Top Banner
Mesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi [email protected] ETİK DESAM Bilimsel Araştırma Projeleri Yazım Kursu
66

ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi [email protected] ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Jan 09, 2020

Download

Documents

dariahiddleston
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Mesut YalvaccedilYakın Doğu UumlniversitesiSağlık Bilimleri Fakuumlltesimesutyalvacneuedutr

ETİK

DESAM

Bilimsel Araştırma Projeleri Yazım Kursu

Mesut YalvaccedilYakın Doğu UumlniversitesiSağlık Bilimleri Fakuumlltesimesutyalvacneuedutr

ETİK

DESAM

Bilimsel Araştırma Projeleri Yazım Kursu

Amaccedil

Bilimsel Araştırma Projelerini Yazma kapsamında bilim bilimsel araştırma

bilimsel yayın eğitim-oumlğretim ve meslek etiği konuları ve gereklikleri uumlzerine

paylaşımda bulunmak oumlzellikle Bilimsel Araştırma Projelerinde etik kurallar

kıyak yazarlık ve nepotizm ile inthal uumlzerinde de odaklanarak Bilimsel Araştırma

Projelerinde etik kuumlltuumlruuml yaratmak ve yaşatmak iccedilin bir yol haritasını da

paylaşmak

Metot ve Teknik

Betimleme youmlntemi

Belgesel kaynak analiz youmlntemi ve

Belgeleryayınlar yolu ile bilgi toplama tekniği

Yerli (Tuumlrkiye Bibliyografyası Tuumlrkiye Makaleler Bibliyografyası TUumlBİTAK

Veri Tabanları)

Yabancı (Ebsco FirstSearch ProQuest Science Direct Cochrane Library

Medline Ovid ccedilevrimiccedili veri tabanları)

Literatuumlr

Sunum İccedileriği

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler

Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar

Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler

Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Etik Nedir

Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)

Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo

(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)

Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken

Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu

accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına

temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)

lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik

(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo

kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır

İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır

Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar

Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce

Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim

Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan

ahlak bilimi

İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)

Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları

Reddedebilmek olanaklı değil

İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı

oluştururlar (Aktan 1999)

Etik Nedir

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 2: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Mesut YalvaccedilYakın Doğu UumlniversitesiSağlık Bilimleri Fakuumlltesimesutyalvacneuedutr

ETİK

DESAM

Bilimsel Araştırma Projeleri Yazım Kursu

Amaccedil

Bilimsel Araştırma Projelerini Yazma kapsamında bilim bilimsel araştırma

bilimsel yayın eğitim-oumlğretim ve meslek etiği konuları ve gereklikleri uumlzerine

paylaşımda bulunmak oumlzellikle Bilimsel Araştırma Projelerinde etik kurallar

kıyak yazarlık ve nepotizm ile inthal uumlzerinde de odaklanarak Bilimsel Araştırma

Projelerinde etik kuumlltuumlruuml yaratmak ve yaşatmak iccedilin bir yol haritasını da

paylaşmak

Metot ve Teknik

Betimleme youmlntemi

Belgesel kaynak analiz youmlntemi ve

Belgeleryayınlar yolu ile bilgi toplama tekniği

Yerli (Tuumlrkiye Bibliyografyası Tuumlrkiye Makaleler Bibliyografyası TUumlBİTAK

Veri Tabanları)

Yabancı (Ebsco FirstSearch ProQuest Science Direct Cochrane Library

Medline Ovid ccedilevrimiccedili veri tabanları)

Literatuumlr

Sunum İccedileriği

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler

Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar

Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler

Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Etik Nedir

Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)

Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo

(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)

Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken

Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu

accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına

temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)

lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik

(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo

kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır

İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır

Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar

Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce

Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim

Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan

ahlak bilimi

İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)

Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları

Reddedebilmek olanaklı değil

İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı

oluştururlar (Aktan 1999)

Etik Nedir

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 3: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Amaccedil

Bilimsel Araştırma Projelerini Yazma kapsamında bilim bilimsel araştırma

bilimsel yayın eğitim-oumlğretim ve meslek etiği konuları ve gereklikleri uumlzerine

paylaşımda bulunmak oumlzellikle Bilimsel Araştırma Projelerinde etik kurallar

kıyak yazarlık ve nepotizm ile inthal uumlzerinde de odaklanarak Bilimsel Araştırma

Projelerinde etik kuumlltuumlruuml yaratmak ve yaşatmak iccedilin bir yol haritasını da

paylaşmak

Metot ve Teknik

Betimleme youmlntemi

Belgesel kaynak analiz youmlntemi ve

Belgeleryayınlar yolu ile bilgi toplama tekniği

Yerli (Tuumlrkiye Bibliyografyası Tuumlrkiye Makaleler Bibliyografyası TUumlBİTAK

Veri Tabanları)

Yabancı (Ebsco FirstSearch ProQuest Science Direct Cochrane Library

Medline Ovid ccedilevrimiccedili veri tabanları)

Literatuumlr

Sunum İccedileriği

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler

Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar

Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler

Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Etik Nedir

Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)

Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo

(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)

Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken

Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu

accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına

temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)

lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik

(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo

kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır

İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır

Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar

Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce

Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim

Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan

ahlak bilimi

İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)

Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları

Reddedebilmek olanaklı değil

İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı

oluştururlar (Aktan 1999)

Etik Nedir

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 4: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Metot ve Teknik

Betimleme youmlntemi

Belgesel kaynak analiz youmlntemi ve

Belgeleryayınlar yolu ile bilgi toplama tekniği

Yerli (Tuumlrkiye Bibliyografyası Tuumlrkiye Makaleler Bibliyografyası TUumlBİTAK

Veri Tabanları)

Yabancı (Ebsco FirstSearch ProQuest Science Direct Cochrane Library

Medline Ovid ccedilevrimiccedili veri tabanları)

Literatuumlr

Sunum İccedileriği

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler

Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar

Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler

Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Etik Nedir

Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)

Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo

(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)

Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken

Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu

accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına

temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)

lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik

(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo

kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır

İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır

Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar

Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce

Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim

Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan

ahlak bilimi

İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)

Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları

Reddedebilmek olanaklı değil

İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı

oluştururlar (Aktan 1999)

Etik Nedir

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 5: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Sunum İccedileriği

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Konular ve Gereklilikler

Bilimsel Yayınlarda Etik ve Etik Dışı Durumlar

Eğitim-Oumlğretimde Etik Konular ve Gereklilikler

Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma Yol Haritası

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Etik Nedir

Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)

Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo

(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)

Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken

Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu

accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına

temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)

lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik

(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo

kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır

İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır

Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar

Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce

Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim

Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan

ahlak bilimi

İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)

Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları

Reddedebilmek olanaklı değil

İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı

oluştururlar (Aktan 1999)

Etik Nedir

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 6: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Temel Kavramlar

Etik

Ahlak

Deontoloji

Eylem

Erdem

Etik Nedir

Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)

Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo

(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)

Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken

Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu

accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına

temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)

lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik

(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo

kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır

İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır

Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar

Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce

Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim

Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan

ahlak bilimi

İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)

Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları

Reddedebilmek olanaklı değil

İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı

oluştururlar (Aktan 1999)

Etik Nedir

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 7: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Etik Nedir

Yunanca lsquoEthosrsquo yani lsquoToumlrersquo soumlzcuumlğuumlnden tuumlremiştir (TDK 2016)

Aksiyoloji (Yunanca ldquoaxiardquo-değer ve ldquologiardquo-bilim)rsquonin iki dalından biri olan lsquoEtikrsquo

(ki diğeri lsquoEstetikrsquodir) felsefenin ana dallarından biridir (Blackburn 1996)

Aksiyolojinin iki dalından biri olan Etik insanların ahlak değerlerini sorgularken

Estetik ise neyin guumlzel olduğu ile ilgilenir Neyin Etik neyin Estetik olduğunu

accedilıklamanın oldukccedila guumlccedil olmasından hareketle Aksiyoloji bireylerin davranışlarına

temel teşkil eden değerleri araştırır (Blackburn 1996)

lsquoAhlak Kuramırsquo ya da lsquoTeorik Ahlakrsquo ve lsquoAhlak Bilimirsquo diye de basitleştirilebilen Etik

(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Yanlışı doğrudan iyiyi koumltuumlden yararlıyı zararlıdan ayırabilmek amacıyla lsquoAhlakrsquo

kavramının doğasını anlamaya ccedilalışır

İnsan davranış ve eylemlerinin temellerini araştırır

Ahlaki değerleri ve ahlaki davranışların ilke ve kurallarını ortaya koyar

Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce

Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim

Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan

ahlak bilimi

İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)

Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları

Reddedebilmek olanaklı değil

İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı

oluştururlar (Aktan 1999)

Etik Nedir

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 8: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Ahlak uumlzerine yapılan sistematik duumlşuumlnce

Ahlaki olanın oumlzuumlnuuml ve temellerini sistematik olarak araştıran bilim

Yere ve zamana oumlzguuml iyiguumlzelyararlı davranışların normlarını kurallarını saptayan

ahlak bilimi

İnsan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı (Ahlak Felsefesi)

Belirli ahlak değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar(Blackburn 1996 Aktan 1999)

Var olan ve kabul goumlrmuumlş etik değerleri normları ilke ve kuralları standartları

Reddedebilmek olanaklı değil

İnsan yığınlarını lsquotoplumrsquo ve insanları lsquobireyrsquo yapmaya yetebilecek guumlccedilte altyapı

oluştururlar (Aktan 1999)

Etik Nedir

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 9: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Ahlak Nedir

Tuumlrkccedilersquode lsquoAhlakrsquo Arapccedila lsquoHulkrsquo (yaradılış) (TDK 2016) ve İngilizcersquode lsquoMoralsrsquo

Latince lsquoMosrsquo soumlzcuumlğuumlnden gelmekte (Oxford Dictionaries 2016)

Felsefenin bir dalı olarak

Ahlak uumlzerine kavramsal oumlğretiler

İnsanların kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal eylemlerine ilişkin sorunları

inceleyen felsefe oumlğretileri

Belli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan bireylerin

birbirleriyle ilişkilerini duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamı

Ccedileşitli toplumlarda ve ccedilağlarda kapsamı ve iccedileriği değişen ahlaksal değerler alanı

Bir kişi ya da bir insan oumlbeğince benimsenen eyleme kurallarının toplamı

Ahlaksal olan şeylerle bağlantısı olan bir goumlruumlşler dizgesi (bir kişinin bir ulusun bir

toplumun bir ccedilağın) (Aktan 1999)

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 10: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Joel Pelletierrsquos Morals vs Ethics (16 January 2007)

Etik ve Ahlak eş anlamlı mı

İngilizcersquodelsquoEthicsrsquo ve lsquoMoralsrsquo olarak iki ayrı soumlzcuumlkle ifade edilen birbirleriyle

ilişkili her iki farklı anlam Tuumlrkccedilersquode yalnızca lsquoEtikrsquo ya da lsquoAhlakrsquo soumlzcuumlğuuml ile

karşılanmaya ccedilalışılmakta

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 11: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Eylemindavranışın teorisi

Toplumdaki belirli bir mesleğin işin

organizasyonun veya grubun değer

yargıları normları kuralları ve

standartları

Mesleğe ve alana oumlzguuml

Meslek ve alan iccedilin evrensel normları

kuralları ve standartları hedefler ve

ortaya koyar (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Eylemindavranışın pratiği

Bir toplumun en uumlst genel değer yargıları

normları kuralları ve standartları

Bireylerin meslek iş ve

organizasyonlardaki rollerinden bağımsız

yaşanılan toplumda her zaman ve mekan

iccedilin geccedilerli

Toplumdan topluma farklılık goumlsterebilir ndash

yerel normlar kurallar ve standartlar soumlz

konusu- (Blackburn 1996 Aktan 1999)

hellip

Etik ve Ahlak

Etik Ahlak

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 12: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 13: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Yunanca lsquoDeontosrsquo (Goumlrev) ve lsquoLogosrsquo (Bilim) soumlzcuumlklerinden gelir

lsquoGoumlrev Oumldev Bilimrsquo demektir

lsquoOumldev Bilgisirsquo lsquoYuumlkuumlmluumlluumlkler Bilgisirsquo lsquoNormatif Bilgirsquo karşılığı olarak terim ilk kez

1834rsquode Jeremy Bentham tarafından oumlnerilmiş ve kullanılmıştır (Deontology or the

Science of Morality) (Arda Pelin 1995 Goumlksel 1986)

Bu anlamda Deontoloji (Arda Pelin 1995)

Ne yapmalı ne yapmamalı sorularına toplumun belirlediği ve ayrıca yaptırımlarla

donattığı kuralların bilgisidir

Ahlaksal oumldevleri yuumlkuumlmluumlluumlkleri şu ya da bu toplumsal duruma goumlre deney yolu

ile incelemeyi dile getirir

Yazılı olsun olmasın koumlkleşmiş ilkeleri ve kuralları iccedileren ve bunları tartışmasız bir

lsquonormatif bilgirsquo olarak aktaran alan

Deontolojinin dile getirdiği yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve zorlayıcı bir nitelik taşır

Deontoloji Nedir

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 14: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Youmlntemleri

Ortak konulara değişik bir yaklaşımla

eğilmeleri

Etik

Henuumlz ccediloumlzuumlmuuml belirlenmemiş

yerleşik normların dışında kalan

sorunlarla ilgilenir

Accedilık uccedillu sorunlarda ilkelerin

belirlenmesine youmlnelik ccedilalışmalar

yapar

Her zaman tartışmaya accedilık bir alandır

Deontolojinin dile getirdiği

yuumlkuumlmluumlluumlkler tartışmasızdır ve

zorlayıcı bir nitelik taşır (Goumlksel 1994

Arda Pelin 1995)

hellip

Ortak konuları

Etiğin uumlzerinde ccedilalıştığı sorunlar

ccediloumlzuumlme kavuştuğunda yani normlar

belirginleştiğinde soumlz konusu bilgiler

artık deontolojinin konusu haline

gelmiş sayılır

Etik deontolojiyi besler

Oumlzellikle zaman iccedilinde mesleki

toplumsal teknolojik vd gelişmelere

yabancılaşan mevcut hukuk ve

deontoloji kurallarınınnormların yine

etik accedilıdan ele alınması gerekir

Etik ve deontoloji birbirlerini

tamamlarlar (Goumlksel 1994 Arda Pelin 1995)

hellip

Etik ve Deontoloji

Fark İlişki

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 15: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

helliphellip Deontoloji

Her mesleğin bir deontolojisi vardır

Meslek uumlyesinin

lsquokendinersquo

lsquomesleğini icra ettiği kişiyersquo

lsquomeslektaşlarınarsquo

lsquokurumlararsquo

lsquotoplumarsquo karşı yuumlkuumlmluumlluumlklerini iccedilerir (Goumlksel 1986 Goumlksel 1994)

Tuumlm Bilimlerrsquodeki tuumlm alanlarınmesleklerin de deontolojisi bulunur

helliphelliphellip Deontolojisi

helliphelliphelliphellip mesleki etkinlikleri sırasında kendine hizmet verdiği bireye birey

yakınına meslektaşlarına kurumlara ve topluma karşı uymak ve uygulamak

zorunda olduğu kurallar tutum ve davranışların normatif bilgisi

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 16: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Eylem Davranış

Etiğin nesnesidir

Etik eylemin davranışın

lsquoNiyetinersquo lsquoamacınarsquo lsquoşeklinersquo ve lsquosonucunarsquo bakar

Eylemin

lsquoNiyetirsquo lsquoamacırsquo lsquoşeklirsquo ve lsquosonucursquo doğru iyi yararlı olmalı (Ketenci 2006 Kuccediluradi 2009)

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 17: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Erdem

Etik eylemdavranışların temelinde

erdemlilik vardır (Macintyre 2001)

Doğruluk

Duumlruumlstluumlk

Adalet

Saygı

Sevgi

Guumlven

Bilgelik

Oumllccediluumlluumlluumlk

Cesaret

Ahlaki muumlkemmellik

hellipMS 416

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 18: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Etik

Guumlnuumlmuumlzdeki uumlccedil ayrı ana anlamı

İnsanlar arası ilişkilerde etik değeri

ve etik değerlerin bilgisini

araştırarak ortaya koyan felsefe

dalı ve bilim dalı

Ahlak değerlendirme ve davranış

normları sistemleri diğer bir

deyimle yazılı olmayan normlar

Yazılı normlar buumltuumlnuuml bilim ve

bilimsel araştırma etiği yayın etiği

eğitim-oumlğretim etiği meslek

etikleri evrensel etik kodları

kuralları ve standartları

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 19: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Yazılı normlar buumltuumlnuuml

Bilim ve Bilimsel Araştırma Etiği

Yayın Etiği

Eğitim-Oumlğretim Etiği

Meslek Etikleri

evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 20: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilim Etiği

Genel Ahlaka Uygunluk

Oumlrnek Olma Roluuml

Bilimde Temel Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Duumlruumlstluumlk

Dikkat

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Onur Payı

Toplumsal sorumluluk

Fikirtelif haklarına saygı

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Yasallık

Fırsat eşitliği

Karşılıklı saygı

Verimlilik

En Genel Duumlzeyde Bilim Etiğirsquonin Ana İlkeleri

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 21: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimlerde ve Bilimsel Araştırmalarda Etik Hususlar ve Gereklilikler

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel

araştırma ilkelerine uyma

Etik inceleme kurulu onayı

Bilimsel yararlılık ve liyakat

Toplumsal değer

Riskler ve yararlar

Zarar vermeme

Aydınlatılmış onam

Kişisel bilgilerin gizliliği

Duumlruumlstluumlk

Accedilıklık

Oumlzerklik

Oumlzguumlnluumlk

Nesnellik

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Profesyonel standartlara bağlılık

Meslektaşlara saygı

Fikirtelif haklarına saygı

Rollerin ccedilatışması

Ayrımcılık yapmama

Mevzuata uygunluk

İnsan haklarına ve onuruna saygı ve insan denekleri koruma

Hayvan haklarına saygı ve hayvan deneklere saygı ve bakım

Sorumlu danışmanlık

Sorumlu bilimsel iletişim

Sorumlu yayım

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 22: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiği

Bilimsel bir araştırmanın planlanmasından yuumlruumltuumlluumlp uygulanmasına raporlaştırılıp yayınlanmasına kadar

geccedilen suumlreccedilte uyulması gereken evrensel etik kodları ifade eder (Resnik 2011)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 23: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Veriler bilimsel youmlntemlerle elde edilir

Bunların değerlendirilmesinde yorumunda ve kuramsal sonuccedilların elde

edilmesinde bilimsel youmlntemlerin ve tekniklerin dışına ccedilıkılamaz

Sonuccedillar saptırılamaz

Elde edilmemiş sonuccedillar araştırma sonuccedillarıymış gibi goumlsterilemez (YOumlK

2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 24: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırma ve deneylerin insan ve hayvan sağlığına insan onuruna ve

ekolojik dengeye zarar vermemesi temel ilkedir

Ccedilalışmalara başlanılmadan oumlnce gerekli izinler ilgili ve yetkili kişi ve

birimlerden yazılı olarak alınır (Bilim alanlarında goumlzlem goumlruumlşme anket deney ve

labaratuvar uygulamaları gibi veri toplama tekniklerinin sıklıkla kullanıldığı kullanım -

tutum ndash davranış ve deneysel araştırmalarında da katılımcıların rızası mutlaka alınır

Araştırma bir kurumda yapılacaksa katılımcıların rızası ile birlikte bağlı bulundukları

kurumun izni de alınır)

Bu ccedilerccedilevede evrensel etik kodlar kurallar ve standartlar doğrultusunda

hazırlanmış uluslararası beyanname huumlkuumlmleri ve araştırmanın yapıldığı

uumllkenin taraf olduğu uluslararası soumlzleşmeler ve ulusal mevzuat (oumlrn

İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda Sağlık Bakanlığı

tarafından yayımlanan 9 Ağustos 2011 tarih ve 28030 sayılı Klinik Araştırmalar Hakkında

Youmlnetmelik vb) huumlkuumlmleri goumlz oumlnuumlnde bulundurulur ve sıkı sıkıya uyulur (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 25: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar ve yetkililer yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak

muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirmek ve

uyarmakla yuumlkuumlmluumlduumlr (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 26: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Araştırmacılar kendi vicdanicirc kanaatlerine goumlre zararlı sonuccedillara veveya

onaylamadıkları uygulamalara yol accedilabilecek araştırmalara katılmama

hakkına sahiptir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 27: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmalarda diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve

bilgilerin izin verildiği oumllccediluumlde ve şekilde kullanılması gizliliğine riayet

edilmesi ve korunması gereklidir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 28: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırma iccedilin tahsis edilen olanak ve kaynaklar amacı dışında

kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 29: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel araştırmanın tasarlanması planlanması yuumlruumltuumllmesi ve yayına

hazırlanması aşamalarında katkıda bulunmamış kişiler yazar isimleri

arasında goumlsterilemez (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 30: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Bilimsel yayınlarda bir ccedilalışmadan yararlanırken bilimsel atıf kurallarına

uygun olarak kaynak goumlsterilir (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 31: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Henuumlz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tezler veya

ccedilalışmalar sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 32: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayın Etiğine İlişkin Temel İlkeler

Evrensel olarak tanınan bilim kuramları bilim alanlarının temel bilgileri

matematik teoremleri ve ispatları gibi oumlnermeler dışında hiccedilbir ccedilalışmanın

tuumlmuuml veya bir boumlluumlmuuml izin alınmadan ve asıl kaynak goumlsterilmeden ccedileviri

veya oumlzguumln şekliyle yayımlanamaz (YOumlK 2012)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 33: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar (Committee on Publication Ethics-COPE 2016)

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Sorumsuz Haksız yazarlık

İntihal (Plagiarism)

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Uydurmacılık (Fabrication)

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 34: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimin oumlzelliklerine ve bilimsel araştırma ilkelerine uymama

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 35: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (1)

Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmek (Onursal Yazarlık ndash

Hediye Yazarlık ndash Kıyak Yazarlık ve Nepotizm hellip)

Yazar sıralamasını gerekccedilesiz ve uygun olmayan bir biccedilimde değiştirmek

Aktif katkısı olanların isimlerini yayım sırasında veya sonraki baskılarda

eserden ccedilıkarmak

Aktif katkısı olmadığı halde nuumlfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dacirchil

ettirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dacirchil etmemek (Hayalet Goumllge

Yazarlık - Saklanan Yazarlık) (Barbour 2010 Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Verileri biri(leri)ne vererek (uumlcretsiz uumlcret karşılığında) makalekitaptez

vd olarak yazdırmak da Hayalet (Ghost) Goumllge Yazarlık Bu kişilerin

ismine ne yazarlar arasında ve ne de teşekkuumlr edilenler arasında

rastlanılmamakta Bu durum yazarlık isteklerinden tamamen ayrılan

yazma eylemidir (Ngai Gold Gill Rochon 2005)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 36: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (2)

Uygun olmayan yazarlar

Onursal Yazarlık ndash Hediye Yazarlık - Kıyak Yazarlık ve Nepotism

Hayalet Yazarlık - Goumllge Yazarlık ndash Saklanan Yazarlık

İdari youmlneticiler (Rektoumlr Dekan Boumlluumlm Başkanı vd)

Laboratuar sorumlusu ve ccedilalışanı

Ccedilalışma grubunu veveya araştırmayı denetleyen

Arkadaş ndash eş ndash dost

Mali destek sağlayan

Belge - bilgi - numune sağlayan

hellip

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 37: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumlu Haklı yazarlık

Uygun olan yazarlar Yazarlık haklarına sahip olanlar

Bir bilimsel yayının yazarı olabilmek iccedilin aşağıdaki doumlrt koşulun hepsini

yerine getirmek gerekli

1) Araştırma duumlşuumlncesine ve planına tasarımına veri toplamaya ve

verilerin analizi değerlendirilmesi ve yorumlanmasına oumlnemli ve

yeterli katkılar yapmak

2) Araştırma taslağının ccedilıkartılmasında ya da oumlnemli entelektuumlel iccedilerik

iccedilin kritik duumlzenlemeler yapmada oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

3) Yazının yayına hazırlanmasında ve yayınlanacak son halinin

onayında oumlnemli ve yeterli katkısı bulunmak

4) Ccedilalışma iccedilin her youmlnuumlyle hesap verebilir olduğunu kabul etmek

Yalnızca yazım aşamasında katkıda bulunmak yalnızca verileri toplamak

fonları sağlamak dekan boumlluumlm başkanı vb olmak ccedilalışma grubunu

denetlemek gibi goumlrevler yazarlık iccedilin yeterli sayılmamakta (Ruacan 2003)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 38: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (3)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Ccedilalışmaya hiccedilbir katkısı olmayan veya katkısı olmakla

birlikte yazarlar arasında yer almaya yetecek kadar katkısı

olmayan kişilerin ccedileşitli nedenlerle (baskı uygulanması

ccedilıkar beklentisi hatır ilişkisi yayınlanma olasılığını artırma

vd) yazarlar arasında yer alması

Bazı kişilerin yayın sayısını artırmaya yarar

Genellikle rektoumlr dekan boumlluumlm veya anabilim dalı

başkanının hocanın alanda saygınlığı bulunan araştırıcının

vb isminin yazılması şeklinde goumlruumlluumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 39: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (4)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Birden fazla kişinin teker teker ayrı ccedilalışmalar yapıp

birbirlerinin isimlerini kendi ccedilalışmalarına yazması Boumlylece

bir ccedilalışma yapıp birden fazla ccedilalışmada isimleri olur ve

yayın sayıları da artmış olur

Bu duruma kitap boumlluumlmuuml yazarlıklarında da sıklıkla

rastlanır hiccedilbir orijinal veri sunmayan sadece belirli bir

konudaki guumlncel yaklaşımları oumlzetleyen genelde uzunlukları

dokuz on sayfa olan bir yazıda sekiz yazar isminin yer

alması duumlşuumlnduumlruumlcuumlduumlr (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 40: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Sorumsuz Haksız yazarlık (5)

Kıyak yazarlık (onursal hediye yazarlık) ve nepotizm

Motive etmek amacıyla hak etmeyen bir kişinin ismini

yazmak da etik olmayan bir uygulama

Bu şekillerde kolaylıkla makale sahibi olan kişilerin

sonrasında bu alışkanlıklarından vaz geccedilmeleri kolay

olmamakta (Guumlnal 2014)

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 41: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Başkalarının fikirlerini youmlntemlerini verilerini

uygulamalarını yazılarını şekillerini veya eserlerini

sahiplerine bilimsel kurallara uygun biccedilimde atıf

yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Atıfta bulunurken eksik bilgi vermek alıntı kaynağına

ait doğru ve uygun bilgi vermemek (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 42: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Kaba intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi alarak bilimsel yayın kurallarına uygun

bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi adına sunmak

Bir boumlluumlmuumlnuuml alarak bilimsel yayın kurallarına

uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan kendi eseri

gibi sunmak

Aşırandan aşırmak (Toumlreci 2010 İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 43: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnce intihal

Başkasına ait yazılı basılı ve elektronik ortamdaki bir

yazıyı veveya sanatsal uygulamayı

Olduğu gibi ya da bir boumlluumlmuumlnuuml bilimsel yayın

kurallarına uygun bir biccedilimde atıfta bulunmadan

sunmak dışında farklı kelimeler kullanarak veya

cuumlmleler kurarak değiştirip kendisininmiş gibi

sunmak (İnci 2015)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 44: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

Ccedilok ince intihal

Kendi eserinden goumlnderme yapmadan alıntı

yapmak

Kaynağı unutup bilgi duumlşuumlnce ve uygulamaları

kendi fikriymiş gibi sunmak (cryptomnesia-

bilinccedilaltı yanılsama) (İnci 2015 Goumlren ty)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 45: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İnternet ve sayısal bilginin intihale etkisi

İntihalin farklı boyuta taşınması lsquoKamu malırsquo algısı - Kes

kopyala yapıştır kolaylığı ndash Erişilen bilginin artmasıyla

artan intihal sayısı vb (Uccedilak Birinci 2008)

PARADOKShellip İnternetle kolaylaşan ve artan intihalin

denetiminin ve fark edilmesinin de yine internet sayesinde

kolaylaşmış olmasıhellip (Uccedilak Birinci 2008 Park 2003)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 46: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin Oumlnlenmesi

Eğitim Boyutu Eğitimin her seviyesinde Bilgi

okuryazarlığı Yaşamboyu oumlğrenme vd

Hukuki Boyutu Yasal yaptırımlar Yaptırımları toplum

koşullarına ve gelişen teknolojilere bağlı olarak suumlrekli

goumlzden geccedilirmek vd

Teknik Boyutu Yazılımlar vd (Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 47: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar (Uccedilak Birinci 2008)

ArticleChecker wwwarticlecheckercom

CopyCatch wwwcopycatchgoldcom

CopyCatch Gold httpcopycatchfreeservecouk

CatchItFirst httpwwwcatchitfi rstcom

CodeMatch (incorporated in CodeSuite) wwwZeidmanConsultingcomCodeSuitehtm

Copyscape wwwcopyscapecom

EVE Essay Verifi cation Engine httpcanexuscomeve

Glatt Plagiarism Sevices httpwwwplagiarismcom

Learning Center httpwwwplagiarismorg

iThenticate httpwwwithenticatecomJplag wwwjplagde

MyDropBox wwwmydropboxcom

Plagiarismcom wwwplagiarismcom

TurnItIn wwwturnitincom

WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind

Word CHECK httpwordchecksystemcom

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 48: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - WCopyFind httpplagiarismbloomfieldmediacomwordpresssoftwarewcopyfind (2002

Virginia Uumlniv ndash word ve html dosyalarını tarama oumlzelliği ndash basit arayuuml - uumlcretsiz)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 49: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

İntihal (Plagiarism)

İntihalin oumlnlenmesinde ve denetiminde TEKNİK BOYUT

Yazılımlar - Turnitin wwwturnitincom (1996 60 milyarı aşkın web sayfası

600 milyonu aşkın oumlğrenci ccedilalışması 154 milyarı aşkın makale suumlreli yayın ve

kitap tarayabilmekte ndash web tabanlı - uumlcretli)

(Uccedilak Birinci 2008)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 50: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi yazmak (Paraphrase)

Başkalarının fikirlerini değiştirerek kendi duumlşuumlncesi gibi

kullanmak ve sunmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 51: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Fikir Telif haklarına saygısızlık

Fikir ve telif haklarına uygun hareket etmemek (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 52: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Uydurmacılık (Fabrication)

Araştırmaya dayanmayan veriler uumlretmek

Sunulan veya yayınlanan eseri gerccedilek olmayan verilere

dayandırarak duumlzenlemek veya değiştirmek

Bunları rapor etmek veya yayımlamak

Yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi goumlstermek(TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 53: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccedilarpıtma Sahtecilik (Falsification)

Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek

Araştırmada kullanılmayan youmlntem cihaz ve

materyalleri kullanılmış gibi goumlstermek

Araştırma hipotezine uygun olmayan verileri

değerlendirmeye almamak

İlgili teori veya varsayımlara uydurmak iccedilin veriler

veveya sonuccedillarla oynamak

Destek alınan kişi ve kuruluşların ccedilıkarları

doğrultusunda araştırma sonuccedillarını tahrif etmek veya

şekillendirmek (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 54: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Literatuumlruumln taraflı seccedililmesi

Araştırıcıların bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak sıklıkla

yaptığı bir bilimsel yanıltma biccedilimi

Genelde ccedilalışmaların ldquoTartışmardquo boumlluumlmlerinde

ccedilalışmanın konusu ile ilgili destekleyici veya aksi

youmlndeki makaleler kaynak olarak verilmelidir Şayet

yazarlar sadece kendi sonuccedillarını destekleyen kaynakları

goumlsterip ters youmlndeki ccedilalışmaları kaynak olarak

vermezlerse bu literatuumlruumln taraflı seccedililmesidir ve ccedilalışma

da taraflı bir ccedilalışmadır (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 55: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Ccediloklu Yinelenen yayın (Duplication)

Aynı araştırmayı veveya aynı araştırma sonuccedillarını

iccedileren birden fazla eseri birden fazla yayına yayıncıya

yayım iccedilin goumlndermek veveya yayımlamak (TUumlBİTAK

2006 YOumlK 2012 YOumlK 2014)

Aynı yazıyı değişik dillerde yayınlamak da bu gruba

girmekte (Ruacan 2005)

Aslında birccedilok dergi yayınladıkları makaleler iccedilin

yazarlardan imzalı belgeler aldıklarından bu uygulama

ldquotelif hakkı ihlalirdquo olarak yasal sorumluluklar da

getirmekte (Ruacan 2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 56: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Dilimleme Boumllerek yayınlama (Salamization)

Bir araştırmanın sonuccedillarını araştırmanın buumltuumlnluumlğuumlnuuml

bozacak şekilde ve uygun olmayan biccedilimde parccedilalara

ayırarak ve birbirine atıf da yapmadan ayrı eserlermiş

gibi ccedilok sayıda yayın yapmak (TUumlBİTAK 2006 YOumlK 2012

YOumlK 2014)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 57: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimsel Yayınlardaki Etik Dışı Durumlar

Taraflı Ccedilıkar ilişkisi guumlden yayın

Araştırmaların ticari şirketler ccedilıkar grupları tarafından

desteklendiği durumlarda boumlyle bir destekle gerccedilekleştirilen

ccedilalışmaların bilimsel tarafsızlık iccedilinde yuumlruumltuumllmemesi ve

sonlandırılmaması araştırıcıların herhangi bir ccedilıkar sağlaması

Saygın yayıncılar yazarlardan araştırmayı destekleyen ticari

kuruluşlar ccedilıkar grupları ile aralarında hiccedilbir ccedilıkar ilişkisi

olmadığını belirten yazılı belgeler istemekte

Bu konu oldukccedila ihmal edilmiş bir konu ve araştırmacılara

ccedileşitli olanaklar sağlanması olağan sayılmakta Bunlar arasında

ccedilalışmanın yurt iccedili veya yurt dışında sunulması iccedilin kolaylıklar

sonuccedilların sunuma-yayına hazırlanmasında yardımlar

boumlluumlmlere laboratuvarlara derneklere katkılar sayılabilir (Ruacan

2005)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 58: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Eğitim-Oumlğretim Etiği Konuları ve Gereklilikler

Akademik ve mesleki yararlılık ve

liyakat

Pedagojik formasyona uygunluk

Alanı mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Oumlzguumlrluumlk

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-Yaşam boyu oumlğrenicilik ve

bilgi okuryazarlığı

Oumlğrenilen bilginin doğruluğu

guumlvenilirliği geccedilerliliği ve guumlncelliği

Eğitim-oumlğretim youmlntemlerinin ve

stratejilerinin uygunluğu

Eğitim-oumlğretim araccedil-gereccedillerinin ve

laboratuvarların uygunluğu

Sorumlu oumlğretim ve danışmanlık

Oumlğreticinin inandığı ve oumlğrettiği ile

yaşantısı arasındaki ilişki

Oumlğrencinin ihtiyaccedil ve yeteneklerine ilgi

Oumlğrencideki gelişmeyi izleme ve adaletli

olarak değerlendirme

Oumlğrenci başarıs(ızlığ)ında sorumluluk

hellip

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 59: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Mesleki Etik

Mesleki Etik Meslekleşme Suumlreci ile İlişkilidir

Meslekleşme Oumllccediluumltleri

Sistemli ve guumlvenilir bilimsel bilgi birikimi-birikimsellik

Toplumun temel sosyal değerleriyle bağlantı

Yuumlksek oumlğretim

Topluma hizmet sunma

Bağımsızlık (Otonomi)

Mesleğe bağlılık

Meslek ahlakı

hellip

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 60: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Mesleki Etik

En Genel Duumlzeyde Mesleki Etik

Meslek hayatındaki davranışları youmlnlendiren onlara rehberlik eden etik ilkeler kurallar ve standartların toplamı

Ayrıntıda Mesleki Etik

Belirli bir meslek grubunun

Mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu

Meslek uumlyelerine emreden

Onları belli bir şekilde davranmaya zorlayan

Kişisel eğilimleri sınırlayan

Yetersiz ve ilkesiz uumlyeleri meslekten dışlayan

Meslek iccedili rekabeti duumlzenleyen

Hizmet ideallerini korumayı amaccedillayan

Mesleki etik ilkeler kurallar ve standartlar buumltuumlnuuml (İşguumlden ve Ccedilabuk 2006)

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 61: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilim Alanlarında Mesleki Etik Konuları ve Gereklilikler

Mesleki yararlılık ve liyakat

Mesleği sevme ve oumlnemseme

İnsan haklarına ve onuruna saygı

Meslektaşlara saygı

Kişisel bilgilerin gizliliği

Ayrımcılık yapmama

Duumlruumlstluumlk

Adillik

Accedilıklık

Tarafsızlık

Mevzuata uygunluk

Suumlrekli-yaşam boyu oumlğrenicilik ve bilgi

okuryazarlığı

Mesleki bilgininuygulamanın bilimsel

olarak doğruluğu guumlvenilirliği geccedilerliliği

ve guumlncelliği

Kullanılan youmlntemlerin ve stratejilerin

uygunluğu

Kullanılan teknolojinin araccedil ve gereccedillerin

uygunluğu

Paylaştığı bilgigerccedilekleştirdiği mesleki

uygulamalar ile kendi yaşantısı arasındaki

ilişki

Yanlışyanıltıcı ticari reklamlara

uygulamalara aracılık etmeme

Haksız rekabette bulunmama

Ticari hedefler iccedilin bilimsel gerccedileklerden

ve mesleki uygulama standartlarından

uzaklaşmama

Sorumlu mesleki iletişim

Bildirimde bulunma

hellip

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 62: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Bilimciler araştırıcılar akademisyenler meslektaşlar okuyucularhellip

Bilim ve araştırma politikalarını belirleyen kurum ve kişiler

Bilim ve araştırma kurumları mesleki oumlrguumltler ve onların kurumsal etik inceleme

komiteleri

Kurumsal mesleki ulusal ve uluslararası etikduumlzenleyici ve denetleyici kuruluşlar

Bilim alanındaki yayınlar editoumlrleri ve yazı değerlendirme kurulu uumlyeleri

Fon kurumları ve organizasyonları

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etikte Yuumlkuumlmluumlluumlk

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 63: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

hellip Etiği uumlzerine kurumsal oumlrguumltsel ulusal ve uluslararası kodlar deklarasyonlar

kurallar standartlar ve politikalar da kullanılarak Etik Kurallar belirlenmeli ve ilgili tuumlm

ortamlara ilan edilerek uygulamaya geccedilirilmeli

Kurumsal oumlrguumltsel vd etik inceleme ve değerlendirme komitelerikurulları oluşturulmalı

ve yetkilendirilmeli

Etik ve etik kurallar uumlzerine eğitimler yapılmalı (lisans ve lisansuumlstuuml duumlzeylerde dersler

ve seminerler oryantasyon eğitimi suumlrekli eğitim vd)

Etik konular ile ilgili duumlzenli ve suumlrekli iletişim ile etik farkındalık artırılmalı

Etik kuralların ihlalinin bildirileceği izleneceği mekanizmalar kurulmalı (ihlal tespit

sistemleri şikayet hattı vd) ve etik komitelerkurumlar goumlrevlerini yapmalı

Etik kurallara uyan ve etik kuumlltuumlruuml yaşatanlar oumlduumlllendirilmeli etik kurallara uymayan ve

etik kuumlltuumlre zarar verenler cezalandırılmalı

hellip

Bilim Araştırma Eğitim-Oumlğretim ve Mesleki Etik Kuumlltuumlruuml Yaratma ve Yaşatma

Yol Haritası

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 64: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Bilimsel Araştırma Projelerinde Etik

Gerccedileğe en yakın soumlylenebilecekler

İnsan etiğin geleceğini ve etik de insanın varlığını ve geleceğini biccedilimlendirecek ve

belirleyecek

İnsanın varlığını suumlrduumlrduumlğuuml tuumlm gelecekte etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim ve Bilimsel Araştırma Projelerinde etiğin geleceği iccedilin

Bilim alanları ve bilimsel araştırma etiğin geleceğini ve etik de bilim alanlarının ve

bilimsel araştırmaların varlığını ve geleceğini biccedilimlendirerek belirleyecek

Bilimlerin ve bilimsel araştırmaların varlığını suumlrduumlrduumlğuuml ve geliştirdiği tuumlm gelecekte

etik daha da guumlccedillenerek var olacak

Bilim Alanlarında Etiğin Geleceği

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 65: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel

Aktan CC (1999) Ahlak ve Ahlak Felsefesi İstanbul ARI Duumlşuumlnce ve Toplumsal Gelişim Derneği Yayını

Barbour V (2010) How ghost-writing threatens the credibility of medical knowledge and medical journals Haematologica 95 (1)

Bayet A (2000) Bilim ahlakı Ccedilev Vedat Guumlnyol İstanbul Tuumlrkiye İş Bankası

Beauchamp TL and Childres JF (1989) Principles of biomedical ethics New York Oxford Press

Bernard LO (2009) Resolving ethical dilemmas A Guide for clinicians 4th ed California Walters Kluwer

Blackburn S (1996) Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press

Committee on Publication Ethics (COPE) (2016)Publication ethic httpwwwpublicationethicsorguk

Council for International Organizations of Medical Sciences (2002) International ethical guidelines for biomedical research involving human subjects Geneva CIOMS

Council for International Organizations of Medical Sciences (1985) International guiding principles for biomedical research involving animals Geneva CIOMS

Council of Europe (1997) Convention on human rights and biomedicine

Council of Europe (2005) Additional protocol to the convention on human rights and biomedicine concerning biomedical research

Ccedilobanoğlu N (2009) Kuramsal ve uygulamalı tıp etiği Ankara Eflatun Yayınevi

Duumlnya Hekimler Birliği (2005) Tıp etiği elkitabı ccedilev Murat Civaner Ankara Tuumlrk Tabipler Birliği

Elliott D and Stern JE (1997) Research ethics A reader Hanover University Press of New England

European Union (2001) Directive of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws regulations and administrative provisions of the member states relating to the

implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use Official Journal of the European Communities L12134

Fluss SS (2000) International guidelines on bioethics Informal listing of selected international codes declarations guidelines etc on medical ethics bioethics health care ethics human rights aspects of

health Geneva Council for International Organizations of Medical Sciences

Gabr M (2006) Health ethics equity and human dignity Journal of Human Dignity and Humiliation Studies

Goumlksel FA (1986) Deontoloji repetitoryumu Ankara

Goumlksel FA (1994) Etikten deontolojiye Bağlayıcı kuralların oluşumu Tıbbi Etik Dergisi 2 (1)

Goumlren N (t y) Bilimsel yayınlar hakkında 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwetikturkiyecommakaledetayaspid=35 adresinden erişildi

Guumlnal İ (2014) Yazım etiği aykırılıkları Tematik Yazılar Toplum ve Demokrasi 8 (17-18)

Hatemi H (1999) Medikal etik Kuram ve uygulama sorunları İstanbul Tavaslı Matbaacılık

İnci O (2015) Bilimsel yayın etiği Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 29 (2)

İşguumlden Bve Ccedilabuk A (2006) Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı uumlzerindeki etkileri Balıkesir Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 916

Ketenci Taşkıner (2006) Aristoteles ve Wittgenstein Etikte İki Yol Flsf Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Felsefe Boumlluumlmuuml Dergisi Sayı 2

Kuccediluradi I (2009) Aristoteles ve ontolojik yaklaşım Ccedilağın Olayları arasında 3bs Ankara Tuumlrkiye Felsefe Kurumu Yayınları

Macintyre A (2001) Erdem Peşinde ccedilev M Oumlzcan İstanbul Ayrıntı Yayınlar

National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research (1988) Belmont report Ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research

Washington (DC) Government Printing Office

Ngai S Gold J L Gill S S amp Rochon P A (2005) Haunted manuscripts ghost authorship in the medical literature Accountability in Research 12

Nuremberg Code (1947) available online at httpohsrodnihgovguidelinesnuremberghtml accessed 15 February 2013

Oxford Dictionory (2016) Oxford University Press

Park C (2003) In other (peoplersquos) words plagiarism by university studentsndash literature and lessons Assesment and Evaluation in Higher Education 28 (5)

Plano Clark VL and Creswell JW (2010) Understanding research a Consumerrsquos guide Upper Saddle River NJ Prentice Hall ndash Merrill

Resnik D (2011) What is ethics in research amp Why is it important North Carolina National Institute of Environmental Health Sciences

Ruacan Ş (2005) Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler Gazi Tıp Dergisi 164 1 Eyluumll 2016 tarihinde medicaljournalgaziedutrindexphpGMJarticle download248246 adresinden erişildi

Shamoo A and Resnik D (2009) Responsible conduct of research 2nd ed New York Oxford University Press

TDK (2016) Tuumlrkccedile Soumlzluumlk Ankara Tuumlrk Dil Kurumu

Toumlreci K (2010) Tıpta yayın etiği (bizden de oumlrneklerle) ANKEM Dergisi 24 (Sayı 1rsquoe oumlzel ek) 1 Eyluumll 2016 tarihinde httpwwwankemdernegiorgtr

ANKEMJOURNALPDFANKEM_24_EK1_1pdf adresinden erişildi

Uccedilak NOuml Birinci HG (2008) Bilimsel etik ve intihal Tuumlrk Kuumltuumlphaneciliği 22 (2)

United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (2006) Universal declaration on bioethics and human rights Paris UNESCO

United States Department of Health and Human Services (2005) Title 45 ndash Public welfare Part 46 ndash Protection of human subjects

Williams J R (2009)The World Medical Association medical ethics manual The World Medical Association

World Health Organization (2004) A practical guide for health researchers by Mahmoud F Fathalla and Mohamed MF Fathalla Cairo WHO Regional Publications Eastern Mediterranean Series 30

World Health Organization (2009) Casebook on ethical issues in international health research Ed by Richard Cash hellip [et al] Geneva WHO Press

World Health Organization (2009) Research ethics committees Basic concepts for capacity-building Geneva WHO Press

World Health Organization (2011) Standards and operational guidance for ethics review of health-related research with human participants Geneva WHO Press

World Medical Association (2009) Medical ethics manual 2nd ed World Medical Association

World Medical Association (2008) World Medical Association Decleration of Helsinki Ethical principles for medical research involving human subjects

Kaynaklar

Page 66: ETİK§-Etik.pdfMesut Yalvaç Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi mesut.yalvac@neu.edu.tr ETİK: DESAM Bilimsel Aratırma Projeleri YazımKursu Amaç Bilimsel