7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
1/1207
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
2/1207
pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dwivSvkoSEncyclopaedia of Punjabi Language and Culture
(e, s)
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
3/1207
pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dwivSvkoSEncyclopaedia of Punjabi Language and Culture
(e, s)
hrjIq isMG igl
muK sMpwdk
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
4/1207
pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dwivSvkoSEncyclopaedia of Punjabi Language and Culture
(e, s)
hrjIq isMG igl
muK sMpwdk
pblIkySn ibauro
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
5/1207
pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dwivSvkoSEncyclopaedia of Punjabi Language and Culture
(e, s)
hrjIq isMG igl
muK sMpwdk
muKiqAwr isMG iglshwiek sMpwdk
AmndIp kOr AMtwlkwpI sMpwdk
pblIkySn ibauro
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
6/1207
nkPhotkd
pMjwbI koS pMjwbI BwSw qy siBAqw dw ivSv koSj?. fJ; dh
;zgkdBk gq'c?;o joihs f;zx frb, gq'c?;o nw?ohN;, itkjobkb
Bfjo{ :{Bhtof;Nh eo oj/ jB.
;z;ko Go d/ e'P e/tb PpdkoE jh j[zd/ oj/ jB. T[jBK ftu
fJZeb/ s/ fByV/ PpdK d/ noE s/ T[jBK dh ftnkfynk ehsh iKdh j?.
gzikph ft;at e'P dh ftXh fBt/ebh j?. fJ; ftu gzikph GkPk ns/
;fGnsk d/ ;zebgK B{z T[jBK dh i[rs, T[jBK d/ ;ziw, T[jBK d/ d[tzdK
ftu T[bhfenk frnk j?. fJj ;zebg ;kv/ r[o{nK, ghoK, cehoK,
PkfJoK d/ ;zebg jB. T[jBK B/ fJjBK B{z ftukfonk ns/ x'fynk j?.
T[jBK d/ gqtuB ;kvh ;fGnsk, ;kv/ doPB B{z T[ikro eod/ jB.
fJ; d/ f;XKse nkeko fB:s eod/ jB. fJ; ftXh ftu d[y$;[y d/
Ppfde noE j'o jB s/ r[opkDh d/ ;zebg dh i[rs ftu j'o. d[y,
dko{ s/ ;[y, o'r pD iKd/ jB. d[y, ;[y ;w eo ikDhd/ jB. d't/A
fJZe' GkD/ nB[;ko jB. fJj e/tb eosko dk GkDk jh BjhA, T[; dh
dks th j?. r[opkDh dk fJj dkoPfBe f;XKs, fJ; dk d[tzd, fJ; dk
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
7/1207
;ziw fBt/ebk j?. fJ; d/ nkeko, ;keko, fJ; dh Gkt i[rs d/ w/b
fto'X ;z;ko d/ j'o fe;/ f;XKs Bkb BjhA fwbd/.
gzikphivSve'P dh f;XKse ftXh r[opkDh dh ftXh j?.
fJ; ftXh ftu jo ;zebg B{z T[;d/ d[tzdK ftu T[bhfenk frnk j?,
T[ikro ehsk frnk j?. fJ; soK d[y$;[y, ;fs$n;fs,
r[ow[y$wBw[y, ;'jkrDh$d'jkrDh nkfd d[tzd fBy/V/ rJ/ jB.fJjBK dh
Gkt i[rs, fJjBK dh o{g o/yk, fJjBK dh ;fGne ftT[As, fJjBK dh
dkoPfBe r'Ad B{z x'fynk, ftukfonk frnk j?.
fJjBK ;zebgK s/ ftuko eoB bJh r[opkDh, GkJh r[odk;
dhnK ouBktK, iBw ;kyhnK, ;{ch ekft, feZ;k ekft, b'e Xkok s/ e[M
;wekbh fbysK B{z nkXko pDkfJnk frnk j?. fJ; nfXnB Bkb
gzdQothA ;dh s'A b? e/ ni'eh gzikph Ppdktbh d/ nkeko, ;keko fBy/V/
rJ/ jB.
i;gkb f;zx
tkJh; uK;bo
gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
8/1207
pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS
gzikphBwSw Aqy siBAqw dy ivSve'P ftu gzikph GkPk d/
PpdK dh ftnkfynk ehsh rJh j?. fJj Ppd gzikph ;fGnsk, gzikph
ftuko, gzikph fceo, fIeo d/ ;zebg jB. ;kvh gozgok ftu fJjBK
d/ fszB w[y gy jB. gfjbh gozgok r[opkDh dh j?. fJ; ftu nkfd
rzqE, GkJh r[odk; dhnK tkoK ns/ iBw ;kyhnK B{z fbnk frnk j?.
d{;ok gy Pkj j[;?B, p[bQ/ Pkj, ;[bskB pkj{ nkfd ;{chnK dk j?. fJ;
ftu n;hA tkfo; Pkj dh jho, ekdo :ko dk g{oB, jkPw dh ;Z;h
tor/ feZ;/ th bJ/ jB. sh;oh gozgok ftu g/Av{ ihtB, b'e Xkok, b'e
rhs, wzBsK, ohsK, BhsK d/ ;zebg jB.
;kv/ r[o{nK, ghoK, cehoK, ;{chnK, ethnK B/ gzikph ;fGnsk d/
Ppd, ;zebg ftuko/, x'y/ jB. fJjBK *s/ fceo, fIeo ehsk j?.
fJjBK dhnK fbysK ftu fJj gotuB fwbd/ jB. n;hA fJjBK B{z
gzikph ft;at e'P dk nkXko pDkfJnk j?. nkw s"o *s/ ;z;ko Go dh
e'Pekoh gozgok ftu fJeZb/ Ppd dh tyo/ tyo/ gq;zrK ftu
ftnkfynk ehsh rJh j?. ft;at e'P ftu n;hA jo Ppd, ;ezbg B{z
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
9/1207
T[;d/ w/b ns/ fto'X d/ ;zebgK Bkb i'V e/ d/fynk j?. ;zebg fJeZb/,
fJefjo/ BjhA j[zd/. jo ;ezbg d{;o/ fwbd/ i[bd/ ;zebg Bkb fe;/
ftP/P d[tzd ftu i[fVnk jz[dk j?. PpdK dh ftT[As, ;zebgK dh i[rs
fJe ftP/P r'Ad ftu r[zdh j[zdh j?. fJj i[rs, fJj ftT[As ;zebgK d/
Gkt y/so B{z T[ikro eodh j?. T[jBK d/ i'VK B{z i'Vdh j?. T[jBK d/
fto'XK B{z fBy/Vdh j?. fJ; eoe/ fe;/ fJe ;zebg dh ftnkfynk bJh
eJh ;jkfJe PpdK, ;zebgK B{z fJe' jh i[rs ftu t/fynk iKdk j?.
fJj ftXh r[[opkDh dh gow[y ftXh j?. jT[w/ dhox o'r th j?
ns/ dko{ th. d[y dko{ j' iKdk j? ns/ ;[y, o'r. fJ;/ soQK d/ w/b
ns/ fto'X dh ftT[As Bkb ;fs$n;fs, ;u$e{V, r[ow[y$wBw[y,
;[jkrDh$d[jkrDh, frnkB$nzXeko dh Gkt i[rs T[bheh rJh j?.
T[dkjoD ti'AL
jT[w? dhox o'r j? dko{ Gh fJ; wkfj] (wL,)
jT[w? r[ow[y y'Jhn? Bkfw os/ ;[y[[ j'fJ]
nfjfB; Grfs eo/ fdB oksh jT[w? wkfo fBuzd[] (wL,)
wb jT[w? fpfynk ;G fBtkoh] (wL,)
jT[w? wkfo ;fu Ppfd ;wkD/ ;fu os/ nfXekJh]@(wL,)
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
10/1207
jT{w?** d/ Bkb w/b, ;[w/b s/ i[Vd/ nDi[Vd/ ;zebg, dhox o'r,
dko{, Bkfw, Grfs, fpfynk ;G fBtkoh, ;pfd ;wkD/, ;fu os/
nfXekJh jB. fJjBK dh fJe ftP/P i[rs jT[w? d/ Gkt y/so B{z
T[bhedh j?.
Ppd** fJe pj[s r[zMbdko ;zebg j?. r[opkDh ftu fJ;
dh ftnkfynk eJh T[sokn^uVQknivcoNbzxdh j?.
;pd[ Gkys ;f; i'fs ngkok]
;f; xo ;{o[ t;? fwN/ nzfXnkok] (wL,)
;zB ;pd[ ngozgo Xko? ]
ejs/ w[es[ ;pfd fB;sko? ] (wL,)
;pfd eT[ fBozsfo tk;[ nbyz ij d/yk sj ;/Jh]gtB ek tk;k ;[zB fBtk;k neb ebk Xo ;'Jh]
Bdfo eo/ ;pd[ xN wfj t;? ftuj[ Gow[ rtkJ/ ]
sB[ wB[ fBowb[ fBowb pkDh Bkw[' wzfB t;kJ/ ]
;pfd r[o{ Gy ;kro[ sohn? fJs T[s J/e' ikD? ]
fujB[ toB[ Bjh SkfJnk wkfJnk BkBe ;pd[ gSkD? ]
(wL,)
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
11/1207
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
12/1207
ik s{z ;uk sk ;G[ e' ;uk e{V e'fJ B e'Jh]
(wL,)
r[opkDh ftu Gkt i[rs d/ ft;Eko dh fJe j'o ftXh j?.
fJe' Ppd, ;zebg eJh i[Vd/, nDi[Vd/ ;zebgK d/ w/b s/ fto'X Bkb
BthA fBt/ebh Gkt i[rs pDkT[Dh. fJ; dh ;G s'A fByVthA T[dkjoD
Ppd rzY* dh j?L
e/jk ezuB[ s[N? ;ko[] nrBh rzY[ gkJ/ b[jko[]
r'oh ;/sh s[N? Gsko[] g[sh rzY[ gt? ;z;kfo[]
okik wzr? fds? rzY[ gkfJ]G[fynk rzY[ gt? ik ykfJ]
ekbk rzY[ Bdhnk whj M'b]rzY[ gohsh fwm/ p'b]
p/dk rzY[ p'b/ ;u[ e'fJ] w[fJnk rzY[ B/eh ;s[ j'fJ]J/s rzY[ tos? ;z;ko[] w{oy rzY[ gt? w[fj wko]
BkBe[ nky? J/j[ phuko[] f;csh rzY[ gt? dopkfo]]
(wL,)
fJ; Ppd ftu rzY d/ ;zebg bJh eJh w/b, ;[w/b i'V, s'V
bJ/ rJ/ jB. nrBh$b'jko, g[sh$;z;ko, okik$wzr?, fds?, G[fynk$ykfJ,
gohsh$fwm/ p'b, p/d$;u, w'fJnk$B/eh, ;fs, w{oy$w[fj wko,f;csh$dopko nkfd ;zpXK Bkb rzY d/ ;zebg dh ftnkfynk ehsh
rJh j?.
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
13/1207
gzikphivSve'P ftu r[opkDh dh ftnkfynk dh fJ; ftXh d/
nkXko s/ gzikph ;fGnsk d/ PpdK, ;zebgK dh Gkt i[rs B{z
T[bhfenk frnk j?, T[ikro ehsk frnk j?. T[dkjoD ti'A nkw e'PK
tKr fJe nZXh s[e BjhA fdZsh rJh, ;r'A ;kok go;zr ftuko nXhB
j?. fJj go;zr fJe fJekJh j[zdh j?, fijVh fJe Ppd d/, fJe tke
d/ o{g ftu ;kB{z fwbdh j?.
^^^^^^^^^
1968 ftu gzikph :{Bhtof;Nh B/ w?B{z g?fo; d/ B?PBb oh;ou
;?ANo s'A p[bk e/ gfNnkb/ ftu gzikph GkPk d/ ;ot/yD bJh GkPk
ftfrnkB ftGkr dh BhAj oyD dh ;/tk fdZsh ns/ w?B{z fJ; dk gfjbk
gq'c?;o fB:[es ehsk. fJ; p"fXe sgP ftu'A gzikph dh o?co?A;
ro?wo, gzikph dh n?Nb; s/ gzikph GkPk s/ ;fGnsk dh Gkt i[rs d/
;zpzX ftu eJh g[;seK SghnK. 1984 ftu w?B{z fdZbh dh itkjobkb
Bfjo{ :{Bhtof;Nh d/ nzro/Ih s/ GkPk ftfrnkB ftGkr s'A ;Zdk
nkfJnk fiZE'A w?A 2000 ftu gq'c?;o nw?ohN; pD e/ ohNkfJo
j'fJnk. thj tfoQnK fgZS'A gzikph :{Bhtof;Nh B/ fco w?B{z :kd ehsk
s/ gzikph GkPk s/ ;fGnsk d/ ft;at e'P dh ;/tk dk nt;o fdZsk.
w/o/ efjD s/ w/o/ g[okD/ ;kEh, vkeNo fPt Powk i'Ph s/ w[yfsnko
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
14/1207
f;zx frb B{z ;jkfJe ;zgkde s/ vkeNo i'rk f;zx B{z gqpzXeh
e'ovhB/No fB:[es eo fdZsk.
i'Ph ih ;kv/ e'b pj[s ;wK Bk ofj ;e/. e[M d/o ezw eoe/
T[j nekb ubkDk eo rJ/. T[jBK dh ftdftsk dh xkN ;kB{z ;dk
wfj;{; jz[dh oj/rh.
vkeNo i'Ph ih d/ ikD fgZS'A ;jkfJe ;zgkde, w[yfsnko
f;zx frb B/ T[jBK dk ezw th ;zGkb fbnk s/ gqpzXeh fIw/tkoh d/ Bkb
ft;at e'P dh ;zgkdBk B{z th pVh ;[fjodsk Bkb fBGkfJnk.
ies sYNcI vwsqy gurpRIq kOr ny jnm swKIAW dy AMdrwjW dI
qy AmndIp kMboj ny pMjwbI siBAwcwr dy AMdrwjW dI pRYs kwpI
iqAwr kIqI hY[ AmndIp kOr AMtwl ny Awid gRMQ dy AMdrwjW dy
nwl smu`cy koS dI pRYs kwpI iqAwr kIqI hY[
AsIN vweIs cWslr, fwktr jspwl isMG dy irxI hW ijnHW ny
koS dI iqAwrI dy hr pK ivc shwieqw kIqI hY[ AsIN pRoPYsr
gurpRIq isMG lihl dy vI DMnvwdI hW ijnHW ny koS nwl sMbiDq
swrIAW pusqkW nUM pMjwbI XUnIvristI dI vYb sweIt qy pwieAw hY[
joihs f;zx frbgq'c?;o nw?ohN;, itkjobkb Bfjo{ :{Bhtof;Nh
w[y ;zgkde
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
15/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture1
dan
nWv puilMgbwlx, l~kVI
dan te bsatar pg
ijs qrHW Ag qy pwxI dw myl nhINhuMdw, ijs qrHW im~tI qy jl iekdUsry qoN dUr rihMdy hn, ijs qrHWDrq Awkws dw inKyVw rihMdw hY,eysy qrHW hI nwm qoN bymuK mnuK nUMkoeI syD nhIN imldI, koeI soJI nhINpRwpq huMdI[jo aus krqwr nMU BwauNdwhY, auhI huMdw hY[mwieAw nUM iqAwgky, puqR, klqR dy jMjwl Cf ky hIgurmuK krqwr dI rzwA ivc rih kysB rogW qoN Cutkwrw pw skdw hY[
rwmklI mhlw 5 ] ] mwtI kau jlu dh
ids iqAwgY ] aUpir crn qlYAwkwsu ] kIEprgwsu ] 1 ] AYsw sMmRQu hir jIauAwip ] inmK n ibsrY jIA BgqnkY AwT phr mn qw kau jwip] 1 ] rhwau ]
] ]BYqyinrBau frqw iPrY ]
] 2 ] ] sgly swij krq
jgdIsY ] Y ]
] 3 ] sMq sBw imil krhu] isMimRiq swsq byd
purwx ] bRhm bIcwru bIcwry koie ]nwnk qw kI ] 4 ] 43 ] 54 ] rwmklI mhlw5 ] ] sdw
sdw hir kI srxweI pRB ibnu nwhIAwn bIAw ] 1 ] rhwau ]
ien mih ikCU nsMig lIAw ]
mwieAw mMdru iqAwiggieAw ] 1 ]
grB join mih ikriqpieAw ] purb kmwxy Cofih nwhI
] 2 ] bolY JUTu kmwvY Avrw iqRsn
n bUJY bhuqu hieAw ]
dyh ibnwsImhw KieAw ] 3 ]Awpy kIny sMq jieAw
] nwnk dws kMiT lwie rwKy kir
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
16/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture2
ikrpw pwrbRhm mieAw] 4 ] 44 ] 55 ]
A.g.m.5,900eMIDn
daneMIDn qy bYsMqru BwgYdan te bsatar pgGt mih isMDukat m sd
pRQmy mwKnu pwCY dUDuprathme mkhan ph dd
mYlU kIno swbunu sUDu
ml kno sbun sdhoNdI kau AxhoNdI ihrYhodk anhodhir
dyhI gupq ibdyhI dIsYdehgupt bidehds
Tgxhwr AxTgdw TwgYthaganhr anthagd thg
ibnu vKr iPir iPir auiT lwgYbin wakkhar phir phir uth lg
biKAwxbakhin
prm giq hoieparm gat hoe
jo iqsu BwvY so QIAwjo tis pw so th
puqu klqR liKmI dIsYput kalatr lakhmds
ibKY TgaurI Kwie Bulwnwbikh thagri khe pln
inMdw kir kir bhuqu ivgUqwnd kar kar bt wigt
jmdUiq gRwisE mhw BieAw
jamdt grsio mah pAswD rogu aupijAw sMq dUKinasd rog upji sat dkhan
ijnih invwjy iqn hI swjyjn niwje tin hsje
fJnkDhinftP/PD
nDikD, nfrnkBh, frnkBjhDnzs fJnkDh w?A eKrb t/yK,at inm kgal wekh
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
17/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture3
id'A fJPe dh, w[jZps dh s/I s/},sbtko fJB;kB d/ fdb B{z uho d/Adhj? sK fJnkDk, nBikD wB[y ;G e[MG[b iKdk j?. nBikD e[Vh nkgD/r[vhnK gN'b/ Sv e/ nkgD/ wkbe d/,
nkgD/ ekdo d/ fJPe ftu w;s j'iKdh j?. id'A gq/w dh, fJPe dh mzYhjtk ubdh j?, wB ;hsb j' iKdk j?.fIzdrh ftu ;ziw nkT[Adk j?. ;GGow G[b/y/ d{o j' iKd/ jB. fJPe d/M{fNnK ftu w;s j'fJnk fJB;kBBudk, rkT[Adk j?. nkgD/ ekdo d/;'fjb/ rkT[Adk j?. fJPe d/ gzx{V/ftu M{wdk nkPe o{jkBh ihtBihT{Adk j?. fJj fJnkDk, nBikD
fJB;kB nkgD/ ekdo dh e[dos dhowI gfjukDdk j?. nkgD/ wkbe d/o{jkBh d;s{o nkgDh fIzdrh d/d;s{o pDk b?Adk j?.
fJj ntZbVk B/Ik bZrk s/},s/} gq/w dh rZvhnK wA?.nzs fJnkDh w?A eKrb t/yK,fe w{osK y/vK r[vhnK w?A.mzYVh tkU gq/w dh M[Zbh ,pkM goK d/ T[vhnK w?A.
j?do Y'bD M{NV/ d/Adk,ftZu Gzr{V/ b[vhnK w?A.
nbh j?do, ;hjoch, 54fJnkDh
in
fJj ntZbVk B/Ik bZrk s/}e a'walr neza lagg teg
nzs fJnkDh w?A eKrb t/yKat inm kgal wekhmzYVh tkU gq/w dh M[Zbhthdrwo prem dull
j?do Y'bD M{NV/ d/Adkhdar tolantre ded
inare
ivSySxhy Axjwx ijMdy
inare mnr ke kare
Anjwx kuVIey, ieAwnVIey, AYvyNkoeI mwx, PKr nhIN krIdw[Shu dwipAwr hI syvk nMU krqwr dy GrQW dyNdw hY, mwx dyNdw hY[sB kuJkrqwr dy hQ hY[Awpxy cMgy krmWnwl sB is~D ho jWdw hY[sohwgxI nUMpuCo aus ny iks qrHW Awpxy Shu nUMrIJwieAw hY[iks qrHW aus dy hukmdI, aus dy Sbd dI Qwh pweIhY[AwpxI haumy gvw ky, sB
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
18/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture4
cqurweIAW Cf ky sohwgxI AwpxyShu nwl iek imk ho jWdI hY[ausdy ipAwr ivc lIn ho jWdI hY[
iqlg m 1 ]
kI n mwxyihbwhru ikAw FUFyih ] BY
kIAw dyih slweIAw nYxI Bwv kwkir sIgwro ] lwgI ] 1 ]
] krx plwh krybhuqyry sw Dn mhlu n pwvY ]
] lb loB AhMkwr kImwqI mwieAw mwih smwxI ] ienIbwqI shu pweIAY nwhI BeI kwmixieAwxI ] 2 ]
jw kY pRyim pdwrQu pweIAY qaucrxI icqu lweIAY ] shu khY sokIjY qnu mno dIjY AYsw prmlulweIAY ] eyv khih sohwgxI BYxy
ienI bwqI shu pweIAY ] 3 ]
] shu ndirkir dyKY so idnu lyKY kwmix nau
iniD pweI ] Awpxy kMq ipAwrIsw sohwgix nwnk ]AYsy rMig rwqI shj kI mwqIAihinis Bwie smwxI ] suMdirswie srUp ibcKix khIAY swisAwxI ] 4 ] 2 ] 4 ]
A.g.m.1, 722
ieAwnVIeyinare
ieAwnVIey mwnVw kwie kryihinare mnr ke kare
AwpnVY Gir hir rMgopanr kr har rago
shu nyVY Dn kMmlIeys ner tn kamle
qw sohwgix jwxIAYt sohgan jni
jw shu Dry ipAwroj s tare piro
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
19/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture5
ieAwxI bwlI ikAw kryinblki kare
jw Dn kMq n BwvYja tan kat na pw
ivxu krmw ikCu pweIAY nwhIwin karm kih pe nh
jy bhuqyrw DwvYje bter tw
jwie puChu sohwgxI vwhYje puho sohganwh
iknI bwqI shu pweIAYknbts p
jo ikCu kry so Blw kir mwnIAYjo kih kare so pal kar mn
ihkmiq hukmu cukweIAYhikmat hukm uk
Awpu gvweIAY qw shu pweIAYp gw t s p
Aauru kYsI cqurweIr ksatur
sw sBrweIs sbr
fJ;okoisrrBKt g[fbzrr[gs nkPk, fBozsosk
s{z sK e[b fJ;oko ijkB dk j?At t kul isrr jahn d h
op dk fJ;oko j'o j? s/ pzd/ dkj'o. op dk fJ;oko pzd/ dk nk;okj?. op d/ fJ;oko ftu, op dhfJpkds ftu, op d/ fJPe ftufJB;kB ;ko/ ijkB dh o{jkBh owIB{z ;wMdk j?. op dh fdqPNh ftu;G fdqPNhnK jB. op d/ B{o ftu;G B{o jB. T[; nZbk d/ B{o fpBK;G gk;/ jB/ok j?. T[; ekdo dk
B{o, T[; ekdo dk d;s{o ijkB d/;G gzX o'PB eodk j?. ;G ekB{BekfJd/ ;jh eodk j?. T[; d/ B{oftu T[; dh gfjukD j?. fJB;kBnzdo'A pkjo'A nkgD/ ekdo Bkb i[Vdkj?. nkgD/ \[dk dh \[dkJh dhgfjukD eodk j?. ;Zuk s/ ;[Zuk ihtBfpskT[Adk j?. fijV/ fJ; B{o B{z, fJ;fJbkjh d;s{o B{z BjhA ;wMd/, BjhAgfjukDd/, T[j ;dk fpyV/ okjK s/
XZe/ yKd/ jB. nkg jh nkgDh ckjhb? b?Ad/ jB.
;wM e/ p?m ijkB nzdo,
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
20/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture6
s{z sK e[b fJ;oko ijkB dkj?A.s/o/ fvfmnK fd;dk ;G e'Jh,BjhA e'Jh Bk fe;/ gSkDdk j?
s/ok fynkb Jhj' jo soQK fd;/,fit/A pkb p?skb eo ikDdkj?.p[ZbQk Pkj ckj/ e"D pkto/ B{z,c;/ nkg nkg/ ckjh skDdkj?.
p[bQk Pkj, ;hjoch, 43
fJ;okoisrr
s{z sK e[b fJ;oko ijkB dk j?At t kul isrr jahn d h
s/o/ fvfmnK fd;dk ;G e'Jhtere dithi disd sab ko
fit/A pkb p?skb eo ikDdk j?jiwe bl btl kar jnd h
c;/ nkg nkg/ ckjh skDdk j?fase p pe fhtnd h
fJPeisqBKt g[fbzrfgnko, w[jZps
Ifjo fgnkbVk fJPe tkbkzr pilr isq wl
fJPe, fgnko, w[jZps dk fgnkbkpj[s Ifjohbk j?. fJj xkNh pj[semD j?. nkPe nkgD/ wfjp{ptk;s/, nkgD/ fgnko/ bJh ikB d/d/Ad/ jB. id'A fJPe dk t/r nkT[Adkj?, id'A fJPe dh jB/oh trdh j? sKe'Jh T[; d/ nZr/ yVQk BjhA j' ;edk.fJ; dk T[bko, fJ; dk I'o ;Gw[PebK d{o eo d/Adk j?. ;G o;s/
;kc eo d/Adk j?. fJPe ftu w;sj'fJnk, gkrb j'fJnk nkPe Ifjodk fgnkbk gh iKdk j?. fJPe dh;{bh uVQ iKdk j?. fJPe d/ ekB{B,fJPe d/ okj, fJPe d/ d;s{onkgD/ jh jB. fJjBK dk d[fBnkthd;s{oK Bkb e'Jh ;zpzX BjhA. fJPed/ gzX dhnK ;G o[ektNK d{o j'iKdhnK jB. nkPe s/ wkP{e fJPedh ;{bh uVQ iKd/ jB. ekIhnK w[bK
d/ ekfJd/ ekB{zB, d;s{o fJPe d/t/r B{z, fJPe d/ jVQ B{z BjhA o'e;ed/.
Ifjo fgnkbVk fJPe tkbk,
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
21/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture7
fi; ufynk ;' ueBk u{o fvZmk.wiB{z ;[e e/ beVh tKrj'fJnk.;{bh uVQfdnk Pkj wB;{o fvZmk.
ikB fdfsnK pkM Bk fwb/fgnkok,J/; fJPe dk fJj d;s{o fvZmk.w[jzwd p{fNnk* fJPe d/ gzXnzdo,e'Jh pkM Bk dod oi{ofvZmk.
w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,421
fJPeiq
Ifjo fgnkbVk fJPe tkbkzr pilr iq wl
wiB{z ;[Ze e/,beVh tKr j'fJnkmajn suk ke lakrwg hoi
ikB fdfsnK pkM Bk fwb/ fgnkokjn ditti bj n mile pire'Jh pkM Bk dod oi{o fvZmkkobj n dard rajr ditth
fJPeiqBKt, g[fbzrgq/w, wj[Zps, gqhs
okj fJPe dk ;{Jh dk BZekr iq d sd nakk
fJPe dk okj ;{Jh d/ BZe/ torkGhVk j[zdk j?. fJ; ftZu'A bzxD bJh,fJ; T[FZs/ g{o/ T[soB bJh nkgD/nkg B{z Xkrk pBkT[Dk g?Adk j?. fJjgzX emD j?. fJj okj fpyVk j?.fJ; gzX s/ uZbD tkb/ ;G xkbKxkbD bJh fsnko ofjzd/ jB. fJ;ftu e'Jh rzdrh, e'Jh nkb{drhpodkPs BjhA jz[dh. P/y nzdo'A rzdk
jz[dk j? s/ pkjo'A ;ckJh dk, jT[w? dkgodk gkT[Adk j?. fJPe d/ okj s[oBtkb/ gke jz[d/ jB. T[jBK d/ wBgftsq s/ ezw ;[Eo/ j[zd/ jB. fJPedk okj oZp dk okj j?. fJ; ftuf;de j?. pzdrh j?. ;po j?.;kpsh j?. fJPe e/tb wikIh jhBjhA. fJ; dk okj ;dk fJPejeheh tkbk jz[dk j?. fJPe oZp dhdks j?. fJPe ftu pzdk jbhwh dh,
;fji dh, ;zs'y dh fIzdrh ihT[Adkj?. fJPe dh xkNh T[FZuh j?, ;[Zuhj?. fJ; ftu e'Jh d}k X'yk BjhAub ;edk. fJPe ftu nkPe nkgD/wkP{e tk;s/ ikB tko d/Adk j?. T[j
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
22/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture8
jo e[opkBh tk;s/ ;dk fsnkoofjzdk j?.
nkPe j't?A sK fJPe ewkt?A]okj fJPe dk ;{Jh dk BZek,
skrk j't?A sK ikt?A]pkfjo gke nzdo nkb{dk,fenk s{z P/\ ejkt?A]ej? j[;?B i/ |kor Eht?A,sK \k; woksp gkt?A]
Pkj j[;?B, fJPeiq
nkPe j't?A sK fJPe ewkt?
q how t iq kmwokj fJPe dk ;{Jh dk BZekr iq d sd nakk
pkfjo gke nzdo nkb{dkbhar pk adarld
fJPeiqBKt, g[fbzrgq/w, w[jZps, gqhs
fJPe SgkfJnk Sgdk BkjhAiq hapihapd nh
fJPe dk t/r SgkfJnk fSgdk BjhA.fjio ftu, fpoj'A ftu ;ZiB fpBKoksK tZvhnK jB. ;wK bzpk s/ n"ykjz[dk iKdk j?. fJ; sBjkJh ftu,fJ; sgZf;nk ftu wk; MVdk j?, sB
fgzio pD iKdk j? s/ nkdwh dk p[sfJe jZvhnK dh w[m jh ofj iKdk j?.fJ; okj ftu, fJ; ;zpzX ftufBrkjK gke jz[dhnK jB. fdbfdwkr nkgD/ oZp dh fydws ftu,T[; d/ fJPe ftu ieV/ ofjzd/ jB.d[Bh d/ ;G MrV/ MKi/ Sv e/, ;Gd[fpXK, d[t?d d{o eo e/ e/tb fJeoZp ftu bhB nkPe dhtkBk pDiKdk j?. T[; B{z fJ; d[BhnK d/ eow
e[eow G[b iKd/ jB. fJ; jkbsftu oKMK s/ jho, :'rh :[frnkBhfJe ;[o, fJe;ko ihtB ihT[Ad/ jB.T[jBK ftu e'Jh G/d, e'Jh fBy/VkBjhA ofjzdk. nkPe dhtkBrh ftu,cehoh ftu nkgD/ y[dk d/ do s/ ;Ge[M fB;ko eo d/Adk j?.
;iD fpB okshA j'JhnKtZvhnK.wk; MV/ MV fgzio j'fJnk,
eD eD j'JhnK jZvhnK.fJPe SgkfJnk Sgdk BkjhA,fpoj'A sDktK rZvhnK.oKMk i'rh w?A i[frnkDh,
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
23/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture9
ewbh eo eo ;ZdhnK.ej? j[;?B |eho ;kJhA dk,dkwB s/o/ bZrhnK.
Pkj j[;?B,
fJPeiq
;iD fpB okshA j'JhnK tZvhnKsajjan bin rt ho wadd
wk; MV/ MV fgzio j'fJnkms re r pjar hoi
fJPe SgkfJnk Sgdk BkjhAiq hapihapd nh
fpoj'A sDktK rZvhnKbirh tnw gaddi
oKMk i'rh w?A i[frnkDhr j yogm yugin
fJPeiqBKt, g[fbzrgq/w, w[jZps, gqhs
t' :ko[ fiBQK B{z fJPe fsBK eZsD e/jkwo yr jn n iq tn kattan kehfJPe ftu oZfsnk ceho, fJPeftu dhtkBh e[Vh Bk eZs ;edh j?,Bk jh fes/ j'o ezw ftu T[; dk ihn
brdk j?. ;G okj fJZe' gk;/ iKd/jB. uoy/, u[ZbQ/ G[b e/, ;ko/ ezweki Sv e/ dhtkBh wkjh d/ fJPeftu w;s ofjzdh j?. T[; B{z ;Gw;bjsK, ;G ezw eki G[b iKd/
jB. T[; dh gqhs uo'eh j?. g[okDhj?. T[j X[o'A jh nkgD/ wkjh d/ fJPeftu pZXh fe;/ j'o ezw i'rh BjhAofjzdh. T[j T[; ceho torh j? fi;B/ fJ; d[BhnK d/ ;ko/ Xzd/ Sv e/cehoh dk okj ngDkfJnk j?. fJ;okj ftu, fJ; gzX ftu, fJ; ;ziwftu fJPe j?, w[jZps j?, gqhs j?,w/b i'b j?. fJj okj fJe;ko j?,fJe;[o j?. fJ; ftu e'Jh s"ybk
BjhA. fJ; fJPe ftu oZfsnk cehonkgD/ oZp dh dhtkBrh ftu wrBofjzdk j?. T[; B{z ;ko/ ezw, ;ko/esD/ G[b iKd/ jB.
t' :ko[ fiBQK B{z fJPe fsBK eZsDe/jk,nbp/bh feT[A eZs/]bZrk fJPe u[Zeh w;bjs,fp;ohnK gzi/ ;Zs/]xkfJb[ wkfJb[ fco? fdtkBh,uoy/ szd B xZs/]w/oh s/ wkjh dh gohfsuo'eh,iK f;fo nkj/ B SZs/]
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
24/1207
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
25/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture11
fi; sB bfrnk fJPe ewkb.fi; B/ t/; fJPe dk ehsk,X[o dopko'A |stk bhsk,id'A jI{o'A fgnkbk ghsk,
e[M Bk fojk itkp ;tkb.fi; sB bfrnk fJPe ewkb.
ebkw p[ZbQ/ Pkj,
fJPe ewkbisq kaml
fi; sB bfrnk fJPe ewkbjis tan lage isq kaml
Bku/ p/;[o s/ p/skbne besur te betl
izwDk fiT{Dk w{b j[r/V/jman jin ml hugere
nkgDk p{M/ nkg f\nkbpn bje p khil
X[o dopko'A |stk bhsktr darbr fatw lt
id'A jI{o'A fgnkbk ghskjad hazr pil pt
fJPeisqBKt, g[fbzrfgnko, w[jZps
;u fJPe cehohsa isq faqr
fJ; d[BhnK dh nzX/oh e'mVh fiZE/ Bke'Jh dhtk, Bk pZsh j?, pzd/ dh fIzdrhdk fJwfsjkB j?. id'A J/E'A ikDkgt/rk, Bk e'Jh ;zrh j't/rk, Bk;kEh. fJ; nzX/oh e'mVh ftu cehodk ;kE T[;dk fJPe, T[; dh w[jZpsjh d/Ad/ jB. ceho nkgDh gqhs dk;dek, nkgD/ f;de s/ ;ziw d/ ;de/nkgD/ ihtB ftu ukBD eodk j?.
T[; dh nzX/oh e'mVh ftu fJPe dkdhtk pbdk j? s/ T[; B{z wkbe d/o{jkBh okj dk o;sk fdykT[Adk j?.ceho nkgD/ fgnko d/ fceoK d/XkfrnK Bkb nkgDh r'dVh pDkT[Adkj?. T[; dk fJj' jh ;ZEo j?. fJj' jhgfjBD ykD j?, fJj' jh ihtB j?.T[j d[fBnkth ;[ZyK dh, c[ZbK dhfIzdrh fsnkr e/ d[ZyK dh gNkoh f;os/ u[edk j? s/ ;ko/ rbh wjZb/ ftu,
;ko/ ir ftu fJPe dk j'ek d/Adkj?. nkgD/ ;zrhnK ;kEhnK B{z fJPedh dknts d/Adk j?. T[j nkgD/wkbe, nkgD/ gqhsw d/ w/b dh nk;ftu tid ftu nkT[Adk j?.
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
26/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture12
fJe jB/oh e'mVh,d{ik dhtk Bk pksh.pKj'A cV e/ b? ub/,e'Jh ;zr Bk ;kEh.
Gi ;ZeK Bk GZiK ik,;u fJPe cehoh.d[bVh fsbVh u"bVh,rb gq/w Izihoh.gkgh d'B'A r[zw j{J/,f;o bkrh ikDh.rJ/ nBkfJs ekdoh,w?A fco eBB ejkDh.fJe fceoK dh r'dVh,bZr/ gq/w d/ Xkr/.;[ZyhnK j't/ g? ;t/A,e'Jh d[ZyhnK ikr/.d;s c[ZbK dh N'eoh,e'Jh fbU pgkoh.do do j'ek d/ ojhnK,;p ubDjkoh.
ebkw p[ZbQ/ Pkj, fJPeisq
d{ik dhtk Bk pkshdj dw n bt
;u fJPe cehohsa isq faqr
d[bVh fsbVh u"bVhdulrtilrlr
rJ/ nBkfJs ekdohgae anit kdr
w?A fco eBB ejkDhm phir kanan kahn
fJe fceoK dh r'dVhik faqr dgodr
e'Jh d[ZyhnK ikr/kodukkh jge
do do j'ek d/ ojhnKdar dar hok de ra
;p ubDjkohsab alanhr
fJPeBKt, g[fbzrfgnko, w[jZps
wkJ/`Bk w[Vdk fJPe dhtkBkme n murd isq dwn
fJe t/oK gqhs br ikJ/, fJe t/oKfJPe ikr gt/ fco e''Jh w'Vk BjhA.id'A wIjp d/ ;ko/ n;{b, ;ko/ekB{zB, ;koh PoQk s'V e/ fJPe dk
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
27/1207
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
28/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture14
w[Zbk wfjokp s/ uVQ e/ pkr d/Adk j?fe op ftu JhwkB, f;de oZyD tkb/w[;bwkB op d/ f;id/, f;o fBtK e/,BwkI gVQ'. id'A w[Zbk dh fJj pKr,fJj nktkI fJPe Bkb oZsh j't/ sK
fgnkok nkgD/ gqhsw dh gqhs ftuf;idk eodk j?, f;o fBtkT[Adk j?.T[; dh :kd ftu fgnko dh BwkIgVQdk j?. T[; wkbe dk, T[;gotodrko dk fgnko T[; dh oror ftu ofunk j[zdk j?. T[; dhBwkI e/tb fJe fdyktk jh BjhA.fJj ;Zu/ fdb'A j'Jh fJpkds j?,f;woB j?. p[[bQ/ Pkj nkgD/ gqhsw d/fgnko ftu tid ftu nkT[Adk j?.
fJ; ntZ;Ek ftu fJPe wikIh,nkw d[Bhnkdkoh fJe d{i/ dkfgnko, fJPe jeheh, n;b fJPe,y[dk d/ fJPe ftu pdb iKdk j?.fJj th fejk ik ;edk j? fe fJjBKd'tK ftu e'Jh G/d BjhA ofjzdk. ;{chceho nkgD/ w"bk, nkgD/ fgo d/fJPe dh fuDr ftu pbdk j?.nkgD/ fgo dh T[vhe ftu, fJzsIkoftu fgnko dh pKr B{z ;[D e/ f;idkeodk j?.
fJPe w[ZbK B/ pKr fdtkJh,T[m pj[VB rb tkip nkJh.eo eo f;id/ xo tb XkJh,wZE/ wfjokp fNekfJU o/l
np feT[A ;kiB fuo bkfJU o/
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
29/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture15
ftu nkT[Adk j?. Budk j?. rkT[Adkj?. id'A ceho B{z fJPe dh owI,fJPe dh ohs dh ;wM nk iKdh j?sK T[; B{z wIop d/ s"o sohe/ G[biKd/ jB. T[j fco izrbK fpnkpkBK
ftu BjhA Y[zvdk fcodk. T[; dkoKMk T[; B{z nkgDh p[Zeb ftu jhfwb iKdk j?. jho oKM/ dk w/bnkgD/ fdb dhnK v{zxkJhnK ftu j[zdkj?. wzdoK, w;hsK ftu wZE/ orVDdk e'Jh bkG BjhA. op nkPe d/fdb d/ nzdo j?. fJj gke gftsqfJPe ;G tksktoD ;kc eo d/Adkj?. ;koh Bkgke d[BhnK gke j' iKdhj?. fco fe;/ w[;Zb/, ;'N/, s;ph,
ek;/ dh b'V BjhA ofjzdh. fcoBwkIK gVDhnK BjhA g?AdhnK. nkPedk fdb jo t/b/ nkgD/ fdb ftunkgD/ wkbe dh BwkI gVQdk j?. T[;B{z :kd eodk j?. T[; dk dw Godkj?. T[; dh gqhs dh nr ftu ;Vdkj?, pbdk j?. fJPe dh nr d/ GKpVT[; d/ wB sB B{z irwrk d/Ad/ jB.fJ; fJPe dh fuDr J/Bh s/I, J/Bho"PB j[zdh j? fe fJ; d/ ukBD ftu;G nBQ/o/ B{o' B{o j' iKd/ jB.
fJPe dk fJj ;pe, fJPe dh fJjowI y[dk d/, wkbe d/ ojZ; B{zT[ikro eodh j?. nkPe d/ fdb'fdwkr B{z ;kc eodh j?, gftsq eodhj?. T[j jo t/b/ nkgD/ w"bk d/,
nkgD/ ;[nkwh d/ fJPe ftu tidftu, w;sh ftu ofjzdk j?.
fJPe dh BthUA BthA pjko.iK w?A ;pe fJPe dk
gfVQnk,w;id e'b'A ihT[Vk vfonk,v/o/ ik mkeo d/ tfVnk,fiZE/ tid/ Bkd jIko.fJPe dh BthUA BthA pjko.iK w?A owI fJPe dh gkJh,w?Bk s'sk wko rtkJh,nzdo pkjo j'Jh ;|kJh,fis tb t/yK :ko' :ko.
fJPe dh BthUA BthA pjko.jho oKM/ d/ j' rJ/ w/b/,G[Zbh jho Y{zv/dh p/b/,oKMk :ko p[Zeb ftu y/b/,w?B{z ;[X ojh Bk ;ko.fJPe dh BthUA BthA pjko.p/d e[okBK gVQ gVQ EZe/,;id/ eofdnK x; rJ/ wZE/,Bk op shoE Bk op wZe/,fi; gk:k fs; B{o nBtko.fJPe dh BthUA BthA pjko.c{e w[;Zbk GzB ;[N b'Nk,Bk cV s;ph ek;k ;'Nk,nkPe efjzd/ d/ d/ j'ek,
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
30/1207
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
31/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture17
fJPeisqBKt, g[fbzrfgnko, w[jZps
fJPe n;K Bkb e/jh ehshisq as nl kktfJPe ftu oZs/ ceho d/ nzdo GKpVpbd/ jB. T[; dh GVeD, T[; dhGNeD B{z t/y e/ b'ehA sknB/ wkod/jB. rZbK eod/ jB fe fJ; B{z eh j'frnk. fJPe d/ tid ftu nkfJnk
ceho ;G e[M G[b iKdk j?. fJ;fJPe dh fuDr B{z T[jh gfjukD;edk j? fi; B{z nkg fJj ukN bZrhj't/, fijVk nkg fJ; fJPe dhgT[Vh ufVnk j't/. fJPe dh xkNhpj[s n"yh j?. fJ; tb e'Jh ftobkjh s[o ;edk j?. fJPe d/ fcokedh, fpoj'A dh nr dh sgP pj[s s/Ij?. fJ; dh rowh nzdo pkjo ;Gb{j d/Adh j?. ;G e[M ;kV d/Adh j?.fi; sB B{z, fi; B{z fJj nr bZrhj't/, fijVk fJ; dh fuDr ftu ;Vfojk j't/, T[jh fJ; dh gfjukD eo;edk j?. fJj fJPe, fJj w[jZpsop dh d/D j?, op dh fwjo j?. T[;
d/ fJPe ftu, T[; dh gqhs ftuceho fJ; d[BhnK d/ ftjkoK, ekoKB{z G[b iKdk j?. T[j nkgD/ ekdo,nkgD/ gqhsw Bkb fJe fwe, fJe;[o j' e/ ;fji s/ ;ziw dk ihtB
ihT[Adk j?. b'e fJ; fJPe dh owIB{z, fJ; d/ ojZ; B{z BjhA ;wMd/ s/n?t/A sknB/ wkod/ jB.
fJPe n;K Bkb e/jh ehsh,b'e wo/Ad/ sknB/fdb dh t/dB e'Jh Bk ikD/,nzdo d/; prkB/fi; B{z ukN nwo dh j't/,;'Jh nwo gSkD/.
J/; fJPe dh n"yh xkJh,i' ufVQnk ;' ikD/.
fJPe n;K Bkb e/jh ehsh,b'e wo/Ad/ snB/nksP fJPe f|oke s/o/ dh,gb ftu ;kV ftykJhnK,J/; fJPe d/ ;kV/ e'b'A,ir ftu fdnK d[jkJhnK,fi; sB bZr/ ;' sB ikD/,
d{ik e'Jh Bk ikD/.fJPe n;K Bkb e/jh ehsh,b'e wo/Ad/ sknB/
ebkw p[ZbQ/ Pkj, fJPe
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
32/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture18
isq
fJPe n;K Bkb e/jh ehshisq as nl kktb'e wo/Ad/ snB/lok mrde tne
fdb dh t/dB e'Jh Bk ikD/dil dvedan kon jne
J/; fJPe dh n"yh xkNhes isq dkhktnksP fJPe f|oke s/o/ dhta isq firk tere d
gb ftu ;kV ftykJhnK
pal wi sr wikhfi; sB bZr/ ;' sB ikD/jis tan lagge so tan jne
d{ik e'Jh Bk ikD/dj kon jne
fJPe wikIhisq majz
fefonk ftP/PDwB[y ;zpzX, fgnko
fiuo Bk fJPe wikIh bkr/jiar n isq majzlge
fJPe, fgnko dk ;zpzX gfjb'A wB[yhgZXo s/ jh jz[dk j?. wB[y fgnko jhfgnko dh owI ;wMkT[Adk j?. wB[yhgqhs dh fpoj'A, ghV, dod gqhs dhohs d/ gzX jB. fJPe wikIh dhnK
owIK fJPe jeheh, o{jkBh tb b?iKdhnK jB. wB[y dk fJPe op d/fJPe ftu pdb iKdk j?. wB[y opdk jh o{g j?. op B/ nkg jh fJ; Bz{nkgD/ tork pDkfJnk j?. fJ; d/wB sB ftu T[j ;G owIK, G/d,dod Go/ jB fijV/ pzd/ B{z wkB;e s'Ankswe tb b? iKd/ jB. fiBK d/jZvhA fJPe g?Adk j?, T[j ;Zu/ s/ ;[Zu/j' iKd/ jB. T[jBK d/ wB gke j'
iKd/ jB. fJPe ;Zuk j?, ;[Zuk j?.fJj op dk ;u j?. fJj op dk ssj?. fJ; dh owI ftu op dh owIj?. fJPe jh iBw dksk j?. fJjwksk j?. fJj fgsk j?. fJ; dhw;sh ftu fJPe wikIh s/ fJPejeheh fJe fwe j' iKd/ jB. fJ;dh fJe;kosk ftu fJekrosk j?.fJ; dh fbt ftu nBjd Bkd j?.jeheh ;[o j?. fJ; dh fuDr ftuo{jkBh B{o j?. ukBD j?.
fiuo Bk fJPe wikIh bkr/.;{Jh ;ht/ Bk fpB Xkr/.fJPe wikIh dksk j?.fi; fgZS/ w;s j' iksk j?.
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
33/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture19
fJPe fiBQK dh jZvhA g?Adk,;'Jh fBoihts wo iKdk,fJPe fgsk s/ wksk j?,fi; fgZS/ w;s j' iksk j?.
ebkw p[ZbQ/ Pkj, fJPe wikIhisq majz
fiuo Bk fJPe wikIh bkr/jiar n isq majzlge
;{Jh ;ht/ Bk fpB Xkr/sswe n bin tge
fi; fgZS/ w;s j' iksk j?jis pihe mast ho jt h
;'Jh fBoihts wo iKdksonirjwat mar jd
fJPe/ iqeBKt, g[fbzrgq/w, wj[Zps, gqhs
fJPe/ d/ dfonkT[ eokjh
iqe de drio krhfJPe dk dfonk gko eoBk pj[seZmD j?. nkgD/ wkP{e bJh, nkgD/gqhsw dh gqhs ftu, fJPe ftunkPe ;{bh s/ uZVQD bJh th fsnko
ofjzdk j?. fJPe dh xkNh s/uVQfdnK, fJPe d/ fJwfsjkB ftupzdk nkgD/ nkg B{z gfjukDdk j?.fJPe fJe n?;h ntZ;Ek j? fi; ftuwB[y nkgD/ nkg B{z G[b iKdk j?.
nkgD/ gqhsw dh gqhs ftu bhB T[jp/j'Ph ftu fJ; d[BhnK d/ ftjkoK s'A,ftekoK s'A p/bkr j' iKdk j?. fijVkwB[y nkgDh j'Ad B{z BjhA gfjukDdk,fijVk nkgDh y[dh ftu fJPewikIh ftu jh rbskB ofjzdk j? T[jedh th fJPe jeheh dh wzIb skJhABjhA gj[zu ;edk. y[dk d/ do s/dhtkB j' e/ ceho nkgDk ;G e[MnkgD/ oZp B{z nogD eo d/Adk j?.
fJj jbhwh dh jkbs, fJj cehohdk, ;fji dk wzIo fJPe dk wzIoj?. fJ; ftu nehdk j?. ;po j?.;zs'y j?.
e? pk}? dh w{bh j[;?Bk,s{z e? pk}? dh w{bh]pk}K d/ ftfu c[fb nikfJp,s{z ph fJe rzX{bh]ngDk nkfg gSkD? BkjhA,ntoK d/fy feT[A G{bh]
fJPe/ d/ dfonkT[ eokjh,wB;{o ep{bh ;{bh]Pkj[ j[;?B gfJnk dfo T[s/,i/ efo gt? ep{bh]
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
34/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture20
Pkj j[;?B, fJPe/iqe
pk}K d/ ftfu c[fb nikfJp
bg de wi phul ajibs{z ph fJe rzX{bht bik gdl
ngDk nkfg gSkD? BkjhAapnp phn nh
fJPe/ d/ dfonkT[ eokjhiqe de dario krh
wB;{o ep{bh ;{bh
mansr kblsl
fJeZbVkikalrftP/PDfJe, fJe/jok, fpBK ;kE s'A
|esfJeZbVk ikfJzrk s{zfakt ikalr jeg t
fJ; ijkB ftu fJB;kB fJeZbk jhnkT[Adk j? s/ fJeZbk jh iKdk j?.wkb d"bs, n?P fJPos ftu cf;nknBikD pzdk nkgD/ ekdo B{z G[biKdk j?. wkfJnk d/ uZeo ftu,
d[fBnkth ezwK ftu o[fMnk nkgD/wkbe d/ ekfJd/ ekB{zB Sv e/ nkgD/jh okjK s/ ubdk j?. d[BhnK d/d;s{o j'o jB s/ ekdo d/ d;s{oj'o. i/ fJB;kB op dh fJpkds
eo/, nkgD/ wkbe B{z :kd eo/ sK T[;dk ihtB ;Zuk s/ ;[Zuk j' iKdk j?.T[; B{z XzB d"bs dh b'V BjhAofjzdh. T[; dk XzB, T[; dk yIkBkop dh o{jkBhns pD iKd/ jB. fJjyIkBk ;dk ;kE d/Adk j?. fJjhyIkBk pzd/ d/ Bkb iKdk j?. op d/fJPe ftu, T[; dh fJpkds ftufJB;kB fJeZbk BjhA ofjzdk.
|esfJeZbVk ikfJzrk s{z,y'N/ ezwK d/ ftu s?A T[wo rkbh.feE/ wfjb s/ wkVhnK pzrb/Bh,feE/ ;[zdoh Bko j? G'r tkbh.XB wkb Bk ikt;h ;zr s/o/,jZE MkV pzd/ T[Zm ikfJAykbh.;kJhA dk; nky/ fJe oZp pkM'A,j'o e'Jh Bk j't;h nzs tkbh.
;kJhA dk;, ;hjoch, 252fJeZbVkikalr
|esfJeZbVk ikfJzrk s{z
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
35/1207
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
36/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture22
ed se j[ew ubkt/Arkkad tak hukam lwg
ikivSySxiek dw bhuvcn, keI, AnykW jIv
ik jw
gurmuK nMU eykMkwr dI iekweI dI soJIAw jWdI hY[gur Sbd ies sMswr dyBaujl qoN pwr lMGwA dyNdw hY[swrIduibDw dUr ho jWdI hY[bRhmMf dw scu
Gr kr lYNdw hY[gurmuK gurimq dyivcwr Anuswr gur Sbd ivc lIn hojWdw hY[aus inrwly Akwl purK dyismrn nwl, aus dy rh~s qy ivcwr,iDAwn krn nwl aus dw pivqrnwm ihrdy ivc vs jWdw hY[
Awsw mhlw 1 ]ieik Awvih
rhih smweI ] ieik Drin
ggn mih ] sykrmhIx hir nwmu n iDAwvih] 1 ] gur pUry qy ] iehu sMswru
gur sbdI hir pwirlGweI ] 1 ] rhwau ] ijn@ kauAwp ley pRBu myil ] iqn kaukwlu n swkY pyil ] gurmuiK
inrml rhih ipAwry ]kml inrwry ] 2 ]burw Blw khu iks no khIAY ] dIsYbRhmu gurmuiK scu lhIAY ]
] imil gursMgiq pwvau pwru ] 3 ] swsq bydisMimRiq bhu Byd ]
] gurmuiK inrmlumYlu n lwgY ] nwnk ihrdY nwmu
vfy Duir BwgY ] 4 ] 15 ]A.g.m.1, 353
ieikik
ieik jwvih AweI
ik jaw
ieik hir rwqyik har rte
Taur n pwvihthr na pw
giq imiq pweIgat mit p
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
37/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture23
ibKu vqAiq Baujlubikh wat at p jal
ijau jl AMB aUpirjio jal ab par
AkQu kQaugurmiq vIcwrua'kath kathgurmat wr
ATsiT mjnuhir rsu rydathsath majan har ras red
fJe' ozrikko rg
ftP/PDfJZe' ozr, fJZe' fijk, fJe ;ko
;G fJe' ozr egkjhA dksb iko rg kaph dop d/ fJPe dk, op dh wj[Zps dkfJZe' jh ozr j?. fJj Grtk ozrr';kJhA dk j?. fJ; ozr ftu oZfsnkceho, fJ; ozr ftu oZsh e[VhnkgD/ gho, nkgD/ gqhsw Bkb fwbd/jB. fJ; egkj dk, fJ; egV/ dk,fJ; s/ skD/ g/N/ dk fJZe' jh ozr j?.fJj ozr fJPe dk, w[jZps dk ozrj?. fgnko ftu oZsh e[Vh d/ ezrD,SZb/ J/; ozr ftu oZs/ jB. T[; d/
ukn wbQko, T[; d/ rjD/ bZs/ fJ;fJPe d/ ozr ftu, fJ; fJPe d/ukn ftu nkgD/ fgo dh owI;wMd/ jB. T[; d/ tid ftu nk e/rkT[Ad/ jB, Bud/ jB. T[; d/ okr
ftu fJe;[o j' iKd/ jB. fJ; egkjdk, fJ; p;so dk ozr fJZe' Grtk j?fi; B[z r[wkJhA B/ UfVQnk j'fJnk j?.fJ; fJPe ftu oZs/ ceho B{z fJ;d[BhnK d/ MrfVnK Mw/fbnK Bkbe'Jh ;o'eko BjhA. T[; dh d[BhnKfJPe w[jZps dh d[BhnK j?, Grt/ozr dh d[BhnK j?.
;G fJe' ozr egkjhA dk.
skDh skDk g/Nk BbhnK,ghm BVk s/ SZpK SZbhnK,nkg' nkgD/ Bkw fisktD,tZy' tZyh ikjh dk.;G fJe' ozr egkjhA dk.u"Aih g?Aih ydo X{so,wbwb \k;k fJZek ;{so,g{Dh ftu'A pkjo nkt/,Grtk G/; r';kJhA dk.;G fJe' ozr egkjhA dk.e[VhnK jZEhA SkgK SZb/,nkg' nkg/ Bkw ;tZb/,
7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf
38/1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture24
;ZGk fjZek uKdh nky',ezCD u{Vk pkjhA dk.;G fJe' ozr egkjhA dk.
ebkw p[ZbQ/ Pkj,
fJe' ozriko rg
;G fJe' ozr egkjhA dksb iko rg kaph dskDh skDk g/Nk BbhnKtntn pet nal
ghm BVk s/ SZpK SZbhnKpth nar te habbhall
u"Aih g?Aih ydo X{sojpjkhaddar ttar
Grtk G/; r';kJhA dkpgw ps gos d
e[VhnK jZEhA SkgK SZb/kur hatthhphalle
;ZGk fjZek uKdh nky'sbb hikkdkho
ih
nWv, iesqrIilMg
mnSw, mnokwmnw
sb ih man tan pr
vwihgurU dI AwrwDnw nwl syvkdIAW sB ie~CW pUrIAW ho jWdIAWhn[gur Sbd dI AwrwDnw nwl gurUpRym dy rs ivc auh gurmuK, siqgurUdI sMgq mwxdw hY[aus nUM gurmiq dIsoJI AwauNdI hY qy siqgurU aus dIlwj rKdw hY[rwgu sUhI mhlw 4 Gru 1