Top Banner

of 1210

Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

Apr 04, 2018

Download

Documents

Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    1/1207

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    2/1207

    pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dwivSvkoSEncyclopaedia of Punjabi Language and Culture

    (e, s)

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    3/1207

    pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dwivSvkoSEncyclopaedia of Punjabi Language and Culture

    (e, s)

    hrjIq isMG igl

    muK sMpwdk

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    4/1207

    pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dwivSvkoSEncyclopaedia of Punjabi Language and Culture

    (e, s)

    hrjIq isMG igl

    muK sMpwdk

    pblIkySn ibauro

    pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    5/1207

    pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dwivSvkoSEncyclopaedia of Punjabi Language and Culture

    (e, s)

    hrjIq isMG igl

    muK sMpwdk

    muKiqAwr isMG iglshwiek sMpwdk

    AmndIp kOr AMtwlkwpI sMpwdk

    pblIkySn ibauro

    pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    6/1207

    nkPhotkd

    pMjwbI koS pMjwbI BwSw qy siBAqw dw ivSv koSj?. fJ; dh

    ;zgkdBk gq'c?;o joihs f;zx frb, gq'c?;o nw?ohN;, itkjobkb

    Bfjo{ :{Bhtof;Nh eo oj/ jB.

    ;z;ko Go d/ e'P e/tb PpdkoE jh j[zd/ oj/ jB. T[jBK ftu

    fJZeb/ s/ fByV/ PpdK d/ noE s/ T[jBK dh ftnkfynk ehsh iKdh j?.

    gzikph ft;at e'P dh ftXh fBt/ebh j?. fJ; ftu gzikph GkPk ns/

    ;fGnsk d/ ;zebgK B{z T[jBK dh i[rs, T[jBK d/ ;ziw, T[jBK d/ d[tzdK

    ftu T[bhfenk frnk j?. fJj ;zebg ;kv/ r[o{nK, ghoK, cehoK,

    PkfJoK d/ ;zebg jB. T[jBK B/ fJjBK B{z ftukfonk ns/ x'fynk j?.

    T[jBK d/ gqtuB ;kvh ;fGnsk, ;kv/ doPB B{z T[ikro eod/ jB.

    fJ; d/ f;XKse nkeko fB:s eod/ jB. fJ; ftXh ftu d[y$;[y d/

    Ppfde noE j'o jB s/ r[opkDh d/ ;zebg dh i[rs ftu j'o. d[y,

    dko{ s/ ;[y, o'r pD iKd/ jB. d[y, ;[y ;w eo ikDhd/ jB. d't/A

    fJZe' GkD/ nB[;ko jB. fJj e/tb eosko dk GkDk jh BjhA, T[; dh

    dks th j?. r[opkDh dk fJj dkoPfBe f;XKs, fJ; dk d[tzd, fJ; dk

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    7/1207

    ;ziw fBt/ebk j?. fJ; d/ nkeko, ;keko, fJ; dh Gkt i[rs d/ w/b

    fto'X ;z;ko d/ j'o fe;/ f;XKs Bkb BjhA fwbd/.

    gzikphivSve'P dh f;XKse ftXh r[opkDh dh ftXh j?.

    fJ; ftXh ftu jo ;zebg B{z T[;d/ d[tzdK ftu T[bhfenk frnk j?,

    T[ikro ehsk frnk j?. fJ; soK d[y$;[y, ;fs$n;fs,

    r[ow[y$wBw[y, ;'jkrDh$d'jkrDh nkfd d[tzd fBy/V/ rJ/ jB.fJjBK dh

    Gkt i[rs, fJjBK dh o{g o/yk, fJjBK dh ;fGne ftT[As, fJjBK dh

    dkoPfBe r'Ad B{z x'fynk, ftukfonk frnk j?.

    fJjBK ;zebgK s/ ftuko eoB bJh r[opkDh, GkJh r[odk;

    dhnK ouBktK, iBw ;kyhnK, ;{ch ekft, feZ;k ekft, b'e Xkok s/ e[M

    ;wekbh fbysK B{z nkXko pDkfJnk frnk j?. fJ; nfXnB Bkb

    gzdQothA ;dh s'A b? e/ ni'eh gzikph Ppdktbh d/ nkeko, ;keko fBy/V/

    rJ/ jB.

    i;gkb f;zx

    tkJh; uK;bo

    gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    8/1207

    pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

    gzikphBwSw Aqy siBAqw dy ivSve'P ftu gzikph GkPk d/

    PpdK dh ftnkfynk ehsh rJh j?. fJj Ppd gzikph ;fGnsk, gzikph

    ftuko, gzikph fceo, fIeo d/ ;zebg jB. ;kvh gozgok ftu fJjBK

    d/ fszB w[y gy jB. gfjbh gozgok r[opkDh dh j?. fJ; ftu nkfd

    rzqE, GkJh r[odk; dhnK tkoK ns/ iBw ;kyhnK B{z fbnk frnk j?.

    d{;ok gy Pkj j[;?B, p[bQ/ Pkj, ;[bskB pkj{ nkfd ;{chnK dk j?. fJ;

    ftu n;hA tkfo; Pkj dh jho, ekdo :ko dk g{oB, jkPw dh ;Z;h

    tor/ feZ;/ th bJ/ jB. sh;oh gozgok ftu g/Av{ ihtB, b'e Xkok, b'e

    rhs, wzBsK, ohsK, BhsK d/ ;zebg jB.

    ;kv/ r[o{nK, ghoK, cehoK, ;{chnK, ethnK B/ gzikph ;fGnsk d/

    Ppd, ;zebg ftuko/, x'y/ jB. fJjBK *s/ fceo, fIeo ehsk j?.

    fJjBK dhnK fbysK ftu fJj gotuB fwbd/ jB. n;hA fJjBK B{z

    gzikph ft;at e'P dk nkXko pDkfJnk j?. nkw s"o *s/ ;z;ko Go dh

    e'Pekoh gozgok ftu fJeZb/ Ppd dh tyo/ tyo/ gq;zrK ftu

    ftnkfynk ehsh rJh j?. ft;at e'P ftu n;hA jo Ppd, ;ezbg B{z

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    9/1207

    T[;d/ w/b ns/ fto'X d/ ;zebgK Bkb i'V e/ d/fynk j?. ;zebg fJeZb/,

    fJefjo/ BjhA j[zd/. jo ;ezbg d{;o/ fwbd/ i[bd/ ;zebg Bkb fe;/

    ftP/P d[tzd ftu i[fVnk jz[dk j?. PpdK dh ftT[As, ;zebgK dh i[rs

    fJe ftP/P r'Ad ftu r[zdh j[zdh j?. fJj i[rs, fJj ftT[As ;zebgK d/

    Gkt y/so B{z T[ikro eodh j?. T[jBK d/ i'VK B{z i'Vdh j?. T[jBK d/

    fto'XK B{z fBy/Vdh j?. fJ; eoe/ fe;/ fJe ;zebg dh ftnkfynk bJh

    eJh ;jkfJe PpdK, ;zebgK B{z fJe' jh i[rs ftu t/fynk iKdk j?.

    fJj ftXh r[[opkDh dh gow[y ftXh j?. jT[w/ dhox o'r th j?

    ns/ dko{ th. d[y dko{ j' iKdk j? ns/ ;[y, o'r. fJ;/ soQK d/ w/b

    ns/ fto'X dh ftT[As Bkb ;fs$n;fs, ;u$e{V, r[ow[y$wBw[y,

    ;[jkrDh$d[jkrDh, frnkB$nzXeko dh Gkt i[rs T[bheh rJh j?.

    T[dkjoD ti'AL

    jT[w? dhox o'r j? dko{ Gh fJ; wkfj] (wL,)

    jT[w? r[ow[y y'Jhn? Bkfw os/ ;[y[[ j'fJ]

    nfjfB; Grfs eo/ fdB oksh jT[w? wkfo fBuzd[] (wL,)

    wb jT[w? fpfynk ;G fBtkoh] (wL,)

    jT[w? wkfo ;fu Ppfd ;wkD/ ;fu os/ nfXekJh]@(wL,)

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    10/1207

    jT{w?** d/ Bkb w/b, ;[w/b s/ i[Vd/ nDi[Vd/ ;zebg, dhox o'r,

    dko{, Bkfw, Grfs, fpfynk ;G fBtkoh, ;pfd ;wkD/, ;fu os/

    nfXekJh jB. fJjBK dh fJe ftP/P i[rs jT[w? d/ Gkt y/so B{z

    T[bhedh j?.

    Ppd** fJe pj[s r[zMbdko ;zebg j?. r[opkDh ftu fJ;

    dh ftnkfynk eJh T[sokn^uVQknivcoNbzxdh j?.

    ;pd[ Gkys ;f; i'fs ngkok]

    ;f; xo ;{o[ t;? fwN/ nzfXnkok] (wL,)

    ;zB ;pd[ ngozgo Xko? ]

    ejs/ w[es[ ;pfd fB;sko? ] (wL,)

    ;pfd eT[ fBozsfo tk;[ nbyz ij d/yk sj ;/Jh]gtB ek tk;k ;[zB fBtk;k neb ebk Xo ;'Jh]

    Bdfo eo/ ;pd[ xN wfj t;? ftuj[ Gow[ rtkJ/ ]

    sB[ wB[ fBowb[ fBowb pkDh Bkw[' wzfB t;kJ/ ]

    ;pfd r[o{ Gy ;kro[ sohn? fJs T[s J/e' ikD? ]

    fujB[ toB[ Bjh SkfJnk wkfJnk BkBe ;pd[ gSkD? ]

    (wL,)

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    11/1207

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    12/1207

    ik s{z ;uk sk ;G[ e' ;uk e{V e'fJ B e'Jh]

    (wL,)

    r[opkDh ftu Gkt i[rs d/ ft;Eko dh fJe j'o ftXh j?.

    fJe' Ppd, ;zebg eJh i[Vd/, nDi[Vd/ ;zebgK d/ w/b s/ fto'X Bkb

    BthA fBt/ebh Gkt i[rs pDkT[Dh. fJ; dh ;G s'A fByVthA T[dkjoD

    Ppd rzY* dh j?L

    e/jk ezuB[ s[N? ;ko[] nrBh rzY[ gkJ/ b[jko[]

    r'oh ;/sh s[N? Gsko[] g[sh rzY[ gt? ;z;kfo[]

    okik wzr? fds? rzY[ gkfJ]G[fynk rzY[ gt? ik ykfJ]

    ekbk rzY[ Bdhnk whj M'b]rzY[ gohsh fwm/ p'b]

    p/dk rzY[ p'b/ ;u[ e'fJ] w[fJnk rzY[ B/eh ;s[ j'fJ]J/s rzY[ tos? ;z;ko[] w{oy rzY[ gt? w[fj wko]

    BkBe[ nky? J/j[ phuko[] f;csh rzY[ gt? dopkfo]]

    (wL,)

    fJ; Ppd ftu rzY d/ ;zebg bJh eJh w/b, ;[w/b i'V, s'V

    bJ/ rJ/ jB. nrBh$b'jko, g[sh$;z;ko, okik$wzr?, fds?, G[fynk$ykfJ,

    gohsh$fwm/ p'b, p/d$;u, w'fJnk$B/eh, ;fs, w{oy$w[fj wko,f;csh$dopko nkfd ;zpXK Bkb rzY d/ ;zebg dh ftnkfynk ehsh

    rJh j?.

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    13/1207

    gzikphivSve'P ftu r[opkDh dh ftnkfynk dh fJ; ftXh d/

    nkXko s/ gzikph ;fGnsk d/ PpdK, ;zebgK dh Gkt i[rs B{z

    T[bhfenk frnk j?, T[ikro ehsk frnk j?. T[dkjoD ti'A nkw e'PK

    tKr fJe nZXh s[e BjhA fdZsh rJh, ;r'A ;kok go;zr ftuko nXhB

    j?. fJj go;zr fJe fJekJh j[zdh j?, fijVh fJe Ppd d/, fJe tke

    d/ o{g ftu ;kB{z fwbdh j?.

    ^^^^^^^^^

    1968 ftu gzikph :{Bhtof;Nh B/ w?B{z g?fo; d/ B?PBb oh;ou

    ;?ANo s'A p[bk e/ gfNnkb/ ftu gzikph GkPk d/ ;ot/yD bJh GkPk

    ftfrnkB ftGkr dh BhAj oyD dh ;/tk fdZsh ns/ w?B{z fJ; dk gfjbk

    gq'c?;o fB:[es ehsk. fJ; p"fXe sgP ftu'A gzikph dh o?co?A;

    ro?wo, gzikph dh n?Nb; s/ gzikph GkPk s/ ;fGnsk dh Gkt i[rs d/

    ;zpzX ftu eJh g[;seK SghnK. 1984 ftu w?B{z fdZbh dh itkjobkb

    Bfjo{ :{Bhtof;Nh d/ nzro/Ih s/ GkPk ftfrnkB ftGkr s'A ;Zdk

    nkfJnk fiZE'A w?A 2000 ftu gq'c?;o nw?ohN; pD e/ ohNkfJo

    j'fJnk. thj tfoQnK fgZS'A gzikph :{Bhtof;Nh B/ fco w?B{z :kd ehsk

    s/ gzikph GkPk s/ ;fGnsk d/ ft;at e'P dh ;/tk dk nt;o fdZsk.

    w/o/ efjD s/ w/o/ g[okD/ ;kEh, vkeNo fPt Powk i'Ph s/ w[yfsnko

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    14/1207

    f;zx frb B{z ;jkfJe ;zgkde s/ vkeNo i'rk f;zx B{z gqpzXeh

    e'ovhB/No fB:[es eo fdZsk.

    i'Ph ih ;kv/ e'b pj[s ;wK Bk ofj ;e/. e[M d/o ezw eoe/

    T[j nekb ubkDk eo rJ/. T[jBK dh ftdftsk dh xkN ;kB{z ;dk

    wfj;{; jz[dh oj/rh.

    vkeNo i'Ph ih d/ ikD fgZS'A ;jkfJe ;zgkde, w[yfsnko

    f;zx frb B/ T[jBK dk ezw th ;zGkb fbnk s/ gqpzXeh fIw/tkoh d/ Bkb

    ft;at e'P dh ;zgkdBk B{z th pVh ;[fjodsk Bkb fBGkfJnk.

    ies sYNcI vwsqy gurpRIq kOr ny jnm swKIAW dy AMdrwjW dI

    qy AmndIp kMboj ny pMjwbI siBAwcwr dy AMdrwjW dI pRYs kwpI

    iqAwr kIqI hY[ AmndIp kOr AMtwl ny Awid gRMQ dy AMdrwjW dy

    nwl smu`cy koS dI pRYs kwpI iqAwr kIqI hY[

    AsIN vweIs cWslr, fwktr jspwl isMG dy irxI hW ijnHW ny

    koS dI iqAwrI dy hr pK ivc shwieqw kIqI hY[ AsIN pRoPYsr

    gurpRIq isMG lihl dy vI DMnvwdI hW ijnHW ny koS nwl sMbiDq

    swrIAW pusqkW nUM pMjwbI XUnIvristI dI vYb sweIt qy pwieAw hY[

    joihs f;zx frbgq'c?;o nw?ohN;, itkjobkb Bfjo{ :{Bhtof;Nh

    w[y ;zgkde

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    15/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture1

    dan

    nWv puilMgbwlx, l~kVI

    dan te bsatar pg

    ijs qrHW Ag qy pwxI dw myl nhINhuMdw, ijs qrHW im~tI qy jl iekdUsry qoN dUr rihMdy hn, ijs qrHWDrq Awkws dw inKyVw rihMdw hY,eysy qrHW hI nwm qoN bymuK mnuK nUMkoeI syD nhIN imldI, koeI soJI nhINpRwpq huMdI[jo aus krqwr nMU BwauNdwhY, auhI huMdw hY[mwieAw nUM iqAwgky, puqR, klqR dy jMjwl Cf ky hIgurmuK krqwr dI rzwA ivc rih kysB rogW qoN Cutkwrw pw skdw hY[

    rwmklI mhlw 5 ] ] mwtI kau jlu dh

    ids iqAwgY ] aUpir crn qlYAwkwsu ] kIEprgwsu ] 1 ] AYsw sMmRQu hir jIauAwip ] inmK n ibsrY jIA BgqnkY AwT phr mn qw kau jwip] 1 ] rhwau ]

    ] ]BYqyinrBau frqw iPrY ]

    ] 2 ] ] sgly swij krq

    jgdIsY ] Y ]

    ] 3 ] sMq sBw imil krhu] isMimRiq swsq byd

    purwx ] bRhm bIcwru bIcwry koie ]nwnk qw kI ] 4 ] 43 ] 54 ] rwmklI mhlw5 ] ] sdw

    sdw hir kI srxweI pRB ibnu nwhIAwn bIAw ] 1 ] rhwau ]

    ien mih ikCU nsMig lIAw ]

    mwieAw mMdru iqAwiggieAw ] 1 ]

    grB join mih ikriqpieAw ] purb kmwxy Cofih nwhI

    ] 2 ] bolY JUTu kmwvY Avrw iqRsn

    n bUJY bhuqu hieAw ]

    dyh ibnwsImhw KieAw ] 3 ]Awpy kIny sMq jieAw

    ] nwnk dws kMiT lwie rwKy kir

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    16/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture2

    ikrpw pwrbRhm mieAw] 4 ] 44 ] 55 ]

    A.g.m.5,900eMIDn

    daneMIDn qy bYsMqru BwgYdan te bsatar pgGt mih isMDukat m sd

    pRQmy mwKnu pwCY dUDuprathme mkhan ph dd

    mYlU kIno swbunu sUDu

    ml kno sbun sdhoNdI kau AxhoNdI ihrYhodk anhodhir

    dyhI gupq ibdyhI dIsYdehgupt bidehds

    Tgxhwr AxTgdw TwgYthaganhr anthagd thg

    ibnu vKr iPir iPir auiT lwgYbin wakkhar phir phir uth lg

    biKAwxbakhin

    prm giq hoieparm gat hoe

    jo iqsu BwvY so QIAwjo tis pw so th

    puqu klqR liKmI dIsYput kalatr lakhmds

    ibKY TgaurI Kwie Bulwnwbikh thagri khe pln

    inMdw kir kir bhuqu ivgUqwnd kar kar bt wigt

    jmdUiq gRwisE mhw BieAw

    jamdt grsio mah pAswD rogu aupijAw sMq dUKinasd rog upji sat dkhan

    ijnih invwjy iqn hI swjyjn niwje tin hsje

    fJnkDhinftP/PD

    nDikD, nfrnkBh, frnkBjhDnzs fJnkDh w?A eKrb t/yK,at inm kgal wekh

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    17/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture3

    id'A fJPe dh, w[jZps dh s/I s/},sbtko fJB;kB d/ fdb B{z uho d/Adhj? sK fJnkDk, nBikD wB[y ;G e[MG[b iKdk j?. nBikD e[Vh nkgD/r[vhnK gN'b/ Sv e/ nkgD/ wkbe d/,

    nkgD/ ekdo d/ fJPe ftu w;s j'iKdh j?. id'A gq/w dh, fJPe dh mzYhjtk ubdh j?, wB ;hsb j' iKdk j?.fIzdrh ftu ;ziw nkT[Adk j?. ;GGow G[b/y/ d{o j' iKd/ jB. fJPe d/M{fNnK ftu w;s j'fJnk fJB;kBBudk, rkT[Adk j?. nkgD/ ekdo d/;'fjb/ rkT[Adk j?. fJPe d/ gzx{V/ftu M{wdk nkPe o{jkBh ihtBihT{Adk j?. fJj fJnkDk, nBikD

    fJB;kB nkgD/ ekdo dh e[dos dhowI gfjukDdk j?. nkgD/ wkbe d/o{jkBh d;s{o nkgDh fIzdrh d/d;s{o pDk b?Adk j?.

    fJj ntZbVk B/Ik bZrk s/},s/} gq/w dh rZvhnK wA?.nzs fJnkDh w?A eKrb t/yK,fe w{osK y/vK r[vhnK w?A.mzYVh tkU gq/w dh M[Zbh ,pkM goK d/ T[vhnK w?A.

    j?do Y'bD M{NV/ d/Adk,ftZu Gzr{V/ b[vhnK w?A.

    nbh j?do, ;hjoch, 54fJnkDh

    in

    fJj ntZbVk B/Ik bZrk s/}e a'walr neza lagg teg

    nzs fJnkDh w?A eKrb t/yKat inm kgal wekhmzYVh tkU gq/w dh M[Zbhthdrwo prem dull

    j?do Y'bD M{NV/ d/Adkhdar tolantre ded

    inare

    ivSySxhy Axjwx ijMdy

    inare mnr ke kare

    Anjwx kuVIey, ieAwnVIey, AYvyNkoeI mwx, PKr nhIN krIdw[Shu dwipAwr hI syvk nMU krqwr dy GrQW dyNdw hY, mwx dyNdw hY[sB kuJkrqwr dy hQ hY[Awpxy cMgy krmWnwl sB is~D ho jWdw hY[sohwgxI nUMpuCo aus ny iks qrHW Awpxy Shu nUMrIJwieAw hY[iks qrHW aus dy hukmdI, aus dy Sbd dI Qwh pweIhY[AwpxI haumy gvw ky, sB

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    18/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture4

    cqurweIAW Cf ky sohwgxI AwpxyShu nwl iek imk ho jWdI hY[ausdy ipAwr ivc lIn ho jWdI hY[

    iqlg m 1 ]

    kI n mwxyihbwhru ikAw FUFyih ] BY

    kIAw dyih slweIAw nYxI Bwv kwkir sIgwro ] lwgI ] 1 ]

    ] krx plwh krybhuqyry sw Dn mhlu n pwvY ]

    ] lb loB AhMkwr kImwqI mwieAw mwih smwxI ] ienIbwqI shu pweIAY nwhI BeI kwmixieAwxI ] 2 ]

    jw kY pRyim pdwrQu pweIAY qaucrxI icqu lweIAY ] shu khY sokIjY qnu mno dIjY AYsw prmlulweIAY ] eyv khih sohwgxI BYxy

    ienI bwqI shu pweIAY ] 3 ]

    ] shu ndirkir dyKY so idnu lyKY kwmix nau

    iniD pweI ] Awpxy kMq ipAwrIsw sohwgix nwnk ]AYsy rMig rwqI shj kI mwqIAihinis Bwie smwxI ] suMdirswie srUp ibcKix khIAY swisAwxI ] 4 ] 2 ] 4 ]

    A.g.m.1, 722

    ieAwnVIeyinare

    ieAwnVIey mwnVw kwie kryihinare mnr ke kare

    AwpnVY Gir hir rMgopanr kr har rago

    shu nyVY Dn kMmlIeys ner tn kamle

    qw sohwgix jwxIAYt sohgan jni

    jw shu Dry ipAwroj s tare piro

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    19/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture5

    ieAwxI bwlI ikAw kryinblki kare

    jw Dn kMq n BwvYja tan kat na pw

    ivxu krmw ikCu pweIAY nwhIwin karm kih pe nh

    jy bhuqyrw DwvYje bter tw

    jwie puChu sohwgxI vwhYje puho sohganwh

    iknI bwqI shu pweIAYknbts p

    jo ikCu kry so Blw kir mwnIAYjo kih kare so pal kar mn

    ihkmiq hukmu cukweIAYhikmat hukm uk

    Awpu gvweIAY qw shu pweIAYp gw t s p

    Aauru kYsI cqurweIr ksatur

    sw sBrweIs sbr

    fJ;okoisrrBKt g[fbzrr[gs nkPk, fBozsosk

    s{z sK e[b fJ;oko ijkB dk j?At t kul isrr jahn d h

    op dk fJ;oko j'o j? s/ pzd/ dkj'o. op dk fJ;oko pzd/ dk nk;okj?. op d/ fJ;oko ftu, op dhfJpkds ftu, op d/ fJPe ftufJB;kB ;ko/ ijkB dh o{jkBh owIB{z ;wMdk j?. op dh fdqPNh ftu;G fdqPNhnK jB. op d/ B{o ftu;G B{o jB. T[; nZbk d/ B{o fpBK;G gk;/ jB/ok j?. T[; ekdo dk

    B{o, T[; ekdo dk d;s{o ijkB d/;G gzX o'PB eodk j?. ;G ekB{BekfJd/ ;jh eodk j?. T[; d/ B{oftu T[; dh gfjukD j?. fJB;kBnzdo'A pkjo'A nkgD/ ekdo Bkb i[Vdkj?. nkgD/ \[dk dh \[dkJh dhgfjukD eodk j?. ;Zuk s/ ;[Zuk ihtBfpskT[Adk j?. fijV/ fJ; B{o B{z, fJ;fJbkjh d;s{o B{z BjhA ;wMd/, BjhAgfjukDd/, T[j ;dk fpyV/ okjK s/

    XZe/ yKd/ jB. nkg jh nkgDh ckjhb? b?Ad/ jB.

    ;wM e/ p?m ijkB nzdo,

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    20/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture6

    s{z sK e[b fJ;oko ijkB dkj?A.s/o/ fvfmnK fd;dk ;G e'Jh,BjhA e'Jh Bk fe;/ gSkDdk j?

    s/ok fynkb Jhj' jo soQK fd;/,fit/A pkb p?skb eo ikDdkj?.p[ZbQk Pkj ckj/ e"D pkto/ B{z,c;/ nkg nkg/ ckjh skDdkj?.

    p[bQk Pkj, ;hjoch, 43

    fJ;okoisrr

    s{z sK e[b fJ;oko ijkB dk j?At t kul isrr jahn d h

    s/o/ fvfmnK fd;dk ;G e'Jhtere dithi disd sab ko

    fit/A pkb p?skb eo ikDdk j?jiwe bl btl kar jnd h

    c;/ nkg nkg/ ckjh skDdk j?fase p pe fhtnd h

    fJPeisqBKt g[fbzrfgnko, w[jZps

    Ifjo fgnkbVk fJPe tkbkzr pilr isq wl

    fJPe, fgnko, w[jZps dk fgnkbkpj[s Ifjohbk j?. fJj xkNh pj[semD j?. nkPe nkgD/ wfjp{ptk;s/, nkgD/ fgnko/ bJh ikB d/d/Ad/ jB. id'A fJPe dk t/r nkT[Adkj?, id'A fJPe dh jB/oh trdh j? sKe'Jh T[; d/ nZr/ yVQk BjhA j' ;edk.fJ; dk T[bko, fJ; dk I'o ;Gw[PebK d{o eo d/Adk j?. ;G o;s/

    ;kc eo d/Adk j?. fJPe ftu w;sj'fJnk, gkrb j'fJnk nkPe Ifjodk fgnkbk gh iKdk j?. fJPe dh;{bh uVQ iKdk j?. fJPe d/ ekB{B,fJPe d/ okj, fJPe d/ d;s{onkgD/ jh jB. fJjBK dk d[fBnkthd;s{oK Bkb e'Jh ;zpzX BjhA. fJPed/ gzX dhnK ;G o[ektNK d{o j'iKdhnK jB. nkPe s/ wkP{e fJPedh ;{bh uVQ iKd/ jB. ekIhnK w[bK

    d/ ekfJd/ ekB{zB, d;s{o fJPe d/t/r B{z, fJPe d/ jVQ B{z BjhA o'e;ed/.

    Ifjo fgnkbVk fJPe tkbk,

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    21/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture7

    fi; ufynk ;' ueBk u{o fvZmk.wiB{z ;[e e/ beVh tKrj'fJnk.;{bh uVQfdnk Pkj wB;{o fvZmk.

    ikB fdfsnK pkM Bk fwb/fgnkok,J/; fJPe dk fJj d;s{o fvZmk.w[jzwd p{fNnk* fJPe d/ gzXnzdo,e'Jh pkM Bk dod oi{ofvZmk.

    w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,421

    fJPeiq

    Ifjo fgnkbVk fJPe tkbkzr pilr iq wl

    wiB{z ;[Ze e/,beVh tKr j'fJnkmajn suk ke lakrwg hoi

    ikB fdfsnK pkM Bk fwb/ fgnkokjn ditti bj n mile pire'Jh pkM Bk dod oi{o fvZmkkobj n dard rajr ditth

    fJPeiqBKt, g[fbzrgq/w, wj[Zps, gqhs

    okj fJPe dk ;{Jh dk BZekr iq d sd nakk

    fJPe dk okj ;{Jh d/ BZe/ torkGhVk j[zdk j?. fJ; ftZu'A bzxD bJh,fJ; T[FZs/ g{o/ T[soB bJh nkgD/nkg B{z Xkrk pBkT[Dk g?Adk j?. fJjgzX emD j?. fJj okj fpyVk j?.fJ; gzX s/ uZbD tkb/ ;G xkbKxkbD bJh fsnko ofjzd/ jB. fJ;ftu e'Jh rzdrh, e'Jh nkb{drhpodkPs BjhA jz[dh. P/y nzdo'A rzdk

    jz[dk j? s/ pkjo'A ;ckJh dk, jT[w? dkgodk gkT[Adk j?. fJPe d/ okj s[oBtkb/ gke jz[d/ jB. T[jBK d/ wBgftsq s/ ezw ;[Eo/ j[zd/ jB. fJPedk okj oZp dk okj j?. fJ; ftuf;de j?. pzdrh j?. ;po j?.;kpsh j?. fJPe e/tb wikIh jhBjhA. fJ; dk okj ;dk fJPejeheh tkbk jz[dk j?. fJPe oZp dhdks j?. fJPe ftu pzdk jbhwh dh,

    ;fji dh, ;zs'y dh fIzdrh ihT[Adkj?. fJPe dh xkNh T[FZuh j?, ;[Zuhj?. fJ; ftu e'Jh d}k X'yk BjhAub ;edk. fJPe ftu nkPe nkgD/wkP{e tk;s/ ikB tko d/Adk j?. T[j

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    22/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture8

    jo e[opkBh tk;s/ ;dk fsnkoofjzdk j?.

    nkPe j't?A sK fJPe ewkt?A]okj fJPe dk ;{Jh dk BZek,

    skrk j't?A sK ikt?A]pkfjo gke nzdo nkb{dk,fenk s{z P/\ ejkt?A]ej? j[;?B i/ |kor Eht?A,sK \k; woksp gkt?A]

    Pkj j[;?B, fJPeiq

    nkPe j't?A sK fJPe ewkt?

    q how t iq kmwokj fJPe dk ;{Jh dk BZekr iq d sd nakk

    pkfjo gke nzdo nkb{dkbhar pk adarld

    fJPeiqBKt, g[fbzrgq/w, w[jZps, gqhs

    fJPe SgkfJnk Sgdk BkjhAiq hapihapd nh

    fJPe dk t/r SgkfJnk fSgdk BjhA.fjio ftu, fpoj'A ftu ;ZiB fpBKoksK tZvhnK jB. ;wK bzpk s/ n"ykjz[dk iKdk j?. fJ; sBjkJh ftu,fJ; sgZf;nk ftu wk; MVdk j?, sB

    fgzio pD iKdk j? s/ nkdwh dk p[sfJe jZvhnK dh w[m jh ofj iKdk j?.fJ; okj ftu, fJ; ;zpzX ftufBrkjK gke jz[dhnK jB. fdbfdwkr nkgD/ oZp dh fydws ftu,T[; d/ fJPe ftu ieV/ ofjzd/ jB.d[Bh d/ ;G MrV/ MKi/ Sv e/, ;Gd[fpXK, d[t?d d{o eo e/ e/tb fJeoZp ftu bhB nkPe dhtkBk pDiKdk j?. T[; B{z fJ; d[BhnK d/ eow

    e[eow G[b iKd/ jB. fJ; jkbsftu oKMK s/ jho, :'rh :[frnkBhfJe ;[o, fJe;ko ihtB ihT[Ad/ jB.T[jBK ftu e'Jh G/d, e'Jh fBy/VkBjhA ofjzdk. nkPe dhtkBrh ftu,cehoh ftu nkgD/ y[dk d/ do s/ ;Ge[M fB;ko eo d/Adk j?.

    ;iD fpB okshA j'JhnKtZvhnK.wk; MV/ MV fgzio j'fJnk,

    eD eD j'JhnK jZvhnK.fJPe SgkfJnk Sgdk BkjhA,fpoj'A sDktK rZvhnK.oKMk i'rh w?A i[frnkDh,

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    23/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture9

    ewbh eo eo ;ZdhnK.ej? j[;?B |eho ;kJhA dk,dkwB s/o/ bZrhnK.

    Pkj j[;?B,

    fJPeiq

    ;iD fpB okshA j'JhnK tZvhnKsajjan bin rt ho wadd

    wk; MV/ MV fgzio j'fJnkms re r pjar hoi

    fJPe SgkfJnk Sgdk BkjhAiq hapihapd nh

    fpoj'A sDktK rZvhnKbirh tnw gaddi

    oKMk i'rh w?A i[frnkDhr j yogm yugin

    fJPeiqBKt, g[fbzrgq/w, w[jZps, gqhs

    t' :ko[ fiBQK B{z fJPe fsBK eZsD e/jkwo yr jn n iq tn kattan kehfJPe ftu oZfsnk ceho, fJPeftu dhtkBh e[Vh Bk eZs ;edh j?,Bk jh fes/ j'o ezw ftu T[; dk ihn

    brdk j?. ;G okj fJZe' gk;/ iKd/jB. uoy/, u[ZbQ/ G[b e/, ;ko/ ezweki Sv e/ dhtkBh wkjh d/ fJPeftu w;s ofjzdh j?. T[; B{z ;Gw;bjsK, ;G ezw eki G[b iKd/

    jB. T[; dh gqhs uo'eh j?. g[okDhj?. T[j X[o'A jh nkgD/ wkjh d/ fJPeftu pZXh fe;/ j'o ezw i'rh BjhAofjzdh. T[j T[; ceho torh j? fi;B/ fJ; d[BhnK d/ ;ko/ Xzd/ Sv e/cehoh dk okj ngDkfJnk j?. fJ;okj ftu, fJ; gzX ftu, fJ; ;ziwftu fJPe j?, w[jZps j?, gqhs j?,w/b i'b j?. fJj okj fJe;ko j?,fJe;[o j?. fJ; ftu e'Jh s"ybk

    BjhA. fJ; fJPe ftu oZfsnk cehonkgD/ oZp dh dhtkBrh ftu wrBofjzdk j?. T[; B{z ;ko/ ezw, ;ko/esD/ G[b iKd/ jB.

    t' :ko[ fiBQK B{z fJPe fsBK eZsDe/jk,nbp/bh feT[A eZs/]bZrk fJPe u[Zeh w;bjs,fp;ohnK gzi/ ;Zs/]xkfJb[ wkfJb[ fco? fdtkBh,uoy/ szd B xZs/]w/oh s/ wkjh dh gohfsuo'eh,iK f;fo nkj/ B SZs/]

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    24/1207

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    25/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture11

    fi; sB bfrnk fJPe ewkb.fi; B/ t/; fJPe dk ehsk,X[o dopko'A |stk bhsk,id'A jI{o'A fgnkbk ghsk,

    e[M Bk fojk itkp ;tkb.fi; sB bfrnk fJPe ewkb.

    ebkw p[ZbQ/ Pkj,

    fJPe ewkbisq kaml

    fi; sB bfrnk fJPe ewkbjis tan lage isq kaml

    Bku/ p/;[o s/ p/skbne besur te betl

    izwDk fiT{Dk w{b j[r/V/jman jin ml hugere

    nkgDk p{M/ nkg f\nkbpn bje p khil

    X[o dopko'A |stk bhsktr darbr fatw lt

    id'A jI{o'A fgnkbk ghskjad hazr pil pt

    fJPeisqBKt, g[fbzrfgnko, w[jZps

    ;u fJPe cehohsa isq faqr

    fJ; d[BhnK dh nzX/oh e'mVh fiZE/ Bke'Jh dhtk, Bk pZsh j?, pzd/ dh fIzdrhdk fJwfsjkB j?. id'A J/E'A ikDkgt/rk, Bk e'Jh ;zrh j't/rk, Bk;kEh. fJ; nzX/oh e'mVh ftu cehodk ;kE T[;dk fJPe, T[; dh w[jZpsjh d/Ad/ jB. ceho nkgDh gqhs dk;dek, nkgD/ f;de s/ ;ziw d/ ;de/nkgD/ ihtB ftu ukBD eodk j?.

    T[; dh nzX/oh e'mVh ftu fJPe dkdhtk pbdk j? s/ T[; B{z wkbe d/o{jkBh okj dk o;sk fdykT[Adk j?.ceho nkgD/ fgnko d/ fceoK d/XkfrnK Bkb nkgDh r'dVh pDkT[Adkj?. T[; dk fJj' jh ;ZEo j?. fJj' jhgfjBD ykD j?, fJj' jh ihtB j?.T[j d[fBnkth ;[ZyK dh, c[ZbK dhfIzdrh fsnkr e/ d[ZyK dh gNkoh f;os/ u[edk j? s/ ;ko/ rbh wjZb/ ftu,

    ;ko/ ir ftu fJPe dk j'ek d/Adkj?. nkgD/ ;zrhnK ;kEhnK B{z fJPedh dknts d/Adk j?. T[j nkgD/wkbe, nkgD/ gqhsw d/ w/b dh nk;ftu tid ftu nkT[Adk j?.

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    26/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture12

    fJe jB/oh e'mVh,d{ik dhtk Bk pksh.pKj'A cV e/ b? ub/,e'Jh ;zr Bk ;kEh.

    Gi ;ZeK Bk GZiK ik,;u fJPe cehoh.d[bVh fsbVh u"bVh,rb gq/w Izihoh.gkgh d'B'A r[zw j{J/,f;o bkrh ikDh.rJ/ nBkfJs ekdoh,w?A fco eBB ejkDh.fJe fceoK dh r'dVh,bZr/ gq/w d/ Xkr/.;[ZyhnK j't/ g? ;t/A,e'Jh d[ZyhnK ikr/.d;s c[ZbK dh N'eoh,e'Jh fbU pgkoh.do do j'ek d/ ojhnK,;p ubDjkoh.

    ebkw p[ZbQ/ Pkj, fJPeisq

    d{ik dhtk Bk pkshdj dw n bt

    ;u fJPe cehohsa isq faqr

    d[bVh fsbVh u"bVhdulrtilrlr

    rJ/ nBkfJs ekdohgae anit kdr

    w?A fco eBB ejkDhm phir kanan kahn

    fJe fceoK dh r'dVhik faqr dgodr

    e'Jh d[ZyhnK ikr/kodukkh jge

    do do j'ek d/ ojhnKdar dar hok de ra

    ;p ubDjkohsab alanhr

    fJPeBKt, g[fbzrfgnko, w[jZps

    wkJ/`Bk w[Vdk fJPe dhtkBkme n murd isq dwn

    fJe t/oK gqhs br ikJ/, fJe t/oKfJPe ikr gt/ fco e''Jh w'Vk BjhA.id'A wIjp d/ ;ko/ n;{b, ;ko/ekB{zB, ;koh PoQk s'V e/ fJPe dk

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    27/1207

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    28/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture14

    w[Zbk wfjokp s/ uVQ e/ pkr d/Adk j?fe op ftu JhwkB, f;de oZyD tkb/w[;bwkB op d/ f;id/, f;o fBtK e/,BwkI gVQ'. id'A w[Zbk dh fJj pKr,fJj nktkI fJPe Bkb oZsh j't/ sK

    fgnkok nkgD/ gqhsw dh gqhs ftuf;idk eodk j?, f;o fBtkT[Adk j?.T[; dh :kd ftu fgnko dh BwkIgVQdk j?. T[; wkbe dk, T[;gotodrko dk fgnko T[; dh oror ftu ofunk j[zdk j?. T[; dhBwkI e/tb fJe fdyktk jh BjhA.fJj ;Zu/ fdb'A j'Jh fJpkds j?,f;woB j?. p[[bQ/ Pkj nkgD/ gqhsw d/fgnko ftu tid ftu nkT[Adk j?.

    fJ; ntZ;Ek ftu fJPe wikIh,nkw d[Bhnkdkoh fJe d{i/ dkfgnko, fJPe jeheh, n;b fJPe,y[dk d/ fJPe ftu pdb iKdk j?.fJj th fejk ik ;edk j? fe fJjBKd'tK ftu e'Jh G/d BjhA ofjzdk. ;{chceho nkgD/ w"bk, nkgD/ fgo d/fJPe dh fuDr ftu pbdk j?.nkgD/ fgo dh T[vhe ftu, fJzsIkoftu fgnko dh pKr B{z ;[D e/ f;idkeodk j?.

    fJPe w[ZbK B/ pKr fdtkJh,T[m pj[VB rb tkip nkJh.eo eo f;id/ xo tb XkJh,wZE/ wfjokp fNekfJU o/l

    np feT[A ;kiB fuo bkfJU o/

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    29/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture15

    ftu nkT[Adk j?. Budk j?. rkT[Adkj?. id'A ceho B{z fJPe dh owI,fJPe dh ohs dh ;wM nk iKdh j?sK T[; B{z wIop d/ s"o sohe/ G[biKd/ jB. T[j fco izrbK fpnkpkBK

    ftu BjhA Y[zvdk fcodk. T[; dkoKMk T[; B{z nkgDh p[Zeb ftu jhfwb iKdk j?. jho oKM/ dk w/bnkgD/ fdb dhnK v{zxkJhnK ftu j[zdkj?. wzdoK, w;hsK ftu wZE/ orVDdk e'Jh bkG BjhA. op nkPe d/fdb d/ nzdo j?. fJj gke gftsqfJPe ;G tksktoD ;kc eo d/Adkj?. ;koh Bkgke d[BhnK gke j' iKdhj?. fco fe;/ w[;Zb/, ;'N/, s;ph,

    ek;/ dh b'V BjhA ofjzdh. fcoBwkIK gVDhnK BjhA g?AdhnK. nkPedk fdb jo t/b/ nkgD/ fdb ftunkgD/ wkbe dh BwkI gVQdk j?. T[;B{z :kd eodk j?. T[; dk dw Godkj?. T[; dh gqhs dh nr ftu ;Vdkj?, pbdk j?. fJPe dh nr d/ GKpVT[; d/ wB sB B{z irwrk d/Ad/ jB.fJ; fJPe dh fuDr J/Bh s/I, J/Bho"PB j[zdh j? fe fJ; d/ ukBD ftu;G nBQ/o/ B{o' B{o j' iKd/ jB.

    fJPe dk fJj ;pe, fJPe dh fJjowI y[dk d/, wkbe d/ ojZ; B{zT[ikro eodh j?. nkPe d/ fdb'fdwkr B{z ;kc eodh j?, gftsq eodhj?. T[j jo t/b/ nkgD/ w"bk d/,

    nkgD/ ;[nkwh d/ fJPe ftu tidftu, w;sh ftu ofjzdk j?.

    fJPe dh BthUA BthA pjko.iK w?A ;pe fJPe dk

    gfVQnk,w;id e'b'A ihT[Vk vfonk,v/o/ ik mkeo d/ tfVnk,fiZE/ tid/ Bkd jIko.fJPe dh BthUA BthA pjko.iK w?A owI fJPe dh gkJh,w?Bk s'sk wko rtkJh,nzdo pkjo j'Jh ;|kJh,fis tb t/yK :ko' :ko.

    fJPe dh BthUA BthA pjko.jho oKM/ d/ j' rJ/ w/b/,G[Zbh jho Y{zv/dh p/b/,oKMk :ko p[Zeb ftu y/b/,w?B{z ;[X ojh Bk ;ko.fJPe dh BthUA BthA pjko.p/d e[okBK gVQ gVQ EZe/,;id/ eofdnK x; rJ/ wZE/,Bk op shoE Bk op wZe/,fi; gk:k fs; B{o nBtko.fJPe dh BthUA BthA pjko.c{e w[;Zbk GzB ;[N b'Nk,Bk cV s;ph ek;k ;'Nk,nkPe efjzd/ d/ d/ j'ek,

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    30/1207

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    31/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture17

    fJPeisqBKt, g[fbzrfgnko, w[jZps

    fJPe n;K Bkb e/jh ehshisq as nl kktfJPe ftu oZs/ ceho d/ nzdo GKpVpbd/ jB. T[; dh GVeD, T[; dhGNeD B{z t/y e/ b'ehA sknB/ wkod/jB. rZbK eod/ jB fe fJ; B{z eh j'frnk. fJPe d/ tid ftu nkfJnk

    ceho ;G e[M G[b iKdk j?. fJ;fJPe dh fuDr B{z T[jh gfjukD;edk j? fi; B{z nkg fJj ukN bZrhj't/, fijVk nkg fJ; fJPe dhgT[Vh ufVnk j't/. fJPe dh xkNhpj[s n"yh j?. fJ; tb e'Jh ftobkjh s[o ;edk j?. fJPe d/ fcokedh, fpoj'A dh nr dh sgP pj[s s/Ij?. fJ; dh rowh nzdo pkjo ;Gb{j d/Adh j?. ;G e[M ;kV d/Adh j?.fi; sB B{z, fi; B{z fJj nr bZrhj't/, fijVk fJ; dh fuDr ftu ;Vfojk j't/, T[jh fJ; dh gfjukD eo;edk j?. fJj fJPe, fJj w[jZpsop dh d/D j?, op dh fwjo j?. T[;

    d/ fJPe ftu, T[; dh gqhs ftuceho fJ; d[BhnK d/ ftjkoK, ekoKB{z G[b iKdk j?. T[j nkgD/ ekdo,nkgD/ gqhsw Bkb fJe fwe, fJe;[o j' e/ ;fji s/ ;ziw dk ihtB

    ihT[Adk j?. b'e fJ; fJPe dh owIB{z, fJ; d/ ojZ; B{z BjhA ;wMd/ s/n?t/A sknB/ wkod/ jB.

    fJPe n;K Bkb e/jh ehsh,b'e wo/Ad/ sknB/fdb dh t/dB e'Jh Bk ikD/,nzdo d/; prkB/fi; B{z ukN nwo dh j't/,;'Jh nwo gSkD/.

    J/; fJPe dh n"yh xkJh,i' ufVQnk ;' ikD/.

    fJPe n;K Bkb e/jh ehsh,b'e wo/Ad/ snB/nksP fJPe f|oke s/o/ dh,gb ftu ;kV ftykJhnK,J/; fJPe d/ ;kV/ e'b'A,ir ftu fdnK d[jkJhnK,fi; sB bZr/ ;' sB ikD/,

    d{ik e'Jh Bk ikD/.fJPe n;K Bkb e/jh ehsh,b'e wo/Ad/ sknB/

    ebkw p[ZbQ/ Pkj, fJPe

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    32/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture18

    isq

    fJPe n;K Bkb e/jh ehshisq as nl kktb'e wo/Ad/ snB/lok mrde tne

    fdb dh t/dB e'Jh Bk ikD/dil dvedan kon jne

    J/; fJPe dh n"yh xkNhes isq dkhktnksP fJPe f|oke s/o/ dhta isq firk tere d

    gb ftu ;kV ftykJhnK

    pal wi sr wikhfi; sB bZr/ ;' sB ikD/jis tan lagge so tan jne

    d{ik e'Jh Bk ikD/dj kon jne

    fJPe wikIhisq majz

    fefonk ftP/PDwB[y ;zpzX, fgnko

    fiuo Bk fJPe wikIh bkr/jiar n isq majzlge

    fJPe, fgnko dk ;zpzX gfjb'A wB[yhgZXo s/ jh jz[dk j?. wB[y fgnko jhfgnko dh owI ;wMkT[Adk j?. wB[yhgqhs dh fpoj'A, ghV, dod gqhs dhohs d/ gzX jB. fJPe wikIh dhnK

    owIK fJPe jeheh, o{jkBh tb b?iKdhnK jB. wB[y dk fJPe op d/fJPe ftu pdb iKdk j?. wB[y opdk jh o{g j?. op B/ nkg jh fJ; Bz{nkgD/ tork pDkfJnk j?. fJ; d/wB sB ftu T[j ;G owIK, G/d,dod Go/ jB fijV/ pzd/ B{z wkB;e s'Ankswe tb b? iKd/ jB. fiBK d/jZvhA fJPe g?Adk j?, T[j ;Zu/ s/ ;[Zu/j' iKd/ jB. T[jBK d/ wB gke j'

    iKd/ jB. fJPe ;Zuk j?, ;[Zuk j?.fJj op dk ;u j?. fJj op dk ssj?. fJ; dh owI ftu op dh owIj?. fJPe jh iBw dksk j?. fJjwksk j?. fJj fgsk j?. fJ; dhw;sh ftu fJPe wikIh s/ fJPejeheh fJe fwe j' iKd/ jB. fJ;dh fJe;kosk ftu fJekrosk j?.fJ; dh fbt ftu nBjd Bkd j?.jeheh ;[o j?. fJ; dh fuDr ftuo{jkBh B{o j?. ukBD j?.

    fiuo Bk fJPe wikIh bkr/.;{Jh ;ht/ Bk fpB Xkr/.fJPe wikIh dksk j?.fi; fgZS/ w;s j' iksk j?.

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    33/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture19

    fJPe fiBQK dh jZvhA g?Adk,;'Jh fBoihts wo iKdk,fJPe fgsk s/ wksk j?,fi; fgZS/ w;s j' iksk j?.

    ebkw p[ZbQ/ Pkj, fJPe wikIhisq majz

    fiuo Bk fJPe wikIh bkr/jiar n isq majzlge

    ;{Jh ;ht/ Bk fpB Xkr/sswe n bin tge

    fi; fgZS/ w;s j' iksk j?jis pihe mast ho jt h

    ;'Jh fBoihts wo iKdksonirjwat mar jd

    fJPe/ iqeBKt, g[fbzrgq/w, wj[Zps, gqhs

    fJPe/ d/ dfonkT[ eokjh

    iqe de drio krhfJPe dk dfonk gko eoBk pj[seZmD j?. nkgD/ wkP{e bJh, nkgD/gqhsw dh gqhs ftu, fJPe ftunkPe ;{bh s/ uZVQD bJh th fsnko

    ofjzdk j?. fJPe dh xkNh s/uVQfdnK, fJPe d/ fJwfsjkB ftupzdk nkgD/ nkg B{z gfjukDdk j?.fJPe fJe n?;h ntZ;Ek j? fi; ftuwB[y nkgD/ nkg B{z G[b iKdk j?.

    nkgD/ gqhsw dh gqhs ftu bhB T[jp/j'Ph ftu fJ; d[BhnK d/ ftjkoK s'A,ftekoK s'A p/bkr j' iKdk j?. fijVkwB[y nkgDh j'Ad B{z BjhA gfjukDdk,fijVk nkgDh y[dh ftu fJPewikIh ftu jh rbskB ofjzdk j? T[jedh th fJPe jeheh dh wzIb skJhABjhA gj[zu ;edk. y[dk d/ do s/dhtkB j' e/ ceho nkgDk ;G e[MnkgD/ oZp B{z nogD eo d/Adk j?.

    fJj jbhwh dh jkbs, fJj cehohdk, ;fji dk wzIo fJPe dk wzIoj?. fJ; ftu nehdk j?. ;po j?.;zs'y j?.

    e? pk}? dh w{bh j[;?Bk,s{z e? pk}? dh w{bh]pk}K d/ ftfu c[fb nikfJp,s{z ph fJe rzX{bh]ngDk nkfg gSkD? BkjhA,ntoK d/fy feT[A G{bh]

    fJPe/ d/ dfonkT[ eokjh,wB;{o ep{bh ;{bh]Pkj[ j[;?B gfJnk dfo T[s/,i/ efo gt? ep{bh]

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    34/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture20

    Pkj j[;?B, fJPe/iqe

    pk}K d/ ftfu c[fb nikfJp

    bg de wi phul ajibs{z ph fJe rzX{bht bik gdl

    ngDk nkfg gSkD? BkjhAapnp phn nh

    fJPe/ d/ dfonkT[ eokjhiqe de dario krh

    wB;{o ep{bh ;{bh

    mansr kblsl

    fJeZbVkikalrftP/PDfJe, fJe/jok, fpBK ;kE s'A

    |esfJeZbVk ikfJzrk s{zfakt ikalr jeg t

    fJ; ijkB ftu fJB;kB fJeZbk jhnkT[Adk j? s/ fJeZbk jh iKdk j?.wkb d"bs, n?P fJPos ftu cf;nknBikD pzdk nkgD/ ekdo B{z G[biKdk j?. wkfJnk d/ uZeo ftu,

    d[fBnkth ezwK ftu o[fMnk nkgD/wkbe d/ ekfJd/ ekB{zB Sv e/ nkgD/jh okjK s/ ubdk j?. d[BhnK d/d;s{o j'o jB s/ ekdo d/ d;s{oj'o. i/ fJB;kB op dh fJpkds

    eo/, nkgD/ wkbe B{z :kd eo/ sK T[;dk ihtB ;Zuk s/ ;[Zuk j' iKdk j?.T[; B{z XzB d"bs dh b'V BjhAofjzdh. T[; dk XzB, T[; dk yIkBkop dh o{jkBhns pD iKd/ jB. fJjyIkBk ;dk ;kE d/Adk j?. fJjhyIkBk pzd/ d/ Bkb iKdk j?. op d/fJPe ftu, T[; dh fJpkds ftufJB;kB fJeZbk BjhA ofjzdk.

    |esfJeZbVk ikfJzrk s{z,y'N/ ezwK d/ ftu s?A T[wo rkbh.feE/ wfjb s/ wkVhnK pzrb/Bh,feE/ ;[zdoh Bko j? G'r tkbh.XB wkb Bk ikt;h ;zr s/o/,jZE MkV pzd/ T[Zm ikfJAykbh.;kJhA dk; nky/ fJe oZp pkM'A,j'o e'Jh Bk j't;h nzs tkbh.

    ;kJhA dk;, ;hjoch, 252fJeZbVkikalr

    |esfJeZbVk ikfJzrk s{z

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    35/1207

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    36/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture22

    ed se j[ew ubkt/Arkkad tak hukam lwg

    ikivSySxiek dw bhuvcn, keI, AnykW jIv

    ik jw

    gurmuK nMU eykMkwr dI iekweI dI soJIAw jWdI hY[gur Sbd ies sMswr dyBaujl qoN pwr lMGwA dyNdw hY[swrIduibDw dUr ho jWdI hY[bRhmMf dw scu

    Gr kr lYNdw hY[gurmuK gurimq dyivcwr Anuswr gur Sbd ivc lIn hojWdw hY[aus inrwly Akwl purK dyismrn nwl, aus dy rh~s qy ivcwr,iDAwn krn nwl aus dw pivqrnwm ihrdy ivc vs jWdw hY[

    Awsw mhlw 1 ]ieik Awvih

    rhih smweI ] ieik Drin

    ggn mih ] sykrmhIx hir nwmu n iDAwvih] 1 ] gur pUry qy ] iehu sMswru

    gur sbdI hir pwirlGweI ] 1 ] rhwau ] ijn@ kauAwp ley pRBu myil ] iqn kaukwlu n swkY pyil ] gurmuiK

    inrml rhih ipAwry ]kml inrwry ] 2 ]burw Blw khu iks no khIAY ] dIsYbRhmu gurmuiK scu lhIAY ]

    ] imil gursMgiq pwvau pwru ] 3 ] swsq bydisMimRiq bhu Byd ]

    ] gurmuiK inrmlumYlu n lwgY ] nwnk ihrdY nwmu

    vfy Duir BwgY ] 4 ] 15 ]A.g.m.1, 353

    ieikik

    ieik jwvih AweI

    ik jaw

    ieik hir rwqyik har rte

    Taur n pwvihthr na pw

    giq imiq pweIgat mit p

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    37/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture23

    ibKu vqAiq Baujlubikh wat at p jal

    ijau jl AMB aUpirjio jal ab par

    AkQu kQaugurmiq vIcwrua'kath kathgurmat wr

    ATsiT mjnuhir rsu rydathsath majan har ras red

    fJe' ozrikko rg

    ftP/PDfJZe' ozr, fJZe' fijk, fJe ;ko

    ;G fJe' ozr egkjhA dksb iko rg kaph dop d/ fJPe dk, op dh wj[Zps dkfJZe' jh ozr j?. fJj Grtk ozrr';kJhA dk j?. fJ; ozr ftu oZfsnkceho, fJ; ozr ftu oZsh e[VhnkgD/ gho, nkgD/ gqhsw Bkb fwbd/jB. fJ; egkj dk, fJ; egV/ dk,fJ; s/ skD/ g/N/ dk fJZe' jh ozr j?.fJj ozr fJPe dk, w[jZps dk ozrj?. fgnko ftu oZsh e[Vh d/ ezrD,SZb/ J/; ozr ftu oZs/ jB. T[; d/

    ukn wbQko, T[; d/ rjD/ bZs/ fJ;fJPe d/ ozr ftu, fJ; fJPe d/ukn ftu nkgD/ fgo dh owI;wMd/ jB. T[; d/ tid ftu nk e/rkT[Ad/ jB, Bud/ jB. T[; d/ okr

    ftu fJe;[o j' iKd/ jB. fJ; egkjdk, fJ; p;so dk ozr fJZe' Grtk j?fi; B[z r[wkJhA B/ UfVQnk j'fJnk j?.fJ; fJPe ftu oZs/ ceho B{z fJ;d[BhnK d/ MrfVnK Mw/fbnK Bkbe'Jh ;o'eko BjhA. T[; dh d[BhnKfJPe w[jZps dh d[BhnK j?, Grt/ozr dh d[BhnK j?.

    ;G fJe' ozr egkjhA dk.

    skDh skDk g/Nk BbhnK,ghm BVk s/ SZpK SZbhnK,nkg' nkgD/ Bkw fisktD,tZy' tZyh ikjh dk.;G fJe' ozr egkjhA dk.u"Aih g?Aih ydo X{so,wbwb \k;k fJZek ;{so,g{Dh ftu'A pkjo nkt/,Grtk G/; r';kJhA dk.;G fJe' ozr egkjhA dk.e[VhnK jZEhA SkgK SZb/,nkg' nkg/ Bkw ;tZb/,

  • 7/31/2019 Encyclopedia.of.Punjabi.Language.and.Culture.02.by.Harjeet.Singh.Gill.(GurmatVeechar.com).pdf

    38/1207

    EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture24

    ;ZGk fjZek uKdh nky',ezCD u{Vk pkjhA dk.;G fJe' ozr egkjhA dk.

    ebkw p[ZbQ/ Pkj,

    fJe' ozriko rg

    ;G fJe' ozr egkjhA dksb iko rg kaph dskDh skDk g/Nk BbhnKtntn pet nal

    ghm BVk s/ SZpK SZbhnKpth nar te habbhall

    u"Aih g?Aih ydo X{sojpjkhaddar ttar

    Grtk G/; r';kJhA dkpgw ps gos d

    e[VhnK jZEhA SkgK SZb/kur hatthhphalle

    ;ZGk fjZek uKdh nky'sbb hikkdkho

    ih

    nWv, iesqrIilMg

    mnSw, mnokwmnw

    sb ih man tan pr

    vwihgurU dI AwrwDnw nwl syvkdIAW sB ie~CW pUrIAW ho jWdIAWhn[gur Sbd dI AwrwDnw nwl gurUpRym dy rs ivc auh gurmuK, siqgurUdI sMgq mwxdw hY[aus nUM gurmiq dIsoJI AwauNdI hY qy siqgurU aus dIlwj rKdw hY[rwgu sUhI mhlw 4 Gru 1