El)H0 peELtmERaE...dr Bogoljub Konstantinovic: "Prakticno pcelarstvo" drugo dopunjeno izdanje (Poljoprivredni fakultet Zemun, Beograd, 1976.) Fehro Mustabasic: "Biolosko-hemijska borba

0~lR0Vf~YVH Eli ..

RRPl\El)H0 peELtmERaE

Alija Dolovac

Muharned Pilav, dipl.ecc.

RECENZENTI prof.dr Muhidin Hadzirnuratovic i

Nijaz Abadzic, novinar i publicista

LEKTOR Adil Hajric, prof.

NASLOVNA STRANA,

NASLOVI POGLAVLJAI

CRTEZI Alija Dolovac

FOTOGRAFIJE Alija Dolovae i Ensad Adilovic

KOMPJUTERSKA PRIPREMA J.P. GEODETSKI ZAVOD I TKP "SAHINPASIC"

SKENIRANJE I TEHNICKO UREDENJE Zoran Dirnitrijevic i Fikret Logic

STAMPA SIP dd "BORAC" Travnik

ZA STAMPARIJU Mirsad Halilovic

TIRAZ 2.000 primjeraka

CIP - Katalogizaeija u publikaciji

Naeionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine,

Sarajevo

UDK 638.1(035)

DOLOVAC, Alija

Pqelarski prirucnik: osnovi pcelarstva za napredno pcelarenje

IAlija Dolovac;[crtezi [autor]; fotografije Tautor] i Ensad Adilovi6].

- Sarajevo: A. Dolovac, 1997. -

380 str.: ilustr. ; 30 ern

Bibliografija: str. 3. - Predgovor I Nijaz Abadzic: str. 17.'

- 0 piscu I Alija Nuhbegovic: str. 324.

ISBN 9958-9801-0-8

LITERATURA /

"Pcelarstvo" ("Znanje Zagreb", Zagreb, 1973. i 1985.)

Vjekoslav Bosnar i Anton Marolt: "Kucni majstor" (Nakladni zavod "Znanje", Zagreb, 1988.)

dr Husnija Cerimagic: "Varoatoza (Varooza)", (NIRO "Zadrugar", Sarajevo, 1980.) .

dr Husnija Cerimagic, dr Muhidin Hadzimuratovic i dr Joze Rihar: "Bolesti, stetocine i trovanja

pcela" (NIP "Zadrugar", Sarajevo, 1986.)

dr Husnija Cerimagic, dr Joze Rihar i dr Duro Sulimanovic: "Bolesti, stetocine i trovanja pcela"

(NIP "Zadrugar", Sarajevo, 1990.)

"Dubrava" Sremska Mitrovica: "Pcelarska prikolica-Dubrava" (Sremska Mitrovica, 1989.)

dr D.K.Dzervis, SAD: "Tajne zelenih riznica prirode" (Beograd, 1989.)

dr Aleksandar Jankovic: "Lijecenje medom i drugim pcelinjim proizvodima"

("Nolit", Beograd, 1982.)

ing. Petar Jankovic i dipl.hem. Hadzi-Dordevic Ljubomir: "Med i pcelinji proizvodi-hrana, lek i

kozmetika" ("Nolit", PK Beograd, Beograd, 1981.)

Karl Jenter: "ZW pribor za uzgoj matica" (Niirtingen, Germany, 1987.)

"Jutro" vise izdanja (Novi Sad 1990.)

dr Bogoljub Konstantinovic: "Prakticno pcelarstvo" drugo dopunjeno izdanje (Poljoprivredni

fakultet Zemun, Beograd, 1976.)

Fehro Mustabasic: "Biolosko-hemijska borba protiv varroe Jacobsoni" (DJL "Kurta graf', Tuzia, 1996.)

Fehro Mustabasic: "Pcelarerlje LR kosnicom na vece prinose" (DJL "Kurta graf', Tuzla, 1996.)

Pcelarski savez Hrvatske: "Hrvatska pcela" (Zagreb, 1995. i 1997.)

Pcelarski savez SRH: "Pceia" (Zagreb, 1986.)

Razni casopisi, cIanci, predavanja i kazivanja pcelara

Savez pcelara BiH -Glasilo pcelara BiH: "Pcelarstvo" (Saraj evo, 1991.)

, Savez pcelarskih organizacija Beograd: "Pcelar" vise izdanja (Beograd, 1986.)

P.S.Scerbina i P.JA.Bliznjuk: "Pcelarstvo" peto izdanje (Moskva, 1947., urednik dr Ivo Tomasec,

PNZ Zagreb, 1951.)

dr Stefan Skenderov i mr Ceko Ivanov: "Pcelinji proizvodi i njihovo koristenje" (Bugarska, ,

"No lit" lleograd, 1986.)

Vojin Todorovic: "U pcelinjaku tokom go dine" (Beograd, 1980.) .

dip!. ing. poljoprivrede Bozidar Veskovic: "Matica u pceHnjem drustvu" (Beograd, 1980.)

Ovaj Pcelarski prirucnik priredio sam u znak sjeeanja na moga dragog amidzu Sulejmana Ibrahimovog Dolovac kao do sada najveceg pcelara u porodici.

Alija Dolovac

SADRZAJ

na otvorenom .......................................................................... 3

Paviljonski pcelinjak ..................................................................................................................... 6

"··Projekat paviljonskog pcelinjaka .......................................................... ~ ....................................... 9

Pcelarska prikolica "Dubrava", Sremska Mitrovica-Srbija .................... : ................................... 19

Naseljavanje peelinjaka .............................................................................................................. 21

II K 0 S N ICE ...................................................................................................................... 23

Izbor tipa kosnice ........................................................................................................................ 25

Kosnice ...................................................................................................................................... 25

Trnka ........................................................................................................................................... 25

Vezovi dasaka .............................................................................................................................. 27

Vezovi stranica kosnica ............................................................................................................... 29

Masinska izrada utora ................................................................................................................. 29

Vodilica za rezanje okomito pod pravim kutom i pod kutom za

spajanje dva dijela pod pravim kutom ......................................................................................... 29

Limeni drzaci daseice lijeta .......................................................................................................... 30

CesaIj za lijeto ............................................................................................................................. 31

Lim za selidbu peela .................................................................................................................... 31

Bagiame za poietaIjke .................................................................................................................. 32

Bjezalica ...................................................................................................................................... 32

Kutni aiuminijski limovi za vjesanje okvira u kosnici .................................................................. 33

Plodiste kosnice ........................................................................................................................... 34

Gomje lijeto (leto) na plodistu kosnice ........................................................................................ 35

Mediste (nastavak) ....................................................................................................................... 36

Pregradna daska ........................................................................................................................... 37

Hanemanova iii matiena resetka .................................................................................................. 38

Znacajniji tipovi kosnica .............................................................................................................. 39

Poloska kosnica ........................................................................................................................... 39

Klasicne nastavljaee .................................................................................................................... 39

Unificirani izgled dijelova nastavljaea kosnica (osim lisnjaca) .................................................... 40

Aiberti-Znidersic kosnica (AZ, Lisnjaca iIi Grom) ...................................................................... 41

Klijestazavadcmje okviraizlisnjaeakosnica .. ; .. ; .. ;; ... ;.;;;;; ....... ; ..... ; ... ;;.;.;.; ...... ;;.;; .. ;; .. ;; .. ;;; ... ;; .. ;; 41

Paviljonska nastavljaea-PN-1 kosnica ............................. ~ ........................................................... 42

Jugoslovenka kosnica .................................................................................................................. 45

Jugoslovenka kosnica modificirana "Sarajka" ............................................................................. 45

Dadan-Blat kosnica (DB) ................. ! .......................................................................................... 48

Dadan-Blat kosnica (DB) modificinina na 10 okvira .................................................................. 51

Langstrot-Rut kosnica (Langstroth-Root iii LR) .......................................................................... 53

LR Bosanka kosnica (modificirana LR kosnica) ......................................................................... 61

Kubatura drvene grade za nastavljace kosnice .:: ......................................................................... 68

OI(VIRl (RAMOVI) .......... ........... .... ......... ................. ........ ............ ....... ......... ........... ........... ..... 68

okvira ...................................... : ........................................................... .

za

za skivanje okvira ............................................................................................................. 69

Busilica za okvire ......................................................................................................................... 70

Silo ............................................................................................................. : ................................ 70

Ziea za okvire .............................................................................................................................. 70

Uzicavanje okvira WV ................................................................................................................ 70

Okviri kosnice "Sarajka" .............................. / ............................................................................. 72

Okviri kosnice Dadan-Blat ......................................................................................................... 73

Hofmanov okvir za LR kosnicu .................................................................................................. 74

Norrnalni okvir za LR kosnicu .................................................................................................... 75

N orrnalni okvir za LR Bosanku kosnicu ..................................................................................... 76

Hofmanov okvir za LR Bosanku kosnicu ................................................................................... 77

Okviri gradevnjaci .................................................................................................................. , .... 78

Okvirici za sekcije (boksese) ...................................................................................................... 78

Stavljanje satnih osnova u okvire ............................................................................................... 79

Zvrk (zvrk, radI) .......................................................................................................................... 80

Elektricni transforrnator za utapanje zica ~ satne osnove ........................................................... 80

Prebacivanje saca iz vecih u manje okvire ................................................................................. 81

Izmjena okvinr'sa starim sacem .................................................................................................. 82

HRANILICE ............................................................................................................................... 83

Dadan-Blat hranilica ................................................................................................................... 83

Langstrot-Rut (LR) hranilica ...................................... -=-: .... : .......................................................... 83

Hranilica za lijeto ........................................................................................................................ 84

Hranilica okvima ......................................................................................................................... 84

Milerova hranilica ................................. , ..................................................................................... 85

Milerova hranilica "A" ............................................................................................................... 85

Milerova hranilica "B" ................................................................................................................ 86

Okvirnjaca ............................................................................................ ~ ....................................... 87

Sipaonik ...................................................................................................................................... 87

Ciscenje koristenih kosnica ................... : .................................................................................... 88

Dezinfekcija i dezinfekciona sredstva ........................................................................................ 88

Timol .................. ' .......................................... "" .. ' ........................... ' ........................................................ 89

Formalin ............................................................................ ~ ......................................................... 89

Sporotal 100 ................................................................................................................................ 89

Sircetna i rnravlja kiselina ....................................................................... '" ................................. 89

Kausticna soda (NaOH) ..................... ' ......................................................................................... 89

Nozelnavet ........................................ ~ ......................................................................................... 89

N ozemak ..................................................................................................................................... 90

Nozecid ........................................................................................................................................ 90

l . "

Prskalica (strcaljka) ..................... ::: .............................................................................................. 90

Evidencija 0 kosnicama ............................................................................................................... 90

,.,., .•.•• r>! .. , ..................................................... 97

Osnovni peelarski pribor ........................................................................................................... 101

Dio osnovnog pcelarskog pribora .............................................................................................. 102

Dilnilica ................................................................................. ; ................................................... 102

Osnovni peelarski materijal ...................................................................................................... 103

Pojilo za peele ........................................................................................................................... 104

PRESELJAVANJE PCELA IZ TRNKl (PLETARA) .............................................................. 106

Preseljavanje dimljenjem .......................................................................................................... 106

Preseljavanje lupkanjem (iskucavanjem) .................................................................................. 107

Preseljavanje opijanjem peela ................................................................................................... 107

Premjestanje peela na kratke udaljenosti .................................................................................. 107

III PeE L E ........................ " .... 0 ••••••• 0 ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 8."" ........... 0 •••• "" •••••••••••••••••••• ,iltl ••••• "'. 1 09 Peela medarica CApis mellifica L) ............................................................................................ 111

Rase medonosnih peela ............................................................................................................. 113

Zivot-biologija peela ................................................................................................................. 113

Kranjska peela ........................................................................................................................... 113

Peele radilice ............................................................................................................................. 114

Razmnozavanjepcela ................................................................................................................ 116

Podjela rada u peelinjem drustvu .............................................................................................. 118

Sporazumijevanje pcela .......................... ~ ................................................................................. 119

IV T RUT 0 V I ................................................................................................................... 121

Proizvodnja i selekcija trutova .................................................................................................. 123

V MAT I C A ...................................................................................................................... 125

Raspoznavanje matice ................................................................................................................ 128

Izvodenje matice ........................................................................................................................ 129

Ishrana i njega matienih larvi'(liCinki) ........................................................................................ 130

Parenje matica ........................................................................................................................... 131

SpOhli otganirnatice ................................................ : ............................................................. : ... ·1'32

U · . .... ~ 133 mjetno oSJemenJlvanJe matica ............................................................................................... ..

Pronalazen j e matice ................................................................................................................... 134

Tiha smjena matica .................................................................................................................... 134

Zamjena matica .............. : .......................................................................................................... 135

Zamjena matica obezmaticavanjem ........................................................................................... 135

ROJENJE PCELA ...................... :.' ............................................................................................ 137

Rojidbeni maticnjaci ................................................................................................................. 137

rOJenJe ........................................................................................................................ 8

Rojnjaca i kuka za stresanje rojeva .......................................................................................... .

Kafez za hvatanje roja na lijetu kosnice .............................. , .................................................... 141

Mamac za rojeve .................................................................... :.; ...... : ......................................... 142

Sprjecavanje rojenja .................................................................................................................. 142

VJESTACKO ROJENJE (RAZROJAVANJE PCELA) ........................................................... 143

PROIZVODNJA MLADIH MATICA ...................................................................................... 144

PROIZVODNJA VJESTACKIH MATICNJAKA .................................................................... 145

1. Normalni (standardni) okvir za montiranje letvica ............................................................... 145

2. Letvica sa zlijebom za ugradivanje vjestackih vostanih

pocetaka maticnjaka (casica, kapsula) .................................................................................. 145

3. Kalupi za formiranje-salijevanje vjestackih vostanih pocetaka

maticnjaka (casica, kapsula) ................................................................................................. 146

4. Sablon za montiranje vjestackih vostanih pocetaka

maticnjaka-casica iii kapsula na letvice ................................................................................ 148

Umetanje vjestackih vostanih pocetaka maticnjaka-casica

iii kapsula u letvice normalnog-standardnog okvira ................................................................. 148

Plasticni maticnjaci ................................................................................................................... 149

5. Igla za uzimanje i presadivanje larvi (licinki) ...................................................................... 149

6. Uzgojni materijal-larve (licinke) ........................................................................................... 149

Kafez - izolator ......................... : .......... :~ ....... ,.' .......................................................................... 150

Presadivanje larvi (Iicinki) ........................................................................................................ 150

UZGOJ MATICNJAKA ... , ....................................................................................................... 151

Milerov nacin uzgoja maticnjaka .............................................................................................. 151

Kafezi za uzgoj maticnjaka i mladih matica ............................................................................. 152

ZW (ZUCHTWABE) pribor za uzgoj maticnjaka i matica "Karl Jenter" ................................ 152

I Plasticni ZW kafez .................................................................................................................. 153

II Okvir za plasticni ZW kafez .................................................................................................. 154

III Okvir sa letvicama za uzgoj maticnjaka .............................................................................. 154

Postupak umetanjauZWplasticni kafez .... , ..................... , .... , ................................ ., ........... , .... ,.155 IV Specijalno mamac sace sa varou .............. L ......................................................................... 157

Efikasno vrijeme tretiranja ........................................................................................................ 158

V Set-pribor za uzgoj matica .................................................................................................... 159

Stipaljka za hvatanje matice "Karl Jenter" ............................................................................... 159

Lupa .............................. ~ ........................................................................................................... 160

FS Gelee-Royal (vjestacki maticni mlijec) ............................................................................... 160

DODAVANJE I PRESADIVANJE MATICNJAKA ................................................................. , 160

Veliki nukleus sa odjeljka-nukleusa istim krovom ......................................................... 1

Rosfusov nukleus (oplodnjak Rauchfuss) ................................................................................. 165

Formiranje iii zasnivanje nukleusa ........................................................................................... 166

DODAVANJE MATICE .................................... : ...................................................................... 167

Makedonski kafez za dodavanje matice ................................................................................... 169

SPAJANJE PCELINJIH ZAJEDNICA ................................................................................... 169

Prepoznavanje drusfva bez matice ............................................................................................ 171

Lazne matice ............................................................................................................................. 171

Saniranje drustva sa laznim maticama ...................................................................................... 172

Blokiranje matice ...................................................................................................................... 173

Mane matice ....................................................................... , ...................................................... 173

Kontrolirani uzgoj selekcioniranih matica ................................................................................ 174

Kontrolirano parenje rnatica ..................................................................................................... 175

Kalendar odgoja rnatica ............................................................................................................ 176

Obiljezavanje rnatica ................................................................................................................. 176

Transport matica ....................................................................................................................... 177

VI PeE L I NJ A PAS A ..................... 8 ••••••••••••••• 00 ••••• ' ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 179 Biljke glavne pcelinje pase ....................................................................................................... 182

NEKTAR .................................................................................................................................. 183

CVJETNI PRAH (Polenov prah, polen, pelud, hrda) ............................................................... 186

Hemijski sastav cvjetnog praha ................................................................................................ 187

Ljekovita svojstva polena ......................................................................................................... 189

Ljekovita svojstva pojedinih vrsta polena ................................................................................ 189

Prikupljanje polena ................................................................................................................... 190

Hvatac polena ............................................... ; ........................................................................... 190

Susenje i cuvanje polena ........................................................................................................... 191

VII PeE L I NJ A H RAN A ............................. 8 ••••••••••••••••••••••••••••••• ~ ••••••••••• o •••• e •••••••••••• 193

PRIHRANJIVANJE PCELA .................................................................................................. 195 ~

MEDENO-SECERNE POGACE ................... ....................................... .............. ..... .............. 196

Recepti rnedeno-secemih pogaca .............................................................................................. 197

'" ' ' ;:)ECERNI SIRUP .................................................................................................................... 200

Tabela za spravljanje sirup a ....................................................................................................... 201

Stimulativno (podsticajno) prihranjivanje .................................................................................. 201

I '\

/\ I.: ,

BIOLOSKA STIMULATIVNA SREDSTVA PCRLA ............................................................. 2,02

Stimulativno prihranjivanje uz dodatak kobalta ....................................................................... 202

(surutka) ............................ , .................................................................. " .... ".

i crni luk i hren ................................................................................................................. 202

Natrijum propionat i askorbinska kiselina (vitamin C) ............................................................ 202

Forte-tonik ............................................................ : ................................................................... 202

Ferment ribonukleaze ................................................................................................................ 203

F orssapin-kobalt ........................................................................................................................ 203

Proljetno prihranjivanje ............................................................................................................ 204

Ljetno prihranjivanje ................................................................................................................. 204

lesensko prihranjivanje ............................................................................................................. 204

Zimsko prihranjivanje ............................................................................................................... 205

VIII PRO I Z V 0 DIP eEL A .......................•............................................................. 207

MED .......................................................................................................................................... 210

Hemijski sastav meda ............................................................................................................... 211

Antimikrobne (baktericidne) osobine meda .............................................................................. 212

Ljekovita svojstvameda ........................................................................................................... 212

Dje10vanje meda na krvnu sliku ............................................................................................... 213

Djelovanje meda najetru .......................................................................................................... 213

Djelovanje meda na organe za varenje ..................................................................................... 213

Med protiv bubreznih oboljenja i smetnji pri mokrenju ........................................................... 213

Nepodnosenje meda ............. ;;;0 ••• ;-; •••••••••••••••..•••••.•••••.•••...•••....•••••••••••••••••••••••••.•••••.•..•....••...••••• 214

Kristalizaci j a meda ................................................................................................................... 214

Hranljivost meda ....................................................................................................................... 214

Prehrambeni pr6izvodi s medom .............................................................................................. 216

Med u kozmetici ....................................................................................................................... 216

Kupaziranje meda ..................................................................................................................... 217

lednostavno raspoznavanje meda ................... ~.' ........................................................................ 217

Pravilna upotreba meda ............................................................................................................. 218

Pakovanje meda : ....................................................................................................................... 218

Cuvanje meda ........................................................................................................................... 219

Medriatrzisru ........................................................................................................................... 219 ~

Standardi za med ....................................................................................................................... 221

Statisticki podaci proizvodnje meda u svijetu .......................................................................... 222

• VRCANJE eY:ADENJE, CIJEDENJE ILl CENTRlFUGIRANJE) MEDA ............................ 223

Cjediljka sa rarnom i pleh za otvaranje vostanih poklopCi6a sa6a ............................................ 225

Stalak za okvire sa skinutim vostanim poklopCi6ima sa plehom-tepsijom .............................. 225

VRCALJKA-CENTRIFUGA ........................................................................... :~: ...................... 225

Cjediljka za vrcaljku ................................................................................................................. 225

Zbjeg ......................................................................................................................................... 227

Stegac ...................................... : ................................................................................................. 227

Vezanje zicom ................................................................................................................. , ......... 227

Spojke ....................................................................................................................................... 228

Kuke za prenos kosnica ............................................................................................................ 228

GRABEl: NA PCELINJAKU ................................................................................................... 228

SKlDANJE I USKLADISTAVANJE NASTAVAKA (MEDISTA) .......................................... 229

ZASTITA SACA ....................................................................................................................... 229

Igla za vadenje larvi voskovog moljca i mrtvih peela i trutova iz 6elija saca ......................... 230

Sumpor ...................................................................................................................................... 230

Sircetna kiselina ........................................................................................................................ 230

Protocera ................................................................................................................................... 230

Cerana ....................................................................................................................................... 231

VOSAK ..................................................................................................................................... 232

Ljekovita svojstva voska ........................................................................................................... 235

TOPLJENJE VOSKA ............................................................................................................... 235

Suncani topionik voska ............................................................................................................. 236

Kuhanje voska u vodi .................................................................................................. " ............ 236

Topionik za suho topljenje voska .............................................................................................. 237

PRESE ZA SATNE OSNOVE .................................................................................................. 237

Ruena pres a za satne osnove ..................................................................................................... 238

Presa sa valjcima za satne osnove ............................................................................................. 239

PROPo.LIS (PCELINJA SMOLA) ........................................................................................... 240

Antimikrobno (baktericidno) svojstvo propolisa ...................................................................... 241

Lijecenje proPQlisom ................................................................................................................ 241

Prikllpljanje Pfbpolisa ............................................................................................................... 242 ~

MATICNI MLIJEC (MATICNO MLIJEKO) ........................................................................... 242

Proizvodnja maticnog mlijeca .................................................................................................. 242

Vakuum pumpa (crpka) za vadenje maticnog mlijeca iz matienjaka .... ~ ................................... 244

Hemijski sastav matienog mlijeca ............................................................................................ 244

Ljekovite osobine matienog mlijeea .......................................................... ~ .............................. 246

Maticni mlijec na trzistu, doziranje i upotreba ................................................... ::: ................... 246

.......... : ....... 247

zaoke ........................................................................................................................... 249

A t 'b' t'v b' v 1" t~ 249 n 1 10 lene oso Ine pee InJeg 0 rova ..................................................................................... .

Ljekovita i druga svojstva pcelinjeg otrova .............................................................................. 249

Lijecenje pcelinjim otrovom ..................................................................................................... 250

Lijecenje reumatizma pcelinjim otrovom ................................................................................. 251

Pcelinji ubodi urnjesto akupunkture ......................................................................................... 252

Dijeta pri lijecenju pcelinjim ubodima ..................................................................................... 252

Trudniee i pcelinji ubodi ........................................................................................................... 252

Pcelinji ubod u oko ................................................................................................................... 252

Pcelinji ubod u usta ................................................................................................................... 252

PRVA POMOC NA PCELINJAKU ......................................................................................... 253

Antialergicna sredstva ................................................................................................ , .............. 253

IX PRE G LED PeE L A .................. "' .......... 111 .. " •••••• " •• "'"" •••••••••• '" •••••• ~ ••••••••••••••••• 010 •• "' •••••••••••• 255 Prvi proljetni pregled ................................................................................................................ 257

Drugi proljetni pregled .............................................................................................................. 258

Prvi jesenji pregled ................................................................................................................... 258

Drugi jesenji pregled ................................................................................................................. 258

x Z A Z I M LJ A V A NJ E PeE L A .............................................................................. 259

XI D V 0 MAT leN 0 PeE LA R E NJ E ................................................................. 263

Spajanje pcelinJih zajedniea uoCi pase ...................................................... 0 ................................ 265

Sezonsko dvomaticno pcelarenje .............................................................................................. 266

Stalno iii trajno dvomaticno pcelarenje .................................................................................... 267

XII B 0 L EST I, N E P R I J ATE LJ I lUG I N U CAP eEL A .................... 271

BOLESTI PCELA .................................................................................................................... 273

BOLESTI LEGLA .............................................................................................................. ~ .... 273

Registrovani lijekovi za lijecenje bolesti pcela i legla .............................................................. 274

Evropska truhlez-gnjiloca pcelinjeg legla ................................................................................. 275

Geomiein ................................................................................................ ' ................................... 275

Amerlcka kuga-gnjil06a pcelinjeg legla .............................................. :: ................................... 276

lVljesinasto Iegio ........................................................................................................................ 277

Krecno iii vapnenasto leglo ...................................................................................................... 277

Askocidin .................................................................. "" .............................................................. 278

Yukoluck A ........... :: .................................................................................................................. 279

Nistatin ....................................................................................................................................... 280

Ascomizol i Ascomizol-SET .................................................................................................... 280

Virkon S .................................................................................................................................... 280

Se6erni sirup sa krecnom vodom .............................................................................................. 281

" Kameno leglo ............................................................................................................................ 281

BOLESTI ODRASLIH PCELA ............................................................................................... 281

Bolesti matica i pcela ................................................................................................................ 281

Melanoza ................................................................................................................................... 282

Katalepsija ................................................................................................................................ 282

Paraliza (crna bolest) pcela ....................................................................................................... 282

Akutna pcelinja paraliza ........................................................................................................... 282

Hronicna pcelinja paraliza ........................................................................................................ 283

Nozemoza (Nozematoza) .......................................................................................................... 283

Urotropin ................................................................................................................................... 284

Urovet ....................................................................................................................................... 284

Fumagillin DCH ....................................................................................................................... 284

Fumidil ...................................................................................................................................... 285

Nozemavet ................................................................................................................................ 285

Nozemak ........ : .......................................................................................................................... 285

Nozecid ..................................................................................................................................... 285

Apinozem .............................................................................. , .................................................... 286

Akaroza (Akarioza) ................................................................................................................... 286

Ameboza ................................................................................................................................... 286

Majska bolest ............................................................................................................................. 286

Varoza (Varooza) ....................................................................................................................... 287

Prepoznavanje varoe ................................................................................................................. 288

Varoa kao prenosnik bolesti ...................................................................................................... 289

Suzbi.jllnje varoze ., .... , .. , ... ,., ........................................................................................................ 28:9

Suzbijanje varoze pomo6u okvira gradevnjaka ................................................ ~ ....................... 290

Termo-komora za unistavanje varoe ......................................................................................... 291

PREPARATI ZA TRETlRANJE PROTIVVAROE ................................................................. 291

Varitan ................................................................................ ! ...................................................... 291

Fenotiazin .......................................................................... ~ ...................................................... 292

Folbex VA ................................................................................................................................. 292 -

Varascensa ................................................................................................................................. 292

Varonikol ................................................................................................................................... 293

Apiakaridirn ........................................................................ '" .................................................... 293

Apistan .................. !'-.................................................................................................................. 295

Apitol ...................................................................................................................................... ·;.295

Flyvalinat ................................................................................................................................... 295

Arnitraz ............................................................................... '" .................................................... 296

Pericin ....................................................................................................................................... 297 I

, Varodal ......................................................................................... : ............................................ 297

Varolik ....................................................................................................................................... 297

Vararnit ...................................................................................................................................... 297

Milben-platten ........................................................................................................................... 298

Bayvarol trake ........................................................................................................................... 299

Gabon PA 92 ............................................................................................................................. 299

Apivar ....................................................................................................................................... 299

Apilife var ................................................................................................................................. 299

Mlij eena kiselina ........................................................................................................................ 300

Oksalnakiselina ........................................................................................................................ 300

Mravlja kiselina ......................................................................................................................... 300

Rotenon ..................................................................................................................................... 300

Vararnin novi ............................................................................................................................. 300

Takvio ....................................................................................................................................... 300

Flurnicid .................................................................................................................................... 300

Central I i Central II .......... : ......... : ............................................................... ~ ... ::: ...................... 301

NEPRIJATELJI PCELA ......................................................................................................... 302

Voskov rnoljac ...................................................................... : .................................................... 302

Peelinja us (vas, braula) ........................................................ : .................................................... 302

Ptice ........................................................................................................................................... 302

Misevi ......................................................................................................................................... 303

-Mravi ......................................................................................................................................... 303

Medvjed ................................................................................. ; .................................................. 303

Elektrieni euvarpeelinjaka ........................................................................................................ 304

Ostali neprijatelji pcela ..................................................................................... ~ ........................ 304

UGINUCA PCELA .................................................................................................................. 305

Proljetno uginuce pcela ............................................................................................................. 305 , Ljetno uginuce pcela ......................................................... ,;; ...... : ................................................ 305

Zimsko uginuce pcela ............................................................................................................... 305

U ginuce pcela u celijama saca .................................................................................................. 305

Uginuce peela ispred kosnice ................... : .............................. , ................................................. 305

XIII 0 pel D I 0 ................................................. :: ............................................................ 307

Kreditiranje u pcelarstvu ........................................................................................................... 309

savjeti .............................................................................................................. 317

LJU.,'-vu..,.'cu. regulativa u pcelarstvu Federacije .................................................................... 319

"Zakon" 0 mjerarna za unapredenje stocarstva "S1. list SRBiH 7/76 ......................................... 319

"Zakon 0 zastiti zivotinja od zaraznih bolesti koje ugrozavaju cijelu zemlju"

Sl.list RBiH 2/92. i 13/94 ........................................................................................................ 320

"Zakon 0 zdravstvenoj zastiti zivotinja" Sl.list RBiH 2/92. i 13/94 ......................................... 320

"Pravilnik 0 mjerama za suzbijanje i iskorjenjivanje 'zaraznih bolesti pcela"

Sl.list RBiH 2/92. i 13/94 ........................................................................................................ 320

"Naredba 0 odredivanju zaraznih bolesti zivotinja za koje se mora

odmah osigurati utvrdivanje zarazne bolesti iii uzroka uginuca zivotinja"

Sl.list RBiH 2/92. i 13/94 ........................................................................................................ 320

"Pravilnik 0 kvalitetu meda i drugih pcelinjih proizvoda"

Sl.list RBiH 2/92. i 13/94 ......................................................................................................... 320

Mali engleski pcelarski rjecnik ................................................................................................. 321

Tradicija pcelarenja u porodici Dolovac ................................................................................... 322

o piscu ...................................................................................................................................... 324

Pcelarski kalendar ..................................................................................................................... 325

Pcelarski telefonski imenik ....................................................................................................... 329

Abecedni sadrzaj ....................................................................................................................... 333

Pcelari! ...................................................................................................................................... 343

Reklame .................................................................................................................................... 345

PREDGOVOR

sa veoma povo~jnil11 uslovima za rata je imala vise od 150 hiljada kosnica sa a pce1arstvom bavllo 1.459 domacmstava. brutalni uni;;tio vise 6d 70 posto ukupnog broja pcelinjih preostaJi fond Je kvalitativno oslabljen, nedovoljne zdravstvcne zastite, izostanka blagovrcmene obnove matica, saca, kosnjca i drugog pcelarskog pribora lopreme.

visestrukog znacaja pcelarstva cjelokupnu prirodu, za ljude, ekonomiju i razvoj svake zemlje-obnovu ratom unisteno pcelarstvo u Bosni i Hercegovini, ni u kom slucaju, ne bi trebalo prcpustiti skromnim i ogranicenim mogucnostima samih pcelara. Raznin,1 podsticajima i stimulacijama sire dmstvene zajednice moralo bi se blagovremeno ozivljavanje, sirenje modemiziranje ove izuzetno znacajne grane privredivanja.

Naucno dokazano da bez pcela, kao oprasivaca bilja, nema ni napredne poljoprivrede. Zbog toga je savremeno pcelarstvo postalo neprocjenjivo vazan pomagac agronoma u povecanju prinosa i kvaliteta poljoprivrednih proizvoda. U ratom razorenoj i opustosenoj Bosni 1 Hercegovini, veca vlastita proizvodnja hrane dobija strateski znacaj. Osim velikog doprinosakoji ce imati u intenziviranju poljoprivrcdne proizvodnje putem ucesca u oprasivanju voca, povrca, industrijskog, krmnog i drugog bilja, pcelarstvu ce pripasti vazna uloga i u proizvodnji dragocjenih ljekovitih i hranljivih proizvoda-meda, cjetnog praha (polena), maticne mlijeci, propolisa, voska, apitoksina-neophodnih za poboljsanje zdravlja i radne sposobnosti stanovnistva.

Pcelarstvo pruza i izvanredne mogucnosti za aktivnu rekreaciju i relaksaciju Ijudi, prije svega, zbog povezanosti pcela sa prirodom. Baveci se pcelarstvom, covjek sc i nehotice udruzujc s prirodom, a urbanizirani covjck danasnjice, zamoren ubitacnim ritmom gradskog zivota, sve vise ce cijeniti i traziti mime prostore u prirodi za svoj neophodni odmoc Kao dio moguCih rjescnja za takve covjekove potrebe, pcelarstvo moze da ima veliki znacaj, zbog specificnih prednosti u rekrciranju i relaksiranju Ijudi. Pcelarstvo je spoj lijepog, ugodnog i zabavnog sa korisnim. Ono oplemenjuje ljude i razvija kod njih Ijubav prcma prirodi.

Za Bosnu i Hercegovinu pcelarstvo ima i poseban znacaj. Ovim viSestruko korisnim zanimanjem, kao i angaziranjem u pogonima za prcradu i doradu pcelinjih proizvoda, mogle bi se baviti hiljade ratnih i civilnih invalida, kojima bi takav rad istovrcmeno predstavljao i egzistencijalnu sansu i spanosnu terapiju za oporavak i odrzavanje psihofizicke kondicije.

Postoje, dakle, opravdani razloz1 da se drustveno organizovanom brigom podstakne na siroko popularisanje bavljenja pcelarstvom. U okviru toga neizbjezan je rad na strucnom osposobljavanju onih koji zele da se pocnu baviti pcelarstvom, iIi imje dopunskom edukacijom potrebno stalno osvjezavanje znanja.

Knjiga "Pcelarski prirucnik" inzenjera Alije Dolovca predstavlja pravu riznicu strucnog znanja i bogatog prakticnog iskustva 0 pcelarstvu i pcelarenju. Autor je ulozio izuzetan trud da u svoj primcnik uvrsti obilje informacija 0 pceli, pcelinjim proizvodima i pcelarenju, a na osnovu visegodisnjeg bavljenja pcelarstvom majstorski je razradio i brojne prakticne savjete i pouke iz domena tehnologije pcelarenja, poznavanja pcelinje pase i zastite pcela od bolesti i stetoCina.

Ono po cemu se ovaj pcelarski prirucnik najvise razlikuje od mnogih strucnih pcelarskih publikacija jeste izuzetno bogato ilustrovanje tekstova odgovarajucim crtezima, fotografijama, tabelama i drugim tehnickim podacima potrebnim i korisnim svima koji zele da se upuste u vlastitu izradu kosnica i raznih drugih pomagala

za rad sa pcelama. Zadivljujucom pedantnoscu i preciznoscu vizuelno je pokazano kako bi stmcno i kvalitetno trebali da izgledaju

pojedini dijelovi kosnice, kosnica u cjelini i drugi pribor i oprema za savremeno bavljenje pcelarstvom. Objasnjeno je i pokazano kako sampcelar moze, razni111 prakticnim usavrsavanjima i tehnickim ullapredenjill1a,da poboljsa i olaksa svoj rad na pcelinjaku. ~

Uvjeren sam da ce u ovom prirucniku brojni znatizeljnici, koji zele da se pocnu baviti pcelarstvol11, naci neprocjenjivo korisne savjete i pouke 0 svim neophodnim prakticnim radovima na pcelinjaku i u kosnici. Siguran sam i da ce svima onima koji se vee bave pcelarstvol11, dobro doci jos jedna nova publikacija krcata podacima i iskustvima iz prakse, sto uvijek'pmza mogucnosti i za dopunu znanja i za provjeru svojih prakticnih iskustava. ~

Sarajevo, septembarlrujan 1996,god. - NIJAZ ABADZIC

publikadja: auto!:: AUja

RECENZIJA

Pceiarstvo u prethodnoj Bosni i Hercegovini predstavljalo sekundaran I e zapostavUen segment polJopnvredne proizvodne strulcture koji Je zauzimao tek uzgredno mJesto u svim makroekonomskim planovlma drZavnog iliregionalnog karaktera. Poslije toga, fadi ratnih dejstava,

i nemogucnosti nabavke lijekova sprJccavanje suzbijanje zaraznih oboljenja peela, te nedostatka repromaterijala, cijeni se je doslo do smanjenja (uginuca) ukupnog broja pcelinjih drustavaza oko 73,6% naseljenih kosnica, tako da je ratna dejstva do proljeca 1995.godine na podrucju Federacije prezivjelo oko 26,4% pcelinjih zajednica, u odnosu na predratno stanje.

Poznato je, da koristi od peel a mogu biti direktne i indirektne. Direktne koristi se sastoje u dobijanju pcelinjeg meda, voska, cvjetnog praha (peludi), propolisa (pcelinje smole), maticne mlijeci, pcelinjeg otrova, te rojeva i matica za reprodukciju u pcelarstvu. Indirektne koristi peela u oprasivanju biljnih kultura su prema nekim autorima deset i vise puta vece od ukupnih direktnih koristi, jer je u prirodi oko 80% biljaka koje su entomofilne.

Do izbijanja agres~c na nasu zemlju, u vise easopisa, revija, godisnjih struenih kalendara i listova objavljeni su brojni strucni radovi i napisi, a podneseno je i mnogo referata na kongresima, savjetovanjima, godisnjim skupovima peelarskih drustava i drugim skupovima pcelara i to 0

najaktuelnijim pitanjima iz oblasti peelarstva. Medutim, danas na nasim podrucjima nedostaju strucne pcelarske publikacije, za kojima postoji ogromnapotreba. Sve starije publikac~ie raznih autora vee su davno rasprodane, a kod nas i unistene, pa se ukazala nasusna potreba da se pojavi jedan ovakav peelarski prirucnik.

Pcelarski priruenik autora ing. Alije Dolovca sadril13 poglavlja: zasnivanje peelinjaka, tipovi kosnica i peelarski pribor, rase medonosnih peela, proizvodnja i selekcija trutova, izvodenje matica, peelarska pasa, peelinja hrana, proizvodi peela i njihova Ijekovita i hranljiva svojstva, pregled peela, zazimljavanje peela, dvomaticno peelatenje, vlastito iskustvo u suzbijanju oboljenja pcela, neprijatelji peela, uginuca peela i opb dio.

Naroeito bih istakao poglavlje 0 tehnologiji gajenja peel a, u komeje sadrZano sve sto je potrebno da se zna 0 gajenju peela radi ostvarivanja visokih prinosa meda i ostalih peelinjih proizvoda i tu poeev od najosnovnijih koji su potrebni poeetnicima i onima sa manjim peelarskim iskustvom, pa sve do pojedinih finesa koje 6e zainteresinlti j peelare sa duzim peelarskim stazom i vecim iskustvom. Ova publikacija ce takoder dobro doci i llcenicima srednjeg obrazovanja kao i studentima veterinarskog i poljoprivredl1og fakulteta.

lmajuei u vidu iznijeto, misljenja sam da je potpuno~opravdano da peelarima iskreno preporucim ovu peelarsku pUblikaciju koja je puna podataka i vlastitog iskustva iz peelarske prakse.

Sarajevo,28.12.l996.god. Prof.dl'. Muhidin HadZimuratovic

Svaki cia djclatnost prcma svom kojom bJ Bc? toga, zivot prazan i monoton. Tada

obuzimaJu uzbuciuje, reaguje eksplozivno na sve, sIdon jc svadi, odaJc sc picu, nemoralu, izgredima, dolazi do problema u porodicl, na radnom mjestu i jos mnogo toga. Stoga jc preporucljivo i pametno baviti pcelarcn]cm, kao hobijem.

Posmatranjem letova peela, donosenJa na nozicama razl1obojnih'loptica cvjetnog praha, njihovog marljiva rada i skladne eovjek osje6a poseban unutamji mir i zadovoljstvo, razvija mastLl i uziva u spoznaji tih si6usnih leprsavih stvorenja.

Savremeni urbani nacin zivota i rada, uglavnom se provodi u stano vim a, kancelarijama, radionicama i fabrikama, a svc manje u individualnim ku6ama. velikim urcdenim cvjetnim baseama i na eistom zraku. Sve vise zivimo u dinamienim skueenim gradovima. zagusenim raznim otpadnim gasovima iz industrijskih postroJenja i automobila, dimovima fabrika, kotlovnica, kucnih lozista i smogom, ada se ne govori ako pusimo.

Covjeku jc potreban prvenstveno mir i eist zrak, koji se moze naei jedino u prirodL Osim oeuvanja zdravlja, njegovog poboljsanja i produzenja zivota, covjek kao dio prirodc, u njoj nalazi zivotni odusak, razgaJjuje dusu i smiruje nerve. Medutim, eesto se tesko odlueujemo na rekreaciju, jer ne znamo gdje da nadcmo to prizeljkivano mjesto.

Odlueimo Ii se baviti peelarenjem, znaei naden je taj earobni kutak, u srcu prirode, na pcelinjaku. To je najbolje mjesto rekreacije, za one koji to sebi mogu priustiti, a mnogi i mnogi bi mogli.

Druzcnjem sa ostalim peelarima stvaramo nova poznanstva, razmjenjujemo misljenja i iskustva, osposobljavamo se za boljeg peelara i tako se usavrsavamo. Obilazeei druge pcelinjake i prijatcJje, mijenjamo mjesto rckrcacije, da bi sc razbila eventualna monotonija.

Od davninaje poznato da pcclari ne boluju od raznih reumatskih oboljenja, upala zglobova, isijasa, diskusa hernijc i s1., a S obzirom na to da preko eestih pcelinjih uboda primaju peelinji otrov, cimc smanjuju i rizik od infarkta.

Takoder je poznato da peele sakupljaju iz cvjetova biljaka-cvijctnica slatki sok-ncktar i mednu rosu sa !isea listopadnog i zimzelenog drveea, od kojih spravljaju prirodni izuzetno hranljivi i Ijekoviti-med.

Peelc u kosnici proizvode i matieni m1ijee iIi matieno mIijeko, koji sluzi za ishranu matienih larvi i odraslih matica, kao jedine njihove hranc, a peelari ga vade iz zalezenih matienjaka, mijcsaju sa medom i koriste za jacanje i lijeccnje organizma. Matieni mlijee p04sti~e lijeeenje niza bolcsti. Sadrzi vitamine C, B I, B2, BS, B6, B 12, PP (nikotinsku kiselinu), H (bioptin), provitamin DiE, zatim sadrZi hormonalne materije biopterin, globuline, lipoproteide, acetilholin, holinesterozu i druge enzime, koji imaju veliki znaeaj za pravilno funkcionisanje eovjeCijeg organizma. Matieni mlijec ima i antimikrobna (baktericidna) svojstva prema velikom broju mikroorganizama-izazivaea raznih bolesti. U opitima na zivotinjama pokazuje antikancerozna svojstva, a produzuje i covjeeiji zivot.

Peele donose iz prirode cvjctni (polenov) prah, koji peelari djelimicno oduzimaju od pccla, konzumiraju i koriste u Ijekovite svrhe. Cvjetlli prah povoljno utiee na hronienacrijevna oboIjenja i zapaljenja, regulativno utiee na probavni tra1<:t, na hronieni zatvor i hroniene dijareje, kojc prate kolitise otpome na lijceenje antibioticima itd.

Peele sakupljaju i proizvode j propolis (peelinju smolu, pcelinji Ijepak), od kojeg sc spravlja alkoholni rastvor za unutarnju upotrebu.Koristi se u vidu propolisnih kapi za lijeeenje astme, eira na zelucu i dvanaestopolacnom erijevu, sreanih oboljenja, katarske upale u ustima, zdrijelu i jednjaku. Od propolisa sc spravlja i alkoholnirastvor sa podlogol11 vazelina, vazelinskog ulja i lanolin a, a koristi se u vidu propolisnih masti za spoljnu upotrebu lijeecnja rana, zuljeva i ~l.

Bavljenjem pcelarstvom peelar obezbjeduje lienu naturalnu i financijsku lwrist, a i drustvo u sirem smislu te rijeei ima visestrukih koristi od peeia i peclinjih proizvoda u prehrani, humanoj i narodnoj medicini, farmaciji, industriji, prirodnom oprasivanju biljaka i nizu drugih grana privredivanja.

Casom me do vine najbolje'mozemo osvjditi dragog gosta, a tegla meda je najljepsi dar prijatelju.

AUTOR ALIJADOLOVAC

" I peE I A

na lEipOd brda, kako bi se peele pod teretom U obratnom slueaju. Ovo vazi i ~ kod seobe . lzbj egavati mjesta za" peelinjak u sumI, nema dovoljno osvjetljerua i bombona, gdje peele u bespasnom periodu masovno stradaju u potrazi za hranom. Izbjegavati blizinu javnih zgrada, glavnih putova i zeljezniekih pruga iii minimum 50 metara od tih saobracajnica 1 drugih objekata.

Pcelinjak, odnosno lijeta kosnica treba da su okrenuta prema jugoistoku, tako da lijeta kosniea budu tako postavljena posbje budu u U tom su lijeta kosnica okrenuta prema izlasku sunca, tako da tokom pcelarskc sezone peele ranD odlaze na pasu a preko zime lakse i bde izlete na proeisne letove.

Stacionirani pcelinjak moze biti na otvorenorn prostoru i paviljonski, za razliku od sezonskih­privremenih i provizornih pcelinjaka, koji se postavljaju da sluze samo u vrijeme selidbe peela na pasu.

Noene svjetiljke na pcelinjacima trebaju biti s staklom.

PCELINJAK NA OTVORENOM PROSTORU

Kosnice na pcelinjaku na otvorenom prostoru stavljaju se na postolje za kosnice. Najbolji nosaCi postolja su od armiranog betona iIi zeljeza, na koje se postavljaju dvije duze borove grediee popreenog presjeka 7x12 iii 8x 1 0 em. Grediee je potrebno impregnirati bitumenom iii istrosenim automobilskim uljem. Visina postolja treba da je 30-40 em od zemlje. Vanjski razmak izmedu grediea je 48-50 em, odnosno 2-4 em uzi od duzine kosniee, radi zastite gredica od zakisnjavanja sa prednje i zadnje strane kosnica. Duzina gredica zavisi od toga da lije teren ravan ilije strm i koliko je stl'll. Na ravnom terenu duzina grediea nije nieim ogranieena. Sto je teren stl'lliji, grediee moraju biti kraee. Razmak nosaea grediea zavisi od vrste materijala samih nosaea i profila grediea. Ako su nosaCi od al'lliranog betona iIi zeljeznih profila, razmak moze biti veei nego ako su nosaci od hrastovih kolaea, pa opet zavisi od debljine kolaea. Radi boljeg prenosa opterecenja, kosnice bi trebale biti iznad samih nosaca a izmedu njih da bude jos jedna iIi najvise dvije kosniee. Medusobni razmak izmedu kosniea bi bio najidealniji odjedan me tar, ali radi raeionalnije iskoristenosti terenskog prostora i postolja, razmak izmedu kosniea se smanjuje i do 30 em. Nosaei od hrastovih kolaea se moraju zastititi bitumenom iii nagorjeti na plamenu dio kolea koji ide u zemlju. Izbjegavati ipak drvene kolee. Celna grediea treba da je l1Jza od straznje za 1 em, radi otieanja vode (koridenzovane) kosniea prema poletalJci. Naroeito je opasno, kada je pad kosniea obmut-prema straznjel~ dijelu kosnica, u kom se slueaju voda zadrzava u kosnieama, koj e brzo truhnu a okviri sa saeem budajtl: ,

N a stnnom terenu se kosniea ne moze stavljati iznad nosaca postolja na sastavima grediea s obzirom na to da je tu kaskada postolja.

N ajmanje ulaganje i najlaksi pregled peeta je na peelinjaku na otvorenom prostom.

Na ovakvom peelinjaku krovovi kosnica treba da imaju nadstresnice na sve strane i pad krova, koji je obavezno pokovan poeincanim !imom. U vlijeme jakih vjetrova na ove krovove je potrebno staviti betonske blokove iii slieno, teiine oko 5 kg.

3

4

na otvorenom prostoru na ravnom terenu

Prolaz

Pcelinjak na otvorenom prostoru na blago strmom terenu

Pcelinjak na otvorenom prostoru na strmom terenu

KUTIJASTO ILl

KUTNO zELmzo

60 x{f10 mm SA PODLOZNIM

PLOCICAMA

14 x 12 x 1 em Pola nosaca je u zemlji a stope se ubetoniraju.

NosaCi za postolje kosnica

ARMIRANO BETONSKI

STUB 50 X 60 X 10 em

Oko 35 em stuba je u zemlji a donji dio sei nbetonira.

Stacionirani pcelinjak na otvorenom prostoru Alije DJilovac na Emerovicama u Sarajevu, 1988.

5

Pcelinjak Ptuja u

nskih pce]jl~jaka:

- stalni,

- privremeni i

- montazni.

vrste

Postoje i prikoliee, koje kao paviljonski pcelinjak praktican za selidbu pcela na pasu.

STALNI pcelinjaci su zidani od opeke, blokova od opeke, eko-blokova i kamena.

PRIVREMENI I MONTAZNI pcelinjaci su obicno od drveta i drvenih montaznih elemenata.

Paviljonski pcelinjak je najpodesniji za kosniee tipa AZ i druge lisnjace, koje se otvaraju pozadi i u cijem su sklopu i nastavci. Manje je podesan za poioske, koje se otvaraju gore, ali bar nemaju nastavaka. Najnepodesniji je za nastavljace, koje moraju imati iznad prostor za nastavke i prostor za vaaenje okvira iz nastavaka prilikom pregleda i vrcanja meda.

Postolje za kosnice treba daje izgradeno samostalno, bez ikakve konstruktivne veze sa zidovima iIi podom pcelinjaka, Gime bi se izbjegli svi potresi prihkom rada iii hodanja.

Pcelinjak sa prednje strane treba da ima nosace-stubove iza kojih ce se redati kosnice. Izmedu otvora stubova se ugrade vrata u vidu kapaka sa baglamama po horizontali, tako da se preko zime pcelinjak moze zatvoriti a Ijeti kapci sluze kao vece poletaljke iii se mogu potpuno skinuti. Kapei, ako se ne skidaju, treba da imaju proreze za lijeta, kako peele mogu izlaziti na proeiscavanje u suncane zimsko-proljetne dane.

Ako je paviljonski pcelinjak namijenjen za LISNJACE, moze biti izgraden za tri reda kosniea jednih iznad drugih. Lisnjace se stavljaju jedna uz drugu i jedna na drugu.

Ako je paviljonski pcelinjak namijenjen za NASTAVLJACE, onda moze biti izgraden sarno za dva reda kosniea.

U sastavu paviljonsl{og pcelinjaka treba da ima i posebna prostorija sa orrnarom za okvire i sace, pribor, vrcaljku, mogucn>\st vreanja i radni st~.

U samom peelinjaku,(~a kosniea, treba da ima slobodnog prostora bar dva metra po sirini pcelinjaka.

Temelji za p8~lil~]ak trebada su betona, kao i no sac} za postolje na koje se stavljaju grediee, koji treba da nose oba iii sva tri reda punih kosniea sa nastaveima.

Ako paviljonski pcelinjaci nisu zidani, nego su od drveta, onda treba da imaju sloj izolacije od staklene vune iii slieno sa Ijepenkom. Unutrasnja strana moze biti pokovana lesonitom iIi lamperijom a vanjska lamperijom 24 mm i premazana karbolineumom iii ekoloski zdravim bojama.

Radi osvjetljenja peelinjaka, potrebno je ostaviti za manje pcelinjake bar jedan prozor, po mogucnosti na straznjoj strani. Svaki prozor treba da ima ugradenu, pri vrhu prozora, tzv. bjezalieu, kroz koju

6

<

~ ..

peele mc;>gu izaci iz pcelinjaka. Ustvari, staklo se ostavi odozgo 10 mm laace od ivice okvira prozora. lzvana se postavi izgradena od komadica tankog (stamparskog) lima nanizanih na sipku.

a sa

V<LLHLv", moze biti tako napravljena da se po potrebi prorez moze otvarati i zatvarati.

Najbolji su krovni prozori, jer peelar svjetlo ne zaklanja pri radu.

U paviljonskim peelinjacima kosnice nemaju laovove sa nadslTesnicama i padom, icao kodkosnica na otvorenom prostoru, posto su laovom peelinjaka kosnice zasticene od padavina.

Ispred pcelinjaka treba da ima nogostup, da trava i korov ne mogu rasti i smetati peelama.

U najsavremenije izgradenom paviljonskom peelinjaku, koji je skupocjen, rad i pregled pcela je otezan, naroCito zbog sIabijeg osvjetljenja. Tek izlezena jajasca se mogu vidjeti samo na okviru olaenutom prema suncu.

U principu, kosnice treba da su na prozraenom mjestu i da ih obasjavaju rani suneevi zraci i zagrijavaju, Cime se peele stimulisu na aktivan rad u prirodi a zimi na pro Cisne letove. Stoga se ne preporueuju nikakvi zidovi sa prednje-jugoistoene strane paviljonskog peelinjaka, nego kapci.

Praksa je pokazala da su pcelinjaci na otvorenom prostoru ekonomieniji i praktieniji za rad, pod uslovom da postoji zastita i redovno nadgledanje peelinjaka. Medutim, u planinskim predjelima gdje nema obezbjedenja, naroeito od medvjeda, bilo bi to veoma rizicno.

7

PROJEKAT

PAVILJONSKOG PCELINJAKA NA STRMOM TERENU

ZA 12 KOSNICA NASTAVLJACA U DVA REDA

TIPA JUGOSLOVENKA MODIFIClRANA "SARAJKA"

LOKACllA: EMEROVICE

INVESTITOR: ALIJADOLOVAC

, PROJEKTOVAO:·· ·ALIJADGLOYAC,. ing;geodezije,·. poelar

SARAJEVO, 1987.

9