Efektywność sądownictwa 2010-02-25 Wojciech Rogowski 1 Efektywność sądownictwa a rozwój przedsiębiorczości dr Wojciech F. Rogowski, SGH, Instytut Ekonomiczny NBP [email protected]WYKLAD PUBLICZNY 25 LUTEGO 2010 Jak najsprawniej wydać sąd o jakimś państwie? Najprościej na podstawie jego sądownictwa Stanislaw Jerzy Lec WR Ekonomia sądów i wymiaru sprawiedliwości • law & economics – efektywne prawo i wymiar sprawiedliwości dla rozwoju i wzrostu gospodarczego • Konkurencyjność prawa – wzrost gospodarczy i dorobek ekonomii dla lepszego wymiaru sprawiedliwości • Efektywność sądów (sędziów) • Efektywność procesów • Efektywność wyroków • Skuteczna reforma Program wykładu • Jaki jest wpływ jakości prawa i funkcjonowania systemu jego stosowania – na kondycję przedsiębiorców, – na wzrost gospodarczy, – perspektywy rozwoju krajów • Jak na tle wyników badań porównawczych przedstawia się polska praktyka prawa? • Na ile badania potwierdzają potoczne opinie o polskim wymiarze sprawiedliwości? • Co wiemy o sprawności i efektywności polskiego wymiaru sprawiedliwości? • Jakie reformy są podejmowane? • Kiedy ich efekty będą widoczne dla przedsiębiorców? • Na ile nowoczesne narzędzia ekonomiczne mogą wspierać przekształcenia? Program wykładu Globalnie Polska Sprawy gospodarcze Upadłość Prawo - regulacje Wymiar Sprawiedliwości Sądownictwo Sędziowie Przegląd badań • Polskie sądownictwo: – Organizacja (Piasecki 1994, Piasecki 2005, Ignaczewski, 2008) – Porównawczo (Zuckerman (eds) 1999; CEPEJ 2004, Dobrowolski, Gorywoda 2005, Siemaszko 2006, CEPEJ 2008, Ignaszewski 2008, ) – Ocennie (DLLS 2002, Blank i in. 2004, World Bank 2009) – Statystycznie (Petryna 2009, Urbaniak, Kalinowski 2009) – Analiza efektywności (???) zagranica: Buscaglia, Ulen 1997; Buscaglia, Dakolias 1999; Posner 2003;Rosales-Lopez 2008, Schneider 2005 i in.)
8
Embed
Ekonomia sądów i wymiaru sprawiedliwości Program wykładu · – efektywne prawo i wymiar sprawiedliwości dla ... – Słaba informatyzacja pracy sądów i sędziów (opr własne
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Djankov, La Porta, Lopez-de Silanes, Shleifer (2002) The Courts
Cel: • empiryczne poznanie jak działają sądy. • przykładowy spór sądowy, ankieta, 109 krajów świata,
Model: regresja Wyniki:1. potwierdziły hipotezę istnienie na świecie dwóch dominujących
paradygmatów prawnych – anglosaskiego common law, oraz frankofońskiego civil law (Glaeser, Shleifer, 2002).
2. Formalizm sędziowski relatywnie większy w krajach civil law. • negatywnie koreluje z poziomem dochodu kraju,• pozytywnie koreluje z długością procesów sądowych, • koreluje negatywnie z opinią o jakości danego systemu prawnego (w tym
efektywność sądów, dostęp do sądu, sprawiedliwość wyroków, spójności, uczciwości, przestrzeganie praw człowieka).
3. Długość procesów nie jest statystycznie zależna od poziomu rozwoju kraju. • Zaobserwowano b. duże zróżnicowanie długości rozpraw takich samych
przypadków prawnych, co wskazuje na występowanie nieefektywności w systemach sądowniczych.
• Oczekiwana długość rozstrzygnięcia sporu jest wyższa od realizowanej w większości badanych krajów.
Badanie empiryczne
• mapa
Klasyfikacja systemów prawnych
Typologia sądownictwa:
Biurokratyczne (formalne)
• Nabór do zawodu w wyniku egzaminu po studiach
• Szkolenie odbywa się w trakcie praktyki sędziowskiej
• Stopnie w hierarchii warunkują rolę i awans
• Sędziowie są rekrutowani do szerokiego spektrum zadań, nie do konkretnych obowiazków, często zmieniają miejsce pracy
• Niski stopień wewnętrznej niezaleznosci
Profesjonalne (merytoryczne)
• Zatrudnienie po osiągnięciu doświadczeń zawodowych
• Doświadczenia praktykujących prawników ale też i z nauki
• Brak wymogów formalnych do awansu
• Rekrutacja sędziów do konkretnych zadań a nie generalnie. Raportowanie wykonania zadań.
• Silna gwarancja wewnętrznej i zewnętrznej niezależności
– Nie optymalna struktura przestrzenna i funkcjonalna
– Zła organizacja pracy,
– Słaba informatyzacja.
Efektywność sądownictwa 2010-02-25
Wojciech Rogowski 7
Sądownictwo (gospodarcze)
• Efektywność systemu– wydatkowania środków publicznych,
• Efektywność procesu– Perspektywa sądów, sędziów
– Perspektywa petentów:
• Procesowych,
• Rejestrowych
• Efektywność wyroku
• Efektywność kary
Przyczyny nieefektywności sądownictwa
• Mnożenie etatów, wzrost liczby sędziów, etc
– Efekt samorządu bez kontroli?
• Niefunkcjonalny corporate governance sądów:
– Brak nadzoru,
– Brak odpowiedzialności,
– Słabość zarządcza prezesów sądów,
– Niski poziom orzecznictwa,
– Słaba dyscyplina pracy
– Słaba informatyzacja pracy sądów i sędziów
(opr własne w tym Siemaszko, 2006; Ignaczewski 2008)
Sposoby na problemy
• Reforma:
– Zmiany w organizacji i zarządzaniu (w tym KRS)
– Informatyzacja pracy sądów (niż sędziów)
– Optymalizacja i centralizacja systemu sądów
– Szkolenia sędziów (KSSiP ?)
– Wprowadzenie Zintegrowanego Systemu Pomiaru Wyników Sądów np. CourTools
– Promocja zmian
Zintegrowanego Systemu Pomiarów Wyników Sądów
Stworzenie i stosowanie systemu miar:1. Dostępność i kultura obsługi (rating opinii)
2. Stopień rozstrzygnięć spraw
3. Stopień przestrzegania norm czasu
4. Długość rozpatrywania spraw
5. Wskaźnik kompletności spraw
6. Wielkość zasądzonych kar finansowych i opłat sądowych
7. Koszt rozpraw
8. Stopień wykorzystania sędziów (urobek sędziów)
9. Satysfakcja pracowników sądów (relacje)
Upublicznienie ocen i ratingu sądów
Opracowanie i zastosowanie modelu zarządczego
National Center for State Courts, 2008
Problem efektywności sądów - badania
empiryczne
Ocena efektu pracy sądownictwa:
– Sprawiedliwość trudno uchwytna statystycznie
– Opinie i porównania obywateli/przedsiębiorców/ naukowców
– Konieczna analiza ekonomiczna• Parametryczna:
– Funkcja produkcji, model OLS etc
– Inputs: liczba sądów, liczba sędziów, pracowników, koszty, wykształcenie, doświadczenie, etc
– Outputs: liczba rozpraw, pozwów, wyroków, wartość wyroków, zasądzonych odszkodowań, vadium, etc
• Nieparametryczna
– Metoda DEA, etc
Badania empiryczneWynik pracy sądu (Y) jest funkcją:
• kapitału zainwestowanego w wymiar sprawiedliwości (K),• wydatków publicznych na utrzymanie sądownictwa (S),
• pracy zatrudnionych w sadach, w tym sędziów (L), • jakości kapitału ludzkiego sędziów i pozostałych pracowników (H), • udziału prac administracyjnych w wykonywanej przez sędziów pracy (A), • udziału sądzenia w wykonywanej przez sędziów pracy (J)
• bodźców oddziałujących na sędziów (N), • bodźców oddziałujących na pozostałych pracowników (St), • bodźców oddziałujących na postęp rozpraw (litigation) (I),
• dostępnej technologii (T), • jakości zarządzania sprawami (M), • złożoności spraw (C),• inne(Buscaglia, Ulen 1997; Buscaglia, Dakolias 1999; Posner 2003; Rosalez-Lopez, 2008 i in.)
Efektywność sądownictwa 2010-02-25
Wojciech Rogowski 8
Virginia Rozales-Lopez (2008) Economics of court performance HISZPANIA
– Andaluzja, Hiszpania, 2002, – Sądy pierwszej instancji (N=61/202),
• Model regresji i ANOVA– Zmienna objaśniana – liczba wyroków.– Zmienne objaśniające:
• Zatrudnienie w sądzie,• Sprawy wniesione, rozpatrzone, oczekujące• Wykorzystanie procedur informatycznych (bin)• Wykorzystanie opinii biegłych (bin),• rotacja sędziów (wakaty, zawieszenia) (bin).
• Wyniki – R2 = 0,5411– Wielkość sądu i wielkość nakładu spraw ma istoeny wpływ na wynik pracy sądu,– Użycie informatyki zwiększa produktywnosć– Wysoka rotacja sędziów negatywnie wpływa na wynik.– Odrzucono hipotezę o pogorszeniu jakości wyroków w grupie bardziej produktywnych
sądów (uchylenie wyroku w II instancji).
Badania empiryczne Martin Schneider (2005) Judicial Carrer Incentives and Court Performance NIEMCY
– Niemcy, 1980-1998, – Sądy pracy II instancji (N=9), rekordy 230 sędziów, n= 171, panel
• Model OLS DEA dla produktywności i jakości sądu– Zależna
• Liczba opublikowanych wyroków w JURIS, nie uchylonych przez sąd II instancji
– Niezależne:– Awanse sędziów
• Prawdopodobieństwo awansu• Wiek wejścia,• Wiek sędziów (udział >60)• Wykształcenie PhD• Publikacje naukowe, • Płeć (bin)• Land• Sprawy napływające/sędziego• Zawieszone• Bezrobocie
• Wyniki – Zatrudnienie lepiej wykształconych sędziów (PhD) zwiększa produktywność sądów,– Zatrudnienie lepiej wykształconych sędziów (PhD) zmniejsza wskaźnik akceptacji przez sąd II instancji, – Prawdopodobieństwo awansu negatywnie wpływa na efektywność i jakość pracy,– Udział starszych sędziów negatywnie wpływa na efektywność jak i na jakość decyzji,– Udział starszych sędziów zmniejsza presję na awans i tym samym poprawia wyniki sądu,– Płeć praktycznie nie ma wpływu na jakość i wyniki.