Enhancing Farmer's Capabilities for a sustained organic banana enterprise project: A season long training on organic banana production TERMINAL REPORT

Atqffi-il$*3W# FA"R]"{ffiR' S C,&PAB:h:T:HSF"*F- & SilSlf^p-5}€H* OF.GAir'-Tff Fp*19&3i"e

I€3{gtrSrpR3SE !}F.*#Hft I

A St4ASO:\i-IOii6 ffi.F-Jrili:l;6 O3t ORGAT''C B.A3I*ntApRoDr-/cfro];

31ffi ffibgxBqJ,B,H, $+"s: p*ffi

Submitted ,o.

.,:s.liii,i , I t r " \'' I F'.1' - &{1

rO#Ng,qllc)N F()f, SIJS1AINA$IE SOCIETY, Inc. {FSSI)

Submitfed by:

{* l i : : , : .r: : ]1: ] ; :

r ' i . ; i . ; . i i t ,r , : r i : ,r, ! : . . : ; : l .r : i1'1::, i i . : l l tr i i i r l t j : . ' : l ; : : : \r- l . l) i227-l C.P.G. Eosl Ave., &sel Oiltr i€t, Tdgblh:rqn City, Fchsl4300'ieletct { {038} 235-3?90 Emai!: F' jgC ): 1 rrel ry o.iDi, crn:t l

Ihl

FhFIFTI

Tt

TTTII

December 18, 2008

Ms. EMMA LIM-SANDRINOExecutive DirectorFOUN'DATION FOR A SUSTAINABLE SOCIETy, Inc.IFSSI]46-L Samar Ave Cor L Lopez Sl.. soulh lridngle.Quezon C i ry . Phr l ipp ines I I0 l

Attention Mr. AUGUSTO CAMBAAssoclate Executive DirectorFSSI

Madam:

Warm Greetingsl

l ' t:J:l ir!, we humbty submit the TERMTNAL REpORT for the implementation of the.ENHANCINC FARMER'S CAPABILITTtrS NON ,r, SiJSTIiNNO ONCIN'CBANANA trNTERpRtStr". located _at. Abachanan and Urgr.y."V.' i l"rra tsultones,Valana. Jagnr and Banuatog Duero.

-Bohol under rhe rirndrng sl;;; "i,;"

Foundil jorlforâ.susrainable S'ciety. rnc. lFSStl rn pannershio r.rirh rhe Locar covernment t nirsU-cUl, for the period June, 2007-October, 2008 including rhe highirgh;;ithe whole i %year implementation.

The project implementation has been very challenging fbr both the proponent and the f.armer_students participant For the last 17. years ol implementation. .,"" huul ""pa.r"n""ounf-ayo11!t9 wearher condition fdroughr, typhoons and inf.estation Jf Afi"r.,i rn rhe Demoand Individual farms ofthe farmer-students participant but still we were abl"io.u.pu.s thechallenges. Through our concerted and all_oui effon ex"n"a in tns p.o1e"i ," believe that itwiil succeed. We are confident that they can now manage theit own farms wth regards tovolume quality and sustainability oftheir proouclon.

For a more detailed account ofour 1 % year project implementation, please browse over the

*l:T::J:Tli1,i:T::,I::..pll. or craiincations, "ornrn"n,, un'J,ugsi,,,on. o," u",ymuch welcome and apprecjated Thank youl

f,ngr. VI T] ELLAN O

i' r).j t Lljt ii! rit.t li t ti rt *@

IIIIIIItIIIItIItIIIII

PEOPLE'S FAIR TRADE ASSISTANCE CENTER, INC.Togbilalan City

TERMINAL REPORTNovember 30, 2008

I. IDENTIFYING INFORMATIONRef'erence No:Project Title

Location

Name ofPfoponentContact Details

Collaborating Organizations

Proicct DurationStart-up DateCompletion Date'fotal Project CostGrant Approved/ReleasedCounterpart

Enhancing Farmer's Capability for a Sustained OrganicBanana Enterprise

Abachanan, Matin-ao & Dusite,(S-Bullones) Mayana' Jagnaand Bangwalog, Duero (Bohol Province)

People's Fair Trade Assistance Cetrter,Inc. (PFTAC)Engr. Vicente LoquellanoE)cecutiw Director227-l C.P.G. Easl Ave., Bool Dislricl, Tagbilaran City, BoholTel. No. 038-235-3990: 038- 500-1692Email : pfurt lltltoIltt t;Lttu nt.t tntBanana Grotge6 Cl stersMunicipql Agriculture Ortices ( S-Bullones, Jagna an.l Duero)Prcr'incial Agricuhurc Ofrice- PAO(Bohol)Agriculturul Truining Inslitute-ATl (Bohol)Bohol Banana InduslrJ) Development Co uncil-Tagbilaran CityAller Tnde Corporation- Bacolod Cilyl8 monthsJune l,2007October 30, 2008Php 1,061,000.00Php 498,000.00Php 563,000.00

II. DXECUTIVE SUMMARY

The project tbrmally started on June l, 2007 with the release by Foundation forSustainablc Society Inc. (FSSI) the fi$t ftanche of the grant. The Pre-Training activities wcrcconducted. Proiect Orientations within the covered areas and concemed LGUs were also done.Within the first two months of the project implementation, institutional arrangements were madein order to ensre stakeholders participation and counlerpaf contribution. Identification offarmer-adoptors were being done and validated together with stakeholders. The proponent alsofacilitated the hiring of staff to implement the project in the covered arcas. To ensure fre smoothflow of the project, rcsouce persons to lecture on the vadous modules of the training werecontacted from project partners such as Agricultuml Tmining lnstitute-ATl, ProvincialAgriculture Office- PAO, Bohol Banana Industry Developmert Corurcil-BBIDC and Alter TradeCorporation- Bacolod City.

I||

It)

IIII

The season-long taining on organic banana production has commenced after thenecessary pre-taining activities were done. The training project has five l5l training modulesnamely: Module 1- Organic Banana Production and Management, Farm plandng andEntrepreneurship, Module 2- Nursery Establishment and Planting Technique, Module 3-Sanitation and Maintenance, Pest and Disease Control, Module 4 -Floit Care and Manacementand Module 5-HaNesl and Post Harvest.

Organic Banana Production and Managemcnt, Farm planning andEntrepreneurship - focuses on cultual management of bongan banana production, Thisdiscussion includes soil and climate requirement, land preparation and selection ofplanting material from the source, the variety, the size and the length ofplanting.

Nursery Ostablishment and Planting Technique locuses on producing healthyplanting matedal with the same size and length fbr mass planting and for massproduction. Planting Technique , focus on planting distance, method of planting,sorting of planting material from big to small and direction of the growing sucker, onedirection only for the maintenance ofplanting distance between hills and betwsen rows.This also includes initial fertilization for the newly planted suckers.

Sanitation and Maintenance, Pest and Disease Control - focuses on the DroDermaintenance of sanitation of the area, the number of mats, the sanitation ot ttrc pseuaostem and the leaves as well as regular fertilization for healthy and vigorous groMh oftheplants. Pest and Diseases prevention tgchniques are being employed in order to addressthe problems of inf'estatiolr of diseases to ensurc greater volume quality products andsustainability of production.

Fruit Care and Management - focuses on the appropriate caring of the liuits fiombending bud to bagging ofthe fruits to harvest pcriod to ensurc good volume quality ofthe ftuits for the competition ofqualily standard in the world market for export.

Harvest and Post Haryest - focuses on th€ appropriate technology in harvesting of thefruits to prevent damage from bruising and proper handling of thi lruits from the fieldarcato the packing c€nter to ensure quality ofproduce in order to meet product standardsrequlremerll.

The tuaining proceeded with practical exercises in the farmer_adoptors, farm and in thedemo f'arms_ established in the respective barangay. Assessment and monitoring every afterlecture-practicum conducted by the cluster to track down application oflessons leamed.

The seasonJong training on organic banana production and management has produced100 farmer-adoptors (Barangay Abchanar, S-Bullones- 18, Magsaysay, S_Bullones_ 15,Barangay Mayana, Jagrra- 52; Barangay Bangwalog, Duero- 15) out oi.the 1lg enrolleesidentified and validated during the onset of the training. Eighteen (rg) farme$ were not able tocomplete the training fbr va ous rcasons ranging from conflict of schedules with other farmworks to unavaiiability of farm lots for the banana production. On top of those wbo havecompleted the season-long training, communil, technicians were identified recognized liom

IItI

among the gmduates. There were thirteen (13) certified community technicians (Abchanan-4;Magsaysay-3; Mayana-4; Bangwalog-2) being recognized by the clusters in the barangay and bythe Municipal Agdculture Offices (X4AOs) in the respective municipalities. With theimplementation this season-long haining on Banana Production project, there were five (5)demo-farms being established (Abchanan- I ; Magsaysay- I ; Mayana-2; Bangwalog- 1 ) thrcugh theall-out support from Local Govemment Units (LGU) both at the barangay and municipal level. Astrong linkage and collaboration has been established among the stakeholders even as the projectcoomenced with the LGUS also fielding personnel to monitor the proiect implem€ntation.

Du ng the course of the taining, significant progress and chang€s were documentedamong the farmer-adoptors and even non-adoptors. As regards production and management ofindividual banana farms, improvement of actual management which resulted to improvement inquality and quantity of the farmer-adoptors produce has been observed. ln fact, there is areduction in the accumulated substandard banana in the covered areas during tading operationsas compared to the tjme before the commencement ofseasonJong training. Colresponding to thereduction of substandard bananas was the increase in the volume of quality bananas within thecovercd areas. This may not have direct relation with the training as it was expected that effectsof the training would be clearly established after the whole haining cycle is done and wouldaccruc to the farmer-adoptors. However, it could not be set aside the attitude of famers insharing technical know-how with others. Hence, even the non-adoptors have acquired theknowledge ofappropriate banana management tlrough such practice and through observation onthe demo-farms established by the project. Majority ofthose who have existing banana farms arenow practicing basic cultural management of banana even the non-adoptors. This showed themultiplying effect of the season-long tuaining that has stimulated the interest even the non-adoptors. More so, a dramatic decrease in the spread of common diseases especially sigatoka,freckles, and bunchy top which were prevented because of th€ taining as both f'armer-adoplorsand non-adoptors were placticing appropriate measures.

All these could be considered to have increm€ntal effect on the income ofthe farmersboth adoptors and non-adoptors as well as sustainability of the organic banana enterprise. Asintimated by the representative ofthe Japanese consumers, Emiko Makuta, who had the occasionto witness the efforts bcing exerted by the farmers in undergoing the season-long seminar, thattlte conswne$ have committed to sustain the enterprise and were very grateful for thcstakeholders to have initiated the big leap in the work to improve the management andproduction oforganic bananas in Bohol.

Even so, a major setback has cropped up when typhoon "Frank" devastated theproduction areas on June 21, 2008. A large area of the banana production has been destroyedincluding the demo-farms. This has adversely affected the projected banana produclion of thefarmer-adoptors on account ofthe taining. By that time, those planted at the start of tle traininghavc bore fiuit already but were ravaged by the typhoon. Those that have not yet borc fruit wercalso destroyed that needed rehabilitation. However, because also ofthe seaso[long training thefarmer-adopton were able to mitigate the ill-effects of the ryphoon as they have applied therehabilitation measures.

IItIIItIIIItII

I

III

. To date, th(. covered production areas have stalted to recover. Close monitoring has beenmade together with stakeholders. The famer-adoptors have began to observe the big differencewith hâving underwent the training. Rehabilitation techniq'es were taught for a fast-recovery of'the affected banana production areas. The seasonJong training have sf'elled the dill.erence andrhe posil ive impacts hare now being lelt.

III. ACCOMPLISHMENT OF PROJXCT OBJECTIVES

Target Outputs/Objectivesand deliverables

Actual Accomplishment Remarks

lmprcved organlc ban mafarming system of fanner-adoptors

Conductcd season-longtraining on banana productionand management four (4)barangays with 100 farmer-adoptors completed theseminar from the identifiedproduction areas.

Established five (5) Demofarms in priority productionareas (Abchanan-l;Magsaysay- I ; Mayana-2;Bangwalog- l)

Ofthe 118 fhrmer-effo llees,only I 00 farmer-adopto$ havecompleted the seasonlongtraining for various reasonsranging from conflict ofschedules with other farmworks to turavailability oflarm lots for the bananap.oduction,

The demo-farms have beenlnstrum€ntal in thedissemination oftheappropriate bananamanagement to larmer_adoptors and non-adoptorsalike.

lmproved banana productivity& competitiveness

The 100 farmer-adopiors haveconducted on-farm applicationof leaming ofthe seasonlongtraining and being monitoredevery after modular lectureand discussions.

Actual and practicalapplication of appropriatemanagement and prcductionoforganic bananas by thefarmer-adoptors has extendedeven to non-adoptors becauseof techno-sharing and theestablishment of demo-fnm<

lhe strategy ofon-farmapplication of leaming allermodular lectures have provedto be ellective in enhancinglarmers skills in managementand production of organicbananas thus improvingquality and volume ofproduction.

Sustained lncome for theidentifi ed farmer-adoptors

Lontrnued the regular tradingand marketing of bananaespecially in the prioriryproduction areas where

With the initiatives ofenhancing our farmerscapability for a sustainedorganic banana production in

IIII

II

I

I

IV. STATUS OF PROJECT FTNANCES

The approved total project cost amounted to php 1,061,000.00 with fund assistance fromFSSI Php 498,000.00 and from various project partners php 563,000.00 as counterpart fund.However, during the course of the project implementation a considerable increase in thecounterpafi contribution ofPhp 22,520 or about 4olo ofthe total committed counterpart has beencontributed. The over-all counterpart amounted to php 585,520.00, thereby making the total

season-long training was

Acquired commitment fromthe ATJ reFesentative thattrading will continue and besustained given the effort ofthe growers to improve qualiq'& quantity ofthe bananaproducts.

order to improve quality ardvolume of production, theconsumels have rccognizedsuch efforts and vowed toremain as parhrers in theorganic banana enterprise.This could be translated intoensu ng sustained tradingrelations and sustained incomefor the banana growers.

Strengthened Banana GrowersAssociations

Established 22 clusters ofbanana growers (abachanan-8;Magsaysay- 2; Mayana-12;Bangwalog- 1)

Stengthened existtngassociations: Mayana SmallFanners Association(MASFA) in Mayana. Jagna,and Assistance to BarangayAgricultural Growth -(ABAG-BANANA) inBangwalog, Duero.

The fbrmadon ofthe bananagrowers clustels hasencoumged a strolg supportsystem at the barangay levelwith a manageable grouphelping each other to effectimprovement in their baoanamanagemenl

The technical assisknceafforded to members ofMASFA and ABAG-BANANA who becomefarmer-adoptors of the season-long training has revived thedynamism of the organizationsespecially in pursuingeconomic b€nefits to theirmembers

Institutionalized linkage withLGU lbr support

Institutionalized coordinationwith LGUS (Barangay andMunicipal) and recognition ofthe thirteen (13) communitytechnicians by the respectiveMunicipal Agriculture Offi ces(MAOs)

The instai lation of communitytechnicians who arerecognized by the MunicipalAgriculture Ofhces (MAOs)ensured the continuance ofimmediate and credibletechnical assistance to fannersat the community level.

IIIIItItI_tIII!tIIIII

project cost of Php 1,083,520.00. The significant increase in counterpart fund has beenaccounted due the fund assistance of the respective Local Government Units (LGUS) for theestablishment ofthe Nursery and Demo-farms including provisions ofplanting materials, organicfertilizers, tools and equipment, These have shown the tremendous support that the LocalGovernment Units have given for the successful implementation ofthe project.

With rcgard to the utilization of the Grant Fund, the Foject has been faithful in itscommitment to spend the fimds as intended within the approved budgetary expenditures. Arealigrunent of grant funds has been requested by the proponent liom the savings it has acquiredafter from resoutce persons fees, meals of participants and documenter's fee in the amount ofPhp 20,000.00 after two (2) modules were already conducted by the PAO/ ATI in Bangwalog,Duero which was supposed to be funded by the project. The aforementioned amount has beenrealigned to deftay the expenses of the gmduation rites of the trainees in their respectivebarangays with the approval from FSSI lbr its utilization.

To sum up, ths Foject has fully utilized all the funds allocated and has expended suchfunds within the bounds ofthe approved budgetary requircment as well as within the geneBllyacceptable financial transactions as provided for in the Crant Agreement.

V. PROBLEMS ENCOUNTERED AND ACTION TAKEN

VI. LESSON AND INSIGHTS GAINED

The project iraplementation

The project has really shown its relevance and vital importance in the effort to attain alevel of sustainability of the organic banana enterprise in the priorif areas covered. With the

Problems Encountered Action Taken/To be Taken

-reduced enrollees -extended invitation to other interested farmer-adoptors not yet identified

-Low aftendance during early part oftraining -conducted synchronization of schedules withhrmer-adoDtors

-Some modules were not applied in by somef'armer-adoptors

-Assessment and monitoring were conductedby the clusters and field personnel;recommendations for dropping of farmer-adoDtois from continuins the trainins

-Typhoon der astation of production areas -immediate rehabilitation measures were doneapplying lessoos leamed during modulartxainins

-Monitoring & Linkaging by LGU has becomeirregular

-set schedules in advance with LGU personnelfor the field monitoring

TTTTTTTTTTTTTTT!IITI

objective of enhancing capabilities of those who are directly involved in the production ofquality produce in order to achieve competitiveness in the market both domestically andintemationally, the project hit the dght target, the farmers themselves. Upon enhancing theirskills, the project has not only sustained the economic enterprise but also empower tlrcm to holdin their own hands and on their shoulders the future ofthe banana enterprise in the priority areas.The project has allowed the farmer-adoptors to rcflect upon the situation that the enterprise isinto that is, stiff competition in quality and quantity which demands concrete actions in order tosuwive as well as to sustain. The call ofthe organic barana enterprise is to imFove the qualityproduction or to die a natural death in the competitive arena. With the project, the farmer-adoptors who have undergone the seasonlong taining have vowed to continue the fight with theaim of achieving the goal of a sustained enterpdse and sustained income throughinstitutionalization of appropriate banana production and management system

The proponent's Relationship with FSSI

The proponent has cultivated a good relationship with FSSI, the funding partner even asthe project is just the first collaborative efforts. Such a relationship has been founded on similarvision and social development goals and principles. FSSI has recognized and trusted P!'TAC'Scommitment and capacity to implement the project successfully. Mutual respect and trust to eachoth€r as partne$ in the social development work has been nurtured throughout the course of theproJect.

The Ben€Iiciaries Participation

The farmer-adoptors of the project with the ultimate goal in mind that is to ensureeconomic benefits and sustain such benefits with the enteryrise existing, has respondedremarkably to address the need to compete or to be left out with nothing. The project has becomethe wake up call for them to stive to improve in order to survive in the comp€titive bananaenterprise. The project has given them tle opporhrnity to equip thems€lves towards attaininghigh level of competitive edge through enhancing their capabilities towards a sustained bananaenterprise. Unlike before wherein most of them have been complacent and maintain9d a wait-and-see attitude, with the project, they have become prc-active. Their having undergone theseasonJong training has allowed them to see a brcader picture of what lies ahead in theagdculture sector where hope ofa sustained income does not come in a silver platter. They haveto work for it even harder during these times of competition.

The realization did not come ovemight but they have struggled through it during theseasonlong sacrifices and toils. It was never easy for the farmer-adoptors who have resignedfrom formal education but here again venture to undergo a scientihc method of farming andparticipate in a season-long training. It was never easy to undeGtand theoretical discussionsduring lectures and 10 apply such leamings in the field. It was quite clear for them that in order tosustain income, the enterprise has to be sustained- An increase in quality production is necessaryin order to sustain the enterpdse. In order to increase quality production, appropriate productionand management system is needed. To acquire ihese, one has study and leam them throughexperience. Others may consider these undertakings as a waste of time, but not for the farmer-adoptors who embraced in their hearts the goal ofattaining real development.

VILANI\tEruS

A Expenditule ReportB- FinanaialstatementsC. List ofEMolleesD. List of Farmer-Adopto$ GmduatedE. List ofCertified Commuoity TechnicianF. Famer-Adoptor's t€stimonyG. Organic Banaua Production ManualH. Photo DocumentationI. Documentation otr Module 3 Sanitation & Maintenauce, Pest & Dis€as€ Contol

Documentation on Module 4 Fiuit Carc & ManagementDocumentation on Module 5 Harvest & Post lfurvest

J. Monitoring Report & Assessment Report

NUMBER

1

a

^

'7

1l$I0IAlilrHIS

TITLES

Expenditure Report

Financial Statements

List of Enrollees

List of Farmer-Adaptofs Graduated

Lisi of Certified Community Technician

Farmer-Adopter's testimony

Documentation Module 3 Sanitation &Maintenance, Pest & Disease Control

Documentation Module 4 Fruit Care& Management

Documentation Module 5 Harvest &Post Harvest

Monitoring Report & Assessment Report

Photo Documentation

10

11

-1

FINANCIAL STATEMENTS

PEOPLES FNR TRADE ASS'STANCE CENTER. 'NC.227-1 C.P.G. Eas, Awau., tud Disn d Ta@latan Cny

ENHANCING FARMER'S CAPABILITIES FOR A SUSTAINED ORGANICBANANA ENTERPRISE PROJECT

A SEASON.I.ONG TMINING ON ORGANC BANAI{A PTIODUC'IONlufuad by FSS,

BALANCE SHEETasot No!enbar 1, 2@8

ASSETSCash in Bankcash Advances

tota, asseb

LIABILITIES

Due to EmployeesAccounts payable

lotat tiablttde.s

FUND BALANCES

Fund Ealance end

Prepared by:

l!tat liabitities & fund batance

CASH RECEIPTS

FSS| crant

EXPEYSSSCommunity Organizing

TlavelDemo Farm/Nursery House Establishmenl

Planting MaterialsDelivery expenses

Season Long TrainingResource person FeeDocumentorc feeTravel and TransponationTraining SuppliesFormulation of ManualMea,s/SnackRepon ceneration/Documentationcraduation expenses

TOTALS>>>FUND BALANCE END

PEOPLES FNR TRAOE ASS,STANCE CENTER, INC.2271 C_p.c. Eas, Avenue. tud t F'rbt, TagAaRn City

ENHANCING FARMER'S CAPABILITIES FOR A SUSTAINED ORGANICBANANA ENTERPRISE PROJECTA SEASON+ONC TRAINIiIG ON ORGAiIC AANANA PROI,I'|CTION

^rDde., by FSS,

STATEMENT OF EXPEDTTURE ANO FUND BALANCEas ot I,tovenber 1i, 2@a

60,000.00

75,000.0010,000.00

142,000.0034,500.006,500.00

'18,500.00

10,000.00103,500.0018,000.0020,000.00

_________l9u9qg-

__________199499L

PEOPLES FAIR TRADE ASSISTANCE CENTER' INC,227-1 C.P.G. Ed At,^ln,E, B.tl DF*ia' Tagblarcn cftv

ENHANCING FARMER'S CAPABILITIES FOR A SUSTAINED ORGANICBANANA ENIERPRISE PROJECT

A SEASONTO G TRAINII\IG ON ORGANC BANANA PRODUC]ION

ntn k l bYFSSI

TRIAL BALANCEasof Nowntbor 15. 2008

:6h in Banklash Advance - J. Gutierez:'re lo S. Suaybaguio:..ounts Payable-PFTAC=$l Grant:ommunity OEanizing

Travel:'emo Farm/NLtrsery House Eslablishmert

Planting l\4aterialsDelivery Charges

season Long TralningResource Person FoeDocumentors teoTravel and TransponatonT€ining SuPPliesMeals/SnackFormulation of l\4anualReport Generation/DocumontataonGraduation Expenses

TOTALS>>> 49E,000.00__--19!'099i9-

60,000.00

75,000.0010,000.00

49S,OOO.OO

142,000.0034,500.006,500.00

18,500.00103,500.00'10,000.001E,000.0020.000.00

II

EXPENDITURE REPORT

f

I F

l al ot6

4 e2 9 a :l

{9

II

iuis

8 I 88

Ec

II

E I

cI E e

elj

It

:i

o

!!

5;9 €

FE;E

E32Z$ -

I

aI

E

EF8

6-9

Ee.Q

! t q

&

.9

2

5 ( 9

E

i

l(,

6

EF

36

;t

EeE

E E

"gi f;EE

Eq6

q15

Ecil

R6R

E1Ef;

85a

Et I

i5

8cE

I8Rn5

8qnt

E;i5

i6

88ccgR

EEiB

aI

8 cIc8 I

qnt

eB!

IsR ; '

6

^ Ei i 6

8I3

Ic

8 8fi t5

83

3R

t

=

o EI

E

E>

$ o i

g

-g

P

a2

!

3

e

P

s

,?c€

.96

g

pL '-

! =

ss

E2x

L

> v

l46

I'I

t

l :i .

t :

aE

_Eg; -!> t: i>s[

-{**

i ia

(,lu.?odo.ul(n

allJ

?6. ;Fo z<z <6

* *Ft r5o<f i E = t6 t=l Futx6 5"FFoia Psff!frHiH!fli:=e fr:F ! r : = o _ 'gi5"& rr : u . l . ig,*tr=l l . l N J v

* t*o x<

o t 4i r<lll=tt!

z(Jz

zUJ

LIST OF ENROLLEES

IIIIIIIttIIrIIITIII

ENHANCING FARMER'S CAPABILITIES FOR A ST]STAINED ORGANICBANANA ENTERPRTSE

Seosoh-Long Troining on Bonono production

LIST OF ENROLLESS

BARANGAY : ABACHANAN, SIERRA BULLONf,S. BOTIOLCLUSTER : I

NANIE ADDRESS NO. HECTAREFEMALE:L Cafe . Anita Abachanan r necrare

Cafd , Claudio2. Carias , Elizabeth Abachanan % hectare

Carias . Remegio3. Ducao , Maria Cristina Abachanan l/8 hectare

Virador , Margarito4 Perocho , Pedrita Abachanan % hectare

Perocho . Andres Jr AbachananMALE

KIND OF BANANA

Bongan, Cavendish

Bongan

Bongan, Cavendish

Bongan, Cavendish

Borrgan. CavendishBongan. CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan. CavendishBongan, CavendishBolgan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendjshBongan, CavendishBongan, CavendishBongan. Cavendish

1. Ampoloquio, Vevencio2. Baja , Pedro3. Bajao " Juanito4. Buscabus . Ricardo5. Cafe . Faustino6. Curato , Ronilo7 Dahan , Allan8. Dusal , Eddie9 ldo . Rufino10 Ladra , Lucasll Llido , Placido Jr12. Llido . Orlando13. Maglipong, Rafhel14. Perocho , Angelo Jr.15. Perocho , Arnold16. Perocho , Bernabel7 Perocho , Henry18. Pagaran , Romulo19 Pagaran , Melchor Sr.20. Virador . ApolonioJr21. Virador , Margarito

AbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachananAbachanan

la hectarc% hectare% hectare% hectafe% hectare% hectare! nectare% hectare% hectare% hectare% hectare% hectare% hectare% hectare% hectarel/a hectare% hectare% hectare% hectare% hectare% hectare

Submitted by:

-

Total hectares =

ENHANCING FARMtrR'S CAPABILITIES FOR A SUSTAINED ORGANICBANANA ENTERPRISE

Seoson-Long Troining on Bonono producfion

LIST OF ENROLLESS

BARANGAY : IVL{GSAYSAY, SIERRA BULLONES, BOHOLCLUSTER :2

NAMEFEMAIEiL Bajan . Lea

Bajan , Esteban2. Balaba , Julia3 Cagampang, Benigna4. Cafd , Pascasia5. Daguplo , Susana

Daguplo , Gregorio6. Jamisola , Elvira'7 La$a , Ernesta

Ladra , Fausto

ADDRESS NO. HECTARE

Magsaysay % hectare

Magsaysay % hectareMagsaysay /a hectareMagsaysay i/8 hectareMagsaysay l/8 hectare

Magsaysay 7: hectareMagsaysay % hectare

Magsaysay 7a hectare

Magsaysay l/8 hectareMagsaysay l/8 hectare

Magsaysay % hectare

Magsaysay % hectareMagsaysay % hectareMagsaysay l/8 hectareMagsaysay % hectareMagsaysay % hectareMagsaysay % hectareMagsaysay i/8 hectareMagsaysay l/8 hectareMagsaysay % hectareMagsaysay % hectareMagsaysay % hectareMagsaysay % hectare

KIND OF BANANA

Bongan, Cavendish

Bongan, CavendishCavendish

Bongan, CavendishBongan

Bongan, CavendishCavendish

Bongan, Cavendish

Bongan, CavendishBongan, Cavendish

Bongan. Cavendish

Bongan, CavendishBongan, CavendishBongan . CavendishBongan, Cavendish

CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, Cavendish

8.LiwaLiwa

, Pacita, Vidal

9 Tadle , Gertrudes10. Tadle , Basil iza

Tadle , Anecito11. Tadle , Diosdada

Tadle , MelecioMALEIl. Gutib , Sotero2. Tdo , Jose3.Ido , Valerio4 Juyad , Sylvuio5. Ladra , Meiecio6. Ladra , Inocentes7. Tadle , Alvin8. Tadle , Sabas9. Tadle , Hermogenes10. Tadle , Timoteo11. Virtudazo , Leoncio12. Visto , Polica.pio

Total hectares = 7.5Submitted byi

IItIIItIIIIIItTttII

ENIIANCING TARMER'S CAPABILITIES FOR A SUSTAINEDORGANIC BANANA ENTERPRISE

Seoson.[ong T]qining on Bonono Producfion

LIST OF ENROLLESS

BARANGAY r MTIYANA, JAGNA, BOHOL [Batchl]CLUSTER :3

NAMEFEMAIE:L Ada2. CagaL Galve4 Galve5. Galve6. Galinato7. MadridijoMALEiL Abcede2 Abulag3. Dagangon4. Dahan5. Ednalgan6. Galiguer7. Caliguer8. Galve9 Gallano10. Gallanoi I Gallano12. Ladac13. Lasdoce14. Macalam

Macalam15. Macalam16. Macalam17 Madridijo18. Malabuti19. Nalasa20. Pcturanan2l. Sa.jol22. Sividan23. Tagulimot24. Ursal

, Lil ia, Teodula, Conchita, Elena, Neneth, Crisanta. LVtef l tyn

, Geovannie, Aquil ino, Pedrito, Joseph, Jerry, Moises. Hermogenes, Ricardo, Samuel, Jesus, Antonro. Albedo, Domingo, Primo, Flora, Iladio, Charito, Felomino, Ricardo, Restituto, Leo, Placido, Dionesio, Metudio, Rogelio

ADDRESS

MayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayana

MayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayana

MayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanarylaya na

NO. H ECTARE

% hectare% hectare',/] hectare% hectare1/8 hectare% hectare% hectare

I hectare% hectarelhec tare% hectare/4 hectare% hectare% hectare% hectare% hectare% hectare% hectareI hectare12 hectare% hectare

% hectare% hectare% hectare% hectare1/8 hectare% hectare'/a hectale'/a hectare% hectaret/z hectare

KIND OF BANANA

CavendishBongan. CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, Cavendish

Bongan. CavendishBonganBongan, CavendishBongan. CavendishBongan. CavendishBongan. CavendishBongan, CavendishBonganBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishCavendishBongan, CavendishBongan, Cavendish

Bongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBonganBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan. Cavendish

-

Total hectrres = 12.5 Submitted

ENHANCING FARMER'S CAPABILITIES FOR A SUSTAINEDORCANIC BANANA ENTERPRISE

Seoson-Long Troining on Bonqno Produclion

LIST OF ENROLLESS

BARANGAY : MAYANA, JAGNA, BOHOL [Batch2lCLUSTER :4

NAMEFEMALE:1. Asenero

Asenero2. Babanto3. Baylo4. Caduyac5. Macalam6. Ranis7. Ranis8. Ranis9. Ralbl10. Sividan

SividanI L Sividan12. Tadle13. Ta leMALE:L Abulag2. Adeser3. Ayento4. Bautista5. Bag-o6. Cahigao7. Cuarteros8. Duyogan9 Duyogan10 Ednalgan11. Ednalgan12. Galambao13. Gaudicos14. Gallano15. Gallano16. Ladac17. Madridijo18. Nalugon19. Ranis20. Ranis21 Reyes

, Jovita, Guellermo, Celerina, Remedios, Marites, Lydia, Irenea, Emee Ann, Loreta, Arlene, Nelfa, Paterno, Marites, lrenea, Rosa

. Benjamin, Samuel, Adhur, Saludito Jr., Alliedo, Alberto. Hermenites, Dinafurto, Bernardo, Carlito, Demet o, Hermie, Dionesio, Flavio, Wilfredo, Petronilo, Nicolas, Jose, Primitivo Jr., Anastacro, Nilo

ADDROSS

Mayana

MayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayana

MayanaMayanaMayana

MayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayana|vtayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayanaMayana

NO. HECTARE

% hectare

% hectareVa hectare% hectare% hectare% hectare250 sq.m.V! hectarcI hectaret/2 hectare

% hectare% hectare% lrectare

I hectare% hectare1/3 hectarela hectare3/a hectareYa heataret/a hectarc% hectare% hectareI hectare/2 hectare/a hect"reYa hectarcY4 hectareYa hectare% hectare/4 heatare7a hectare2 hectare5 hectare% hectare

ISND OF BANANA

Bongan, Cavendish

Bongan. CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, Cavendish

Bongan, CavendishBongan, CavendishBongan, Cavendislr

Bongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishCavendishBongan, CavendishBongan, CavendishCavendishCavendishBongan, CavendishCavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishCavendishCavendishBongan, Cavendish

22 Sividan23. Sividan

, Teolanes, Luis Jr.

ryrayanaMayana

% hectare/a hectare

21.855

Submitted by:

Bongan, CavendishBongan, Cavendish

Total hectares =

SUAYBAGUIO

tIIIITItIt-It-TIT

FFFFI

ENIIANCING FARMER'S CAPABILITIES FOR A SUSTAINEDORGANIC BANANA trNTERPRISE

Seoson-Long lrqining on Bonono Produclion

LIST OF ONROLLESS

BARANGAY : BANWALOG, DUERO, BOHOLCLUSTER :5

NAME ADDRESS NO. HECTARXFEMALE.L Balabat , Fausta Banwalog 1/z hectate

Balabat , Maurelio2. Cabrales , Felomina Banwalog l/8 hectare3 Cuaton , Rosie Banwalog l, hectare4 Juyad , Maria Banwalog % hectare5. Ladaran , Emma Banwalog yo heatare6. Sumaylo , Lina Banwalog 1/8 hectareMALE:L Ampo , Geroncio Banwalog % hectare2. Bajao , Hernes Banwalog % hectare3. Bajao , Rene Boy Banwalog l/8 hectare4. Casinday , James Banwalog % hectare5 Ladarn . Alfredo Banwalog % hectare6 Ladaran , Pablo Banwalog % hectare7. Ladaratl ,Crispulo Banwalog 1/8 hectare8. Ranis , Rodrigo Banwalog 1/o heatarc9. Taculad . Necitas Banwaiog % hectare

Total hectares =

Submitted by:

KIND OF BANANA

Bongan, Cavendish

Bongan, CavendishBongan. CavendishCavendishBonganCavendish

Bongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBongan, CavendishBonganBonmgan. Cavendish

LIST OF COMMUNITYTECHNICIAN

.ENIIANCING FAR}IER'S CAPABILITItrS FOR A SUSTAINED ORGANICBANANA f, NTER?RISE PROJECT

A Seoson-long Troining on Bonono produclion

Lisl of Community Technicion

Communiry Technic ian in Abachanan:L Bajao , Juanito2.Dahan , Allan3. Pagaran , Romulo4 Perocho , And.es Jr.

1 "f;t;"u't:lX:nt" it' \lagsaYsa'

2 Tadle , Diosdada3. Tadle , Sabas

Community Technician i Mayana:L Ayento , Ayento2 Galambao , Hermie3. Lasdoce , Domingo4 Madridijo . Merilyn

Community TechniciaD i Ba awalog:t. Ranis , Rodrigo2 Taculad . Necitas

Subnlitted byl

UAYBAGUIO

LIST OF FARMER-ADOPTORSGRADUATED

IIITIIII

-- SEASON LONG TRAINING ON BANANA PRODUCTION"Enhancing Farmers Capabirities for a s,rt"ir.to;;;;;;;ni"nnt".p"i.",,

LIST OF GRADUATES

ABACEANAN PARTICIPANTS:

Female;1. Cafd, Anita2. Carias, Elizabeth3. Ducao, Maria Cristina

Male:L Amor, Nestor2. Ampoloquio, Vevencio3. Baja, Pedro4. Bajao, Juanito5. Cafd, Faustino6. Curato. Ronilo7. Dahan, Allan8. Dusal, Eddie9. Pagaran, Melchor Sr.10. Pagaran, RomuloI I. Perocho. Andelino12. Perocho, Andres Jr.13. Perocho, AmoldI4. Perocho. Bernabe15. Perocho, Henry

Submitred by:

III

FFTTITIIIIlIIIIIItI

SEASON LONG TRAINING ON BANANA PRODUCTION"Enhancing Farmers Capabilities for a Sustained Organic Banana Enterprise,,

LIST OF GRADUATES

i\tr{GSAYSAY PARTICIPANTS:

Female:l. Bajan, Lea2. Balaba, Julia3. Cafd, Pascasia4. Daguplo, Susana5 Liwa, Pacita6. Tadle, Basil iza7. Tadle. Diosdada8. Tadie, Gertrudes

Male:l. Gutib, Sotero2. ldo, Jose3. ldo, Valerio4 Tadle, Alvin5. Tadle. Sabas6 Tadle, Timoteo7 Vinudazo, Leoncio

Submitted byi

O SUAYBAGUIOP{oj eclQffi cer

IIT-IIIIItI

II

tI

ItttIItI

SEASON LONG TR{INING ON BANANA PRODUCTION"Enhancing Farmers Capabilities for a Sustained Organic Banana Enterprise"

LIST OT GRADUATES

MAYANA Batch I PARTICIPANT:

Female:L Galinato, Crisanta2. Galve, Elena3. Galve, Conchita4. Galve, Neneth5 Madridijo, Merilyn

Male:L Abuiag, Aquil ino2. Dagangon. Pedrito3 Dahan, Joseph4. Ednalgan. Jerry5. Factoranan, Leo6. Galiguer, Moises7. Galiguer, Hermogenes8. Gallano, Antonio9 Gallano, Jesus10. Gallano, SamuelI1 Galve, Ricardo12. Lasdoce, Domingo13. Macalam. Iladio14. Macalam, Primo15 Madridijo. Felomino16. Nalasa, Restituto17. Sajol, Placido18. Sividan, Dionesio19. Tagulimot, Metudio20. Ursal, Rogelio

Submiued by:

SUAYBAGUIO

III

TtIIIIIIIIIItIIII

SEASON LONG TRAINING ON BANANA PRODUCTION"Enhancing Farmers Capabilities for a SustaiDed Organic Banana f,nterprise,'

LIST OF GRADUATES

MAYAN{ Batch 2 PARTIC| PANTS:

Female:1. Asenero, Jovita2. Baylo, Remedios3. Caduyac, Marites4. Rafol, Ariene5. Ranis, Irenea6. Ranis, Loreta7. Sividan, Nelfa8. Tadle, Rosa

Male:L Abulag, Benjamin2. Adeser, Samuel3. Ayento, Arthur4. Bautista, Saludito Jr.5. Cahigao, Alberto6. Cuarteros, Herminetes7. Duyogan, Dinafurto8. Ednalgan, Demetrio9 Galarnbao, Hermie10. Gallano, Flavio11. Gallano, Wilfredo12. Galve, Octubre13. Gaudicos, Dionesio14. Ladac, Petronilo15. Madridijo, Nicolas16. Ranis, Anastacio17. Ranis, P mitivo Jr.18. Sividan, Luis Jr.19 Sividan, Teofanis

SUAYBAGUIO

Submitted by:

TITIIL_II-It -

ThI

FTI

SEASON LONG TRAINING ON BANANA PRODUCTION"Enhancing Farmers Capabilities for a Sustained Organic Banana Enterprise"

LIST OF GRADUATES

BANWALOG PARTICIPANTST

Female:1. Balabat, Fausta2. Cabrales, Felomina3. Cuaton, Rosie4. Juyad, Maria5. Ladaran. Emma6. Sumaylo, Lina

Malet1. Ampo, Ceroncio2. Bajao, Hernes3. Bajao, Rene Boy4. Casinday, James5. Ladaran, Alfredo6 Ladaran, Crispulo7. Ladaran, Pablo8. Ranis, Rodrigo9. Taculad, Necitas

Submitted by:

FARMER-ADPOTOR'STESTIMONY

II

II MR. ARTHL]R AYENTO

From Mayana, Jagna, Bohol married with seven [7] kids, three [3] of them were incollege. They enrolled in Central Visayas State College ofArts and Forestry ICVISCAI]main campus Bilar, Bohol. The eldest was nineteen I t9] years old foufh [4'h] yearcollege in Bachelor ofScience in Agriculture major in Crops and he was going to have anOJT this coming second [2""] semester this year 2008 The other two l2l children are rnhigh school enrolled in San Miguel Academy, Mayana, Jagna, Bohol The otherone Il] isin the elernentary and the youngest is four [4] years old

BAIANGON Mr. A. Ayento has been involved in balangon production in the year2006. There was an orientation seminar held in Mayana in 2006 about clustering ofthefarmers that group them ioto a small with mernbers offive [5] households to fifteen ll5]households. He was one ofthe participants and elected as Cluster leader. lt was thebeginning ofhis active participation in balangon. Then he was one ofthe farmerrepresentatives send to Tagbilaran City to attend Banana Production and ManasementSerninar held in Agricultural Promotion Cenler IAPC] on March, 200b. After rheseminar, he asked for planting material ofbongan banana from pFTAC which facjlitatingthe bongan dispersal thru the aid ofVice Gov. Julius Herera for the poverty reductionprogram. He .eceived fifty [50] pieces ofbongan planting materials That was the start ofhis bongan propagation Then he implements Iis learning about IB-OB management withthe help ofthe PFTAC lechnician unti l now he continuously implemented

PARTICIPATION OF THE FAMILY - The knowledge and learning rhat he got from thePFTAC/ATC provided help lbr hirr because that was the stan ofhis f 'amily partrcrparronin rnaintaining their own bongan banana All the knowledge he learns were re-echoed tohis member ofthe l'amily, even to his three [3] children who was studying ag.icultur€ andthey were happy that their father taught them how to maintain and manage their ownfarm thru organic f'arming applied not only in banana but also to their vegetables and riceby using the nature farming technology sysrem INFTS].

TECHNOLOGY - He was very thankful to God the knowledge that he iearned tiom thePFTAC/ATC for sponsoring series oftrainings and seminars about the moderntechnology ofimproving the banana production, the quality ofthe fruits. the sustainableproductjon and sustainable income. In the trainings they emphasize the New Banana[NB], Advance IB-OB and Basic IB-OB to adopt by the lbrmer for the preparation ofcomperirion of qualit l lor expon market.

INCOME As ofnow with regards to the income oftheir bongan it was a big help loririm because it help in the tuition fees and allowances oftheir kids and even in the smallbasic needs oftheir house. May be someday ifhe expand in planting bongan theirincome also increase so, not only the tuition fees and allowances oftheir kids but maybehe can buy things that he need in their house like refi.igerator etc.

BAIANGON PROGRAM This program was initiated by the Alter Trade Corporation[ATC] u?ith partner NGO [PFTAC]. It is a big help to the Barangay especially rhe people

I!II

I

II

It

tttItIIItTTTTIIIIr,II

- =

beneficiaries because it creates income and the Barangay is earning income, too becausethe farmers are now paying taxes from trading oftheir bongan products. This pro$amencourage the farmers to plant more number ofbongan because they have marketassurance oftheir bongan products to Japan. It oil'ers their technical support to thefarmers involve in bongan production \rith the ATC technical staffand the pFTACtechnician They make schedule oftrainings and seminars for the preparation oftheimplementation this program. They conduct training and seminar in Ne* Banana [NB],Advance lmprove Banana from Old Banana [U IB-OB] and Basic lmprove Banana fromOld Banana [B IB-OB] Thel have al.o season l ong TraininS on Banana procluction roenhance the farmer capabilities for a sustained organic banana ln this training thefarmers learned how to p.epare the land suited for bongan, how to prepare planlingmaterials or propagation ofplanting material for planting, how to apply sanitation andmaintenance, pest and disease control, fiuit care and management and harvest and postharvest and also how make organic fertilizer, Nature Farming Technology SystemINFTS]..In this t.aining the farmers equip with ail the knowledge and technology for thesustainable production year round

ACKNOWLEDGEMENT He was very much thankfll ro the Alter Trade Corporatron[ATC] fiom Bacolod City lbr implementing ofthe Balangon program here in Bohol. Thetechnical support given to us with their partner.NGO pFTAC.and lbr the continuoussupport ofthe farmer thru continuous buying oftheir bongan products. And also he wasvery thankful to the peopie fiom Japan fbr. continuously accepting their bongan bananasfrom Bohol and to other areas tiom the Philipoines

DOCUMENTATIONONMODULE g

SANITATION &MAINTENANCE, PEST &

DISEASE CONTROL

Iiitit-IIL-Il-

|ItIIi;t-ITTIIIIII

SEASON-LONG TRAINING ON BANANAPRODUCTION

MODULE 3

SANITATION AND MAINTENANCE,PESTS AND DISEASES

Barangay Abachanan, Sierra Bullones, Bohol

January 9, 2008

TTIIIIL-Il-Il-It-TITFFFIITt

SEASON-LONG TRAINING ON BANANA PRODUCTIONVenue: Abachanan Barangay Hall, Sierra Bullones, BoholDate: January 9, 2008Day 8

Module 3

Schedule:

8:00 * 9:00 a.m.9:00 - 12:00

- Arrival and Registration of participants- Opening Prayer- Recap- Sanitation and Maintenance- Pests, Diseases and Control

- Lunch Break

- Continuation of Pests, Diseases and Control- Contest- Open Forum- Planning for the next activity

- End of Day B

12:00 - 1:00 p.m.

1:00 - 5:00

5:00

2

IIIIIt

- l

IItIIIIII

Pormal nga gisugdan ang seminar sa alas 11:00 sa udto sa usa ka pangaliya ngapag-ampo nga gidumala ni Barangay Councilor -lerry Tadle.

Nalangan ang pagsugod sa seminar tungod kay nalangaan sa pagpangabot angmga partisipante gumikan sa uwan.

Sanglit bag-o manko nakita sa grupo nga nakuyog ni pesiong, gitagaan ko ugpanahon ni Pesiong sa pagpa-ila sa akung kaugalingon ngadto sa mgananamDon9,

RecaD

Si Pesiong ang mihatag sa recap sa topiko nga nahisgutan sa miaging tigum ngagihimo niadtong bulan sa Novembre 2007.

Sa miaging tigum ang topiko mao ang Nature Farming System [NFS]. Sa maongpagtuon gihisgutan ang pag gamit sa indiginuos micro organisms, fermentedplant juice [gikan sa saging, tangkong ug alagbati], fermented fruit juice para sapotassium, fermented amino acid [fish amino acid] tinubdan sa nitrogen. Angmga bagal sa itlog u9 kinhason tinubdan sa calcium phosphate. Ang OrientalHerbal Nutrients [OHN] nga mahimo gikan sa ajos, bombay ug luy-a magamtt sapagkontrol sa sakit sa humay ug utanon.

Kini nga mga pamaagi sa sistema sa pagpanguma makatabang sa mga mag-uuma sa kamahal sa presyo sa abuno ug medisina. Kini nga mga pamaagi sapagpanquma wala pay dautan nga epikto ngadto sa tanum, hayop ug panglawassa tawo. Kini nga topiko wala maapil sa training module, pero nakita sa centernga gikinahanglan kini sa mga mag-uuma mao nangita ug pamaagi ang centernga maka pahigayon ug pagtuon kabahin sa Nature Farming System [NFS].

Concerns

1. Knap sack Sprayer. Ang mga partisipante mipadangat nga nagkinahanglansila u9 sprayer nga magamit sa pag maintain sa ilang tinanum nga saging.Si Pesiong mitubag nga ang opisina walay budget para sa equipment.Mangayo nalang ug tabang ang mga padisipante ngadto sa ilangbarangay officials o sa opisyal sa lungsod pinaagi sa usa ka resolution.

2. Attendance and Padicipation of participants. Kini nga concern gipaabot niPeslong ngadto sa mga nanambong. Matud pa ni pesiong nga ang matagusa sa padisipante adunay budget nga P50.00. Ang opisina nag release niPesiong ug budget para sa pagkaon sa mga partisipante basi sa nagpalistanga mga padisipante. Ang problema kay dili tanan sa nagpalista nga mgapartisipante ang motambong sa seminar. Si Pesiong may kalisdanan sa

IIIII

IIIIIIIIIIIIIIItIIt

paghimo sa liquidation sa budget sa pagkaon tungod kay iya man gi-release ang budget sa pagkaon sa maong adlaw, basi sa nagpalista ngamga partisipante, ngadto sa maghikay sa pagkaon unya kay gamay ramanang motungha sa aKo sa seminar. GFawhag ni pesiong ang mgananambong nga ilang sultihan ang ilang mga kauban nga wala mltunga sapagtambong kanunay sa seminar.

Dugang pamahayag ni Pesiong nga kinsay Local Government Units [LGU]nga ganahan motabang ngadto sa mga mag-uuma nga dili makamaomotabang sa ilang kaugalingon, dili mogahin ug panahon para sa trainingnga para raman unta ni sa ilang kaugalingon.

Ang usa sa mga mitnmbong mipadayag nga ang ilang kaubanan nga walana mipadayon ug tambong sa seminar mihatag ug komentaryo nga dili nakuno sila mopadayon ug tambong sa seminar kay ang saging dili manmao ang ilang gisaligan sa panginabuhi.

Topiko: Sanitation and lvlaintenanceOras nagsugod: 11:37 a.m.Nahuman: 2:20 p.m.

Introduksvon

Ang pagtanum ug saging gikinahanglan ang insaktung pag-atiman aron adunaymaayong produksyon ug kalidad nga produkto niini. Gikinahamglan angmakanunayon nga pagbisita aron masusi ang kahimtang niini.

Ang mataq tanum adunay gikinahanglan nga cultural management. Ang 50ngadto sa 100 ka puno-an nga saging nagkinahanglan lang ug 3 ka oras nga pagatiman sa matag semana nga kaya kaayo dumalahon sa mag-uuma.

Sanitation and Maintenance

Ang mga mosunod mao ang pamaagi sa insaktong pag maintain sa tanum ngasaging:

1. Leaf Pruning or Deleafing [Pagputol sa dahon]

Ang mga tanum nga saging gikinahanglan nga susihon kada semana. Ang dahonkanunay pagasusihon. Ang dahon sa tanum mao ang kosina sa tanum. Kungapiktado kini sa sakit, dili na kini makahatag ug saktong pagkaon ngadto silawas sa tanum ug mahimong hinungdan sa dili maayong produkto o mahimonghinungdan sa pagkamatay niini.

Ang dahon nga may puntik puntik nga brown ug nagsugod na sa pagka layanagpakita na kini nga apiktado sa sakit. cikinahanglan ang pagkuha sa parti sadahon nga naapiktuhan sa sakit aron malikayan nga modaghan o makapanaxoopa ang sakit ngadto sa ubang dahon.

Ang dahon nga 75olo na ang apiktado sa sakit kinahanglan nga putlon kay angnabilin nga 25% niini dili na makahatag u9 pagkaon ngadto sa lawas. Kung 50%pa sa dahon ang apiktado sa sakit, putlon ang parti sa dahon nga mayinpeksyon.

Ang pagkuha sa dahon nga infected sa sakit ug ang pagbilin sa palwamakatabang sa pagkonserbar sa tubig sa punoan sa saging labi na sa panahonsa ting-init. Ang pagputol sa mga dahon nga masakiton o laya na makaya sapaghimo sa mga bata kay gaan raman kini nga trabaho. Ang mga bata tagaanug insintibo sa mga ginikanan aron madasig sa pagtabang sa mga boluhaton sauma.

Putlon ang tibook dahon, kung 75olo naniini ang apiktado sa sakit. Poukon angpagputol sa dahon aron ang pinutlan dilipuy-an ug mga dautang nga kagaw.

Putlon ang parti sa dahon sa saging, kung50% niini ang apiktado sa sakit.

2. Palimpyo sa palibot sa punoan lRound Weeding]

tItIIIIIItIItIIIIIII

Gikinahanglan ang paghagbas sa palibot sa punoan sa saging kada buwan ngamay 1 ka metros ang gilapdon niini. Ang makanunayon nga paglimpyo sa palibotsa punoan sa saging importante kaayo aron malikayan ang mga dautang kagawo sakit sa palibot. Ang mga kagaw ug piste magpuyo sa sagbuton ug kanunaynga nag umog nga mga lugar.

Ang tunga nga tudling sa saging tamnan ug lain tanum aron maminusan angluna nga okupahon sa mga sagbot ug aron usab makahatag ug dugang kita.

1 ka metros palibot angpaglimpyo sa punoan sasagin9.

-- \ .

* \ \ . .

i1

IIt

IIIIIII

ItItIIIIII

3. Sucker Control or desuckering

Ang desuckering mao ang pinaka dilikado nga trabahoon sa kasaginagan tungodkay mao kini ang control sa populasyon nga dili mosubra u9 dili mokulang.

Ang pagkuha sa mga saha sa saging himoon sa panahon nga abot na sa tuhodlknee high] or lbolo high] tupong sa guna ang gitas-on sa mga saha. Kada duha[2] ka bulan o 60 ka adlaw manguha ug saha nga wala na kinahanglana. Sakanunay ipabilin nga ma-maintain ang mother, daughter ug grand daughter ngasuccession format sa pagpadagan sa saha.

Ang pagpabilin ug saha nga maoy sunod pabungahon adunay 4 ka basihanan:

a. DireKyon

ibilin ang saha nga natunong sa direksyon nga maoy padulngan sa saha sasaging. Kung mahitabo nga ibilin ang mga saha nga wala mabutang sa direksyonnga maoy angay padulngan sa saha sa saging, maguba ang direksyon sa linyau9 ang distancia sa saging.

tIIIIITTITITIIL-IrTtII

Niini nga hulagway makita nga ang direksyon sa saha padung sa north nga bahinnga may V nga ilhanan. Ang mga saha nga may X mao ang mga sana ngalokaton o patyon kay wala sa insaktong direkton.

b" Production

Ang punu-an nga may 6 kabook saha, kinahanglan nga patyon ang 3 ug ang 2maoy lukaton para sa similya. Ang mga saha nagtotoy sa nanay nga punoan.Kung daghan ang saha, mag niwang ang inahan nga puno-an ug minus angkalidad sa bunga niini.

Niini nga hulagway l.4akita nga ang saha nga ruy y' ruo ang mga saha nga

nabutang sa insaktong direksyon. Ang mga saha nga may X mao ang mga sahanga nga patyon o lokaton kay wala sa insaktong direksyon. Samtang sa laingbahin, ang mga saha nga may ---t nga ilhanan mao ang mga saha nga wala sainsaktong direksyon, pero angay ipabilin tungod sa produkson sa bunga ngapanginahanglan aron makwartahan pa kini. Apan dili na kini pasanayon pahuman kini maka pamunga para dili maguba ang insaktong direksyon sa saha.

k. Spacing

Sa kanunay i-maintain ang mother, daughter ug grand daughter nga successionformat aron sa kanunay himsog ang tubo sa saging ug may maayong kalidad sabunga. Samtang sa laing bahin, ang pag control sa saha nga ipabilin mao angpag maintain sa kanunay sa gidaghanon sa puno-an basi sa standard ngareq u ire ment.

Ang 1ka hektarya tamnan lamang ug 1,200 ka puno-an. Gikan sa pagsugod sapagtanum ug saging hangtud sa pila ka mga katuigan ang puno-an nga sagingsa 1ka hektarya magpablin nga 1,200. Ang ratio sa puno-an ug sa saha 1:1 [oneis to onel. Ang usa ka punoan may usa lamang ka saha nga ipabiilin paramagpabilin ang saktong lugar u9 distansya sa kada punoan niini.

IItItI

IttrFIIIITFTFFFTL

Mao ni ang hulagway sa mother/ daughter, grand daughter succession format:

Niini nga succession format magpabilin ang kahamugaway sa luna ug ang maayonga produksyon sa saging. Sa higayon nga ma-harvest na ang inahan/mother,daku na ang anak/dauqhter nga saha nga mosunod sa pagbunga. Sa panahonnga ma-harvest na ang bunga sa anak/mother daku napud ang apo/oranddauohter nga mosunod sa pagpabunga nga nagdala napud ug saha.

d. Distance

Ang sakto nga distansya sa pagtanum sa saging mao ang 3 ka metros sa kadapuno-an ug 3 ka metros kada tudling. Ang panagdasok sa puno-an sa mgasaging moresulta sa niwang nga punoan ug minus ang kalidad sa bunga tungodkay ang kainit sa adlaw dili na maangay paglagbas ngadto sa mga dahon niini.

Ang panagdasok sa puno-an. sa laing bahin, maoy usa sa hinungdan ngamasakit ang saging kay ang kainit sa adlaw dili na makalagbas ngadto sa puno-an ug magpabilin kini nga umog nga maoy puy-an sa kagaw ug mga insektos.

Grand Daughter

l0

m. ug 1.5 m.nga 3 m. ug

IIIIIItIIIITIIIIIttI

Punoan sa saging nga giputol kay wala sa saktong distansya aronmabalik ngadto sa insaktong sukod ang gilay-on sa kada puno-an niini.

Human maputol ang mga punoan nga nag distansya lamang ug 1ngadto sa tapad nga punoan, mabalik ang sakto nga distansya

Patyon ang punoanpaqoasoK sa punoan

nga wala na makauq mamintinar anq

abot sa 3 m. aronkahimsuq sa tubo sa

malikayan angkada punoan.

11

tIIIIIIIIII

tIItttIT!

mamintinar niini ang kahimsug sa punoan. Ang panagdasok sa kadug-ol sapunoan sa saging maoy hinungdan sa kaniwang sa tubo sa saging nga moresultasa dili maayo nga kalidad sa bunga niini tungod kay ang mga dahon mag-ilog nasa pagkuha sa kainit sa adlaw. Mao kini ang hinungdan nga ang dahon manuhoyngadto sa ibabaw tunogd kay naninguha kini sa pag-ilog sa kahayag ug kainit saaotaw.

12:25 break1:50 p.m. balik sa panaghisgot

Sucker Pruning Control

Atol sa pagkuha sa mga saha nga wala kinahanglana, kuhaon ug apil ang mgalaya nga bani, layang dahon sa saging ug ang mga sagbot nga mikapot sapunoan niini aron walay kataguan ang mga mananap/dangan ug ang mga kagawnga magdala ug sakit sa punoan u9 sa bunga. Kung makuhaan sa mga laya ngabani, laya nga dahon ug mga sagbot ang puno-an sa saging mura na kini ugmistisa ang hitsura nga hamis ang kutis niini.

Sa wala pa makuha-i ug layanga bani, laya nga dahon ug mgasagbot.4. Drainage Canal

Sa nakuhaan na ug laya nga bani,laya nga dahon ug mga sagbot.

12

::-i9i,!_r,?I igg patas.ug dali.mapunduhan ug tubis gikinahanglan nga adunay

canat. Ktnanangtan nga limpyo kanunay ang canal aron sa panahon sJ ting ulan111i9!1g.LS agas sa.tubig. Kung mabanawan ang punoan sa saging sa rubigmagoalag Iye owj ang dahon ug malata ang puno_an. 75olo sa punoan ia sagrngtubig, pero kung manubra ang tubig sa punoan niini mamatay.

Ang ,canal may sukod nga Z ft. 12 ka tiitl ang buka sa jbabaw ug 1 ft. [1 ka tiit]sa ubos. Slanting ang pag kubkob niinj aron dili dali malaka ug-matabunan angcanal labi na sa panahon sa tinguwan. Ang gilawmon sa pag ka-wot sa canal ma!depende sa sitwasyon sa luna.

ItIIIIIIttI

Topiko: Insect Pests and DiseasesOras sa pagsugod: 2:25 p.mNahuman: 4:40 p.m.

Ang mga kasagaran nga insektos nga moatake sa saging mao ang mgamosunod:

1. ThriDs

l19 _qlp, moatake sutod sa puso nga wata pa mobukhad. Mao ni ang

hrnungdan sa sakit nga brown scab. Ang thrips magtago sa puso. Ang pag atakasa thrips masumpo pinaagi sa pag injection ug Oisis ug uban'pang mgainsecticide ngadto sa puso nga may gitas-on nga B ngadto sa 12 ka pulgada iawata pa kini kabukhad. Ang pag injection sa puso kinahanglan nga 45 oegreesang plastada sa pagtupok sa dagum nga 5 pulgada ang giias-on iron ,uungayang pagtagus sa medisina.

2f t .

t3

IIIIIIII

2. Corm Weevil

i::ilt+ffiJi:!,T#:",rT.,.,iiiiiiiel?i:1l"ii::i.,i3,t3,l',it;,ii"ll3Tffi #3S3;l,i?;iil:i#:fjgfe_sa coim"weevir'us'y"io# uns our,onru:r*::ili:i1;*Tl_1f #:',: x: :x.,i il,iJ'^""3 'H;f ffi"3il[,"'"lll'f,":,"iil" H:?11.1.#ilj:, u";3:'_"";:3,Hjff..jil:Hi,fl!!fi3,'uo,uo.n

Ang parti sa puso nga paqaatakihon sa dangan nga

-

Inflps.

I

Sapsapan ang ampungol sasagrng aron makuha anqmga ttlog ug balay sa cdrmweevil nga dangan

3. Mealy Bug

I4

IttIItIIIIIIII

Ang mealy bug puti ang iyang color nga mopilit sa lawas, dahon ug sa bunga sasaging. Kini nga mealy bug makita sa ilawom sa bani/ sa ilawom sa dahon ug sagingi-gingi sa sipi sa bunga sa saging. Kini usahay ang mahimong tigdala sa virusnoa sakit,

Ang Mga Sakit sa Saging

May 3 ka mga hinungdan sa sakit sa saging nga mao ang mga mosunod:

1. Fungus2- Virus3. Bacteria

Ang fungus adunay 4 ka klase:

1. Yellow Sigatoka

Ang dalag/yellow sigatoka usa ka matang sa fungus nga kung moataki sa sagingmoresulta sa sayo nga pagkalaya sa dahon nga maoy hinungdan sa gagmay ngabulig ug sa dawin sa saging.

Ang timailhan sa maong sakit mao ang pagtunga sa dalag berde nga patak sailawom sa ika 3 ug ika 4 nga pinakabag-o nga dahon. Ang patak motag-as ugmodako ngadto sa kapihong badlis nga gipayongan ug dalag. Ang mga badlisnga puntik mahimong daku nga kapihon nga laya nga dahon. Ang pagka ahat sapagka laya sa dahon maka ahat sa pagka gulang ug pagkahinug sa saging.

Ang pagsumpo sa maong sakit mahimo pinaagi sa pagtanum sa saging sainsaktong djstansya aron ang dahon dili magsapaw ug ang kainit sa adlawmolagbas ngadto sa puno-an, putlon ang dahon nga naapiktohan sa sakit aronmalikayan ang paspas nga pagkatap niini. Putlon ang parti sa dahon ngaapiktado sa sakit, kung 500/0 pa niini ang naapiktohan. Putlon ang tibook dahonniini kung 75% na ang apiktado sa sakit. Mintinahon sa kanunay nga limpyo angcanal aron malikayan nga sanapan sa tubig ang kasagingan. Ang mga lugar ngaumog maoy pinuy-anan sa kagaw.I

IIIII

l )

FIIIFIIttttIIIIItIt

Ang dagway sa dahon nga naigo sa yellow Sigatoka

2. Black Sigatoka

Ang itom nga sigatoka mas daling mokatap og mas piligro sa dalag nga sigatoka"Kini nga sakit daling mokatap ngadto sa saging kung dug-ol kaayo angpagkatanum ug umogon ang kondisyon sa yuta.

Ang sakit moataki sa ika 3 ug ika 4 nga dahon. Mailhan ang maong saktt sabadlis nga mantsa nga pariha sa dalag sigatoka. Ang patak nga mintsa ngapulahon mahimong kape o itom nga maoy hinungdan sa daling pagkalaya saoanon.,

Ang pagtanum sa saging sa insaktong sukod, ug ang makanunayon nga pag leafpruning sa mga apiktado nga mga dahon ug pag mintinar ug limpyo nga canalmao ang pamaagi nga makasumpo sa pagkatap sa sakit.

Dahon sa saging nga gi-ataki sa black sigatoka

I

t6

3. Banana Freckle [Talumtum sa Saging]

Ang_hinungdan sa talumtum sa saging mao ang fungus o agup_op nga gitawagu9 Phyllostictina Musarum [Cooke] peter. Kasagaran kini ma-t<iia,u rn'gu gu,ungnga dahon nga puntik-puntik nga itom lblack spot]

Ang fungus nga sakit moataki sa taas nga bahin sa dahon. Ang grabe nga pagataki maka apiktar sa bunga ug dahon sa mga saha. fini nga-sJkit madala sihangin ug sa tubig.

Ang dahon nga.gi-ataki sa sakit nga tumtum haiton u9 itomon ang puntik. Angmga puntik mahimong dakung itom-itom sa ibabaw nga bahin la dahon u!moresulta sa grabe nga pagpangatagak sa dahon ug mapuno sa mantsa ngiitom-itom ang bunga.

Alq b_unga. sa saging nga gi-atake sa freckle makaon ug walay epikto sa unooniini. Pero kung ibaligya na kini dili na kini mahalin ngadto sa malls ug labaw nanga dili mahalin ngadto sa Japan kay dili mangaon ang mga japon nii;i. Sa localnga merkado mahalin ang tumtumon nga saging/ pero kung mataparan kini ugsaging nga hapsay ug hamis ug kutis dili na kinj maballgya o dugay mahalin.

Ang pagsumpo sa sakit pariha sa pamaagi sa pagsumpo sa yellow ug blacksigatoka.

Dahon sa saging grabe nga naapiktuhsn sa tumtum.

II

t '7

4. Fusarium Wilt lPanama Disease]

Ang fusarium wilt usa ka sakit nga piligro kaayo kay moataki man kini sa agianansa tubig. Ang hinungdan niini nga sakit mao ang fungus nga anaa nagpuyo sailawom sa yuta nga maoy makabara sa tubig ug pagkaon sa tnnum. Moresultakini sa pag dalag ug pagkalawos sa dahon ug malaya tungod kay ang tubig ugpagkaon nga nasuyop sa gamut dili na makaabot ngadto sa dahon.

Ang unang timailhan mao ang pagdalag, pagkalawos ug pagkalarag sa gulangnga dahon. Ang mga bag-ong dahon magsunod sunod ug pagka larag ugmalaya, Ang puno-an usahay moliki ug magpabilin nga magbarug sulod sa pipilaka semana hangtud na kini malata. Ang punoan u9 ang pinutlan sa sahamagpakita ug kapihon ngadto pulahon nga bulok sa tibook punoan.

Ang pagsumpo niini nga sakit mao ang paglukat sa punoan ug sa saha sanaapiktahan u9 sa wala maapiktahi sulod sa 5 ka metros ang gilapdon. Ang lunanga gilukatan sa mga punoan paga sprayhan ug formalin o sunrox. Ibakante angyuta sulod sa I katuig aron malikayan ang pagkatap sa maong sakit. Kuralon angluna aron walay makasulod sa luna nga possible nga maoy taptan sa pagkatapsa sakit.

Ang pinutlan nga punoan makitaang puntik puntik nga kapi ngabaho uo lata.

Ang dagway sa saging nga giataki ugfusarium wilt.

18

FF

tftITrI

Virus nga sakit [Virus Diseases]

1. Sakit nga Bunchy Top

Ang sakit nga bunchy top usa sa labing makuyaw nga sakit nga vrrus ngamotakboy sa pamilyang lvlusa, diin naapil ang saging, ab;ca, gabi-g;bi ug camra.Ang hinungdan sa maong sakit mao ang virus nga gidala sa ,n-unanip nga aphidso dugos-dugos. Gitawag kini ug bunchy top tungod sa hitsura nga daw bulak noarosas nga nag pungppong sa mugbo nga dahon.

Ang sakit motakboy sa saging human ang aphids nga nakakaon ug dahon sararng ranum nga kontaminado sa virus motugpa sa saging ug mokaon sa dahonniini. Ang timailhan sa saging nga giataki sa bunchy top mao ang nagpongpong19:

d"!* nga.nag yellow nga pormang rosas ug mubo ang udiot kay saKasagaran nga dahon. Ang mga dahon gahion kaayo ug daling malugti kungbawgon ug komoton. Ang gitakbuyan nga saging kasagiran diii mamunga ugKon mamunga man gagmay ang dawin niinj.

1:l Tu,rr.rpo ang maong sakit, gamit sa similya nga nga walay inspeksyon sasaklr. Lukaton ang masakiton nga tanum ug ang dili masakiton sulod sa 5lima kametros. Sprayhan ang palibot sa luna ug formalin, pwede pud sunrox anggamiton, sa dili pa lokaton ang mga punoan nga saging sulod sa gilapdon nga 5ka.metros. Koralon ang luna ug butangan ug footbath ang agi_'anan aron Oitimokatap. ang saktt ngadto sa ubang tanum. Maqhim6 Jg regutar ngapagpanglimpyo sa mga sagbot ug sa aphids. Ibakante ang luna'sulo"d sa : t<aDUtan.

Ang dagway sa punoan sa saging nga naigo sa bunchy topnga sakit.

t

l 9

IIIIII

Ang sakit nga banana mosaic dinala .sa -cucumber mosaic virus nga gidala saaphids. Ans sakit nsa sikan sa cucurbita fG;; ;rpi;o, ;il;, uri*iurri, nu,our.tmobkboy ngadto sa saging nga dala sa uprriai o brgor_rirgos:

'''lvuru,

119.1h91,1i 19. ang saging gitakbuyan na sa.sakit nga banana mosaic may puti_on ug datagon nga puntik nga kasagaran . makita sa isa ka Oaf,iniiJanon. nng!il:'I T"ti.r" us maporma nea bagli:,dlt sa daho;.;;; oug_;ns ,;lr,oor ng"oanon dautan u9 porma ug medyo naglukot. ang Oap n tuigod-sa jili a"ngay ngafi3:13"':tj:iil #:ily "*" ans oahon'nsa ;d;';; ;# !' nsuoio

):9. !:S.yrp? sa maong sakit mao ang pagtokat sa masakiton nga Enum.13llluy ns? rimpyuhan ang punoar gr[",i ,i .nsu iusool rn ojii 0"., *apnds panahon sa pagtubo sa saqing: cikinatran6Ln a"n-g-'ruiuffi.'rn ngupagsusi sa kasagingan.

IIIII Ang normal nga porma sa

dahon sa saging.Ang porma sa dahon noaapiktado sa banana moiajc.

3. Banana Bract Mosaic

Ang mosaic_ sa pal-ak sa bani sa sagrng usa lamang sa taing klase sa mosaic sa;itJt?,:::tTj;"'H'hrorosis' Ans hinurisdan

" ;":"i;;;;si;;in"Jo'ans virus

Ang paFak sa puso nga maybadlis badlis sa ilawom ngamura ug gikawras sa iring.

Ang saging nga gitakboyan na sa banana bract mosaic nga sakit mopakita ugOerie igadto sa kapihon nga linya tag-as ug mugbo nga badlis-badlis nganagkatag- sa paFak sa dahon. Sa grabe na ang pag atake sa inpeksyon pareho

na ang color sa puso ug ang palwa sa saging. Ang ilawom sa pal-ak sa puso maybadlis-badlis nga muri ug gikawras sa iring. Sa ilawom sa palwa may badlisbadtis nga ang color pareho sa color sa puso.

Ang maong sakit masumpo sa pagputol sa apiktado nga dahon Lokaton angmaiakiton nga punoan ug putoFputolon ibulad sa adlaw ug dauban Likayan angpagsal-ot ug laing tanum sama sa paliya, kamatis, talong ug uban pa nga dalingiafOuyan ug virus. Pili-on ang mga similya nga itanum nga walay sakit sakanunay limpyuhan ang palibot sa punoan gikan sa sagbot'

Bacteria Diseases

1" Sakit nga Bugtok sa Saginglng brgtJr usi ka sakit ngiOata sa buyog ug ligwan nga misuyop sa buwak sapuio sj saging. Ang masakiton nga bunga gahion bisan ug hinog na ug may

iignin lignin sa unod sa bunga nga gahi nga itumon ang kolor'

Kasagaran kini nga motakboy sa cardava o sab-a ug usahay sa tundan' AngpuqiiloO * bacte-ria nga dala sa buyog ug ligwan moataki gikan sa puso padung

ngidto tu ubod. Kini nga sakit masumpo pinaagi sa pagpanglimpyo sa palibot uq

Ang ilawom sa dahon sa sagingmay badlis badlis sama sa agi sakawras sa iring.

2 l

FI

IIIIITtIIII

pagjanguha. sa mga laya nga dahon ug sa pagputos sa puso sa lignin pa kini owala pay sipi nga mogawas.

Gikinahanglan ang pag gamjt uq plastic bag o sako sa pagputos sa puso ngaabtihan ans tubot niini. Ans buyog us tisw;n runs *"b5fi6";; iitos oiri namangita ug agi-anan aron moatikisemana tanstinson ""tt** ;; if,i.::, 3j:1,:11?r;J"A:s ka adraw o 2 ka

2. Sakit nga Moko sa saging lBacterial Wilt]Ang saklt nga moko usa ka manana'kod nga sakit nga makamatay sanaapiktuhan nga saging sulod lan sa pipila ka s;mana. fini"grmi;'; ru nagawnga Pseudomonas solanacearum nga anaa sa yuta ug moataki; s;;;ng.Ang saging nga gi-ataki sa Moko daring mairhan pinaagi sa pagkarawos sa dahongikan sa ika duha ngadto sa ika upaf nga pinaia Uag'_ong'JJtron

'ui- maoafi sa

liL?i1 r_1!"],* "sa sitaptan sa dahon. Adunay rr,ratiiia nga aOriro,i nsaoto sa

::?li9i 199 "s"r sa bakterya diha sa pinu an sa puno-an'us anl jigpansitum

f"#:. " bunga sa saging. Madatag ang kotor sa dawin sa iafirigGan Oiti pa

Kini nga sakit sa.saging masumpo pinaagi sa paglukat sa puno-an ug sa mgasaha. sutod sa s ka metros ang gitapdon *patibot

; iililil;;i;ki'su moro._BuTbahan ang luna nga gitut<5tJn sa mga punoan ug mga saha sa formalinearon mamatay, ang bakterya. Ang mga linukat nga saSing pitol_puiolon touraO saadtaw ug dauban. Ang mga kahimanan. nga gigamit s; paglukat;g pagputolp-utor sa saging butangan ug disinfectant aron ang sakit diri motakboy sa raingsagrng kung.kini nga mga kahimanan pagagamiton. l_itayan anji,uora nqaljfll:rrr

sa tuna kay ang tumans kalandons maoy hinungdan sa plg;gnan sa

Ang dagway sa punoan sa dahon sasagrng nga gi-ataki sa sakit nqa MoKo.Mangabali ang palwa sa dahon niini_

22

Ang topiko kabahin sa sanitation and maintenance and pest and disease controlnahuman alas 3:30 sa haDon.

Open Forum:

Ang mga mosunod mao ang mga komentaryo gikan sa mga partisipanE ug angpamahayag ni Pesyong:

1. Ang mga participants nag anam-anam ug kagamay.

Matud ni Pesyong dasigon ang mga partisipante nga wala na motambong sapagtambong ug balik. Gikinahanglan nga mohimo ug koordinasyon sa mgabarangay officials aron motabang ug pagdasig sa mga partisipante.

Ang pagkunhod sa mga gidaghanon sa mga paftisipante dakung kalisdanan sabahin ni Pesyong nga maoy nagdala sa training. Ang kada usa sa mgapartisipante adunay budget nga p50.00 para sa pagkaon. Si pesyongpagahatagan ug budget sa opisina basi sa gidaghanon sa mga partisipante ng;nagpaljsta. Palisiya sa opisina nga kung pila kabook padisipante ang mitungamao ra ang budgetan paigo sa mitunga ang gastuhon ug ipauli sa opisina angsubra. Ang budget ihatag na ni Pesyong ngadto sa mo-andam sa pagkaon usa kaadlaw sa dili pa ang adlaw sa seminar para makapangumpra ug sayo sa lungsod.Ang problema niini nga sistema motumaw, kung ang partisipante nga mtrungadyutay ra kaayo unsa pa may Fuli ni pesyong nga budget ngadto sa opisina nganagasto naman.

Sa laing bahin, gi-awhag ni Pesyong nga magmatinud-anon ang tanan nga mgaparticipante sa pag seryoso sa pagtambong sa seminar kay daku kayo angpanginahanglan sa pagpalambo sa pamaagi sa produksyon sa saging nga maoygipraktis sa mga mag-uuma. Ang kompetensya sa produksyon sa sagingworldwide. Busa dakung hagit ngadto sa mga mag-uuma ang pagkat-on ug mgapamaagi aron maka kompetensya kini ngadto sa world market.

2. Ang mga tawo sa abachanan wala magsalig sa produksyon sa saging.Matud pa ni Pesyong tinuod nga ang humay ug lubi maoy nag-una nga gisaligansa mga mag-uuma sa Barangay Abachanan. pero sa panahon nga wala pay anisa humay ug sa dili pa makupras ang lubi, ang saging nakatabang sa mga mag-uuma sa pagtubag sa mga panginahanglan sa panimalay ug sa panginahanglansa mga bata sa ilang mga bayranan sa skwelahan. Ang kada mag-uuma watalang makamatikod kung pila ang ilang kita gikan sa saging ug asa kini nagastotungod kay kasagaran sa mga mag-uuma wala magbaton ug farm recording.

3" Ang uban nga mga partisipasnte dili ganahan mopadayon sa training kaydaghan sa ilang saging ang gi-reject sa PFTAC.

23

FIE

TFFFFFIII-r

'lMatud ni Pesyong ang reject sa mga saging dili malikayan hangtud dilimapalambo ang kahibawo sa mga mag-uuma sa insaktong pamaagi sa pag-atiman sa saging. Kining training gibuhat nga season long aron matudlo-an angmga mag-uuma sa insaKo nga pamaagi sa produksyon sa saging aron malikayanang rejecr.

4. Knap sack sprayer gikinanglan sa mga padisipante.Si Pesyong mipasabot nga wala na maapil sa budget ang sprayer. Si Gerry Tadlenga Barangay Councilor sa Abachanan nga usa pud sa mga partisipante, gi-awhag ni Pesyong sa paghangyo sa barangay council nga mohimo ug resolutionnga isumiter ngadto kang Gov. Aumentado, Vice Gov. Herrera ug Cong. Jala sapagpangayo ug knap sack sprayer.

Contest.

Gipahibawo ni Pesyong ngadto sa mga nanambong nga ang kada usa mo-filFupug farm record sa harvest ug income sa saging gikan sa Enero 2007 - Decembre2007. Ang mosalmot sa contest kinahanglan nga ipa recommend sa clusterleader ug Fsubmit ngadto sa opisina. Ang makadaug adunay premyo nga p3,000,00.

Ebalwasyon sa seminar:

Ang mga partisipante gipaduol sa manila paper nga gipapilit sa blackboaro aronsa pag drawing sa ilang ikasulti sa semlnar.

Unod lcontents] Pag-apilloarticiDation

Paagi IMethods]

t= + t lQ = \ t -= l\T$/ \ t /

( J , /

z-\ ,,^\rr [J

TI4ADALA n,q I

l,, ,l\_-7

tiurtrNc PA-l

6\F---r,<:\-,\=/t7 ooo

25

f'lPeonle's Fair Trsde Assi 'nce Center' Inc'

it ir'rrilrasr nventre' eoqt Distrrcl Tagbiloran Crly

ATTENDANCN SHEtrT

,rAcTIvlTY; : fA,ir.r.f:L ru,rt urtac, on grla+**fBryus9l!:j}8r!fL4-Lt',4lfa$/,1,€fFr( 4 ourax'f

Venue : Avrc,li,(lii4l \?[fr)ft bP 4+Lt

NAMI'S

-ftp(Y tfttw

r

Anoh,t* L l/r,ade+-Jt ;' ^C!6u@,4, Q4-t_,

T13.

14 .

,.-*M-ttor-bpaol-j--t-tuitrt-o ]u{J"+'4

__l_(oN!ro aP.$--ro&,PltX* faPtc,kp

,, l!4y'N_ --,- u4,llAil __rr rDDIL I (/ L

omuLo 'l6qar.

?tt "Pda'!,"lteirk i

SIGNATURES

iQP'tta'''[tP.

-i:lqt--ll!, - lu!@

I 'eople's !'air'Irade Assistance Oenler, Inc.2?7- I (lPG Lasl Avenue, nool District, 'l agbilaran City

A'tlu,I-D-alLc_Eii{EEI'

AcrrvrrY: -sEldlr\_l4)etv4ll{]rlc__.bt fri_,44t_1fu?u q!a!j $1i{ {}\at^\)f ' l-/

1 ,W,* .-._

l vrnPwetroaDate

f"\it L* ̂ V ltl l$\+A4bv l,LU-'

NAMES

=@._M&8&_I^Kc_

IIttIIIIItttIItIIIII


MODULE 3


Barangay Magsaysay, Sierra Bullones, Bohol

January 10, 2008

SEASON-LONG TRAINING ON BANANA PRODUCTIONVenue: Magsaysay Barangay Hall, Sierra Bullones, BoholDate: January 10, 2008Day 8

Module 3

Schedule:

8:00 - 9:00 a.m.9:00 - 12:00

12:00 - 1.:00 p,m.

1:00 - 5:00

- Arrival and Registration of participants- Opening Prayer- Recap- Sanitation and Maintenance- Pests, Diseases and Control

- Lunch Break

- Continuation of Pests, Diseases and Control- Contest- Open Forum- Planning for the next activity

- End of Day 85:00

FFI

FFIIITII:

t-

I

Pormal nga gisugdan ang seminar sa alas 9:30 sa buntag sa usa ka pangaliyanga pag-ampo nga gidumala sa usa ka partisipante.

Sanglit bag-o manko nakita sa grupo nga nakuyog ni Pesiong, gitagaan ko ugpanahon ni Pesiong sa pagpa-ila sa akung kaugalingon ngadto sa mgapartisipante.

RecaD

Si Diosdada Tadli ang mihatag sa recap sa topiko nga nahisgutan sa miagingtigum nga gihimo niadtong bulan sa Novembre 2007 nga kabahin sa NaturalFarming System.

Ang NFS daku ug ikatabang sa mga mag-uuma tungod sa mga mosunod ngabintaha:

1. Mopasiuli sa katabunok sa yuta;2. Dili na mopalit ug abuno;3. Dili na mopalit ug lawog sa baboy;4. Dili na mopalit ug tambau5. Daku ug kita;6. llalahutayon;7. Daku ug kalidad sa produkto

3 ka klase sa abuno:1. In-organic lcommercial]2. Organic3. Foliar

Dugang pasabot ni Pesyong ang NFS wala maapil sa Module sa Season-Long onBanana Production, pero nakita sa center nga gikinahanglan ang NFS para makareduce sa gastuhan sa nagka mahal nga presyo sa abuno ug spray. Pinaagi saNFS ang mga mag-uuma matudloan sa pamaagi sa paghimo ug abuno ginamitang mga biya sa palibot.

Ang NFS makapahiuli sa katambok sa yuta sa inanay nga pamaagi. Gi-aqda niPesyong nga i-aplayang ilang nakat-unan sa NFS aron ila pud kini ikabilin sa ilangmga sumosunod.

Pero tungod kay kita gusto na ug "instant" ug dili na magpalangan, gani sa pagtimpla ug Coffee u9 noddles instant na, mao dali kita modangop sa pag gamit ugcommercial nga abuno ug spray aron ang mga tanum instant pud sa pagtubo,bisan ug nasayod na kita nga maka daut kini sa yuta.

I

Topiko: Sanitation and MaintenarrceOras nagsugod: 11:37 a.m.Nahuman: 2:20 D.m.

Pamaagi: Lecture

l"lateryales : Blackboard, chalk,Manila paper, pentel pens

Introduksvon

IS^^^t1S-9:ir ug saging gikinahangtan ang insaktung maintenance:l3lu^?11uj! u." adunay maayong produksyon ug t.lid.d nd p.dukto niini.;lKlanamglan

ang makanunayon nga pagbisita jron r*rri-ulf'runirtung

1l9,Jitj9^l"lrr adunay gikinahanglan. nga cutturat management. Ang 50ngadto sa 100 ka puno_an nga saging nagkinahanglan tung ug Tku.Jiu, ngu pugalman sa matag semana nga kaya kaayo dumalahi" .",is-i,rru."..


An9i9a mosunod mao ang pamaagi sa insaktong pag maintain sa tanum nga

1. Leaf Pruning or Deleafing lpagputol sa dahon]

Ang m-ga tanum nga saging gikinahangran nga susihon kada semana. Ang oahonkanunay pagasusihon. Anq dahon sa tanuri mao .ng ko.i"u uu'iu;r. *r"gl?]It-.99 lfi sa sakit,. diti na kini makaharas rs ,ufdnt p.s;;,nsuo,o ,"rawas sa tanum ug mahimong hinungdan.u oiri rliu"yonl prJJ,irio o mantmongnrnungdan sa pagkamatay niini.

Ang dahon nga may puntik puntik nga ?*n rs nagsugod na sa pagka laya::pT19-T-lill nsa apikrado sa sar,'tt. cirinuni,iqr"ri"r,iip"gd"u !l purti .oanon nga naapiktuhan sa sakit aron mattkayan nga modaghan o makapanakodpa ang sakit ngadto sa ubang dahon.

Ang dahon nga 75o/o na ang apiktado_sa sakit. kinahanglan nga puflon kay angnaDrrjn nga 250lo niini dili na makahatag ug pagkaon ngulto ,u,[iur.'frng so"u"fli"*r"T:-

ans apiktado sa satit, putton a"s ;;il-; auion'nsu ,nuv

I

|'

TIIIIIIIIIIII

il?ff3:i:..:..1?*1"^yg:lp,:1n:d na sa paskaraya us ibirin ans parwamakatabang sa pagkonserbar ia tui:--* "v Ju PaeNorovd ug rorlrn ang palwa

sa tjnq_init. Ano n:nn,,r^r ". _^^ li9.:1 punoan sa. saging labi na sa panahon

;,11H* m? ffi?fi:i ::*'::ipr_r,_.-*d*F'; lY ,# 'ii Ti-ill'::fr ilfiff: g'* j"T, jll"::.y1'::_iriil ffiil; I ;#H#,Iiffi jiug insintibo sa mga ginikanan uron auourirg sa pagtabang sa mga boluhaton sauma.

2. Palimpyo sa palibot sa punoan lRoundWeedingl

fli:Ift1?,it!,tillii:fi ;?"',;,#;:,'.,"ffi :?#ff ]fl :,filTi:tilitxlsa punoan sa saging importante kaa

;,:*;*gt:mi##T3f[]1f;ffi :i"#si,::,iilfl .i,,":]

Putlon ang tibook dahon, kung 75i nan nr an9 apiktado sa sakit. poukon angpagputol sa dahon aron ang ptnutlan dilipuy-an u9 mga dautang nga kaqaw.

1 ka metros palibot angpagnmpyo sa punoan sasaging.

-

I

IIIII

119_ l!lS" nga. tudling sa saging tamnan ug.lain tanum aron maminusan angruna nga okupahon sa mga sagbot ug aron usab makahatag ug Oug;n; lita.

FFFIIII

I

)

t)

I-

Sagingan nga gitamnan ang tunga sa tudling/tabla ug luy-a.

3. sucker Control or desuckering

Ang desuckering mao ang pinaka dilikado nga trabahoon sa kasaginagan tungodkay mao kini ang nag control sa populasyon nqa dili mosubra ug dili mokulang.

Ang pagkuha sa mga saha sa saging himoon sa panahon nga abot na sa tuhodlknee highl or tupong sa guna lbolo high] ang gitas-on sa mga saha" Kada duha[2] ka bulan o 60 ka adlaw manguha ug saha nga wala na kinahanglana. Sakanunay ipabilin nga ma-maintain ang mother, daughter ug grand daughter ngasuccession format sa pagpadagan sa saha.


a- Direksyon

Ibilin ang saha nga natunong sa direksyon nga maoy padulngan sa saging.Kinahanglan nga usa ra ang direksyon sa pagpadagan sa saha. Kung mahitabonga ibilin ang mga saha nga wala mabutang sa direksyon nga maoy angaypadulngan sa saging, maguba ang direkyon sa linya ug distancia.

Niini nga huragway makita nga ang direksyon sa saha padung sa nofth nga banin

l?_l.TI V. nga ithanan. Ang mga saha nga may X mao ang mga saha ngalokaton o patyon kay wala sa insaktonq direkton.

b. Production

Ang punu-an nga may 6 kabook saha, kinahanglan ngar-"] l1!*9" para sa simirya. nns mqa saha

-nasto6t

l:19^,oi91" ang..saha, mag njwang ang inahan ngaKa[oao sa bunga niini.

Niini nga hulagway Makita nga ang saha nga may V mao ang mga saha nganabutang sa insaktong direkyon. Ang mga saha nga may X mao ang mga sananga nga patyon o lokaton kay wala sa insaktong direkiyon. Sartaig ru,u,ngl1!i1, ""n

mga saha nga may -) 19.g irnunan muo *f ',igu "rli,.*ng'u

*u,. ,unsaktong direksyon, pero angay ipabirin tungod sa pr6duison sa bir,,ga ngapangrnanangtan aron makwartahan pa kini. -npan

aiii "a

lri p]r.'nuvon puhuman kini maka pamunga para diti maguba ang insattong dii;lrv[n ,.'r.nu.

patyon ang 3 ug ang 2sa nanay nga punoan.puno-an u9 minus ang

r|IIIIIrII

FIIIIITIII

k. Spacing

.S:Iiig1 i-maintain ang mother, daughter u9 grand daughter nga successiontormat aron sa kanunay himsog anrbu nsa. sa m ta ns r" r. i i's bu-h ii, I "rsH :fffl:i'.3"'rt il1#"lr:"J,?, Tl:TtJ;lp.:iil1," sa kanunay sa gidaghanon sa puno_an Ouii,5-.iinoarO nq,requrrement.

Il^t-l1h-9fai1g tamnan tamang ug. 1,200 ka puno_an. Gikan sa pagsugoo sa9"qt9nl1m, ys saging hangtud sa pita^ ka mga katuigan ung puno€,i nla sagingsa 1 ka hektarya magpablin nga 1,200. nng-ratio sa tuno_a-n lg * ,uhj r,f ton"is to onel. Ang usa ka punoan may usa tamang ka saha nga ipabiilin paramagpabilin ang saktong lugar ug distansya sa kada punoan niini."

'

IIIIIII

l4ao ni ang hulagway sa mother, daughter, grand daughter succession format:

Niini nga succession format magpabilin ang kahamugaway sa luna ug ang maayonga produksyon sa saging. Sa higayon nga ma-harvest na ang inahan/mother,daku na ang anak/dauohter nga saha nga mosunod sa pagbunga. Sa panahonnga ma-harvest na ang bunga sa anak/mother daku napud ang aoo/oranddauohter nga mosunod sa pagpabunga nga nagdala napud ug saha.

d. Distance

Ang sakto nga distansya sa pagtanum sa saging mao ang 3 ka metros sa Kadapuno-an ug 3 ka metros ang gilay-on ngadto sa laing tudling. Ang panagdasok sapuno-an sa mga saging moresulta sa niwang nga punoan ug minus ang kalidadsa bunga tungod kay ang kainit sa adlaw dili na maangay paglagbas ngadto samga dahon niini.

Ang panagdasok sa puno-an, sa laing bahin, maoy usa sa hinungdan ngamasakit ang saging kay ang kainit sa adlaw dili na makalagbas ngadto sa puno-an ug magpabilin kini nga umog nga maoy puy-an sa kagaw ug mga insektos.

Grand Daughter

10

Patyon ang punoanpaqdasok sa punoan

nga wata na makauq mamintinar anq


malikayan angkada punoan.

' \ \ (

, r ' - ! )

' , " . \

Punoan sa saging nga giputol kay wala sa saktong distansya aronmabatrk ngadto sa insaktong sukod ang gijay_on sa kada Duno_an niini.

1t

IIl - 1 1

'F = iuiylgr,"ng mga punoan nga..nag distansya tamang ug 1 m. ug 1.5 m.' ryffro sa tapad nsa punoa:i^11balik ane sakto d; ;;rL;;y. nsa 3 m. usnEmintinar njini ang kahimsug _su punoai. nns d;soulol,ra kadug_ol saBrnoan sa saging maoy hinungdan sa.kaniwang,i tiroo,-.,igi"g nga moresuttasa diri maayo nsa karidad * o, ,::l

ll,l,lll# i;y;;; ;#ili,on ,.n',os nusa pagkuha sa kainit sa adlaw. Mao kini ang hinungdaniga-un!-oanon munrhoy:ffi.J:

* ibabaw tunosd ray nuninerr,u rfii ,;.d;H;;iilae us kainit sa

12:25 break1:50 p.m. balik sa panaghisgor

Suckers Pruning Control

Atol sa pagkuha sa mga saha noa lrava nsa bani, tayans dahon ,; .liF^1i:tlglana' kuhaon us apil ans msa

punoan niini ";";;;dyi;6;;

Jnsrns us ans msa sasbot nsa mikapot sansa masdara ue sakit ia 0,,6.-,;,ffifi"iflT/,::ll;:#;"fl#r|:ff?t:bani, laya nga dahon ug mga sag-br|rsflsa ang hrtsura nga hamts anq *,r?lr 1{,nn,.o'"o-"n

sa saging mura-na iini ,ig

Sa wala pa makuha-i ug layanga bani, Iaya nga dahon ug mgasagDot.

Sa nakuhaan na ug laya nga bani,raya nga dahon ug mga saqbot.

l 2

_-__

t

4. Drainage Canal

:,.:f i i:;iiY:"tii",t,,Xlrlr:"#;*louhan us tubis sikinahansran nsa adunay*m:gl*iiru'*":;$?#i1'$iilF;l;:*::6:;;r,'$iii;' o's, puio i, n q,i;r;;' ;;; iil;r",:'ilff

"iTiJff ,,tj* sa pu no-an sa sasi ns

ArE canal may sukod nga 2 ft. 12 t\sa ubos. srantinq i;; ;; illfil1,iiir] ans,?yka sa rbabaw us 1 ft. tl ka tiiU

ft $5iijiifl 33[T#:"ffi ;#HT3*i:19.,:f ;ru::?*nl;:j

Toplko: Insect pests and Diseasesuras sa pagsugod: 2:25 D.mNahuman: 4:40 D.m.

fi'l:rflsdl kasagaran nga insektos nga moatake sa sasing mao ang msa

1. ThriDs

Ang thrlps moatake sulod sa prhinungdan sa satit n9a-6rlirn?#1"-19,t

wala pa mobukhad. Mao ni angsa thrips masumpo iil;i ;;"# ll'g-thrips mastaso sa puso. Ans pag atake

J'g?d.to sa prro ngu;;uy 6i##;]"]"^:t':" us,Desis us uban pang- insecticide

kini . kabukhad. n;s p.ir i;;d;ria nga B ngadto sa 12 ka puloada- sa wala pa

;:X',ff ':'';:.*i1?o#ffi ru.iffi,J:";l;Tg:;':,ff .x:ffi:;:li

tI

I

2 tt.

t3

IIIIIIIIIIIIIIItIItI

2. Corm Weevil

Ang Corm Weevil kasagaran moatake sa mga karaan na nga kasagingan. AngCorm Weevil adto mopuyo sa punoan sa saging. Kini mo;take si arprngoingadto sa ubod. Ang saging nga giatake sa Coim Weevil mag yellow ang oanonug dili.na.mobunga tunogd kay ang tubig ug nutrients nga giiryop sa gamut ditina makaabot ngadto sa dahon kay nalata na ang ubod. lng Corm Weevil maoyhinugdan sa sakit nga Corm Rot.

Ang Corm Weevil masumpo pinaagi sa paglukat sa ampungol ug sapsapanpalibot aron makuha ang balay ug mga ifloq sa maong dangan/i-nsekt6s.

Ang padi sa puso nga pagaatakihon sa dangan ngathrips.

Sapsapan ang ampungol sasaging aron makuha angmga itlog ug balay sa cormweevil nga dangan.

I 4

3. Meaty Bug

riur#l:]{,{}n'df r:T#ll#"Jjfi ,Tl;r.#*ft f, trf f {+tr

II


May 3 ka mga hinungdan sa sakrt sa saging nga mao ang mga mosunod:1. Fungus2. Virus3. Bacteria

Ang fungus adunay 4 ka klasei

1. yellow Sigatoka

Ang dalag/yellow sigatoka usa ka

frffi it1l*lf ,:'.'Ji,'J:il: *"ff ff i,j:T:ile'",il:#",1'ffi 1;;ru:ffi"ffiii: i.,T1li'"'i1., ::ilT,il"#','?fl ,""";T*t"ffi

",,1r;x;',.+*rdd.l,]1:;1ff{giff ",,i#Hpaska raya '.;;;"; ;k.?:iH:l lr' lava nsa dahon-. n"o o"?

ffiru#ffi

IIIIIT

IIITIIIIII

Ang dagway sa dahon nga naigo sa Yellow Sigatoka

2. Black Sigatoka

Ang itom nga sigatoka mas daling mokatap og mas piligro sa dalag nga sigatoka.Kinl nga sakit daling mokatap ngadto sa saging kung dug-ol kaayo angpagkatanum ug umogon ang kondisyon sa yuta.

Ang sakit moataki sa ika 3 ug ika 4 nga dahon. Mailhan ang maong sakit sabadlis nga makita nga pariha sa dalag sigatoka. Ang patak nga mantsa ngapulahon mahimong kape o itom nga maoy hinungdan sa daling pagkalaya saoanon..

Ang pagtanum sa saging sa insaktong sukod, ug ang makanunayon nga pag leafpruning sa mga apiktado nga mga dahon ug pag mintinar ug limpyo sa canalmao ang pamaagi nga makasumpo sa pagkatap sa sakit.


16

I

I

3. Banana Preckle ffalumtum sa Sagingl

Ang hinungdan sa talumtum sa saging mao ang fungus o agup-op nga gitawagug Phyllostictina Musarum lcooke] Peter. Kasagaran kini makita sa mga gulangnga dahon nga puntik-puntik nga itom [black spot].

Ang fungus nga sakit moataki sa taas nga bahin sa dahon. Ang grabe nga pagataki maka apiktar sa bunga ug dahon sa mga saha. Kini nga sakit madala sahangin ug sa tubig.

Ang dahon nga gi-ataki sa sakit nga tumtum haiton ug itomon ang puntik. Angmga puntik mahimong dakung itom-itom sa ibabaw nga bahin sa dahon u9moresulta sa grabe nga pagpangatagak sa dahon ug mapuno sa mantsa ngaitom-itom ang bunga.

Ang bunga sa saging nga gFatake sa freckle makaon u9 walay epikto sa unodniini. Pero kung ibaligya na kini dili na mahalin ngadto sa malls ug labaw na ngadili mahalin ngadto sa Japan kay dili mangaon ang mga japon niini. Sa locai ngamerkado mahalin ang tumtumon nga saging, pero kung mataparan kini ugsaging nga hapsay ug hamis ug kutis dili na kini mabaligya o dugay mahalln.

Ang pagsumpo sa sakit pariha sa pamaagi sa pagsumpo sa yellow u9 blacksioatoka.


1"1

IIIIII

4. Fusarium Wilt lpanama Disease]

Ang fusarium wilt usa ka sakit noa Diligro kaayo kay moatakj man kinl sa agianansa tubig u9 pagkaon sa tanum.-Ang hinungd'an niint ngu okit,il i9 tungusn-94 anaa nagpuyo.sa ilawom sa yuta.nga maoy makablra sa tubig ;g pagKaonsa bnum. Moresulta kini sa Dao dalag ug pagkalawos sa daho'n -rig

Mataya!lq?9 q ang tubig u9 pagka-on nga nasuyop sa gamut diti na makaabotnqadto sa dahon.

119 i::19 timaithan mao ang pagdatag, pagkatawos ug pagkatarag sa guEng

1-g-? duh9n. Ang mga bag-ong dahon magsunod sunoO ug p.gk.-fr"q u6lat?ya.,Ang ,puno,an usahay motiki.ug magpabitin nga magui;ui-s-;i; sa pipiraka semana hangtud na kini malata. Ang punoan ug ui,g Ji;rd;,u ,ut,"magpakita ug kapihon ngadto pulahon nga bulok sa tib;k dnoa;.

--

Ang .pagsumpo niini nga sakit mao ang paglukat sa punoan u9 sa sana sa:::pl|$elT-r9-r: yrla maapiktahi sutod-sa s-ka meho, ung ;itrpionl nng rrnunga gruKatan sa mga punoan oaoa sprayhan ug formalin o s-urirox. Ibakanre angyuta sulod sa I katuig aron malikiyan ang pagliatap sa ,-.g iuilt. k;iu,on ungluna aron walay makasulod sa luna nga

-posslbr"

"gu rnuot i"pt ; r.'p.g*utupsa sakit,

Ang pinutlan nga punoan makitaang puntik puntik nga kapi nganaho llo lata.

Ang dagway sa saging nga giataki ugrusanum witt.

II

18


1. Sakit nga Bunchy ToP

Ang sakit nga bunchy top usa sa labing makuyaw nga sakit "s: Y]l'::.s^'

nroiukUoy sipamilyang Musa, diin naapil ang saging,, abaca, gabi-gabi ug camra.

;;;;irnooa.n t" maoins satit mao ang virui nsa sidala sa marlgrY!.19a aphids

o oloorlorsor. citawag kini ug bunchy top tungod sa hitsura nga daw bulaK nga

rosas nqa nag pungppong sa mugbo nga oanon'

Ang sakit motakboy sa sagrng numan ang aphids nga-nakakaon. ug dahon sa

i.i""sG;ttt nga kontaminJdo sa virus motugpa sa saging ug mokaon sa danon

niini nng tiruirnun sa saging nga giataki sa bunchy t"p T,u-o:19 nagpongpong

nga dahon nga nag yellow ngu fiottung rosas ug mubo, ang udlot kay sa

kasagaran nga dahon. eng mga dahon gihion kaayo ug daling malugti kung'0"*q;

"g lomoton. nng-gitakbuyan nga saging kasagaran dili mamunga ug

kon -mamunga

man gagmay ang dawin niini'

Aronmasumpoangmaongsaki t ,gamitSaSimi |yangangawa|ayinspeksyonsa,i[it. Lutut"i ang-masakiton nsa tinum us ans dili.masakitol tll?$ T -s,lyi3.liil." spi.vt." ang paliboi sa luna ug formalin' pwed€ -p'-q ^'^llT::?l;ffi;;, J" ;1i;; ffi d; ;i' ;A pu noul "9u.'l.sll?"'::10 ::,91':*"1#i,ii:"#il;. il;Jd;"."s l,;;'G b'bnsan u6 rootbuth.uns usi-u1.11::n-{l

"*t i.p

-""g iat<it igadto ia ulang . i'"9,t: 11s19",..:-s ^.lls,u|: "n9:pagpanglimpyo sa mga sagbot ug

bulan.ii upniOt. Ibakante ang luna sulod sa 3 ka

Ang dagway sa Punoan sa saglngnqa sakit.

l 9

2. Banana Mosaic

ArE sakjt nga banana mosaic dinala sa cucumber mosaic virus nga gidala saAh{1. nng sakit nga gikan sa cucurbita [upo, ptpino, siqua, ampata-yi,latbasaimotakboy ngadto sa saging nga dala sa aphids o dugos_dugos.

Ang ilhanan nga ang saging gitakbuyan na sa sakit nga banana mosaic may putFon ug dalagon nga puntik nga kasagaran makita sa usa ka bahin sa dahon. Angpuntik matipon u9 maporma nga badlis.diha sa dahon. Ang bag-ong mosibol ngldahon dautan ug porma ug medyo naglukot ang daplin tuigod sa Jili anguy ngupagtubo sa dahon. Usahay maayo ang dahon nga ,ogairas apan sa ngadtongadto malawos ug malata.

Ang pagsumpo sa maong sakit mao ang paglokat sa masakiton nga tanum.Kanunay nga limpyuhan ang punoan gikan sa mga sagbot ug pug- putay .aaphids panahon sa pagtubo sa saging. cikinahanglan aing maijnu"nayon ngapagsusi sa kasagingan.

,I

{

JI,


Ang mosaic sa pal-ak sa bani sa saging usa lamang sa laing klase sa mosaic sasaging.o infectious chlorosis. Ang hinungdan sa moiaic sa slging mao ang virusnga dala sa aphids.

II

Ii ) i

\rlLT

Ang normal nga porma sadahon sa saging

Ang porma sa dahon ngaapiktado sa banana mosaic.

20

Ang saging nga gitakboyan n" *.?:111u_?ru.j mosaic nga sakit mopakita ugH?:#'r'.t"r"::. ft|"#Jn""" j "r -qq's . us musbo.ie"

- b; Jrir-buori, n gi

n:mi*#,tsL#:,';":ii';;:fff ;fi n::,fr :f lTfr ::"fJi"lij

il:f irl{{li,.iii!%x,Tff .#%i!.{,ii,ff ,ifl itttst;,ilti??il8ff-:rT# X? 1l:J:fiiii"'Tl ?::'o9,

kamatis, tarons ue uoin pa nsa oarinskanunay rimpyuhan ans paribofsa,,;"jj['Iirlt: l:T;Tl

'n. wirav sakit. si

Ang pal ak sa puso nga maybadlis badlis sa awom ngamura ug gikawras sa iring.

Ang ilawom sa dahon sa saoinomay badlis badlis sama sa Jgi iaKawras sa iring

Bacteria Diseases

1. Saklt nga Bugtok sa SaoinoL19^b-r-r,"k usa ka sakit nga-dala sa buyog ug tigwan nga misuyop sa buwak sapuso sa saging. Ang masakiton noirisnin risnin sa unod sa bunsa nsa 6:^ru:i.,gil3:f ii,#

n'"on na us mav

Kasagaran kini nga motakboy," .:111y:,,g.9b u ug usahay sa tundan. Angff :;if 3,':,ff ?ifr t3:::|.'.T*XH3"'3#[:i#:ll:"?f ilfi ffi.i,;j.T8

21

Ht#JiTi,.t" msa lava nsa dahon ug sa pasputos sa puso sa lisnin pa kini o

;t*":i"frfffJ,'#effi TLXUi;';,nxifi i",eff ff :,H;",,3i,;,,,.fl 3I'Ji;:ff,ffi :;HT,[:tTh":tnt j:if ;;#iiiaru,.ozruid^::ili'#:'";:rasins rBacteriar wirtl

ru: r**t,:n;ru}*:* # gs!"l, lii:l:i l#? #ff H,il, Jrga anaa sa yuta ug moataki sa sagilg.

il:"'1?'l?"'::'g :fiJ.T #"["" li'r-ryirhan,pinaasi sa paskarawos sa dahonrm:r ;u*;li i:"llit*:xtr"5$T:iliif 'Hei:T,3*"Jt # fi::l ;liiil*;;,4;;d"i:i,':ffi ,ff #i153''3"%'#;iJffi ?"',T,',3'XTi.g

#*iT:: !i"id"'d:i#THl3?"!Fi1.:ilji3yffi ,,i j.,t?.T_y,,",1,&'":n#r#;:L:Thxl*ifr,,'1,:1il,T*iff l#,?:?"nailii'tr#il jl*l;*Ali"U,tF_l##"11t*i::'.iilff iff ,#j,1il3,,,1i,li,Jg,;l:il,;,;." r.1; "liill,1ui:il#xT*TlT;,1*:11,i3?,,,:?,,i",i:i

Ang dagway sa punoan sa danon sa, fjlnO.nga gi_ataki sa sakit nga Moko.Mangabali ang p"t*u ,, j.noriiiinl.

22

III

ll-E loeikg kabahin sa sanitation and maintenance and pests and diseasesnahuman alas 3:30 sa hapon.

ODen Forum:

ilflffi#?:H:i#!! unn 'nu komentaryo sikan sa msa partisipante ue ans

1. Ang mga participants nag anam_anam ug kagamay.

l_lYll11_"rro"t dasison ans r:?_a- partrsipaltg nsa wata na motambons sapagrambong ug balik. Gikinahanoa ia n gay oft cdrs a ;; #;;; l?#.,i,t1,J$,#r". ;g,.J:",fi lina svon sa msa

Ang pagkunhod sa mga gidaghanbahn ni pesyons d.';;;"i ;;",ff e in',?:,HT:T:r"i:;: [1'f .:i.H:

fil'lry:j:_ adunay budset nsa.-pso.oo,.puru i, pig[.Jn. "ii ,urronspaganatagan ug budget sa opisina basi sa gidaghanon ,Jiiql";rti;jpuntu ngunagpalista ,Palisiva sa opisina n9:

Iilg piia dooot pirtiriiuniu'unq ,,tungumao ra ang budgetan ug ipauli s;pêsyons nsadto i. ,*"-"0i, i.i""filii J##ll?;f?l liirff:H,###::-111 ??:. makapansumpra u?,-1y: ,u rungsod. nns iro[Lila n,,n, nguil:Tl:,,TilH;,l;,nlj3;J,i3i[1'.ii::rru:,rur jli:liiJiui"vo,n.upuSa laing bahin, gi-awhag ni pesyonparticiplnte :; b.s ;"il";" ?";:t i"T#:8Tt i:';il?";?t j:i;.-:?l Tfl;panginahanglan sa pagpalambo si pamaagt sa proartsyon ri'ruEng ngu rnuovgipraktis sa mga mag_uuma. Ang- kompetensya sa produksyon sa sagingworldwide. Busa dakung hagit ngadpamaasi aron maka kompetensya -[? ff#ij.Tilffima

ans.paskat-on us msa

2. Ang mga tawo sa Maqsavsav wala m:n.rti^ c: ^r^.r,,r,-.,^- ^- -__.Nutro p.'ni pltvo"g,l;J;Hil:? *9't massalis sa produksvon sa sasins'

i:S1it-:il!*-Tm;,:,r.Tr,T$1,f"#:,TiilstJtrtrrffixr*{4i._::*iilsiBil?:H?':331;lr*yl;mffi 1t*i*5:f:s^lll9Tltik"d kuns pita ans irane kita sikan ; ,;eiil;; url"kin] n.guuorungoo kay kasagaran sa mga mag_uuma wala magbatoi ,S f*rn *aordlnS.

, flg"yg.l nga mga .partisipasnte dili ganahan mopadayon sa training kaydaghan sa ilang saging ang gi_reject sa PFTAC.

IIII

tt

*1^9_ ll -t:rt"in. ang reject sa mga saging diti matikayan hangtud ditimapalambo ang kahibawo sa moa mr.,_,r,-" ., r"-r,-^^^ '^l_^^1.

*:1':;;i;"s;fi;'l;il,;;ilfr:?#11::"ff:[":ilf .#1i:i"'.:.';..';lS-a

.tllS:uuma sa insakto nga pamaagi sa produksyon sa"sairng aioi'maf ircyanang reject.

4. Knap sack sprayer.

la-t{lr Pisyglts w.alay budget sa training para sa sprayer. Gikahiusahan ngaang-mga,participante mohimo ug resolusyon ngadto ni Vice Cou. lrfiu,nerrera para pagpangayo ug sprayer nga ipaag-i ,a aaranquy couniii.

Contest.

-O.fflPyg-1,,0"rt"ng ngadto sa mga nanambong nga ang kada usa mo_fitFupug rarm record sa harvest uo income sa saging gikin iu fnJ.lOOi ] o"."ror"2007. Ang mosalmot sa contest kinahanglan nga ipa recommend sa clusterlTf;l.rr

i-submit neadto sa opisina. nns makalaus aauniv Jrerivo nsa pr,


Ang mga partisipante gipaduol sa manila paper nga gipapilit sa blackboard aronsa pag drawing sa ilang ikasulti sa seminar.

Unod lcontents] Pag-apilfoarticiDationl

Paagi IMethods]

IIIItItIItTTIIttIIII

G'E U('- )

\:,/ \€/

O 6}rr\:/ \./

I - l

I IV1ADALA RA ]

(],

z-\/\,---\\=.r\-/\:7 f)r:zrv\7\:/

l ,

2.

3.

4 .

12.

13.

f-ItIIttIIIIIIII

It

ITI

PeoDlc's I air Trade Assist loce ( enter' IBc'

z: l- i i : iu I ast Arenue. Bool Distr i(t lagbilaran Cil)

AT'TENDANCE S}IEE'T

ACfl vr |y: t?84?9-[ !r2!ir r!?{N\Lqe\sA$AUr&ilq9n:-:ffiI-r9'r!it{itt'':e

DATI] l| i l]- ._.i ..1 l '.r.on ^ ___ _ . _

SIGNA'TURES

s s{ o rU t?' o G411n

P L"A--- -' -(-"--

- -Il!'tu'

loatLd,lu -

.RataAal-u ( l4 vrv. -

4Y1J,//L!-K da.u$-

15. bp.o I," i!,!L-- E f"i,'o

a

Pcople'r F.ir Trede Arlirtsrco Ceoter, Itrc.227-l CPG East Avenue, Bool District, Tagbiiamn City

ACTIVITY:

DATE :

Venue :

A'ITf,NDANCE SHEET

.'ir. l )irA tr10r- i.I/ll$jfir (a et+rr{t /arr\acfud- :Xvp<roro 1 \^/4rtc.Fl,,.-€

SIGNATURES

IITITTTTFITIIIIIII


MODULE 3


Barangay Mayana, Jagna, Bohol [Batch 2]

January 15, 2008

SEASON.LONG TRAINING ON BANANA PRODUCTIONVenue: Mayana Barangay Hall, Jagna, Boholuate: January 15, 2008Day I

Module 3

Schedule:

8:00 - 9:00 a.m.9:00 * 12:00

12:00 - 1:00 p.m.

1:00 - 5:00

5:00

- Arrival and Registration of particrpanF- Opening prayer- Recap- Sanitation and 14aintenance- Pests, Diseases and Control

- Lunch Break

- Continuation of pests, Diseases and Control- Contest- Open Forum- Planning for the next activity

- End of Day I

Pormal nga gisugdan ang seminar sa alas 10:00 sa buntag sa usa ka pangaliyanga pag-ampo nga gidumala ni Domingo Ladocce.

Sanglit bag-o manko nakita sa grupo nga nakuyog ni pesiong, gitagaan ko ugpanahon ni Pesiong sa pagpa-ila sa akung kaugalingon ngadto sa mgaDartisiDante.

Recap

Si Merilyn Madriduo ang mihatag sa recap sa topiko nga nahisgutan sa miagingtigum nga gihimo niadtong bulan sa Novembre 15,2007 nga kabahin sa NaturalFarming System.

Ang NFS mao ang pag gamit sa indigenous organic fertilizer. Ang organic ngapagpanguma nagsugod sa Korea ni Prof. Han Tzu Chu. Ang NFS nag gamit saIMO para sa fertilizer. Ang NFS may economic aspect - mayo ang presyo samerkado, may social aspect - dili makadaut sa lawas, may technical aspect -ang pagdumala sa yuta pagpatambok niini.

Ang pag gamit sa NFS dili makadaut sa palibot sama sa soil degradation ug dilimaka patay sa mga useful organisms.

Matud pa ni Pisyong ang NFS wala maapil sa training module, pero gihimo kini sacenter kay daku man kini ug kaayuhan nga mahatag sa farmers sa pagtubag sanagkamahal nga presyo sa palaliton sa pgpanguma"

Gikinahanglan jud nato ang abuno/ kay kung dili kita mogamit ug abuno walapud kitay maani. Ang pag gamit sa commercial nga abuno manglayas ang mgaindigenous micro organisms.

Pinaagi sa NFS, ang organic nga abuno makapauli sa katambok sa yuta. Wlayover dose ug dili makapatay sa IMO. Sa organic nga abuno ang yuta ang gi-abunohan, dili ang tanum. Sa commercial nga abuno/ ang tanum ang gi-abunohan, dili ang yuta.

Ang Season-Long Training gihimo aron ang mga mag-uuma matudloan ugsaktong pamaagi sa pag atiman sa saging nga malikayan ang mga reject ngabunga. Mao kini ang tubag sa punay reklamo nga stikto anfg PFTAC kay dilimopalit ug dabong ug subra kaguwang. Mao nga gihangyo ang mga mag-uumasa pagtambong sas seminar aron matudloan sa saktong pamaagi sa saktong pagatiman sa saging.

IIIIIIIItItIItItItt

Topiko: Sanitation and MaintenanceOras nagsugod: 10i37 a.m.Nahuman: 2:30 p.m.

Pamaagi: Lecture

Materyales: Blackboard, chalk,Manila Paper, pentel pens

Introduksyon

Ang pagtanum ug saging gikinahanglan ang insaktung maintenancemanagement aron adunay maayong produksyon ug kalidad nga produkto niini.Gikinahamglan ang makanunayon nga pagbisita aron masusi ang kahimtangni in i .

Ang matag tanum adunay gikinahanglan nga cultural management. Ang 50ngadto sa 100 ka puno-an nga saging nagkinahanglan lang ug 3 ka oras nga pagatiman sa matag semana nga kaya kaayo dumalahon sa mag-uuma.

Sanitation and l4aintenance

Ang mga mosunod mao ang pamaagi sa insaktong pag maintain sa tanum ngasaging:

1. Leaf Pruning or Deleafing [Pagputol sa dahon]

Ang mga tanum nga saging gikinahanglan nga susihon kada semana. Ang dahonkanunay pagasusihon. Ang dahon sa tanum mao ang kosina sa tanum. Kungapiktado kini sa sakit, dili na kini makahatag ug saktong pagkaon ngadto salawas sa tanum ug mahimong hinungdan sa dili maayong produkto o mahimonghinungdan sa pagkamatay niini.

Ang dahon nga may puntik puntik nga brown ug nagsugod na sa pagka layanagpakita na kini nga apiktado sa inpeksyon. Gikinahanglan ang pagkuha sa padisa dahon nga naapiktuhan sa inpeksyon aron malikayan nga modaghan omakapanakod pa ang sakit ngadto sa uban dahon.

Ang dahon nga 75o/o na ang apiktado sa inpeksyon kinahanglan nga putlon kayang nabilin nga 25olo niini dili na makahatag ug pagkaon ngadto sa lawas. Kung50o/o pa sa dahon ang apiktado sa inpeksyon, putlon ang pafti sa dahon nga mayinDeksvon.

$Jft,!:11{jlpf *ilt{"ft #r,,.,H*j*m.:ir#;fi{Tdri;;'"###*ilX*"Ji:'":ff "',:"'"J;g*:i;:jryi""',llif":il8:

,

f;jl"i io^33rti sa dahon sa sasins, kunsJv"/o nlnt ang apiktado sa sakit " '

;iilftl',ff ::: i:i1;, f il: 1j,: *339o-,t"f it"r,", ".;;ilfi;l:;T,,vuy-dr ug mga dautang nga kagaw.

2. Palimpyo sa palibot sa punoan [Round Weeding]

9lli?lt"nn" ans pashakbas sa p

;'1' j#*''"T, jryi6t##itrt:liltri"jn,*rai.ii,;l

,6-------.,il{itir-

IIItII

Ang tunga nga tudling sa saging tamnan ug lain tanum aron maminusanluna nga okupahon sa mga sagbot ug aron usab makahatag ug dugang kita.

|'

ItttTItIItIIIItIIII

1 ka metros palibot angpaglimpyo sa punmn saSaoino.

IlTTFTItIItItTItItT

Sagingan nga gitamnan ang tunga sa tudling/tabla ug luy_a.

3. Sucker Control or desuckerjng

Ang desuckering mao ang pinaka dilikado nga trabahoon sa kasaginagan tungodkay mao kini ang mohatag ug control sa populasyon nga dili ;oiu"bra ug OitimoKurang.

Ang pagkuha sa mga saha sa saging himoon sa panahon nga abot na sa tuhodang gltas-on sa mga saha. Kada duha [2] ka bulan o 60 kJadlaw manguha ugsaha nga wala na kinahanglana. Sa kanunay ipabilin nga ma_maintain angmother, daughter ug grand daughter nga succession formit sa pagpaoagan sasaha.


a. Direksvon

Ibilin ang saha nga natunong sa direksyon nga maoy padulngan produksyon sasaging. Kung mahitabo nga ibilin ang mga saha nga wala mabutang sa direksyonnga maoy angay padulngan sa produksyon sa saging, maguba ang direksyon salinya ug magpunay nalang ug tanum sa bakanting linya ang tag_iyJsa uma.

"lirrrr+r.,rr:!f.r?r-rr n,r,,-,.i,

Niini nga hulagway makita nga ang direksyon sa saha padung sa north nga bahin

nga may V nga ilhanan. Ang mga saha nga may X mao ang mga saha ngalokaton o patyon kay wala sa insaktong direkton.

b. Production

Ang punu-an nga may 6 kabook saha, kinahanglan nga patyon ang 3 ug ang 2maoy lukaton para sa similya. Ang mga saha nagtotoy sa nanay nga punoan.Kung daghan ang saha, mas niwang ang inahan nga puno-an ug minus angkalidad sa bunga niini.

Niini nga hulagway Makita nga ang saha nga ru, V ruo ang mga saha nga

nabutang sa insaktong direksyon. Ang mga saha nga may X mao ang mga sahanga nga patyon o lokaton kay wala sa insaktong direksyon. Samtang sa laingbahin, ang mga saha nga may ----' nga ilhanan mao ang mga saha nga wala sainsaktong direksyon/ pero angay ipabilin tungod sa produkson sa bunga ngapanginahanglan aron makwartahan pa kini. Apan dili na kini pasanayon pahuman kini maka pamunga para dili maguba ang insaktong direksyon sa saha.

k, Spacing

i;JilT.#iili%1#'#ji1'"ft :*f.itii11't:,"ilxii:fi."T,sffi;ffila:iI ; ;;;;'",[J";,133,,Hn",i,i,.,]"f"Tl"illi ;:r:l:lJlf fu :

g$ffi ffg,ggffi m6u56jrn";p-*;*i-;

l

l

IIIIITItIIIT!ItIl-It-I

I

Mao ni ang hulagway sa mother, daughter, grand daughter succession format:

: ; "" '

Niini nga succession format magpabilin ang kahamugaway sa luna ug ang maayonga pr6duksyon sa saging. Sa higayon nga ma-harvest na ang inahaD/mother,dSku na ang anak/dauohter nga saha nga mosunod sa pagbunga Sa panahon

nga ma-harvest na ing bunga sa anak/mother daku napud ang aoo/oranddluohter nga mosunod sa pagpabunga nga nagdala napud ug saha'

d. Distance

Ang sakto nga distansya sa pagtanum sa saging mao ang 3 ka metros sa kadaprio-un ug i ka mehos ang gilay-on ngadto sa laing tudling Ang panagdasok sapuno-an sJ mga saging moresulta sa niwang sa punoan ug minus ang kalidad sabunga tungodky ang kainit sa adlaw dili na maangay paglagbas ngadto sa mgadahon niini.

Ang panagdasok sa puno-an, sa laing bahin, maoy usa sa hinungdan ngamasakit ang saging kay ang kainit sa adlaw dili na makalagbas ngadto sa puno-

an ug magpabilin kini nga umog nqa maoy puy-an sa kagaw ug mga insektos'

Grand Daughter

10

Patyon ang punoanPaqdasok sa punoan

nga wata na makaug mamintinar anq

abot sa 3 m. aronkahimsug sa tubo sa

malikayan angKaoa punoan.

r)

t1

Punoan sa saging nga giputol kay wala sa saktong distansya aronmabalik ngadto sa insaktong sukod ang gilay-on aa kada puno_an niini.

:;"*:::l',#i!ry"::f TiHlil#',:i,]ilT::::"H,.'il"'3';:ftmanrntinar nirni ang kahimsug ,a prnoai. n"s d;Jl.;"k,,.

' 'L'oug_or ,u

ft r,l':i,Tli:fiifi:,ltJtxxili:*iilffi 3;:,,:nT,*U#ruN,:- pagkuha sa kainit sa adtaw, M;o kinj un9-hinunjoun-ntu'r"s l"';; ,"*h",:3fl.J:

r ibabaw tunosd kay naninsuha rri * p#irog iu [uriaiJdrg kainit ra

12:25 break1r50 p.m. balik sa panaghisgot


Atol sa^pagkuha sa mga. saha nga wala kinahanglana, kuhaon ug apil ang mgaraya nga bani, layang dahon sa saging ug ang mga ,ugOot ;-g, ?ii upot ,ul:lT:l,l!u." watay kataguan ang mga mananapTdungjn ,s unl ,ga taga*l9:, i199"t" ug,sakit sa punoan ug sa bunga. rung makihaarisa i.,gi,ruyu ngu11ll:^ll3_i9? dahon us msa sasbot ans puno_ui .u ,isrq r*ru"iu *,ni ,smrs0sa ang hitsura nga hamis anq kutis niini,

IIII

Sa wala pa makuha-i ug layanga bani, laya nga dahon ug mgasagoot.

i

Sa nakuhaan na ug laya nga bani,raya nga dahon ug mga sagbot.

I

4. Drainage Canal

5a mga lugar nga patag us dati ,.?:Lgr^l.l -1g tybtg gikinahangtan nga aounaycanar. Kinahanglan nga limpyo *nlTljln canal aron sa panahon sj nng utano r mobara ang agas sa tubiq. Kuncmasdarasrverro*i""ni"iii"n"#l1,iitTl"::Xt$:"'i"T,'.,"t#t"'.,,?fl

3tubig, pero kung manubra ang tubig sa punoan n ni mamatay.

f';T"i'HJ#::i;:i i#-lli1,i:'1"1sPvkt.:u ibabaw us 1 ft u ka tii,l:il:,,,;:!:1ifl ##:_^,ffi ;#ffil3I#Xg1U;,_I1,j?:Hi;: j

Topiko: Insect pests and Diseasesuras sa pagsugod: 2:25 D.mNahuman: 4:40 o.m.

fl?rfrX: kasagaran nga insektos nga moatake sa saging mao ang mga

1. Thrips

Ang thrips moatake sulod sa unanogill j';;,";i:,#'J'fi li.if i::fi 1'!:ir[','#x953;",Tjff '+T:tl,',,1'*,:lruf l':i?:t1f;#,'.J+H'"iq,1'":ip?i%xl',':ili:#,',"";:5:XTff J,:fi :,.,J#1?otiili"fn"'i3ffi"",i:Tff Tl::#:,J"' j:$",;:l;

Tt

2ft.

t3

Ang parti sa puso nga pagaatakihon sa dangan ngathrips.

2. Corm Weevil

Ang Corm Weevil kasagaran moatake sa mga karaan na nga kasagingan. AngCorm Weevil adto mopuyo sa punoan sa saging. Kini mo;take si ampungolngadto sa ubod. Ang saging nga giatake sa Corm Weevil mag yellow ang oanonug dili.na.mobunga tunogd kay ang tubig ug nutrients nga giiuyop sa gamut dilina makaabot ngadto sa dahon kay nalata na ang ubod. Ang Corm Weiv maoyhinugdan sa sakit nga Corm Rot.

Ang Corm Weevil masumpo pinaagi sa paglukat sa ampungol ug sapsapanpalibot aron makuha ang balay ug mga itlog sa maong dangan/insektos.

t-..-

. nr\'--:" '1

i:)-$---- -':tsiE**:- ; - :


t4

3. Mealy Bug

Ang mealy bug puti ang iyanq color:?-stisrKri"ri.r".rvi,iiN""r',#ijff $"dlli;1li:ij'il:ilTi"' j:|''#H;sflfffif'

sa slpi sa bunsa sa saeins. Kini usahay ans ;;;;;;;i;;:; r. ",rus


May 3 ka mga hinungdan sa sakit sa saging nga mao ang mga mosunod:1. Fungus2" Virus3. Bacterla


1. yellow Sigatoka

Ang dalag/yellow sigatoka usa ka I

n*:,1*:*"#;*#*:iJ:*i:ff il:"fl :il?i":il:J1'j'ffi j;ru:fl:^Y:lil:

.u ruorn *n,, maq.als pastunsa sa datae berde nsa patak sarawom sa ika 3 ug ika 4 nqa plnska6ig_6 "s.

drh-. A",s ;tl-r,,#i,ug_u, ,gmodako ngadto s kapthong badtis ng-a _gipayongan ug oaragl ingl;gu.ouo,i, ng.puntjk mahimong daku nga kapthon nga taya nga-dahoni. nni ia,jta anat sapagka taya sa dahon maka ahat sa pagki orrr"q ,i p.ql;g:";r#il"n

::?*rr::{li,xii,.u"Ti:#Xlffi *E:il:l'ff :.#ffii:j,##moragDas ngadto sa puno_an, puflon ang dahon nga naaplktohan sa sakrt aronmarrkayan ang, paspas nga pagkatap niini. puflon a-ng pili ;#;;; #::?I,id? r1_1+it, kuns soo/o pa niini ans naapiktonai. pri""."siit"lk *"""nxnt Kung 75o/o na ang apiktado sa sakit. Minunahon .u tununuv.ng;. jj;pvo ung;iliJfl:ffili:X'.ll#3.'i:;5il sa tubis ans k';d;s;; ;; #;"i,n",, nn.

l 5

Ang dagway sa dahon nga naigo sa Yellow Sigatoka

2" Black Sigatoka

Ang itom nga sigatoka mas daling mokatap og mas piligro sa dalag nga sigatoka.Kini nga sakit daling mokatap ngadto sa saging kung dug-ol kaayo angpagkatanum u9 umogon ang kondisyon sa yuta.

Ang sakit moataki sa ika 3 ug ika 4 nga dahon. lvlailhan ang maong sakit sabadlis nga matsa nga pariha sa dalag sigatoka. Ang patak nga mantsa ngapulahon mahimong kape o itom nga maoy hinungdan sa daling pagkaya saoanon,.

Ang pagtanum sa saging sa insaktong sukod, ug ang makanunayon nga pag leafpruning sa mga apiktado nga mga dahon ug pag mintinar ug limpyo nga canalmao ang pamaagi nga makasumpo sa pagkatap sa sakit.


t6

tII

3. Banana Preckle [Talumtum sa Saging]

Ang_hinungdan sa talumtum sa sagjng mao ang fungus o agup_op nga gihwagug Phyllostictina Musaum lcooke] eeter. rasagiran kini maiiia r.rnlu gu,"ngnga dahon nga puntik-puntik nga itom [black spot]

Ang fungus nga sakit moataki sa taas noaataki maka apiktar sa bunga ug dahon iahangin ug sa tubig.

Ang dahon nga gi-ataki sa sakit nga tumtum haiton ug itomon ang puntik. Angmga puntik mahimong dakung itom-itom sa ibabaw nga bahin ia dahon u!moresuita sa grabe nga pagpangatagak sa dahon ug maprno sa manEa ngaitom-itom ang bunga.

Ang b_unga sa saging nga gi-atake sa preckle makaon ug walay epikto sa unodniini. Pero kung ibaligya na kini dili na kini mahalin n9adt6 sa malls ug taoaw nanga dili mahalin ngadto sa -iapan kay dili mangaon ang mga japon niiii. sa tocalnga merkado mahalin ang tumtumon nga sagtng, pero kung mataparan kini ugsagrng nga hapsay ug hamis ug kutis dili na kini mabaligya o dugay mahalin.

Ang pagsumpo sa sakit pariha sa pamaagi sa pagsumpo sa yellow ug blacksigatoka.


bahin sa dahon. Ang grabe nga pagmga saha. Kini nga sakit madala sa

t '7

II

4. Fusarium Wilt lpanama Disease]

Ang fusarium wilt usa ka sakit noaldigro kaayo kay.moataki man kini gikan sa

i:?:J#i{Ti.fji*}I"T,:+"mr:;1ff #*#j;,rui*tm,"ul*gi#ff :5.Jg o'J#n-'ln T.3i:"1'';;. ":,?ff$ "g::l,l'l,il iiAng unang timailhan mao ano oa(

fttrT{ri!L#ilh;"n'",ffi hd.dfff x#l::fffr$:r:ft ir;;i'|jli:',Ji:3ilSffi .lg;:l*;il',,mgl;:#J;:"#Fr:?:,"",,Ang pagsumpo niini nga sakit mao ang paglukat sa punoan ug sa sana sanaaptktahan ug sa wala maaoiKahi

;niktt1m?ff dffi:?.'r'..#rliifr Uil?,"',#lild;g:ti;tu*;,.-;;;y';;;:#il'Ut?jH:i5:,:ii"%'..,,TXi'd1l[X,..#;l.:,:i

l 8

Ang pinuflan nga punoan makitaang puntik puntjk nga kapi noabaho uo lata-

il:,.ffflTl:" saeins nsa siataki us



Ang sakit nga bunchy top usa sa labing makuyaw nga sakit nga virus ngamotakboy sa pamilyang Musa, diin naapil ang saging, abaca, gabi-gabi ug camia.Ang hinungdan sa maong sakit mao ang virus nga gidala sa mananap nga aphidso dugos-dugos. Gitawag kini ug bunchy top tungod sa hitsura nga daw bulak ngarosas nga nag pungppong sa mugbo nga dahon.

Ang sakit motakboy sa saging human ang aphids nga nakakaon u9 dahon salaing tanum nga kontaminado sa virus motugpa sa saging ug mokaon sa oanonniini. Ang timailhan sa saging nga giataki sa bunchy top mao ang nagpongpongnga dahon nga nag yellow nga pormang rosas ug mubo ang udlot kay sakasagaran nga dahon. Ang mga dahon gahion kaayo ug daling malugti kungbawgon ug komoton. Ang gitakbuyan nga saging kasagaran dili mamunga ugKon mamunga man gagmay ang dawin niini.

Aron masumpo ang maong sakit, gamit sa similya nga nga walay inspeksyon sasakit. Lukaton ang masakiton nga tanum ug ang dili masakiton sulod sa 5lima kametros. Sparayhan ang palibot sa luna ug formalin, pwede pud sunrox anggamiton/ sa dili pa lokaton ang mga punoan nga saging sulod sa gilapdon nga 5ka metros. Koralon ang luna ug butangan ug footbath ang agi-anan aron dilimokatap ang sakit ngadto sa ubang tanum. Maghimo ug regular ngapagpanglimpyo sa mga sagbot ug sa aphids. Ibakante ang luna sulod sa 3 kabulan.

Ang dagway sa punoan sa sagingnqa sakit.

nga naigo sa bunchy top

l 9

2. Banana Mosaic

Ang sakit nga banana mosaic dinala sa cucumber mosaic virus nga gidala saaphids. Ang sakit nga gikan sa cucurbita [upo, pipino, ,iq;i, irpaial;, karoasulmotakboy ngadto sa sagtng nga oata sa apfridi o dugorOirgos. "- -'-'

Ang ilhanan nga ang saging gjtakbuyan na sa sakit nga banana mosaic may putF::jg_*1lg^"ligj fyrtik nsa kasasaran makita sa isa ra oatin sio-anon. nns9:lll iut]p- u9 maporma nga badtis,diha sa dahon. Ang bag_ong mosibol ngioahon dautan u9 porma ug medyo naglukot ang Oaplin tuigori'sa jiti angay ngapagtubo sa dahon. Usahay maayo ang dahon nga mogawas apan sa ngadtongadto malawos ug malata.

Ang pagsumpo. sa maong sakit mao ang paglokat sa masakiton nga Enum.Kanunay nga limpyuhan ang punoan gikan sa mga sagbot ug pug- pu,uy ,u:119: ?:1{_9: * pastubo sa sasins, cikinahanstan ans makanu-nayon nsapagsusl sa sagingan.

Ang porma sa dahon ngaapiktado sa banana mosaic.

I

lII,: l

\1| .lrLI

Ang normal nga pormadahon sa saging.

tTITI!II


Ang mosaic sa paFak sa bani sa saging usa lamang sa laing klase sa mosajc sasaging,o infectious chlorosis. Ang hinungdan sa mo-saic ,u ,igin!-riJo .ng u,ru,nga dala sa aphids.

20

Ang saging nga gitakboyan na sa banana bract mosaic nga sakit mopakita ugberde ngadto sa kapihon nga linya tag-as ug mugbo nga badlis-badlis nganagkatag sa pal-ak sa dahon. Sa grabe na ang pag atake sa inpeksyon parehona ang color sa puso ug ang bulig sa saging. Ang ilawom sa pal-ak sa puso maybadlis badlis nga mura u9 gikawras s airing. Sa ilawom sa dahon may badlisbadlis nga ang color pareho sa color sa puso.

Ang maong sakit masumpo sa pagputol sa apiktado nga dahon. Lokaton angmasakiton nga punoan ug putol-putolon ibulad sa adlaw ug dauban. Likayan angpagsaFot ug laing tanum sama sa paliya, kamatis, talong ug uban pa nga dalingiakbuyan ug vlrus. PilFon ang mga similya nga itanum nga walay sakit. Sakanunay limpyuhan ang palibot sa punoan gikan sa sagbot.

Ang paFak sa puso nga maybadlis badlis sa ilawom ngamura ug gikawras sa iring.

Ang ilawom sa dahon sa sagingmay badlis badlis sama sa agi sakawras sa iring.

Bacteria Diseases

1. Sakit nga Bugtok sa SagingAng bugtok usa ka sakit nga dala sa buyog ug ligwan nga misuyop sa buwak sapuso sa saging. Ang masakiton nga bunga gahion bisan ug hinog na ug maylignin lignin sa unos sa bunga nga gahi nga itumon ang kolor.

lGsagaran kini nga motakboy sa cardava o sab-a ug usahay sa tundan. Angpagsulod sa bacteria nga dala sa buyog ug ligwan moataki gikan sa puso padungngadto sa ubod. Kini nga sakit masumpo pinaagi sa pagpanglimpyo sa palibot ug

21

F

FFItIttI

III

pagpanguha sa mga laya nga dahon ug sa pagputos sa puso sa lignin pa kini olvala pay sipi.

!lfi:!.191"i ,ang pag gamit ug ptastic bag o sako sa pagputos sa puso nga

ao nan ang tubot niini. Ang buyog ug ligwan kung mabangga sa putos dili namangita ug agFanan aron moataki pa sa puso. paglabay sa i5 ka adlaw o 2 kaseman tangtangon ang putos ug kuhaan sa puso ang bunga.

2. SAkit nga Moko sa saging lBacterial Wilt]Ang sakit nga moko usa ka mananakod nga sakit nga makamatay sanaapiKuhan nga saging sulod lang sa pipila ka semana. Klni'gumikan sa kagawnga Pseudomonas Solanacearum nga anaa sa yuta ug moataki sa saging.

Anbg saging nga gi-ataki sa Moko daling mailhan pinaagi sa pagluspad sa dahongikan sa ika duha ngadto sa ika upat nga pinaka bag--ong dah'on'uq maoati sapunoan ssa paFak nga gitaptan sa dahon. Adunay lvlakita nga abuhon ngadto sakapihon nga agos sa bakterya diha sa pinuflan ,u puno_un -ug

ang pagpangitumsa unoo sa bunga sa saging. plodalag ang kolor sa dawin sa saging bisan dili pahinog.

Kini nga sakit sa.saging masumpo pinaagi sa paglukat sa puno_an u9 sa mgasaha. sulod sa 5 ka metros ang gilapdon palibot ia luna nga gi_ataki"sa Moko.Bumbahan ang luna nga gilukatan sa mga punoan ug mga saha sa formarrnearon mamatay. ang bakterya. Ang mga ljnukat nga saging putol_putolon ibulad saadraw ug dauban. Ang mga kahimanan nga gigamit sa paglukat ug pagputolputol sa saging butangan ug disinfectant aron ang sakit Oilihotakb6y sJtaingsaging kung .kini nga mga kahimanan pagagamiton. Likayan ang subra ngipagtanum sa luna kay ang tumang kalandong maoy hinungdan sa p-agOaghan iasakit.

Ang dagway sa punoan sa dahon sasaging nga gj-ataki sa sakit nga Moko.Mangabali ang palwa sa dahon niini.

22

IItIIttII

Ang topiko kabahin sa sanitation and maintenance and pests and diseasesnahuman alas 3:30 sa hapon.

Open Forum:

1l919u To:Tod mao ang mga komentaryo gikan sa mga partisipanE ug angpamahayag ni pesyong:

1. Ang mga padicipants nag anam-anam ug kagamay.

l1Yd_l_l:}ry*g dasigon ang mga partisipante nga wata na motambong sapagEmDong ug balik. cikinahanglan nga. mohimo- ug koordinasyon sa mgabarangay officials aron motabang ug pagdlsig ,u .9u pi.tiripuni". -' -

llp,_pu9.kr:hod sa mga gidaghanon.sa mga partisipante dakung katisdanan sabahin. ni . pesyong nga maoy n"9d1l9-:9 training. Ang kaOi' uia sa mga

!!!1;yrynte adunay budset nsa, ps0.0o. para sa 6gLaon. ti euryongpagahatagan ug. budget sa opisina basi sa gidaghanon ," ,igi-p"rt[ipuntu ngunagpatista. palisiya sa opisina nga kung pila kibook pu,ti.iii.[,i ing rn,rrngumao ra ang budget paigo sa mitunga ang.gastuhon ug ipauli sa opisina aigsubra. Ang.budget ihatag na ni pesyong ngadto sa mo_andam sa pagkaon usa kaadtaw sa dili pa ang adtaw sa seminar [ar5 makapangumfri ug ,iyi iu rungroo.Ang problema niini nga sistema motumaw, tung ang pj.tisipint" -nlu

.,tungudyutay ra kaayo unsa pa may i-uli nj pesyong ngi ou;jdei ng5Jio ,u lp,r,nu ngunagasto naman.

Sa laing bahin, gFawhag ni pesyong nga. magmatinud-anon ang tanan nga mgaparticipante sa pag seryoso sa pagtamoong ru rurinui ruv" oili"ûyo ungpanginahanglan sa pagpalambo sa pamaagi sa produksyon sa saging nga maoygipraktis sa mga mag-uuma. nng kompetensya sa ' proOutsyin' sa sagingworldwide. Busa dakrng hagit ngadio sa nigu ,uq-rrra ing p"-rj[.i_oi ,g ,gupamaagi aron maka kompetensya kini ngadto sa world markei.' "

'

.. .2. . Ang mga tawo sa Mayana wala. magsalig sa produksyon sa saging.[a!ud

pa ni pesyong tinuod nga ang,humly ug ruOi ,aoy nag_uniigj g,r"rig.n:?.j-n_ga maS-ulTa sa Barangay Abachanan. pero sa panihon-sa wata" pay anr saly1ly us sa diti pa makupras ang tubi, ang saging nakatabang i. ilgurnug_:_rT-. *, p:Stub9g sa mga panginahanglan sa panimalay ug sa fiantinuhangtjnla lga.bata sa ilang mga bayranan sa skwetahan. nns k;. ,i.;_-r;r" *",utang makamatikod kung pila ang ilang kita gikan..,u9in9,l .iu-tini nugur,otungod kay kasagaran sa mga mag-uuma wala magbaton u! fa-rrn.ecoroing.

3. Ang uban nga mga partisipasnte dili ganahan mopadayon sa training kaydaghan sa ilang saging ang gFreject sa PFTAC.

T

IIIIIITITtITtITITI

FI

Matud ni Pesyong ang reject sa mga saging dili malikayan hangtud ditimapatambo ang kahjbawo sa mga mag_uuma sa insaktong pamaagi sa pag_lJlman sa saging. Kining haining gibuhat nga season long aron matuilo_an angmga mag-uuma sa insakto nga pamaagi sa produksyon sisaging aron malikayaiang reject.

^. ̂ 4. Knap sack sprayer gikinanglan sa mga partisipante.>r pesyong mrpasabot nga wala na maapil sa budget ang sprayer. Si Gerry Tadlinga Barangay Councilor sa Abachanan nga usa pud sa mga partisipante, gFawhag ni. Pesyong sa paghangyo sa barangay council nga mJtrimo uq lesorutionnga isumiter ngadto kang Gov. Aumentado, Vice Gov. errera ug Co"ng. _tata sapagpangayo ug knap sack sprayer.

Contest.

Gipahibawo ni Pesyong ngadto sa mga nanambong nga ang kada usa mo-fill_upug-farm record sa harvest ug income sa saging gikin ia EnJro 2007 _ Decembre2007. Ang mosalmot sa contest kinahanglan nga ipa recommend sa clusterleader ug i-submit ngadto sa opisina. Ang makadaug adunay premyo nga p3,000.00.

24

Unod [contents] Pag-apilIparticipation

Paagi IMethods]


Ang mga partisipante gipaduol sa manila paper nga gipapilit sa blackboaro aronsa pag drawing sa ilang ikasulti sa semtnar.

4] r.r r=rvv/ vf .= l\5/

6) r=,\{,/ \a?_/

{= - l

I MADALA RA I

w

6)ts--r,<:\=,/\_-,/\:,/, Or:nv-t r.:z\g

,;

Pcople's !'sir Tradr As$istsncc tlent$r, fuc'227-1 CPG Ea-st Averluc, Bool District, Tagbiiatan City

A.TTENDANCO SI{f,ET

A("llvliyi (rAsoN l{rNG_j148!!.lNrj-..9!_6&-'141.1 .-119!-{!!.Q!--{!I,t{rtpiurl,nr

D^ Il J^r!l4li /.. ll.,__l) 9q(.,

Vcnuc : lMlA_&A -ql)3-t!_6 Al_l+rlll

NAMT,S

l. - -r.a 114r.11? -,-SNrr?4$')[irJ,,,Q( rt,^,ylt

2.

l .

4 .

5 .

6 .

Pl6Kfi1,,ot;'.iF (t/.,,,:

E1 LA'gDAeaB-.

l"lt|u.ty',ul/l

t / i ) 4 / . / - 1 . , 1 t t t t

'f''P'''/ '' ''7 .

tJ.

t0 .

.

t2.

13.

14.

15.

t /

) \ . , - , , .^r / / . , . .1 / , r , , ,

fz"^n /,/zr/a r a

'- ltt --f/-+!---'t ,l. : -"* .--^.

SIGNATURES

-l l-,tr,'tlt r'i:l (tr dplCLl tAr,y.n


MODULE 3


Barangay Mayana, Jagna, Bohol IBatch

January 14,2008

1l

8:00 - 9:00 a.m.9:00 - 12:00

12:00 - 1:00 p"m.

1:00 * 5:00

5:00

SEASON.LONG-TRAINING ON BANANA PRODUCTION BAtCh 2venue: Mayana Barangay Hall, lagna, BoholL'are: January 14, 2009Day 8

Module 3

Schedule:

2

- Arrival and Registration of padicipants- upening prayer- Recap- Sanitation and Maintenance- Pests, Diseases and Control

- Lunch Break

- Continuation of pests, Diseases and Control- Lontest- Open Forum- Planning for the next activity

- End of Day B

Fonnal nga gisugdan ang seminar sa alas 10:00 sa buntag sa usa ka pangatiyarEa pag-am@ nga gidumala sa usa ka partjsiOante.

UsaSka mainiton nga pangumusta ni pisyong ngadto sa mga partisipante sa tuig

Sanglit bag-o manko nakita sa orupo nga.nakuyog ni pesiong, gjtagaan Ko ugryT!9n .ni Pesiong sa pagp;lta sa akung kaugalingon ngadto sa mgapartisipante.

Recap

Si G_uilemo l::nero.alS mihatag sa recap sa.topiko nga nahisgutan sa mtagtng

lguT nSjr gihimo niadtong butan sa Novembre zOOz nga b6;hin sa NaturalFarmlnq System.

Septembre 22 '07 - Tanum sa farmlctofre 16'02

- Naghimo sa nursery ug nagtanumOctobre 23'07 - padayon ug tanum sa nursery [6 pax]Novembre 12 - Assessment sa dagan sa trainingNovember 13 '02 - NFS SeminarDecember 13 '07 - year End AssessmentDecember^18 '07 - Naglampas sa nursery [5 pax]Enero 8.'08 - Naglampas sa farm It5 pai]

- Nindot na tan-awon ang firm nga nalimpyuhan. Ang kulang rnao angspray.- Ugma,lEnero 15lgikinahanglan nga ma sprayhan.- btnantkutar ang pagkuha sa attendance kay ang pjrme nga mitunga maoybahinan.- 22 ra ka tawo ang kasagaran nga may attendance nagtabang sa trabahosa farm.

Matud pa ni Pisyong ang NFS wala mabutang sa skedyol, pero gihimo kini sa:::::r-$t daku man kini u9 kaayuhan nsa mahatas sl ialmeisi rvipaamoit sipesyong sa iyang personal nga kasinati_an sa pag qamit sa IMO.

sa,Ilvlo.ang y]Jta ang giabunuhan, sa commerciar nga abuno ang tanum maoygiabunohan, dilt ang yuta. Ang tanum tambo& pero a;g yu; ;;a; -

|1"^11."9 D::9r.br". 13, 2007 gihimo ang year end assessment. Makaya ang s00ngadto sa 800 ka karton. May survey nga gihimo ng. nukiti ni p-J.iong ngudaghan ug kakuhaan ug saha ika tanum, p=ero Oiti tang

-manthaLg ani Lg-iva.

hr

tII

IIIIIIItt

Topiko: Sanitation and Maintenanceoras nagsugod: 10:37 a.m.Nahuman: 2:30 D.m.

Pamaagi: Lecture

lvlateryales: Blackboard, chall!Manila Paper, pentel pens

Introduksyon

Ang pagtanum ug saging gikinahanglan ang insaktung pamaagi sa pag-atimanaron adunay maayong produksyon ug kalidad nga produKo niini. Gikinahamglanang makanunayon nga pagbisita aron masusi ang kahimtang niini'

Ang matag tanum adunay gikinahanglan nga cultural management Ang 50ngadto sa 100 ka puno-an nga saging nagkinahanglan lang ug 3 ka oras nga pagatiman sa matag semana nga kaya kaayo dumalahon sa mag-uuma.


Ang mga mosunod mao ang pamaagi sa insaktong pag maintain sa tanum ngasagrng:

1. Leaf Pruning or Deleafing lPagputol sa dahon]

Ang mga tanum nga saging gikinahanglan nga susihon kada semana Ang dahonkanunay pagasusihon. Ang dahon sa tanum mao ang kosina sa tanum. KungaDiktado kini sa sakit, dili na kini makahatag ug saktong pagkaon ngadto salawas sa tanum ug mahimong hinungdan sa dili maayong produkto o mahimonghinungdan sa pagkamatay niini.

Ang dahon nga may puntik puntik nga brown ug nagsugod na sa pagka layanagpakita na kini nga apiktado sa sakit. Gikinahanglan ang pagkuha sa padi sadahon nga naapiktuhan sa inpeksyon aron malikayan nga modaghan omakapanakod pa ang sakit ngadto sa ubang dahon"

Ang dahon nga 75o/o na ang apiktado sa sakit kinahanglan nga putlon kay angnabilin nga 25olo niini dili na makahatag ug pagkaon ngadto sa lawas Kung 500/0pa sa dahon ang apiktado sa sakit, putlon ang padi sa dahon nga mayinDeksvon.

IIIItItIItI

I

IIIIItIII

Ig, ryglyh: sa dahon nga infected sa saktt u9 ang patwa ibitin makataoang sapagKonserbar sa tubig sa punoan sa.saging fuOi n" .J p.n"hon ,u'ling_,nn. ongpagputor sa msa dahon nsa masakitori o iar ;;;[.r ;; p;;il;ru ," .nsu[f

xar.oaun raman kini nsa trabaho. Ans,mga b;; i#;;s;:;;;;; r" ,q"III:*n

aron madasig sa pagtabang sa mga -

Ooiu-fliton sa

llj':1 ut'n Oun, sa dahon sa saging, Kung)u"/o n nr ang apiktado sa sakit

Putlon ang tibook dahon, kung 75o/o nanflnr ang apiktado sa sakit. poukon anopagputol sa dahon aron ang pinuflan ;ilipuy-an u9 mga dautang nga kagaw.


Gikinahangran ang paghagbas sa Daribot sa, punoan sa saging kada buwan ngamay 1 ka metros ans gitapdon niini.-Ans makanun;fi"d p;gil;;ia patibot

L."::I"#;i:,Eilir"f ffi #.[ ;r3 }x*nfl: s'+i*:ti;atl*;nga nag umog nga mga lugar.

Ang tunga nga tudling sa saqino truna nsa-okufia hon-;; fi ;;,,,[T?ll Jg J'il"nHlr.lilpl [i::

Ftt-It,t-

TIIt-IItt-TITTIIIIIttI

Sagingan nga gitamnan an9 tunga sa tudling/tabfu rg fry-u.


Ang desuckering mao ang pinaka dilikado nga trabahoon sa kasaginagan tungodkay mao kini ang control sa populasyon nga dili mosubra ug dili mokuling.

Ang pagkuha sa mga saha sa saging himoon sa panahon nga abot na sa tuhodlknee high] or [bolo high] tupong sa guna ang gitas-on sa mga saha. Kada duha[2] ka bulan o 60 ka adlaw manguha ug saha nga wala ni kinahanglana. Sakanunay ipabilin nga ma-maintain ang mother, daughter ug grand daugnrer ngasuccession format sa pagpadagan sa sana.


a. Direksyon

Ibilin ang saha nga natunong sa direksyon nga maoy padulngan sa saha sasaging. Kung mahitabo nga ibilin ang mga saha nga wata mabutang sa direksyonnga maoy angay padulngan sa saha sa saging, maguba ang direksyon sa linyaug ang distancia sa matag punuan.

FFIFTtITtI!IIIIII

Niini nga hulagway makita nga ang direksyon sa saha padung sa north nga bahinll?i_Tl Y, nga irhanan. Ang msa saha n9. rnuy X rn.o ang mga suhu nsuroKaton o patyon kay wala sa insaktonq direkton.

b. Production

Ang punu-an nga may 6 kabook Th::_linalanglan nga patyon ang 3 ug ang 2maoy tukaton para sa similya. Ang-mga saha.-nagtotiv "ri-,nunuv'"ngu pr"oun.

iJ'ilt r'::iffJ? ';i.nu' '"n niwins ans inahan'nsa' p,lnol'u,ils'';,n,, uns

Niini nga hulagway Makita nga ang saha nga may y' mao ang mga sana nganabubng sa insaktong direksyon. Ang mga saha nga may X mao ang mga sahanga patyon o tokaton kay *",. ,. ,:::\*:9-1,r"nrr*. ,"r-r."n *',ru,nn oun,n,ang. mga saha nga may _)Tl.,lha.nan

mao ang mga saha nga wara saInsaktong direksyon, pero anqav irpansinahinstan ,u.o; ';""td;ff|,"f-tlin tungod sa produkson sa Sunga nsahumln kini,.r" p.,"",g. p",Jffi ;:1,[i:,.iii!"_ildi,[Uig*:. ;;

FFFFFIItIIIttIIII

k. Spacing

5a kanunay i-maintain ang mother, daughter ug grand daughter nga successionrormat aron.sa kanunay himsog ang tubo sa saging ug may maayong kalidad saounga. samtang sa taing bahin, ang pag control sa saha nga ipabilin mao angpag.maintain sa kanunay sa gidaghanon sa puno-an baii sa standard ngIreouirement.

Ang 1 ka hektarya tamnan lamang ug 1,200 ka puno_an. Gikan sa pagsugod sapagtanum.ug saging hangtud sa pila ka mga katuigan ang puno_an ,igu ,ug,ngsa I ka hektarya magpablin nga 1,200. Anglatio sa puno_a-n ug sa sahjt:t 1-oniis to onel. Ang usa ka punoan may usa lamang ka saha

-nga ipabiilin para

magpabilin ang saktong lugar ug distansya sa kada punoan niini.

------._-=_

FFFFIIIItIIIrtII

I'b ni ang hulagway sa mother, daughter, grand daughter succession formar:

Niini nga succession format magpabilin ang kahamugaway sa luna ug ang maayonga produl(syon s.a.saging_. Sa higayon nga ma_harvest na ang inahin/mother,daku na ang anak/dauqhter nga saha nga mosunod sa paqb ll. Ei-pananonnga ma-harvest na ang bunga sa anak/mother daku napud aig ano/oranddauohter nga mosunod sa pagpabunga nga nagdala napuO ug sani.-

d. Distance

Ang sakto nga distansya sa pagtanum sa saging mao ang 3 ka metros sa kadapuno-an ug 3 ka metros kada tudling. Ang panagdaso-k sa puno_an,u,ga:l9ii?_Tgflrl9 .: niwang sa punoan ug minus ans kalidad ia bunsa tungodKay ang katntt sa adtaw diii na maangay paglagbas ngadto sa mga daho; niini.

Ang panagdasok sa puno-an, sa laing bahin, maoy usa sa hinungdan ngamasakit ang saging kay ang kainit sa adlaw dili na mjkalagbas ngadto-sa puno-an u9 magpabitin kini nga umog nga maoy puy_an sa kagaw ug mla insektos.

Daughter

I

l 0

Patyon ang punoanpaqdasok sa punoan

nga wala na makauq mamjntinar anq


malikayan angkada Dunoan.

Punoan sa saging nga giputol kay wala sa saktong distansya aronmabalik ngadto sa insaktong sukod ang gilay-on sa kada puno-an niini.

Human maputol ang mga punoan nga nag distansya lamang ug 1 m. ugngadto sa tapad nga punoan, mabalik ang sakto nga distansya nga 3

1.5 m.m. ug

II

l l

l\

ITIIIIt

mamintinar niini ang kahimsuq sapunoan sa saging maoy hinunodan :^qyl9u" Ang panagdasok sa kadug-ol sasa diti maayo"nsi kJ'A#;ffi;:-l,I9:i*unq sa tubo sa sasins nsa moresultasa pagkuha sa kainit sa uoru* tvtuo ll'j'^tYl9i! kav.ang mga dahon mag-ilog na

"sio6 i" ib;u; i,ft ;'ff "ffi JJ?""i,'" i:H'r1i:Jgj i#"i:iilT:il,,i:J

12:25 break1:50 p.m, balik sa panaghisgot


Atol sa pagkuha sa mga saha noa w_ala kinahanglana, kuhaon ug apil ang mgalaya nga bani, tayang dahon sJ .aglnq ,g ud ,ngu ;qb;, i"9..u#,nupo, ,,punoan niini aron walay kataguan all?: T:sg"ru ue,.r,it i. p,ni,un,"r.$ l!i.+:Tiltr1l:1ff:#;;ili:fflX:oant, taya nga dahon ug mga saolmistisa ane riitruu ns. h;riii;ii,?1ril,?,:'""'n sa sasins mura na kini us

Sa wala pa makuha-i ug layanga bani, laya nga dahon uo moasagbot.4. Drainage Canal

Sa nakuhaan na ug laya nga bani,raya nga dahon ug mga sagbot.

t2

IIIIIItIIIIIIIIIIItI

Sa mga lugar nga patag ug dali mapunduhan ug tubig gikinahanglan nga adunaycanal. Kinahanglan nga limpyo kanunay ang canal aron sa panahon sa ting ulandili mobara ang agas sa tubig. Kung mabanawan ang punoan sa saging sttubjgmagdalag lyellow] ang dahon ug malata ang puno-an. 75o/o sa punoinia sagingtubig, pero kung manubra ang tubig sa punoan niini mamatay.

Ang.canal may sukod nga 2 ft. [2 ka tiit] ang buka sa ibabaw ug 1 ft. [1 ka tiit]sa ubos. Slanting ang pag kubkob niini aron dili dali malaka ug matabunan angcanal labi na sa panahon sa tinguwan. Ang gilawmon sa pag kawot sa canal magdepende sa sitwasyon sa luna.

Topiko: Insect Pests and DiseasesOras sa pagsugod: 2:25 p.mNahuman: 4:40 D.m.

Ang mga kasagaran nga insektos nga moatake sa saging mao ang mgamosunoo:

1. Thrips

Anq thrips moatake sulod sa puso nga wala pa mobukhad. Mao ni anghinungdan sa sakit nga brown scab. Ang thrips magtago sa puso. Ang pag atakesa thrips masumpo pinaagi sa pag injection u9 Desis ug uban pang mgainsecticide ngadto sa puso nga may gitas-on nga 8 ngadto sa 12 ka purgaoa sawala pa kini kabukhad. Ang pag injection sa puso kinahanglan nga 45 degreesang plastada sa pagtupok sa dagum nga 5 pulgada ang gitas-on aron maangayang pagtagus sa medisina.

2ft.

t3

Fif

I

fsIrI

t l

.1" -

2. Corm Weevil

Ang Corm Weevil kasagaran moatake sa mga karaan na nga kasagingan. AngCorm Weevil adto mopuyo sa punoan sa saging. Kini moatake sa ampungolngadto sa ubod. Ang saging nga giatake sa Corm Weevil mag yellow ang dahonug dili na mobunga tunogd kay ang tubig ug nutrients nga gisuyop sa gamut dilina makaabot ngadto sa dahon kay nalata na ang ubod. Ang Corm Weevil maoyhinugdan sa sakit nga Corm Rot.

Ang Corm Weevil masumpo pinaagi sa paglukat sa ampungol ug sapsapanpalibot aron makuha ang balay ug mga itlog sa maong dangan/insektos"

: r1 -

.l--.*- - :--:Z+_ \ - - - J

Ang parti sa puso nga pagaatakihon sa dangan ngathrips.

Sapsapan ang ampungol sasaginq aron makuha angmga itlog ug balay sa cormweevil nga dangan

3. Mealy Bug

l 4

AlS nEaly bug putj ang iyanq color:=p :-!ri tn ;;# i;ffi,ii#.1'',:fi??'[ T"f ::j' ;ilT i"' ;:#H :lffiil1:'

sa sipi sa bunga sa sasins. Kini usahay ang ;;;;;;;i;#; - ",rm

ArE Mga Sakit sa Saging

Hay 3 ka mga hinungdan sa sakit sa sagtng nga mao ang mga mosunoo:1. Fungus2. Virus3. Bacteria


1. yellow Sigatoka

ffi?":ii?:?"",l:y"'ff.'",illiillj :*p'9 " ns us nsa kuns moata ki sa sasins

bulig ug sa oa*in ru rugffi.-'"'- ia oahon nga maoy hinungdan sa qagmay nga

Ang timailhan sa maong sakit ma(f :lT_'::t,',rk;"4;;ffi +11&'",l#i:ji:"1'lx',?Tg?H:.fff lff[:"3i:Jl'fl11ff3#5jL"J::.?"fl: l': sipavonqan,g lu]ull A;s' is" ouoriipaska raya,. 0"r.,"" i."i",'iii #i:J;;i. T,:j1.,;rr13iHl.d,,r" r;rg|,*r..*

l:g,l:9*T?" r maong sakit mahrmo pinaagi sa pagtanum sa saqino saInsaktong distansya aron ang dahon oi magsipaw'ujan;kai;;H"*moragbas ngadto sa puno_an. puflon ang dahon nga naaplktohan sa saklt aronllj]::y:r ans,paspas nsa paekatap niini. prtr",.i,s p"ii r" j.hJi il|aptKtado sa sakit, kung S0o/o Da niini

:jil,Ttxf tin";1i#1,ii'#i:r,iiliffi :;,11nil,"l3i*,i"J:t,umog maoy pinuy-anan sa kaoaw.

a tubig ang kasagingan Ang miga lugar nga

IIIIIII

t )

IIIII

2, Black Sigatoka

Ang itom nga sigatoka mas dalinq rKi;"s",:.kit-l;;i;;';;#;;;1",T.:';:3ff ,iJ"Tft.iX.l9"i?:fj,",,iilpagkatanum ug umogon ang kondisyon sa yuta.

Ang saklt moataki sa ika 3 uo ika 4. nga dahon. Mailhan ang maong saktt sa?:d]1s

nnu mantsa nga parihJ sa oalag sigatoka. Ang patak nga manrsa ngaputahon mahimong kape o itom nga muoy- irinunqoi; !u Ourini"pugiuruvu ,u

f9^r^S9^"9 * raging sa insaktong sukod, ug ang makanunayon nga pag teafprunlng sa mga apjktado nga mga

mao ans pamaasi nsu ,nukuru,npo r5il:?#:ro,1tr#,il'nar us limpvo sa canal

Ang dagway sa dahon nga naigo sa yellow Sigatoka


t6

3. Banana Freckle ffalumtum sa Sagingl

AE hinungdan sa talumtum sa saging mao ang fungus o agup-op nga gitawagu9 Phyllostictina Musarum lcooke] peter. Kasagaran kini makita sa mga gulangnga dahon nga puntik-puntik nga itom lblack spot].

Ang fungus nga sakit moataki sa taas nga bahin sa dahon. Ang grabe nga pagabki maka apiktar sa bunga ug dahon sa mga saha. Kini nga sakit madala sahangin u9 sa tubig.

Ang dahon nga gi-ataki sa sakit nga tumtum haiton ug itomon ang puntik. Angmga puntik mahimong dakung itom-itom sa ibabaw nga bahin sa dahon ugmoresulta sa grabe nga pagpangatagak sa dahon ug mapuno sa mantsa ngaitom-itom ang bunga.

Ang bunga sa saging nga gi-atake sa freckle makaon ug walay epikto sa unodniini. Pero kung ibaligya na kini dili na kini mahalin ngadto sa malls ug labaw nanga dili mahalin ngadto sa Japan kay dili mangaon ang mga japon niini. Sa localnga merkado mahalin ang tumtumon nga saging, pero kung mataparan kini ugsaging nga hapsay ug hamis ug kutis dili na kini mabaligya o dugay mahalin.

Ang pagsumpo sa sakit pariha sa pamaagi sa pagsumpo sa yellow ug blacksiqatoka.

,d-t"'mMmMDahon sa saging grabe nga naapiktuhsn sa tumtum.

1',7

4. Fusarjum Wilt lpanama Disease]

:#"t5.lHil. ll! Hi,:H:l':,ff "-ll'919.,gavo tav 1o66ki man kini sa asFr- I ri:T sa-vuta"nea ;""ililit::.'#iltffir'ff i::t"';"",1ffi:.ili*Ji:ffi ;'"f x""'""i33d3,'#i:ff n ;"" j.j:lJs"ffi{*H':fn:lJii, .0',,Ang unang timailhan mao ano Dac

rirfl:*fr 'fffl

.l'rff :;"1{f}i1i:#H{lii1"!13,'i,T"ff&'H;nt8ffi llv;m"xd*tf;i:ljt#'#J",""T#1',fl ff i:"f ::igliiljo'?il:.'jT,f #'il.[tfl#it#i9 ans pasrukat sa punoan ue sa saha sa

ff six*:1,ff ii'*ff djfl fr .'r,.*r!,{'r{ifi iji'1iTikltfl :t;r',*.,*;;;il:J,]il'U'il,ll""Hltl3.l[i"'.fr:.,*X"i?;?:f .f ,.ff ?.TB

IItIIt

fl:,.ffflY,L:" sasins nsa siataki us

18

Vlrus nga sakit [Virus Diseases]


ilfl il#"fll,,::":H t:3u||i

#"r"119-Takuvaw nsa sakit nsa motakbov safu,**ru;mr:,tffj;tds jli,1ffi i,l,iT:x?"#",.Ti1,f lrosas nsa nas punsppons * r*#l|o?j|isod

sa hitsura nsa dari buiak nsa

i,::'9ru.firi?:ffi i"..'JaixT;ii:?#j,3;J.il.fi -i**?::iff :ii"frii5Jru.;1fl'tr;'i,r,i1,;i*ltFtn";:l;.,i*,rul"::kasagaran nga dahon. nno mda

111o1_o_ahion kaayo ug daling matugtr kungl:1fl#ln"#il::T;,T:,g:T3:[il ;it":'"si"s-k!iuei#'l;il ;;;""s.,e

ff l. iffJfl iffi t'*:ilfJil:,1T ! T-'lryv:, "sa nsa wa lav inspeksvon sametros.sprayr,ai.,il;;;,#'","'l,H_!!'?8,"fl :,,T:Tf :::TiT::f, j'fi j;[T:.,:'1i",.'fi "#"iil:',ltxiili,i;lji.';:i,.*it;,:]i}jruq,;mokatap ang sakit ngadto si r

B:flJ":6,*'"il;'#;,l,il" ji',. jlliil-"1i3'llili,*n,ffino,'gu"?:

2.

tIIIIItIt

Ang dagway sa punoan sa saging nga naigo sa bunchy topnqa sakit.tsanana Mosaic

19

Ang sakit nga banana mosaic dinala . sa -cucumber mosajc virus nga gidala saaphids. Ans sakit nsa sikan,u.u.T?,j. !ypg,pipi"o, r,qri,

"rori""ri, *.,0*.imotakboy ngadto sa saging nga data sa upr.,los o bug6r_judr. --*,"

Tq lT::ils1gls sasins gitakbuyan na sa. sakir nga banana mosaic may puti_

?::,[EL',?J"lT,'Xl:.[lg: :xT'ff 1 Til,:.'ii;:,r,:"Ti.ixxx'"*#1:g: lllnd.rt l.r9 porma u9 iedyo nastukot ans oapttn tJngoj si Liri ansaynga pagtubo sa dahon. usahay maayo ang dahon ,s" ;"gr;iiip# ru nguo,ongadto malawos ug malata.

Ang pagsumpo sa maong sakit mixa-, na v n ga ii m;il# ". fi ; #:? ??& i*'X.i"':.[XT if ;.Ti.l'# gapnrds panahon sa pagtubo sa saging. Gikjnahanglan a-ng ,uianr-nayon ngapagsusi sa kasagingan.

tlj t

Il r

\il .I

Ang normal nga pormaoanon sa sagjnq.

Ang porma sa dahon ngaapiktado sa banana mosaic"

3" Banana Bract Mosaic

Ang mosaic sa pal-ak sa bani sa saging usa lamang sa laing klase sa mosatc sasaging o infectious chlorosis_ Ano hinsi oir" ,u

"ohiJ..

- 'r'nungdan sa mosaic sa saging mao ang virus

t20

ArE. saging nga gitakboyan na sag;.1_o1tosar.pi,6."s.-i1E!:-1,1Xtil,'rHXA'i:l,,IS5if ft 3rd,!{t#''i,i:ifi !rH;n:i}!,ry;1fi',"f#*;:*z::;:',r;,:;ffi [ fr".' :: J:: #'.'."il3 :i-:JJ::"'i'ft e il ;;;;'J pu]i""niuv ouo r,,

ilXil.x"ffilt#ff'fit1,T ff3lyt sa apiktado nsa dahon. Lokaton ane

r_i*tlf *:ft ills*:tfl #ryiTfi if.,.,1ilJ:,.il:'."; jH:T jtstanunay rmiyurran

";| i"l'i"i1j i|iJ:T }i.fl: ffi nn" w;bv sakit. sa

l l

t:L

Ang pal-ak sa puso nga maybadlis badlis sa ilawom ngamura u9 gikawras sa iring.

Ang ilawom sa dahon sa saoinomay badlis badlis sama ,a Jgt iaKawras sa iring

\lj'i

Bacteria Dlseases

1. Sakit nga Bugtok sa Saoinof-n^bi_S!d y.. ka sakit n-ga-dala sa buyog ug ligwan nga misuyop sa buwak sapuso sa saging. Ang masakiton noiiqnin risninl;';noj",."ffi;#;Hhiil:i,:flH:"Tii r-rs hinos na ue may

Kasagaran kini nga motakboy.. Ti_duu9,.o sab-a ug usahay sa tundan. Angffi fiii3.T,n:,?1fr ffi: ::ll_?"xx',ffi,3,H[1i#:hi"ffil,* i]iimln

2I

rupanguha sa mga laya nga dahon u9 sa pagputos sa puso sa lignin pa kini or€la pay sipi nga mogawas.

Gkinahanglan ang pag gamit ug plastic bag o sako sa pagputos sa puso ngaauihan ang lubot niini. Ang buyog ug ligwan kung mabangga sa putos dili namangita ug agi-anan aron moataki pa sa puso. Paglabay sa 15 ka adlaw o 2 kaseman tangtangon ang putos ug kuhaan sa puso ang bunga.

2. Sakit nga Moko sa saging lBacterial Wilt]Ang sakit nga moko usa ka mananakod nga sakit nga makamatay sanaapiktuhan nga saging sulod lang sa pipila ka semana. Kini gumikan sa kagawnga Pseudomonas Solanacearum nga anaa sa yuta ug moataki sa saging.

Ang sagjng nga gi-ataki sa Moko daling mailhan pinaagi sa pagkalawos sa dahongikan sa ika duha ngadto sa ika upat nga pinaka bag-ong dahon ug mabali sapunoan sa pal-ak nga gitaptan sa dahon" Adunay makita nga abuhon ngadto sakapihon nga agos sa bakterya diha sa pinutlan sa puno-an ug ang pagpangitumsa unod sa bunga sa saging. Modalag ang kolor sa dawin sa saging bisan dili panrnog.

Kini nga sakit sa saging masumpo pinaagi sa paglukat sa puno-an ug sa mgasaha sulod sa 5 ka metros ang gilapdon palibot sa iuna nga gi-ataki sa Moko.Bumbahan ang luna nga gilukatan sa mga punoan ug mga saha sa formalinearon mamatay ang bakterya. Ang mga linukat nga saging putol-putolon ibulad saadlaw ug dauban. Ang mga kahimanan nga gigamit sa paglukat ug pagputolputol sa saging butangan ug disinfectant aron ang sakit dili motakboy sa laingsaging kung kini nga mga kahimanan pagagamiton. Likayan ang subra ngapagtanum sa luna kay ang tumang kalandong maoy hinungdan sa pagdaghan sasakit.

Ang dagway sa punoan sa dahon sasaging nga gi-ataki sa sakit nga Moko.Mangabali ang palwa sa dahon niini.

!I1-

22

IIIII

#rl?3l-3,.:'rt1Ti.T.;il:t"" and maintenance, pest and disease controlOpen Forum:

gfliffi#ffHriffl tnn tnt komentaryo sikan sa msa partisipante us anq1. Ang mga participante nag anam_anam ug kagamay.

f i.1il#'f,"i,ifl1Tfl ,fl L'oa,ansay oft ciais J;#."ru#b',iliTfifr jtriili,l'ir-fli"tr"ff :li::"'d:

l+ru"nru*#,srg;fpilgffi,g;*$*,.ryfli?.ffii,Tjffff*s;:jmsr'"-**if+t*:***.l,trut***,,,**-ffi

lm[t.},+'l*nlu.*+-,mrt#n,**ffirur'$,r;l;*tA+lUt*iarnqnifr *lt+jffin',t*:g:$::'*:,*;rrn l.j. ifuiifi,Iffi ;ry.* rui:'

ff;r:mffifl[,ffHffi',15Jl,:"1#;: mopadayon,u uu,n,nn *u,

23

Matud ni Pesyong ang reject sa mga saging dili malikayan hangtud dilimapalambo ang kahibawo sa mga mag-uuma sa insaktong pamaagi sa pag_atiman sa saging. Kining training gibuhat nga season long aron matudlo-an angmga mag-uuma sa insaKo nga pamaagi sa produksyon sa saging aron malikayanang reject.

4. Knap sack sprayer gikinanglan sa mga partisipante.Si Pesyong mipasabot nga wala na maapil sa budget ang sprayer. Dugangpagpasabot ni Pisyong nga ang center motabang ug hlmo ug resolusyon ngaipaagi sa barangay council sa pagpangayo ug tabang ngadto sa mayor salungsod ug sa provincial board member nga maoy committee sa agriculture parasa pagpangayo ug taDang sa sprayer nga gikinahanglan.

Contest.

Gipahibawo ni Pesyong ngadto sa mga nanambong nga ang kada usa mo-fill-upug farm record sa harvest ug income sa saging gikan sa Enero 2007 - Decembre2007. Ang mosalmot sa contest kinahanglan nga ipa recommend sa clusterleader- ug i-submit ngadto sa opisina. Ang makadaug adunay premyo nga p3?000.00"

24

IIIIIII


Ang mga partisipante gipaduol sa manjla paper nga gipapilit sa blackboard aronsa pag drawing sa ilang ikasulti sa seminar.

Unod [contents] Pag-apillparticipationl

Paagi IMethods]

f =+ l t = \ f = -1\:/\9 \r'A

,/,-\ ,,--\

\7 \J/ (r-l (=_=)

\JmADALnne I

(,/1-\\-'----l

f) z-r\c/(t

GC\T:.-*-z rJ/\{_/ oe6

People's Fsir Trade Assislsnce flctrter, I|rc.227-l CPG Uast Avenue, Bool Di!,trict. l'agbiiamn City

ATTENDANCE S}'Etr'I'

: tn.dYlN! f]A!J'{cAl +Srt

NAMES SIGNATURES

l .

2.

3 .

4 .

5 .

6.

7.

l ) ' t t 1

J\onrcrlrsl /\,JrtJ0o di)a.-!je|1.-- ft c"/-L-

r., ::. " /:1, l.r,-

l'..t., ..,. ., .:,. l.;..,-,!,,-'i,l ,: '.llt,-,lt'lll,nrrl s (a,{ar,^r-

lrr*tt*;.,;s,

r. fiu1^s\f,i" $m's__

"N*oq O&'e<+.\r 1.,,,',/1,/i'10^ ll'y, lt

lqt,1 y _i44,,t ,:_

|!t7ln,!tN _4?_q-L4al A I - a . ,l44rLf<L--_\t-{art

4 : i r ,i - ^ 1 r ) . j r i r t , , t I I j i t / :

1&*

I 'eoph's l ' r ir ' l ' rade A$$istsncc C'cntcr, l l r4,ll7- l (lP(i ljast Avenue, Booi IJisldcl.

'fagbiluan City

ATTTNDANCIi SfiIlTIT

b!.1\ c--alaF ' ,!iil !\1î,o9l \.1/.1vl1FFi{,cE

i).A.1Il : . ih t r r r * r l ) 40rd/ ' - -----

NAMUS SIGNA'I'UR!]S

alr,/,r\ lYu _._-

//fin,.)

L-Nli g^[uLlnrt-il"1';)F";-

.l-l!r!!11t..'::!\)r,x<qry

I

III


MODULE 3


Barangay Banwalog

il'r.

February 13, 2008

SEASON-LONG TRAINING ON BANANA PRODUCTIONv€nue: Banwalog, Duero, BoholDate: February 13, 200gDay 8

f'lodule 3

5chedule:

8:00 - 9:00 a.m.9:00 - 12i00

12:00 - 1:00 p.m.

1:00 - 5:00

- Arrival and Registratjon of participants- upening prayer- Recap- Sanitation and lvlaintenance- Pests, Diseases and Control

- Lunch Break

- Continualion ol pesls, Diseases and Control- Lontest- Open Forum- Planning for the next activity

- End of Day B5:00

Rfmd nga gisugdan ang seminqs' pas-ampo nsa sidumara ", lilri:j fl31r3;* sa buntas sa usa ka pansariva

Sanglit baq-o manko nakita sa (-;;;i " ;;#;'$'i#0.'1H",:n:il1i,j'?il:ff;:T';Jj,,i,li"l" *il3

Recap

5i Necitas Taculad ang mihatagbeum nsa nastuki ue i.gi,,,s"i;iJh",;LT"ngi?J:i"!.r;"g,:tan sa miasrns

Ang NFS mao ang pag gamit sa indigenous organic fetilizer. Ang organtc ngapagpanguma nagsugod sa Korea ni piof. uun i- -r.'rr. nni Nis"nJg gurit r.19.9j" :" fertitizer. Ang NFS may,economic urp"a _ ,iuvo unS presyo samerKado/ may social aspect _ dilang pagdumala ,u yutu pugputur;Jakadaut

sa lawas' may techniial aspect -

I?.fl9.9"T1t sa NFS diti makadau^t sa palibot sama sa sojt degradaron ug ditimaka patay sa mga useful orqanisms.

M"tud pa ni.pisyong ang NFs wara maapir sa trainrng modure, pero gihimo kini sa;ill1fil"ii!: il::#i::1li:l"an nsa mahatas 'u ru'"'J.-i iu'i.et,uus ,uGikinahanglan jud nato ang abuno, kay kung dili kita mogamit ug abuno walafl:?r:Hlfffllj fl:p€ssamjt

'a com'e'-.Lr ngu idnl;;;g;uffi ung 'nqu

l]l.,.gi rg Nfs,..ang organic nga lbûng makapauti sa katambok sa yuta. Wtayover dose ug djti makapatay ru ,y9:!u orgjnic nga ;b;";;;;;;

"ng g,

:lii:ffl,, jll;flJil,, sa commerciar nsu a-b,no, .ns iinl; uns si-Ang Season-Long Training gihimo aron ang mga mag_uuma matuoroan ugsaktong pamaagi sa pas atiman sa-^fforlq nia ffik.v.",',l"s

";;i.ie;ect nsabunga. Mao kini ang tubag sa punay reklamo nga stikto anf! e.fnc tay Otfimopafit.ug dabong ug subra kaguwang. pr_ ngu g,h""gyo ung"rqjiog ,rru;il::t:Jr1T:i:'

seminar aron matudroan '.i.ttong;,u'iu-si .u" 'urt-q p.s

I

II Topiko: Sanitation and Maintenance

ftas nagsugod: 10:30 a.m.Xaaruman: 2:30 p.m.

Parnaagl: Lecture

l4ateryales: Blackboard, chalk,Manjla paper, pentel pens

Introduksyon

Ang- pagtanum ug saging gjkjnahanglan ang insaktung::1.-e":1Tl_"?i adunay maayone produksyon ,f kariouo nq;brKrnanamgtan ang makanunayon nga pagbisita iron ,usur-in n l ,

ll9_jnataq ^lalum adunay gikinahangtan. nga culturat management. Ang 50:3i1T;: ;:?#gH;;:"d3ifi: i3.['iff*[x'J;if fJ*li r'u' nsu pue

Sanitafl on and I\4aintenance

An^g^mga mosunod mao ang pamaagi sa insaktong pag maintain sa tanum ngasagrng:

1. Leaf Pruning or Deleafing lpagputol sa dahon]

f:q.Tg liit]T nga sagjng gikinahangtan nga susihon kada semana. Ang dahonKanunay pagasusihon. Ang dahon sa tanum mao ang kosina ,i iunrr. rungapiktado kini sa sakit, diti na kini makahatag ,S ,iti;"g p.S;# ngaOto salawas sa tanum ug mahimono hinungdan * aii ,r"."v""g prJJ,ld""o mahmonqhinungdan sa paqkamatav niini.

Ang dahon nga may puntik puntik nga brown ug. nagsugod na sa pagka laya::sfl!

n"-kini nga apiktado sa inpeisyon. citinirran-glan" ang pugi;hi ,u p.n,sa oahon nga naapiktuhan sa inrmakapanakod pa ang sakit ngadto ,l",fl""t o3l"*.

t"likavan nga modaghan o

1i9 d9,hgn nga 7^5Vo na ang apiktado sa. inpeksyon .kinahangtan nga puflon kayang nabttin nga 250lo niini dili na makahatag ug pagkaon ng;dto ru-iu;ru.. rrng507o pa sa dahon ang apiktado sa inpetrvoi, prilon'ing piiti-r" j.ni" "g"

."vInpeksvon.

maintenanceprodukto nlinj.

ang kahimtang

|'

ItIITTtt

Ang. pagputol sa mga dahon nga nagsugod na sa pagkalaya makataoang sasagkonserbar sa tubig sa punoan sa sagjng ldbi na sa panahon sa ting_jnit.1n9cagputol sa mga dahon nga masakiton o laya na makaya sa paghim-o sa mgacata kay gaan raman kinj nga trabaho. Ang mga bata tagaan ug iniintibo sa mgaginikanan aron madasig sa pagtabang sa mga

- boluhaton sa

u ma.

' 6"---'-';if,ii'r-

Putlon ang parti sa dahon sa saging, kung50olo niini ang apiktado sa sakit

Putlon ang tibook dahon, kung 75% naniini ang apiktado sa sakit. poukon artgpagputol sa dahon aron ang pinutlan dilipuy-an ug mga dautang nga kagaw.


Gikinahanglan ang paghakbas sa palibot sa punoan sa saging kada buwan ngamay 1 ka metros ang gilapdon niini, Ang makanunayon nga paglimpyo sa pajibotsa punoan sa saging jmportante kaayo aron malikayan ang mga dautang kagawo sakit sa palibot. Ang mga kagaw ug piste magpuyo sa sagbuton ug kanunaynga nag umog nga mga lugar.

IItIII

IIIIII

l lS_ !!lS. nga. tudling sa saging tamnan ug lain tanum aron maminusan angruna nga okupahon sa mga sagbot ug aron u;b matairatag uj ouja;i lita.

1 kr metros palibot angpaglimpyo sa punoan sasagin9.

Sagingan nga gitamnan ang tunga sa tudling/tabla ug luy-a.


Ang desuckering mao ang pinaka dilikado nga trabahoon sa kasaginagan tungodkay mao kini ang mohatag ug control sa populasyon nga dili mosubra ug dilimoKUrang,

Ang pagkuha sa mga saha sa saging himoon sa panahon nga abot na sa tuhodang gitas-on sa mga saha. Kada duha [2] ka bulan o 60 ka adlaw manguha ugsaha nga wala na kinahanglana. Sa kanunay ipabilin nga ma-maintain angmother, daughter ug grand daughter nga succession format sa pagpadagan sasana.


a. Direksvon

Ibilin ang saha nga natunong sa direksyon nga maoy padulngan produksyon sasaging. Kung mahitabo nga ibilin ang mga saha nga wala mabutang sa direksyonnga maoy angay padulngan sa produksyon sa saging, maguba ang direksyon salinya ug magpunay nalang ug tanum sa bakanting linya ang tag-iya sa uma.

Niinl nga hulagway makita nga ang direksyon sa saha padung sa north nga bahin

;?:,ff : ;d:iiiilT,l;,#ffi'l;*lff ,:* X'uo "ns msa saha nsa

b. Production

l1s^.lyii,ri nsa may 6 kabook saha, kinahanstan nsamaoy tukaton para sa simllya. Ano,f-lls_ g.sr'," ;;r- ;.; #; #:#t'd'fllil'f H:tkalidad sa bunga niini.

patyon ang 3 ug ang 2sa nanay nga punoan.

puno-an ug minus ang

Niini nga hulagway Makita nga ang saha nga ru, y'rnuo ang mga saha nganaoutang sa insaktong direkyon. Ang mga saha nga may X mao ang mga sananga nga patyon o lokaton kay wala-sa insaktong direksyon. Samlaig sa taingDanrn, ang mga saha nga may --__i nga ttrranan riao anl,mgu ilnulrqru *uru ru[TJ,fJrt",iEI':?k T:"##:L P"!li

n tu nsod'u p'60, ii#' i""' L'u n g. n guhumln kini,.t" pJ,,"q. ;#ffi ;:e,['j:"tfii.flldi,[[rffi Tji*:. ;,

k. Spacing

llji:il?y i-maintain ang mother, daughrer ug grand daughter nga successionrormat aron sa kanunay himsoq ang tubo sa salirig ,q ,uirnulyo"ng.kuriouo ,ubunga. samlang sa laing bahin, ang.pag _contr;l _ .n.-i,g""ip;i|"irr' ,uo ung

tXl[fl:fJ: sa kanunay sa sidashanon sa puno_an oait sa-itanoaro nsa

Ang 1 ka hektarya tamnan lamano ug 1,000 ka puno_an. Gikan sa pagsugod sapagtanum u9 saging hangtud sa 6ita ka mga.katuigan ung prn;#ngu rug,ngsa I ka hektarya magpablin nga t,O0O. Ang ratio sa -puno

a; lg ,u ,.hj ,,, Lon"rs Io onel. Ang usa ka punoan nmaepabirin u"siukto"s-ru6"'. ;,s di:lJ:',J'#::t jfl jiiX.?r. ipabiirin para

ttItII

II

Mao ni ang hulagway sa mother, daughter, grand daughter succession format:

lTi:Sî:,y-:..-":r19" formatmagpabitin an9 kahamugaway sa tuna ug ang maayonga produlcyon si .saging_. Sa higayon nga ma-harvest na ang inahin/mother,

daku na ang anak/dauqhter nga saha nga mosunod sa pag-bungi-i punanonnga ma-harvest na ang bunga sa anak/mothe{ Oatu nap-uJ aig ;oloranAdauohter nga mosunod sa pagpabunga nga nagdala napua u9 sahi-

d. Distance

Ang sakto nga distansya sa pagtanum sa sagrng mao ang 3 ka metros sa kadapuno-an ug 3 ka metros ang gitay_on ngadto;a lainq tudtiig. eng pi;igoasot sapuno-an sa mga saging moresulta sa niwang sa punoan ug minul ang kalidad sabunga tungod kay ang kainit sa adlaw dili na maangay paltagbas ngulio,u ,gudahon niini.

Ang panagdasok sa puno-an, sa laingbahin, maoy usa sa hinungdan ngamasakit ang saging kay ang kainjt sa adtaw dili na ,utut"gb", nluJi;ru puno_an ug magpabitin kini nga umog nga maoy puy_an sa kagali ug mia insettos_

Grand Daughter

IIII

Patyon angPagdasok sa

punoan ngapunoan uq

wala na makamamintinar anq

abot sa 3 m. aronKanlmsug sa tubo sa

malikayan angKaca punoan.

t

1t

l*:?il'i"=**TgeffflM

ffi tr, q#t "l3; fir#*:t+'*{ft 3','iilv';r:n r3uJ ;, *,,'trll.;*'":"#;.;i{4+*ri"j*i***9,ff*:$.ip",,#;,;i-,,"d6 ; ## ;_,',i,iill;lifljl?"Hli**U:: *:trf:;ftfllf

:.2:20 breakl:50 p.m. balik sa panaghisgot

)uckers pruning Control

; i? ;i jT#li"'*#i"i,i: ::,;,"",:i;#ildl".{"?,", jlr+fl;qf,;,id#,ft b*ift IEI+"ft ff.,,, s risa a ne h itsu ra nsa t" ; ;rum1, i'#il:# T ::ii"T ;Ut"";*; lij

II

ff "til,:1ff ft i.;:li:Jff ,n. ;iJ;5:Tiil"1.,;'J?..,:3i"0i",

t2

IEilage Canal

I mg'-lugar nga patag ug dari mapunduhan ug tubig gikinahangran nga adunaya|al. Kinahanglan nga llmpyo kanunay.ang canal aron sa panahon sa ting ulantr rpFq up agas sa tubig. Kung.mabanawan ang punoan ,u ,.ging ,. tubigkj.P^fy*lf ang.dahon u9 matata ang puno_an.75olo sa punoin sa sagrngruDrg, pero kung manubra ang tubig sa punoan niini mamatay.

f9 S-j-,r"I sukod nga 2 ft. [2 ka. tiit] ans -quka.sa ibabaw us 1 ft. [i ka tiit]sa ubos..Slanting ang pag kubkob niini iron-diti dali mataii uj'rutJrnun "ng?iil_g!i_1. :-" panahon sa tinguwan. Ans silawmon * pus k;oi ;i"nur rnusoepende sa sitwasyon sa luna_

2ft ,

Topiko: Insect pests and DiseasesOras sa pagsugod: 2:25 p.mNahuman: 4:40 p.m.

Ang mga kasagaran nga insektos nga moatake sa saging mao ang mgamosunod:

l . I n f lDs

Ang thrips moatake sulod sa unang paFak sa puso nga wala pa mobukhad. Maoni ang hinungdan sa sakit nga bro-wn scab. Ang thrips magtago sa unang paFakl1^1y1":^Tg !"9 atake sa thrips masumpo ptnaagi sa pag-in;eition ug oesislggoto.sq puso nga may gitas-on pa nga I ngadto sa rz ka-putiaOa ia wan pakini . kabukhad. Ang pag injection sa prro iinatranttan ng!;i;"gr.., ungllTfg.l .l pgglypk sa dasum nga s putsada ans sitas_on aron ,ainsuy anspagtagus sa medisina.

FFIItrIIIIrIIT

2. Corm Weevil

Ang Corm Weevil kasagaran moatake sa mga karaan na nga kasagingan. AngCorm Weevil adto mopuyo sa punoan sa saging. Kini mo;take si ampungolngadto sa ubod. Ang saging nga giatake sa Corm Weevil mag yellow ang oanonug dili.na.mobunga tunogd kay ang tubig ug nutrients nga gisuyop sa gamut dilina makaabot ngadto sa dahon kay nalata na ang ubod. Ang Corm Weevil maoyhinugdan sa sakit nga Corm Rot.

Ang Corm Weevil masumpo pinaagi sa paglukat sa ampungol ug sapsapanpalibot aron makuha ang balay ug mga iflog sa maong dangan/insektos.

Ang parti sa puso nga pagaatakihon sd dangan ngathrips.


t4

---------

3 . I,lealy Buq

tuE rneafy bug puti ang iyang color nga mopilit sa lawas, dahon ug sa bunga sasjrE. Kini nga mealy bug Makita sa ilawom sa bani, sa ilawom sa" danon ug sagngi€ingi sa sipi sa bunga sa saging. Kini usahay ang mahimong tigdala sa vrrusnqa saKrt.

Ang lvlga Sakit sa Saging

lvlay 3 ka mga hinungdan sa sakit sa saging nga mao ang mga mosunod:

1. Fungus2. Virus3. Bacteria


1. Yellow Sigatoka

Ang dalag/yellow sigatoka usa ka matang sa fungus nga kung moataki sa sagingI:,,5:19_r1

ruyo nga pagkataya sa dahon nga maoy hinung-dan sa gagmay nqaDuIg ug sa dawrn sa saging.

Ang timailhan sa maong sakit mao ang pagtunga sa dalag berde nga pataK saP:1T^r:-lll ug ika 4 nga ninakabJg-6 nq3lanon. nng patuk;oras_as u9mooaKo ngadto s kapjhong badlis nga gipayongan ug dalag. Ang mga badlis ng-puntik.mahimong daku nga kapihon nga layJ nga

-datro,i. nn6 pi'qti unar sapagka laya sa dahon maka ahat sa pagki gutinq u9 pagtahinug sa iJjins.

Ang.pagsumpo sa maong sakit mahimo pinaagi sa pagtanum sa saqinq sainsaktong distansya aron ang dahon dili magsipaw ug ang kainit sa"ajlawmolagbas ngadto sa puno-an, puflon ang dahon nga naapiktohan sa sakit aronl9Jll3lll u"S q.:pas nga-pagkatap niini. eutton a-ng pa,ti sa Oairon ngaaprKraoo sa sakit/ kung 50% pa niini ang naaplktohan. puflon ang tibook oanonniini kung 750lo na ang apiktado sa sakit. Miniinahon ,u tununuy-nju firpyo ungcanal aron malikayan nga sanapan sa tubig ang kasagingan, ani ,-9 iugur- nguumog maoy pinuy-anan sa kagaw. I

ITIIIIIItII

II

2. Black Sigatoka

Ang itom nga sigatoka mas dalino mokatap og mas piligro sa dalag nga slgatoka.Il.l?i Tkl! dattns mokatap- nsadto sa saging kuns dug_ot kaayo anspagkatanum u9 umogon ang kondisyon sa yuta.

Ang- sakit moataki sa 'ka 3 ug ika.4 nga dahon. Mailhan ang maong sakit sa?:fli: rn, matsa nsa pariha-sa daras-iisafor., n"s iltJk'is"

"rin,ru nn.pulahon mahimong kape o itom nga maoy hinungdln sa dali"ng pagt<aya saoanon..

Ang pagtanum sa saging sa insaktong sukod, ug ang makanunayon nga pag leaff::il-g-r9

mga apiktado nga mga dahon ug pag mintinar ug limpyo nga canalmao ang pamaagi nga makasumpo sa pagkatap si sakit.

Ang dagway sa dahon nga naigo sa yeljow Siqatoka

Dahon sa saging nga gi-ataki sa black siqatoka

l 6

FIIIIIIII!II

3. Banana preckle lTalumtum sa Saging]

Ang hinungdan sa talumtum sa s6:9-plri!:ti,.l1.- Mi;;l#-"i.'4i:i??,t1iliH ",1?H :? L?';,,,:i;nga dahon nga puntik-puntik nga itom lblack sp;t].

Ang fungus nga sakit moataki sa taas nga bahin sa dahon. Ang grabe nga paglll I."!" .piftgr sa bunga ug dahon sa mga saha. Kini ngu.r.'t i-ruou,. ,unangin ug sa tubig.

Ang dahon nga gi-ataki sa sakit nga tumtum haiton ug itomon ang puntik. Ang:93^tTti! mahimons dakuns itom_itom ru iouL"*""si i;iriil'lu'ounon rs,ffi:iiff jfrtJ,:,i;nsa paspansatasak sa dahon us 'uprno ," inuntru ngi

AI]q b:unga sa saging nga gi-atake sa preckle makaon ug walay epikto sa unooniini.,Pero kung ibatigya na kini diti na kini mahatin ngadt6 sa niaf-f i rg faOa* nanga diti mahalin ngadto sa Japan kay dili ,ung.on u;g ;gulupJn"rji"ni. su ro.urnga merkado mahalin ang tumtumon.nga ,gg,ng, g"ro t,ing ;.iupar;n kini ugsagins nga hapsay us hamis ug kuris diti-nu ti"i iuO.iigy;irSiil#.ri".

l!:,ff.:t"p" sa sakit pariha sa pamaagi sa pagsumpo sa verrow ug brack


)7

I

It-It-tTIIIt

{. Fusarium Wilt lpanama Disease]

lp_ l]:ilT wilt usa ka sakit nga piligro kaayo kay moataki man kini grKan sa, ieq p rvrv Roolv No/ | | rudt . tKr r ldn Ktnt g lartgrngol ngadto na sa ubod sa saging. nng hinungdan niini nga saiiii mrao ang!1-.,re,:i1ln-l a.l!u Tgluyo sa itawom ia yuia nsa inuov rn.ru"Ouru ,. tr-O-,g"uiffF.:".::^lTyTt loresyrlq kini sa pae datas us paskalawos sa danoi uiTl"t-.. trlg9q kay ane tubis ue paskion nsu n.'rryop ,u i;ili;jii ;;

Ang pinutlan nga punoan makitaang puntik puntik nga kapi ngabaho uo lata.

Ang dagway sa sagjng nga gjataki ugru5anum wtt.

makaabot ngadto sa dahon.

119 ,,i::9 tilalthll m?o ans pagdatas, pagkatawos us pagkatarag sa surang

19_1^.9ûnpl^ 19 T9. bag-ong. dahon magsunod sunod ug paglia ,uras ugmaraya. Ang puno-an usahay molikt ug magpabilin nga magbarug iutoO sa iipitiKa semana hangtud na kini malata. Ang punoan ug ang pi-nutlan sa sanamagpakita ug kapihon ngadto pulahon nga bulok sa tibo;k p;noan.

Ang pagsumpo niini nga sakit mao ang paglukat sa punoan u9 sa sana sanaapiktahan ug sa wala maapiktahi sulod sa ika metros ang gita;;on. nng runa:g:^r]l:t!::i Tsa punoan pnga sprayhan us formatin o ,-r,i.r. r-Ourunt" unsI1,: ::l:.::,] i:llis aron,matikayan ans paskatap sa maons sakit. Kuraton an!runa aron watay makasutod sa luna nga possible nga maoy taptan sa pagkataisa sakit.

ffi)j

,Mr

l 8

II

virus nga sakit lvirus Diseases]

1. Sakit nga Bunchy ToP

Ang sakit nga bunchy top usa sa labing makuyaw nga sakit ngd virus ngamotakboy sa pamilyang Musa, diin naapil ang saging? abaca, gabi-gabi ug camia.Ang hinungdan sa maong sakit mao ang virus nga gidala sa mananap nga aphidso dugos-dugos. Gitawag kini ug bunchy top tungod sa hitsura nga daw bulak ngarosas nga nag pungppong sa mugbo nga dahon.

Ang sakit motakboy sa saging human ang aphids nga nakakaon ug dahon salaing tanum nga kontaminado sa virus motugpa sa saging ug mokaon sa dahonniini. Ang timailhan sa saging nga giataki sa bunchy top mao ang nagpongpongnga dahon nga nag yellow nga pormang rosas ug mubo ang udlot kay sak-sagaran nga dahon. Ang mga dahon gahion kaayo ug daiing malugti kungbawgon ug komoton. Ang gitakbuyan nga saging kasagaran dili mamunga ugkon mamunga man gagmay ang dawin niini.

Aron masumpo ang maong sakit, gamit sa similya nga nga walay inspeksyon sasakit. Lukaton ang masakiton nga tanum ug ang dili masakiton sulod sa 5 lima kametros. Sparayhan ang palibot sa luna ug formalin, pwede pud sunrox anggamiton, sa dili pa lokaton ang mga punoan nga saging sulod sa gilapdon nga 5ia metros. Koralon ang luna ug butangan ug footbath ang agi-anan aron dilimokatap ang sakit ngadto sa ubang tanum. Maghimo ug regular ngapagpanglimpyo sa mga sagbot ug sa aphids, Ibakante ang luna sulod sa 3 kabulan.

IIIIIt

Ang dagway sa punoan sa saging nga naigo sa bunchy topnoa sakit.

19

2. Banana Mosaic

ArE sakit nga banana mosaic dinala sa cucumber mosaic virus nga gidala saehrds. Ang sakit ngd gikan sd cucurbita lupo, pipino, siqua, ampaia]ra, tatOasalrDobkboy ngadto sa saging nga dala sa aphids o dugos_duqos.

Ang ilhanan nga ang saging gitakbuyan na sa sakit nga banana mosajc may putr_on ug dalagon nga puntik nga kasagaran makita sa usa ka bahin sa dahon, Angpuntik matipon ug maporma nga badlis diha sa dahon. Ang bag_ong mosiOol ngadahon dautan ug porma ug medyo naglukot ang daplin tuigod'sa jili u,,guy ngupagtubo sa dahon. Usahay maayo ang dahon nga mogairas apan sa ngadtongadto malawos ug malata.

Ang pagsumpo sa maong sakit mao dng paglokat sa masakiton nqa Enum.Kanunay nga limpyuhan ang punoan gikan s; mga sagbot ug paf, pu.uy saaphids panahon sa pagtubo sa saging. Gikinahanglan jng .uianr"nayon ngapagsusi sa sagingan.

{nAng porma sa dahon ngaapiktado sa banana mosaic.

lamang sa laing klase sa mosaic sasa mosaic sa saging mao ang virus

lilI t

\rr .LT

Ang normal nga porma sadahon sa saging


Ang mosaic sa pal-ak sa bani sa sagjng usasaging o infectious chlorosis. Ang hinungdannga dala sa aphids.

20

liIII

m"*ilt #i.t |]f,,iJ,l""H :,9'b.:":i'-?.".l mosaic nsa sakit mopakita us

""n',**i * o"i.dil;;J:i; #ilf:i:#,#:i.?J:: ffi:ilir:X.[:,,:fl:ffi *:TiffH#$:ffi

'ti-:f*ii j'"1ij;13:ll"l"*:,;:*kll,,;n;i

ffTj:rl{ifi 'T"iilTrfiff i#%Ei:f ,iff Jffi jttst;,,li:l?iit3gXtr'fl# lt,

'Jffii'?i["'T: ?j9'oa/.kamatis' t"r""g -'s

'i'; p.''nla oatngkanunay rjmpyuhan ans paribofsa d:,,j:T il?"lg lluJlll.

nnu warav iakit. s5

IIII

Ang pal-ak sa puso nga maybadlis badlis sa ilawom nqamura ug gikawras sa iring.

Ang ilawom sa dahon sa saqinomay badljs badlis sama sa a-qi iakawras sa jring.

II!III

Bacteria Diseases

1. Sakjt nga Bugtok sa SagingAng bugtok usa ka sakit nga dala sa buyog ug ligwan nga misuyop sa buwak sapuso sa sagjng. Ang masakiton norisnin risnin sa unos ia bunsa nsa ;:riill1-t;3f:#T;"1:

n'non na ue mav

Kasagaran kini nga motakboy ,u :?Iguu9,.o sab_a ug l'sahay sa tundan. Angpagsulod sa bacteria nga dala sa bu,nsadto sa uoo+ rini E;;;i;,i'iil'i3"'3 i!}nii#38:-.|nfffl lj'o:ffijii!

21

II

Hffi:i$j,.t mga lava nsa dahon ug sa pagputos sa puso sa risnrn pa kini o

lTffriti1HJ."ffi iruLX'd'fi T,nXiff i",'j,ff :sjtossapusonear#'ffi .:aff H ';t,rTffl f;igit'#l#i'tr tr i.',:ff i I i:id^::ili"#:'",TJas,ne tBacteriar wirtr

u: ''i:ll*i,* ;*,,i:$:*ru:*st,ru;::1;;',4#*F ?t Ji,,Hj::'":i":ift ffi::i",y?i: j;ii1^#:{lij!:ie;,ff 5:n"f 1T ;:ff i::i:ffi :: :'4ff1 #i#13['j H:, i":':I no, *v N"i,t"'Xgii.i,]i,il nn"o,o,;i"il*do,is.i"i;s'sliailSJiilT53.'3.%'#f iJffi i.'r';,',ff X?[i,$:1"1"'i:5 ;'-:'fl:?,JTl;ff '?'i::si :9 pasrukat sa puno-an ui*T:ffi *t#"#;1ix,.,iTix,:*ni:irlij"il?.#f kt"f?;1:i.:".i1t4:;;;:jlmili[,!i;,'8"fi fl 'H?J3lf-I'i'ff ,o,no'.;::[*:::rir.#:bilifu ft i#"x,,,,,rf **il:,;ti.,!:,l|fi.lfi

l^y^:ieloy. sa punoan sa dahon sa;:e:xvJ,yd Cr-araki sa sakit nga Moko.r'rdrgaoatr ang palwa sa dahotniini.

22

bfiko kabahin sa sanitation andman atas 3;30 sa hapon.

maintenance and pests and diseases

Qen Forum:

#'iffi#::H:i#!f unn 'n' komentaryo sikan sa msa partisipante us ans

1. Ang mga participants nag anam-anam ug kagamay.Matud ni pesyong dasigon anog:"ru1*i.:!, :;;l ;:tffi rtTJT,e'.l HJ;i':'i,.?5#1"[i:T:3"ff:ffi'fY'*iiff TJi tid"l,ti':-":,': msa partisipante dakuns karisdanan saparr sipanre uo,nav -ouog;'

+i.r"; 9,;i liiil"n;. ^lln,|lji.

? j:liiiffi:i'"i.:'l.iil'i:'|J*5 ili 11;1^'.-.oloiof i"e-",Jliil"p.no,pun,u ngui::,". ""e o,o's"t p" ;",","[il,"l ifg,]ii!E: lffi;il.i'""i! #X*i;;:sr,*;lf 5idir,,-'#:d#a;Tti"T;,n"",-r:::ru:.t:lg.,'.,'l*if ffi H;'I",,ffi 'Hli:; j[: iffi ,'"?T,'5;[,:J3; #:*:f:Sa laing bahin, gi_awhag ni pesvo

;:l;'*.nnil"::#ffi j{:is*"':r#!:-#"-",' j:tt"ilitTfl ;9lt:3f ,1,,i,s. ;;;.;,;. ili" gff""j:r!i:, gtHil.,Tl' #.,[X?jl#:]Ji:.Til.i:-iJ;A?[#x1i?ff ,:9,.ffi TH:{ffi onusmea

".,'"; H #ti"iri3n",,:i35'lXs.11i Tassaris sa produksvon sa sae,ne.rmiiu:jlii:#j,'.,,tr#[:$n,:,. ::";3t.i:Tr. r:;,-;:,:,":;X?Hn"r'"ii""'#b'*:"'m j'*:l*::iid'i"'Tj;'*:'.;'1i;: jmas-uuma *ata tang ;;ak;;;L;"119- T91 bavranan sa skwelahan. Ans kada

;1ilT#:',fr':"#dffi ;"*.:;J:l',3"il:',:il:#,:*:,,J;:,T.'i:i;i3. Ang uban nga mga partisipasnte dili ganahan mopadayon sa training Kay

23

=-l

HEiill'Jfl.:r".1T.ili"lH:f PFrAc Matud ni pesvons ane reject sasa in,a rto n s p;,1.s, ;' il;. illffiffl:i,,nT.r,:.9:i,t:'a msa mas-,, mu

. l-.9T :-q:n sprayer gikinangtdn sa mga partisipante.;:,::'[:trJffi'#o.'Jgi'. -3j'r:: Tuupir'u u,beui-une sprayer. si Hernes:13-91:*,"e;.d;;d;::"il.lff ff 1J;:.i'f,:""[fl ii"'ff ISH:Inga rsumjter ngadto kang Gov. Aumentad6, vi.u co" ri"rr"i.

'rial'nn. ,u,. ,upagpangayo ug knap sack sprayer.

Contest.

Gipahibawo nt pesyong ngadto sa r:S^1Trl9mbo.irS nga ang kada usa mo_fi _upy3^rjrij:."j9 =iarvest ue income sa sasine sikin iu en&o)iii.jo.."roruzvvl, Ang mosalmot sa contest k

i"oldfi ,n" ffi ;i";;J,"H.li:'H:X',ff ':iJno:,'f ."ff ::l[:Jff "dyT::

I!IIIIIItI

24

sa seminar:

##,f;Tj["d'fl::lfll :: g""{lira]Daper nsa sipapirit sa brackboard aron

Unod [contents] Pag-apillparticipation]

Paagj [Methodt

A r-r\r'u u\Y/

A\ z--\:/ \:r/MAAYO

6\F-\---t..,__r\JfJ

@sloeo

\ .---. / a,-l\\-3,/

KULANG PA

A /.\\7 L'

/ , , \ / - \( . - r l l ' ' I\J \a-l

.". l::Il"l ts"i Tridr .{.ssirloooe Cetrtcr,Inc.t t t-t \ (r i I .ast Avcnfie. Bool Disrr icl. Ttgbilaran Cit,! .

AlTEN!)ANCI SHI'ET

AC- l lV l I Y i

DAl]J

vcnuc : -?$!Aur G,,rz,ke94U -gAlr,NAMES

6.

7.

9.

SIGNATUI{BS

%ratkk./'

-t@!6---

t4 .

t5 .

: Ei1? 1, . qalx

r',!-9-!.11.4 -s-_a_,-., rg1, L-4p*

2, tD"D Fl( io . .1 i t -^ f r \ t

: .

+ $ottc.- -lJ., LLg-lmuthg. *- -7- o64)1a

L

s [f rvf !4 b,4t m_ - - .. L__ _

'ra) rX' 17-*-----

/eu:-.:

/ / / , - - / ) ,2tf+:: :!**4!.*-___

l,'rl;/t (-/"12t:t_V- t,, t t '*,

/., . l)or4 -, ,._ : . - _ , . - . -

-5ar rr-stru, . , .!!d& sy_ _to. L"/t>iu :dkL-!e_n.

l? .

13.

DOCUMENTATIONONMODULE+

FRUIT CARE &MANAGEMENT

II!IIIIIII

$rR


MODULE 4: FRUITCAREAND MANAGEMENTBarangay Abachanan, sierra euibn"r, fii",June 4, 2008

uY 11

HODULE 4

A.M

8;00 - 9:00

9:00 - 12:00

12:00 - 1:00

P.M

1:00 - 5:00

5:00

- Arrival of participants

- _Opening prayer

- Recap of Day 10- Fruit Care and Management- rnrcgration of Livestock and poultry- Lunch Break

IIIII

- Continuation of Frrrif f.,- r^^,-- Farm visif of fr,-^;;: :::- Y:actuar ;;;;.;;;^5

stuoent rarm ror- aack to i"-"-;,-i;l:lJ'-l: Yte- oPen rorut'

- 'Iuru sLr r('t,l slre- Planning for the next activity- End of the day 11 session

i:'ililrii;"?if,X".:,i1fl .',"j',il;l^r.".:re-4saaras10;00,.',n,.n=_-3,1-o^;,g11-,"t9"1 iJo.'ei'iLi.i,i'*".J5]: l. Gi-awhas ni pi'vong uio''"o'u"

usa ka recap"'po,,,yu,,r ,ans sa sibwas ", ooro# ll1 ."^'s.: p".tiii;;;L""iir'flirljit'i13".S.i1

,e drg rang mga ngalan sa paghimo rg recap.

*;um*ffi,g*ffifim'+,'f:fffirJdrs:Tfl d jf, #?,f:::; Itrfi nml,rrfitx.H#*11;:, jf #

Hl"1^TJL*f,i;lf ll,?*""" *'f ::ifu HiF"*i,:?;tr?,??,H:* i5";gX,ffiT*'fiT 5ilT:[$;;f*:*'ru;T:rT.; #13,l.j#]"ff1,r.:r;,a :x;r:1?i.!:Jr,ffH?ffi;:: #;T"Hl'J:,i.':,y:v^:: :s:-area: us basi sa iyane;:i'3#,'J:'1'fi Tt[?:i{:,T1#:'j:,^+"!:6[;-.il?"J:fi ,i,il'ff 'fi.'f :Bil:"ii';:,i,:iifl "*'"^'*:.ii*::q*"fi l-il:ff ;,4:;,X:::anana walay prooteri. A;;;r#;:.,:lo^:nor _sa maong proyekto. Ang mart et iJqLota. " : ' P'vuuLLrurr r. ing sa mga mag-uuma ang ditt maka krrh, q,quota. maka kuha sa

ffi?ff:"tJ[il]#IJU:?ilTTJi Ts;npartisipante nsa ans demo rarm sa

II!III

I

-T-: Fruit Care

!.-g sagjng mobunga 7 ngadto sa 9 ka buwan sukad pagtanum. Anq sanitation and-:::ienance u9 ang pest and disease, control nga gigamitia pat_atim-an sa saging sa--izs nga panahon aron maayo ang tubo niini, mahirnong sayang"lang kung dili na kini-zamumahan sa hingpit sa pagbunga.

:.9 mga mosunod mao ang mga pamaagi sa pag atiman sa bunga sa sagrng:

1. Propping

' tpi,i::,4

I,,.?1

' l r i

II

{?

JfuRAng propping o pagtuko sa bunga <a saging, himoon kini panahon nga magbrtay na angpuso. Proteksyon kini aron dili mallfa anS punuan kung dunay

-kusog nga uran ug

lllgl-tl9,a.flt* usab kini sa puno-an nga diti mabali tu-ngoO sa katug_at sa Oungapanahon nga kinj modagko na. Himoon kini kada semana.

Anq kawayan o kahoy ang gamiton sa pagtuko sa saging. Mogamit ug nagoan aronmaurung ang paghigot sa tuko noa makapugong sa puno_an. lng higot sa proppingibakus sa 4 ka patwa sa dahon aron oiri t*l oiii ,i,uarigiu;s: ;0 ;;s;;", ans angre sallko sik?:' sa puno-an sa saging aron aduna kinj igong

-pweisa ,uffilrgong ,u puno_an nga dili matumba.

Z :r: ::=cle Removal

!*

i ' . _: :

*

flil' .iul

.i'ixl\\ { !i 'r,\

gfTli"q,:" "ln paskuha sa .,:rlrr,U,1-,U,,n#:kdor sa bunsa samtans kjniilffi :i?ffi

"H'"Tlxi#:11;1il:*n:"1;l"i*m*i*1",rHt:;S*ili;il: ff i"* #"t ;::"'fix i5"il'": g:: ::g*las, o ma kata kdor sa bu nsa. sa h rsavon;ru;1,:h"el*:x's;,J"#i.x"H':ii1+?"iilT#iff ifl:fjrru:*;;]:rnnl jln*l,i*."-iji, J'# i?,1? iJ;:i i";j: ;ii5;";iJ,,ilf i8:T: i:,x ji:i

3. Deflowering andFinger Trimming

Ang dagway sa bulignga gikuhaan ugDUWak ang mgaoawn.

JMR

,?iliiiiiiilff flffi1,fr:i?:,-T"'::.9: !-'lir sa sasins us paskuha usab sa msaa n s m sa- dawi n ;d ; il il; ;;i' ilff 3}:"Hili;: :l"i,i$xr""r:? r*a us ha psSyAng dawin nga 3 ra ang iskina niin.

mi g,gmuitfdil, "#t?:,nfiil::';""ffi jT?y??.T,fl [,J ;jJlfi,5i,"ij

+l

+

tIItI

I

4, Debudding

IFruit guard

JMR

:::.1 '.r:n^f^T:l"]

:: p_T:t !9 pasmaynus sa sipi nsa tbilin us pasDutans us rruitlflll^lit"^q_r^1yj: T gt?qu:?ne iipi o rast rars" nana muolnf;il;;;".ffi;;;fg"nll-:1.o,"flT:'_" y.? ?-.g1tli rs fruit,suard 'u rutuprrins;ipi [ril;]il;;;li,T:3:rl.:r^1lA!,:'_f_T?gn''*o, blnti us 1 ka dawin ," r,itiprr."siipi rir;i::y:"?,",,rj:_:gyd^^.i s"-b_rgg ka,manshimuso 6inri us z t. oi_i" ,!-r.tri,rJ.rs'riplnga fruit guard mao ni ang jka duhang passing.

:l:1': fjrjJ::11.p:gi'-L!t" ka,massusod us maynus us 2 ka sipi aron dasku us

:T-i.^::l T:: "9:,1n _us,aron marrkayan 1ns ie;ect. p*eae suo il; ;;; ffi;;;:9l*93i:l^.-q:]qi ibasi sa nahibitin nsa msa maayons dahon sa saltng. Himoon kinikaduha kada semana.

+.

5, Tagging

b*

t ','

Colored ribbon

*,t

#i,'i , f I

, lilt,$q1

r il '.1I \ \ '

-/MR

:"*:,*:H,";t:i!?::,:uffft:iq',"::::"i;::r "J,"1ji:?:i:",iH;u',:t,li::;:,'i$^:1;;li!:=8,1i,.,"t{1il,,"Hfr .1i:inr"{;dTj#i:1il1#;i',,""T "?:"3,',T;ili",'iJii.:ji%,liH**F;;

; ;H#" sa sasins sa

;:.:??l"T#i"lil,gfi 3ilil;i:Trr nsa wara davon mahimuso i us rayo na ans::;f: iijj ;:1,:rjlr,,hJ;ffi H;"!::'.:i,1ff .,,,,,"?i: ;::ru1"* !H:l:*'#ffi ,.lf :l[?k,'*i'l',"J -: i" ff Ui:'" Hl?. Hr", ;,

* pas sa m it sa production

II

6, Bagging

Mao .ni ang pag putos sa bunga human

::::*:t"j,-liii batok sa sa metpeste usm-aoy gamiton pagputos sa bunga. pre.cut

JMR

sa paghimuso ug pagbutang ug ribbon.rp? ,J::kg nns poryirhyrene pristrc oas,;1.,o-] r m. ans.gilas:on "d;-;;;sr;kilid sa putos cefiophane d; Aiil;:

II

1"^"_y:1 ""S. gamiton. E,hatf tie" ang prras

mapukas sa hangin.

E-record kung pila ang jmonq n

lpqi!#tff *1,.",r,*d*fi di-{3,:",.:1"iffi ti j#;l:",n,.,"i,i;::,n:'":i':. A;,1: ffi ;,liyJ"iif" :,*X ;,frX1,,*',.:ikilXilJJ;:l"ffiiil-,Mga Pahibawo...

1. Banana Growers, Assembly.

Gipahibawo ni pisyong ngadto sakaronsrurytz;)i:i;eliiiiin'."j,#flX,iH#T:ilXi""i:';[f '."^[ffi j.,f"T"?

ffi.#:;:1?ii: ffi:i:::x iffi::,ff ?.,,& ff:,::ff?I;.banana srowers Ans2. Integration of Livestock and poultrv.

fiff n#l-?,:i"rns nsa tineu,ff :,#;ilffi #",.?"';t;X'J;,"X,f*ffXffi ;."fliff ffi T#*il::ll;:

*:Trffi f l*i*n,lrr;q***Srm*f ,e*iiil-;fif;f{mfr{:s1r#l{i"ru;;--##t"{ffi :,t.T:,"ri.il:12:00 - 1:40 nagbreak para sa paniudto.t

I,

i;%,i;ii,;*'!tl,ff ffi .J.f ff ;1,:Hf;;Tt??*?lgrjsrn-.nuni.,uanito9a,aoHuman;;;;;^,liJi,Ti"iil;lr:H,f;;Tt??*?JljfJff

ffi ifil:1,:;gforum.

Open Forum

Unsa ang inyong komentaryo sa a*|,rfl?:,"s:J;i* * ffi ffi# T ;T::T;,,",.",.i;i#iJflifff fr'#.U'trsilfl ,U"'"einsnsasi-ampineannindotuskaricadsa,"##x"iJ!H,,'d"3#,T;ff :,LxT:#3,#ru,ffi ,,i.*E:ffi ".ff fl ,JIl:Ang kada mad ,,,.*_

;Xg y;:::':ru;' :"1T",..'.J%#Hnil ;',;:.f,"j,",im e,""_;l;g

hfitr8

G12-08

6-19-08

6-26-08

7-02-08

kriu br the next Activitv

4;05 p.m end of session"

Materials NeededCleaning of deGo

Wqedinq/slashi

farm, deleafing,sucker control, round

Slashing botqdeleafing knife,pruning bolo.

Capakuhan demo farm &Lanrambong demo farm_

All membeEG

Cleaning of demd

Ugeding/slash


Slashing bottdeleafing knife,pruning bolo.

All members oiCapakuhan demo farm &Lantambong demo farm.

sucker control, roundweedinq/slashino

Cleaning of demo-farm, deleafing, deleafing knife,

pruning bolo.

Slashing bolo, All members ofCapakuhan demo farm &Lantambong demo farm.

Cleaning of defio-farm, deleafing,sucker control, round

Slashing bolo;deleafing knife,pruning bolo,

Capakuhan demo farm &Lantambong demo farm.

All members of

Field appticaUoniitraining learning andInspection of demofarm and Individualfarms.

Deleafing knife,pruntng bolo, ladder"

All farmers, studEnt

I )e , rp le .s l - r r r f r , rde _ ,,,.,,,,. i,^,,_i*", ii)il1#:i*|^;i1i;.1r,j,,.,477LtN r )A N('t ,\ t tti|1.

i|l\. i) t'Jlt\, tl2AtNl t.' (,t.1 t'tNuh ['pt)hu e,.tt_ ft!.,rxt6. 4 _pa4l 6,pr:\t1t, , i , l4o (

/: l *; ?/. ./ !/ t 'r lr lt,,t ' , ,tt,,' l f ia( -

(::/v,ll:;Nt7uRt,:

,h tL tunot r

:-:-.--=:-

--:-1------

I Nwt';6 'ttt'r-

Bi,,-' ,.(-

i l '0 n. / r ,

\' l):,,n,,, r\.,

" . . ,?d(: . "l r i l t , i , t

. .4\tt t , ,h t' r , , 'D'1!, '

i

tLl!tk-,

I

/ 2

t i

t,-

J 6

IIII'

t*

SEASON-LONG TMINING ON BANANAPRODUCT]ON

MODULE 4: FRUIT CARE AND MANAGEMENTBarangay Magsaysay, Sierra Bullones, Bohol

June 5, 2008

mY11

toDULE 4

A-H

8:00 - 9:00

9:00 - 12:00

12:00 - 1:00

P. t'l

1;00 - 5:00

5:00


- Opening prayer- Recap of Day 10- Fruit Care and Management- rnregration of Livestock and poultry

- Lunch Break

- _Continuation of Fruit Care toDic- iarm.visit of farmer,s studeni farm foracuat demonstration of fruit care

_ ffff tir"-*t' neld schoot site

- Planning for the next activity- End of the day 11 session

3#;:il[::{i#x,ffi :?ji,+"fi!{rii t,,ili: :xf.iliT,,txJT3ilir#f;;"ffi Ti:''"3Hif 3f; i:T"';TTdl,.:l#.*jT::?f,N1a'pasmntinarsa

ffj s,ffi ['iji#fi H ffi d#3 8rt'il#ffi,ff ,ilil,# rfljffi :n ;:

-3prc: Fruit Gre

ii,'g saging mobunga 7 ngadto sa.9_ka buw?n sukad pagtanum. Ang sanjtation and::i:"ffi:""i^ff :1if ii*;l*:':::s"tlor"g";is";ii"'l'iJn--;;;"sasasinssa,"uurrrunun ,u nil#,'ffi###""

niini' mahimong savang lang kung dili na-kini

il: fl ffii:"}:Hfl:i ifl #xH;fl;fiff ff ilj"#if #:fr tlxj;n *.,,,,,un.nAng mga mosunod mao ang mga pamaagt sa pag atiman sa bunga sa saging:1. Propping

TT!IIIIt

JfuR

itfi l;rfj#,F"e,,f,?ii?iil';.',!i..,i!1iftXli1JtrX1il?1s3,ill:,,H,T;i:Hfr "T:"[',IT,[1i?-5 H:"'iffi;mC,g[m*;iu'nJ#'"'l lliun-u,,u o,nnuAng kawayan o kahoy ang qamiton sa pagtuko sa saglng. Mogamit ug hagdan aronilffi'Jii f ?: 3:fff :i ;:,*n #".;"mrunx* fu :l; _ a*:*:

"#u

I

:-.: gtkan sa puno-an sa.- - aa diti matumba.

- :.uil Obstacle Removal

sagrng aron aduna kini jgong pwersa sa pagpugong sa puno_

gf::.llnqlan.ap paskuha sa n,** rn ,r'J]ndor sa bunsa sambns kiniffi :"1 l1i3:*il?x,?il:: ;:iJ;:il, J;J1?;:1,'''#;r*s*!ili:,::*,# i,il:ffi"*#i;::j"ilX l!"ilHlllrgbabas o makatakdorsa bunsa. sa hisayong; il,irr# :*$,'#.1**i:iil+?.i:! T#i, #in*t"l 6,,s . pi ;,;,'l;:;lffjl*,i:,,aska usab sa .: :: 1,1:ll;l: #jlfmUil*ru ffijd

3. Deflowering and Finger Trimming

Ang dagway sa bulionga gikuhaan uobuwak ang mgidawin.

fi-iHii'Ti,lf.1i.,'i:li'.,r"?#i,THi#:::,1s jsruqrn"usabsamsal*_*gm*U*t*didm*#f'#s*iii!1,!L?_t:sjtXil,,,i;,i#s;ansmsadawinusunsrei-r'id'i'.Lffi ;.tlilflj::r, jf.r,lxTr:l

fl li,l:5ilii:.',,ft il.1i'S',ill[fl xlli',#..sîgqgl'neikansasip,kaydirif :;ffg[fi ,'f J.fi ;l;;;fi 'liil: i:'f i:fi .'ffi .Tx3:?T,Slff ,nifj,*":l

4. Debudding

TIIFFIITIITItIIIIIII

Fruit guard

JMRfiao ni ang pagputol sa puso, ug lsuard. sa passawas ,u nu*o,rinlunol,ul[Tffi: ,ij;r'*T"i1X?:,#g-H HIp::1hf :? pashimuso us pasbitin-ue fruit q*rJ ,u rit"p;runs'sipi Kuns aoraw,ns

fiirLn",::"iff '!y::[:.T?.'fiXX%fl lt'ffi :i't*J i:*:i;m.**i:*nga frult guard mao ni ang ika duhang passing.

Gikan sa fruit guard patas ud,o nu ,T_:9:IS9O ug layn_us ug 2 ka sipi aron dagku ug

:T:i:^.:s-T93 qg)1in us aron rultfn ans ielect. pwed-e sab nsa ans ioirin nsagroagnanon nga sipi ibasi sa nahibilikaduha kada semana.

n nga mga maayong dahon sa saging. Himoon kini

5. Tagging

Colored ribbon

+JMR

Mao ni ang pagbutang ug corored ribbon nga maoy mahimong timaan o basihanankanus-a kini pwede ma-harvest. Ang colored ribbon nga gigamit;a taggrng mao nr angmodetermine kung pila na ka semana ang bulig gikan ia paghimulo. Ang taggin!ribbon ibitay sa fruit guard human ug himuso. pero tungod kay 5ng ribbon masaffrlaisa bag sa bulig mas maayo nga adto ihigot ang ribbon sa prio_un sa saging sagihabugon nga dili maabot sa bata aron dilj mahilabtan.

Sa higayon nga may mga bulig sa saging nga wala dayon mahimuso-i ug layo na angpuso.gikan sa katapusang sipi lfalse hand], ang color sa tagging nga gamiton diti ibasisa color niana nga semana kun dili adto ibjsi sa color sa riOOon si miaging 2 ka semanaaron matakdo kini sa kaguwangon sa pagharvest.

Niining higayuna, gipasabot ni pisyong kung unsaon sa pag gamit sa productionmonitoring calendar kay may kalambigitan kini sa tagging.

6. Bagging

JMRf'iao .ni ang pag putos sa bunga numan sa paghjmuso ug pagbutang ug ribbon.il:iio::T*:'l'31':f :::r:"-t"'*:io,io9","i9rl1i,.-nd'ffi ,fi l#;,:'#?";ff.%:'*j":j:flllt": :i,"biy.t-1,-"_-Slt t.l :" r.i'. J"'s-;ii.;; ili"ilff ;1",""yir"""*_9:::,"n. E-harf tie ans pir", urij-rr'p"i"r'.'j",0',i#'J"?l lilr,lllflmapukas sa hangin.

!IIII

5^:":r.o f!19 pita ang imong naragrngan nga butig adto sa tagging/bagging andnarvest monitoring report o taooing

-bagging cale-ndar. nnS iu-iang bunga ngagibagging o giputos e-report ngad-ti

;::;:'"'"x'L'""d,::t:;iitJ"ff [,:'AT,T,iX,":,ll'',,;ft ffi #fr .ffi :l'::f[4ga Pahibawo...

1. Banana Growers, Assembly.

Gjpahibawo ni pisyong ngadtokarong July 12, 2008. Kini nqaBohol. Ang asembliya maghatlg

sa _mga,

nanambong nga adunay Growers Assembly?::elb.]y.adto ipahigayon sa Brgy. Mayana, Jagna,ug award'ng sa mga deserving banana growers uq

IIIIIII

ihatag ngadto sa cluster ang ilang bahin gikan sa p.05 sa kada dawin nga napalit saopisina gikan nila. Ang mga growers sa Brgy. Magsaysay kuhaon ug track ug ihatud sapagpa-urr.

2. Integration of Livestock and Poultry.

Gipahibawo ni Mario nga tinguha sa opisina sa PFTAC nga modaku ang kinitaan sa mgamag-uuma. Usa sa pamaagi nga nakita sa opisina mao ang pag integrate sa livestockug poultry ngadto sa ilang panginabuhi-an.

Ang reject sa saging maoy himoon nga feeds sa hayop lbaboy ug manok]. Ang hugawsa baboy ug manok magamit nga abuno sa saging ug sa uban pang tanum sa mgamag-uuma. Niini nga pamaagi mokita ang mga mag-uuma gikan sa hayop ug molambopa ang produksyon sa saging ginamit ang hugaw sa hayop nga i-abuno ngadto satanum.

Ang gipili sa grupo mao ang pagpamuhi ug baboy. Matud ni lvlario nga ang opisina mo-imbitar sa Provincial Agriculture offlce [pAo] nga maoy motudlo sa mga mag-uumaunsaon sa pag process sa waste sa saging nga maoy himoon nga feeds. wala pay klaronga detalye niini sa scheme sa livestock. Kini pagahisgutan pa ug dugang sa opisina.

3. Gipahibawo ni Pisyong nga mobisita ang representative sa Alter Trade Corp. [ATC]karong Hunyo 9, 2008 sa Brgy. tvlagsaysay aron pagtan-aw sa banana productionpotentials sa Probinsya sa Bohol. Ang ATC mobisita sa demo farm ug sa mga individualfarms. Ang ATC mobisita sa mga areas sa Bohol tungod kay nag reduce ang productiongikan sa 550 boxes ngadto nalang sa 420 boxes.

Matud pa ni Pisyong nga siya mismo mihimo ug survey sa mga areas ug basi sa iyangnakita maglisud sa 500 boxes ang makuha. Usa sa katuyu-an sa pagbisita sa ATC maoang pagsuta kung interesado paba ang Bohol sa maong proyekto. Ang market sabanana walay problema. Ang production lang sa mga mag-uuma ang dili maka kuha saquota.

12:00 - 1:30 nagbreak para sa paniudto.

1:30 - 2:10 - Actual demonstration of Fruit Care sa saging nga gipanag-iya ni MelecioLadra. Human sa demonstration ang mga partisipante mibalik sa brgy hall para sa openforum.

Ooen Forum

Unsa ang inyong komentaryo sa actual demonstration sa fruit care and manaoement?

IIII

;ffi'::ffi.[?"1tj|l demonstration kav dali masabtan kuns unsaon pashimo sa

ffff|.i,1#::Tltni;:no pasakuhaan us 2 ka sipe sikan sa katapusans

##ff t#.l'ff[t #lx* ii:,:'*n-q's"--T-st"pusane sipi kav maovHl,fi"i&TrTl#i3fjlnr*,q:-:l*ll'riii'!:'i#,111fi Tf ;% jitfl #;tr'I;"ii';,S1il# ;:,il;;:';,**"rigi;:j n :-#' j'?: :il';#"[::J ru:lf ?ffff i""ff:ft3:v mirrimons ;inu;s# ;",1;hiHr',1ril;yjr3';r5,i',; H;

Aduna kitay gitawag nga IB_OB finqina uppry'a"n9-ia,i,ril;;;";:iqt"""d Banana from old Bananal buot pasabot nsaqogmav'ng orriq oiti

".iu"g prr;'l-l-iiii!"

og ang fruit care and management. Aign nr. Kay sayang ang kahago kay reJect man ang resulta

Dugang nga paambit ni pisyonq noio,is.i,s ruluil;;i;; #;'#?,r*?osasins nea si-ampinsan nindot us katidad sa

Gi-awhag ni pisyong ang mga nanam_bong nga.ang puno_an sa saging nga gagmay,ngiTE:

* saemav'ns bunsa pasa rorat6n -narani

;; il;;;";#"ne srmirya nsa

1T- kgg. .mag uuma mas maayo magtinerllagalnit/makuhaan ug saha para sa reptacementpara sa saha sa expanslon nga uma.

Planning for the next Activity

dili katubo sa insakto.

Date6-06-08

6-11-08

6- 18-08

u9 sucker farmsa mga masakiton

para adunaynga saging ug

weedinq/slashi


Cleaning of demo Slashing bolo,deleafing knife,pruning bolo.

All participants

Cleaning of dernofarm, deleanng,sucker control, roundweedinq/slash

Slashing bolo,deleanng knife,pruning bolo.

AII farmer students.

Cleaning of dernofarm, deleafing,sucker control, roundweeding/slashi

Slashing bolo,deleafing knife,pruning bolo.

All farmer studentr

All farmer studenti6-25-08

sucker control, roundfarm, deleafrng deleafing knife,

pruning bolo.

training learning andInspection of demofarm and individualfarms.

Field application ofpruning bolo, ladder.Deleafing knife, All farmer stud-nE

Assembly in Brgy.Mavana

Banana GrowersAll Farmer students.

Bylaws formulation of_._.- All farmer students.

3:40 p.m end of session.

7-72-08

7-23-08

I

oD. , . , ^1 . . . - t . - ,, .,;|,,,:..,:

l ,.r tradc /\s:rstJnfr r.entcr. ln,j- . , , , 1 r , : 1 4 . . - t u t , n - r t \ . , r , , t . t , . , ^ t t , r a n t h

Y' , ^ / , / : i \ /h , t . . l t t / ^ r t

' ul(..,1-;*^t*- !).,,t":,,

. : l

' |1 . ' f,,1'n-|q,t ' I 130 ln hr

{ f t i . | t . . t r td j 1 : , .1 . . t i , ;n1r i . I

,'R;NA7'TIIIDItnat.'at4*-,L.w

-: fAi,tt i,. t.j. iLa.\// k.

.- t/ )t.' k, / IDDl'

) I'tL N D,4 ty L,\: lr E EI.' tt t,|tJi/4 t\t./NlctLft . .\.trLt

t , a - " l ,' ' tu i ' / ( . ' / t t /1 r

!41-l!r1\1\'rv.

II

FITITIIItI

... i !.!r

+J['R


MODULE 4: FRUIT CARE AND MANAGEMENTBarangay Mayana lBatch 2], Jagna, Bohol

1.1f:;;..., ; ! i !

June 9, 2008

5:00

IIIII

DAY 11

MODULE 4

A.M

8:00 - 9 :00

9:00 - 12:00

12:00 - 1:00

P,M

1:00 - 5:00


- Opening Prayer- Recap of Day 10- Fruit Care and Management- Integration of Livestock and poultry

- Lunch Break

- Continuation of Fruit Care topic- Farm visit of farmer,s student farm foractual demonstration of fruit care

- Back to farmers' field school site- Open Forum- Planning for the next activity

- End of the day 11 session

Ang, venue.sa seminar gtbalhin gikan sa barang-y ha n$d6-i-Furoi-to center tayduol ra sa ilang demo farm kay ang grupo nanglimpyo pala demo farm.

8:00 - 10:30 a.m. cleaning sa demo farm.10:56 a.m. formal nagsugod ang lecture.

Pormal. nga gisugdan ang session pinaagj sa usa pangaliya nga pag_ampo ni Mrs.Remedios Bavlo.

Si Mr..Adhur Ayento ang mihimo ug recap sa miagi nga module. Matud niya ang grupo::-f.ii:^:.9"p.^11i9:l::-:i sasins sa.demo farm, plro wata rnara ipply.us sp-,.ay rivwaray sprayer. Ang resotution gikan sa barangay nga gisumiter ngadto sa grpangayu_an[donor] gipabalik kay walay presyo.

Matud pa ni Arthur, ang grupo gamay ra ug agi sa pagpanglimpyo sa demo farm kay 3l9y.I9rulS9 sa grupo sa skedyol sa pagpanghinto gikan sa butan sa Marso hangtud saAbrjl. Sa bulan sa Mayo wala nay mitunga sa pagpanglimpyo tungod sa oaghang piesta.

I

IIIIIITItIII

IIt-It-It-I

i

Gi-review ni Pisyong ang topic sa Module 3: Sanitation and Maintenance, Pests andDisease control. Iyang gibalik ang tanang lakang sa Sanitation and lvlaintenance ug angpag control sa mga peste.

Gibalitaan ni Pisyong ang grupo nga iyang gisuroy ang area ug iyang nakita ngadaghang saha ang ilang tanum nga bungan.6 ka saha kada puno-an' Walay rason ngadili maliatanum ug bungan kay nanubra ang mga saha. Giusab ug pagpahibawo niPisyong nga mahuman ang tuig 2008 ang center dili na mopalit ug cabindis nga saging'

Kitang mga Pinoy kusog maniguro ug dili motuman ug instruction. Ang tanang tanumutanon, lubi, kahoy, humay, mais ug saging ug uban pa adunay gilagda nga plantingdistance, pero tungod kay kita kusog maniguro nga daku ug kita mao nga wala nasunda ang saktong pamaagi sa pagtanum Ang resulta daghang reject sa bunga.

Kasagaran nga sakit sa saging dinhi sa Bohol mao ang Sigatuka og Freckles. Tungodkay organic ang gikampanya sa opisina, wala kitay spray chemical para sa saging'Mechanical deleafing ang girekomenda aron masumpo ang sakit.

Kitang mga Pinoy hilig ug standby ug pahulay. Ang saglng pasaqdahan lang Unya namaka huna huna ug pag atiman sa saging kung naapiktuhan na ang mga tanum sa mgasakit" Ulahi na ug dili na matabang ang damage.Gihisgutan usab ni Pisyong ang NFS ug ang mga gihimo nga IMO, OHN, FPJ, FFJ ugCaPO+ ug ang kagamitan niini Gihimo ang assessment sa Module 3 ug NFS niadtungbulan si Marso. Maayo ang mga tubag sa kada grupo, pero ang dakung kakulanganmao ang actual nga application ngadto sa iagsa-tagsa ka uma.

Gipahibawo ni Pisyong ngadto sa grupo nga karung July 12 adunay himoon ngaGiowers Assembly. Mao ni nga adlaw nga tagaan ug bahin ang mag-uuma nga nakapirma ug MOA. Atol sa asembliya i-release ang cluster fund. Kini nga cluster fundhlmoan ug palisiya aron dili maguba ang kapunongan/grupo. May contest sa pinaka sabunga sa bungan. Mag abot ang mga mag-uuma gikan sa Sierra Bullones, Jagna ugDuero. Ang tanang mosalmot sa assembly kuhaon ug ihatud sa sakyanan.

Dugang gipahibawo ni Mario, sa laing bahin, ang panglantaw sa center nga livestockintegration, diin ang reject sa saging iproseso nga mahimong feeds. Duble ang igo niinikay ang hayupan mohatag ug dugang kita sa mag-uuma ug ang nugaw sa nayopmahimong organic nga abuno ngadto sa saging aron molambo ang produksyon niini'

N4ayoriya sa nanambong mipabor sa pagbuhi ug large white nga baboy. Ang ubangpartisipante wala pa mihimo ug desisyon kay konsultahon pa ang ilang asawa/bana'biklaro ni Mario nga ang center wala pa makahimo ug klaro nga scheme niini ngaorovekto.

cipahibawo ni Pisyong nga mobisita ang representative sa Alter Trade Corp' [ATC]karong Hunyo 9, 2008 sa Brgy. Magsaysay, Abachanan sa Sierra Bullones ug dinhi sa

nrafana aron pagtan-aw sa banana production potentials sa Probinsya sa Bohol. AngATC mobisita sa demo farm ug sa mga individual farms. Ang ATC mobisita sa mga-eas sa Bohol tungod kay nag reduce ang production gikan sa 550 boxes ngadtonalang sa 420 boxes.

Matud pa ni Pisyong nga siya mismo mihimo ug survey sa mga areas ug basi sa iyangnakita maglisud sa 500 boxes ang makuha. Usa sa katuyu-an sa pagbisita sa ATC maoang pagsuta kung interesado paba ang Bohol sa maong proyekto. Ang market sabanana walay problema. Ang production lang sa mga mag-uuma ang dili maka kuha saquoEr,

12:20 lunch break1:30 p.m. - pormal nga pagsugod sa Module 4: Fruit Care & Management

ToDic: Fruit Care

Ang saging mobunga 7 ngadto sa 9 ka buwan sukad pagtanum. Ang sanitationmalntenance ug ang pest and diseases control nga gigamit sa pag-atiman sa saging salaas nga panahon aron maayo ang tubo niini, mahimong sayang lang kung dili na kinimaamumahan sa hingpit sa pabunga.

Ang merkado mangayo ug mayo nga kalidad sa produkto tungod sa pang kalibutanonnga kompetensyahanay. l.4ao gikinahanglan nga ampingan ang bunga,

Ang mga mosunod mao ang mga pamaagi sa pag atiman sa bunga sa saging:

1. Propping

JIVR

Ang propping o pagtuko sa bunga sa saging, himoon kini panahon nga magbitay na angpuso. Proteksyon kini aron dili matumba ang punuan kung dunay kusog nga ulan ughangin" Proteksyon usab kini sa puno-an nga dili mabali tungod sa kabug-at sa bungapanahon nga kini modagko na. Himoon kini kada semana.

Ang kawayan o kahoy ang gamiton sa pagtuko sa saging. Mogamit ug hagdan aronmatarung ang paghigot sa tuko nga makapugong sa puno-an. Ang higot sa proppingibakus sa 4 ka palwa sa dahon aron dili kini dali matangtang. 60 degrees ang angle satuko gikan sa puno-an sa saging aron aduna kini igong pwersa sa pagpugong sa puno-an nga dili matumba"

2. Fruit Obstacle Removal

tItttIttI

ITI|'

IItIII

+ JMR

Gikinahanglan ang pagkuha sa makababag ug makatakdol sa bunga samtang kinimagtubo. Magtubo ang bunga nga walay makababag ug makatakdol niini aron hamis,limpyo ug nindot ang porma sa iyang dawin u9 sipi. Himoon kini kaduha Kaoa semana.

Ang dahon ug ang saha ilikay nga dili makababag o makatakdol sa bunga. Sa higayonnga ang saha mosangko sa bunga kinahanglan nga iljkay kini. Mag paksi ug lapnis sabani sa puno-an sa saging nga maoy ihigot sa saha aron malikay kini sa bunga. Angpag dapat sa dahon ug saha ngadto sa bunga maka apikto sa panit sa oawrn nga maglap-ak nga itum ug pagka usab sa color sa panit nga maoy hinungdan nga ma reject sainternational market.

3. Deflowering and Finger Trimming

!*

Ang dagway sa bulignga gikuhaan ugDUWaK ang mgadawin.

Kffiffi)$,'

Pagkuha sa mga buwak tumoy sa sa mga dawin sa saging ug pagkuha usab sa mgalingkit nga dawin ltwin/triplet] aron maayo ug nindot ang pagtubo sa bunga ug hapsayang mga dawin ug ang mga sipi. Proteksyon usab kini sa rotten finger.

Ang dawin nga 3 ra ang iskina niini mas maayo nga tangtangon gikan sa sipi kay dilikini madawat sa international market. Ang dawin nga 3 ra ang iskina kasagaran ngamakita sa daDlin sa siDi.

+JMR

)

I!t!!I]

]

"jii!:l.l

fli' li{i:{iq\. \\i\\\

4. Debudding

tIIIII

FFFt

Fruit ouard

Jl',lR

Mao ni ang pagputol sa puso/ ug pagmaynus sa sipi nga ibilin ug pagbutang ug fruitguard" Sa paggawas sa katapusang sipi o last false hand mao kini ang ensakto ngapanahon sa paghimuso ug pagbilin ug fruit guard sa katapusang sipi. Kung adlaw'nglunes hangtud merkules ka maghimuso, binli ug 1 ka dawin sa katapusang sipi. KungHuwebes hangtud sa Sabado ka manghimusobinli ug 2 ka dawin sa katapusang sipi ngafruit guard mao ni ang ika duhang passing.

Gikan sa fruit guard patas adto ka magsugod ug maynus ug 2 ka sipi aron daqku ugtag-as ang mga dawin ug aron malikayan ang reject. Pwede sab nga ang ibilin ngagidaghanon nga sipi ibasi sa nahibilin nga mga maayong dahon sa saging. Himoon kinikaduha kada semana.

5, Tagging

I

iIIIIII

1:ir.,.ii

Colored ribbon

II

+' JA,|R

i lao ni ang pagbutang ug colored ribbon nga maoy mahimong timaan o basihanan(anus-a kini pwede ma-harvest. Ang colored ribbon nga gigamit sa tagging mao ni angmodetermine kung pila na ka semana ang bunga gikan sa paghimuso. Ang taggingribbon ibitay sa fruit guard human ug himuso. pero tungod kay ang ribbon masalipdansa bag sa bulig mas maayo nga adto ihigot ang ribbon sa puno-an sa saging sagihabugon nga dili maabot sa bata aron dili mahilabtan.

Sa higayon nga may mga bulig sa saging nga wala dayon mahimuso-i ug layo na angpuso gikan sa katapusang sipi lfalse hand], ang color sa tagging nga gamiton dili lbaaisa color niana nga semana kun dili adto ibasi sa color sa ribbon sa miaging 2 ka semanaaron matakdo kini sa kaguwangon sa pagharvest.

Niining higayuna, gipasabot ni pisyong kung unsaon sa pag gamit sa productionmonitoring calendar kay may kalambigitan kini sa tagging.

IIItII

$

6, Bagging

Materials NeededAll farmer studentsSlashing bolo,

deleafing knife,Demo Maintenance[visitors]

All farmer studentsDeleafing knife,ladder.

Field application oftraining learning onfruit care &management.Individual farmvisit/insoection.

t10-08t17-08i25-087 -07-08

2:57 p.m end of session.

Proceed to demonstration of application of Fruit Care and Management. Ang demoCidto gihimo sa balay sa usa ka mag-uuma nga nahimutang dili halayo kaayo gikan saPurok Center 10 diin ang lecture gipahigayon.

ITIIIII

Pcople's l"air lrade Assistance Ccnter, l c'227 1t't'(i tid,(lv.n@, ttei Di$t.], T'1:bilvar Cit

iI'f L N DiINC l:i S ! l IiE l

-lrsttt l')b f<4ll)itL c$ tr4wV Pkx.tltc(t rr - MquLe{ _ ffa{ at&u ctt 4iu €.1 tQtn(

{q N&:t' t+t ttllr

\. 1,, i /r .\

A enns Rrr' it

-aU---!" koll*--'. t / , . ,- ! : ' ' / h ' " 4 r J a l

,\rGN,41'URlittun

( 'tr, /,,.., ' ,",r,1, /,/)

:7]^.YANL wN&tY fllt\IL..

La:4\ K-r-^Jt )! a r \ -

J[,IR


MODULE 4: FRUITCARE AND MANAGEMENTBarangay Mayana fBatch 1], Jagna, Bohol

June 10, 2008

- Arrival of Participants

- Opening Prayer- Recap of Day 10- Fruit Care and Management- Integration of Livestock and Poultry

- Lunch Break

- Continuation of Fruit Care topic- Farm visit of farmer's student farm foractual demonstration of fruit care

- Back to farmers' Reld school site- open Forum- Planning for the next activity


ArE venue sa seminar gibalhin gikan sa barangay hall ngadto sa residence ni Brgy.C.Dun. Domingo Lasdoce ka yang grupo naglimpyo sa ang demo farm.

8:00 - 10:30 a.m. cleaning sa demo farm.10i56 a.m. formal nagsugod ang lecture.

Si Brgy. Coun. Merilyn Madridijo ang mihimo sa recap. Iyang gisaysay ug balik angqihisgutan sa l.4odule 3: Sanitatjon Maintenance, Pests and Diseases.

Human sa recap, mihatg si Coun. ksdoce nga rehistrado na ang ilang kapunongan ngaMASFA ngadto sa buhatan sa DOLE. Ang tanang papers gi-submit na ngadto sa DOLE.Gihulat nalang ang certificate of registration. Iyang gihangyo ang kasibot ugkooperasyon sa matag usa ngadto sa kapunongan.

Gihisgutan ug balik ang point system sa pagbahin sa abot sa demo farm. Sa laingbahin, subay sa pagpalig-on sa kapunongan, gisugyot ni Mario nga ang kapunonganmagsugod na ug mintinar ug financial record/bookkeeping. Ang track record sa

III

fl"ll::ll.^:iS"l"lt maoy pansita,on sa ahensya sa goberno o pribado kung doutonsa Kapunongan sa pagpangayo ug tabang.

Midugang si Pisyong kabahin sa.transparency sa pagdumala sa prnansya. Angkapunongan kinahanglan nga magbuhat ug pjlisiya ,u-pinunryu. -nng

kwada ngamisulod sa kapunongan isulod sa bangko, kung wala pay padulngan nga gastuhan. Angpagdumala kinahanglan nga mohatag u9 saktung kwentiOa sa'twarta nga mtaDot ugmigawas sa kapunongan.

Matud. pa ni .Pisyong nindot ang pagkarecap. Hinaut nga makita ug maaphy ngadto satagsa-tagsa ka uma, dili lang sa isturya kun dili sa -buhat.

Ang'tratning gihimo ngaT:,:9!,

l9!g aron makakat-on nga.insakto nga pamaagi sa pag_itiman sa sagrng aronmotambo ang produksyon ug ang kita.

Gibalitnan ni pisyong ang grupo nga iyang gisuroy ang area ug iyang nakita ngadaghang saha ang ilang tanum nga bungan. 6 ka saha kala prno_in. 'watay

,aron niadili makatanum. ug bungan kay nanubra ang mga saha. CiusaO ut pagpahibawo niPisyong nga mahuman ang tuig 2008 ang cenier dili na mopalit uj ci6inois nga saging.

Kitang mga. Pinoy kusog maniguro ug dili motuman ug instruction. Ang Enang tanumutanon, lubi, kahoy, humay, mais ug saging ug uban-pa adunay gilagda nga ptantingdistance, pero tungod kay kita kusog maniguro nga aatu ug kita ";ao

wara na sundaang saktong pamaagi sa pagtanum. nng resulta Oagnang re1e-ct sa Uunia.

Kasagaran nga sakit sa saglng dinhi.sa Bohol mao ang Sigatuka og Frecktes. Tungodkay . organic . ang,gikampanya sa opisina, wala kitay spray chemiclt para sa saging.l'lechanical deleafing ang girekomenda aron masumpo anq iakit.

Kitang mga.Pinoy hilig ug standby ug.pahulay. Ang saging pasagdahan rang. Unya nam?ka hyna huna ug pag atiman sa saging tung naapittina-n nu "ig

rngu tunr,,. ,ng"sakit. Ulahi na ug dili na matabang ang damage.

Gihisgutan usab ni pisyong ang NFS ug ang mga gihimo nga IMO, OHN, FpJ, FFJ ugGPOa ug ang kagamitan niini. Gihimo ang assessment sa Module 3 ug NFS niadtungbulan sa Marso. Maayo ang mga tubag si kada grupo, pero ang dalung kakutanganmao ang actual nga application ngadto sa tagsa_tagsa ka uma.

I

-opic: Fruit Care

ll9-.TjlnS mobunga 7 ngadto sa 9 ka buwan sukad pagtanum. Ang sanitation-'.arntenance us ans pest and disea::.s,:ollrot nsa sisamit ;;;;_;t;;r" sa sasins sa:::j.r1q.Tq aron maayo ans tubo niini, miirtil-ons ,urfii*s ;,r"s dili na kini-aamumahan sa hingpit sa pagbunga.

:::,i1!:99 mangayo ug maayo nga katidad sa produkto tungod sa pang katibutanon-ga kompetensyahanay. Mao nga gikinahanglan nga ampingan ing luiga.ing mga mosunod mao ang mga pamaagr sa pag atiman sa bunga sa sagrng::. Propping

JIVR

iifil;rfjtr#:.ty,?i!?llxffi i.l,i',,"&itJtr*ff ,_lff fl,:,,i,"""t;;:l3fr "'I!'i[',J,T,i,H-5 L:i,,'#J."ff n.*[m*11;1dJ'ii lii,s-u,,u u,ng j

r.;:,1f :-il ?,f i:I 1t,:i*:1 :.rg.'l!"- -* sasins Mosamit us hasdan aron_ \ q , Y o y o l u K d l o y a n q q a m i- zziung ang paghigot sJ tJko

:X'.;ll'l'"i:',?Ti-1"Tr::1:Apr,'6,;"#oolx;-: l'; ff .',:"':i'J:"':.olj"",l j:*".i*1i ii,,l,"#ffi ';f.i"'rH:'ji

:'"?,1 ::=:';i 5il ,i'"i,llLln '" 'usrns u;o,iio;i," "ri., 'ol'j,n'o',ili;""i."r:tfiiljl; ;,J3f"::

_ =:uit Obstacle Removal

b

IIII

JMR

Htr:lft i#:l1lfl{fi liiffi rd?,ff j.j;qn#;,::ffi,.Hnil#ir:;3:ii"*#,';::;&X i!"il?:gn**:bas o maka,akdo, sa bur:il&5Ji:;T,:x;rmru*ttxi,.:#T:tHJ:#i,8i#fl

',J::l;i;:#:iji*,f"paska usab sa .;;l lru::l;*: #jll'mUilfru ffijd

! tso,','errng and Fjnger Trimming

\ *

Ang dagway sa bulignga gikuhaan ugbuwak ang mgadawin.

hJMR

Pagkuha sa-mga buwak tumoy sa mga dawjn sa saging ug pagkuha usab sa mga lingkitnga dawin ltwin/triplet] aron maayo ug nindot ang pagtubo sa bunga ug napsay angmga dawin ug ang mga sipi. proteksyon usab kini sa rotten finger.

Ang dawin nga 3 ra ang jskina nijni mas maayo nga tangtangon gikan sa sipi kay dilikini madawat sa international market. Ang dawin nga : ra ang lskina kasagaran'ngamakita sa daDlin sa siDi.

II

4, Debudding

.p

Fruit guard

+IMR

f'lao ni ang pagputol sa puso, ug pagmaynus sa sipinga ibilin ug pagbutang ug fruitt o t l l

::::o^.^-*-l1n^n_r.y,1s sa katapu.sg.ns sjpi o tast iarse nind rnu" r.inlii,s ;".""fi ;s;panahon sa paghimuso ug pagbilin ug frujt guard saunes hangtud merkules ka maghimuso, binli ug 1kaHuwebes hangtud sa Sabado ka manghimuso binli uo^ga fruit guard mao ni ang ika duhang passing.

katapusang sipi. Kung adlaw,ngdawin sa katapusang sipi. Kunq2 ka dawin sa katapusang sipi

Grkan sa fruit guard pataas adto ka. magsugod ug maynus ug 2 ka sipi aron dagku ugiag-as ang mga dawin ug aron maljkayan ang reject, pwedi sab nga ang ibifin ngjgrdaghanon nga sipi ibasi sa nahibilin nga mga maayong dahon sa sajtng. Himoon kjnikaduha kada semana.

TI

II

b --

Colored ribbon

JMR

l. lao ni ang pagbutang ug colored ribbon nga maoy mahimong timaan o basihanankanus-a kini pwede ma-harvest. Ang colored iibbon nga gigamit ia taggtng mao ni angrnodetermine kung pila na ka semlna ang bunga Ef"i

"r. p.Shirr';. Ang taggingr bbon jbitay sa fruit guard human ug.himuso. pero tungod kay Jng ribbon masatipOansa bag sa bulig mas maayo nga adto ihigot ang ribbon sa puno_an sa saging sagihabugon nga dili maabot sa bata aron dili mahilabtan.

Sa higayon nga may mga bulig sa saging nga wala dayon mahimuso_i ug layo na angpuso.gikan sa katapusang sipi lfalse hand], ang color sa tagging nga gamiton diti ibasisi color niana nga semana kun dili adto ibjsi sa color sa riOlio-n si miaging 2 ka semanaaron matakdo kini sa kaguwangon sa pagharvest.

'1i ning.higayuna, gipasabot ni pisyong kung unsaon sa pag gamit sa productionTonrtoring calendar kay may kalambigitan kini sa tagging.

III

IIIII

a -.agging

12:20 lunch break1r00 resume sa session

JMR

1*t'*ld,i:*!!iX:T"gl.J#.ii::t#';d"ii:,?i,,fl t?;gJ:?";#:Je:'S[::."i:#':;:,"1f '.d;,?::iio',.'?ft ,;::,gn;"1;:illillinapukas sa hangin.

:-record kung pila ang imong na

;uinru'ru i:g:*fu;.iffi iii !iH'i'f ;i,'i3ii'4:i:ru: il3;i;:'.'"xt rd,HH;JrJ"tj[,:'n'#,ix,{',:l"f i:#l{ififr : ftlFt:t

$flili'i,:lJJ7:T 3i]?J,it.t?I"til1:t-1q,and Bassins carendar us ans pas nr-'a pasni'o,e riim;;#;;;!"ili'fl;#H:j!ff: nsa matudro-an ane '}s-u;,ma

Itr ltX?Jt bagging monitoring catendar maoy motug-an sa income sa saging sa

isyu sa reject sa bunga:

t gll"t?-:3"1iff[Tffj :Tlgl

-"tror, round weedins us uban pa nsa sibo sapagputos sa brl,g ngu *,lu'nt"nance

Pero anq Ia-oB sJ vneamareiectans*r.*'i?;'#:i*;;;;;:'"i'?;;;"#:f':X,ff fl #d:fl

2. pagtanum [dili makakita u

may gitanum nga muras ,j?lTt$"-q volumel Ang gipraktis sa. Bohol mao nga

trv i"pit ". "i"rni.l"

nuto ang gidak-on ug may murag kaoax-on sa ulo ug

;:"i:l',;";:d:l'3;lli'#.T91""',' sa sidak on sa sahaon sa simirya" I Bohorwalav rt;d;"jit 'il '""#ffi.;]!t:l"ffi:[:

Feedback gikan sa _lapan:

Ang sagingan sa Bohol walay majrnng mga bata pweoe ra matatallTnce' samtang ang mga bata sige lang ug duwa.

l?::u.;i ;il.,Jb;il"' ;; j'lfiHfi: !"":_ffff H,:H,#%,,ig"i[",g1'il3i-awhag ni pisyong nga ana moa

: ;";;*lVi,.::.iffi ft': :j':#X: Hliiil':i"t",',:ilTff .:?#'ff ?":l,tfj'.r9a pahibawo:

: pahibawo ni pisyong ngadto sa- -o,vers Assembly. Mao ni nqa.ar.,?,tTi ngâ.karung July 12 adunay hlmoon nga

: l:,s_Iol ni", .. .."il1'v1l*ffi:lilil.l,1ff'iltr'#i';;:T?J,:: ?il;,-.fr"Jt :""['jl: if; j*l#t;:g rapuno-nsanTqiupJ "]r'.""i"o sa pinaka sa. - :ro, A n s tu ni ns'"o,"ur,il, J ;:;1fl i i,if;5iff f ,'f :iili.ri"Jiil Hil_*, "d ;;

Dugang gipahibawo ni Mario, sa laing bahin, ang panglantaw sa center nga livestockintegration, diin ang reject sa saging iproseso nga mahimong feeds. Duble ang igo niinikay ang hayupan mohatag ug dugang kita sa mag-uuma ug ang hugaw sa hayopmahimong organic nga abuno ngadto sa saging aron molambo ang produksyon niini.

iYayoriya sa nanambong mipabor sa pagbuhi ug large white nga baboy. Ang ubangpartisipante wala pa mihimo ug desisyon kay konsultahon pa ang ilang asawa/bana.Giklaro nl Mario nga ang center wala pa makahimo ug klaro nga scheme niini ngaDrovekto,

Gipahibawo ni Pisyong nga mobisita ang representative sa Alter Trade Corp. [ATC]karong Hunyo 9, 2008 sa Brgy. I\4agsaysay, Abachanan, Sierra Bullones ug dinhi sallayana aron pagtan-aw sa banana production potentials sa Probinsya sa Bohol. AngATC mobisita sa demo farm ug sa mga individual farms. Ang ATC mobisita sa mgaareas sa Bohol tungod kay nag reduce ang production gikan sa 550 boxes ngadtonalang sa 420 boxes.

l'latud pa ni Pisyong nga siya mismo mihimo ug survey sa mga areas ug basi sa iyangnakita maglisud sa 500 boxes ang makuha. usa sa katuyuran sa pagbisita sa ATC maoang pagsuta kung interesado paba ang Bohol sa maong proyekto. Ang market sabanana walay problema. Ang production lang sa mga mag-uuma ang dili maka kuha sacuota.

) anninq for the next Activity

ate Activitv Materials Needed Person Resoonsible17 0B25-08

Demo Maintenance Slashing bolo,deleafing knife,budlonq.

All farmer students

3B-08 Field application oftraining learning onfruit care &management-Individual farmvisiVinsoection.

Deleafing knife,ladder.

All farmer students

?

i 27 o.m. end of session.

:-:':eed to demonstration of application of Fruit Care and lqanagement. Ang demo: -:l gihimo sa balay sa usa ka mag-uuma nga nahimutang unahan gikan sa balay ni: : - - . Lasdoce,

People's Fair'l'radc Al$ilsanc€ Ce er' lnc't)7 |('f(i 'i14 )t|.'n,a' ldo! I&+ut't Ttsbikt'nct!

AITENDANCE SHEET

--nr.r:t kt:,r,lt lJrtcfltrt'tttte ott *1$l tA Pp<.01i 4"1'1 ^/CDI| uL </ - (Pa{- C.tfz ,'u.{M,IIOFqF Nr

t , JL l l tE t - t J Ju r

SICN/TI]RE

-' 2 Li( - L-A-q D o4{1.

: '-.sL mA(AtL&q

, /' -v-1^ - f '.1. ,t a )4 ,

,a-, NA7ll4- t\41({ i/ (t l LL -.-

NA A4 't'.5

, -fuU,.+lt,,,!-Y.|h

. Jl)c'-!"1Y- u ,

D,enaa

: . - - - - ' - - -

- 'T-* ' " t - - - -

*,4-ierd--AOAPIA{ ,fRtbu,-l '-L

: 6 ( t t 1 , , , ( I

'- *JeL

,, ilii". 3 c'r,l":g _SE€l.]rrI|a r)At4q

Q.

.-1$4i,4

,o !2'lo+^& @'\1+J lul;*trg, i \ , , i lr. -f;ngoîo,- -.: In /o r.,n (]qif(no

:t e€9,9 0 c,DoALe^! QFr*Y

III:

IIIII

JiJR


MODULE 4: FRUIT CARE AND MANAGEMENTBarangay Banwalog, Duero, Bohol

June 11,2008

IIII

DAY 11

MODULE 4

A.M

B:00 - 9:00

9:00 - 12:00

12:00 - 1:00

P.M

1:00 - 5:00

- Arrival of Participants

- Opening Prayer- Recap of Day 10- Fruit Care and lYanagement- Integration of Livestock and Poultry

- Lunch Break

5:00

- Continuation of Fruit Care topic- Farm visit of farmer's student farm foractual demonstration of fruit care

- Back to farmers' fleld school site- Open Forum- Planning for the next activity


Pormal nga gisugdan ang session sa Module 4 sa alas 9:40 sa buntag sa mensahe niBarangay Captain Hernes Bajao. Nakahibawo ko ani nga skedyol nga seminar gikan niPastor. Ang atung himoon ani nga gamay raman ta, ato ni i-share sa atung mgakaubanan nga mag-uuma. Nanungko ko pero wala man ka ari karon kay apiki kuno silasa panahon. Magtinabangay nalang pud ta sa pagtrabaho sa mga kauban nga mag-uuma. Akung mainiton nga pag welcome nila ni Pisyong ug Mario.

Si Pisyong ang mihimo sa recap. Ang Module 3: Sanitation and Maintenance usa kaimportante nga topiko sa pagpalambo sa production sa saging. Ang maintenancenagsugod sa deleafing. Ang dahon maoy kusina sa tanum sa pagkaon. Kung daut angdahon moresulta sa dili maayo nga tubo sa tanum ug dili maayo nga bunga.

Ang gikinahanglan nga dahon sa saging B ngadto sa 15 kabook nga himsug aron maymaayo nga bunga ug malikayan ang reject.

I

T

Desuckering. Ang paliton mao ang bunga dili ang saha. [4ao nga kuhaan ug saha aronmaayo ang bunga. Ang saging daghang saha minus ug kalidad sa bunga nga moresultasa daghang reject.

Ang tanang tanum adunay planting distance requirements. Ang desuckering tuyo niiniang pag maintain sa gidaghanon sa tanum sa matag luna ug ang distance niini. Usa raang direction sa pagpadagan sa saha. Kinahanglan equal ang planting distance, aronequal usab ang air circulation sulod sa kasagingan equal usab ang sunlight ngamadawat sa tanum. Sucker Control nag maintain sa gidaghanon sa saha nga dilimanubra ug magkulang.

Round weeding mao ang pag mintinar sa kalimpyo o abli/puno aron malikay sa mgabacteria ug sakit.

Drainage canal. Ang saging nga kulang sa tubig madaut, magdalag ug mamatay. Angsaging nga subra sa tubig makadaut pud labi na jud sa ting-uwan. cikinahanglan angcanal aron dili lanapan sa tubig ang luna.

Ang tanang sakit sa saging makontrol sa mechanical nga pamaagi sa sanitation andmaintenance. Ang NFS makatabang sa pag maintain sa pagpalambo sa saging"

tii1ll , i .lil

"':i.+

F

FIItIIII

Topic: Fruit Care

Ang saging mobunga 7 ngadto sa 9 ka buwan sukad pagtanum. Ang sanitation andmaintenance ug ang pest and disease control nga gigamit sa pag-atiman sa saging salaas nga panahon aron maayo ang tubo niini, mahimong sayang lang kung dili na kinimaamumahan sa hingpit sa pagbunga.

Ang merkado mangayo ug maayo nga kalidad sa produkto tungod sa pang kalibutanonnga kompetensyahanay. lYao nga gikinahanglan nga ampingan ang bunga.

Ang mga mosunod mao ang mga pamaagi sa pag atiman sa bunga sa saging:

1. Propping

/TdR

Ang propping o pagtuko sa bunga sa saging, himoon kini panahon nga magbitay na angpuso. Proteksyon kini aron dili matumba ang punuan kung dunay kusog nga ulan ughangin. Proteksyon usab kini sa puno-an nga dili mabali tungod sa kabug-at sa bungapanahon nga kini modagko na. Himoon kini kada semana_

Ang kawayan o kahoy ang gamiton sa pagtuko sa saging. l4ogamit ug hagdan aronratarung ang paqhigot sa tuko nga makapugong sa puno-an. Ang higot sa propping

h,

.r-!_. sz 4 ka palwa sa dahon aron dilj kjni dali-_.: -: 'a.n 5a pLlno_an sa saging aton aduna kinl=- - - i a t l t mdtumba.

matangtang. 60 degrees ang anqle sargong pwersa sa pagpugong sa tuno_

-: Obstacle Removal

. ' -:ransran ans paskuha .. ,i::,?:.b1s^,:g 1n#It*, sa bunsa samtans kinj-:::rDo. tvtagtubo ang bunga nga-: . : us nindot ans oil;;; ;;J;:J,Jffirtq:?,:#t"fi[:?jffil n::'::*lg;;

:' ji]l:rdl"Ti:',;tdi:''-t#il,#:sf';,,ff 'fti*,}*iidr*:r'::-::.:-liji1ffi315;*k

-ltgr::" bunsa maka "0,u" '" o.,in i. o'#l?', ,ii|:".rarronal market.

tor sa panit nga maoy hinungdan nga ma reject sa

IIIII

l. )efrowering and Finger Trimming

Ang dagway sa bulignga gikuhaan ugbuwak ang mgadawin.

sa mganapsay

JtvtRPagkuha sa.mga buwak tumoy sa sa mga dawin sa saging ug pagkuha usablingkit nga dawin ltwjn/triptet] aron maayo u9 nindot an! p-uqtibo;';unga ,gang mga dawin ug ang mga sipi. proteksyon ,]saO tini ,a-rotiJn n'nqer.

""

Ang dawin nga 3 ra ang iskina niini mas mayo nga tangtangon gikan sa sipi kay dili kjnimadawat sa international market. Arsa daptin sa sipi.

lg dawin nga 3 ra ang iskina kasagaran nga makita

tI

I

l

' i

';li;tilist'fA : r

, l'. *t,': )i,r^t iiil

tirE ffi';\\t\ ,ffii ' ' B,'

! '?: " ang pagputol sa puso, ug pagmaynus sa sipi nga ibilin ug pagbutang ug fruit:i-:. Sa paggawas sa katapusang sipi o last false hand mao kini ang ensakto nga!'?: " ang pagputol sa puso, ug pagmaynus sa sipi nga ibilin ug pagbutang ug fruit

:z-.-on sa paghimuso ug pagbilin ug fruit guard sa--=s hangtud merkules ka maghimuso, binli ug 1ka--,.,sD€s hangtud sa Sabado ka manghimuso binli ug1- -rlt guard mao ni ang ika duhang passing.

:.i- sa fruit guard patas adto ka magsugod ug maynus ug 2 ka sipi aron dagku ug-r,:-:s ang mga dawin ug aron malikayan ang reject. Pwede sab nga ang ibilin nga

;';;lanon nga sipi ibasi sa nahibilin nga mga maayong dahon sa saging. Himoon kini,3: --3 Kaoa Semana.

Fruit quard

h, JMR

katapusang sipi. Kung adlaw'ngdawin sa katapusang sipi. Kung2 ka dawin sa katapusang sipi

FTIl-

TItt-T|'

tItIIIII

5. Tagging

#

Colored ribbon

JNR\iao ni ang pagbutang ug colored ribbon nga maoy mahjmong timaan o basihanan<-:nus-a kini pwede ma-harvest. Ang colored ribbon nga gigamit;a taggrng mao nr angrodetermine kung pila na ka semana ang bunga gikan sa paghimuso. Ang tagging-bbon ibitay sa fruit guard human ug himuso. pero tungod kay ang ribbon masalipdansa bag sa bulig mas maayo nga adto ihigot ang ribbon sa puio_an sa saging sa: habugon nga dili maabot sa bata aron dili mahilabtan.

Sa higayon nga may mga bulig sa saging nga wala dayon mahjmuso_i ug layo na ang:Jso gikan sa katapusang sipi lfalse hand], ang color sa tagging nga gamjton djlj ibasi- color niana nga semana kun dili adto ibasi sa color sa ribbbn si m-iaqing 2 ka semanaaron matakdo kini sa kaguwangon sa pagharvest"

'i:rnjng higayuna, gipasabot ni pisyong kung unsaon sa pag gamit sa production-cnitoring calendar kay may kalambigitan kini sa tagging.

It

a. SaCging

K4-\

ffitr,JMR

r':J ni ang pag putos sa bunga human sa paghimuso ug pagbutang ug ribbon.:-reksyon.kini batok sa sa mgJpeste ug mga iniekto. nng'pjyiifl"n" ptastic bag-:oy gamiton pagputos sa bunga. pre_cut 1.1 to 15 ,. i"! jiiurlon nga baggjngi 3eves ang gamiton. E-half tie ang pikas kilid sa putos .;lf,ipfrun" para ditj kini-apukas sa hangin.

:-.ecord kung pila ang imong natagingan nga bulig adto sa tagging/bagging and- ":^":l- l:ii9.:s report o tassins, basgins calendar. nng d;ung bunga nsa:-i.s-91:9-9 giputos €{eport ngadto sa, cluster leader ug ang ctister teaoer mo report:-: ,19.11? r, .opisina. Ang report .gikan sa mga ctuiter "leaOeri

maoy mahimonglasrnanan sa opisina pagtanâw sa volume sa production sa saging nga maharvest,

III

Hga hhibawo...

1. Banana Growers' Assembly.

@ahibawo ni pisyong ngadtokarorE July 12, 2008. Kini nqaBoi)ol-

sa -mga. nanambong nga adunay Growers Assembly

assembly adto ipahigayon sa Brgy. Mayana, Jagna;

ArE cluster funds ug force savinos ihatag sa kada cluster u9 sa indiviouat nga mipirmap_lglli?q o MOA..Ang tinguhi sa center nga ang ctuste-r makahimo ug patisiya sapagdumata/pag gamit sa kwarta. flo kapunonnun;s" *.1.y k*.; hinay ang pag

!1bo, ,oero ang kapunongan nga may kwarta n-ga wali ,uriuyo pugorrnutuMabungkag sa kapunongan.

Break 11:40 a.m.Resume 1:24 D.m.

2. Integration of Livestock and poulrry.

Gipahibawo ni Mario nga tinguha sa opisina sa PFTAC nga modaku ang kinitaan sa mgaTgluylu. Usa. sa pamaagi nga nakita sa opisina mao ang pag i;tdrate sa tivestocku9 @ultry ngadto sa ilang pangjnabuhi_an.

119.1:J".t sa saging maoy himoon nga feeds sa hayop [baboy ug manok]. Ang hugaw--

baboy uq,.lgnok magamit nOa gb-u1o sa saging ug'sa ,U#pinl tanr,,u,g.mag-uuma. Nlini nga pamaagi mokita ang mga mag:uu-ma gikan sj hi-yop ug motambogr €ng produksyon sa saging ginamit ang hugaw sa nayop nga i_a'buno ngadto sa

Ang.gipili sa grupo mao ang pagpamuhj ug baboV, baka, kanding, itik ug manok. Matudni r'tario nga ang opisina mo_imbitar sa Frovincial Agri;riil;" 6in;; ipAo I nga maoymotudlo sa mga mag-uuma unsaon sa pag process sa waste sa saging nga maoylrrl n9u feeds. wala pav kraro nga d6tarye niini sa sctreme ll rivestoct. rinipagahisgutan pa ug dugang sa oDisina.

3. Gipahibawo ni pisyong nga mobisita ang representative sa Alter Trade Corp. [ATC]l9j9i9

H:"yo 9, 2008 sa Brgy. Magsaysay, Abachanan, Sierra'Cutioies, Mayana ugdinhi sa Banwalog aron oaotan-aw sa banana production potentials sa probinsya saBohol, Ang ATC mobisita sa demo farm ug sa mga individual farms. Ang ATC mobisitasa mga areas sa Bohol tungod kay nag reduce ang production likun ,u sso Oo*".ngadto nalang sa 420 boxes.

ld F n Pisycng nga siya mismo mihimo ugIE fiEJfsn sa 500 boxes ang makuha. Usa-t rgjb kung interesado paba ang BoholFEE rehy problema, Ang production lang sac,c.

survey sa mga areas u9 basi sa iyangsa katuyu-an sa pagbisita sa ATC maosa maong Proyekto. Ang market samga mag-uuma ang dili maka kuha sa

EernrE fof the ne)d Activity

Activilycleaning of demoFarm, deleafing,sucker control, round!Eqqr91llq!hrng.Propping, fruitobstacle removal,deflowering,taqqinq/baqqinq

= - - ^ _ - : : - - - : . - ;-_--J flelo.applcanon ottrarnlng tearnrng.

I Survey indjvidual

14aterials Needed Person ResoonsibleSlashing bolo,deleafing knife,pruning bolo.

Ladder, Plastic bag,ribbon

Deleafing knife,ladder.

All ABAG lYembers

ABAG Members

ABAG Members

Llqryn.

: :- 3.m end of session.

:-:(?ed to ABAG demonstration farm to apply the theory of Fruit Care andu:-.:qement.

rIItIIiI

Pc,rlk' s Fa'i f irJr Lssisl;rncr Ccntcr, Inc.- , I r ' : ; i 18 t . . ( ! . A , \ , l i t t ad . t l t ! : b t ! $ r . ( n t

.1TTL,\ DAI;( E \Itt.|:l

: : - . , - . . . ; t ' r , i , r - " C ; . i . , t t i / , r ! / : l ) . ) ) L t r - t i ' - l l

. - - , ) . - ' t , (

.r. , . .-. . I t . i l t t) )-.1!,, / f t1i. t . . .

- f i ' , tL ie1: ,t - i.1., r.., , *. i j f i . r,c-(| \ !/.1x rLr C I i : ["] f.i-

J/(;til7 t,/&t

j h(vtut".C

- l -A1.r l7

I . 1), Ll S.r

Q,.11 '1 '

i ktN15

,; ) r tf,r ., r;lrt.l 14A l/\L)

1";1..1t t ; / ,1';i t . . t t t { l t t l

]1 A^4t,N'\t l 2 ' ^ ' l ^ ' '

Lt, i:, ., ,,t",i;.r / ,1 . t , , ,

' , /,,: l tr l

i ' , t(,,, ' , ,,' tr. ';,t,n,,o

Enhancing Farmer's Capabilities for a sustained organic banana enterprise project: A season long training on organic banana production TERMINAL REPORT

Documents

i p p i nieis

tellan o i r

r y p h r

organic banana production

t email

t ftancheof

t li t ti rt

planting distance