Egpeikulan te T alagpanulu Level Two ... · PDF filepahina diyet Agriculture Book para te seup ne a/dew. Ka eg-andamen nu diye te kalosiyanan Keilangan neg ginguma ka diye te iskuwilaan

Egpeikulan te

T alagpanulu

Level Two

•,,' ;' ; ..

. . " . . . . • • -t

Matigsalug

Egpeikulan ..

te

talagpanulu

Level Two

Literacy teacher's guide Ka migsulat kayi si Maribeth Galila

wey si Christina Mary Throop

Matigsalug Literacy Education Incorporated

2002

Published in cooperation with the Commission on Philippine Languages

and the Department of Education

Manila, Philippines

Additional copies of this publication may be obtained from:

Matigsalug Literacy Education Incorporated Sinuda, Kitaotao, 8716 Bukidnon

This book or any part thereof may be copied or adapted and reproduced for use by any' entity of the Department of Education without permission of the Matigsalug Literacy Education Incorporated. If there are other organizations or agencies who would like to copy or adapt this book, we request that permission first be obtained by writing to:

Matigsalug Literacy Education Incorporated MLCA Building Sinuda, Kitaotao 8716 Bukidnon

Manobo: Matigsalug Level Two Literacy Teacher's Guide

41.78-302-IC 58.120P-026007N

Printed in the Philippines SIL Press

REPUBLIC OF THE PHILIPPINES DEPARTMENT OF EDUCATION

Meralco A venue, Pasig, Metro Manila

OFFICE OF THE SECRET ARY

FOREWORD

The richness of Philippine Culture lies in the exotic blend of east and west reflected in the variety of people living in its many islands. The Filipino people should be congratulated for having preserved and enriched this culture.

The present publication of SIL, Philippines has been designed and translated into the vernacular to provide practical and useful reading materials for the indigenous communities of the Philippines. Reading in one's own language greatly enhances self-esteem. It deepens respect and understanding of other cultures, fostering harmonious relationships among peoples of diverse creed, affiliation, ideology and ethnic origin.

The Department of Education is pleased to present these documents of artistic and intellectual expressions that would enable our countrymen to uphold and cherish our national heritage.

f<~c~ Raul S. Roco Secretary

Pref ace

This level two literacy teacher's guide has been prepared to help para-teachers to teach advanced reading and writing skills to speakers of the Matigsalug language in the provinces of Bukidnon, Davao, and Cotabato.

The course consists of thirty eight lessons. The lessons are divided as fallows:

Lessons 1-20:

Lessons 21-38:

Health Book Series, Genesis

Agriculture Book, Genesis

A summary of the daily program from this teacher's guide is printed on two colored cards for easy use in the classroom.

Ka tuyu

Menuwen-a teg panulu te liksiyun 1 peendiye te 20

Ka an-anayan ne tuyu te seinis daruwan pulu ne liksiyun eyew egpabulus ka me istudyanti egbebasbas wey eyew egkatimulan ka me katuenan dan te pegbasa wey pegsulat. Ka igkarangeb ne tuyu kayi eyew egkatimulan ka katuenan te me istudanti meyitenged te meupiyan peglelawa wey te Lalag te Manama. Ka seini ne me liksiyun eggamit te me Health Book wey ka Matigsalug ne diblu te Hinisis.

Ka eg-andamen nu diye te baley Keilangan ne tapey nude basaa ka liksiyun para te

seup ne aldew. Basaa nu ka guhuren diye te Health Bookwey ka me birsikulu puun te diblu te Hinisis. Keilangan neg ikulen nu ka seini se Egpekikulan te Talagpanulu ke nekey ne tikstu ka guhuren diyet Dibliya wey nekey ka guhuren diye te Health Book.

Ka eg-andamen nu diye te kalasiyanan Keilangan neg ginguma ka diye te iskuylaan niyu te

eleg ne uras eyew te peg-ayad-ayad te me pinnuuwan, lamisa, bulakbud, wey duma pad. (Kene nu gamita ka uras te klasi te peg-ayad-ayad te langun.) Kua nu ka me diblu puun te kartun wey iatul-atul nu ipamehey te me istudyanti, ne ke kene egkaatul pegsaamula nu re ka duma.

1

2

Menuwen-a teg panulu te liksiyun Keilangan neg aminen nu teg panulu ka langun ne

insulat diyet Guidelines para te me liksiyun 1 peendiye te

20.

Pegbasa te guhuren ne puun te Dibliya wey te Health Book•

Emun keg basa ka me istudynti, keilangan ne

ipemeemen nu kandan. Ne dasiha nu sikandan te meupiya

degma keg kaheteng e ka pegbasa ran, ne keneg

kasanggel-sanggel. Dasiha nu man-e sikandan neg sambey te me libru su eyew egpakabeb~sbas sikandan neg basa diyet baley ran.

Pegsulat te guhuren Ke pegkeimpus ka me istudanti neg sulat te me

guhuren dan kua nu wey uyana nu diyet baley niyu ne basaa nu wey tahui nu te gradu. Ilibed nu ka me guhuren

diye te me istudanti te seup ne pegklasi niyu. Balbalawi

nu ka kenen eleg ne ispiling, ka kenen eleg ne me lalag, ka kenen eleg ne peggamit te me derakel ne litara wey ka

kenen eleg ne peggamit te tulduk.

Mat Iyan nu re gamita ne libru te mat kag puun te

level One su ware pad duman libru neg kahamit ta. Piru kene kad bunsud diyet liksiyun 1 su diyad e te liksiyun

20.

* * * Uras * * * Liksiyun 1-20

Iyan tuyu kayi su eyew due eg-ilingan nuke nekey ne uras ka me klasi niyu, ke maselem naa wey ke maapun, su ka sabekan liksiyun, daruwan uras wey liware.

Ke maselem Ke maapun ka kalasi ka kalasi

8:00 am Pegbasa te 2:00 pm

guhuren puun te Dibliya

8:35 am Pegbasa te 2:35 pm guhuren puun te

Health Book

9:15 am Risis 3:15 pm

9:30 am Pegsulat te 3:30 pm

guhuren

10:00 am Mat 4:00 pm

10:30 am Peg-uli 4:30 pm

3

4

Liksiyun 1 Baseen puun te Dibliya: Hinisis 1:1-19

Liksiyun puun te Health Book: Guhuren 1(Diblu1, Pahina 3-16)

Liksiyun 2 Baseen puun te Dibliya: Hinisis 1:20-2:3

Liksiyun puun te Health Book: Guhuren 2 (Diblu 1, Pahina 19-37)



Liksiyun 4 Baseen puun te Dibliya: Hinisis 3:1-24 Liksiyun puun te Health Book: Guhuren 4 (Diblu 1, Pahina 63-93)

5

6







Liksiyun 10 Baseen puun te Dibliya: Hinisis 9:18-28, 11:1-9






7

8







Liksiyun 16 Baseen puun te Dibliya: Hinisis 17:15-27, 18:1-15









9

10

Ka tuyu

Menuwen-a teg panulu 21 peendiye te 38

Iyan tuyu te me seup ne 38 ne liksiyun, eyew ka me

istudanti egpabulus neg bebasbas teg basa wey egkatimulan

ka me katuenan dan pinaahi te me Agriculture Book, wey Matigsalug ne Hinisis ne puun te Dibliya.

Ka eg-andamen nu diye te baley Kei langan neg baseen nu ka Ii ksiyun para te seup ne

aldew. Piru, iyan nu re basaa nu ka me pahina ne eleg para te

seup ne aldew diyet Agriculture Book. Ne basaa nu man-e ka in-alam ne me birsikulu ne puun te Hinisis. Ikuli nu ka kayi te Egpeikulan te talagpanulu ke nekey ka me birsikulu wey ka

pahina diyet Agriculture Book para te seup ne a/dew.

Ka eg-andamen nu diye te kalosiyanan Keilangan neg ginguma ka diye te iskuwilaan niyu te

eleg ne uras eyew te peg-ayad-ayad te me pinnuuwan, lamisa, bulakbud, wey duma pad. (Kene nu gamita ka uras te

klasi te peg-ayad-ayad te langun.) Kua nu ka me diblu puun

te kartun wey iatul-atul nu ipamehey te me istudanti, ne ke

kene egkaatul pegsaamula nu re ka duma.

Menuwen-a teg panulu te liksiyun Kei langan neg aminen nu teg panulu ka langun ne

insulat diyet Guide lines para te me liksiyun 21 peendiye te

38.

11

Pegbasa te guhuren ne puun te Dibliya Emun keg basa ka me istudynti, keilangan ne

ipemeemen nu kandan. Ne dasiha nu sikandan te meupiya degma keg kaheteng e ka pegbasa ran, ne keneg kasanggelsanggel. Dasiha nu man-e sikandan neg sambey te me libru su eyew egpakabebasbas sikandan neg basa diyet baley ran.

Pegbasa te guhuren ne puun te Agriculture Book Te timpu te peglalahey niyu duma te me istudanti emun ke naamin e ka me guhuren dan, gamita nu ka me inse ne puun kayi te Egpeikulan te Talagpanulu ne eleg te sika ne liksiyun. Duen e ka me ansil te me inse piru wey nu re gamita ke warad nasuman-suman te me istudanti ne me ansil.

Pegsulat te guhuren Keg pekeimpus ka me istudanti neg sulat te me

guhuren dan kua nu wey uyana nu diyet baley niyu ne basaa nu wey tahui nu te gradu. Ilibed nu ka me guhuren diye te me istudanti te seup ne pegklasi niyu. Balbalawi nu ka kenen eleg ne ispiling, ka kenen eleg ne me lalag, ka kenen eleg ne peggamit te me derakel ne litara wey ka kenen eleg ne peggamit te tulduk.

Mat Iyan nu re gamita ne libru te mat kag puun te Level

One su ware pad duman libru neg kahamit ta. Piru kene kad bunsud diyet liksiyun 21 su diyad e te liksiyun 41.

12

Meyimulung ne pegbasa Ipamehey nu diye te me istudanti ka guhuren

meyitenged ki Datu Gawilan ne ipabasa nu te me istudanti ka sabeka ne guhuren te senge etawan piru

igpeyimmulung nu re kandan teg basa.

13

14

* * * Uras * * * Liksiyun 21-38

Iyan tuyu kayi su eyew due eg-ilingan nu te uras, ke maselem naa ka kalasi wey ke maapun naa, su ka sabekan liksiyun, daruwan uras wey liware.

Ke maselem Ke maapun ka kalasi ka kalasi

8:00 am Pegbasa te 2:00 pm guhuren puun te

Dibliya

8:35 am Pegbasa te 2:35 pm

guhuren puun te Agriculture Book

9:15 am Risis 3:15 pm

9:30 am Pegsulat te 3:30 pm

guhuren

10;00 am Mat 4:00PM

10:30 am Meyimulung ne 4:30 pm

peg bas a

10:45 am Peg-uli 4:45 pm

15

16

Liksiyun 21

Baseen puun te Dibliya: Hinisis 25:19-34

Ka baad te guhuren ne puun te Agriculture Book. Guhuren 1, Pahina 2-4

Me inse para te peglalahey:

1. Mania te nahale si Jun te mig-uran? Naha/e si Jun su eyew egtubu e ka pinamula rin ne ahe/ey.

2. Nekey-a ka nakita ni Jun diyet kamet din te pegginguma rin te seeyen maselem? Na/lunawan e ka kamet ni Jun wey nenaanlas e te dalanag ka impamula rin ne aheley puun su dakel ka uran.

3. Nekey-a ka tuyu ni Jun teg lilimud perem te seleppi? Iyan din igkeupli· neg pakalimud din te minsan deisek ne seleppi su eyew due igkabayad din para te pegiskuyla te me anak din, para te me kumba/e dan te ta/ta/aanak wey te duma pad ne ingkei/angan dan.

4. Nekey-a pad ka naangey niyu puun te kuntee ne guhuren?

5. Nakabaye kew e te iling kayi te insulat ne guhuren? Namenu naa?

17

18

Liksiyun 22




1. Te kaniyu ne isip, mani buwa te si Riki ka nasumansuman ni Jun te seeye ne marusilem? Uya su nekeisip sikandin neg pabulig ki Riki meyitenged te pegpamula neg gamit te iyam ne paahi ne natuenan ni Riki:

2. Nekey-a kag gimuwen niyu ke sikaniyu si Riki neg ngingisiyan te me etew puun su iyan niyu eggamiten ka iyam ne natuenan niyu? Kei/angan neg pabulus i/ing te miggimu ni Riki labi e ke nakataha ka te eleg ka keykew.

3. Emun due mabehat kayit kanta, nekey-a ka meupiyan gimuwen? Ka meupiya neg gimuwen eggendiye te alukey i/ing teg gimuwen ni Jun eyew teg pangguhud ke nekey-a kamabehat.

4. Nekey pad ka naangey niyu puun te kuntee ne guhuren?

5. Nabaye kew e te iling kayi te insulat ne guhuren? Namenu naa?

Liksiyun 23


Ka baad te guhuren ne puun te Agriculture Book: Guhuren 1, Pahina 8-9

Me inse para te peglalahey: 1. Nekey-a kag puunan ne miggeram si Riki te iyam ne paahi te pegpamula?Puun su nakabaye sikandin iling te nabayaan ni Jun ne lunew-/unew wey kene den e/eg te pamilya rin kag kahaani rin te kamet din, ne puun dutu, wareg kalimud din ne se/eppi para te peg-iskuyla te me anak dan.

2. Sumale kayi te guhuren, nekey-a ka ingkalayami ta ne paahi te pegkamet?Ka sabeka reg kahaanii ka kamet neg kataman eggalin e man-e. Ne igkarangeb, egpameleren te pad man-e ka me kayu wey eg-ay-ayaran teg silab.

3. Nekey buwa kag puunan mania teg mallaag ka me pinamula ta?Puun su naamin e ka kalambu te tane labi eke layun tad seini egpamulei wey puun degma su egkengaanlas e ka kalambu te tane.

4. Te nekey ne paahi neg pakabulig ka kayu te tane?Ka kayu, iyan sika egpakapahen te tane te timpu neg uran ne puun due, keneg kalunew wey egkengakankan ka kalambu te tane.

5. Nekey-a ka naangey niyu puun te kuntee ne guhuren?

6. Nakabaye kew e te iling kayi te insulat ne guhuren?

Namenu naa?

19

20

Liksiyun 24




1. Nekey-a ka eleg neg gimuwen take due kayu ne impameled ta? Wey mania? Kei/angan neg liwanan ta egpamulei su eyew keneg kareetan ka me tone ta, wey kene kid egkapurublimaan meyitenged te lunew-lunew.

2. Nekey-a ka tuyu ni Riki te mig-iskuyla meyitenged te pegpamula? Iyan din tuyu ka pegbulig te pamilya rin wey te duman etew.

3. Mani buwa te iyan igkeupii ni Riki neg mekegsinsinundul ka impamula rin ne kayu? Ka igkeupii ni Riki ne keneg katebas ka pinamula rin, su emun keg gamiten din e ka derakel e ne kayu, kenen due-rue neg kaamin ka kakayuwan din puun su duen pad egpakasinundul.

4. Mania teg panamperen ni Riki ka sugpang neg kahangu e? Para ke due egpanilab, keneg kasilaban ka kandin ne me kayu su ware ma nahangu.



Liksiyun 25




1. Nekey-a ka miggimu enni Jun te alunggun te pegkanengnengi ran meyitenged te iyam ne paahi te pegpamula? Nakapalanu sikandan se alunggun neg balbalawan don e ka paahi ran te pegpamula su eggamit e sikandan te iyam ne paahi ne natahaan don diyet ki R1k1: 2. Nekey-a ka tuyu ni Nunuy te migpanumbaly diyet engki Jun wey mania? Ka tuyu ni Nunuy su egkeupian sikandin neg pitew te kamet ni Jun su nakita rin ne kenad egkalunawan minsan dakel ka uran. 3. Hentew-a ka nakabulig ki Jun mania te meupiye e ka pegpampamula rin kuntee? Iyan nakabulig si Riki ki Jun puun su masalig ka natuenan ni Riki meyitenged te pegpamula. 4. Nekey-a ka inggamit enni Jun ne ig-elet te weyig ke timpu neg uran? Ka me kayu, me sugpang, me kawayan neg megsumsumpulen wey ka me batu degma. 5. Nekey-a ka naangey niyu puun te kuntee ne guhuren?


21

22

Liksiyun 26




1. Mania te keilangan neg eletan ka weyig? Su eyew keneg meiyal ka dalanag te uran wey kene degma egpakaan-an te dake/ ne tone.

2. Nekey-a ka isip te buyag mania te nabelu sikandin te pegkarineg din teg gendiye ka daruwa te kamet? Nabelu ka buyag su ware neupii te iyam ne paahi ni Jun teg kamet. Isip din ne ka i/ing due ne pegpamula, para re te me Biseye ne ware apil te me Matigsalug.

3. Nekey-a ka kaluwasan teg ngaranan te kuntur? Ka kuntur iyan sika se impatag ne tone neg pakatuhun te tagse i/is te kamet ne nekeg-iling ka katikang.

4. Nekey-a ka igkabulig te pegpamula te Plamindya ne igpasahilid te kuntur? Egpakabalabag seini te weyig ke timpu neg uran, wey egpakapalambeg degma te tone ke timpu neg panempuhen ne igtahu diyet tone.



Liksiyun 27




1. Immenu ni Jun teg gimu ka kayu neg gamiten din teg kuntur? Impeglambid din ka kayu neg pekeiling te A ne miggimuwan din te palinneu diyet taliware te impabalabag su eyew egkanengnengan dan ne nekegtepeng ded kag kunturen dan wey ke ware naa nabingkug.

2. Egmenuwen teg gamit ka kayu ne impeglambid? Emun keg seked dan teg pabayaan te kuntur, egbalbaliyungen dan de ka kayu taman teg pakatuhun te kamet.

3. Nekeg-iling de ka kariyu te kuntur ke masandig wey ke kene de amanan masandig wey mania? Keneg pekegiling ka kariyu te kuntur te masandig wey te kene de amanan masandig. Su emun ke kene de amanan masandig ka tane, me 3. re ne depa ka kariyu te tagse sabekan kuntur. Piru ke masandig, me sabeka re wey /iware ne depa ka kariyu.



23

24

Liksiyun 28




1. Nekey-a ka egpulungan te me malitan diyet bariyuhul dan? Miglibulung ka me malitan diyet bariyuhul su migmala/ahey s1kandan meyitenged te pegguhulayan. 2. Mani buwa te bebaggeten e si Lili neg guhulayan kuntee? Nekey buwa kag puunan? Ka puunan te bebaggeten e si Lili neg guhulayan su nakita rin ka keupianan te pegpamula te asawa rin. 3. Te kaniyu ne suman-suman, nekey buwa ka igkeupii ni Lili mania te migpalanu sikandan neg gimu te kuntis meyitenged te pegguhulayan? Iyan din igkeupii neg dasig te me duma rin ne me malitan pinaahi te kuntis meyitenged te

• pegguhulayan. Su nakita rin ne emun ke due kuntis, amana egkabagget ka me malitan neg upianan ka gulayan don. 4. Nekey-a ka tuyu mania teg behayan te kale ka seeye se egpanalu te pegguhulayan? Iyan tuyu kayi ka pegdasig neg upianan dan ka me gardin dan su eyew due egkarawat dan ne dasag puun te meupiyan himu ran. 5. Nekey-a ka naangey niyu puun te kuntee ne guhuren?


Liksiyun 29



Me inse para te peglalahey: 1. Mania te iyan don eggamiten ka iyam ne paahi te pegguhulayan? Su nakita ni Lili ne manedted ne paahi ka iyam ne paahi te pegguhu/ayan.

2. Hendei ka meupiya neg pamulaan te me gulay, ka marani te baley wey ke mariyu wey mania? Ka marani re te baley ka meupiya neg pamulaan su eyew layun de egkaleuy wey egkatahaan ta ke nekey ka kei/angan ne igtahu wey eggamiten para te gardin.

3. Mania te iyan igkeupii ni Riki neg pabulihey ka me malitan neg gegardin? Eyew keneg kapelaan neg gimu su duen ma duma, wey ke due sabeka neg kalingew keg menuwen teg pamula, duen pad dangeb neg pakasuman-suman ke nekey ka impanu/u kandan.

4. Nekey-a kag keyitabu ke egpamula ki diyet malalab ne tone? Keneg tu/in ka me pinamula ta su ware ma kalambu te tane ne sika kag puunan ne ma//aag ka pinamula.

5. Mania te keneg aminen enni Lili teg guhulayan ka indaru te asawa rin? Imbaad enni Lili ka egpamulaan dan te gulay su eyew keneg katamped ka peggaani ran te me gulay puun su nenekegsinundul ka gulayan dan.


7. Nakabaye kew e te iling kayi te insulat ne guhuren? Namenu

naa?

25

26

Liksiyun 30



Me inse para te peg·lalahey: 1. Mania te impeum-umambu ran ka me gardin dan? Nekeya ka tuyu? Ka tuyu te impeum-umambu ne gardin su eyew keneg kalumes te weyig ka me gulay ran ke timpu neg uran. 2. Nekey-a kag gimuwen ta ke due etew neg pangguhud wey keg panulu kanta? Kei/angan neg pamineg ki eg-ayadayad su eyew kene kig kalingew ke nekey ka impanulu kanta. 3. Nekey-a ka tuyu mania te lain-lain ne kalasi ne gulay ka igpamula te me gardin? Ka duman tuyu kayi su eyew ke due sabekan ka/asi te gulay ne mahaan de egkahangu, ma/emu re neg liwanan. 4. Nekey ne timpu neg bunsuran dan e man-e teg gegardin ka baad te indaru te asawa ni Lili? Emun ke egbubulak e ka me gulayan dan, sika ka timpu neg bunsud e sikandan kag gegardin te baad ne tane. 5. Nekey-a kag puunan mania te due timpu neg kalaggew ~i Lili meyitenged te seleppi? Ka puunan kayi su dake/ e kag kahastu ran ne seleppi para igbe/i teg kakeen su keneg keupian si Jun neg keen te gulay. 6. Nekey-a ka naangey niyu puun te kuntee ne guhuren?

7. Nakabaye kew e te iling kayi te insulat r:ie guhuren? Namenu naa?

Liksiyun 31



Me inse para te peglal'ahey:

1. Nekey-a kag puunan mania te suble e ka langesa ni Jun? Puun su amana sikandin ne malehed te bu/ad, ginamus wey ka langun ne dakel se mentika wey asin. Su ka iling kayi neg keenen, egpakahayblad te etew.

2. Mania te keilangan neg kuralen ka me pinamula ta labi eke diye de te sapiling te baley? Eyew ware ayam neg pakaseled wey egmakariek-diek te pinamula.

3. Nekey-a ka igkabulig te kumpus te me gardin? Egpakabehey te kalambeg te tone wey te me pinamula.



27

28

Liksiyun 32




1. Ke sikaniyu ensi Lil.i, nekey buwa degma kag geramen niyu keg gingume e ka aldew te kuntis? Egkabagget, egkeipeng, egkapanseb, egkelkelen.

2. Nekey-a kag geramen niyu keg tengtengan te duma ka himu niyu ne ware niyu ay-ayari? Egkeyilew keg lemetan wey egkapanseb.

3. Mania teg kaliseran ka me meisturu neg alam ke hentew ka migpanalu? Puun su nee/in ne meupiya ka me gulayan te me malitan.

4. Hentew-a ka migpanalu te pegguhulayan wey mania te migpanalu sikandan? Si Lili wey si Doling. Migpanalu sikandan se daruwa puun su kene de ne mallambeg ka me pinamula ran ke kene, in-a/ad dan pad man-e wey impasahiliran te me tire, me tang/ad, me pinya wey me bulak.



Liksiyun 33




1. Nekey-a ka igkawangali enni Jun? Nawangalan ensi Jun te me tilapya ne diyet pispan ne mate/es neg tengtengan.

2. Mania te amanag makiddil ka me bate diyet pispan? Su egkate/esan s1kandan neg tengteng te me tilapya neg masabey.

3. Mania te malemu naan de neg pandakepen te me etew ka ngalap diyet pispan? Puun su inluwangan don ka pispan.

4. Nekey-a ka ingkahale te sapulun etew wey nekey-a ka tuyu dan mania te migsabbeka sikandan ka miggimu te seeyen pispan? Naha/e ka sapulun etew su hen-em pad ne bu/an ne impaawaan don te me similya ka pispan piru kuntee, nakangengalap e sikandan. Ne iyan don tuyu te migsabbeka kag gimu te pispan su ka ngalap, egpakatimul degma te pegpatu/in te me anak don wey mahaan de egkapenga ka himu ke due duma neg pekegbu/ig.


6. Nakabaye kew e naa te iling kayi te insulat ne guhuren? Namenu naa?

29

30

Liksiyun 34




1. Kamenu keispurtanti ka ngalap diyet umul te etew? Amanan ispurtanti seini su egpakabulig te pegpatulin labi e te me bate. Emun ke keneg pakeenen ka me bate te me karni wey ke me ngalap te weyig, kene amanag tu/in sikandan.

2. Nekey-a ka tuyu ni Datu Welu te migdugpu diyet ki Riki? Migdayan ki Riki meyitenged te himu rin, wey egkeupian degma s1kandin neg pabulig ki Riki teg pipispan.

3. Malemu re ka himu neg pipispan wey mania? Kenen ma/emu su kei/angan neg antus minsan mareet ka timpu eyew egkatanggu te meupiya ka pispan.

4. Nekey-a kag gimuwen ta para keneg keetiyan ka pispan? Keilangan neg pitawen ta eg-ay-ayari ka me pikungan wey ka me sahi/iran te pispan su kema ke due miggintaang ne tane neg ka/Jhawangan te weyig.



Liksiyun 35



Me inse para te peglalahey: 1. Nekey-a ne kalasi te tilapya ka meupiyan igpaawe te pispan, ka mallintek wey ke derakel wey ke meilem wey mania? Kenen meupiyan iyan igpaawe ka mallintek su keneg tu/in wey malehen kag pakeen kandan puun su mahaan egmasalig puun su mahaan egkabuhal. Ne iyan meupiya ka derakel su mananey egkabuhal wey kene amanan gastu te pegpakeen kandan. 2. Nekey bes ka nakameupiya neg pipispan diyet bariyu enni Riki? Egkaay-ayaran tea/dew, eleg neg pispanan su bayew malam1ket ka tane wey due pantad, wey keneg bebeka ka tane keg a/dew. 3. Mania te kenen meupiya neg gamiten te pispan ka weyig diyet kanal? Puun su kema ke due eggilu neg puun te basakan neg pakadereet te me ngalap. 4. Mania te kenen layun egliwani te weyig ka pispan? Su eyew keneg kaanlas ka me lumut wey ka me tei te ayam ne keuyahan te ngalap. 5. Nekey-a ka naangey niyu puun te kuntee ne guhuren?

6. Nakabaye kew enaa te iling kayi te insulat ne guhuren? Namenu naa?

31

32

Liksiyun 36




1. Mania te keilangan neg daseken ka tane ne igsubung teg pispanen? Su eyew kenen mahaan egkatebal keg dakel ka uran wey kene degma egkabayaan te weyig.

2. Nekey-a ka tuyu mania teg tahuan te mahalat ne alambri ka tubu neg pabayaan te weyig? Ka tuyu kayi su eyew keneg kaseleran te me kumang, me kasili ka pispan su sika kag pangeen te me tilapya. Ne ka igkarangeb, eyew kene degma egpakalihawang wey keg anuy ka me ngalap.



Liksiyun 37




1. Mania te keneg kaayun neg gen-genan ka me similya te ngalap? Su emun keg gen-genan ka me similya te tikipya, kema keg patey.

2. Egmenuwen bes te pegpaawe te me similya te ngalap ke intahu ta, diyet silupin? Keilangan ne kenen due-ruen igpaawe ka me similya su egpatey, puun su meinit ka natahuan kandan ne egpakahalin e man-e diyet maagsil ne weyig. Keilangan neg pekeg-iling pad ka kaagsil wey ke keinit te weyig ne hendue igpaawe, piru keneg gen-genan su egbalaharen de due ne iyan eg/ihawang diyet intahuan kandan.



33

34

Liksiyun 38




1. Nekey-a ka duma neg gamiten para igpalambeg te pispan ne kene ki re amanag pakahastu? Ka tei te me ayam.

2. Kapapila egsabulaki te tei te me ayam ka pispan wey nekey ka meupiyan uras te pegsabulak wey mania? Me keen-em, tagse simana piru ke epiki ka timpu, me kasabeka re seled te senge simana. Ne iyan man-e meupiyan uras te pegsabulak te tei te me ayam ka maselem su emun ke meudtu e, keneg makaheheyinawa ka me ngalap ne kema keg pamatey.

3. Egmenuwen nu te pegkanengneng ke eleg e ka igpalambeg ne insabulak nu diyet pispan? Emun ke igpaseneb nu ka be/ad nu taman te siku ne mania teg kakita nu pad ka pa/ad nu, palinneu te eleg ka insabulak nu ne palambeg. Piru ke kene nu egkiteen ka pa/ad nu minsan taman de te buku-buku te be/ad nu ka igpaseneb nu, palinneu te sub/a ka igpalambeg.



Egpeikulan te T alagpanulu Level Two ... · PDF filepahina diyet Agriculture Book para te seup ne a/dew. Ka eg-andamen nu diye te kalosiyanan Keilangan neg ginguma ka diye te iskuwilaan

Documents