Zagadnienia egzaminacyj ne Zagadnienia egzaminacyjne: Kierunek: Politologia 1. Metody badawcze politologii a) me to dy zbie ra ni a ma te ri ał ów – obse rwa cj a, wy wi ad, an ki eta, gr omadze ni e wypowiedzi osobistych, gromadzenie dokumentów b) opracowanie i interpretacja materiałów – analiza, synteza c) sposoby wnioskowania: - indukcja (dąży do uogólnienia) - dedukcja (jest przechodzeniem z jakiejś racji do następstw) d) anal iz a sy stemowa – po le ga na kons tr uo wa ni u mode lu po j ę ci oweg o zj awis kpolitycznych, tj. modelu systemowego. Analiza systemowa może dotyczyć: - systemu politycznego jako całości - określonego podsystemu w ramach szerszego systemu politycznego e) metoda porównawcza – (metoda analogii) polega na wykrywaniu podobieństw między róż nymi pro ces ami i zja wis kami, kt óre umo żliwi aj ą ta kże us ta le nie róż nic mi ędz y badanymi zjawiskami f) analiza instytucjonalno-prawna – polega na zakreśleniu sobie pola badań do sfery określonych przepisów prawnych g) Met oda his tor ycz na – bad anie genezy zj awi sk pol it yc zny ch, tra ktowanie łą czn ie ic h asp ektów str ukt ura ln ych , fun kcj onaln ych i gen et ycz nyc h, pro wad zen ie studió w bi ogr afic zny ch , stoso wan ie uj ę ć wyc ink owy ch, gro ma dze nie obsze rne go materiału empiryczne go, jako podstawy do formułowania praw naukowych, h) Meto da beha wior alna –analiza zja wisk społ eczn ych w drodze obserwac ji zachowań jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup ludzkich i) Metoda sy mula cy jn a – ko ns tr uk cj e i ma ni pu lo wa nie op erat ywny m mo dele m pr ze dst awi aj ąc ym fi zyc zni e lu b sym bolicznie ja ki ś asp ekt psy cho log icz neg o cz y społeczn ego procesu j) Metoda decyzyjna – polega ona na rozpatrywaniu zjawisk i procesów społ eczno- pol ityc znyc h prze z pryzmat: ośro dka decy zji trak towa nego jak o prze dmio t dzia łani a p olit yc zn eg o, tj . ze sp o ł u po wi ą za ń pr zy cz yn owo-sk ut ko wy ch do ty cz ą c yc h rozwiązywanego problemu, występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego oraz w jego powiązaniach z otoczeniem. 1
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Jego pozycja została określona jako prezydent-arbiter oraz „strażnik konstytucji”. Jego
akty wymagaja kontrasygnaty kanclerza i właściwego ministra. Nie posiada inicjatywy
ustawodawczej. Ponosi odpowiedzialność konstytucyjną w przypadku umyślnego naruszenia
przepisów ustawy zasadniczej. Bundestag lub Bundesrat mogą postawić prezydenta w stan
oskarżenia, a o winie rozstrzyga Związkowy Trybunał Konstytucyjny.
Parlament
Bundestag: parlament, 4 lata kadencji. Bundesrat (Rada Federalna): każdy kraj (land) ma
kilku reprezentantów (decyduje liczba ludności). Uprawnienia obydwu - uchwalanie ustaw.
Bundesrat ma charakter pozaparlamentarny; chroni głównie prawa krajów przed ingerencją
władz federalnych.
Kanclerz - posiada konstytucyjnie kierowniczą rolę w rządzie, odpowiada przed
parlamentem.
Rząd odpowiada w sposób ograniczony przed parlamentem, tylko kanclerz jest
odpowiedzialny przed parlamentem, a ministrowie przed nim. Kanclerz i jego ministrowie są
odpowiedzialni za politykę i gospodarkę Niemiec.
3. System polityczny Wielkiej Brytanii
Konstytucji jako ustawy zasadniczej Wielka Brytania nie posiada.
Podstawy ustroju i funkcjonowania władz państwowych określają 3 rodzaje norm:
1) normy prawa pisanego przyjęte przez parlament - prawo stanowione (Magna Carta
Libertatum z 1215, Bill of rights z 1689 r.),
2) prawo precedensowe (tzw. normy case law), są to orzeczenia sądowe, które regulują
istotne problemy z zakresu prawa konstytucyjnego;
3) konstytucyjne zwyczaje i konwenanse
System gabinetowo-parlamentarny to charakterystyczna cecha tego państwa. System ten
ukształtował się historycznie w drodze przyjmowania nowych konwenansów (rozstrzygnięć,
praktyki postępowania) ograniczających rolę monarchy. Najważniejsze z nich to:
• skład gabinetu określa nie monarcha, lecz premier,
• urząd premiera obejmuje lider partii zwycięskiej w wyborach,• rząd, który utracił zaufanie Izby Gmin, podaje się do dymisji lub zwraca się do monarchy
W Izbie Gmin istnieje gabinet cieni (duplikat rządu stworzony przez opozycję) - specyfika
brytyjska. Parlament pracuje w komisjach, które rozpatrują rządowe projekty ustaw i ustawy
publiczne, ustawy prywatne i ustawy finansowe. Połowę swego czasu poświęca na
działalność legislacyjną. Można wyróżnić następujące stadia procesu legislacyjnego:
• inicjatywa ustawodawcza,
• pierwsze czytanie,
• drugie czytanie,
• skierowanie do komisji,
• trzecie czytanie,
• głosowanie nad projektem w Izbie Lordów,
• promulgacja (podpisanie) ustawy przez monarchę.
Gabinet cieni, rodzaj drugiego, “rezerwowego” rządu tworzonego przez polityków głównej
partii opozycyjnej. Funkcjonuje w Wielkiej Brytanii, także np. w Australii, Kanadzie, Nowej
Zelandii. Partia, która odniosła zwycięstwo w wyborach, formuje rząd. Natomiast przywódca
największej partii opozycyjnej powołuje gabinet cieni. Jest on odwzorowaniem struktury
urzędującego rządu.
Gabinet cieni zbiera się pod kierownictwem przewodniczącego Izby Gmin, który uznany jest
w Wielkiej Brytanii za lidera opozycji. Podczas posiedzeń gabinetu cieni analizowane są
decyzje rządu oraz dyskutowana strategia polityczna opozycji.
Władza wykonawcza (premier, gabinet i rząd)
100-osobowy rząd wyłaniany jest przez Izbę Gmin. Posiada hierarchiczną strukturę i składa
się z ministrów korony i ministrów młodszych. z reguły są to czołowi działacze partii.
Zadania rządu to administracja, wykonywanie decyzji Gabinetu i uchwał parlamentu,
realizacja funkcji gospodarczej, socjalnej, zadań obronnych.
Podstawową częścią władzy wykonawczej jest gabinet złożony z premiera i ministrów
(łącznie ok. 20 osób) mianowanych przez króla na wniosek premiera. Gabinet podejmuje
wszystkie najważniejsze decyzje w sprawach państwowych. Od 1856 r. zbierają się średnio
dwa razy w tygodniu przy Downing Street 10, siedzibie premiera. Członkowie gabinetu
ponoszą odpowiedzialność polityczną przed Izbą Gmin.
Premierem jest przywódca większości w parlamencie. Premier łączy funkcje lidera partiirządzącej, szefa rządu, Pierwszego Lorda Skarbu i Ministra ds. służby cywilnej. Premier
Rząd obradujący pod kierownictwem premiera. Premier samodzielnie decyduje o składzie
rządu i powołuje ministrów. Rząd odpowiada politycznie przed Riksdagiem.
W Szwecji funkcjonuje instytucja ombudsmana (od 1809). Obecnie Riksdag powołuje 4
ombudsmanów. Kontrolują oni przestrzeganie prawa przez sądy i administrację publiczną.
System partyjny zdominowany jest przez lewicę: Szwedzką Socjaldemokratyczną Partię
Robotniczą. Wsparcia socjaldemokratom na forum parlamentu udziela lewicowa Partia
Lewicy. Przeciwwagę dla partii lewicowych stanowi w Szwecji tzw. blok partii
mieszczańskich. Tworzą go: najsilniejsza w tym gronie konserwatywna Umiarkowana Partia
Koalicyjna (ugrupowanie chłopskie, reprezentujące interesy rolników). Partia Centrum,
Ludowa Partia Liberałów, centralna Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Społeczna.
Poza tym układem politycznym działa Partia Zielonych, będąca kontynuatorką ruchów
ekologicznych.
Partie:
Blok partii mieszczańskich
Chrześcijańska Demokracja - partia chadecka. Broni wartości rodzinnych, opowiada się za
poprawą opieki zdrowotnej, zwłaszcza nad ludźmi starszymi, polityką prorodzinną.
Zdecydowanie przeciwna prawie gejów do adopcji dzieci i zawieraniu związków małżeńskich
przez osoby tej samej płci.
Ludowa Partia Liberałów - socjalliberalna, centroprawicowa.
Opowiada się za ekonomiką wolnego rynku, ale popiera także program państwa
opiekuńczego. Jej głównymi wyborcami są przedstawiciele wyedukowanej klasy średniej.
Partia Centrum - partia centrowa, socjalliberalna, skupiająca się na kwestiach środowiska
naturalnego, zagadnieniach wsi itd. Dawniej typowa partia agrarna. Opowiada się przeciwko
energii nukelarnej i proponuje decentralizację rządów. Wyborcy obecnie to głównie
mieszkańcy wsi i drobni przedsiębiorcy.
Umiarkowana Partia Koalicyjna - partia liberalno-konserwatywna. Początkowo
ugrupowanie bardzo konserwatywne i nacjonalistyczne, przeciwna powszechności prawa
wyborczego, prawom pracowniczym i wydatkom socjalnym. Od 1970 r. partia zaczęła
zmieniać swoją orientację z klasycznie konserwatywnej na bardziej liberalną. Członkowie tej
partii są zwolennikami monarchii, ścisłych związków z Kościołem, zmniejszenia zakresuświadczeń socjalnych i obniżenia podatków. Reprezentuje interesy wielkiego kapitału
Partia Lewicy - partia socjalistyczna, sukcesorka komunistów. Sprzeciwia się prywatyzacji,
członkostwu Szwecji w UE, zwraca dużą uwagę na kwestie ekologiczne, propaguje postulaty
feministyczne i egalitarystyczne. Jej wyborcy to głównie ludzie młodzi, pracownicy sektora
publicznego, dziennikarze, byli socjaldemokraci.
Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza - największa szwedzka partia
polityczna.
Z niewielkimi przerwami partia ta rządzi od 1920 roku. Jej wyborcami są głównie robotnicy,
lewicowi intelektualiści i zatrudnieni w sektorze prywatnym. Silnie powiązana z
Konfederacją Szwedzkich Związków Zawodowych. To ona zbudowała szwedzkie państwo
opiekuńcze. Utraciła władzę w latach 1991-1994. Od 1996 roku robotnicza ideologia partii
zaczęła blednąć. Sprywatyzowała ona wiele przedsiębiorstw państwowych (np.
telekomunikacja, szpitale, poczta), wciąż jednak twierdząc, że jest to element budowy
państwa dobrobytu. Stała się natomiast propagatorem feminizmu, wszelkiego rodzaju
równości, zwalczając rasizm i dyskryminację.
Partia Zielonych - partia ekologiczna, powstała na fali ruchu przeciwników energii
atomowej. Przyciąga przeważnie ludzi młodych, a główne kwestie które porusza to sprzeciw
wobec energii nuklearnej (i zastąpienie jej źródłami odnawialnymi) oraz oponowanie wobec
członkostwa w UE i żądanie rozpisania referendum na ten temat.
System partyjny USA
System dwupartyjny, liczą się tylko dwie partie polityczne: Partia Demokratyczna i Partia
Republikańska. Podobnie jak w Wielkiej Brytanii, rządy w kraju sprawuje tylko jedna,
zwycięska partia. Dyscyplina partyjna w USA jest wyjątkowo słaba, w praktyce częstodochodzi do sytuacji, gdy w niektórych głosowaniach Demokraci ze stanów południowych
przyłączają się do Republikanów. Powstaje w takich przypadkach tzw. konserwatywna
koalicja. Dodatkowo czasem dochodzi do tego, iż z powodu różnych długości kadencji
prezydenta i Kongresu, większość parlamentarna i głowa państwa są z różnych partii.
Obie partie są do siebie bardzo zbliżone pod względem programowym i organizacyjnym.
Dzieje się tak z powodu stabilizacji sytuacji ekonomiczno-społecznej, poszczególne
ugrupowania muszą odwoływać się do jak najszerszego elektoratu. Partie unikają więczajmowania jednoznacznego, zdecydowanego stanowiska w wielu kwestiach.
- uznaje mieszaną ekonomię, przeciwny upaństwawianiu całej gospodarki, wystarczy
państwowa własność wielkich koncernów, i kluczowych gałęzi gospodarki
- interwencjonizm państwowy by ograniczać dziki kapitalizm
- podatek progresywny, w imię idei egalitaryzmu i sprawiedliwości społecznej
Sprawiedliwość społeczna
- rozwój gospodarczy ma dawać pełniejsze zatrudnienie, a to z kolei daje egalitaryzm
społeczny,
- państwo dobrobytu, środki na świadczenia społeczne mają pochodzić z progresywnych
podatków.
- egalitaryzm i wyrównywanie szans społecznych, zwłaszcza w edukacji
- realizacja zasady „każdemu wedle jego pracy” nie może godzić w prawa człowieka i
demokrację
- Państwo stoi tylko na straży prawa, stanowi prawo i je egzekwuje, wspiera rozwój wolnego
handlu i gospodarki
- idea solidaryzmu grupowego
14. Miejsce chrześcijańskiej demokracji w życiu politycznym Europy i Polski
Założenia programowe chadecja czerpie z wartości zasada etycznych chrześcijaństwa. W
pierwszym rzędzie z katolicyzmu, ale także z protestantyzmu, szczególnie w Skandynawii,krajach Beneluxu i w Niemczech (CDU). Niemiecka bawarska CSU jest w 100% katolicka.
Granice niepodległej Polski w roku 1918 zaczynały się dopiero kształtować. Nie był jeszcze
znany ani ich przebieg, ani zasięg. Zaczynały się dopiero walki o Wielkopolskę i Śląsk ,
1 listopada wybuchły walki o Lwów, niejasna była kwestia odzyskania dostępu do morza istatusu Gdańska. Ludność nowego państwa, była niejednolita i podejrzliwie nastawiona do
nowych współziomków. Obok podziałów rozbiorowych istniały też poważne podziały
etniczne, ze względu na mnogość mniejszości etnicznych i ich różnorodne zapatrywania na
istnienie państwa w tym kształcie. Co więcej brakowało sposobów i środków dla rozwiązania
najistotniejszych problemów.
Zabór pruski
12.09.1917r. – Generał-Gubernator ogłosił patenty o ustanowieniu władzy państw –
najwyższy organ to 3-osobowa Rada Regencyjna, która miała utworzyć rząd, premiera rządu
miał zatwierdzać rząd okupacyjny. Rada powołała I-szy rząd na czele z Janem
Kucharzewskim. Podał się do dymisji po zawarciu traktatu w Brześciu z Ukraińską Republiką
Ludową, na południe od Tarnogrodu. Powołano drugi gabinet, na czele z Antonim
Ponikowskim do 4.04.1918r. Trzeci rząd z Janem Kantym Steczkowskim do 5.09.1918.
Później – Piłsudski i 11.11.1918
Śląsk Cieszyński
19.10.1918r. – powstała Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego, Jan Michejda, Paweł Bobek,
Tadeusz Rewel. Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego 5.XI. zawarła z Czeskim
Zgromadzeniem Narodowym umowę na podst. której prowizorycznie ustalono granice.
Rada Narodowa Śl. Ciesz. działała do stycznia i połączyła się z Polską Komisją Likwidacyjną
Zabór rosyjski
7.11.1918r. – Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie, tworzony przez
Piłsudczyków, premier – I. Daszyński. Program: przeprowadzenie reform społeczno-
ustrojowych, Polska Republika Ludowa – propozycja nowej nazwy, Równość obywateli
wobec prawa, 8-godzinny dzień pracy, demokratycznie wybrany samorząd lokalny,
wprowadzenie powszechnego bezpłatnego nauczania, udział robotników w administracji
przedsiębiorstw, Polska miała pozbyć się nędzy i bezładu.
16.11.1918r. – Rada Delegatów Robotniczych miasta Lublina - komuszki
10.11.1918r. – Piłsudski przyjechał do Warszawy, zlecił misję powołania rządu
I. Daszyńskiemu. 18. 11. – nowy rząd J. Moraczewskiego do 16.I.1919r.
Zabór austriacki
Tymczasowy Komitet Rządzący we Lwowie 22.11.1918r. zajmował się organizacją
administracji w Galicji Wsch., E. Dubanowicz na czele. 10.01.1919 Komitet połączył się z
PKL
16. Znaczenie pierwszej wojny światowej dla sprawy polskiej
Sprawa polska podczas I wojny światowej.
Wybuch I wojny światowej otworzył przed Polakami szanse na odzyskanie niepodległości.
Jednak droga do jej realizacji była dość różnie postrzegana:
1. orientacja proaustriacka - główny przedstawiciel Józef Piłsudski. Uważał on, że
należy doprowadzić do powstania przeciwko Rosji, przy mocy armii austriackiej.
Jeszcze przed wybuchem wojny w 1908 roku powstał tajny Związek Walki Czynnej
(ZWC), którego przywódcą, obok J. Piłsudskiego, został Kazimierz Sosnkowski. W
1910 roku założone zostały organizacje paramilitarne "Strzelec" w Krakowie oraz
"Związek Strzelecki" we Lwowie. W 1912 roku powstała zaś Komisja
Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Oparciem dla opcji J.
Piłsudskiego był powołany w Królestwie Polskim (w Krakowie) 16 sierpnia 1914
roku Naczelny Komitet Narodowy z Juliuszem Leo na czele, który miał pełnić rolę
najwyższej instancji politycznej, wojskowej i skarbowej dla całej Galicji. Większość
członków Komitetu była, tak jak Piłsudski, była zwolennikami opcji proaustriackiej.
Planowali oni przyłączenie ziem wchodzących w skład zaboru rosyjskiego do Austrii iutworzenie tym samym państwa trójczłonowego Austro-Węgro-Polskę. W myśl tej
opcji postanowiono przy boku armii austriackiej utworzyć Legiony Polskie
2. orientacja prorosyjska - główny przedstawiciel Roman Dmowski. Uważał on, że
tylko przy Rosji Polska ma szansę na odbudowę swojej państwowości. Ważna rolę
odgrywały dla niego wspólne korzenie słowiańskie. 15 sierpnia 1917 roku powołał on
do życia w Lozannie, Komitet Narodowy Polski, uważany za "oficjalną reprezentację
państwa polskiego" przez Anglię, Francję, Włochy i Stany Zjednoczone
Okres dwudziestolecia międzywojennego obfitował w różnorodne koncepcje, co było tym
bardziej znaczące, że Polska właśnie odzyskała niepodległość po 123 latach niewoli. Ustrój II
Rzeczypospolitej przeszedł ewolucję od republiki parlamentarnej, gdzie przewagę miała
władza ustawodawcza, do skupienia władzy w ręku Prezydenta „odpowiedzialnego przed
Bogiem i historią”.
System ustrojowy stworzony przez dekret z 22 XI 1918 r. o Najwyższej władzy
reprezentacyjnej Republiki Polskiej i Małą Konstytucję z 20 II 1919 r. (Prowizorium
ustrojowe)
Dekret z 22 XI 1918 określał ustrój państwa na okres przejściowy - do czasu zwołania Sejmu
Ustawodawczego. Głównym zadaniem władz było wtedy zorganizowanie wyborów do
Sejmu.
Władzę najwyższą objął Józef Piłsudski, który zajmował stanowisko Tymczasowego
Naczelnika Państwa.
Władza wykonawcza miała być sprawowana przez Tymczasowego Naczelnika Państwa i
Radę Ministrów. Dekrety, które wydawała Rada Ministrów, a zatwierdzał Tymczasowy
Naczelnik traciły obowiązującą moc, jeśli nie zostały przedstawione do zatwierdzenia na
pierwszym posiedzeniu Sejmu Ustawodawczego i nie uzyskały jego aprobaty.
Ten pierwszy okres prowizorium zakończył się 20 II 1919 wraz z uchwaleniem Małej
Konstytucji. Akt ten koncentrował władzę państwową w Sejmie Ustawodawczym i otwierał
drugi okres prowizorium ustrojowego, który skończył się w XI 1922 z chwilą rozwiązania
Sejmu Ustawodawczego i wejścia w życie Konstytucji Marcowej. Sejm Ustawodawczy
wyposażono we władzę suwerenną, a jego kadencja miała trwać aż do uchwalenia
konstytucji. Ministrów i Naczelnika Państwa, którym był znowu Józef Piłsudski uzależniono
od Sejmu. Głównym zadaniem Sejmu Ustawodawczego miało być uchwalenie ustawy
zasadniczej (konstytucji). Oprócz tego Sejm miał wyłączność ustawodawczą. Ustawy
uchwalone przez Sejm ogłaszał marszałek Sejmu.
Rząd był powoływany przez Naczelnika Państwa w porozumieniu z Sejmem. Ministrowie,
tak jak Naczelnik ponosili odpowiedzialność przed Sejmem. Rząd był solidarnie
odpowiedzialny za swe decyzje.
Oprócz wymienionych organów, ustawą z 1 VII 1920, utworzono specjalny organ rządowo- parlamentarny; Radę Obrony Państwa. Jej powołanie zostało wymuszone niepowodzeniami w
odpowiedzialność przez instytucję wotum nieufności. Odpowiedzialność konstytucyjna
dotyczyła zgodności działań ministrów z konstytucją i ustawami.
Do odpowiedzialności konstytucyjnej pociągał ministrów kwalifikowaną większością głosów
Sejm.
Trybunał Stanu (pod przewodnictwem I Prezesa Sądu Najwyższego), którego 8 członków
wybierał Sejm, a 4 Senat.
W konstytucji marcowej wprowadzono i zagwarantowano liczne prawa i swobody
obywatelskie. Zapisane w konstytucji prawa można podzielić na: polityczne, obywatelskie i
wolnościowe.
Do praw politycznych zaliczono czynne i bierne prawo wyborcze do Sejmu i Senatu oraz
organizacji samorządowych, także prawo do piastowania urzędów i innych stanowisk
publicznych. Prawami obywatelskimi były: równość wobec prawa, prawo do ochrony życia,
wolności i sumienia, prawo dochodzenia swoich krzywd i strat w drodze sądowej.
Strażnikiem zapisanych praw były niezawisłe sądy. Na mocy decyzji sądu można było
ograniczyć wolność osobistą, ale tylko w przypadkach przewidzianych ustawą karną.
Niedozwolone było stosowanie kar połączonych z udręczeniem fizycznym. Od decyzji
administracyjnych można się było odwołać do sądów administracyjnych. Konstytucja
marcowa wprowadzała też instytucję praw społecznych. Były to prawa i sprawy
wymagające od państwa działania, aktywności (prawa pozytywne), a nie powstrzymywania
się od działania, jak w przypadku praw politycznych, obywatelskich i wolnościowych (prawa
negatywne). Kategorię praw społecznych tworzyły: prawo do ochrony pracy, zakaz pracy
zarobkowej dzieci poniżej 15 lat, prawo do ubezpieczenia społecznego na wypadek
niezdolności do pracy lub bezrobocia, prawo do ochrony macierzyństwa, prawo do bezpłatnej
nauki w szkołach państwowych i samorządowych.
Kolejną grupą praw były prawa wolnościowe, czyli: wolność słowa, prasy, sumienia,
wyznania i nauczania, wolność zamieszkania na obszarze państwa i wolność wychodźstwa,
nietykalność mieszkania i tajemnica korespondencji, nietykalność własności, wolność
narodowościowa.
Konstytucja określała także obowiązki obywatelskie, zaliczając do nich:
- wierność Rzeczypospolitej, poszanowanie praw i rozporządzeń władz oraz sumiennewykonywanie obowiązków publicznych, wychowanie dzieci na prawych obywateli i
wyznaczanie (na czas wojny) swego następcy, mianowanie i odwoływanie premiera, prezesa
NIK, I prezesa Sądu Najwyższego, Naczelnego Wodza, Generalnego Inspektora Sił
Zbrojnych, 1/3 senatorów, rozwiązywanie Sejmu i Senatu przed upływem kadencji,
oddawanie członków rządu pod sąd Trybunału Stanu, stosowanie prawa łaski, powoływanie
sędziów Trybunału Stanu.
Rada Ministrów była mianowana przez Prezydenta, który samodzielnie powoływał jej
prezesa i na jego wniosek poszczególnych ministrów. Wzmocniona pozycja premiera - od tej
pory ustalał ogólne zasady polityki państwowej. W jej ramach musiała mieścić się polityka
poszczególnych ministrów.3 rodzaje odpowiedzialności ministrów: polityczną (przed
Prezydentem), parlamentarną (przed Sejmem i Senatem, której Prezydent mógł nie
zaaprobować, ale musiał wówczas rozwiązać obie izby) i konstytucyjną (przed Trybunałem
Stanu).
Pomniejszona rola obu izb parlamentu. Od tej pory Sejm składał się z 208 posłów
wybieranych według 4 przymiotnikowej ordynacji wyborczej (powszechne, równe, tajne i
bezpośrednie – już nie proporcjonalne).
Kandydatów na posłów zgłaszać mogły tylko zgromadzenia okręgowe, co godziło w
powszechność i równość prawa wyborczego. Czynne prawo wyborcze wszyscy obywatele,
którzy ukończyli 24 rok życia oraz korzystali z praw cywilnych i obywatelskich, a także
zawodowym wojskowym. Bierne prawo wyborcze przysługiwało obywatelom, którzy
ukończyli 30 rok życia.
Senat składał się z 96 członków, z których 32 powoływał Prezydent, pozostali byli wybierani
w głosowaniu pośrednim, przez niewielką grupę obywateli uznanych za elitę. Do grupy tej
zaliczano obywateli powyżej 30 lat z tytułu: zasługi, wykształcenia i zaufania. Bierne prawo
wyborcze do Senatu przysługiwało obywatelom, którzy ukończyli 40 lat. Kadencja obu izb
trwała 5 lat.
Parlament funkcje:
1/ ustrojodawcze: Były w pełni kontrolowane przez Prezydenta przez prawo dekretowania
Prezydenta i prezydenckie weto, bądź przez wyłączenie inicjatywy ustawodawczej Sejmu w
niektórych sprawach, np. budżetu.
2/ kontrolne: izby mogły żądać ustąpienia rządu lub ministra, co jednak musiało uzyskać
aprobatę głowy państwa. Ponadto prawo pociągania premiera i ministrów doodpowiedzialności konstytucyjnej, prawo zgłaszania interpelacji do rządu, udzielanie rządowi
W stosunku do praw i obowiązków obywatelskich konstytucja kwietniowa stała na
stanowisku podporządkowania jednostki interesom zbiorowości, reprezentowanej przez
państwo i większy nacisk kładła na obowiązki niż na prawa.
Prawa wolnościowe miały charakter ogólnikowy i akcentowały mgliste pojęcie dobra
powszechnego jako granice tych praw. Wśród obowiązków wymienione zostały:
wierność wobec państwa i sumienne wykonywanie nakładanych przez nie obowiązków,
ponoszenie świadczeń na rzecz państwa, powszechny obowiązek służby wojskowej,
pobieranie nauki w zakresie szkoły podstawowej.
Podsumowanie
Jak z powyższego opisu wynika, zasadniczą tendencją ustroju II Rzeczypospolitej było
przechodzenie od demokracji parlamentarnej (konstytucja marcowa), przez system
rządów pozaparlamentarnych (noweli sierpniowej) po autokratyzm konstytucji
kwietniowej. Od 1926 r. następował ciągły wzrost ich uprawnień kosztem władzy
ustawodawczej.
Co do praw obywatelskich, to pełny ich katalog, zawarty w konstytucji marcowej, został w
poważnym stopniu ograniczony przez konstytucje kwietniową, co było konsekwencją
założenia, że interes ogólny jest ważniejszy od indywidualnego. Było to odejściem od idei
liberalizmu, która przyświecała twórcom ustawy zasadniczej z marca 1921 roku.
18. Znaczenie drugiej wojny światowej dla sprawy polskiej
PIERWSZY ETAP WOJNY ( WRZESIEŃ 1939- CZERWIEC 1941)
Francja - zgoda na odbudowę na jej terenie polskiej armii oraz pobyt nowych,
konstytucyjnych władz: prezydenta Władysława Raczkiewicza i rządy generała Władysława
Sikorskiego. Stosunki nowego rządu z Anglią i Francją układały się poprawnie - nikt nie
wypominał sojusznikom bierności w czasie kampanii wrześniowej. Z kolei przegrana Polski
zbladła w zestawieniu z późniejszą militarną klęską Francji. Rząd Polski przeniósł się wtedy
na Wyspy Brytyjskie, gdzie zyskał oparcie we władzach angielskich.
Anglia - od lata 1940r samotnie walcząca z III Rzeszą, szukała sprzymierzeńców. Polacy byli
cennymi aliantami. Nie mogli jednak zagrozić armii niemieckiej. UK i ZSRR - Co prawda w
1940 roku współpraca Stalina z Hitlerem kwitła, ale nawet życzliwa neutralność ZSRR (czyliwstrzymanie dostaw radzieckiego zboża i ropy dla Niemiec) mogłaby znacząco zmniejszyć
napór na Anglię. W zamian Wielka Brytania zaoferowała ZSRR jesienią 1940 roku uznanie
jego zachodniej granicy. Stalin nie skorzystał z tej oferty, ale pierwszy krok został uczyniony.
W okresie międzywojennym przebieg wschodniej granicy Polski wyznaczył kończący wojnę
polsko- radziecką traktat ryski w 1921r. Anglia i Francja uważały jednak zajęcie przez
Związek Radziecki polskich ziem wschodnich za realizację Linii Curzona- roboczej koncepcji
przedstawionej w Wersalu w czasie konferencji pokojowej w 1919 roku. Uznały słuszność
argumentacji ZSRR o konieczności obrony zagrożonych interesów i nie obiecywały Polsce
pomocy w odzyskaniu ziem wschodnich.
II ETAP: (1941 – 1943)
Gdy ZSRR został zaatakowany przez Niemcy, stało się jasne, że do koalicji antyhitlerowskiej
włączy się silny parter, który może przejąć dużą część ciężaru walki z III Rzeszą. Rząd polski
przewidywał, że dojdzie do konfliktu niemiecko- radzieckiego, i planował poparcie ZSRR,
jeżeli ten uzna granice ryskie, uwolni bezprawnie więzionych obywateli polskich i zgodzi się
na utworzenie polskiej armii. Takie warunki przedstawił w przemówieniu radiowym premier
Sikorski. Układ między ZSRR a rządem polskim podpisano 30 lipca 1941 roku w Londynie
przez premiera Sikorskiego i ambasadora Iwana Majskiego. Sprawy najważniejsze: rządy
nawiązywały kontakty dyplomatyczne, miała powstać Armia Polska w ZSRR. Jednak treść
układu stała się źródłem konfliktów. Pod naciskiem rządu brytyjskiego, Sikorski zgodził się
na zapis o unieważnieniu radziecko- niemieckich traktatów granicznych z 1939 roku.
Przeciwko takiemu sformułowaniu protestował prezydent Władysław Raczkiewicz: dla
Stalina unieważnienie traktatów z Niemcami wcale nie oznaczało uznania granicy ryskiej.
W sierpniu 1941 roku prezydent USA i UK podpisały Kartę Atlantycką – w deklaracji:
odbudowa niepodległości państw okupowanych przez oś, prawo państw do wyboru rządów,
nieprzeprowadzania zmian terytorialnych bez zgody państw zainteresowanych, pokojowej
współpracy gospodarczej po wojnie. Kartę podpisało wiele państw, wśród nich Związek
Radziecki i Polska. Efektem układu Sikorski-Majski była organizacja Armii Polskiej w
Związku Radzieckim, którą miał dowodzić generał Władysław Anders. Nieporozumienia
dotyczące zapotrzebowania w żywność i sprzęt, zwolnienia tysięcy oficerów z niewoli etc.
stały się powodem, całkowitej ewakuacji wojska do Persji(1942). Związek Radziecki
zinterpretował decyzję o pierwszej ewakuacji jako koniec zaciągu, i rozpętał nagonkę
propagandową. Oskarżał Sikorskiego o odmowę użycia sił polskich przeciw Niemcom i
uchylenie się od zobowiązań. W polskich kręgach rządowych doszło do kryzysu. Zdawanosobie sprawę, jedyną możliwością jest kompromis z ZSRR. Alianci naciskali, by Sikorski
zaakceptował zmianę wschodniej granicy swego kraju. Prasa brytyjska wprost pisała o tym,
że powojenna granica wpływów amerykańskich i radzieckich znajdzie się na Odrze. W tak
napiętej sytuacji odkrycie przez Niemców w kwietniu 1943 roku w Katyniu zbiorowych
grobów oficerów polskich i prośba rządu polskiego badanie przez Międzynarodowy
Czerwony Krzyż stały się dla rządu radzieckiego pretekstem do zerwania stosunków
dyplomatycznych. Stalin miał już w zanadrzu inne rozwiązanie sprawy polskiej- bez udziału
legalnego rządu RP.
III ETAP – granice (MAJ 1943- GRUDZIEŃ 1943):
Zerwanie stosunków zbiegło się w czasie ze śmiercią Sikorskiego. Nowy premier, Stanisław
Mikołajczyk, starał się naprawić stosunki z ZSRR, ale Stalinowi wcale nie zależało na
ponownym nawiązaniu kontaktów z rządem londyńskim. UK i US zależało natomiast na
dobrych układach z potężnym sojusznikiem. Dla zachodnich aliantów obrona przez rząd
polski niezależności politycznej i nie uszczuplonego terytorium oznaczała zagrożenie jedności
koalicji. Najważniejsze decyzje w sprawie polskiej zapadły na spotkaniu Stalina, Roosevelta i
Churchilla w Teheranie (28 listopada- 1 grudnia 1943 roku). Przywódcy koalicji przyjęli,
że „PL będzie pomiędzy tak zwaną Linią Curzona a linią rzeki Odry, z włączeniem w skład
Polski Prus Wschodnich i prowincji opolskiej. Jednakże ostateczne wytyczenie granic
wymaga dokładnych studiów i w niektórych punktach ewentualnego przesiedlenia ludności”.
Postanowili też nie ogłaszać tych ustaleń. W ten sposób bez udziału, zgody i informowania
władz polskich w zasadzie uzgodniono kształt terytorium powojennej Polski. W Teheranie
ustalono tez, że drugi front zostanie otwarty w 1944 roku w Normandii, a nie na Bałkanach,
co przesądzało o wyzwoleniu ziem polskich przez Rosjan.
IV ETAP – rząd (1943-45)
W maju 1944 roku ZSRR uznał za rząd zdominowaną przez komunistów Krajową Radę
Narodową (KRN), późniejszy Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), który bez
oporów przyjął nową granicę wschodnią. Wszystkie postulaty przedkładane przez rząd
londyński, odsyłane były przez Stalina do PKWN. Mikołajczyk, nie popierany przez Anglię i
USA nie mógł nic zyskać. W październiku 1944 roku w czasie rozmów w Moskwie Churchill
wezwał polskiego premiera na konsultacje. Mikołajczyk miał pełnomocnictwa, by pójść na
dalsze ustępstwa w sprawie granic i zgodzić się na wprowadzenie do rządu komunistów. W
czasie plenarnych obrad dowiedział się jednak, że już rok wcześniej Linia Curzona zostałazatwierdzona przez Wielką Trójkę. Premier nie zgodził się więc, ani na uznanie tej granicy,
Sejm Ustawodawczy powołany był do określenia podstaw organizacji państwa w okresie
poprzedzającym uchwalenie nowej ustawy zasadniczej. Po przeprowadzeniu wyborów
parlamentarnych nastąpiło samorozwiązanie się KRN. Sejm zbierał się na sesje zwyczajne,
nadzwyczajne, zwoływane na wniosek Prezydenta RP. Inicjatywę ustawodawczą posiadał
Sejm, Rada Państwowa i Rząd. Był wybierany na 5-letnią kadencję i spełniał następujące
funkcje: ustrojodawczą, ustawodawczą, kontrolną a ponadto ustalał podstawowe kierunki
polityki państwa.
Na podstawie projektu rządowego z lutego 1947 r. uchwalono Ustawę Konstytucyjna o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej. Wybierany on był na 7-letnią kadencje w tajnym
głosowaniu na posiedzeniu Sejmu Ustawodawczego, przy obecności przynajmniej 2/3
ustawowej liczby posłów. Na ten urząd został wybrany Bolesław Bierut. Przyjęto zasadę
niełączenia funkcji prezydenta z wszystkimi innymi urzędami, nie wyłączając mandatu
poselskiego. Zakres kompetencji prezydenta określiła Mała Konstytucja z 1947 r. Po
rozwiązaniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej powołano nowy rząd, którego
premierem został Józef Cyrankiewicz.
19 lutego 1947 r. uchwalono przy sprzeciwie 17 posłów PSL Ustawę Konstytucyjną o ustroju
i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej. Akt ten przeszedł do
historii jako Mała Konstytucja, która przede wszystkim regulowała pozycję najwyższych
organów RP. Jej postanowienia miały obowiązywać do czasu uchwalenia nowej ustawy
zasadniczej. Jej cechą była tymczasowość i niepełność. Poza regulacją znalazły się w
szczególności zasady ustroju społ. – gospodarczego oraz sfera praw i wolności obywatelskich.
Postanowienia aktu wielokrotnie odsyłały do ustaw zwykłych co świadczy o jej ramowości.
Wedle Małej Konstytucji najwyższym organem w zakresie ustawodawstwa był Sejm
Ustawodawczy, w zakresie władzy wykonawczej – prezydent, Rada Państwa i rząd oraz w
zakresie wymiaru sprawiedliwości – niezawisłe sądy. Sejm miał być jednoizbowy i składać
się z 444 posłów wybieranych na 5 lat. Konstytucja przyjęła formalnie zasadę trójpodziału
władzy. W praktyce ustrojowej zasada ta była realizowana w ograniczonym zakresie, przede
wszystkim ze względu na szczególne stanowisko Sejmu Ustawodawczego, jako organu
przedstawicielskiego. Tradycyjną konstrukcje trójpodziału naruszała także Rada Państwa,usytuowana wśród organów władzy wykonawczej. W jej skład wchodził przewodniczący,
którym był prezydent, marszałek Sejmu i wicemarszałkowie, a na czas wojny Naczelny
Dowództwa WP. W nawiązaniu do konstytucji marcowej Mała Konstytucja wprowadzała
ustrój parlamentarno – gabinetowy. Prezydent - wybierany na 7-letnią kadencję - pochodzący
z wyboru Sejmu Ustawodawczego nie ponosił przed nim odpowiedzialności politycznej. Akty
prezydenta wymagały dla swej ważności kontrasygnaty przez premiera i odpowiedniego
ministra. Prezydent podlegał natomiast odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem
stanu, w wypadku dopuszczenia się zdrady kraju, pogwałcenia ustawy zasadniczej oraz w
wypadku popełnienia przestępstwa karnego. Funkcje władzy wykonawczej prezydent
sprawował za pośrednictwem ministrów. Wzmocnienie jego pozycji nastąpiło przez
personalne połączenie za stanowiskiem przewodniczącego Rady Państwa.
Przy zachowaniu pozorów demokracji, „mała konstytucja” stwarzała dogodne warunki do
odebrania Sejmowi jego uprawnień, komplikowała podział funkcji ustawodawczych i
wykonawczych, a poprzez Radę Państwa, jej przewodniczący oraz system rad narodowych
tworzyła organa konkurencyjne dla Sejmu i rządu oraz nie podlegające kontroli społecznej.
Miało to ułatwić zakulisowe rządy komunistów na wzór ZSRR.
Mała konstytucja nie zawierała gwarancji wolności obywatelskich. Dopiero 22 lutego 1947 r.
Sejm ogłosił deklaracje, w której obok tradycyjnego katalogu praw i wolności obywatelskich,
zawarto jeszcze niektóre prawa socjalne, prawo do pracy i do nauki. Jednak cała ówczesna i
późniejsza praktyka Polski Ludowej była jednym ciągiem łamania przez władze
komunistyczne wszystkich tych praw i wolności.
Po ukonstytuowaniu się Sejmu Ustawodawczego okazało się niemożliwe uchwalenie w
krótkim czasie nowej ustawy zasadniczej. Po części wynikało to z faktu, iż żadna partia nie
miała sprecyzowanego stanowiska wobec kształtu nowej konstytucji. Wkrótce ujawniły się
negatywne skutki utworzenia na Kongresie Zjednoczeniowym z 15 grudnia 1948 r. Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Wreszcie sytuacja międzynarodowa miała
niekorzystny wpływ na proces reform wewnętrznych w Polsce.
Oficjalne prace nad projektem nowej ustawy zasadniczej rozpoczęły się dopiero w 1951 r.
Wcześniej ożywioną działalność projektodawczą prowadziły partyjne komisje konstytucyjne.
W czerwcu 1949 r. KC PZPR powołał dwie komisje: roboczą i ideologiczną, pod
przewodnictwem ówczesnego ministra sprawiedliwości Henryka Świątkowskiego. Zbierały
się one na wspólnych posiedzeniach do połowy marca 1951 r. i opracowywały projekt nowejkonstytucji. Rezultatem ich prac był Projekt Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z
8 września 1950 r. opatrzony klauzurą: ściśle poufny. Przede wszystkim uwagę zwraca nowa
nazwa państwa. W miejsce trójpodziału władz projekt wprowadzał zasadę jednolitej władzy
państwowej. Prezydent miał pochodzić z wyboru jednoizbowego parlamentu, jednocześnie
znacznie zwiększono skład Rady Państwa. Komisje w dużym stopniu wzorowały się na
postanowieniach stalinowskiej konstytucji radzieckiej z grudnia 1936 r. W maju powołano
Komisję Konstytucyjną, w jej skład weszły 103 osoby, w tym 61 posłów. Resztę jej członków
stanowiły osoby spoza parlamentu. Na odbytym we wrześniu posiedzeniu inauguracyjnym
Komisja została zobowiązana do przygotowania wstępnego projektu ustawy zasadniczej. W
ciągu kilku miesięcy projekt był gotowy. Wobec niedotrzymania terminu złożenia tekstu
projektu konstytucji, kadencje Sejmu Ustawodawczego przedłużono do lipca 1952 r.
Tekst projektu konstytucji był konsultowany z Józefem Stalinem, który zgłosił kilkadziesiąt
poprawek, w tym niektóre o znaczeniu ustrojowym. Zostały one uwzględnione przez Komisje
Konstytucyjną. Ostatecznie projekt ustawy zasadniczej został zredagowany 30 kwietnia 1952
r. i przesłany do marszałka Sejmu Ustawodawczego. Stał się on przedmiotem rozpoczętej
końcem lipca debaty sejmowej. 22 lipca 1952 r. jednomyślnie uchwalono konstytucję Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej, która obowiązywała do grudnia 1992 r.
Na podstawie przepisów wprowadzających, do czasu powołania nowego składu naczelnych
organów państwowych nadal obowiązywały odpowiednie postanowienia Małej konstytucji z
1947 r.
Konstytucja PRL doszła do skutku w wyjątkowo niekorzystnej sytuacji międzynarodowej i
wewnętrznej. Przede wszystkim uznano, że PRL jest państwem dyktatury proletariatu, w
którym kierowniczą rolę winna spełniać partia komunistyczna. Najważniejszym jej celem
było zbudowanie socjalizmu w Polsce. temu zadaniu podporządkowano działalność struktur
państwowych. Nastąpiło utrwalenie partyjnego układu na czele z PZPR. Nierównorzędną
pozycję w tym układzie zajmowało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i SD. Ustawa
zasadnicza z 1952 r. wprowadzała stalinowski model państwa, uwzględniając jedynie w
niewielkim stopniu polską tradycję ustrojową. Stanowiło to przejaw występującego wówczas
powszechnie w państwach Europy Wschodniej – uniformizmu wzorowanego na ustroju
Związku Radzieckiego.
Treść i układ wewnętrzny konstytucji odpowiadały przyjętym założeniom ideologicznym.
Tekst jej zawierał liczne postanowienia, których istota nie doczekała się realizacji. W częścizatem Konstytucja PRL była fikcyjna. Widoczna była nadto rozbieżność pomiędzy ustrojem
Organami „władzy państwowej” w gromadach, osiedlach, miastach, dzielnicach większych
miast, powiatach i województwach zostawały rady narodowe poszczególnych szczebli,
wybierane na 3 lata. System rad zbudowano hierarchicznie, podobnie jak w ZSRR, przy czym
rady wyższego stopnia mogły uchylać uchwały rad niższego szczebla.
Naczelny organ administracji państwowej – rząd PRL – powoływał i odwoływał Sejm. Nie
określono jednak sposobu, w jaki miało się to dokonywać, co dawało ogromne pole manewru
wobec rządu ze strony kierownictwa PZPR lub w ogóle Kremla. Nie określono również zasad
odpowiedzialności ministrów, a ich akty prawne mogła uchylić Rada Ministrów. Rozdział o
sadzie i prokuraturze powtarzał zasady prawa o ustroju sądów powszechnych i prokuraturze.
Prokuratura miała czuwać w szczególności nad ściganiem przestępstw godzących w ustrój,
bezpieczeństwo i niezawisłość PRL. Ponieważ prokurator generalny PRL był powoływany i
odwoływany, oraz odpowiedzialny przed Radą Państwa, cała prokuratura stawała się organem
władzy. W ten sposób artykuł o niezawisłości sędziów powoływanych na mocy odrębnych
ustaw zawieszono w próżni. Sądy bowiem stać miały przede wszystkim na straży ustroju
PRL, zatem ich głównym zadaniem było chronienie władzy, a nie sprawiedliwości.
Bardzo rozbudowany został w konstytucji rozdział o prawach i obowiązkach obywateli.
Zagwarantowano nawet prawo zwracania się do wszystkich organów państwa ze skargami i
zażaleniami. Wszystkie swobody obywatelskie pozbawiono gwarancji, a korzystanie z nich
obwarowano spełnianiem obowiązków obywatelskich, takich jak : przestrzeganie
„socjalistycznej dyscypliny pracy”, strzeżenie tajemnicy państwowej i likwidacji klas
społecznych żyjących z wyzysku.
W sumie konstytucja z 1952 r. wzorowana na ustawie zasadniczej ZSRR, powtarzała i
sankcjonowała przepisy małej konstytucji z 1947 r. oraz późniejszych ustaw szczegółowych
podporządkowujących życie w Polsce „władzy ludowej”, nie powołanej przez naród ani
przezeń nie kontrolowanej. Kształt konstytucji PRL wynikał z rozumienia prawa jako
narzędzia w ręku absolutnej władzy, a nie zbioru powszechnie obowiązujących norm
precyzujących zasady zachowania jednostek i grup dla dobra ogółu.
Tekst konstytucji był wielokrotnie nowelizowany przed rokiem 1989. niezwykle
zróżnicowana była treść, zakres i trwałość dokonywanych zmian w tekście ustawyzasadniczej. Wymaga podkreślenia, że żadna, z 16 nowelizacji dokonanych przed 89’ nie
- Senat: Solidarność – 99, niezależny Henryk Stokłosa – 1
21. Pojęcie „ład międzynarodowy”
Ład międzynarodowy, układ sił politycznych i gospodarczych w skali globalnej,
wyznaczany przez relacje panujące pomiędzy podmiotami stosunków międzynarodowych.Jest to termin umowny, trudno bowiem mówić w praktyce o ukształtowanym ładzie
międzynarodowym. Układ polityczny świata zawsze zawiera elementy anarchii i porządku.
Można wskazać na różne formy ładu międzynarodowego, np. hegemonię lub dominację
jednego państwa, podział wpływów (koncert mocarstw w XIX/XX w.) czy wykształcenia się
dwóch dominujących potęg.
Próby kreowania określonego ładu międzynarodowego miały na celu, oprócz określenia stref wpływów określonych podmiotów, wykształcenie powszechnie przyjętych zasad
- Traktat o Utworzeniu Unii Europejskiej – 7.02.1992
- Traktat Amsterdamski – 2.10.1997
- Traktat z Nicei – 26.02.2001
- Traktaty o przystąpieniu nowych członków – 1.01. (1972, 1981, 1986, 1995, 2004
b) niepisane prawo pierwotne – ogólne zasady prawa wspólne wszystkim systemom prawnym
państw członkowskich, jak również ogólne zasady prawa mn oraz tzw. Prawa podstawowe
II. Pochodne prawo wspólnotowe:
b) rozporządzenia – ma zasięg ogólny, wiążew całości i jest bezpośrednio stosowane we
wszystkich Państwach Członkowskich
c) dyrektywy – wiążą każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana, w
odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom
krajowym swobodę wyboru formy i środków; adresatem są wyłącznie państwa, nie
jest aktem normatywnym
d) decyzje – wiążą w całości adresatów, nie ma charakteru ogólnego, adresatami mogą
być państwa, jak i osoby fizyczne
e) zalecenia i opinie – nie mają mocy wiążącej, adresatami tych aktów mogą być
zarówno państwa, jak i osoby fizyczne i prawne, a nawet same organy wspólnot
f) akty Sui Genesis – tzw. akty nienazwane, uchwały nienazwane, rezolucje, programy,
memoranda, plany, projekty, komunikaty, deklaracje, decyzje nominacyjne i
budżetowe
g) umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty
26. Prawa człowieka I, II, III generacji
Powszechnie przyjmuje się trzy zasadnicze typy praw, które odpowiadają układowi treści
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, uchwalonej przez Zgromadzenie Organizacji
Narodów Zjednoczonych na III Sesji w Paryżu 10 grudnia 1948 r. Kategorie te można
wyartykułować w następujący sposób: 1) prawa osobiste i polityczne (art. 2-21); 2) prawa
gospodarcze, socjalne i kulturowe (art. 22-27); prawa solidarnościowe (art. 2). Rodzaje
tych praw pozostają w stosunku do siebie na zasadzie komplementarnej w sensie
rozwojowym. Prawa drugiej generacji wywodzą się z pierwszej i z kolei generują trzecityp praw. Bliższa analiza rodzin tych praw wykazuje, że ich pierwsza generacja przyjęła
- prawo do zgromadzeń i porządku publicznego, moralności publicznej, dla ochronyzdrowia oraz wolności innych osób (art. 21);
- wolność swobodnego stowarzyszania się osób (art. 22).- Rodzina jest naturalną jednostką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze stronyspołeczeństwa i państwa:
- prawo do zawierania związków małżeńskich przy dobrowolnej zgodzie;
- prawo rodziny do ochrony prawnej na czas trwania małżeństwa i po jego rozwiązaniu(art. 23);
- prawa dziecka bez względu na rasę, płeć, język, religię, pochodzenie narodowe,społeczne lub majątek do nazwiska i do nabycia obywatelstwa oraz do środków opieki zestrony rodziny, społeczeństwa i państwa według statusu dzieci nieletnich (art. 24);
- każdy obywatel ma prawo uczestnictwa w życiu publicznym i politycznym (art. 25);
- prawo do zakładania związków zawodowych i przystępowania do nich w celu ochronyswych interesów gospodarczych i społecznych (art. 8a);
- prawo do zakładania i przystępowania do międzynarodowych konfederacji związkowych(art. 8b);
- prawo do wolnej działalności związkowej (art. 8c);
- prawo do strajków zgodnie z ustawami krajowymi (art. 8d);
Prawa socjalne:
- prawo każdej osoby do zabezpieczenia socjalnego (art. 9);
- prawo do ochrony i pomocy rodzinie (art. 10 ust. 1);
- prawo matki do szczególnej opieki przed i po urodzeniu dziecka (art. 10 ust. 2);- prawo dzieci i młodzieży do szczególnej ochrony i pomocy (art. 10 ust. 3);
- prawo do zadawalającego poziomu życia (art. 11 ust. 1);
- prawo do wyżywienia, odzieży i mieszkania;
- prawo do ciągłego polepszania warunków życia;
- prawo do wolności od głodu (art. 11 ust. 2);
- prawo do najwyższej realizacji poziomu zdrowia fizycznego i psychicznego (art. 12);
- zmniejszanie ilości martwych urodzin i śmiertelności dzieci,
- poprawa higieny środowiskowej i przemysłowej,
- zapobieganie i leczenie chorób epidemicznych i zawodowych,
- stwarzanie warunków powszechnej opieki.
Prawa kulturalne:
- prawa w zakresie kształcenia:
- prawo każdego do nauki (art. 13 ust. 1);
- prawo do bezpłatnego nauczania podstawowego (art. 13 ust. a);
- prawo do kształcenia średniego i wyższego w dążeniach do bezpłatności (art. 15)- prawo rodziców do kształcenia i wychowania w duchu religijnym zgodnym z
przekonaniami rodziców (art. 13 ust. 3);
- prawo do zakładania zakładów oświatowych (art. 13 ust. 4);
- prawo do uczestniczenia w życiu kulturalnym (art. 15 ust. 1 lit. a);
- prawo do korzystania z osiągnięć postępu technicznego i naukowego i ich formzastosowań (art. 15 lit. b);
- prawo do ochrony interesów moralnych i materialnych, objętych prawem autorskim (art.
15 lit. c);- prawo do współpracy międzynarodowej w dziedzinie nauki i kultury (art. 15 ust. 4);
Kolejny typ praw człowieka, tj. prawa solidarnościowe, nie znalazły swego umocowania w
konkretnych paktach, jak to miało miejsce dotychczas. Można jednak je wyartykułować w
powyższych aktach prawnych. Tytułem przykładu można wymienić: Międzynarodowy
Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych art. 1 ust. 1 „Wszystkie narody
mają prawo do samostanowienia...” Należy dodać, że prawa te są chronione w innych
traktatach np. istnienie grup etnicznych, rasowych lub religijnych chronione są Konwencją
o zapobieganiu o karaniu zbrodni ludobójstwa z 9 grudnia 1948 r. Większość praw
solidarnościowych znalazła się w Afrykańskiej Karcie Praw Człowieka i Ludów z 1981
roku.
Prawa tego typu zwykło dzielić na:
Prawa związane uniwersalną redystrybucją władzy:
- prawo do samoistnienia w aspekcie politycznym, ekonomicznym, społecznym ikulturalnym;
- prawo do wszechstronnego rozwoju;
- prawo do udziału we wspólnym dziedzictwie ludzkości.
Prawa uwarunkowane możliwościami państw:
- prawo do pokoju;
- prawo do ekologicznego środowiska;
- prawo do humanitarnej pomocy w przypadku klęsk żywiołowych;
- prawo do komunikowania się między ludami i narodami.
27. Zasada pomocniczości w funkcjonowaniu współczesnych państw i społeczeństw
UE. Zasadę pomocniczości (subsydiarności) ustanawia obecnie traktat zgodnie z którym „w
dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania,
zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele
proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa
Członkowskie.
W odrzuconym projekcie unijnej konstytucji, zasada pomocniczości została zaliczona do podstawowych zasad odnoszących się do kompetencji Unii. Proponowany w projekcie
konstytucji kształt zasady pomocniczości nie odbiega przy tym znacząco od treści obecnie
obowiązującego. Zasada pomocniczości znajdować miała zastosowanie do całości spraw
objętych zakresem traktatu konstytucyjnego z zastrzeżeniem zagadnień objętych
kompetencjami wyłącznymi UE. Obecnie zasada ta obowiązuje tylko w zakresie działania
prawa wspólnotowego.
Subsydiarność, zwana także zasadą subsydiarności lub pomocniczości. Subsydiarność jest
jedną z najważniejszych cech ustrojowych państw demokratycznych. Oznacza ona, że
działania dotyczące szczegółowych, lokalnych i partykularnych kwestii podejmowane być
powinny najpierw na szczeblu mniejszych zbiorowości (np. rodzina, szkoła), dopiero w
momencie gdy mniejsze zbiorowości nie mogą rozwiązać problemu sprawa powinna trafić na
wyższy szczebel (np.: kuratorium, gmina). Zbiorowość większa jest więc wówczas
pomocnicza wobec zbiorowości mniejszej. Przykładem może być rozwiązywanie danego
problemu najpierw przez człowieka – jednostkę, w wypadku, gdy nie podoła on temu – przez
rodzinę, następnie przez zakład pracy, władze samorządowe, władze regionalne, a dopiero na
końcu, w ostateczności, władze państwowe bądź ewentualnie jeszcze jakieś wyższe władze
(organizacje). Zasada ta dotyczy w szczególności organizacji wewnętrznej państwa, jego
administracji. Aktywność na wyższych szczeblach administracyjnych powinna być
podejmowana jedynie wówczas gdy zapewnia większą efektywność i skuteczność w
odróżnieniu od efektów jakie przyniosłyby te działania, gdyby podjęte zostały przez szczebel
niższy. W tym kontekście subsydiarność oznacza, że wszelkie decyzje powinny zapadać na
szczeblu możliwie najbliższym obywatelom, a więc głównie w gminach i regionach a nie na
szczeblu centralnym.
Polski system prawny. W preambule do Konstytucji (1997) zamieszczony został zapis “...
prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości,
współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej
uprawnienia obywateli i ich wspólnot.” W Konstytucji nie ma wprost sformułowanego
nakazu współpracy ze zrzeszeniami obywateli, niemniej jednak wykonywanie przez władze
publiczne obowiązków wobec obywateli powinno być zgodne z zasadami zawartymi w
preambule. Wprowadzony w Polsce od 1999 nowy podział administracyjny wraz z reformą
struktur samorządowych jest praktycznym wyrazem realizacji zasady pomocniczości.
Dokonany został wówczas trzyszczeblowy podział administracyjny państwa na: gminy, powiaty i samorządowe województwa. Z punktu widzenia zasady subsydiarności
- 299 miejsc, czyli 2/3 przeznaczone dla PZPR i partii satelickich SD, ZSL, PAX, Unii
Chrześcijańsko Społecznej i Polskiego Związku Katolicko Społecznego
- 161 miejsc, czyli 1/3, dla przedstawicieli innych nie należących do rządu partii, wybierane w
wolnych wyborach, wszystkie mandaty zdobył obóz solidarnościowyPierwszym prezydentem w III RP był gen. Jaruzelski, wybrany przez Zgromadzenie
Narodowe, premierem został Mazowiecki.
W 1990 roku odbyły się pierwsze wybory prezydenckie. Dla rozstrzygnięcia potrzebne było
przeprowadzenie dwóch tur. Wyniki: I tura, Wałęsa 40 %, Tymiński 23 %, Mazowiecki 18 %,
Cimoszewicz 9 %, Bartoszcze 7 %, Moczulski 2.5 %. Drugą turę zdecydowanie wygrał
Wałęsa otrzymując 74 % głosów.
Parlamentarne wybory 1993 rok. Wprowadzono nową ordynację wyborczą, którawprowadzała 5 % próg wyborczy dla partii, 8 % dla koalicji i 7 % dla wybranych z listy
krajowej. Zabieg ten miał wyeliminować trudności w rządzeniu i utworzeniu rządu, które
wynikały z dużego rozdrobnienia małych partii w parlamencie. Wprowadzono również
mniejsze okręgi wyborcze a za metodę przeliczeniową przyjęto metodę Hondta, która sprzyja
partiom dużym. Miało to wprowadzić większą stabilność w parlamencie.
Prawo wyborcze w ustroju demokratycznym jest powszechne, równe, bezpośrednie i tajne.
Polski system parlamentarny tworzą dwie izby: Senat i Sejm. Sejm składa się z 460 posłów, a
Senat ze 100 senatorów, wybieranych na czteroletnią kadencję.
Demokratyczny system wyborczy zakłada, że głosy wszystkich obywateli są równe - czyli
każdy głos ma taką samą wagę, a każdy z nas posiada tylko jeden głos.
Bezpośredniość wyborów polega na możliwości oddania osobiście jednego głosu na swego
przedstawiciela do parlamentu. Powszechne prawo wyborcze oznacza, że każdy obywatel
może sam wybierać swoich przedstawicieli /czynne prawo wyborcze/ oraz, że sam może być
wybrany o ile będzie kandydował w wyborach /bierne prawo wyborcze/.
W Polsce czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy w dniu wyborów maja
ukończone 18 lat oraz osobom, które przez 5 lat zamieszkują terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej i nie są obywatelami innego państwa, ale których obywatelstwo polskie nie jest
stwierdzone. Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim, którzy w dniu
wyborów maja ukończone 21 lat i stale zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
co najmniej przez 5 lat.
Prawo wyborcze może być wykonywane jedynie osobiście, nie możemy zlecić nikomu
oddanie za nas głosu. System prawa wyborczego reguluje ordynacja wyborcza.
Ordynacja wyborcza zakłada system wyborów większościowych do Senatu i system wyborów
proporcjonalnych do Sejmu.
W systemie większościowym, który reguluje wybory do Senatu, terytorium państwa
polskiego podzielone jest na okręgi, na każdy z nich przypada określona ilość mandatów
parlamentarnych - w wyniku wyborów mandat parlamentarny uzyskują ci kandydaci, którzy
uzyskają największą liczbę głosów w swoim okręgu.
W systemie proporcjonalnym wybiera się posłów na Sejm, terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej podzielone jest na okręgi, na które przypada określona ilość mandatów poselskich.
Mandaty poselskie w wyniku wyborów dzielone są między partie polityczne biorące udział w
wyborach. W zależności od oddanych głosów dana partia uzyskuje proporcjonalną liczbę
mandatów.
W praktyce wygląda to następująco: partie politycznie w okręgach wyborczych wystawiają do
wyborów listy kandydatów, wyborca oddaje jeden głos na jednego kandydata, glosując tym
samym na listę wyborczą partii, na której znajduje się wybrany kandydat. Największą liczbę
mandatów, z pośród przypadających na okręg wyborczy, zdobywa ta lista, która uzyska
największą liczbę głosów ich ilość ustala się proporcjonalnie. Z listy na uzyskane miejsca
poselskie wchodzą ci kandydaci, którzy zdobyli największą liczbę głosów.
30. Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce
W wyniku reformy wprowadzonej ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym
oraz ustawą z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej w
PL jest dualistyczny model ustroju administracji publicznej w terenie. Dwa piony
administracji terenowej: rządowy (zbudowany na zasadzie centralizmu i oparty nazawodowym aparacie urzędniczym) oraz samorządowy (ukształtowany na zasadzie
osobowość prawną . Jednostka taka jest odrębnym podmiotem prawa zarówno w sferze
prawa cywilnego (prawa własności i innych praw majątkowych) jak i w sferze prawa
publicznego. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie
sądowej, realizowanej, w zależności od naruszenia granic samodzielności, zarówno przez
sądy powszechne, jak i sądy administracyjne. Wśród zadań publicznych wyróżnia się zadaniawłasne i zlecone. Jako zadania własne jednostka samorządu terytorialnego wykonuje zadania
publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Kompetencje przekazane
samorządowi terytorialnemu powinny być rozdzielone między trzy szczeble samorządu:
gminę, powiat, województwo, zgodnie z zasadą pomocniczości, co oznacza przekazanie
kompetencji i zadań tej społeczności lokalnej lub regionalnej, która jest w stanie udźwignąć
rozwiązanie problemu. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za
pośrednictwem organów stanowiących. Wybory do nich są powszechne, równe,
bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Działalność samorządu terytorialnego jest
poddana nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością
jednostek są: Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, w zakresie spraw finansowych –
regionalne izby obrachunkowe. Konstytucja przyznaje jednostkom samorządu
terytorialnego (nie zaś ich organom) prawo zrzeszania się. Jednostki samorządu
terytorialnego mogą sobie wzajemnie udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.
Podstawowymi aktami prawnymi dotyczącymi ustroju jednostek samorządu terytorialnego są:
ustawa o samorządzie terytorialnym, ustawa o samorządzie powiatowym oraz ustawa o
samorządzie województwa.
Gmina jest prawnie zorganizowanym terytorialnym związkiem osób określonym w ustawie
jako wspólnota samorządowa. Ma osobowość prawną. Zasady i tryb przeprowadzania
konsultacji z mieszkańcami gminy określa uchwała rady gminy. Gmina wykonuje zadania
publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, na zasadach określonych przez
ustawy, korzystając z samodzielności chronionej na drodze sądowej.
Zadaniem gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Do
zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie
zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania te dzielimy na własne – nadane
ustawowo i zlecone – przydzielane przez władze państwowe. Gmina realizuje wszystkie
zadania niezastrzeżone do kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego ( powiat,województwo samorządowe). Mieszkańcy uczestniczą w sprawowaniu władzy na terenie
swojej gminy poprzez głosowanie: w wyborach samorządowych oraz referendum lokalnym
lub za pośrednictwem organów gminy. Gmina w wykonywaniu tychże zadań na swoim
terenie jest suwerenna, a jej uprawnienia w tym zakresie mogą być ograniczone tylko
przepisami ustaw. Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa
handlowego i przystępować do nich. Referendum gminne jest najwyższym organem
stanowiącym gminy. Przedmiotem referendum gminnego może być każda sprawa ważna dlagminy, której załatwienie leży w kompetencjach jej organów.
Województwo - regionalna wspólnota samorządowa oraz odpowiednie terytorium.
Województwo oznacza zarówno jednostkę samorządu terytorialnego jak i największą
jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju do wykonywania administracji
publicznej. Zasadniczym celem województwa jest kreowanie rozwoju regionu oraz
wykonywanie usług publicznych o charakterze i zasięgu regionalnym. W celu wykonania
zadań województwo tworzy wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne i może
zawierać umowy z innymi podmiotami. Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju
województwa (kreowanie rynku pracy, utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej,
pozyskiwanie środków finansowych itd.). Samorząd województwa określa strategię rozwoju
województwa. Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim
określone ustawami w zakresie: edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego, ochrony
zdrowia, kultury i ochrony jej dóbr, pomocy społecznej, modernizacji terenów wiejskich,
zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, dróg
publicznych i transportu, ochrony praw konsumentów, obronności, kultury fizycznej i
turystyki.
Województwo jako osoba prawna działa poprzez swoje organy. Organami samorządu
województwa są sejmik województwa oraz zarząd województwa. Sejmik województwa to
organ stanowiący i kontrolujący województwa. Kadencja sejmiku województwa trwa 4 lataod dnia wyboru. W skład tego organu wchodzą radni wybierani w wyborach bezpośrednich.
W sprawie odwołania sejmiku wojewódzkiego przed upływem kadencji rozstrzyga
referendum wojewódzkie. Przewodniczący sejmiku województwa i 3
wiceprzewodniczących wybierani są bezwzględną większością głosów przy obecności co
najmniej połowy ustawowego składu sejmiku. Przewodniczący organizuje pracę sejmiku,
prowadzi jego obrady. Przewodniczący jak i wiceprzewodniczący nie mogą wchodzić w skład
zarządu województwa. Sejmik województwa wybiera ze swojego grona marszałkawojewództwa i pozostałych członków zarządu województwa na wniosek marszałka
bezwzględną większością głosów. Sejmik powołuje i odwołuje skarbnika województwa jako
głównego księgowego budżetu województwa, na wniosek marszałka, bezwzględną
większością głosów w głosowaniu tajnym. Sesje sejmiku wojewódzkiego nie mogą się
odbywać rzadziej niż raz na kwartał i są zwoływane przez przewodniczącego. Zarząd
województwa i grupa radnych składu sejmiku, ma prawo składać wnioski o zwołanie przez
przewodniczącego sejmiku kolejnej sesji sejmiku. W takim przypadku sesja musi zostać
zwołana do 7 dni od dnia złożenia wniosku. Pierwsza sesja nowowybranego sejmiku jest
sprawozdań z wykonanego budżetu, sprawozdań finansowych i wykonanych wieloletnich
planów, podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia absolutorium dla zarządu
wojewódzkiego, wybór i odwoływanie zarządu województwa.
Zarząd województwa To organ wykonawczy województwa. W jego skład wchodzą:
marszałek województwa, jako jego przewodniczący, wiceprzewodniczący i pozostali
członkowie w liczbie trzech. (razem 5) Funkcje członka zarządu wojewódzkiego nie można
łączyć z innymi funkcjami w gminie, powiecie i zatrudnieniem w administracji państwowej
oraz mandatem posła i senatora. Uchwały zarządu zapadają w obecności połowy członków
zarządu, w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej. Głos marszałka
województwa rozstrzyga w przypadku równej liczby głosów. Zarząd wykonuje zadania
województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego województwa i wojewódzkich
samorządowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych. Zadaniazarządu to te, które nie są zastrzeżone dla sejmiku wojewódzkiego i wojewódzkich
samorządowych jednostek organizacyjnych: wykonywanie uchwał sejmiku, gospodarowanie
mieniem województwa, przygotowywanie projektu i wykonywaniem budżetu,
przygotowywanie strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego,
programów wojewódzkich i ich wykonywanie, prowadzenie bieżącej polityki i zawieranie
umów w zakresie współpracy międzynarodowej ze strukturami samorządu regionalnego w
innych krajach i międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, kierowanie, koordynowaniei kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w
tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników.
31. Zasada trójpodziału władzy
Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, zaproponowany przez
francuskiego myśliciela oświecenia, Monteskiusza. Wedle jego założeń władza dzieliła się na:
• władzę ustawodawczą stanowioną przez parlament za pomocą uchwał, które tworzą
prawo,
• władzę wykonawczą będącą w rękach króla/monarchy lub rządu, który wprowadza
prawo w życie,
• władzę sądowniczą sprawowana przez sądy i trybunały, wydające wyroki na
podstawie obowiązującego prawa.
Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie
nawzajem się kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej
władzy jednej osobie lub instytucji prowadzi do nadużyć. Trójpodział zyskał uznanie jeszcze
w XVIII w.
Poważną rolę w tej interpretacji odgrywać będzie również zasada wyrażona w art. 10
Konstytucji zakładająca w obecnym kształcie równowagę wszystkich trzech władz3. Oznacza
to, że choć są one rozdzielone, to musi między nimi panować równowaga. Wydaje się, iż z
art. 10 należy wywodzić również potrzebę współdziałania i współpracy władzy
ustawodawczej, wykonawczej i władzy sądowniczej, z zachowaniem niezależności tej
ostatniej. Zasada podziału władz wyrażona w art. 10 oznacza, że każda spośród
wymienionych w tym artykule władz jest legitymowana do samodzielnego sprawowania powierzonych jej funkcji konstytucyjnych4. Władza sądownicza tym różni się od pozostałych
władz, że jest powołana do oceny prawidłowości stanowienia i stosowania przepisów
obowiązujących w państwie, w tym także ratyfikowanych umów międzynarodowych (art. 87)
oraz do podejmowania w tym zakresie wiążących prawnie rozstrzygnięć5. Do zasady podziału
władz nawiązuje bezpośrednio art. 173 Konstytucji, zakładający, że sądy i trybunały są
władzą odrębną i niezależną od innych władz. Nie można jednak założyć, iż sądy i trybunały
w zakresie sprawowanych przez nie funkcji są całkowicie niezależne od władzyustawodawczej i wykonawczej. Niezależność ta bowiem rozumiana winna być jako pewna
rozłączność w sensie funkcjonalnym od pozostałych władz. Całkowite jednak rozdzielenie
sprawowanych przez nie funkcji wydaje się niemożliwe. Wzajemna współzależność
poszczególnych władz polega między innymi na tym, że władza ustawodawcza określa
podstawy prawne działania władzy wykonawczej i sądowniczej, władza wykonawcza
zapewnia organizacyjne i techniczne warunki umożliwiające sprawowanie funkcji zarówno
przez władzę ustawodawczą jak i przez władzę sądowniczą, z kolei władza sądownicza
sprawuje kontrolę prawną działań podejmowanych przez dwie pozostałe6. Niekiedy nawet
poszczególne władze współuczestniczą w szeregu czynności prawnych i faktycznych w celu
realizacji określonego przedsięwzięcia7. Tak więc konstytucyjna zasada podziału władz
zakłada istnienie równowagi pomiędzy tymi władzami.
Zaliczenie trybunałów do władzy sądowniczej jest na tle dotychczasowego stanu
konstytucyjnego istotną nowością, na ogół bowiem przepisy dotyczące trybunałów były
oddzielone od przepisów poświęconych sądownictwu8 .
Rozdział VIII Konstytucji wyodrębnia w osobnych podrozdziałach zagadnienia dotyczące
sądów, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu. Przed nimi umieszczone zostały
jedynie dwa przepisy, stanowiąc, że sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną i że
wydają wyroki w imieniu RP. Mając na uwadze samą systematykę rozdziału, można
wyciągnąć wniosek, że jedynie sądy uznane są za organy wymiaru sprawiedliwości, trybunały
zaś, mimo iż orzekają w formie wyroków, takimi organami nie są. Wniosek taki byłby jednak
zbyt pochopny, w działalności Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu dostrzec można
wiele elementów wymierzania sprawiedliwości, a połączenie sądów i trybunałów w jednym
rozdziale ma swój głęboki sens, wyrażający się między innymi w dążeniach ustawodawcy
konstytucyjnego do wzmocnienia władzy sądowniczej. Odrębne traktowanie natomiast tak
sądów, jak i trybunałów wynika ze specyfiki funkcji jednych i drugich.
32. Przykłady systemów religijnych: doktryna, kult, organizacja
Doktryna
doktryna religijna – zespół wierzeń, wskazań dogmatycznych i moralnych oraz zasad
liturgicznych, np. doktryna islamu, protestancka, katolicka. W Kościele katolickim
przedstawiana przez papieży w formie encyklik. Zespół tych poglądów określa się jako
społeczną doktrynę (naukę) Kościoła;
Kult religijny - wszelkie zachowania i praktyki religijne czynione wobec istoty bądź
przedmiotu kultu. Czynności kultowe mają na celu ułatwienie kontaktu oraz wyjednanie
przychylności dla człowieka od istot boskich, sił natury czy duchów przodków. Jeden z
elementów systemu religijnego. Najczęstsze formy kultu stanowią modlitwa, ofiary, rytualne
tańce, śpiewy czy inne formy wyrażania wiary. Z kultem religijnym nierzadko wiążą się
pielgrzymki do miejsc uznawanych za święte (sanktuariów).
Organizacja
Związek wyznaniowy – typ zorganizowanej społeczności ludzkiej, posiada ustrójwewnętrzny z organami władzy reprezentującymi związek na zewnątrz. Ma uprawnienia do
- system ten oznacza usunięcie ze sfery działania państwa treści i inspiracji religijnych oraz
nadanie państwu charakteru świeckiego
- uniezależnienie państwa od związków wyznaniowych
- państwo uzyskuje charakter świecki i uznaje swoją kompetencję wobec spraw religijnych,
- państwo przyjmuje neutralną postawę wobec religii i światopoglądów obywateli
- związki wyznaniowe nie wykonują funkcji publicznych
- zakaz wywieszania w budynkach publicznych symboli religijnych
- zakaz wykonywania przez kościoły, związki wyznaniowe funkcji publicznych
- świecki charakter prawa małżeńskiego
- zakaz nauczania religii w szkołach państwowych jako przedmiotu obowiązkowego
- państwo nie uznaje wyznań
5. Cezaropapizm
6. Papocezaryzm
34. Wspólnoty religijne w demokratycznym porządku
W demokratycznym państwie obowiązuje zasada równouprawnienia obywateli bez względuna wyznawaną religię czy światopogląd – jest to powszechna zasada konstytucjonalna.
Zasada równouprawnienia związków wyznaniowych stanowi istotną gwarancję wolnościsumienia i wyznania. Nakłada ona na organy państwowe obowiązek jednakowegotraktowania wszystkich obywateli. Zabrania zróżnicowania praw politycznych czy cywilnychobywateli na podstawie kryterium religijnego czy światopoglądowego.
Nakazuje państwu równe traktowanie związków wyznaniowych, a w konsekwencji także ichczłonków. Zabrania uprzywilejowania lub dyskryminowania jakichkolwiek organizacjiwyznaniowych. Wynika z niej nakaz wyposażenia związków wyznaniowych w jednakoweuprawnienia cywilnoprawne, samorządowo – organizacyjne i otoczenia ich działalności
jednakową ochroną.Obciążenia i przywileje podatkowe związków wyznaniowych nie powinny być zróżnicowane.
Wydaje się, że zasada równouprawnienia związków wyznaniowych nie wymaga, aby forma,czy sposób regulacji ich sytuacji prawnej były jednolite. Struktura organizacji związkówwyznaniowych może usprawiedliwić odstępstwo od ogólnie przyjętej formy, byleby zakresuprawnień i obowiązków pozostał ten sam dla wszystkich.Współcześnie ważną rolę w zagwarantowaniu prawa do wolności sumienia i wyznaniaodgrywają prasa, radio i telewizja.
Komunikacja niewerbalna to "język ciała". Bardzo istotne są w niej takie czynniki, jak:
• przestrzeń społeczna (dystans) - według teoretyków istnieją 4 rodzaje dystansu
(intymny, osobisty, społeczny i publiczny) - jest to wyraz uczuć lub władzy, choć
różni się w zależności od wzorców kulturowych
• symbole - również podkreślają dystans, władzę, zajmowane stanowisko
• wyraz twarzy, mimika
• kontakt wzrokowy
Komunikacja werbalna to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Dużą rolę
odgrywają tu takie czynniki, jak:
• akcent (badania dowiodły, że jest ważniejszy niż treść wiadomości!)
• stopień płynności mowy (świadczy o kompetencji i odpowiedzialności)
• zawartość (treść) wypowiedzi; jest uzależniona od władzy oraz związków
międzyludzkich, uzależnionych od przyjętego systemu kulturowego.
36. Przedmiot erystykiErystyka, czyli inaczej dialektyka erystyczna jest nauką o wrodzonej chęci człowieka, aby
zawsze mieć rację. Jest sztuką dyskutowania w taki sposób, aby zachować pozory racji.
Zajmuje się ona przekonaniem o słuszności dyskutantów i słuchaczy, a nie obiektywną
prawdą jakiegoś twierdzenia. Często w naszym życiu zdarza się, że ktoś obiektywnie ma
rację, jednak w otoczeniu, czasem nawet i w tym człowieku powstaje wrażenie, że nie ma tej
racji. Wrażenie takie rodzi się w momencie, gdy przeciwnik obalił dowód tego rozmówcy lub
wydaję się, że ma on rację, jednak obiektywnie jej nie ma. Źródłem takich problemów jestfakt, iż człowiek z natury jest zły i w każdym sporze czy dyskusji zmierza ku prawdzie, bez
względu na to czy zgadza się ona z pierwotnie wygłoszonym przez nas zdaniem, czy też ze
zdaniem przeciwnika. U większości ludzi istnieje także wrodzona próżność, przez którą nie
chcemy dopuścić do tego, aby nasze pierwotne twierdzenie okazało się fałszywe, a
przeciwnika słuszne. Obok próżności występuje także wrodzona nieuczciwość, polegająca na
tym, że ludzie bronią swego twierdzenia, jeżeli jednak po jakimś czasie dostrzegają, że było
ono błędne i że nie mają racji, to pragną, aby się chociaż wydawało tak, jak gdyby mieli rację. Na początku sporu jesteśmy dodatkowo przekonani o prawdziwości swego twierdzenia, z
czasem jednak wydaje się, że argument naszego przeciwnika je obala, jeśli teraz damy za
wygraną, to czasem później może okazać się, że jednak mieliśmy rację: dowód nasz był
błędny, ale mógł przecież istnieć inny słuszny dowód, a wcześniej nie użyliśmy właściwego
argumentu. Wówczas rodzi się w nas zasada zwalczania kontrargumentu. Powstaje ona nawet
wtedy, gdy kontrargument wydaje się słuszny i trafny, ale ta słuszność jest tylko pozorna.
Liczymy też na to, że w ciągu dyskusji znajdziemy jeszcze jakiś inny argument służący bądź
do obalenia twierdzenia przeciwnika lub też do potwierdzenia naszej prawdy w jakiś inny
sposób. Z tego wynika nieuczciwość ludzi w dyskusjach oraz fakt, że w dyskusji zazwyczaj
walczymy o słuszność naszego twierdzenia a nie o prawdę. Zazwyczaj każdy chce postawić
na swoim, nawet w przypadku, gdy w danej chwili jego twierdzenie jemu samemu wydaje się
niesłuszne lub wątpliwe. Środkami do takiego działania są chytrość i złe skłonności, a uczy
tego codzienne doświadczenie. Każdy więc ma swoją przyrodzoną dialektykę, jednak jest ona
darem natury, który został rozdzielony nierówno. Ważne jest także dostrzeganie pozorów w
dyskusjach, gdyż to właśnie pozorna argumentacja wprawia nas w zaskoczenie i powoduje, że
się wycofujemy z dyskusji, podczas gdy właśnie mamy rację. Ten, kto wychodzi zwycięsko z
jakiegoś sporu, zawdzięcza to zwycięstwo swojemu sprytowi i zręczności podczas jego
obrony. Za najlepsze w tej kwestii uważa się wrodzone właściwości, jednakże wprawa oraz
przemyślenie sposobów, za pomocą których obala się przeciwnika lub którymi on się
posługuje może nam bardzo pomóc zostać mistrzami w tej sztuce. Zatem dialektyka
erystyczna zajmuje się zawartością lub substancją twierdzeń tzn. ich treścią.
Erystyka, jako sztuka, przy której stosowaniu ma się zawsze rację ma za zadanie uczyć
obrony przed atakami w dyskusji, szczególnie przed atakami nieuczciwymi, a także jak
można samemu atakować twierdzenia innych nie popadając w sprzeczność z własnymi tezami
nie pozwalając ich obalić przeciwnikowi. Dialektyka jest także potrzebna do obrony racji
temu, kto ma tę rację. W tym celu należy znać nieuczciwe sztuczki, aby móc się im
przeciwstawiać, a nawet samemu je stosować i pokonywać przeciwnika jego własną bronią.
Ze względu na założenia dialektyki erystycznej prawda obiektywna nie może być
uwzględniana, a cała uwaga musi skoncentrować się na sposobie, w jaki sprytnie obronić
swoje twierdzenie oraz obalić twierdzenie przeciwnika. Drugim powodem, dla którego
prawda obiektywna musi być odsunięta jest fakt, iż przeważnie nie wiadomo gdzie ta prawda
się znajduje. Często sami nie wiemy czy mamy rację czy nie. Często wierzymy w swoją rację,
ale mylimy się, często wierzą w nią obaj partnerzy. Przy powstawaniu sporu zazwyczaj każdy
uważa, że prawda znajduje się po jego stronie, podczas trwania sporu obydwaj zaczynają w towątpić, dopiero jego zakończenie ma doprowadzić do poznania prawdy i ją utwierdzić, jednak
jak już wcześniej wspomniałam dialektyka nie zajmuje się kwestią prawdy obiektywnej i nie
jest ona w erystyce uwzględniana, a zajmuje się nią logika. Zatem dialektyka erystyczna jest
umysłową szermierką służącą do wykazania swojej racji w dyskusji. Stanowi ona
zredukowane do pewnego systemu i do pewnych reguł podsumowanie oraz przedstawienie
sztuczek, którymi posługuje się większość ludzi, chcących mieć rację w prowadzonym przez
siebie sporze.
37. Organizacja kampanii wyborczych
Partie polityczne starają się nie tylko utrzymać istniejący elektorat; pragną pozyskać sobie jak
największą liczbę niezdecydowanych obywateli, ich głos w dużym stopniu decyduje o partii
politycznej na rynku politycznym. Rynek polityczny utożsamiany jest jako proces interakcji
pomiędzy partiami politycznymi i politykami - występującymi w roli dostawcy dóbr, a
wyborcami - traktowanymi jako konsumenci. Marketing polityczny jest więc instrumentem
służącym do osiągania sukcesów na rynku politycznym. Jest to możliwe dzięki odpowiedniej
orientacji na obywateli, przejawiającej się w badaniu i poznawaniu ich potrzeboraz
wytwarzaniu takiej oferty politycznej, która najlepiej zaspokajałaby istniejące i rodzące się
potrzeby, wprowadzanej we właściwym czasie i właściwym miejscu. Unikalny charakter
rynku politycznego oraz jego produkt (oferta polityczna) wymusza stosowanie takich technik
(reklamowych), które z jednej strony pozwolą na promowanie określonych postulatów
ideologicznych i wartości politycznych, z drugiej zaś – pozwolą na wykreowanie oferty
wychodzącej naprzeciw wnioskowanym potrzebom obywateli. Celem partii politycznej jest
nie tyle jednorazowe zwycięstwo polityczne, ile przede wszystkim przetrwanie organizacyjne
oraz dążenie do powiększania zakresu wpływu politycznego (hmmmmm powiedzcie to
kaczorom i ich bandzie z pis-u ).
Zgodnie z koncepcją, działania marketingowe prowadzone są przez cały czas, a
przynajmniej powinny być tak prowadzone. Podczas kampanii wyborczych następuje
natomiast ich szczególna intensyfikacja. Wówczas działania te nazywane są marketingiem
wyborczym, a ich głównym celem jest spopularyzowanie kandydatów i programu
politycznego partii, doprowadzenie do uzyskania przez kandydatów jak największej liczby
głosów, a w konsekwencji – wygranie wyborów. W przeszłości indywidualny wyborca przede
wszystkim zbierał odpowiednie informacje o treści ofert politycznych i podejmował
określone decyzje wyborcze. Obecnie działania tego typu stają się dla wyborcy zbyt
kosztowne i skomplikowane. Wygodny sposób gromadzenia i segregowania odpowiednichinformacji dla wyborcy mają partie polityczne, które wypracowały określone sposoby
komunikowania oraz syntetycznej prezentacji ofert własnych jak i przeciwników. Ten
szczególny proces musi opierać się na informacjach pochodzących z badania otoczenia
rynku. Celem tych badań jest dokonanie podziału rynku wyborczego, wg dokładnie
zidentyfikowanego środowiska, na względnie jednorodne grupy (segmenty) wyborców.
Proces segmentacji precyzuje strefy działania podmiotów rywalizacji i stanowi punkt
odniesienia przy formułowaniu oferty politycznej.
38. Reklama polityczna i jej rodzaje
Reklama polityczna – to forma komunikowania politycznego za pośrednictwemmediów masowych, której celem jest przekonać wyborców aby głosowali na kandydatów lub
partie.
Pierwsze reklamy polityczne pojawiły się w radiu w latach 30-tych.Pierwsza seria reklam telewizyjnych ukazała się w 1952 r. – była to kampania prezydentaEisenhowera.
Funkcje reklamy politycznej:o informacyjnao perswazyjna
Reklama polityczna jest nieosobistą prezentacją i promocją idei, dóbr i usług przezokreślonego sponsora. Jest ona przekazem płatnym, który można kontrolować i kształtować w
dowolny sposób.
Typy reklam politycznych:
Ze względu na treść:1. reklamy przedstawiające kandydata2. reklamy problemowe3. reklamy negatywne
Barbara i Stephen Salmore:1. przekazy pozytywne – przedstawiają kandydata, jego wizerunek i problemy, którymi
chce się zająć2. przekazy negatywne3. przekazy stanowiące odpowiedź na komunikat przeciwnika
Według środków przekazu:
- reklama wizualna1. ogłoszenia w prasie2. reklama zewnętrzna stała – plakaty, bilbordy3. reklama na środkach transportu4. ulotki – niski koszt, brak skuteczności5. gadżety- zalety:niski koszt, łatwość dotarcia do publiczności lokalnej
Atuty:- większe demograficzne skupienie publiczności niż w przypadku telewizji kablowej- niższy koszt- duża ilość stacji radiowych, która pozwala dotrzeć do konkretnych grup wyborców
- reklamy audiowizualne
1. spoty telewizyjne2. filmy wideo3. reklamy w sieci komputerowej
FAZY RELKAMY POLITYCZNEJ1. PRZEDSTAWIENIE KANDYDATA- reklamy mówiące o rodzinie, przyjaciołach kandydata, jego pracy, zamiłowaniach- duża skuteczność2. PRZEDSTAWIENIE PROGRAMU- 2-3 problemów- często odnoszące się do emocji odbiorców- nierzadko reklamy negatywne3. PODSUMOWANIE PROGRAMU KANDYDATA
TELEWIZYJNA REKLAMA POLITYCZNAWyborcy większość informacji o kampanii wyborczej czerpią z telewizji. Telewizję cechujeatrakcyjność przekazu i przedstawia obraz najbliższy rzeczywistości. Tworzy wizerunki, któretrudno wymazać, najbardziej oddziałuje na emocje. W telewizyjnej reklamie politycznejważna jest kwestia powtarzalności, czas spotów, format spotów oraz oddziaływanie reklamyna emocje.
Najpopularniejszą formą telewizyjnej reklamy politycznej są 5 min. 60 i 30
sekundowe filmy nadawane zwykle w czasie największej oglądalności (prime time)
Gadające głowy – (talking Hades)- kandydat mówi bezpośrednio do wyborcy patrząc prosto w kamerę- w percepcji obrazu ważne jest tło- liczą się rekwizyty i symbole: flaga narodowa, godło, wizerunki postaci historycznej, zdjęcie
przy boku zagranicznych liderów politycznych- rodzajem tej techniki jest reklama problemowa
- świętym jest kandydat, a o jego świętości ma świadczyć biografia i wspaniałe osiągnięcia wżyciu- cechy: uczciwość, odpowiedzialność, wrażliwość społeczna- talenty- cechy przywódcze – zdecydowanie, konsekwencja, dynamizm działania
- siła fizyczna
Reklama dokumentalna (documentary, ciemna verite)
- skupia się na dokonaniach kandydata- pokazywane są prawdziwe sytuacje
Reklama dobrego samopoczucia (the feel-good imagery spot)- pozbawiona konkretnych problemów, odnosi się do uczuć, szczególnie narodowej dumy,ducha wspólnoty- często pokazywane są parady, marsze, krajobrazy- identyfikacja odbiorcy z nadawcą
Reklama zmieniająca wizerunek
Reklama „w tył i w przód” (Back-and –frond spot)- na początku emitowany jest fragment spotu konkurenta a potem następuje odpowiedź na
postawione w tym przekazie zarzuty lub pytania
Inforeklama (Infocomercial)
- autorem jest Ross Perot, który zastosował ją po raz pierwszy w kampanii prezydenckiej w1992- 30 minutowy program, w którym kandydat posługuje się wykresami, ilustracjami, tłumaczy
problemy i wskazuje na sposoby ich rozwiązania.
Reklama negatywna- celem jest zdyskredytowanie przeciwnika w oczach wyborców- skuteczność wpływania na postawy
po raz pierwszy zastosowana w 1956 r. przeciwko Eisenhowerowi- jedną z technik reklamy negatywnej jest flip-flop – w dwóch lub kilku następujących posobie ujęciach przedstawia się skrajnie różne oblicza kandydata, co ma dowieść jegozmienności i prezentowania przez niego fałszywego wizerunku- w myśli niepisanych reguł w reklamie negatywnej nie można podać nieprawdziwych
faktów, nie mówi się i narkotykach i seksie.
Efekt backfire – atak na przeciwnika szczególnie brutalny i ostry, oceniany może byćnegatywnie
Od 1999 r. – półautonomiczne Zgromadzenie Irlandii Północnej; ma ono uprawnieniadotyczące regulacji kwestii samorządu w prowincji w ramach obowiązującego prawa.
Tradycyjny sposób zorganizowania rad:
• władza uchwałodawcza hrabstwa i dystryktu, czyli rada jest tak samo
zorganizowana w hrabstwach i jednostkach unitarnych; rada składa się z
przewodniczącego, jego zastępcy i radnych,
• przewodniczący wybierany jest corocznie spośród radnych zwykłą większością głosów członków rady obecnych na posiedzeniu; można dokonać reelekcji
przewodniczącego;
• przewodniczący zwołuje posiedzenia rady (z własnej inicjatywy lub na
wniosek co najmniej 5 radnych) oraz kieruje ich przebiegiem w czasie
głosowania w przypadku równej liczby głosów przysługuje mu głos
decydujący. Z reguły jest członkiem wszystkich komisji rady i przewodniczy
komisji koordynującej działania rady,
83
238 rad dystryktówniemetro olitaln ch 32 radydzielnicLondynu
- w przypadku wytwarzania niebezpiecznych odpadów – zgoda
• promocja powiatu
- współpraca z organizacjami pozarządowymi
- możliwość przyznania stypendiów
- zadania związane z przeprowadzeniem referendum, wyborów
Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami,
w szczególności w zakresie:
1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) kultury i ochrony jej dóbr,
4) pomocy społecznej,
5) polityki prorodzinnej,
6) modernizacji terenów wiejskich,
7) zagospodarowania przestrzennego,
8) ochrony środowiska,
9) gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej,
10) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
11) kultury fizycznej i turystyki,
12) ochrony praw konsumentów,
13) obronności,
14) bezpieczeństwa publicznego,
15) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.
6. Regionalny charakter województw samorządowych w Polsce
W większych państwach istnieje potrzeba stworzenia takiego szczebla samorządu, którymieściłby się pomiędzy samorządem lokalnym a państwem w węższym znaczeniu.Istota zadań regionalnych stanowi „Funkcję bardziej cywilizacyjną niż polityczno-prawną,
bardziej rozwojową niż świadczącą, bardziej ekonomiczną niż administracyjną. Dla systemu
lokalnego głównym pojęciem i osią działania jest jednostka (obywatel), w układzieregionalnym centralną funkcję spełnia pojęcie przedsiębiorcy czy szerzej gospodarki.
Zadania województwa zostały w ustawie o samorządzie wojewódzkim tylko po częściokreślone w sposób analogiczny do ustawy powiatowej.Art. 14. ust. 1. ustawy stanowi, że „samorząd wojewódzki wykonuje zadania o charakterzewojewódzkim określone ustawami” i dalej zawiera przykładowe wyliczenie spraw nimi
objętych.Ustawa o samorządzie woj. zawiera swoistą klauzurę generalną określającą zakres działaniawojewództwa. Do zakresu działania województwa należy wykonywanie zadań publicznych ocharakterze wojewódzkim, niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracjirządowej. Ustawodawca chciał w ten sposób podkreślić szczególny – regionalny, a nielokalny charakter zadań i kompetencji województwa.
Konstytucja narzuca wymóg wprowadzenia samorządu regionalnego, działającego zatem w jednostce podziału zasadniczego, dla której Konstytucja przyjmuje rodzajowe określenie„region”. W świetle terminologii Konstytucji tak rozumiany region odróżnia się odwojewództwa.
Województwo jest „rządowe” – samo w sobie nie jest jednostką podziału zasadniczego.Województwo i region nie muszą być tożsame, choć oczywiście mogą być tożsameterytorialnie.
Ustawa o samorządzie woj. stanowi o regionalnym charakterze wspólnoty samorządowej.Zgodnie bowiem z art. 1. mieszkańcy woj. tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotęsamorządową, a pojęcie woj. oznacza regionalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednieterytorium.
Woj. jest traktowane jako związek mieszkańców danego obszaru – korporacja terytorialna.Ustawa charakteryzuje tę wspólnotę, jako wspólnotę regionalną, nawiązuje przy tym do
postanowień konstytucji, która odrębnie traktuje lokalne i regionalne wspólnotysamorządowe.Ustawa mówiąc o podmiocie samorządu posługuje się pojęciem „regionalna wspólnotasamorządowa”. Oznacza to, że samorząd to sprawowanie administracji przez zbiorowośćzainteresowanych osób. W przypadku samorządu wojewódzkiego chodzi o osobyzamieszkałe na terenie danego woj. Przynależność do wspólnoty samorządowej nie zależy odaktu przystąpienia. Powstaje ona na mocy prawa, na skutek nabycia przez osoby fizyczneokreślonej cechy, tj. miejsca zamieszkania na obszarze województwa.
7. Organy uchwałodawcze samorządu terytorialnego w Polsce
Rada Gminy
- organ stanowiąco-kontrolny
- art. 15 (ustawy o samorządzie gminnym) – Rada Gminy to organ stanowiąco-
kontrolny z zastrzeżeniem instytucji referendum
- rozróżnienie na gminne rady wiejskie i miejskie
- kadencja – 4 lata, rozpoczyna się w dniu wyborów
2) dotacje celowe z budżetu państwa przekazywane na wykonanie czynności, o którychmowa w art. 7 ust. 1,
3) dotacje z państwowych funduszów celowych,
4) dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowejwykonywane przez powiat na mocy porozumień zawartych z organami administracjirządowej,
5) dotacje celowe z budżetu województwa na zadania z zakresu samorządu województwawykonywane przez powiat na mocy porozumień zawartych z województwem,
6) spadki, zapisy i darowizny,
7) odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych,
8) odsetki i dywidendy od wniesionego kapitału,
9 inne wpływy uzyskiwane na podstawie odrębnych przepisów.