ema ntic s- Co gr - neveeseh.com · یتخانش یسانشینعم یلم شیامه نیتسخن تلااقم هعومجم هدننکرازگرب ناریا یسانشنابز نمجنا

(تهران: ۵۹۳۱: نخستین) شناختی شناسیمعنی ملی همایش سرشناسه شای افرا آزیتاا کوشاش باه/ شاناختی شناسایمعنی ملای هماایش نخساتین مقاات مجموعه عنوان و نام پدیدآور

فرهنگای، مطالعا و انسانی علوم پژوهشگاه همکاری با ایران، شناسیزبان انجمن برگزارکننده .پارسی نویسه نشر ،(ISC) اسالم جهان علوم استنادی پایگاه

.۵۹۳۱تهران : نشر نویسه پارسی، مشخصا نشر مصور، جدول، نمودار.ص.: ۹03 مشخصا ظاهری

.۹۵ ایران شناسیزبان انجمن هایهمایش فروست ۳39-000-30۹0 -۹۳ -4 شابک

فیپا وضعیت فهرست نویسی هاکنگره --شناسیمعنی موضوع Semantics-- Congresses موضوع هاکنگره -- ایران -- شناسیزبان موضوع Linguistics -- Iran -- Congresses موضوع

گردآورنده ،- ۵۹۱۵ ا،تآزی ،یراشاف شناسه افزوده شناسی ایران.انجمن زبان شناسه افزوده

۵۹۳۱ 9ھ/P۹۲۱ رده بندی کنگره 40۵/4۹ رده بندی دیویی

4۱۲۲۱34 شماره کتابشناسی ملی

خ رحمانی کوشش: آزیتا افراشی / ویراستار ادبی: آزاده شریفی / ویراستار انگلیسی: شاهر به ویراستار فنی: طاهره همتی

مجموعه مقاالت نخستین همایش ملی معنی شناسی شناختی

ناشر: نشر نویسه پارسی

دفتر انتشارات: 021-77053246

فروشگاه: 021-66957132

کوتاه: 30004554554142 سامانه پیام

www.neveeseh.com :وبگاه

طراح جلد، گرافیک، صفحه آرایی و ناظر فنی چاپ: محمد محرابیwww.mehraabi.com / 091251693545

نوبت چاپ: اول، 1395

شمارگان: 300 نسخهشابک: ۹۷۸-۶00-۷030-3۹-4

چاپ و صحافی: روزقیمت: 25000 تومان

کلیه حقوق محفوظ و متعلق به »نشر نویسه پارسی« است.کتبی تکثیر و انتشار این اثر یا قسمتی از آن به هر شیوه، بدون مجوز قبلی و

گرفت. ممنوع و مورد پیگیری قانونی قرار خواهد

)ISC( دارای درجه علمی - پژوهشی نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسالم

دارای درجه علمی - پژوهشی، بر اساس بند ۱ ماده ۳ آیین نامه نحوه برگزاری و ساماندهی همایش های علمی ابالغیه شماره ۳/۱۶۸۲۱۶ مورخ ۱۳۹۳/۹/۱۱ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

Photo credit: © Georgia O’Keeffe - “From the Lake” 1924

شناسی شناختینخستین همایش ملی معنیمجموعه مقاالت

برگزارکننده شناسی ایرانانجمن زبان

با همکاری

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی های شناختیستاد توسعه علوم و فناوری

(ISCالم )پایگاه استنادی علوم جهان اس نشر نویسه پارسی

همایشسازمان

علمیدبیر آزیتا افراشیدکتر دبیر اجرایی طاهره همتی

کمیته علمی

فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه افراشی آزیتا دکتر نور پیام دانشگاه روشن بلقیس دکتر فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه عاصی مصطفی دکتر

طباطبایی عالمه دانشگاه صفوی شکور دکتر (ع) صادق امام دانشگاه پاکتچی احمد دکتر

بنیاد سعدی معصوم حسینی محمد سید دکتر شناختی علوم پژوهشکده زادهنعمت شهین دکتر

توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه پورنیلی رضا دکتر

شناسی شناختینخستین همایش ملی معنیمجموعه مقاالت

برگزارکننده شناسی ایرانانجمن زبان

با همکاری

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی های شناختیستاد توسعه علوم و فناوری

(ISCالم )پایگاه استنادی علوم جهان اس نشر نویسه پارسی

همایشسازمان

علمیدبیر آزیتا افراشیدکتر دبیر اجرایی طاهره همتی

کمیته علمی

فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه افراشی آزیتا دکتر نور پیام دانشگاه روشن بلقیس دکتر فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه عاصی مصطفی دکتر

طباطبایی عالمه دانشگاه صفوی شکور دکتر (ع) صادق امام دانشگاه پاکتچی احمد دکتر

بنیاد سعدی معصوم حسینی محمد سید دکتر شناختی علوم پژوهشکده زادهنعمت شهین دکتر

توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه پورنیلی رضا دکتر

هیئت داوران فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه افراشی آزیتا دکتر نور پیام دانشگاه روشن بلقیس دکتر فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه عاصی مصطفی دکتر

طباطبایی عالمه دانشگاه صفوی کورش دکتر (ع) صادق امام دانشگاه پاکتچی احمد دکتر

بنیاد سعدی معصوم حسینی محمد سید دکتر شناختی علوم هشکدهپژو زادهنعمت شهین دکتر

توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه پورنیلی رضا دکتر مشهد فردوسی دانشگاه شریفی شهال دکتر

بهشتی شهید دانشگاه عبدالکریمی سپیده دکتر فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه بیکرستم آتوسا دکتر

رهنگیف مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه احدی حوریه دکتر دانشگاه تهران بختیاری محمودی بهروز دکتر

کمیته اجرایی دخـت،عظیم ذلیخـا زمـانی، سلیمه جوالیی، کامیار ترابی، محمدحسن بانکی، ابراهیم زهرا

ریحانـه فتحعلـی، زهـرا قوچـانی، بیتـا محمـدی، مـریم ایزدی، سهیال فرد،شهریاری آذین

منظوری

فهرست مطالب 9 پیشگفتار فارسی زبان در آمیزیحس بازنمود

آزیتا افراشی71

شناسیريشه یبرپايه پنج تا دو اعداد در بنیادی هاینگاشت احمد پاکتچی

33

موت : فارسوی زبوان در مفهوومی هایاستعاره تاريخی بررسی عیّار سمک

سمیرا دیلمقانی

55

قورون منثوور متون در تا ربط و اضافه حرف چندمعنايی تحلیل شناختی و بنیادپیکره رويکرد با ایمطالعه پنجم؛ و چهارم

شاهرخ رحمانی

19

یشواهنامه در مفهوومی هوایاستعاره مقصد و مبدأ هایحوزه فردوسی

بهروز محمودی بختیاری –اشرف سراج

709

-مقولوه به دهیشکل در زبان فارسی کودکان روندرشدشناختی مکا -فضا با مرتبط زبانی های

ناهید فخرشفایی –پرور رحیمه روح –احسان سعیدزاده

729

:فارسی زبان مرکب افعال در تصوری هایطرحواره انواع بررسی تصوری یطرحواره یدهندهشکل یسازه

راحله نعمتی -سپیده عبدالکریمی

741

یپیکوره به استناد با فارسی زبان در علم مفهومی هایاستعاره فارسی زبان هایداده پايگاه تاريخی

محمدحسن ترابی –سعیده قندی

713

رويکردی:فارسی زبان در «ترس» مفهومی یحوزه هایاستعاره ای پیکره و شناختی

سید مصطفی عاصی –آزیتا افراشی –بیتا قوچانی

207

از درزمووانی -مفهوومی نشووانگر:تحلیلی گور،،پیروز گرکَشوتی فارسی زبان در «وگر» دِپسون مشتقات

فاطمه کوشکی

221

تحلیول يوک: فارسوی زبوان در حرکوت مفهومی هایاستعاره مدارپیکره

کامیار جوالیی –مریم شوقی -طاهره همتی

241

شناختی شناسیزبان ادبیات در مفهومی یاستعاره رويکرد نقد رادفاطمه یوسفی

217

293 چکیده انگلیسی مقاالت

تارگفیشپ

9

رويکردی:فارسی زبان در «ترس» مفهومی یحوزه هایاستعاره ای پیکره و شناختی

سید مصطفی عاصی –آزیتا افراشی –بیتا قوچانی

207

از درزمووانی -مفهوومی نشووانگر:تحلیلی گور،،پیروز گرکَشوتی فارسی زبان در «وگر» دِپسون مشتقات

فاطمه کوشکی

221

تحلیول يوک: فارسوی زبوان در حرکوت مفهومی هایاستعاره مدارپیکره

کامیار جوالیی –مریم شوقی -طاهره همتی

241

شناختی شناسیزبان ادبیات در مفهومی یاستعاره رويکرد نقد رادفاطمه یوسفی

217

293 چکیده انگلیسی مقاالت

پیشگفتارمجموعه مقاالت این مجلد، برای نخستین همایش ملیی معناشناسیی شیناختی کیه در

شناسیی اییران، نشیر نویسیهبا حماییت انجمین زبان 5931دی ماه 51و 51روزهای هییای شییناختی در پژوهشیگاه علییوم انسییانی و و سییتاد توسییعه علیوم و فناوری پارسیی

منتشر گردییده اسیت برگیزاری ایین همیایش مطالعات فرهنگی برگزار شد، نوشته و توانید تخصصی در جدیدترین شاخه علوم انسیانی در جهیان اتفیاق مهمیی اسیت و می

ای از علیوم شناسی در ایران و به طور کلی دربیاره وضیعیت گوشیهدرباره وضعیت زبانز انسانی در ایران نویدبخش باشد زمینه برگزاری این همایش ملی به چند سال پیش با

امکان آن را پیدا کردم تا دومین همایش معناشناسیی را 5931در خرداد ماه گردد میشناسی ایران و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعیات فرهنگیی در با مشارکت انجمن زبان

شد اگرچه آن همایش الزاماً با عنوان شناختی معرفی نمیمحل پژوهشگاه برگزار نمایم بیود و ایین با رویکرد معناشناسی شناختی به نگارش درآمده ولی چندی از مقاالت آن

رسد که بتوانیم ییک همیایش تخصصیی در کرد که روزی فرا میانداز را ایجاد میچشمتا کنون 5931در این فاصله یعنی از حوزه معناشناسی شناختی در ایران برگزار کنیم

تیا کیان بیه وجیود آمیدایین امآموختگیان دانشیجویان و دانشهیای با همکیاری گروههای گیری از پیکره پایگاه دادهرا به سبب امکان بهرهشناختی معناشناسی هایپژوهش

کیه بیه همیت آقیای دکتیر زبان فارسی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیو شییکل دهیییم ای منسییجمبییه گونییه شییودمصییطفی عاصییی شییکل گرفتییه و اداره می

در معناشناسی شناختی و شعرشناسی شناختی را بیه طیور های متفاوت پژوهشکانونتخصصی پوشش دهیم تا در نهایت معناشناسی شناختی در قالب یک شیبکه در زبیان

هیای متعیدد در هیا برگیزاری کارگاهبیه میوازات ایین فعالیت سازی گردد فارسی بومیطور ی بیهاهای معناشناسی شناختی به طور کلی و معناشناسی عواطی و پیکیرهحوزه

های مشترک بیا به خصوص کارگاه ویژه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،شناسیی، میدار تابسیتانی انجمین زبان همکار ارجمند آقیای دکتیر احمید پیاکتچی،

و پژوهشیکده علیوم دانشگاه صنعتی شری ، انجمن نقد ادبی دانشیگاه تربییت میدر شیناختی وهشگرانی که در حیوزه معناشناسییموجب شد پیوسته بر تعداد پژشناختی

یخت

شنای

اسشن

ی معن

ی مل

شمای

هن

ستینخ

10

ای میییان رشییتهکننیید افییزوده شییود و اییین جریییان پژوهشییی بییه صییورت بینکییار میدر حیال حاضیر شناسی، رایانه، علوم قرآن و حدیث و ادبیات فارسی توسیعه یابید زباناز ای در مطالعیه عواطی شناختی به ویژه با روش پیکرهکه معناشناسی گفتتوان می

و توسعه هسازی شدتاکنون در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بومی 5931شناسی چه توسط پژوهشکده زبانآنچه گفته شد گزارشی مختصر بود از آن ه استیافت

در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی صورت گرفته اسیت ولیی جیای دارد بیه تر و با اشیاره بیه آریاری کیه در ایین حیوزه کلیاین جریان پژوهشی در ایران در قالبی

اند بپردازیم زیرا توسعه این جریان پژوهشی صرفاً از طریق ایجیاد گفتمیان منتشر شدههای مختل امکان پذیر اسیت، معناشناسیی ها و رشتهعلمی بین متخصصان و دانشگاهقالیب ای اسیت و هنگیامی بیه رمیر میی نشییند کیه در شناختی ماهیتیاً بیین رشیته

های گروهی به آن پرداخته شود همکاری کنیم کییه مییوارد زیییر را هییای تیییلیفی اشییاره مییینخسییت بییه طبقییه کتا

( اگرچیه درحیوزه معناشناسیی 5931( و صیفوی )5931گیرد : آریار شیعیری )فرا میتوانید در فهیم مقیدمات هیایی از ایین دو کتیا میاند ولی بخششناختی نوشته نشده

شناسیی ( در حیوزه زبان5933مهنید )ناختی مفید باشید کتیا راسی اسی ششنزبانجا کیه برخیی مفیاهیم اصیلی در است و از آنشناختی به طور عام به نگارش در آمده

تواند به درک مقدمات معناشناسی شناختی کند میشناسی شناختی را معرفی میزبانهای ( بیه مبحیث اسیتعاره5935( و داوری اردکیانی )5931نییا )نیز کمک کند قائمیاند و از ایین حییث در معناشناسیی شیناختی، آریار سیودمندی خلیق مفهومی پرداخته

( مشخصاً به معناشناسیی شیناختی پرداختیه و 5931اند کتا روشن و اردبیلی )کرده( بیه لحیام معرفیی برخیی 5931پیور )است کتیا نیلییمقدمات آن را معرفی کرده

شناسی شناختی و به وییژه مطیرح سیاختن مفروضیات اصیلی زبانمفاهیم بنیادین در شناسی شیناختی بیه زبیان ران این رویکرد به عنوان یکی از منابع مهم در زبانابنیانگذ

های مفهیومی را بیرای تحلییل ( که استعاره5931فارسی حائز اهمیت است و هاشمی ) کار گرفته است ادبیات به

تارگفیشپ

11

ای میییان رشییتهکننیید افییزوده شییود و اییین جریییان پژوهشییی بییه صییورت بینکییار میدر حیال حاضیر شناسی، رایانه، علوم قرآن و حدیث و ادبیات فارسی توسیعه یابید زباناز ای در مطالعیه عواطی شناختی به ویژه با روش پیکرهکه معناشناسی گفتتوان می

و توسعه هسازی شدتاکنون در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بومی 5931شناسی چه توسط پژوهشکده زبانآنچه گفته شد گزارشی مختصر بود از آن ه استیافت

در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی صورت گرفته اسیت ولیی جیای دارد بیه تر و با اشیاره بیه آریاری کیه در ایین حیوزه کلیاین جریان پژوهشی در ایران در قالبی

اند بپردازیم زیرا توسعه این جریان پژوهشی صرفاً از طریق ایجیاد گفتمیان منتشر شدههای مختل امکان پذیر اسیت، معناشناسیی ها و رشتهعلمی بین متخصصان و دانشگاهقالیب ای اسیت و هنگیامی بیه رمیر میی نشییند کیه در شناختی ماهیتیاً بیین رشیته

های گروهی به آن پرداخته شود همکاری کنیم کییه مییوارد زیییر را هییای تیییلیفی اشییاره مییینخسییت بییه طبقییه کتا

( اگرچیه درحیوزه معناشناسیی 5931( و صیفوی )5931گیرد : آریار شیعیری )فرا میتوانید در فهیم مقیدمات هیایی از ایین دو کتیا میاند ولی بخششناختی نوشته نشده

شناسیی ( در حیوزه زبان5933مهنید )ناختی مفید باشید کتیا راسی اسی ششنزبانجا کیه برخیی مفیاهیم اصیلی در است و از آنشناختی به طور عام به نگارش در آمده

تواند به درک مقدمات معناشناسی شناختی کند میشناسی شناختی را معرفی میزبانهای ( بیه مبحیث اسیتعاره5935( و داوری اردکیانی )5931نییا )نیز کمک کند قائمیاند و از ایین حییث در معناشناسیی شیناختی، آریار سیودمندی خلیق مفهومی پرداخته

( مشخصاً به معناشناسیی شیناختی پرداختیه و 5931اند کتا روشن و اردبیلی )کرده( بیه لحیام معرفیی برخیی 5931پیور )است کتیا نیلییمقدمات آن را معرفی کرده

شناسی شناختی و به وییژه مطیرح سیاختن مفروضیات اصیلی زبانمفاهیم بنیادین در شناسی شیناختی بیه زبیان ران این رویکرد به عنوان یکی از منابع مهم در زبانابنیانگذ

های مفهیومی را بیرای تحلییل ( که استعاره5931فارسی حائز اهمیت است و هاشمی ) کار گرفته است ادبیات به

پردازیم کیه بیه طیور مسیتقیم ییا ای میرجمه شدههای تای دیگر به کتا در طبقهاند مجموعه مقاالتی که به کوشش ساسانی غیرمستقیم به معناشناسی شناختی مرتبط

اسیت های مفهومی سودمند ( گردآوری شده است، در ارتباط با مبحث استعاره5939)مفهیومی ای را در فصل مشیترک اسیتعاره و مجیاز های نظری( چالش5931) 5بارسلونا

( اگرچیه مسیتقیماً بیه حیوزه معناشناسیی شیناختی 5935کند شیریفیان )معرفی میشیود ولیی بیه سیبب شناسیی فرهنگیی محسیو میای بر زبانمربوط نیست و مقدمه

توانید بیه درک مباحیث معناشناسیی شیناختی کمیک کنید ارتباط ایین دو حیوزه میکییه ت و بییه سییبب اییین( درآمییدی بییر شعرشناسییی شییناختی اسیی5939) 1وِلاسییتاک

توجهی بر مفاهیم معناشناسی شناختی مبتنی اسیت، شعرشناسیِ شناختی به طور قابلهای معناشناسیی ( بیه نظرییه5939) 9تواند به بحث حاضر مرتبط باشید گییرارتسمی

واژگانی اختصیاص دارد ولیی فصیل پینجم آن بیه معرفیی اجمیالی برخیی مفیاهیم در هیایی از ال و ( ترجمیه 5931) 1و جانسون 1 لیکافپردازدمعناشناسی شناختی می

تردیید بیا مجموعیه شیوند و بیدو ارر کالسیک در معناشناسی شیناختی محسیو می( نیز در با اسیتعاره بیه 5931) 1( و پانتر5939) 1اند کووچشمقاالت پیش رو مرتبط

اند نگارش در آمده و به فارسی ترجمه شدههیای هیا در ایجیاد جریانهیا و رسیالهش مقاالت و پایان نامهدارم که نقاگرچه باور

خیواهم پیردازم زییرا نمیهیا نمیجیا بیه آنها است ولی دراینعلمی گاه بیش از کتا فهرستی ناقص ارائه کرده باشم که اسبا آزردگی پژوهشگران را فراهم آورد در خاتمه

ای نامیهکنم کیه در ضیافه مییالی ( را ا5931به این فهرست، کتا تیلیفی افراشی )برای معناشناسی شناختی است و از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعیات

دانم کیه مقیاالت ( را شایان ذکر میی5931فرهنگی منتشر شده است و نیز افراشی ) 1 A. Barcelona 2 P. Stockwell 3 D. Geerarts 4 G. Lakoff 3 M. Johnson

6 Z. Kövecses 7 D.Panther

یخت

شنای

اسشن

ی معن

ی مل

شمای

هن

ستینخ

12

گران ایرانی را در حوزه تخصصی بازنمود حرکت در زبان فارسی، در رویکرد پژوهش مهمبه پشتیبانی آقیای امییر احمیدی پارسی کند و از سوی نشر نویسهی معرفی میشناخت

منتشر شده است شناسیان ایرانیی دهنده آن اسیت کیه میا زبانبرگزاری این همایش تخصصی نشیان

ایم در کشیور خیود بیه علیم روز ِجوامیع علمیی در جهیان دسیت ییابیم، آن را توانستهمان را بنویسیم و در ترین مطالیب نظیری رشیتهسازی کنیم به زبان فارسی جدیدبومیایم همیان آرمیانی اسیت کیه ای که ما بدان دسیت یافتیهها در بدهیم نتیجهکال

بالیم ولی هر روز از خیود اعتالی علوم انسانی نام دارد ما به اساتید و دانشجویانمان میناسیی را پیا بیداریم شدانیم که بایید زبانانتظار تالش صادقانه بیشتری داریم ما می

ترین هدف داریم فراموش نکنیم که مهمای که گام بر میرشتهیعنی در هر پژوهش بیندانیم که زبانِ علم برای ما زبیان فارسیی اسیت پیس بیرای ما مطالعه زبان است ما می

کوشیم هدف ما آفرینش علم است نیه تولیید تقویت زبان فارسی به مثابه زبان علم میهای کنیم و بیا اتکیا بیه سرچشیمهگیریم، نقد میدانش روزآمد جهان را فرا می علم ما

ها را در اختییار زنیم و نیز روش و یافتیهیابیم و دست به آفرینش میمیعلمیِ بومی درهای مایهبینی، فرهنگ و بندهیم ما با حفظ جهانهای دیگر علوم انسانی قرار میرشته

پردازیم به آفرینش علمی میهای خود اعتقادی و سنتییاد ییران، زنیدهدر خاتمه به احترام سنت زیبای تکریم، مدیون بزرگان معناشناسی ا

شنا و پاینده دکتر کورش صفوی هستیم که معناشناسیی را بیه محمد حقدکتر علیشناسیی زبان فارسی در ایران شکل دادند همچنین ارزش و اهمیت انجمن علمیی زبان

وجییییییود مییییییا دهیم کییییییه مییییییورد تاکییییییید قییییییرار میییییییایییییییران را کنیید مییا از طریییق انجمیین ایرانییی را در کنییار هییم معنییادار میییشناسییان زبییانشناسیان کنیم ، ما زبانیابیم که رقیب هم نیستیم بلکه در کنار هم معنا پیدا میدر می

بیا دانیم که ارتباط، ضامن زندگی اجتماعی است پس اگر به درستی بهتر از هرکس میای رویم و در انزوا هیچ آفرینش، شکوفایی و انگییزهارتباط نداشته باشیم به انزوا میهم

برای رشد نیست

تارگفیشپ

13

گران ایرانی را در حوزه تخصصی بازنمود حرکت در زبان فارسی، در رویکرد پژوهش مهمبه پشتیبانی آقیای امییر احمیدی پارسی کند و از سوی نشر نویسهی معرفی میشناخت

منتشر شده است شناسیان ایرانیی دهنده آن اسیت کیه میا زبانبرگزاری این همایش تخصصی نشیان

ایم در کشیور خیود بیه علیم روز ِجوامیع علمیی در جهیان دسیت ییابیم، آن را توانستهمان را بنویسیم و در ترین مطالیب نظیری رشیتهسازی کنیم به زبان فارسی جدیدبومیایم همیان آرمیانی اسیت کیه ای که ما بدان دسیت یافتیهها در بدهیم نتیجهکال

بالیم ولی هر روز از خیود اعتالی علوم انسانی نام دارد ما به اساتید و دانشجویانمان میناسیی را پیا بیداریم شدانیم که بایید زبانانتظار تالش صادقانه بیشتری داریم ما می

ترین هدف داریم فراموش نکنیم که مهمای که گام بر میرشتهیعنی در هر پژوهش بیندانیم که زبانِ علم برای ما زبیان فارسیی اسیت پیس بیرای ما مطالعه زبان است ما می

کوشیم هدف ما آفرینش علم است نیه تولیید تقویت زبان فارسی به مثابه زبان علم میهای کنیم و بیا اتکیا بیه سرچشیمهگیریم، نقد میدانش روزآمد جهان را فرا می علم ما

ها را در اختییار زنیم و نیز روش و یافتیهیابیم و دست به آفرینش میمیعلمیِ بومی درهای مایهبینی، فرهنگ و بندهیم ما با حفظ جهانهای دیگر علوم انسانی قرار میرشته

پردازیم به آفرینش علمی میهای خود اعتقادی و سنتییاد ییران، زنیدهدر خاتمه به احترام سنت زیبای تکریم، مدیون بزرگان معناشناسی ا

شنا و پاینده دکتر کورش صفوی هستیم که معناشناسیی را بیه محمد حقدکتر علیشناسیی زبان فارسی در ایران شکل دادند همچنین ارزش و اهمیت انجمن علمیی زبان

وجییییییود مییییییا دهیم کییییییه مییییییورد تاکییییییید قییییییرار میییییییایییییییران را کنیید مییا از طریییق انجمیین ایرانییی را در کنییار هییم معنییادار میییشناسییان زبییانشناسیان کنیم ، ما زبانیابیم که رقیب هم نیستیم بلکه در کنار هم معنا پیدا میدر می

بیا دانیم که ارتباط، ضامن زندگی اجتماعی است پس اگر به درستی بهتر از هرکس میای رویم و در انزوا هیچ آفرینش، شکوفایی و انگییزهارتباط نداشته باشیم به انزوا میهم

برای رشد نیست

برگزاری این همایش ملی و به دنبال آن چاپ مجموعه مقیاالت حاضیر مشیتمل بیر ها، رسیانی، داوری چکییدهصیان در اطیالعمقاله، محصول فعالیت گروهیی از متخص 51

گران و و نییز تمیام پژوهشی ها اسیت داوری مقیاالت و اییراد سیخنرانی نگارش مقاالت،عالقمندانی که دو روز در جلسات به عنوان مستمع یا به عنوان مدیر جلسیات شیرکت فعال داشتند دبیر محترم اجرایی همایش خانم طاهره همتی و گروه اجراییی فعیال در

دارنید همچنیین آقیای امییر کنار ایشان سهمی عمده در به رمر رسیاندن ایین تیالش ناپذیر برای خیدمت بیه پارسی با اشتیاق وص احمدی و همکاران ایشان در نشر نویسه

های انجمن زبیان شناسیی شناسی ایران، در این همایش نیز همچون سایر همایشزبان ترین یاور بودند ایران مهم

آزيتا افراشی دبیر نخستی همايش ملی معنا شناسی شناختی

فرهنگی مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه شناسینشیار زباندا 7395پايیز

کتابنامه ترجمه لیال صادقی تهیران: درآمدی بر شعرشناسی شناختی (5939)ستاکول، پیتر ا

انتشارات مروارید تهیران: انتشیارات پژوهشیگاه مبانی معناشناسی شناختی ( ال 5931) افراشی، آزیتا

لوم انسانی و مطالعات فرهنگی عتهران: رویکردی شناختی به بازنمود حرکت در زبان فارسی ( 5931)افراشی، آزیتا

نویسه پارسی نشر ترجمه فرزان سجودی استعاره و مجاز با رویکردی شناختی( 5935)بارسلونا، انتونیو

لیال صادقی و تینا امراللهی تهران: انتشارات نقش جهان زاده تهران: نشر علم مهدی مقیمیترجمه محمد استعاره ( 5931)پانتر، دیوید

تهیران: های مفهیومیزبان استعاری و استعاره ( 5935)اردکانی، رضا و دیگران داوری هرمس

ها و مفیاهیمشناسیی شیناختی: نظرییهدرآمدی بیر زبان ( 5933)مهند، محمد راس تهران: انتشارات سمت

تهیران: نشیر ای بر معناشناسی شناختیمقدمه ( 5931)وشن، بلقیس اردبیلی، لیال ر علم

تهیران: پژوهشیگاه استعاره مبنیای تفکیر و زیبیایی آفرینیی ( 5939)ساسانی، فرهاد فرهنگ و هنر اسالمی

ترجمیه و تلخییص لییال شناسیی فرهنگییای بر زبانمقدمه ( 5935)شریفیان، فرزاد ی تهران: نشر نویسه پارسی اردبیل

تهیران: معناشیناختی گفتمیان –تجزیه و تحلیل نشیانه (5931)شعیری، حمیدرضا انتشارات سمت

تهران: انتشارات سوره مهر شناسیدرآمدی بر معنی (5931)ش صفوی، کور تهیران: انتشیارات های مفهیومی و فایاهای قیرآن اسیتعاره (5931)نیا، علیرضیا قائم

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی

کتابنامه ترجمه لیال صادقی تهیران: درآمدی بر شعرشناسی شناختی (5939)ستاکول، پیتر ا

انتشارات مروارید تهیران: انتشیارات پژوهشیگاه مبانی معناشناسی شناختی ( ال 5931) افراشی، آزیتا

لوم انسانی و مطالعات فرهنگی عتهران: رویکردی شناختی به بازنمود حرکت در زبان فارسی ( 5931)افراشی، آزیتا

نویسه پارسی نشر ترجمه فرزان سجودی استعاره و مجاز با رویکردی شناختی( 5935)بارسلونا، انتونیو

لیال صادقی و تینا امراللهی تهران: انتشارات نقش جهان زاده تهران: نشر علم مهدی مقیمیترجمه محمد استعاره ( 5931)پانتر، دیوید

تهیران: های مفهیومیزبان استعاری و استعاره ( 5935)اردکانی، رضا و دیگران داوری هرمس

ها و مفیاهیمشناسیی شیناختی: نظرییهدرآمدی بیر زبان ( 5933)مهند، محمد راس تهران: انتشارات سمت

تهیران: نشیر ای بر معناشناسی شناختیمقدمه ( 5931)وشن، بلقیس اردبیلی، لیال ر علم

تهیران: پژوهشیگاه استعاره مبنیای تفکیر و زیبیایی آفرینیی ( 5939)ساسانی، فرهاد فرهنگ و هنر اسالمی

ترجمیه و تلخییص لییال شناسیی فرهنگییای بر زبانمقدمه ( 5935)شریفیان، فرزاد ی تهران: نشر نویسه پارسی اردبیل

تهیران: معناشیناختی گفتمیان –تجزیه و تحلیل نشیانه (5931)شعیری، حمیدرضا انتشارات سمت

تهران: انتشارات سوره مهر شناسیدرآمدی بر معنی (5931)ش صفوی، کور تهیران: انتشیارات های مفهیومی و فایاهای قیرآن اسیتعاره (5931)نیا، علیرضیا قائم

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی

.پیورابراهیم شییرین ترجمة .استعاره بر کاربردی ایمقدمه( 5939) زالتان کووچش، .سمت انتشارات :تهران

ترجمیه کیوروش صیفوی شناسی واژگانیهای معنینظریه ( 5939)گیرراتس، دیرک تهران: انتشارات علمی

ترجمیه جهانشیاه میرزابیگیی فلسفه در بدن ( 5931)لیکاف، جورج جانسون، مارک تهران: انتشارات آگاه

کنیم هایی کیه بیا آن زنیدگی مییاسیتعاره ( 5931)لیکاف، جورج جانسیون، میارک ترجمه هاجر آقاابراهیمی تهران: نشر علم

شناسییی در شناسییی شییناختی: دومییین انقییال معرفتزبان ( 5931)پییور، رضییا نیلی تهران: انتشارات هرمس اسی شنزبان

تهران: انتشارات علم عشق صوفیانه در آینه استعاره ( 5931)هاشمی، زهره

17

یاش

فرا ا

زیت/ آ

...ی

رس فا

ان زب

دری

یزآم

س ح

ودزنم

با

آمیزی در زبان فارسیبازنمود حس

7آزيتا افراشی شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیدانشیار زبان

چکیدهآمیزی کند حسفارسی معرفی میآمیزی را در زبان ی حاضر برای نخستین بار حسمقالهادراکی است که بر اسا آن تحریک یکی از حوا موجب تحریک یک ییا چنید ایپدیده

بیه گیذارد جا میها ردی از خود بهزبان یادراکی در همه یشود این پدیدهحس دیگر میآمییزی بازنمودهای حستوان یافتو سایر انواع هنر بازنمودهای آن را میدر ادبیات ، ویژه

مفهییومی در زبییان قابییل مطالعییه اسییت هییای هییای وصییفی و اسییتعارهدر قالییب ترکیییبآمییزی زبیانی ( برای نخستین بار سلسله مراتبی برای انتقال حوا در حس5311اولمان)

در ایین سلسیله مراتیب، رنده قرار داشیت معرفی کرد که بر مبنای حوا پایه و تمایزگذا یحاضیر اندیشیه یمقاله ینگارنده سو حس المسه و سوی دیگر حس بینایی قرار داردیک

الی ( آییا کیرد: هیای زییر را مطیرح و پرسشنظری انتخا چهارچو اولمان را به عنوان است؟ ( ی زبان فارسی صادقآمیختههای حسسلسله مراتب انتقال حوا در استعاره

یآمیختیههیای حیسدر استعاره مبدأ یحوزهمقصد و پربسامدترین یحوزهترین پربسامدهای ها پایگاه دادهزبان فارسی به کدام حوا تعلق دارند؟ برای پاس گفتن به این پرسش

بیه لحیام سلسیله پنج حس جسیتجو شید یحوزههای مربوط به زبان فارسی با کلیدواژهدر زبیان کنداز الگوی اولمان تبعیت می ،جز یک مورد، ل حوا ، زبان فارسی مراتب انتقا

های استعاری واقیع مقصد درنگاشت یحوزهفارسی، حسی که با باالترین بسامد در جایگاه های نگاشیت مبیدأ یحوزهدر جایگاه ،با باالترین بسامدو حسی که، شود حس شنوایی می

ه است گیرد حس المساستعاری قرار می -1انتقیال حیوا -9استعاره مفهیومی -1آمیزیحس -5معناشناسی شناختی ها:کلیدواژه

1ایرویکرد پیکره 1 [email protected]

یخت

شنای

اسشن

ی معن

ی مل

شمای

هن

ستینخ

18

مقدمه. 7تحریک یکی از حیوا موجیب ادراکی است که بر اسا آن ایپدیده 1آمیزیحس

ی فیردی، آمیخته ، یک تجربیهحس ادراکِشود تحریک یک یا چند حس دیگر میبیه تواننید آن را بفهمنید، زییرا ده است کیه دیگیران بیه سیختی میدرونی و پیچی

ابل انتقال مبدل قای آمیزی را به تجربهچه حسواری قابل انتقال و بیان است آندشهیای وصیفی های مفهومی و نیز ترکییبآمیزی از طریق استعارهکند، بیان حسمی

ادراک »کنید : یی میگونه تعرآمیزی را این ( حس393: 5311) 1است پریمینجر یایین پدییده « از طریق یک حس، در قالب حسیی دیگیریا توصی فرآیندِ ادراک

شیاید شناسی بسیار دیرهنگام کش شید شناسی و عصبادراکی در روان یپیچیده یآمیخته از ایین تجربیههای افرادِ حسیکی از دالیل این تیخیر این بود که گزارش

واقعییِ یبه نمونیه پریش شباهت داشته گفتار افراد رواندرونیِ فردی و پیچیده ب (:15: 3،5333)کایتویک آمیخته توجه کنیدحس فردیزیر از گفتار

] [ اسمِ پال عجب رنگ زشتی دارد رنگ آن خاکستری و زشت است] [ 5

ای دیگر :یا در نمونه

جولیا به رنگ زرد است صدای کند دای مردم توجه من را جلب می ] [ رنگ ص1شوم که ها میقدر مجذو این رنگ کشد گاهی آنآتش که زبانه می یمثل شعله

کنم] [ توانم چیزی را که گفته شده است درکنمی

1 cognitive semantics 2 synesthesia 3 conceptual metaphor 4 sense transfer 5 corpus based approach 6synesthesia 7A. Preminger 8R.E. Cytowic

19

یاش

فرا ا

زیت/ آ

...ی

رس فا

ان زب

دری

یزآم

س ح

ودزنم

با

مقدمه. 7تحریک یکی از حیوا موجیب ادراکی است که بر اسا آن ایپدیده 1آمیزیحس

ی فیردی، آمیخته ، یک تجربیهحس ادراکِشود تحریک یک یا چند حس دیگر میبیه تواننید آن را بفهمنید، زییرا ده است کیه دیگیران بیه سیختی میدرونی و پیچی

ابل انتقال مبدل قای آمیزی را به تجربهچه حسواری قابل انتقال و بیان است آندشهیای وصیفی های مفهومی و نیز ترکییبآمیزی از طریق استعارهکند، بیان حسمی

ادراک »کنید : یی میگونه تعرآمیزی را این ( حس393: 5311) 1است پریمینجر یایین پدییده « از طریق یک حس، در قالب حسیی دیگیریا توصی فرآیندِ ادراک

شیاید شناسی بسیار دیرهنگام کش شید شناسی و عصبادراکی در روان یپیچیده یآمیخته از ایین تجربیههای افرادِ حسیکی از دالیل این تیخیر این بود که گزارش

واقعییِ یبه نمونیه پریش شباهت داشته گفتار افراد رواندرونیِ فردی و پیچیده ب (:15: 3،5333)کایتویک آمیخته توجه کنیدحس فردیزیر از گفتار

] [ اسمِ پال عجب رنگ زشتی دارد رنگ آن خاکستری و زشت است] [ 5

ای دیگر :یا در نمونه

جولیا به رنگ زرد است صدای کند دای مردم توجه من را جلب می ] [ رنگ ص1شوم که ها میقدر مجذو این رنگ کشد گاهی آنآتش که زبانه می یمثل شعله

کنم] [ توانم چیزی را که گفته شده است درکنمی

1 cognitive semantics 2 synesthesia 3 conceptual metaphor 4 sense transfer 5 corpus based approach 6synesthesia 7A. Preminger 8R.E. Cytowic

کنید کیه ای توجیه مییآمیخته تا اندازهتوجه به چنین شواهدی از گفتار افراد حس، کمتر مورد توجیه قیرار گرفتیه اسیت شناسیدر زبان، چرا پرداختن به این شواهد

در ایین شیرایط، در اسیت 5رنگیی -آمیختگیِ ادراکی معموالً از نوع نوشیتاریحسشیود در ها ایجیاد میدیدن برخی حروف و اعداد، تصور ادراک برخی رنگ ینتیجه

هیای خاصیی هیا بیه تصیور ادراک رنگآمیزی، شینیدن برخیی واجانواع دیگرِ حسهیا ا تصیور ادراک رنگهای موسیقی ممکن است بشنیدن صداها و نتانجامد یا می

ها بیه تصیور ادراک آمیزی، چشیدن برخی طعمحتی در انواع نادرِ حسهمراه باشد هیا حیس واج شیود گیاهی نییز ادراک برخییالمسه یا اشکال هندسی منتهیی می

( 1: 1111، 1)دیویسکند چشایی را فعال میپزشیکی بیه زبیان یدر یک رساله 5351 درآمیزی حس یهنخستین گزارش دربار

ایین گیزارش ( 5333 ،1دانارائه شیده اسیت ) 9التین از سوی پزشکی به نام ساشآمییزی شیدید رنیگ، ست که هر دو دچار حسخود نویسنده و خواهر او شرح حال

( نخسیتین 13: 1111 ،1لیریو ت 1ونیی های عیددی بودنید )صدا، ارقام و سایر داده 1بییه نییام بلییولر یپزشییکآمیییزی از سییوی روانحس یپییژوهش گسییترده دربییاره

هیدایت شید 3گرفت این پژوهش به کمک یکی از دانشجویان او به نام لمانصورت 111درصد از جامعیه آزمیونیِ 51دریافت که حدود بلولر آمیخته بود که خود حس

-آمیخته از نوع رنگداد، حسای که مورد مطالعه قرار میآمیختهاز افراد حس نفریآمییزی حس یمطالعه، یکم و در قرن بیست( 5335 بودند )بلولر و لمان، 3ایواکه

مبنییای ورارتییی کنیید ف مشخصییی را دنبییال میو اهییدا یابییدمیییاهمیییت بسیییار 1 graphemic-chromatic 2 M. Davis 3 G.T. L. Sachs 4 K. T. Dann 5 A. Ione 6 C. Tyler 7 E. Blueler 8 K. Lehmann 9 color-vowel

یخت

شنای

اسشن

ی معن

ی مل

شمای

هن

ستینخ

20

از آمیزی و زبیان نهایت حس آمیزی و حافظه و در، حس5آمیزی، انتقال حوا حس ستند ی این اهداف هجمله

1ویلیییامز(، 5311 5313 5315) 1(، اولمییان5331) 9(، شیین5331) 1یاکوبسیینترین آریاری اسیت کیه بیه بازنمودهیای زبیانیِ ( مهم5331 1111) 1( و یو5311)

دارد در بخش بعد جای، د با توجه به این توضیحات مقدماتیانآمیزی پرداختهحستییرین بییه عنییوان یکییی از مهم آمیختییه،های مفهییومی حسار اسییتعارهبییه سییاخت

بپردازیم ،آمیزیبازنمودهای زبانی حس پژوهش یها پرسش. 7. 7

های پژوهش حاضر از این قرار است:ترین پرسشمهمزبیان فارسیی یآمیختیههای حیسله مراتب انتقال حوا در استعارهآیا سلسال (

صادق است؟های حیس مبدأ در استعاره یهحوزمقصد و پربسامدترین یحوزهترین ( پربسامد کدام حوا تعلق دارند؟ زبان فارسی بهدر آمیخته

. روش پژوهش2. 7

های زبان فارسی پایگاه داده یای و با استفاده از پیکرهپژوهش حاضر به روش پیکرهبرای پاسی دادن است گرفته در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی صورت

هیای پینج با جستجو بر مبنای کلییدواژه5.5رح شده در بخش های مطبه پرسشآمیخته یافت و بر اسا سلسله مراتب عبارت استعاری حس ،پانصد حس، در پیکره

1 sense transfer 2 R. Jakobson 3 Y. Shen 4 S. Ullmann 5 J.M. Williams 6 N. Yu