ERGENLİK DÖNEMİNDE BİLİŞSEL GELİŞİM

ERGENLİK NEDİR? Bireyin çocukluktan yetişkinliğe

geçerken biyolojik, psikolojik ve sosyal yönden geliştiği bireyselleştiği, toplumsallaştığı fiziksel, duygusal, hormonal ve bilişsel yönden olgunlaştığı bir dönemdir.

NE ZAMAN BAŞLAR ?Ergenliğin başlangıcı kız ve erkek

bireylerde farklı zamanlarda olur;Kültürel, coğrafi ve bireysel farklılıklar

olmakla birlikte; kızlarda 11-13 erkeklerde 13-15 yaşları arasında.

ERGENLİKTE BİLİŞSEL GELİŞİM

Ergenin fizyolojik gelişme ve olgunlaşmasıyla birlikte, yaşamının her alanında olduğu gibi düşünce içeriği ve biçiminde de bir takım gelişmeler gözlenir

PİAGET’E GÖRE ERGENLERDE BİLİŞSEL GELİŞİM

BİLİŞSEL GELİŞİMİN DÖRT ETMENİ Piaget bilişsel gelişimi açıklamak için

dört etmeni vurgular:İlk olarak; sinir sisteminin olgunlaşması

gibi biyolojik temellerin olması.İkinci olarak; çevredeki nesnelerle ve

olgularla etkileşim gibi fiziksel deneyimler.

Üçüncü olarak; toplumsal aktarım (dilin ve eğitimin rolü )

Dördüncü olarak dengeleme veya düzenleme, bilişsel gelişimin temelini oluşturur.

DENGELEME; Bilişsel gelişimin eşgüdümleyici yada örgütleyici etmenidir.

PİAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ

Duyu-hareket evresiİşlem öncesi(tasarımsal) evreSomut işlem evresiSoyut işlem evresi

Duyu Hareket DönemiDuyu hareket dönemi doğumdan iki

yaşına kadar olan ve daha çok motor devinimsel eylemlerin olduğu dönemdir.

İşlem öncesi(tasarımsal) evreDilde ve sembolik oyunda imgeler ve

sembollerin kullanıldığı dil gelişimin başladığı dönemdir.

Somut işlem evresiİlk zihinsel işlemlerin ortaya çıktığı

dönemdir. Bu dönemde birey korunum ilkesini kazanmaya başlar, sınıflamayı, sistematik olarak düzenlemeyi ve nesnelerin bir üst sınıfla ilişkilendirilmesini bu dönemde öğrenir.

Soyut İşlem Dönemi11 yaş civarında başlayan ve

düşünmenin yetişkin düşüncesi düzeyine ulaştığı bu döneme soyut işlemler dönemi denir.

ERGEN DÜŞÜNCESİ ÜZERİNE KURAMSAL BAKIŞ AÇISI Piaget’e göre ergenlerin düşünce yapıları

formal işlem (soyut işlem) dönemine girer. Formal dönemin şu özelliklere sahiptir:

Önermesel MantıkHipotez KurmaÇıkarsama YapabilmeSistematiktirSoyut İçerik önemlidir

ERGENLERDE SOYUT DÜŞÜNCE YAPILARI

Düşünsel SoyutlamaBütünsel Yapılar

I. Düşünsel SoyutlamaDüşünmenin zenginleşmesi için

gözlemlenebilmenin ötesine geçmek düşünceyi yeniden örgütlemek ve bu düşünmeyi daha üst bir düzeye yansıtmak gerekir. Buna "düşünsel soyutlama“ denir.

Düşünce esnekliğinin ve olasılıklarının farkında olmanın temelidir.Düşünce esnekliğinin ve olasılıklarının farkında olma önemlidir.

II. Bütünsel YapılarPiaget' ye göre gelişim evreleri

bütünsel yapıların (formel işlem yapıları) kurulmasına dayanır.

II. Bütünsel YapılarSoyut dönemde de 2 bütünsel yapı

vardır:I.Durumun bütün hallerini birleştirme

(Kombinatuvar oluşturma)II.INRC grubu

A. Kombinatuvar SistemBirleşme (conjunction)Ayrışma (disjunction) İçerme (implication)Uyuşmazlık (incompatibity)

olarak adlandırılan mantık süreçlerini içermektedir.

1. BirleşmeBir davranışı ya da eylemi açıklarken,

iki değişkenin de öneminin vurgulanması. (Yüzme davranışını açıklamak)

2. Ayrışma“Şu” veya “bu” olarak karar vermeyi

anlatır. Değişkenlerin tek tek açıklanması söz konusudur. Sarkaç problemi.

3. İçermeEğer sonra… türündeki ifadeleri

içerir. Bir değişkenle ilgili olarak daha özgül açıklamalar yapılır ve sınanabilir. Kısa ve uzun ip kullanılmasının sonucu oluşan değişim.

4. UyuşmazlıkBelli bir koşulun değişiklik

yaratmadığı yargısına ulaşmaktır. Ağırlığın arttırılması ya da azaltılması salınım hızını değiştirmez.

B. INRC I: Identity (Düz dönüştürme), geçersiz dönüştürmeN: Negotion (Ters dönüştürme), tam tersine çevirmeR: Reciprocity (Karşılıklı dönüştürme), hipotezlerin

sistematik sınanmasıC: Correlative ( Karşılıklı dönüştürmenin tersi/bağıntı)

karşılıklı dönüştürmenin tersinin oluşturulması.

Salyangoz – Tahta DeneyiBu deneyde sağa ve sola hareket eden

bir tahta ve tahtanın üzerinde de sağa - sola hareket eden salyangoz vardır.

Salyangoz ve tahta probleminde, salyangozun hareketi tahtanın hareketiyle ödünlenmekte ve salyangoz başlangıçtaki konumuna geri dönmektedir.

Tahta – Salyangoz Deneyi I: Identity (Düz dönüştürme):

N: Negotion (Ters dönüştürme): R: Reciprocity (Karşılıklı dönüştürme): C: Correlative ( Karşılıklı dönüştürmenin tersi/bağıntı):

“ Salyangozun sağa hareketi”

“Salyangozun sola hareketi”

“ Tahtanın sağa hareketi”

“Tahtanın sola hareketi”

Sonuç:Somut işlem dönemindeki çocuklar

tahtanın sağa ve sola hareketini anlamalarına karşın, her iki işlemi birleştiremezler, soyut dönemdeki bireyler ise tahtanın hareketinin salyangozun hareketini iptal edebileceğini bilir.

Sonuç:İleri düzeyde mantıksal yeteneğin

gelişmesi sonucu ergenlerde sofistike düşünce daha gelişmiştir.

Ergenler, akıl yürütme niteliksel bir farklılığa sahiptir. Formel işlemler, düşüncenin bir evresine dayanmaktadır.

Sonuç:Somut işlemler dönemindeki

çocuğun aksine, formel işlemler dönemindeki ergenler, farklı bilimsel ve toplumsal durumlarda, mantıksal soyut sistemler kullanabilirler.

Soyut İşlemler Dönemi Özellikleri11 yaşından sonra mantıksal düşünme

yeteneği yetişkinler düzeyine erişir. Bu dönemde inanç,güven,maneviyat gibi

gözle görülmeyen şeyler düşünülmeye başlanır.

Görüş alışverişi ve tartışma ergenlerin yaşamında önemli bir yer almaya başlar.

Toplumun gelenek ve göreneklerine, kurallarına karşı tutumlar değişir.

Bunların değişmez olduklarını düşünen çocuğun tersine, artık bunların yetişkinler tarafından kararlaştırıldıklarını ve değişik gruplara göre farklılıklar gösterebilecek-lerini kavramaya başlarlar.

Bu dönemde kendilerine özgü fikirler geliştiriyorlar.

Ancak başlangıçta çok yönlü düşünme yeteneği oluşmadığı için bazı fikirlere körü körüne bağlanabilir veya kuvvetle savunduklarıgörüşlerinden vazgeçebilirler. Çünkü çok yönlü düşünme yeteneği daha gelişmemiştir.

Bu dönemde ergenler soyut kavramları kullanarak bir durumdan ötekine geçiş yapabilir.

Ergenlerdeki soyut düşünce onların günlük davranışlarını da etkilemektedir. Kendileri ve dünya hakkında daha fazla düşünmekte ve 13-15 yaşları arasında daha tartışmacı, idealist ve eleştirici olmaktadırlar.

Özellikle akranları ve karşı cins tarafından fark edilip edilmedikleri, önemsenmeleri ve beğenilmeleri, çevrenin kabul etmesi ve popülaritesine göre kendilerine değer biçme davranışları yaygındır.

ARANIYORUM, ÇAĞRILIYORUM O HALDE VARIM….

Kendi düşünceleri, duyguları ve davranışlarıyla aşırı ilgilidirler.

Kendilerinin ve başkalarının soyut bakış açılarını değerlendirmekte zorlandıkları için yeni bir ben merkezci eğilim içine girmektedirler.

BenmerkezcilikBilişsel gelişimin bir uzantısıdır.Ergenlik benmerkezciliği ilk ergenlik döneminde

başlamakta, ileri ergenlik dönemi sonuna doğru sona ermektedir.

Formel işlemler, ergenin yalnız bir sistem içinde bütün olasılıkları kurmasını ve gerçek dışı hipotezler kurmasını sağlamaz, aynı zamanda bireyin kendi düşüncesini kavramlaştırmasına ve bilişsel yapısını nesne olarak ele alıp üzerine düşünmesine de olanak verir.

BenmerkezcilikErgen başkalarının düşüncesini

kavramlaştırarak benmerkezciliğin temelini oluşturmaktadır.

Bireyin kendi düşüncesini başkasının düşüncesinden ayırt edememesi, bakış açılarında ayırım yapamamasıdır. Bebeklikten ergenliğe kadar gelişimsel bir sıra izlemektedir. Biyolojik değişimiyle birlikte kendisine yöneliktir ve kendi bilişsel davranışları ile başkalarının ne düşündüğünü ayıramaz.

Benmerkezcilikİki temel kavramla ele alınmaktadır:a)Hayali Seyircib)Kişisel Efsane

a) Hayali SeyirciKendine yönelik ilgi, birey kendiyle çok fazla

ilgilendiği için sürekli olarak diğerlerinin kendilerini gözledikleri ve kendisi hakkında konuştuklarını sanmakta ve bir hayali seyirciye göre tepkide bulunmaktadır. “Spot ışıkları altında ve herkes onu izliyor”

b) Kişisel EfsaneKendini hikayesinin kahramanı olarak görür ve

değerlendirir. Ergen, benmerkezcilik nedeniyle kendini hiçbir koşulda yara almaz, incinmez olarak görmektedir. Kişisel efsane, bireyin kendini emsalsiz, ulaşılmaz ve her şeyin üstesinden gelebileceğine inanması anlamına gelmektedir.

•“ Bana bir şey olmaz”• “Benim kadar kimse sevmez!”

Ergen Düşüncesi Hakkında Kuramlara İlişkin Yeni Yönergeler:1. Neo-Piagetci kuramcılar2. Case: Evreler arasındaki bilişsel değişimi

beyindeki fiziksel değişim sağlamaktadır.3. Klaczynski: 2 farklı bilişsel sistemden söz

etmektedir. Analitiktir, bu da tümdengelim akıl yürütmenin bir türüdür ve formel işlem döneminde olduğu varsayılır