e.Í4%Ñ$%Ì%2,%.$Í2-%Ñ Ñ OKYANUS MASTER FEN … · uohphn yh hq hwn q e o pgh ex hqhum \ nxo ! odqpdn o q ed]Õ dudúwÕupdodu \dsÕopÕúwÕu %x dudúwÕupdgd ed]Õ oohuh d w

18

1. ÜNİTE

MEVSİMLER

VE İKLİM

1. Batur,bazıhavaolaylarıileilgilişubilgileritop-luyor.

Yağmur

Bulutlardaki subuharının yoğuşa-rakyeryüzüneinmesiileoluşur.

Kar

Soğuk hava etkisiyle karşılaşansubuharınınbuzkristallerihalindebirleşmesiilekartanelerioluşur.

Dolu

Su buharı bulutlardan yeryüzüneinerken soğuk havayla karşılaşın-caanikatılaşmasonucuoluşur.

Su

Batur,topladığıbilgile-ri inceledikten sonrabirdeneyyapmayaka-rar veriyor. Bu deney-de beher içerisine birmiktar su koyuyor veısıtmaya başlıyor. Birsüre sonra çıkan bu-harlar soğuk metal

tencerekapağınaçarpıyorveyoğuşmasonucuoluşansudiğerkaptatoplanıyor.

Batur’unyaptığıdeneyegöre; I. Topladığı bilgilere göre hava olaylarından

yağmur oluşumunu göstermek için deneyiyapmıştır.

II. Gerçekleşen bu hava olayı her iklimde herzamangözlenir.

III.Buhavaolayıiçinmeteorologlargözlemya-parlar.

verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?

A) YalnızI B) IveII C) IveIII D) IIveIII

2. Naz,Dünya’nınekseneğikliğivesonuçlarıileil-gilibirprojeödevihazırlayacaktır.

Ekseneğikliğiiçinyaptığıaraştırmadaşubilgi-lereulaşıyor.

Tanım: Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemiarasındayaklaşık23,5° likbiraçıvar-dır.Buaçıekseneğikliğiolarakbilinir.

Sonuçları: • Güneşışınlarınınyeryüzünedüşmeaçısıyıl

boyuncadeğişir. • Mevsimlerinoluşumunanedenolur. • Yıl içindecisimleringölgeuzunlukları deği-

şir. Nazulaştığıbubilgilerikartonüzerineçizeceği

birmodelüzerineeklemekistiyor. Yapacağıbumodelaşağıdakilerdenhangisi

gibiolursaDünya’nınekseneğikliğinieniyişekildegöstermişolur?

A)

B)

C)

D)

ÜNİTE DEĞERLENDİRME - 1

19

MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ

3. Pelin,iklimvehavaolaylarıkonusuileilgilikul-lanılanbazı kavramları aşağıdaki tabloda ver-miştir.

I. Sıcak II. Yağışlı

III. Yağmurlu IV. Kurak

V. Soğuk VI. Rüzgârlı

Bu tabloya göre, aşağıda kullanılan hangiifadeyanlışkullanılmıştır?

A) (İklim)AkdenizbölgesiyazlarıIveIV.özellikgösterir.

B) (HavaOlayı)YarınhavaIIIveV.özellikola-cakmış.

C) (İklim) Karadeniz bölgesi her mevsim II.özellikolabilir.

D) (İklim) Akşam havanın VI. özellik olmasıbekleniyor.

4. Kadir,mevsimlerinoluşumuiçinaşağıdakipos-terihazırlamıştır.

L

K

N

MGüne

Buposterdeharfler ile gösterilenbölümleriçin;

I. Mdurumdakikuzeyyarımküre,Ndurumun-daki güney yarım küreden daha eğik açıdaışınlaralır.

II. KdurumdakikuzeyyarımküreveMdurumda-kigüneyyarımküredeaynımevsimgörülür.

III.Ldurumdakuzeyyarımküre,güneyyarımkü-reyegöredahasoğuktur.

verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?

A) YalnızI B) IveII C) IIveIII D) I,IIveIII

5. Onat,elindebulunanözdeşikiışıkkaynağıileözdeş iki metal yüzeye aşağıdaki şekillerdekigibiışınlargöndermiştir.

K L

Metalyüzeylerinilksıcaklıklarıeşitolduğu-nagöreaşağıdaverilenlerdenhangisidoğ-rudur?

A) BirsüresonraKyüzeyininsıcaklığı,Lyüze-yininsıcaklığındandahaazolacaktır.

B) Lyüzeyineışınlardikolarakgelmiştir.C) Kyüzeyinegelenışınlardahaeğiktir.D) Kyüzeyindekibirimyüzeyedüşenışıkener-

jisimiktarıdahafazladır.

6. İpek, hava durumu konusunu anlatmak içinaşağıdakigörselleriveaitolduğuhavaolayınıyazmıştır.

a rlarl

Güne lar al l l

İpeğinhazırladığıgörsellervebilgileregöre; K. Gerçekleşen bu olaylar klimatologlar tarafın-

dangözlemlenir. L. Gerçekleşen bu olaylar meteoroloji alanında

incelenir. M.III.veIV.olaysadeceyazmevsimdegözlenir. verilenlerdenhangileridoğrudur?

A) KveL B)YalnızL C) KveM D)LveM

20

7. Ebru,radyometre(ışıkdeğirmeni)ileilgilibiraraştırmayapmıştır.Buaraştırmadaaşağıdakibilgilereulaş-mıştır.

Özellikleri:Radyometreısıveışığınenerjisiniölçmekiçinkullanılır.Radyometreserbestçedönebileniki-sisiyah(karanlıkyüz)diğerikisigümüşkaplı(yansıtıcıyüz)dörtkanattanoluşur.Bukanatlarvakumlanarak(havasıalınarak)bircamampulyardımıileaşağıdakigibikapatılmıştır.

Yansıtıcıyüz

Karanlıkyüz

ÇalışmaPrensibi:Radyometreyeışıkverildiğindekaranlıkyüzışığısoğururken,yansıtıcıyüzışığıyan-sıtır.Böyleceışıksiyahyüzeydedahaçoksoğrulduğuiçinbuyüzeydahaçokısınır.

Isınanyüzeyinönündekihavamolekülleriısınır,havagenleşerekkanatçıklarıiter,ısı-nanhavaiçindekimoleküllerikanatlaraçarparakhareketetmesinisağlar.Işıkmikta-rınekadarçokartarsadönmehızıdaokadarartar.Işıkenerjisibuşekildehareketenerjisinedönüştürülmüşolur.

Ebru,radyometreileilgiliulaştığıbilgileregörebazıdeneyleryapmayakararveriyor.Budeneylerdeöz-deşışıkkaynaklarınıveradyometreleriaşağıdakişekillerdekigibiayrıayrıeşitmesafelerdekoyuyor.

Işık

KaynağıIşık

Kaynağı

Şekil-1 Şekil-2

Ebruyaptığıbudeneylersonundaradyometrelerinkanatlarınındöndüğünüvedönmehızlarıarasında2>1ilişkisinigözlüyor.

Ebru’nunyaptığıaraştırmavedeney-gözlemleregöre; I. Şekil-2’dekiradyometreninkanatlarınındahahızlıdönmesininsebebigelenışığındiğerradyometre-

yegöredahadikolmasındandır. II. Şekil-1veŞekil-2’dekiradyometrelerininsiyahkanatlarınınbirimyüzeylerinedüşenışıkenerjisimik-

tarlarıeşittir. III.IşıkkaynağışiddetiazaltılırsasadeceŞekil-2’dekiradyometreninkanatlarıhızlanabilir. verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?

A)YalnızI B)IveII C)IIveIII D)IveIII

MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ

21

8. Zeynep,iklimvehavaolaylarıileilgiliaşağıda-kieşleştirmekartlarınıhazırlamıştır.

Buetkinliktebirbiri ile ilişkili iki kart eşleştirile-cektir.

K

Geniş bir alanda,uzunyıllarboyun-ca devam edenatmosfer olayları-nınortalamasıdır.

L

Dar bir alanda,kısa süre içerisin-degörülenatmos-ferolaylarıdır.

M

Bugün hava çoksıcakolacak.

N

Yazaylarıhepsı-cakgeçer.

Buna göre kartları aşağıdakilerden hangisi

gibieşleştirilirsedoğruolur?

A) KveL B) KveM C) LveM D) LveN

9. Emre,mevsimlerinoluşumunumodellemekiçinportakal,kalemvelambaileaşağıdakiçalışma-yıyapıyor.

IV

II

IIII

Bumodelegöre,aşağıdaverilenbilgilerdenhangisiyanlıştır?

A) Ikonumundaportakalıngüneykısmına,ku-zeykısmınagöredahadikışınlardüşer.

B) Kalem,ekseneğikliğinigöstermekiçinkulla-nılmıştır.

C) IVkonumundaportakalınkuzeyyarımküresikışmevsiminiyaşamaktadır.

D) Portakalın lambaetrafındadolanmasımev-simlerinoluşumunugöstermekiçinkullanılır.

10. Dünya’nınGüneşetrafındakihareketyörüngesiaşağıdaki gibidir. Bu konumda iken Cem ileCanbelirtilenbölümlerdeyaşamaktadır.

e

Can

Cem ile Can arasında telefonda şu konuşmageçiyor.

Cem:Benimbulunduğumbölgedekışmevsimiyaşanmaktadır.

Can: Şuan ilkbaharmevsimindeyizveyakla-şık2aysonrakışmevsimibaşlayabilir.

CemveCan’ın verdiği bilgiler için aşağıdaverilenlerdenhangisidoğrudur?

A) Herikisidedoğrubilgivermiştir.B) Cem,“kış”yerine“yaz”dersedoğruolur.C) Can,“ilkbahar”yerine“sonbahar”dersedoğ-

ruolur.D) SadeceCemdoğrubilgivermiştir.

11. İpek,küreseliklimdeğişikliğiileilgiliyaptığıbiraraştırmadaaşağıdakibilgiyeulaşmıştır.

“İklim değişikliğinin en önemli sonuçlarındanbirideKuzeyKutbuveGüneyKutbu’ndakibu-zulların erimesinden dolayı deniz seviyesindegörülebilecekyükselmelerdir.”

Bunagöre,denizseviyesininyükselmesineaşağıdaverilenhangidurumyolaçamaz?

A) FosilyakıtlarınkullanımınartmasıB) EnerjitasarrufununyapılmasıC) Toplu taşımaaracı yerinebireysel araçlara

binilmesiD) Yeşilalanlarınazalması

MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ

22

12. Türkiye’ninfarklıbölgelerinedüşenGüneşenerjisimiktarınıbelirlemekveenetkinbiçimdebuenerjiyikul-lanmakiçinbazıaraştırmalaryapılmıştır.

Buaraştırmadabazıillereaitocak,haziranvetemmuzaylarınınilk5gününeaitbirimyüzeyedüşenor-talamaGüneşenerjisimiktarlarıaşağıdakitablolardaverilmiştir.

YalovaİlineAitVeriler(Wh/m2)

Günler Ocak Haziran Temmuz

1 1270,2 6690,0 7851,1

2 683,0 6814,4 7747,1

3 216,6 7563,4 6036,9

4 411,4 4148,7 7124,0

5 527,4 8002,5 6606,2

ŞanlıurfaİlineAitVeriler(Wh/m2)

Günler Ocak Haziran Temmuz

1 2769,9 7287,0 8513,7

2 1381,6 8445,4 8310,2

3 852,5 8315,3 8430,6

4 243,7 8401,4 8426,9

5 2484,6 6127,3 8262,8

Butablodakiverileregöre; I. 5HazirantarihindebirimyüzeyedüşenışıkenerjisimiktarıYalova’dadahafazladır. II. HerikiildedeTemmuzayındagüneşışınlarınıngelmeaçısı,Ocakayındandahafazladır. III.Şanlıurfa,Ocakayındailkbaharmevsiminiyaşarken;Yalova,sonbaharmevsiminiyaşamaktadır. verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?

A)YalnızI B)IveII C)IIveIII D)I,IIveIII

13. Kaan,mevsimlerinoluşumuileilgilibiryaptığıaraştırmadaaşağıdakigörselvebilgilereulaşmıştır.

III

IV

I

l a ar

l a ar

n a ar

n a ar

Yaz

YazL

K

II

Mevsimlerin oluşum sebepleri arasında Dünya’nın ekseneğikliğiveDünya’nınGüneşetrafındadolanmasıgösterilebi-lir.Dünya,Güneşetrafındadolanırkenbirimyüzeyeherzamanaynımiktardaışıkenerjisidüşmeyebilir.

BunagöreKveLbölgelerininbirimyüzeylerinedüşenGüneşenerjisimiktarlarıarasındakiilişkiaşağıdakilerdenhangisigibidir?

A) Işıkenerjisi

BölgeK L

B) Işıkenerjisi

BölgeK L

C) Işıkenerjisi

BölgeK L

D) Işıkenerjisi

BölgeK L

MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ

23

14. Bilgi:Hava sıcaklığı arttıkça, havadaki nem(subuharı)artar.

Sıcaklık(°C)

3.Gün2.Gün1.Gün

Kayra’nınAntalya’dakalacağı3gün içinhavasıcaklıkdeğerlerigrafiktekigibidir.

Bugrafiğegöre,aşağıdaverilenbilgilerdenhangisidoğrudur?

A) 1.günhavasıcaklığıenfazladır.B) 2.günhavadakinemmiktarı,diğergünler-

dendahafazlaolabilir.C) 3. gün hava sıcaklığı, diğer günlere göre

dahaazdır.D) 1.günhavadakinemmiktarı,diğergünler-

denkesinlikledahafazladır.

15.

Alya

Havaolaylarını inceleyenbilimdalı-nameteorologadıverilir.

Yiğit

Hava olaylarını inceleyen bilim in-sanlarınameteorolojiadıverilir.

YiğitveAlya’nınyapmışolduklarıtanımlarile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene-bilir?

A) Herikisidedoğrutanımlanmıştır.B) Yiğit’intanımıdoğrudur.Alyameterologyeri-

ne“klimatolog”yazmalıdır.C) Herikisideyanlıştanımlamıştır.D) Alya’nın tanımı doğrudur. Yiğit meteoroloji

yerine“iklimbilimci”yazmalıdır.

16. Ebru,Dünya’nınGüneş etrafındaki dolanmasıileilgilibirprojeödeviyapmaktadır.Buödevdeaşağıdakigörselevebilgilereulaşmıştır.

n a ar

IV

II

IIII

l a ar

l a ar

n a ar

Yaz

Yaz

I.Bilgi: Dünya’nınGüneşetrafındadolanması

mevsimlerinoluşumundaetkilidir. II.Bilgi:Mevsimlerin oluşum sebeplerinden

biri,Dünya’nınekseneğikliğidir. Yapılanbuödevegöre,aşağıdakilerdenhan-

gisidoğrudur?

A) Görselvebilgilerintamamıdoğrudur.B) Görselyanlış,sadeceII.bilgidoğrudur.C) GörselvesadeceI.bilgidoğrudur.D) Görselvebilgilerintamamıyanlıştır.

17. İrem,mevsimlerinoluşumukonusu içinaşağı-dakibazısorularıtahtayayazmıştır.

I.Soru: Güneşışınlarınyeredikolarakdüş-mesisıcaklıkdeğişiminietkilermi?

II.Soru: Dünya’nın Güneş etrafında dolan-masımevsimlerinoluşumundaetkilimidir?

III.Soru:Dünya’nın eksen eğikliğimevsimle-rinoluşumundaetkilimidir?

İrem’in yazdığı bu sorulardan hangilerine“Evet”cevabıverilebilir?

A) YalnızI B) YalnızII C) IveIII D) I,IIveIII

MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ

24

18. Helin,Türkiye’ninsahipolduğuiklimtürleriileilgilibirprojeödeviyapacaktır.Buödevdebazıillereaitik-limözellikleriharitaüzerindeaşağıdakigibigösterilmiştir.

İSTANBUL

YALOVA

BURSA

KÜTAHYA

MANİSAUŞAK

DENİZLİ

MUĞLA BURDUR

ANTALYA

ISPARTA

AFYON

ESKİŞEHİR

BOLU

KONYAAKSARAY

NİĞDE

KARAMANADANA

KAYSERİ

İÇEL

İZMİR

AYDIN

BALIKESİR

ÇANAKKALE BİLECİK

KIRKLARELİ

EDİRNETEKİRDAĞ

KOCAELİSAKARYA

DÜZCE

ZONGULDAKKARABÜK

ÇANKIRI

ANKARA

BARTIN KASTAMONU

ÇORUM

KIRIKKALEYOZGAT

KIRŞEHİR

NEVŞEHİR

SİNOP

SAMSUN

ORDUGİRESUN

GÜMÜŞHANE

TRABZON

ERZİNCAN

TUNCELİ BİNGÖL MUŞ

BİTLİS

HAKKARİŞIRNAK

SİİRTBATMAN

MARDİN

DİYARBAKIR

ŞANLIURFA

ADIYAMAN

VAN

BAYBURT

RİZEARTVİN ARDAHAN

KARS

IĞDIR

AĞRI

ERZURUM

AMASYATOKAT

SİVAS

MALATYA ELAZIĞ

K.MARAŞ

OSMANİYE

HATAY

GAZİANTEPKİLİS

Çanakkale:Genelolarakılımansayılır.Akde-niz iklimiyleKaradeniz iklimiara-sındabirgeçiş iklimigörülür.Karyağışı azdır. Yağış kış ve ilkba-hardafazladır.Sıcaklık-10°Cile+38°Carasındaseyreder.

Trabzon: Karadeniz iklimi hüküm sürer. Yaz-ları serin, kışları ılık olur.Ayrıcahermevsimyağışlıgeçer.Kıyıdayağmurolarakgörülenyağışyüksekyerlerdekarşeklinedönüşür.Sıcaklık-8°Cile+38°Carasındaseyreder.

Antalya: Akdeniz iklimi hüküm sürer. Yazlarsıcakvekurakgeçer.Kışlarbolya-ğışlıgeçer.Sıcaklığı-4.3°Cile43.4°Carasındadeğişir.

Bunagöre,haritaüzerindeverilenilleriniklimözelliklerinegöreaşağıdaverilenbilgilerdenhangi-siçıkarılabilir?

A) KışaylarındaAntalyailiÇanakkaleilindenkesinlikledahasoğuktur.B) Verilenüçildedeaynıiklimtürügörülür.C) Helin,buödeviyaparkenkesinliklemeteorolojinininternetsitesindenyardımalmıştır.D) İlkbaharayındaÇanakkaleveTrabzonillerindeyağışgörülebilir

MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ

25

19. Berk,Mersin’denİstanbul’abirseyahatplanla-maktadır.İstanbul’unbaharaylarındagenelliklegüneşliolduğunubilmektedirvebuyüzdenba-vulunabaharlıkkıyafetleralmıştır.

Mersin’denŞekil-I’dekigibigüneşlivesıcakbirhavada otobüse binmiştir ve İstanbul’a ulaştı-ğındaŞekil-II’dekigibisağnakyağmuryağdı-ğını görmüş ve şemsiye ile dolaşan insanlarıgözlemlemiştir.

Şekil-I:

Mersin Şekil-II:

İstanbul

Bunagöre,Berk’inbuseyahatindegözlem-lediğiolaylariçin;

I. Güneyyarımküreden, kuzeyyarımküreyegittiğiiçinmevsimfarklılığıvardır.

II. Seyahatöncesimeteorolojinin internetsite-sinebaksaididahaönceönlemalabilirdi.

III.İstanbul’un sağnak yağmurlu olması kesin-likle küresel iklim değişikliklerinin sonuçla-rındandır.

Verilenbilgilerdenhangileridoğrudur?

A) YalnızII B) IveIII C) IIveIII D) I,IIveIII

20. DoğukanveBatuhanelindekimetalbilyelerileaşağıdakideneyleriyapmıştır.

D an

a an

s

Doğukan:Elindekimetal bilyeyi ısıtıcı karşısı-naekseneğikliği olmadankoymuş-tur.

Batuhan: Özdeş bilyeyi ısıtıcı karşına ekseneğikliğiolacakşekildekoymuştur.

Özdeşbilyelerinilksıcaklıklarıeşitveısıtıcı-ya aynı mesafede olduğu bilindiğine göreaşağıdaverilenlerdenhangisiyapılanbude-neylerinsonucundagözlenemez?

A)Doğukan’ınyaptığıdeneydeherikiyarımkü-reyeaynıaçıdaışınlardüşmektedir.

B) Doğukan’ın deneyindeki kuzey yarım küre,Batuhan’ındeneyindekikuzeyyarımküredendahasıcaktır.

C)Doğukan’ın yaptığı deneyde gece-gündüzsürelerieşittir.

D) Batuhan’ınyaptığıdeneydegece-gündüzsü-relerieşittir.

TEST NO

123456789

10

111213141516171819202122232425

MEVSİMLERİN OLUŞUMU / İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ