ELDRI8569d600d6f8ae416adc-32ad7514ed19b423f9b626d3b3e5657f.r3.cf1.rackcdn.com/...litum. 7 Jólauppskriftir Brendar mandlur 200 g mandlum 175 g melis (uml. 2 dl) 1 dl av vatni Koyr

Limablað, útgáva 1Oktober 2016

E L D R IL a n d s f e l a g P e n s j ó n i s t a

Á R S V E I T S L A N 2 0 1 6

JÓLAUPPSKRIFTIR

10 GÓÐAR APPIR TIL ELDRI

ELDRADAGURIN 2016

2

I n n i h a l d B r e l l b i t iVit eldast øll og tað sama ger blaðið.

Tó ber til at eldast við yndi - ikki Yndi fitness, hóast tað kann viðmælast til

viknaðar vøddar og troyttar beinagrin-dir - og tí ynskja vit at umskapa blaðið,

so tað kann gerast betri við árunum. Hetta er fyrsta útgávan av mongum, ið ber navnið ”Eldri,” og vit gleðast um at

geva tykkum hesa dagførdu útgávuna av ”Sólsetur.”

Síða 3

4-5678

9-1112-15

1516-1718-1920-2122-23

He i t i ðHvørji eru vitOddagreinAndaktUppskriftirFelagið 30 ár10 góðar appirÁrsveitslan 2016Eldradagurin 2016Okkara virksemiMinningarorðYvirlit yvir feløginiÁrsroknskapur

Útgevari: Landsfelag Pensjónista Redaktión: Anna Maria Steintún og Mona Nattestad Steintún Høvundar: Anna Maria Steintún, Arne Thorsteinsson, Heini F. Petersen, Mona Nattestad Steintún Rættlestur: Maria Olsen og Arne Thorsteinsson Grafisk uppsetan: Anna Maria Steintún Myndatøka: Heidi Wolles Ljósheim, Anna Maria Steintún, Maria Olsen, Árni Johannesen Prent: GrafikMaster

3

H V Ø R J I E R U V I T

Nú er eitt sindur síðan seinasta Sólsetur blaðið kom út. Tað hevur verið eitt megnararbeiði, ið Sigvald Kristiansen hevur gjørt, og tískil eru vit sera fegin um, at blaðið kann koma út aftur. Við limablaðnum hava vit møguleika at vísa okkara limum, hvat Landsfelag Pensjónista ger, og hvørji vit eru. Vit ynskja eisini at geva tykkum íblástur til ein betri og ríkari gerandisdag, samstundis sum vit ynskja at vera tykkara rødd á politiska pallinum. Okkara vælferð hevur nógv at týða, og vit ynskja at arbeiða við viðurskiftum viðvíkjandi hesum.

Í n e v n d i n i e r u v i t :

Arne Thorsteinsson, (Formaður)Undir Pisuvarða 3, 100 Tórshavn, tlf. 210621, [email protected]

Ingeborg Vinther (Næstforkvinna)Geilin 38, 900 Vágur, tlf. 373427 og 573427, [email protected]

Alma Petersen (Nevndarlimur)Stoksoyravegur 1, 700 Klaksvík, tlf. 455420 og 215420, [email protected]

Inna Nattestad (Nevndarlimur)Heiðavegur 23, 370 Miðvágur, tlf. 333133 og 257685, [email protected]

Maria Olsen (Nevndarlimur)Geilin 34, 700 Klaksvík, tlf. 456171 og 282171, [email protected]

Hans Marius Joensen (1. varðalimur)Leirvíksvegur 18, 240 Skopun, tlf. 216331

Johan í Smiðjuni (2. varalimur) Sjúrðargarður 2, 870 Fámjin, tlf. 371359 og 210359, [email protected]

Árni Johannesen (3. varalimur)Fjósagøta 6, 100 Tórshavn, tlf. 313244 og 213244 [email protected]

4

FólkapensjóninTýdningarmesta eldrapolitiska tiltak na-krantíð varð gjørt, tá universella fólkapensjó-nin varð sett á stovn fyri meir enn hálvari øld síðan. Við hesum tiltaki fingu øll eldri rætt til fólkapensjón og skuldu ikki longur kenna, at tey vóru ein byrða fyri samfelagið, fóru tey at biðja um teirra fátæksligu ellisren-tu. Fólkapensjónin var og er ein rættur, sum allir pensjónistar eiga, eins og allir borgarar í samfelagnum eiga frían rætt til tænastur samfelagsins, eitt nú skúlagongd og sjúkra-viðgerð.

Pensjónsveitingar frá dønumAðrar pensjónir eru komnar afturat, men enn er fólkapensjónin grundstuðulin undir okka-ra pensjónsskipan. Fólka-pensjónsveitingin verður goldin av landskassanum. Verandi fólkapensjónistar hava alt teirra virkna lív goldið skatt til landskassan undir teirri fy-riritreyt, at skatturin partvíst varð nýttur til fólkapensjónsveitingar. Umframt lands-skattin hava verandi pensjónistar á hvørjum ári rindað landskassanum eitt pensjónsgjald, sum er 2,5% av skattskyldugu inntøkuni. Upplýsingar um pensjónsgjaldið stóðu á skattauppgerðini til fyrst í 1980unum. So hvarv tað av uppgerðini, men tað tykist ongantíð at vera avtikið, er bert innroknað í skattin. Harumframt veitir danski stat-urin landskassanum eitt ískoyti til føroyskar pensjónsveitingar, sum nú er um 220 mill.kr. tað er uml ¼ av øllum almennu pensjóns-veitingum landskassans. Danska ískoytið til landskassan skal vera trygd fyri, at føroyskar almannaveitingar og heilsuviðurskifti altíð eru á hædd við tað, sum er galdandi í Dan-

mark. So sigst, men synd er at siga, at tað veruliga er so.

Inflatión máar av grundupphæddiniFyri eini 25 árum síðan varð Samhaldsfasti settur á stovn sum eitt ískoyti til fólkap-ensjónina. Partarnir á arbeiðsmarknaðinum, løntakari og arbeiðsgevari, rinda hvør sín procentpart av lønini inn í grunnin, sum síðan rindar út til allar fólkapensjónistar eftir ávísum reglum. Samhaldsfasti gjørdist eitt munagott og kærkomið ískoyti til fólka-pensjónina.Hugsjónarmenn stovnaðu okkara universellu fólkapensjónsskipan fyri at skapa tryggleika og vælferð hjá øllum borgarum, sum vóru

farnir av arbeiðs-marknaðinum. Men seinru árini hevur politiska skipanin gjørt sítt fyri at máa støðið undan fólka-

pensjónsskipanini. Tað byrjaði í 1999, tá grundupphæddin í fólkapensjónini varð læst føst á ávísum krónutølum. Tað gjørdist næ-stan ein náttúrulóg, at grundupphæddin varð ikki javnað í samsvari við prís- og lønargong-dina. Inflatiónin slapp tí at máa burtur av virði-num á grundupp-hæddini, og úrslitið gjørdist, at í mun til lønarlagið

”Seinru árini hevur politiska skipanin gjørt sítt fyri at máa støðið undan

fólkapensjónsskipanini.”

T r y g g l e i k i í a l d u r d ó m i n u m ?

5

minkaði grundupphæddin til áleið helvtar-virði næstu 15 árini. Tá grundupphæddin, sum allir pensjónistar fáa, minkar burtur, er so mikið meir eftir til teirra, sum veruliga treingja. Soleiðis verður sagt av teimum, sum vilja sleppa av við universellar veitingar og einans hava fátækraveitingar eftir. Men man-gan hevur verið ávíst, at tað er ikki so. Tað sama vísa okkara royndir hesi 15 árini. Tað, sum pensjónsviðbótin er hækkað, stendur á ongan hátt mát við virðisminkanina í grundupphæddini. Úrslitið er, at eitt vaks-andi tal av fólkapensjónistum – nú meir enn fjórði hvør - er í fátækraváða, og tað hendir, hóast Samhaldsfasti er hækkaður munandi hesi seinru árini.

Skil á skipanini?Fram til 2009 høvdu allir fólkapensjónistar, sum vóru búsitandi í Føroyum, rætt til fult útgjald úr Samhaldsfasta. Hetta árið vórðu treytirnar fyri útgjaldi broyttar. Orsøkina siga politikarar vera eitt ynski um, at pensjónistar, sum høvdu goldið inn til Samhaldsfasta, skuldu kunna fáa útgjald úr grunninum, hóast teir fluttu av landinum. Hetta kundi tykjast eitt rímuligt ynski, men úrslitið av lógarbroytingunum gjørdist, at eisini pensjónistar uttanlands, sum ongantíð høvdu goldið inn í grunnin, kundu fáa eitt rímuliga høgt útgjald úr honum. Men, tað sum eisini hendir er, at mangir borgarar, bú-sitandi í Føroyum, mistu rættin til fult útgjald úr grunninum, tá teir gjørdist pensjónistar, hóast teir høvdu goldið inn í grunnin frá fyrsta degi. Hesir pensjónistar kenna seg vera órættaðar, og eigur hesin mismunur at verða rættaður skjótast gjørligt.

Ótryggleiki hjá pensjónistumÍ sambandi við fíggjarlógararbeiðið fyri 2016 fekk universella fólkapensjónin eitt rættuligt skot fyri bógvin, tá grundupphæddin bein-leiðis varð lækkað við 580 kr um mánaðan. Hví hetta varð gjørt, er okkum framvegis ógreitt. Vit vóna tó ikki, at nøkur miðvís politisk ætlan, um at umskapa universellu fólkapensjónina til eina fátækrapensjón, búði undir, tí tað fara pensjónistar á ongan hátt at finna seg í.Lækkanin í grundupphæddini varð endur-goldin við samsvarandi hækkan av útgjald-inum úr Samhaldsfasta. Eingin skuldi missa av hesi umlegging, varð sagt. Men tíverri, aftur vóru komandi pensjónistar, sum av órøttum fingu skerdan Samhaldsfasta, fyri órætti, tí fulla endurgjaldið fevndi ikki um tey.Pensjónsnýskipan er eitt orð sum mangan hevur verið at hoyrt seinastu 8 árini. Í 2009 legði landsstýrið fram eitt uppskot, sum nærum avtók universellu fólkapensjónina. Síðan tá hava føroyskir fólkapensjónistar livað í støðugum ótryggleika fyri, hvat tað fór at merkja, tá hetta orð varð havt á lofti. Ikki tí, mangt treingir til at fáast aftur í rættlag, sum er farið av lagi í okkara pensjónsskipan, og vóna og vænta vit, at pensjónsnýskipanin, sum nú aftur er á skránni, eisini fer at fevna um at rætta slík brek. Eisini eigur at verða mint á, at føroyskir pensjónistar hava rætt til fólkapensjón vegna politisk lyfti, og tí teir alt sítt virkna lív hava goldið skatt og pensjóns-gjald til landskassan undir teirri fyritreyt, at teir fáa fólkapensjón útgoldna, tá tann tíð kemur.

Arne Thorsteinsson

6

Men tað hendi í teimum døgum…Jólini nærkast, ein tíð, ið fyri tey flestu er merkt av hugna og samveru við familju og vinir. Tað er eins og henda tíðin fær okkum at hugsa um virðið í at vera saman við teimum, vit eru góð við. Ofta er nógv á skránni og nógv at fara til, um ein hevur vilja og orku til tað, men henda tíðin kann eisini vera sera kensluborin fyri tey, ið hava mist onkran av sínum kæru. Tá er gott at hugsa um, at henda tíðin samstundis er ætlað at geva okkum frið, tí sum skrivað stendur:

”Óttist ikki; tí sí, eg kunngeri tykkum eini stór gleðiboð, sum skulu verða fyri alt fólkið. Tí at tykkum er í dag ein frelsari føddur, sum er Harrin Kristus í Dávids staði! Og hetta skulu tit hava til merkis: Tit skulu finna eitt barn reivað og liggjandi í eini krubbu.”Og í somu stund var hjá einglinum ein fjøld av himmalskum herskarum, sum lovaðu Guði og søgdu:

”Heiður veri Guði í hægsta himli, og friður á jørð, og í menniskjum góður tokki!”

Tá hirðarnir høvdu hoyrt hesi gleðiboð, hildu teir ikki bara á við sínum vanliga arbeiði, men ynsktu at vita nærri um hesi stórtíðindi. Teir fóru tí til Betlehem fyri sjálvir at skoða hesa stórhending, og vita meira um tað, ið hent var. Tá teir fóru avstað aftur, lovaðu og prísaðu teir Guði fyri alt tað, sum teir høvdu hoyrt og sæð. Í hesi jólatíð og í okkara lívi er spurningurin, hvat vit gera við hesi tíðindi. Halda vit bara á við okkara vanliga lívi og virki, ella geva vit okkum stundir til at steðga á og hugsa um tað, ið hendi, tá Jesus varð føddur okkum til frelsu við trúgv á Hann. Hesin gleðiboðskapur er ikki bert ætlaður okkum at minnast á jólum, men gjøgnum alt árið, gjøgnum alt lívið, sum ein varandi gleði um tann frelsara, ið okkum er føddur, sum livir í dag, og sum vit kun-nu hava eitt livandi samfelag við.

Bíbliurnar sum appir

Ein máti, at hava Bíbliuna við sær allastaðni, er at fáa sær appirnar Bíblian og Bíblia, ið eru báðar umsetingarnar á føroyskum talgiltar. Við appunum ber til at skriva eitt ella fleiri leitiorð, og víst verður so til øll støðini, har hesi orðini standa. Hetta er sera hent, um ein hevur gloymt, hvar eitt ávíst vers stendur. Tað ber eisini til at goyma vers og at strika undir vers við ymsum litum.

7

J ó l a u p p s k r i f t i rBrendar mandlur200 g mandlum175 g melis (uml. 2 dl)1 dl av vatni

Koyr alt á pannu v. nógvum hita. Rør til sukrið verður turt og hvítt. Hita til sukrið er brúnt og flótandi og mandlurnar blankar.

Legg síðani mandlurnar á bakipappír. Brót tær køldu mandlurnar sundur.

Kleynur1 kg mjøl375 g melis15 spsk. margarin5 egg1 pk bakipulvur1 tsk. hjørtasaltEvt. kardamummur1 ílat creme fraiche1 pk rómaOlja til kóking

Rør sukrið og margarinið væl saman við eggunum. Koyr síðani mjólkina og evt. kardamum-murnar í. Bakipulvurið verður blandað við mjølið, sum síðani verður elt í, so mikið at deiggið sleppur ílatinum. Mjøl verður stroytt út á borðið, og deiggið verður rullað út til ein fýrkant, sum so verður sko-rið við kleynusporara. Kleynurnar skulu vera á einar 3x8 cm og hol verður skorið í miðjuna. Koyr endan á kleynuni ígjøgnum holið, soleiðis at snúningur kemur í.Kóka evnaðu kleynurnar í heitari olju í eini grýtu, til tær eru ljósabrúnar. Kleynurnar skulu skjótt fara til yvirflatuna, um oljan er nóg heit. Vend við gafli undir kókingini. Ansa eftir, at ikki alt ov nógvar kleynur eru í grýtuni í senn. Tá kleynurnar hava fingið ynskta litin, verður lagt uppúr við soðsoni á køkspappír, so at yvirskotsfeittið fer burtur.

8

Landsfelag Pensjónista 30 árFyrsta pensjónistafelagið, Hugni, varð stovnað í 1971 í Klaksvík, við Onnu Joensen sum stigtakara. Hetta eru longu 45 ár síða-ni, men tá hugsað verður um, at einki felag áðrenn hetta arbeiddi fyri søk teirra eldru, so er tað ikki so langt síðani. Sum tíðin gekk, komu fleiri og fleiri lo-kalfeløg, og í 1985 vóru heili níggju feløg sett á stovn. Næsta felagið, ið varð sett á stovn, var í Tórshavn, við Thomas Paula Christian-sen á odda. Fimm ár seinni komu so feløg í Miðvági og Tvøroyri, við Jóhannes Ravnsfjall og Arnold Nielsen sum stigtakarum. Síðani byrjaði at koma ferð á og innan fimm ár vóru longu fimm nýggj feløg sett á stovn, ávíkavist í Skopun, Vestmanna, Sundalagnum, Fugla-firði og í Vági. Nú tá talið av pensjónistafeløgum var vorðið so høgt, hildu nøkur, at tað var neyðugt at stovna eitt meginfelag. Fyrsta stigið varð tikið í 1985, tá eitt bræv varð sent út til øll feløgini í landinum um at stovna meginfelagið. Tó var áhugin ov lítil, so tað var ikki fyrr enn í 1986, at bræv varð sent út aftur til feløgini um, at skipað var fyri fundi, ið skuldi vera á Hotel Borg. Hetta var fyri at tosa við og heilsa uppá øll, ið búðu aðrastaðni í landinum. Fundur var so aftur tveir mánaðir sein-ni á Hotel Hafnia um at stovna eitt landsfelag, har umboð úr Klaksvík, Suðuroy, Havnini, Vágunum og Fuglafirði vóru møtt upp. Her varð endiliga tikið stig til at fara víðari við málinum, og Arnold Nielsen kom við uppskoti til reglugerð. Eisini varð sett ein trí-mannanevnd, ið hevði til uppgávu at arbeiða

víðari og seta gongd á stovnanina av landsfelagnum.

Á sama fundi varð eisini spurt um limatalið í hvørjum ein-støkum felagi, og tað vísti seg, at tað vóru 550 limir

tilsamans í hesum seks lokalfeløgunum. Nógv ár seinni liggur limatalið í Landsfelag Pensjónista á uml. 1600. Í fyrstani æt fela-gið ikki soleiðis, men bar navnið Landsfelag Pensjónistanna, og hevði eina nevnd við seks limum: Arnold Nielsen, Símun Pauli Poulsen, Óli Dahl, Marit Matras Jacobsen, Jóhannes Ravnsfjall og Elsa Arason, øll úr hvør síni bygd. Síðani skifti felagið navn og kom at eita Eldrafelag Føroya, men síðani 2005 hevur felagið itið Landsfelag Pensjónista. Fyrstu tíðina vóru øll lokalfeløgini ikki limir í landsfelagnum. Pensjónistafelagið í Havn ynskti ikki at vera við, men kom so uppí seinni. Nú eru øll pensjónistafeløg í Føroyum limir í Landsfelag Pensjónista. Í 1996 varð talið av pensjónistafeløgum komið upp á 14 við heili 1183 limum, og í 2011 vóru 15 feløg umboðaði í landsfelagnum við einum limatali á 1625 fólk. Ígjøgnum árini hevur Landsfelag Pensjónista arbeitt við m.a. at fáa eitt eldraráð. Hetta varð sett á stovn 1995 og eitt mál, ið ser-liga var á breddanum, var bústaðarviðurskift-ini hjá teimum eldru. Tó varð Eldraráðið, eftir boðum frá Hans Paula Strøm, avtikið í 2004 og ráðleggingaruppgávurnar hjá eldraráðnum komu at verða umsitnar av Landsfelag Pensjó-nista. Umframt hetta, hava mong onnur mál verið viðgjørd og samstarv hevur verið millum mong feløg og eisini millum ymsar kommunur. Eisini hevur felagið havt eitt blað, ið æt Sólsetur, sum varð umsitið av Sigvaldi Kristiansen. Hetta blaðið varð sent út til limi-rnar tvær ferðir um árið inntil í 2013. 33 bløð vórðu útgivin tilsamans. Eisini hevur felagið eina heimasíðu, ið formaðurin, Arne Thor-steinsson umsitur í løtuni. Heimasíðan eitur www.eldri.fo, og upplýsingar um lokalfeløgini, ársroknskapurin og onnur tíðindi vera reglu-liga lagd út á har. •

9

10 góðar appir til snildtelefonir og te ld l arVið einum teldli ella eini snildtelefon ber til at gera mangt og hvat, men snildtelefonin gerst brádliga ikki so snild, um ein ikki dugir at brúka hana. Tískil hava vit givið tykkum nøkur góð ráð til programm ella sokal-laðar ”appir”, ið kunnu gera gerandisdagin enn snildari.

Eldri fólk við snildum tólumFleiri og fleiri eldri eru byrjað at fáa sær teldlar og snildtelefonir. Tólini eru sera hent at hava og kunnu gera frástøðuna ímillum vinir og kenningar minni. Tað er ikki sum í gomlum dø-gum, tá ein hoyrdi lítið til familjuna, ið var stødd uttanlands. Nú ber til at síggja hvønn annan andlit til andlits, óansæð um man er nær ella fjar. Inni á App Store ella í Play Store kann ein taka ymiskar appir niður, ið kunnu vera ein hjálp til ymiskt, t.d. at gera tað lættari at lesa tíðindi. Nógvar eru ókeypis, ímeðan nakrar kosta eitt sindur. Ofta fer prísurin tó ikki uppum einar 10 kr.

10

10 góðar appirUm ein ynskir at fylgja við tíðindum í Føroyum, so er tvær appir, ið eru sera hentar at hava.

Portal.fo og In.fo

Portal.fo gevur tær portal.fo, sportal.fo, planet.fo, aktuelt.fo, tv.fo og oljan.fo, alt í einum. Tù kanst eisini hyggja eftir vevmyndum og hava eyguni eftir flogferðsluni.

Á In.fo fáast tíðindi av in.fo og til ber at síggja vevmyndir kring lan-dið. Eisini gevur appin tær møguleika at lurta eftir Rás 2 beinleiðis.

Nummar.fo

Nummar. fo gevur tær møguleika at finna útav, hvør hevur ringt til tín, bert við at tasta nummarið inn. Eisini ber til at finna nummarið hjá onkrum við at skri-va teirra navn inn, og síðani koma øll fram, ið hava hetta navnið. So fyri ikki at ringja til skeivan persón, stendur bústaðurin undir navninum.

Pillbox

Tað er ofta trupult at halda skil á heiliváginum, og tískil hjálpir Pillbox tær við at síggja, hvør heilivágur skal takast og nær. Við at trýsta á heilivágin, ið er tikin, so verður hetta skrásett, og á henda hátt verður ansað eftir, at ein ikki tekur heilivágin tvær ferðir. Líknandi app: Medicinhusker

Eye Read

Um ein hevur trupult við at síggja tekst, so kann EyeRead hjálpa tær. Tú heldur telefonina upp fyri tekstin, og hon riggar sum ein luppur. Ljós frá telefonini verður enntá nýtt, so myndagóðskan gerst enn betur. Líknandi app: Magnifying Glass with Light.

11

Sleep Cycle

Um ein hevur trupult við at sova, so kann SleepCycle hjálpa tær við at fáa so góðan svøvn sum til ber. Appin kannar, hvussu djúpt tú svevur og vakir teg, tá tú svevur lættast. Um tú se-tur vekjaran á umleið kl. 8, so fer alarmurin frá ímillum 7.45-8.15, soleiðis at ein ikki verður vaktur í tí djúpa svøvninum. Eisini gevur appin tær góð ráð til at sova betur.

Lommeregner

Hevur ein trupulleikar við at síggja tølini á roknimaskinuni, so virkar appin Lommeregner sum ein vanlig roknimaskina, men er gjørd til eldri fólk, ið hava sjónstrupulleikar, og hevur tí størri tøl.Líknandi app: BigCalculator

Spender

Appin Spender hjálpir tær við at halda skil á inntøku og peninganýtsluni, sole-iðis at ein fær eitt betri yvirlit yvir mánaðarligu nýtsluna.

Min Smerte

Um tú skalt til lækna ella vilt halda skil á, hvussu tú hevur tað, so kann appin Min Smerte hjálpa tær. Her skrivar man rapportir um, hvussu ring pínan er frá 1 til 10, og hvussu hetta ávirkar tínar dagligu rutinur. Hetta gevur tær eitt yvirlit yvir, hvussu støðan er.

Lumosity

Henda appin hevur spøl og annað, ið halda heilan í gongd. Man venur minnið og uppmerksemið við ymiskum kognitivum uppgávum.

Aðrar vælumtóktar appir: Netflix, Youtube, Skype, Facebook, Messenger, Spotify, Ebay, vp.fo.

12

Ársveitslan1. oktober 2016 hevði Landsfelag Pensjónista skipað fyri eini ársveitslu, har næstan 140 fólk vóru savnað.

Góður tónleikur var á skránni og matur varð borðreid-dur fyri gestunum. Trekt var eisini um at vinna tveir

ferðaseðlar við Atlantic Airways hetta kvøldið.

13

S K Ú L A H E I M I Ð

Ársveitslan varð hildin á Skúlaheiminum í Tórs-havn. Byrjað varð kl. 17 við sølu av lutaseðlum, og kl. 18 byrjaði borðhaldið. Tónleikararnir, Flóvin Jacobsen og Fróði Sandoy, spældu harmoniku og kontrabass, sí mynd til høgru.

14

Orðstýrari á veitsluni var Martin Berg.

BorðhaldiðÁ ársveitsluni fyri stuttum, sum Landsfelag Pensjónista skipaði fyri, møttu eini 140 fólk.Fyrst á skránni var søla av lutaseðlum. Byr-jað var kl. 17 og sølan endaði kl. 18, tá sjálvt borðhaldið byrjaði. Høvuðsvinningurin í ár var ein ferð við Atlantic fyri tvey, og vinnararnir vórðu trektir til síðst undir borðhaldinum. Eftir søluna bjóðaði Martin Berg, orðstýrarin hetta kvøldið, vælkomin og skráin varð sett í gongd. Sum vanligt var ársveitslan væleydnað, og aftur hesaferð var felagssangur á skránni. Af-turvið felagssanginum spældu Flóvin Jacobsen og Fróði Sandoy á harmoniku og kontrabass. Serveraður varð ein góður høvuðsrættur,

lambstjógv við grønmeti, portvínssós og rómabakaði epli. Til dessert var rabarbutrifla við kaffi og te. Eftir borðhaldið spældu Flóvin og Fróði til enskan dans, og føroyskum dansur var sein-ni á skránni við umboðum frá “Tøkum Lætt.” Til síðst var sjálv-tøkuborð við heimabakaðari súreplakøku og róma. Te og kaffi var eisini afturvið. Eitt væleyd-nað tiltak, og nevndin vil fegin takka øllum, ið stuðlaðu og lut-tóku í veitsluni.•

15

E l d r a d a g u r i nEldradagurin er ein dagur, har eldri savnast og hugna sær saman. Øll eldri eru vælkomin til hetta tiltakið, sum Landsfelag Pensjónista

skipar fyri saman við lokalfeløgum. Í 2015 var tiltakið fyriskipað saman við lokalfelagnum

Fjallið og í ár var tað saman við eldrafelagnum Nón. Dagurin varð hildin í Kelduni 17. mei, har Alma Petersen úr nevndini í Landsfelagi

Pensjónista hevði eitt innlegg. Umframt hetta var nógv áhugavert á skránni.

16

O k k a r a v i r k s e m iLandsfelag Pensjónista er eitt felag, ið ynskir at umboða øll tey eldru í Føroyum. Tí eru vit eisini virkin á nógvum ymiskum økjum, soleiðis at vit kunnu vera við til at betra um livi-korini hjá pensjónistum á bestan hátt. Nógv pensjónistafeløg eru kring landið, og royna tey at skapa ávirkan í sínum lokaløki. Ert tú limur í einum av lokalfeløgunum, so ert tú eisini limur í Landsfelag Pensjónista, sum er meginfelagið. Vit arbeiða saman við hesum lokalfeløgum, og skipa fyri tiltøkum, ið kunnu gagna teimum eldru. Eisini eru vit virkin á nógvum øðrum økjum, ið hava týdning fyri trivnaðin og lívskorini hjá hvørjum einstøkum.

Politiska økiðEin stórur partur av okkara virksemi er at fáa hoyringsskriv frá Landsstýrinum, sum vit so viðgera og svara, og at fundast við politikarar. Síðani seinastu ferð Sólsetur kom út í 2013, er nógv hent á politiska økinum. Hóast vit eru flokspolitiskt óheft, so fylgja vit við og royna at skapa ávirkan á eldraøkinum. Í desember 2013 høvdu vit samband við Almannamálaráðið í samband við uppskot til løgtingslóg um heimatænastu, eldrarøkt v.m. umframt uppskot til løgtingslóg um kommu-nalt samstarv á eldraøkinum. Tvey úr nevndini fingu høvi at vera við í arbeiðsbólkinum, sum skuldi gera eitt tilmæli um eldrapolitikkin. Tó harmaðust vit millum annað um, at tilmælið ikki nevndi rættin hjá veikum eldri til reingerð, ið hava tørv á hjálp og stuðli í gerandisdeg-num. Í 2014 samtykti Løgtingið, at viðbótin í fólkapensjónini hjá teimum, ið nærum bert ella bert hava fólkapensjón og Samhaldsfasta, skuldi hækka. Tó hildu vit, at upphæddin, ið var áljóðandi 350 kr til støk og 250 kr til gift um mánaðin, var alt ov lág. Hóast hetta, ynsktu vit at mæla Trivnaðarnevnd Løgtingsins til, at uppskotið varð samtykt av Løgtinginum. Sam-stundis ynsktu vit, at mælt varð til, at Løgtingið skuldi hækka viðbótina enn meiri komandi ár, soleiðis at pensjónistar samlað kundu fáa 1.000 kr meira um mánaðin. Í 2015 varð eldraøkið lagt út til kommunurnar, og hetta gav nevndini nógv fleiri upp-gávur at røkja, tí so skal Landsfelag Pensjónista ikki bert ráðgeva landsstýriskvinnuni í al-mannamálum í eldramálum, men eisini landsins kommunum. Tískil ynsktu vit at fáa stuðu-lin frá landinum hækkaðan, og vónandi verður tað samtykt í Løgtinginum til næsta ár. Eisini vildu vit varðveita okkara ávirkan á eldraøkið við at hava tætt samband við kommunurnar, nú tær høvdu fingið ábyrgdina. Tí høvdu vit eisini fund við lokalfeløgini Fjallið og Borgin, fyri at vita, hvat kundi gerast, fyri at fáa ávirkan á umsitingina av eldraøkinum. Tó vóru vit stúrin, tá vit hoyrdu, at peningur skuldi latast kommunum ígjøgnum blokkstuðul, tí hetta kann gera, at peningurin verður nýttur til okkurt annað ístaðin. Nú tá eldraøkið varð broytt til at vera umsitið av kommunum, so heittu vit á Aksel Johannesen á fundi at hækka stuðulin til felagið, soleiðis at vit kundu varðveita ávirkanina og eisini at tryggja okkum, at lokalfeløgini høvdu pening til tað sama. Vit bóðu eisini um fund við landsstýriskvinnuna, Eyðgunn Samuelsen, fyri at heita á hana at syrgja fyri, at Landsfelag Pensjónista hevði eitt umboð í arbeiðsbólkinum, ið skal tilevna og koma við lógaruppskoti til nýggju pensjónsnýskipanina. Tað endaði tó við, at vit ikki fingu nakað umboð frá felagnum

17

uppí arbeiðsbólkin. Eisini hava vit arbeitt fyri at broyta hørðu mótrokningarreglurnar í fólkapensjónini, sum gera, at tað als ikki loysir seg at hava eina inntøku, ið fer uppum mótrokningarfríu upp-hæddina. Hetta ynsktu vit eisini at tosa við Eyðgunn Samuelsen um, og at fáa at vita, á hvønn hátt Landsstýrið ætlaði at hækka fólkapensjónina. Tað eru tí nógvar broytingar, ið Landsfelag Pensjónista arbeiðir fyri at broyta á politi-ska økinum, og tískil er enn nógv at gera á hesum økinum, og hetta er eisini ein stórur partur av arbeiðinum hjá okkum í nevndini.

TiltøkHvørt ár skipar Landsfelag Pensjónista fyri einum eldradegi í samráði við lokalfeløg í øki-num, og hetta hevur verið eitt væleydnað tiltak hvørt ár. Eldradagurin er ætlaður øllum eldri, óansæð um ein er limur ella ikki. Í 2014 var hann í Kelduni í Skálabotni og eisini í 2016. Endamálið er at savna tey eldru og geva eldri møguleika at hittast. Eldradagurin er tó ikki einasta høvið hjá teimum eldru at møtast hvørt ár. Ársveitslan hjá Landsfelag Pensjónista er eina ferð um árið, og her er møguleiki at hugna sær saman við felagssangi, dansi og góðum mati. Tilmelding er hvørt ár og søla av lutaseðlum er áðrenn borðhaldið. Møguleiki er at vinna nógvar góðar vinningar. Afturat hesum verður skipað fyri ymsum smærri tiltøkum. Limirnir hava eisini møguleika at møta til ársaðalfundin, sum er á hvørjum ári. Eldrafeløgini kring landið skipa eisini hvørt ár fyri ferðum fyri pensjónistar. Í summar skipaði Vága Pensjónistafelag og Havnar Pensjónistafelag fyri eini ferð til Danmarkar við bussi.

Norðurlendskt samstarvAfturat arbeiðinum í Føroyum, so er Landsfelag Pensjónista limur í NSK (Nordiska Samar-betskomitéen). Her eru feløg úr Noregi, Danmørk, Svøríki, Finlandi og Íslandi. Saman um-boða øll feløgini eini 800.000 pensjónistar. Árliga verða hildnir tveir fundir og farið varð í ár á fund við NSK í Svøríki. Formaðurin, Arne Thorsteinsson, og næstforkvinnan, Ingeborg Vinther, luttóku á hesum fundinum.

18

M i n n i n g a r o r ð

Sigvald Kristiansen6. juni 2014 andaðist Sigvald Kristian-sen á Skála, 84 ára gamal. Sigvald varð føddur 30. apríl í 1930 í Fuglafirði. Hann var sonur Aleksander og Súsonnu Kristiansen.Eftir tað, at hann var fermdur, arbeid-di hann fyrifallandi arbeiði, til hann 16 ára gamal fór til Havnar at ganga í premilinerskúla á VBV, har hann tók prógv í 1948 og studentsprógv í 1950. Sama summarið fór hann niður at lesa til lækna á lærda háskúlanum í Keyp-mannahavn.Sigvald giftist í 1955 við Ásu Col-bjørnsen úr Hesti. Tey fingu fýra synir: Súna, Arnbjørn, Regin og Boga.Eftir loknan lestur í 1960 gjørdist hann lækni á Landssjúkrahúsinum, har ar-beiddi hann hálvtfjórða ár. Síðan var hann lækni á sjúkrahúsinum í Føroy-

ingahavnini í Grønlandi í hálvt ár. Hann var einasti lækni har tá, tvær sjúkra-systrar hjálptu honum. Í 1964 gjørdist hann kommunulækni á Skála. Til læk-nadømið hoyrdu Skála, Sjóvar, Gøtu og Elduvíkar kommunur.Ása var manni sínum góður stuðul bæði sum húsmóðir og í læknaarbeiðinum. Hon lærdi til sjúkrasystir á Bispebjerg. Tá ið viðtalur vóru í teimum ymsu støðunum, var hon altíð við til hjálpar sum læknaskrivari. Tey løgdu sær nær í læknaarbeiðinum.Eg minnist, at hann hevði framhalds-greinir í Barnablaðnum, sum æt Læk-nin hevur orðið. Í morgunsendingum í Útvarpinum var táttur, har Sigvald svaraði spurningum frá lurtarum.Sigvald var ógvuliga áhugaður í ítrótti. Tá ið hann las niðri, spældi hann við tí

19

føroyska fótbóltsliðinum, sum æt Í F Føroyar. Teir spældu í donskum kap-pingum. Hann var við at stovna Skála Ítróttafelag og var formaður tey fyrstu árini.Tá ið Lions Club Eysturoy í 1969 varð stovnaður, varð Sigvald limur. Hesin felagsskapur arbeiddi fyri at savna pe-ning til góðgerandi endamál bæði her á landi og uttanlands. Hann var ógvuliga virkin í hesum arbeiðinum. Fyrsta til-takið var at savna pening til Eysturoyar Røktar- og Ellisheim, sum ætlanin var at byggja. Lionsfelagið fekk ein lim í fyrireikingarnevndina, og teir valdu Sigvald, eisini valdu teir hann í byggi-nevndina.Sigvald var ógvuliga áhugaður í ar-beiðinum fyri tey eldru, at tey skuldu hava so góð viðurskifti, sum gjørligt. Í Eldrafelagnum Kumlá á Skála virkaði hann dúgliga sum formaður í mong ár.Í 1997 bað nevndin í Landsfelagi Pensjónista Sigvald hjálpa til at fáa lív aftur í blaðið Sólsetur, sum ikki var komið út í tvey ár. Hetta gjørdi, at hann kom upp í nevndina í 2003, gjørdist næstformaður í 2004 og formaður í 2009, og hann sat til 2011.Í mong ár var Sigvald blaðstjóri á Sól-setri, líka til 2013. Hann legði ógvuliga stórt arbeiði í blaðið, bæði at skriva,

fáa tilfar og at senda tað út til limirnar.Sigvald var eisini hugaður í kirkjuli-gum arbeiði. Trúgv sótu hjúnini í kir-kjustólinum, tá ið kirkjuklokkan hevði kallað, og har situr hon enn. Fleiri ár var hann limur í kirkjuráðnum og var eisini urguleikari. Góð vóru tey bæði at heita á hjá KFUM og KFUK og hjá Meinigheitshúsinum.Sigvald hevði skaldagávur. Hann hevur yrkt og týtt sálmar og sangir. Vit min-nast sangin, hann yrkti til Eldradagin á vestara armi á Skálafjørðinum, sum var hildin í Kelduni. Allar bygdirnar eru nevndar av Selatrað í Skálabotn. Sangurin varð sungin henda dagin.Ásu og Sigvaldi dámdi væl í náttúruni, og væl kendu tey hana. Mangan gingu tey um dalar og fjøll, og tey høvdu tok-ka til og kendu eisini væl alt ferføtt og floygt.Nú er Sigvald fluttur um sýn. Bjørt standa minnini um virknan mann. Hvíl í friði.

Heini F. Petersen

20

Yvirlit yvir ymisku feløgini kring landiðVit hava her gjørt ein lista yvir ymisku feløgini kring landið. Niðanfyri síggjast nøvnini á forkvinnnum og monnum, og hvussu ein kann koma í samband við tey.

Landsfelag PensjónistaLøkjatún 1, 160 Argir, tlf. 219394, [email protected]

Eldrafelagið NónLaura Olsen, Geilagøta 5, 640 Rituvík, tlf. 448622, [email protected] Pensjónistafelagið “Kvøldarsól” Birgit Hentze, 240 Skopun tlf. 361330 Vágs PensjónistafelagIngeborg Vinther, Geilin 38, 900 Vágur, tlf. 373427 og 573427, [email protected] Pensjónistafelagið í Sjóvar SóknMartin Rasmussen, Fossagøta 6, 490 Strendur, tlf. 448611 og 220864, [email protected] Pensjónistafelagið HØFTJohan í Smiðjuni, Sjúrðargarður 2, 870 Fámjin, tlf. 371359, [email protected] Oyndarfjarðar PensjónistafelagBodil Eidesgaard, 690 Oyndarfjørður, tlf. 444504 Pensjónistafelagið HugniNinni Olsen, Stangavegur 138, 700 Klaksvík, tlf. 455543 og 215543 Eldrafelagið KumláElias Hansen, Skálavegur 92, 480 Skála, tlf. 441188

21

Sunda PensjónistafelagMarjun Thomassen, Traðavegur 5, 435 Streymnes, tlf. 281205 Eldrafelagið VesturskinJákup Hummeland, Niðarivegur 51, 350 Vestmanna, tlf. 424102 og 282202 Eldrafelagið FjalliðJón úr Konoy, Gásamýri 13, 520 Leirvík, tlf. 443131 og 220931, [email protected] Vága PensjónistafelagLydia Laksafoss, Tormansbakki 3, 370 Miðvágur, tlf. 333190 og 503286, [email protected] Pensjónistafelagið í HavnHøgni Højgaard, Mýrisnípuvegur 15, 100 Tórshavn, tlf. 313281 og 278080, [email protected] Eldrafelagið á EiðiKnút Vesturdal, Korndalsvegur 26, 470 Eiði, tlf. 423014 og 223525, [email protected] Eldrafelagið BorginÁshild Kristiansen, Fjalsvegur 6, 530 Fuglafjørður, tlf. 444621 og 580025, [email protected] Eldrafelagið á ToftumJancy Olsen, Regnavegur 36, 650 Toftir, tlf. 447538 og 217538, [email protected]

Hvørjir eru fyrimunirnir við at gerast limur?Fyrimunir við at gerast limur er, at ein kann luttaka á ymiskum tiltøkum, ið feløgini skipa fyri. Eisini fær man eitt limakort, ið kann brúkast í ávísum fyritøkum og hand-lum til at fáa avsláttur. Samstundis stuðlar tú feløgunum, ið arbeiða fyri søk teirra eldru. Fleiri vit eru, jú størri ávirkan kunnu vit hava á myndugleikarnar og harvið okkara egnu viðurskifti.

22ÁR

SR

OK

NS

KA

PU

R 2

01

5kr. 2015 Inntøkur

Landskassastuðul 350.000Limagjald 29.530 379.540

Útreiðslur Lønarútreiðslur -125.457Fundarpeningur -47.591Nevndarútreiðslur -25.213Bókhald, uppsetan og grannskoðan 2015 -15.000Húsaleiga -43.637Aðalfundur -6.922Skrivstovuhald -8.433Telefon -7.551Postgjald -242Luttøka, tiltøk -520Gávur, heiðursmerki og umboðan -6.996Nordisk Samarbetskommitéen -48.379Arbeiðsmarknaðargjøld -1.476Temafundur um pensjón -22.844Ráðstevna, netto -20.322Bankakostnaður -1.075Heimasíða -5.325Útreiðslur til samans -386.983

Úrslit av vanligum rakstri (at flyta til framfluttan vinning) -7.453

Serlig limatiltøk:

Ársveitsla Inntøkur 101.661Útreiðslur -97.155 4.506

L a n d s f e l a g P e n s j ó n i s t a

23

L a n d s f e l a g P e n s j ó n i s t aEldradagar Inntøkur 115.010Útreiðslur -104.942 10.068

Úrlit av serligum tiltøkum (at flyta til serlig limatiltøk) 14.574 Ársúrslit 7.121

Fíggjarstøða tann 31. desember 2015 2015 Kr

OGN Eik 1300433 254.704 Áogn 58.681OGN TIL SAMANS 313.385 SKYLDUR Eginpeningur Framfluttur vinningur við ársbyrjan 255.828 Flutt frá ársúrslitinum -7.453Framfluttur vinningur við ársenda 248.375Flutt frá ársúrslitinum “At nýta til serlig limatøk” 14.574Eginpeningur við ársenda 262.949Ognarar 50.436 SKYLDUR 313.385

24

Landsfelag Pensjónista ynskir øllum eini gleðilig jól og eitt av Harranum vælsignað nýggjár