ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİ · 1 ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİ EU IPA13/CS-02.a DOĞAL GAZ PİYASASI ÇALIŞTAYI Oturum 1 Tespit ve Önerilerin Sunumu 8-9 Mayıs

1

ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİEU IPA13/CS-02.a

DOĞAL GAZ PİYASASI ÇALIŞTAYI

Oturum 1

Tespit ve Önerilerin Sunumu

8-9 Mayıs 2019, Ankara

2 © 2019 Orhan Çitanak

Oturum 1 – Tespit ve Önerilerin Sunumu

Amaçlar ve Tasarım Kriterleri

Temel Yaklaşım

Doğal Gaz Piyasasına İlişkin Tespit ve Değerlendirmeler

Elektrik Piyasasına İlişkin Tespit ve Değerlendirmeler

Fiyat Oluşumu ve Tüketici Fiyatları

Öneriler

Önerilere İlişkin Tartışılması Gereken Konular


Amaçlar ve Tasarım Kriterleri


Amaçlar

Elektrik Piyasası Kanunu

Amaç

MADDE 1 – Bu Kanunun amacı; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir

şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet

gösteren, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada

bağımsız bir düzenleme ve denetimin yapılmasının sağlanmasıdır.

Doğal Gaz Piyasası Kanunu

Amaç

MADDE 1 – Bu Kanunun amacı; doğal gazın kaliteli, sürekli, ucuz, rekabete dayalı esaslar çerçevesinde

çevreye zarar vermeyecek şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, doğal gaz piyasasının

serbestleştirilerek mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir doğal gaz piyasasının oluşturulması ve bu

piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanmasıdır.


Tasarım Kriterleri

Yeterli / Kaliteli / Sürekli

Arz Güvenliği

Düşük Maliyetli / Ucuz

Tüketici Fiyatları

Piyasa Bazlı

Rekabete Dayalı

Mali Açıdan Güçlü

İstikrarlı / Sürdürülebilir

Şeffaf

Çevreye Uyumlu

Arz > Talep

Arzın Finanse Edilebilir Olması

Öngörülebilir

Şeffaf Fiyat Oluşumu

Likidite

Eşitler Arasında Ayrım Gözetmemek

Adil Rekabet

Kaynak Optimizasyonu / Verimlilik

Competition in the Market

Competition for the Market


Geçici Madde Düzenlemeleri

Doğal Gaz Piyasası Kanunu

Geçici Madde 2 – (Değişik birinci fıkra: 16/6/2005 – 5367/2 md.) (Değişik birinci cümle: 9/7/2008-5784/20 md.)

BOTAŞ, bu Kanunun yayımlandığı tarihten sonra ithalatı ulusal tüketimin yüzde yirmisi oranına düşünceye kadar,

sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatı haricinde yeni doğal gaz alım sözleşmesi yapamaz.

2009 yılına kadar toplam yıllık ithalat miktarını yıllık ulusal tüketimin yüzde yirmisine düşürünceye kadar, mevcut

doğal gaz alım veya satım sözleşmelerinin kısmi veya bütün olarak tüm hak ve yükümlülükleri ile devredilmesi için

istekli olan diğer ithalat lisans yeterlilik sahibi ve satıcı şirketten sözleşme devri hususunda ön onay alan şirketlerin

katılacağı devir için BOTAŞ tarafından ihale yapılır.

BOTAŞ tarafından her takvim yılında devredilen miktarlar, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte alım taahhüdünde

bulunulan toplam doğal gaz miktarının yüzde onundan daha az olamaz.

Bu Kanun hükümlerine göre, dağıtım faaliyeti hariç, BOTAŞ'ın dikey bütünleşmiş tüzel kişiliği 2009 yılına kadar

devam eder. Bu tarihten sonra BOTAŞ yatay bütünleşmiş tüzel kişiliğe uygun olarak yeniden yapılandırılır.

Yeniden yapılandırılma sonucu meydana gelecek yeni tüzel kişilerden, sadece gaz alım ve satım sözleşmelerine sahip

olan ve ithalat faaliyeti yapacak olan şirket, BOTAŞ'ı temsil eder ve BOTAŞ adı ile anılır.

Yeniden yapılandırılma sonucu ortaya çıkan bu şirketlerden iletim faaliyeti yapan şirket hariç, diğerleri iki yıl içinde

özelleştirilir.


Temel Yaklaşım


Temel Yaklaşım

Önerilerin kendilerinden beklenen faydayı sağlayabilmeleri iç tutarlılığı olan bütüncül bir

program kapsamında uygulanmalarına bağlıdır.

Bir kısmı piyasa gelişim sürecine tek başlarına da olumlu katkı sağlayabilecek olsa da,

sunulan hiçbir öneri amaçlara ulaşılabilmesi için tek başlarına yeterli değildir.

Hatta, önerilerin bir kısmı, ilgili diğer önerilerin hayata geçilmemeleri halinde, faydadan

çok zarar verebilir.

Danışman optimal bir programın oluşturulabilmesi için gerekli tüm verilere sahip değildir.

Bazı önerilerin tercih edilmemesini gerektirecek ve Danışman tarafından bilinmeyen

unsurlar olabilir. Öneriler, iç tutarlılığı olan bütüncül bir programın geliştirilmesi sürecine

girdi sağlamak üzere hazırlanmıştır.


Doğal Gaz Piyasasına İlişkin Tespit ve Değerlendirmeler


Hızlı Bir Değerlendirme

Öngörülebilirlik / Vadeli İşlemler

Yüksek HHI Endeksi ve Piyasa KonsantrasyonuRekabet Eksikliği

Fiyat Sinyalleri

TSO’nun BOTAŞ Bünyesinde Olması ve Adil Rekabet Algısı

İYİLEŞTİRME ALANLARI

Kapasiteye Erişim Şartları

Çift Yönlü Enterkonneksiyon Kapasitesi ve İşletimi


Giriş Kapasitesi ve Arz Güvenliği

Dağıtım Şebekesi ve Tüketicilerin Şebekeye Erişimi

Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası

GÜÇLÜ YANLAR

Piyasa Bazlı Dengeleme Mekanizması

Kurumların ve Çalışanların Bakış Açısı ve Yetkinlik Seviyesi


Elektrik Piyasasına İlişkin Tespit ve Değerlendirmeler


Elektrik Piyasasına İlişkin Tespitler

Kurulu Güç Gelişimi 2008: 41.8 GW

2018: 88.5 GW .

👏 👏 👏



Üretim Gelişimi 2008: 198 TWh

2018: 304 TWh. 👏 👏 👏



Üretim Bileşenlerindeki Değişim

👏 👏 👏

👏 👏 👏



Lisansın Üretimdeki Artış

👏 👏 👏



Tüketici Fiyatları – Konut

👏 👏 👏



Tüketici Fiyatları – Konut Dışı

👏 👏 👏



Talep Gelişimi



7 Aydır Devam Eden Talep Daralması

20


Yıllık Ortalama Toptan Satış Fiyatları (US$/MWh)

2019 ilk 4 Ay

Ortalama PTF

42.49 US$/MWh

21

14 Nisan 2019 Pazar – Elektrik Piyasası Fiyatları


22

14 Nisan 2019 Pazar – Santral Üretim Planları


23

5 Mayıs 2019 Pazar – Elektrik Piyasası Fiyatları


24

5 Mayıs 2019 Pazar – Santral Üretim Planları


25

Emreamade Kapasite, Güvenilir Üretim, Yedek Kapasite Projeksiyonları - TEIAS


26


Yıllık Yatırım Tutarları

27


Üretim Şirketlerinin Yıllık Kredi Ödeme Yükümlülükleri

Yaklaşık Sorunlu Kredi Miktarı

13 Milyar ABD Doları

28



Daha Uygun Tüketici Fiyatları

Finansal Piyasalar Erişim

Finansal Sürdürülebilirlik

PİYASA İŞLETİMİ

GÖN ÖNCESİ PİYASASI

GÜN İÇİ PİYASASI

FİNANSAL VADELİ İŞLEMLER PİYASASI

OTC PİYASASI

FİZİKSEL VADELİ İŞLEMLER PİYASASI

UZLAŞTIRMA

Elektrik Piyasasına İlişkin Çözüm Haritasının Unsurları

EÜAŞ OPERASYONLARI

ANA İYİLEŞTİRME ALANLARI

İKİNCİL İYİLEŞTİRME ALANLARI

GÜÇLÜ UNSURLAR

SİSTEM VE SİSTEM İŞLETİMİ

KAPASİTE MEKANİZMASI

YENİLENEBİLİR VE TALEP TARAFININ

ENTEGRASYONU

ŞEFFAFLIK VE İZLEME

İLETİM TARİFESİ

ŞEBEKE KAPASİTESİ

PİYASA BAZLI DENGELEME VE YAN

HİZMETLER

ÇIKTILARLİKİT SPOT VE VADELİ

İŞLEMLER PİYASASI

ÖNGÖRÜLEBİLİR DOĞAL GAZ FİYATLARI

OPTİMAL ÜRETİM PLANLAMASI

MALİYET BAZLI FİYATLANDIRMA

Kaynak Optimizasyonu

Arz Güvenliği

Artan Enerji Verimliliği

Artan Likidite

Doğru Fiyat Sinyalleri

SOSYAL TARİFE MEKANİZMASI

DOĞAL GAZ PİYASASI

Düşük Volatilite

Daha Öngörülebilir

Fiyatlar

ÇIKTILAR





PTF

EÜAŞ – GTŞ Fiyatlaması

YEKDEM Düzenlemeleri

YEKDEM Santralları

OTC Fiyatlamaları

YEKDEM Bedeli

Serbest Tedarikçi Fiyatları

GTŞ FiyatlarıDoğal Gaz Fiyatları

Talep

Üretim Birimleri

Kömür Fiyatları

Kurlar

İletim Şebekesi

Yenilenebilir Kaynakların

Durumu

An itibariyle bağımsız değişkenler

Alış Satış Taahhütleri

Finansal Durum

Hedefler Piyasa Algısı

Katılımcının Durumu

MevzuatPiyasa

MekanizmalarıPiyasa

Yapısı

Fiyatlamalar

Üretim Planları

GÖP



Ortalama Brent: 70 US$/Barrel

US$/TL: 6.50

Hesaplanan BOTAŞ Gaz Fiyatı: 1.950 TL/1000Sm3

F Sınıfı CCGT Yakıt Maliyeti: 362 TL/MWh

Q4 2019 Elektrik Fiyatı Tahmini

Elektrik Piyasası VarsayımlarıYağış Durumu, Talep Durumu, İthal Kömür Fiyatı,

Optimal Üretim Planı

Beklenen Ortalama PTF: 390 TL/MWh

Tek Zamanlı Tek Terimli Alçak Gerilim Mesken Tarifesi434 TL/MWh → 576 TL/MWh

Tüketici Fiyatı VarsayımlarYEKDEM Bedeli, EÜAŞ GTŞ Fiyatı, PTF


BOTAŞ Ticari AlgoritmasıEÜAŞ Ticari Algoritması


GTŞ Fiyatlaması

Spot Piyasa Fiyatlaması

Üretim Planlaması

30 TWh Seviyesinde Düşük Maliyetli HES

Üretimi

Alım YükümlülükleriYerli Kömür

Alım Yükümlülükleri Yİ/YİD

Alım Yükümlülükleri Doğal Gaz

Merkezi Bütçe İmkanları

Tüketici Fiyatları Tüketici Fiyatları

Talep / Depo Durumu

Petrol / LNG Fiyatları

Asgari Alım Yükümlülükleri

Döviz Kurları

Merkezi Bütçe İmkanları

Aylık Değişebilen Satış Tarifeleri

Spot Alım Kararları

Uzun Dönemli Sözleşme Çekişleri




US$/TL: 6.50

Hesaplanan BOTAŞ Gaz Fiyatı: 1.950 TL/1000Sm3

F Sınıfı CCGT Yakıt Maliyeti: 362 TL/MWh



Optimal Üretim Planı





US$/TL: 6.50

Fiili BOTAŞ Gaz Fiyatı: 1.550 TL/1000Sm3

F Sınıfı CCGT Yakıt Maliyeti: 295TL/MWh



Optimal Olmayan Üretim Planı




35

Total Revenue Total Cost Difference Difference

Million US$ Million US$ Million US$ %

Jan-17 390.21 391.37 -1.16 -0.30%

Feb-17 374.84 373.68 1.16 0.31%

Mar-17 362.08 359.03 3.05 0.85%

Apr-17 341.81 357.10 -15.29 -4.28%

May-17 395.09 416.69 -21.59 -5.18%

Jun-17 398.18 394.87 3.31 0.84%

Jul-17 551.90 553.02 -1.12 -0.20%

Aug-17 610.51 602.33 8.18 1.36%

Sep-17 575.19 562.18 13.01 2.31%

Oct-17 483.97 471.14 12.83 2.72%

Nov-17 489.03 485.07 3.96 0.82%

Dec-17 584.26 574.66 9.59 1.67%

Jan-18 829.61 827.24 2.37 0.29%

Feb-18 830.14 833.42 -3.28 -0.39%

Mar-18 864.33 937.48 -73.15 -7.80%

Apr-18 658.58 706.16 -47.57 -6.74%

May-18 625.14 684.62 -59.48 -8.69%

Jun-18 616.69 702.87 -86.19 -12.26%

Jul-18 806.06 904.79 -98.73 -10.91%

Aug-18 657.35 874.54 -217.19 -24.83%

Sep-18 748.00 857.98 -109.97 -12.82%

Oct-18 893.49 798.83 94.66 11.85%

Nov-18 983.58 806.88 176.69 21.90%

Dec-18 1064.91 805.72 259.19 32.17%

Jan-19 850.16 685.75 164.42 23.98%

Feb-19 829.28 712.14 117.15 16.45%

Mar-19 843.56 799.12 44.44 5.56%

-

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

Total Revenue Total Cost


Görevli Tedarik Şirketlerinin Karlılıkları


Alım Gücü Düşük Tüketicilerin Korunması

Alım Gücü Düşük – Energy / Fuel Poverty / Vulnerable Consumer

Kimdir:

Evini yeterince ısıtamayan…

Faturaları zamanında ödeyemeyen

Gelirinin %10’unu enerji için harcayan…

Enerji harcaması ortalamanın yarısı ve altında olan….

Yaklaşık 50 milyon Avrupalı --- Nüfusun %10-12’si….

Doğrudan destek… Yalıtım Projelerinin finansmanı…. Eğitim/Bilinçlendirme…



DIRECTIVE 2009/73/EC

Common Rules for the Internal Market in Natural Gas - 13 July 2009 Energy poverty is a growing problem in the Community. Member States which are affected and which have not yet done so should,

therefore, develop national action plans or other appropriate frameworks to tackle energy poverty, aiming at decreasing the number of

people suffering such situation. In any event, Member States should ensure the necessary energy supply for vulnerable customers. In

doing so, an integrated approach, such as in the framework of social policy, could be used and measures could include social policies or

energy efficiency improvements for housing. At the very least, this Directive should allow national policies in favour of vulnerable

customers.

Member States shall take appropriate measures to protect final customers, and shall, in particular, ensure that there are adequate

safeguards to protect vulnerable customers. In this context, each Member State shall define the concept of vulnerable customers which

may refer to energy poverty and, inter alia, to the prohibition of disconnection of gas to such customers in critical times. Member States

shall ensure that rights and obligations linked to vulnerable customers are applied.

Member States shall take appropriate measures, such as formulating national energy action plans, providing social security benefits to

ensure the necessary gas supply to vulnerable customers, or providing for support for energy efficiency improvements, to address

energy poverty where identified, including in the broader context of poverty.

Such measures shall not impede the effective opening of the market set out in Article 37 and market functioning and shall be notified to

the Commission, where relevant, in accordance with paragraph 11 of this Article.

Such notification shall not include measures taken within the general social security system.



DIRECTIVE 2009/72/EC

Common Rules for the Internal Market in Electricity - 13 July 2009 Energy poverty is a growing problem in the Community. Member States which are affected and which have not yet done so should

therefore develop national action plans or other appropriate frameworks to tackle energy poverty, aiming at decreasing the number of

people suffering such situation. In any event, Member States should ensure the necessary energy supply for vulnerable customers. In

doing so, an integrated approach, such as in the framework of social policy, could be used and measures could include social policies or

energy efficiency improvements for housing. At the very least, this Directive should allow national policies in favour of vulnerable

customers.

Member States shall take appropriate measures to protect final customers, and shall, in particular, ensure that there are adequate

safeguards to protect vulnerable customers. In this context, each Member State shall define the concept of vulnerable customers which

may refer to energy poverty and, inter alia, to the prohibition of disconnection of electricity to such customers in critical times. Member

States shall ensure that rights and obligations linked to vulnerable customers are applied.

Member States shall take appropriate measures, such as formulating national energy action plans, providing benefits in social security

systems to ensure the necessary electricity supply to vulnerable customers, or providing for support for energy efficiency improvements,

to address energy poverty where identified, including in the broader context of poverty.

Such measures shall not impede the effective opening of the market set out in Article 33 or market functioning and shall be notified to

the Commission, where relevant, in accordance with the provisions of paragraph 15 of this Article.

Such notification may also include measures taken within the general social security system.


Alım Gücü Düşük Tüketicilerin Piyasa Mekanizmaları Üzerinden Korunması Olumsuz Etkileri

Fiyat Sinyalleri – Kaynak Optimizasyonu – Cari Açık

Öngörülebilirlik, Likidite ve Piyasa Gelişimi

Öngörülebilirlik, Finansman ve Arz Güvenliği

BOTAŞ – EÜAŞ Bilanço – Kamu Maliyesi

Özel Sektör Finansal Sürdürülebilirlik

Batık Krediler –Sermaye Yeterlilik Oranı – Kredi Kapasitesi -Büyüme

Vergi Gelirleri

Sermaye ve Dış Finansman Girişi

Sürdürülebilir Büyüme



DOĞ

AB’de Alım Gücü Düşük Tüketici Oranı %10-12 Sayı

AB’de Alım Gücü Düşük Tüketici Sayısı Yaklaşık 50 milyon

Türkiye’de Alım Gücü Düşük Tüketici Oranı %20

Desteklenmesi Gereken Tüketim 15 bcm x %20 = 3 bcm

Desteklenmesi Gereken Tüketimin Maliyeti < 1 Milyar ABD Doları

DOĞAL GAZ TÜKETİCİLERİNE

İLİŞKİN DESTEK İHTİYACI

AB’de Alım Gücü Düşük Tüketici Oranı %10-12 Sayı

AB’de Alım Gücü Düşük Tüketici Sayısı Yaklaşık 50 milyon

Türkiye’de Alım Gücü Düşük Tüketici Oranı %20

Desteklenmesi Gereken Tüketim 55 TWh x %20 = 11 TWh

Desteklenmesi Gereken Tüketimin Maliyeti < 1 Milyar ABD Doları

ELEKTRİK TÜKETİCİLERİNE

İLİŞKİN DESTEK İHTİYACI

Bu Kaynağı Alım Gücü Düşük Tüketicilere Doğrudan Sağla!Piyasaya Müdahale Etme!

Hatta Yalıtım Projelerine Katkı Ver!


Öneriler


Hızlı Bir Değerlendirme

Öngörülebilirlik / Vadeli İşlemler

Yüksek HHI Endeksi ve Piyasa KonsantrasyonuRekabet Eksikliği

Fiyat Sinyalleri

TSO’nun BOTAŞ Bünyesinde Olması ve Adil Rekabet Algısı

İYİLEŞTİRME ALANLARI

Kapasiteye Erişim Şartları

Çift Yönlü Enterkonneksiyon Kapasitesi ve İşletimi


Giriş Kapasitesi ve Arz Güvenliği

Dağıtım Şebekesi ve Tüketicilerin Şebekeye Erişimi

Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası

GÜÇLÜ YANLAR

Piyasa Bazlı Dengeleme Mekanizması

Kurumların ve Çalışanların Bakış Açısı ve Yetkinlik Seviyesi


Öneriler ve Faydaları

Kullan ya da İade Et Yöntemi

Yıllık İkili Anlaşmalar İhalesi

İthalat Kotası

İlave Anlaşmaların Kısa Süreli ve Esnek Olması ve Özel Sektör

Tarafından Yapılması

Tüm Atıl Kapasitenin Kullanıma Sunulması

https://emojipedia.org/google/android-9.0/thinking-face/



Maliyet, Risk ve Arz-Talep Dengesini Yansıtan Dinamik

Fiyatlandırma

Kur ve Emtia Fiyatı Riskinin Yönetilmesi ve Kurumsal Risk

Yönetim Sistemleri


Büyük Tüketicilerin Piyasa Katılımcı Olmaları / Gibi

Davranabilmeleri

Özel LNG Terminal TSO Tarafından Kiralanması ve

Kullanıma Sunulması





Vadeli İşlemler Piyasası

Enterkonneksiyon Anlaşması / Birleşik Ürünler / Hazırlıkların

Senkronizasyonu

Kapasite Platformu

İletim Sistem Operatörünün Ayrıştırtılması ve Kurumsal Yapılandırma Çalışmaları

UDN Teslimatlı, Sabit Miktarlı ve Sabit Fiyatlı / Formüllü

Sözleşmeler


SİSTEM VE SİSTEM İŞLETİMİ

Kapasitenin Optimal Kullanımı

Enterkonneksiyon Kapasitesi ve Anlaşmaları

Şeffaflık

İletim Tarifeleri

Bağımsız İletim Sistemi İşletmecisi

Piyasa Bazlı Dengeleme

Doğal Gaz Piyasası Yol Haritası

PİYASA VE PİYASA İŞLETİMİ

Sürekli Ticaret Platformu - Vadeli

Şeffaflık ve İzleme

Netleştirme, Teminat ve Uzlaştırma

İşlemleri

Sürekli Ticaret Platformu - Spot

Doğal Gaz Alım ve Portföy Yönetimi

Kaynak Optimizasyonu

Sürdürülebilir Piyasa

Cari Açıkta Azalma

Toplam İthalat Faturasında

Azalma

Daha Öngörülebilir

Fiyatlar

Düşük Volatilite

Enerji Verimliliğinde

ArtışLikiditede Artış

Doğru Fiyat Sinyalleri

Dinamik FiyatlandırmaEFET Tipi Sözleşmelere Geçiş

BOTAŞ TİCARET

Tezgah Üstü Piyasası

Sosyal Tarife Mekanizması

ÇIKTILAR

Statü Değişikliği (233 Sayılı KHK)

Kurumsal Risk Yönetim Sistemleri

(Brent and FX Hedging)

Şebeke Kapasitesi

ANA İYİLEŞTİRME ALANLARI

İKİNCİL İYİLEŞTİRME ALANLARI

GÜÇLÜ UNSURLAR

ÇIKTLAR


Önerilere İlişkin Tartışılması Gereken Konular


1 - Atıl Kapasitenin Tamamı Kullanıma Sunulmalı mı?

Tüm âtıl giriş ve çıkış kapasitelerinin, İletim Sistem İşletmecisi tarafından piyasa katılımcılarının kullanımına sunulması,

• hub/LNG fiyatlarının petrol fiyatlarına endeksli uzun dönemli sözleşmelerin fiyatlarına göre ucuz kaldığı dönemlerde,

• arzı ve rekabeti arttıracak,

• piyasa konsantrasyonunu azaltacak,

• daha fazla sayıda serbest tüketiciye tarifeler üzerinden daha yüksek oranda indirim yapılmasını sağlayacak ve

• Türkiye’nin toplam enerji ithalat bedelinin ve cari açığının düşmesine katkı sağlayacaktır;

• Türkiye piyasasındaki gaz fiyatlarının Avrupa piyasalarındaki gaz fiyatlarından düşük seyrettiği dönemlerde ise, ülkedeki arz fazlasının dinamik piyasa yapısı içerisinde ihraç edilmesine imkân sağlayacaktır.

Bununla birlikte, bu şekilde sağlanacak ilave arzın belli bir seviyeyi geçmesi durumunda,

• BOTAŞ’ın ve özel ithalat şirketlerinin mevcut ithalat sözleşmeleri kapsamındaki asgari alım yükümlülüklerini karşılayacak seviyede satış yapamamaları ve al ya da öde düzenlemeleri kapsamında teslim alınamayan gaza peşinen ödeme yapmaları,

• pazar payı kaybetmemek ve bir üst paragraftaki duruma düşmemek için zararına satış yapmaları, ya da

• zararına satışın veya teslim alınamayan gaz için yapılacak peşin ödemenin finanse edilememesi durumunda, ilgili ithalatçının temerrüde düşmesi

söz konusu olabilecektir.

Her durumda, belli bir finansal zarar söz konusu olacaktır.


1 - Atıl Kapasitenin Tamamı Kullanıma Sunulmalı mı?

Olası Kazanımların Sayısal Değerinin Hesaplanması…

LNG fiyatının GRF’den %5 ya da %40 ucuz olma durumu…

Olası Kayıpların Sayısal Değerinin Hesaplanması…

Ne Kadar ToP oluşur?

Yeniden Müzakere İhtimali

Kar Kimde Zarar Kimde?

Uzun Vadeli Alımlar

Spot Alımlar

Hesap Yapma Zorluğu ve Anahtarı Elde Tutma Seçeneği

Anahtarı Elde Tutma Seçeneğinin Zararları

İthalat Kotası Çözüm Olabilir mi?

Geçiş Dönemi Anlaşmaları Çözüm Olabilir mi?


2 - LNG Terminallerini Kim Kiralamalı?

Arz güvenliği için, bağımsızlık için, yüksek pazarlık gücü için LNG Terminalleri çok önemli…

Garanti sağlanmadan özel sektör tarafından finansmanı mümkün değil…

Yatırımı altyapı şirketi rolüyle BOTAŞ’ın yapması ya da yaptırması en makulü olabilir…

Yatırımı piyasa katılımcısı rolüyle BOTAŞ’ın yaptırması da mümkün belki ama bu:

Rekabeti nasıl etkiler?

Piyasa konsantrasyonunu nasıl etkiler?

Piyasa gelişimini nasıl etkiler?

Kapasitenin birinci el sahibinin bağımsız / tarafsız altyapı şirketi olması lazım… Tarifelerin,

slot’ların çok net olması lazım…

Altyapı şirketinin izin verilenden fazla ya da az gelir elde etmesi durumunda, gelir farkının iletim

ve sevkiyat kontrol tarifelerine esas oluşturacak iletim sistemi gelir tavanlarının belirlenmesinde

yer alan Gelir Farkı Düzeltme Bileşeni hesabına dahil edilmesi ve bu şekilde sosyalleştirilmesi

düşünülebilir mi?


3 - İlave Uzun Dönemli Anlaşma Yapmak Gerekli mi?

Altyapımız güçlü, giriş kapasitemiz yüksek…

Türkiye’de, Avrupa’da ve dünyada talep güçlü

değil.

Hali hazırda arz fazlası var ve spot fiyatlar son

derece düşük.

Böyle bir ortamda, Uzun Dönemli Anlaşmaları

yenilemenin temel amacı arz güvenliği midir

yoksa ticari olarak avantaj elde etmek midir?

2021 sonunda bitecek sözleşmelerin yerine

BOTAŞ alım yaparsa, konsantrasyonun düşmesi

nasıl mümkün olabilir?

Hiçbir ithalatçı uzun dönemli anlaşmaya

girmezse, BOTAŞ kendisini uzun dönemli

anlaşma yapmak zorunda hisseder mi, hissetmeli

mi?


4 - Dinamik (Maliyet Bazlı) Fiyatlandırma Ne Getirir, Ne Götürür?

Maliyet derken: Ortalama maliyet mi, marjinal maliyet mi?

Çok yüksek volatilite olur mu? Bu volatilite tüketici fiyatlarına da yansır mı? Kim emecek,

nasıl emecek yüksek volatiliteyi?

Tüketici fiyatları yükselir mi?

Fiyatların yükselmesi (maliyeti yansıtacak şekilde) gerçekten kötü müdür?

Alım gücü olmayan halkı korumak gerekmez mi?

Ya ihracatçılarımız? Rekabet güçleri düşer ve pazar payı kaybederler mi? İhracat geriler, cari

açık büyür mü?

Peki dünya nasıl yapıyor?


5 - Hedging Gerçekten Yapılabilir mi?

Petrol fiyatları hedge edilebilir mi?

Kur hedge edilebilir mi?

Hedge maliyetleri ne kadar tutar?

Ya ters tarafta kalırsak?

Engie, EoN, ENI, Centrica, Shell Energy hedging yapıyor mu?


6 - Doğrudan Destek İle Alım Gücü Düşük Tüketicileri Gerçekten Koruyabilir miyiz?

Hesap doğru mu?

Yılda 2 milyar ABD Doları yeter mi?

Toptan satış fiyatları daha da yükselir,

doğrudan destek sisteminin ihtiyacı da artar

mı?

2 milyar ABD Doları nerden bulunur?


7 – UDN’de Teslim, Sabit Miktar, Sabit Fiyat ya da Formül… Çalışır mı?

Alıcı’lar dengelerini yönetebilirler mi?

Sabit fiyat vermek çok riskli!!! Aylık fiyat ayarlamaları o kadar zararlı mıydı?

Farklı alımlar, hatta satışlar olacak, dengesizlik maliyeti olacak… Abone tarifeleri nasıl

düzenlenecek?


8 – BOTAŞ’ın Yapılandırılması Ne Getirir, Ne Götürür?

İletim Sistemi İşletmecisi ayrı bir tüzel kişilik olarak yapılandırılmadan, adil rekabet olmaz

mı?

İletim Sistemi İşletmecisi ayrı bir tüzel kişilik olarak yapılandırılması «Independent TSO»

olmayı sağlar mı? Sonuçta, aynı bakanlığın ilgili kuruluşu olmayacak mı?

Ayrıştırılınca daha küçük, daha verimsiz olmayacaklar mı?

Özelleştirme düşünülebilir mi?

Avrupa’da ayrıştırılan İletim Sistemi İşletmecileri yollarına nasıl devam etmişler?


9 – Bu Öneriler Neyi Çözer?

Arz güvenliği nasıl etkilenir?

Tüketici fiyatları nasıl etkilenir?

Öngörülebilirlik artar mı?

Likidite artar mı?

Şirketlerin finansal sürdürülebilirliği güçlenir mi?

HHI Endeksi, konsantrasyon düşer, rekabet artar mı, rekabete dayalı kazanımlar gerçekleşir mi?

Kaynak optimizasyonu sağlanır mı?

Cari açık düşer mi?


BİRİNCİ OTURUMUN SONU

İLGİNİZ VE KATILIMINIZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLER

ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİ · 1 ENERJİ PİYASASI GELİŞİMİ PROJESİ EU IPA13/CS-02.a DOĞAL GAZ PİYASASI ÇALIŞTAYI Oturum 1 Tespit ve Önerilerin Sunumu 8-9 Mayıs

Documents