerli olduğu tam anlamıyla belirgindeğildir. Ne var ki Edward Said gibi bunu karşılıklı biretkileşim şeklinde değerlendirmek uygundur. Doğu'nun batıtarafından türlü yollarla ötekileştirildiğini savunanSaid'e göre oryantalizm; “Sark'la- Şark hakkındasaptamalar yaparak, ona ilişkin görüşlerimeşrulaştırarak, onu betimleyerek, öğreterek, orayayerleşerek, onu yöneterek- uğraşan ortak kurum olarak,kısacası Şark'a egemen olmakta, Şark'ı yenidenyapılandırmakta, Şark üzerinde yetke kurmakta kullanılanbir batı biçemi olarak incelenebilir, çözümlenebilir(Said, 2004,s. 13).

Dolayısıyla “doğu”nun her ne kadar verili birgerçekliği olsa da bunu ötekileştirerek şekillendirenBatı olmuştur. Yani Said’e göre (2004) doğu kimliği veonu oluşturan kavramsallaştırmalar ve doğunun

11-12 Turan, Kadir, (1997), Almanya'da Türk Olmak, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu,dan derlenmiştir12

ötekileştirilmesi ile ilgili tüm pratikler batıtarafından icat edilmişlerdir.

Bunların dışında, yine önyargı yaratma süreci de,yukarıda belirtilen öteki'ne yönelik kurgulananözelliklerin öteki'ne iliştirilmesi aşamasında oldukçaönemlidir. Önyargı kişilerin kategorileştirmeye olanihtiyaçlarından bağımsız değerlendirilemez."Kategorileştirme bilinmezi bilinir kılarak bireyingündelik yaşantıyı yönlendirmesini, nesneleri vedeneyimleri tanımasını sağlar." (Schnapper,2005,s.154) Buaçıdan bakıldığında oldukça doğal bir süreç gibigörünmektedir. Ne var ki kategoriler değerlileştirme-değersizleştirme eğiliminde olup aşırı genelleştirmeyevarınca önyargı içeren kategoriler kaçınılmaz olur. Buaşamada birey kategorilere tabi hale gelir. "Böyleliklekategorileştirme süreci algıları genelleştirmeye, gruplararasındaki ayrılıkları vurgulamaya ve üstü açık ya dakapalı olumlu ya da olumsuz değer yargıları atfetmeye yolaçar." (Schnapper, 2005,s. 154)

Tamamen kurgu olan önyargı söylemleri 'öteki'nin'öteki' liğe mahkûm edilişinin anahtarıdır. Bu önyargıbaşlayana kadar 'öteki' nin ayrıklığının yıkıcı biretkisi yokken, önyargının başlamasıyla ve 'öteki'nindüşmanlaşmasıyla geri döndürülemez yıkıcı dönüşüm başlar.'Öteki' kurnazdır, medeni olmayandır, geriliğin temsilive sebebidir, yaşanılan olumsuzluklardan 'biz' yerinesorumlu olandır, günah keçisidir. 'Öteki' kendineyakıştırılanı hiçbir zaman değiştiremez artık, adıçıkandır.13

Medya bağlamında “öteki” ve “ötekileştirme” kavram vepratiklerine göz atılacak olursa, gazetelerin farklıötekileştirme tarzları kullandıklarını Bezirgan Arar veBilgin (2009), yaptıkları araştırmalarda 16 farklıötekileştirme yöntemi saptamıştır.

- İnsanlık dışına atma/insanlıkta alçaltma13 Schnapper, Dominique, (2005), Öteki ile İlişki, İstanbul: İstanbul BilgiÜniversitesi Yayınları Taş,’dan derlenmiştir.

- Olumsuz özellikler atfetme- Sosyal dışlama- Siyasal etiketleme- Gruplar arası kıyaslama- Başat grubun temel özelliklerinin ve törelerininyokluğu- Dış grubun sayısal önemini abartma- Grubu kendisinde mahkûm etme- Dış grubu soyutlama, yalnız veya zayıf gösterme- Etik dışı ve yasadışı davranışla suçlama- Evrensel değerlerden yoksunluğu vurgulama- Tehdit kaynağı olarak gösterme- Bir olayın faili olarak suçlama- Düşman görülen bir grupla ilişkilendirme- Grubu kendi üyesine kötületme- İç grubun mağduriyeti üzerinden ötekileştirme.

Her ne kadar bu saptamalar gazete başlıkları için

belirlendi ise de, televizyonun yazılı metinleri

seslendirme olanağı sayesinde içerik analizi bağlamında

televizyon haberleri metinlerine rahatlıkla

uyarlanabilir. Hem içerik analizi hem de bir diğer analiz

yöntemi olan göstergebilimsel çözümleme ve göstergebilim

kavramları olan, gösteren-gösterilen, düz anlam,

yananlam, metafor, metonimi, kodlar, mitler gibi

kavramsallaştırmaların ışığında Euronews televizyon

kanalında çeşitli tarihlerde yayınlanan doğu ülkeleri ile

ilgili haberlerde kullanılan görsellerin analizi,

ötekileştirme bağlamında, takip eden sayfalarda yer

alacaktır.

4. “Bir Resim Bin Kelimeye Bedeldir”14 Euronews

Haber Görselleri

Euronews “no comment” programını, haberle ilgili

izleyicinin kendi görüşlerini oluşturabilmeleri için

yayınladığını söylese de, aşağıda bu programla ilgili

gösterilecek görsellerin yukarıda anlatılan kavramlar

ışığında çözümlemeleri bu haberlerde izlenenler ile

ilgili izleyende bir öteki algısı yarattığından

bahsedilebilir.

Görsel 1:

14 Anonim olan bu sözü, Euronews TV kanalı “no comment” adlı haber programının sloganı olarak kullanmaktadır

Yayın tarihi : 27.01.2011

Ülke : Türkiye, istanbul

Program : No Comment

Olay :Beşiktaş Yıldız Teknik Üniversitesi önünde

öğrenim harçlarını protesto etmek isteyen

öğrencilere polis müdahale ediyor ve basınçlı

su sıkarak kalabalığı dağıtmaya uğraşıyor.

Analiz : Ön planda bu protesto gösterisine

katılan öğrencinin sağ kolu havada ve kendi yüzünü maske

ile kapatmaktadır. Yüzünü maske ile kapatmak suçlu

profilinin bir metonimisidir, Holywood filmlerinde

özellikle haydut karakterleri yüzleri maske ile

kapatılmış şekilde tasvir edilirler. Yine öğrencinin sağ

elinin havada yumruk şeklinde olması bu öğrencinin

belirli bir siyasi görüşe mensup olduğunun göstergesidir.

Böylece siyasal etiketlemeye vurgu yapan Euronews kanalı

kameramanı bu görseli çekerken polis bariyerinin

arkasında durmaktansa15 öğrenciler ile polisi karşı

karşıya görecek şekilde çekerek, Avrupa ülkelerinde ve

Amerika’da zaten sıradan bir eylem olan bir protesto

eylemini, kameranın konumu itibari ile polis ile öğrenci

karşı karşıya anlamını yüklemeye çalışmıştır.

15 genelde bu tip olaylarda görseller, güvenli bir nokta olduğu düşünüldüğü için polis korumasının arkasından temin edilir

Arka planda ise yine bir öğrencinin tazyikli sudan

nasibini aldığı görülüyor. Bu eylemin Ocak ayında

yapıldığı düşünülürse, herhalde ekranlarda böyle bir

resmin neden gösterildiği daha net anlaşılacaktır, zira

bu kanalın büyük bir izleyici kitlesinin bulunduğu

Avrupa’da genelde yılın bu aylarında dondurucu soğuklar

hakim olmaktadır. Bu soğukta böyle bir muameleye maruz

kalmadığı için haberi izleyen Avrupalı sıcacık evinde

oturduğu koltukta haline şükredecek ve “öteki” nin maruz

kaldığı bu şiddetin haklılığını, yukarıdaki paragrafta

anlatılan ötekileştirme pratiklerinin sonucu olarak,

‘bizden’ bir TV kanalı gösterdiği için zihninde

meşrulaştırabilecektir.

Video görselinin devamında bu genç tazyikli suyun

etkisi ile yerde on metre kadar sürüklenmiş ve

yaralanmıştır. Bu haberin yapım mantığı yukarıda

bahsedildiği gibi haber görsellerini sözlü haber metni

olmadan yayınlayarak kitlelerin anlamlandırmasını

bekleyen Euronews, kameranın aslında sübjektif olduğu

gerçeğini unutmuştur. Walter Benjamin’in “Aura”

kavramsallaştırmasını , bu bağlamda duruma çok rahat

uyarlayabiliriz, gerçekliğin kamera vasıtası ile yeniden

üretiminde16 oradaki gerçeğin özüne ait olan esas şey,

gerçeğin halesi kaybolmaktadır. İşte o hale, gerçekliğin

özü ve buradalığıdır (2006). Kameraman sadece

izleyicilerin görmesini istediği yöne ve açıya kamerasını

yönlendirerek bu “aura” yı bozmaktadır.

16 burada kamera ile görüntünün çoğlatımında

Görsel 2:

Yayın tarihi : 02.04.2007

Ülke : Irak, Kerkük

Program : No Comment

Olay :Irak’ın Kerkük kentinde patlayıcı

yerleştirilen bir aracın infilak etmesi sonucu

çok sayıda ölü ve yaralı olmuştur.

Analiz : Hastaneye getirilen yaralıları gösteren

bu video görselinde iki yaralı

çocuk görülmektedir. Yaşlarının on sekiz’ in altında

olduğu bariz bir şekilde görülmektedir. Bu resmin

düzanlamı, hastanede tedavi gören ve ağlayan çocuklar

olsa da, yan anlamı “iyi ki Irak Kerkük’te yaşayan bir

çocuk değilim” dir. Zira çocukların ikisi de kanamalı

yaralıdır ve kan yüzlerinde ve elbiselerinde net bir

şekilde gösterilmektedir. Kan savaşın vahşetin ve

barbarlığın bir metaforudur, yüzlerine ve elbiselerine

bulaşmış kanlar ile çocukların gösterilmesi Euronews

kanalının ötekileştirme pratiğinin en uç

örneklerindendir. Benzer olaylardan, Amerika’ da okul

saldırısı17 ya da Norveç’te gerçekleşen katliamda18

Euronews kanalı hiç bir şekilde yaralı, ölü görüntüsü

gösterilmemiştir. Bu anlamda Euronews bu tip haber

görselleri ile “biz-siz” ötekileştirmesi yapmaktadır.

Görsel 3:

17 15.12.2012 de Amerika’da bir ilkokula düzenlenen silahlı saldırıda 20 si çocuk 26 kişi ölmüştü.18 22.07.2011’de Norveç Utoya adasında gerçekleşen saldırıda Breivik adlı kişi 69 kişiyi öldürdü.

Yayın tarihi : 17.10.2012

Ülke : Libya

Program : Haberler

Olay :Libya’daki hükümetin Kaddafi’nin öldürülmesi

olayını sorgulamada yetersiz kaldığı haberi

Analiz : Muhtemelen Libya Lideri Kaddafi’ nin son

anları, bu görselde brütal bir tarzda gösteriliyor. Yüzü

ve elbisesi kanlar içinde. Kan savaşın, vahşetin ve

barbarlığın metaforudur. Kaddafi’nin yüzüne ve elbisesine

bulaşmış olan kan ile ona bu sıfatlar yakıştırılmaya

çalışılmış. Bu hareketli görselde Kaddafi’nin el

hareketleri birşeyler anlatmaya çalıştığı da görülüyor.

Ama vurulduğu için ve yaralandığı için çok aciz durumda.

Doğu ülkesine ait devrik bir lider aciz durumda

gösterilerek ötekileştiriliyor. Ayrıca tehdit kaynağı

olarak gösterme, düşman görülen bir grupla ilişkilendirme

gibi diğer ötekileştirme pratikleri de bu görsel ve haber

alt metin ile gerçekleştiriliyor. Üstelik bu haberin

gösterilmesinden yaklaşık bir sene önce öldürülen

Kaddafi’nin bu haberi ile ilgili, bir sene önceki yine

aynı görüntüler Euronews’ta yer bulmuştur.

Görsel 4 :

Yayın tarihi : 07.12.2012

Ülke : Mısır

Program : Haberler

Olay :Mısır’daki referandumu protesto eden muhalefet

yanlısı gruplar.

Analiz :Mısır’da mübarek rejimin devrilmesinden

sonra 15 ve 22 Aralık gerçekleştirilen anayasa

referandumunu protesto eden grupla ilgili yapılan

haberde, “sokaktaki insan ne düşünüyor” röportajlarının

ardından Euronews, kameramanın protesto mekanının

çevresinden kaydettiği görüntüleri ekrana getirmiştir.

Bunlardan biri de sokakta namaz kılan insan görüntüleri

olmuştur. Sözkonusu protesto gösterisi Cuma günü

gerçekleştirilmiştir ve görüntüye gelen bu insanlar

muhtemelen Cuma namazı ibadetini yapmaktadırlar. Euronews

kanalının bu görüntüleri ötekileştirme amaçlı

kullanımının nedeni bu toplumun müslüman olduğuna vurgu

yapmaktır. Zira haberin konusunun müslümanlık ile ve

namaz ibadeti ile hiç bir ilgisi bulunmamaktadır. Böylece

protesto gösterilerine katılanların bizim dinimizden

olmayan olduğu vurgusu yapılmaktadır. Ayrıca burada namaz

ibadeti sırasında özellikle “secde” konumunun seçildiğine

de dikkat etmek gerekir. İnsanların bu konumda durmaları

boyun eğme razı olma ve yalvarmanın bir metaforudur. Aynı

şekilde Euronews’un bundaki ötekileştirme pratiği , grubu

dışlama ve zayıf gösterme olarak adlandırılabilir.

Sonuç

Günümüzde teknolojinin sayesinde yaşamın yoğun

biçimde görsellik üzerine kurulduğu yanılsaması toplumda

oluşmaktadır. “Duyulana değil görülene inanma” miti

bağlamında, televizyonda gösterilen görsel ile

"görüntünün gerçeği anlattığı” düşüncesi toplumların

hafızasına işlenmektedir. Aynı zamanda dünyayı sadece bu

görsellerin işlendiği görsel medya aracılığı ile

yorumlayan ve öğrendiğini sanan bir kitle

yetiştirilmektedir.

Görselliğin inandırıcı gücünü kullanan televizyon,

insanları sindiriyor, etkiliyor, görüntüye boğuyor ve

böylesine teknolojik yeteneklerle donanmış bir sistemin

yalan söyleyemeyeceğine inandırıyor

Genel olarak medyayı elinde bulunduran egemen

güçler, istedikleri bir mesajı kitlelere ulaştırmak için

Televizyonu ve diğer görsel medyayı kullanırlar ya da bu

gücü para karşılığında başkalarından hizmet olarak satın

alırlar.

Bundan ötürü , televizyon haber görselleri vasıtası

ile , medyayı kontrol eden egemen güçler tarafından,

oryantalizmin de desenleri kullanarak, ötekinin inşası

sürecinin rahatlıkla gerçekleştirilebileceği

söylenebilir. Çalışmada değinilen örneklerde de görüldüğü

gibi, genelde egemen haber medyasında yapılan, batılı

olmayan kültürlerin ve toplumların genellenerek

ötekileştirilmesidir. Burada önerilecek durum, insanların

kendilerine televizyon dışında alternatif haber

kaynakları bulmaları gerektiğidir. Tek bilgi kaynağı

televizyon olan bir bireyin politik bilinçlenme düzeyinin

düşük olduğunu gösteren pek çok araştırma bulunmaktadır.

Dış dünyadan habersiz, olayların iç yüzünü araştırma ve

alternatif kaynaklara başvurma ihtiyacı duymayan

bireylerin kendilerine sunulanla idare etmeye

çalıştıkları sürece, haber metinlerinde ve görsellerinde

inşa edilen gerçeklik ve bu inşanın aracı olan dil ve

söylem, bu metinlerin tüketicilerinin “öteki”

algılamalarını besleyecektir.

KAYNAKÇA

Anderson,(1927) Communication Year Book, vol 11.Baudrillard, J. (2003). Sessiz Yığınların Gölgesinde-Toplumsalın Sonu, (Çev:Oğuz Adanır). Ankara: Doğu Batı Yayınları.Bauman, Z. (2001). "Parçalanmış Hayat" (Çev: İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.Bezirgan A,ve Bilgin, N (2009) Gazete Haber Başlıklarında Öteki 'nin İnşası, Kültür ve İletişim, 12 (2), s. 133-157Burton, G. (1995). Görünenden Fazlası. (Çev: Nefin Dinç)İstanbul: Alan YayıncılıkDursun, Ç. (2004). "Haberde Gerçekliğin İnşa Edilmesi NeDemektir?" Haber Hakikat ve İktidar İlişkisi, Ankara: Elips Kitap,37-67. Dursun, Çiler,(2003) Haber ve habercilik/gazetecilik üzerine düşünmek, Gazetecilik ve Habercilik Der. Alankuş, Sevda İPS İletişim Vakfı Yayınlan İstanbul 64-78Esslin, M. (1991). TV Beyaz Camın Arkası. (Çev: Murat Çiftkaya). İstanbul: Pınar Yayınları.Iyengar, S. (1988). "New Directions and Agenda-Setting Research", (ed.) Kaplan, Y. (1993). Televizyon. İstanbul: Ağaç yayıncılık.Matelski, M. J. (1996). TV Haberciliğinde Etik. (Çev: Bahar Öcal Düzgören) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Postman, N. (1994). Televizyon Öldüren Eğlence. (Çev: OsmanAkınhay) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.Ritzer, G. (1998). Toplumun Mcdonaldlaştırılması. (Çev: Şen SüerKaya). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.Said, Edward W., (2004), Şarkiyatçılık, İstanbul: MetisUluç, G.,(2009) Medya ve oryantalizm,İstanbul:Anahtar kitaplarhttp://www.youtube.com/watch?v=yADc0tPr4NU, erişimtar :06.01.2013http://tr.euronews.com/the-station/,erişim tar:10.01.2013http://tr.wikipedia.org/wiki/Euronews/,erişimtar:10.01.2013

Euronews TV, Ekim 2012-Ocak 2013 arası yayınlanan"Haberler (news)", "No Comment" programlarının kayıtları.