Effective Alternative Secondary Education

(Effective Alternative Secondary Education)

MODYUL 7

ANG PAGLAGANAP NG KOLONYALISMO

AT SIMULA NG IMPERYALISMO SA ASYA

BUREAU OF SECONDARY EDUCATION

Department of Education

DepEd Complex, Meralco Avenue

Pasig City 2

MODYUL 7

ANG PAGLAGANAP NG KOLONYALISMO AT SIMULA NG

IMPERYALISMO SA ASYA

Sa dahilang marami ang mga magagandang naging ulat ng mga Europeong

nakapaglakbay sa rehiyon ng Asya at tuwiran nilang naobserbahan ang mahusay na

produksyon ng seda, pagtatanim ng palay, at paggawa ng mga aklat, armas, at

sasakyang pandagat, maging ang mga modelong estado gaya ng mga Imperyo ng

Tsino at Hapon ay naging motibasyon para sa kanila na ipagpatuloy ang pagpapalaki

ng kanilang mga sakop sa rehiyon ng Asya.

Ang unang bahagi ng kanilang panggagalugad kung ating susuriin sa ating

makabagong pananaw ay panahon din ng pagtuklas ng mga Kanluranin sa kanilang

sarili sa aspetong pangkulturang pamumuhay, pagbabalanse ng kanilang mga

paniniwala, at pagsusuri ukol sa kanilang mga katutubong kaalaman ukol sa mundo, sa

tao, at sa hinaharap.

Ipinagpatuloy nila ang pagtuklas sa mga yamang-mineral ng Asya at pagpapairal

ng sistemang merkantilismo upang patuloy nilang pagkunan ng mga hilaw na

materyales ang mga bansa sa Asya at ikonberto ang mga ito bilang malaking pamilihan

ng kanilang mga sobrang produkto gawa.

May tatlong araling inihanda para sa inyo sa modyul na ito:

Aralin 1: Ang Iba’t Ibang Mukha at Teorya ng Imperyalismo

Aralin 2: Ang Paghahati ng Asya

Aralin 3: Resulta at Epekto ng Imperyalismo sa Asya

Pagkatapos mong mapag-aralan ang modyul, inaasahang magagawa mo ang

mga sumusunod:

1. Mailalarawan ang iba’t ibang mukha at teorya ng imperyalismo sa

Asya;

2. Maipaliliwanag ang dahilan ng paglaganap ng imperyalismo sa Asya; 3

3. Maituturo sa mapa ang mga bansang Asyano na naapektuhan nang

lubusan ng imperyalismo;

4. Mailalarawan ang mga pagbabagong dulot ng imperyalismo sa

aspetong kultural, pulitikal, at ekonomikong pamumuhay ng mga

Asyano; at

5. Masusuri ang resulta at epekto ng imperyalismo sa pamumuhay at

pangkabuhayan ng mga Asyano.

Handa ka na ba? Subukan mong sagutin ang mga sumusunod na tanong.

Huwag kang mangamba sa pagsagot. May mga tulong sa pag-aaral na inihanda para

sa iyo.

PANIMULANG PAGSUSULIT:

I. Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot.

1. Ito ay isang teritoryo na direktong pinangangasiwaan ng isang imperyalistikong

bansa

A. Protectorate

B. Colony

C. Sphere of influence

D. Civilizing mission

2. Isang uri ng pananakop na kung saan ang kolonya ay mayroong sariling

pamahalaan nguni’t tinutulungan at indirektong pinangangasiwaan ng pamunuan

ng bansang mananakop

A. Sphere of influence

B. Protectorate

C. Civilizing Mission

D. Colony 4

3. Isang uri ng pananakop na kung saan ang isang rehiyon o bahagi ng bansang

sinakop ay mayroong ekslusibong investment o karapatan sa kalakalan ang

bansang mananakop

A. Civilizing Mission

B. Protectorate

C. Colony

D. Sphere of Influence

4. Ang mga estado ng Tsina ay itinuturing ng mga Europeo na modelong estado

dahil sa

A. May mga epektibong lokal na pinuno

B. Pagkakaroon ng serbisyong kagalingan

C. Disiplinadong mamamayan

D. Pagpapahalaga sa kalinisan at kapayapaan

5. Isang simpleng proseso ng pagpupunyagi ng mga malalakas at malalaking

nasyon-estado na dominahan, sakupin at gamitan ng lakas ang mga mahihina at

maliliit na nasyon-estado

A. Nasyonalismo

B. Imperyalismo

C. Kolonyalismo

D. Komunismo

6. Teoryang ipinalaganap ng mga Ingles na nangangahulugan ng pagpapataas ng

antas ng sibilisasyon ng mga katutubong sinakop

A. Culture system

B. Ethical Policy

C. Civilizing Mission

D. Imperyalismo 5

7. Mga sundalong Hindu na nag-alsa noong 1857-59 laban sa mga awtoridad na

Ingles

A. Sepoy

B. Shiite

C. Hindu patriot

D. Sikh

8. Isang sikretong organisasyon ng mga Tsino na may malaking galit sa mga

Kristiyanong Tsino at mga dayuhang mananakop ay kilala sa tawag na

A. Kung Fu masters

B. Samurais

C. Boxers

D. Sumo wrestlers

9. Ang kasunduan na nagbigay daan sa tuwirang pananakop ng Amerika sa

Pilipinas

A. Kasunduan sa Vienna

B. Kasunduan sa Venice

C. Kasunduan sa Ghent

D. Kasunduan sa Paris

10. Mga nakapag-aral at makapangyarihang pangkat sa lipunang Asyano na naging

daan sa lubusang pagpasok ng mga ideya at kulturang dayuhan

A. Ilustrado

B. Burgis

C. Pensionado

D. Iskolar

11. Napakalaki ng naging epekto ng kolonisasyon sa Asya maliban sa

A. Pagpapatayo ng mga paaralan

B. Naging pamilihan ng mga hilaw na materyal 6

C. Pagsasarili

D. Pagtatatag ng mga organisasyon ukol sa paglaban sa mga mananakop

12. Kinilala siya bilang Empress Dowager sa Tsina at naging pangunahin siya sa

pagsuporta sa pagpapaalis sa mga dayuhan at pagkakaroon ng modernisasyon sa

Tsina

A. Ci Xi

B. Confucius

C. Lao Tse

D. Tu Fu

13. Gobernador o kinatawan ng mga maharlika na nangangasiwa sa East India

Company

A. Heneral

B. Pangulo

C. Viceroy

D. Ministro

14. Amerikanong Commodore na nakipagkasundo sa Shogun ng Hapon upang

magbukas ng kalakalan sa pagitan ng Hapon at Amerika

A. George Dewey

B. Matthew Perry

C. Douglas MacArthur

D. Henry Wainright

15. Kilala siya bilang “Enlightened Emperor” sa Hapon

A. Mustsuhito

B. Hirohito

C. Matsukuhito

D. Naruhito 7

ARALIN 1

ANG IBA’T IBANG MUKHA AT TEORYA NG IMPERYALISMO

Ang salitang imperyalismo ay isang salitang Latin na nagpasimulang gamitin sa

panahon ng pananakop ng Imperyong Roma. Ang imperyalismo ay nangangahulugan

ng dominasyon ng isang makapangyarihang nasyon-estado sa aspektong politika,

pangkabuhayan at kultural na pamumuhay ng isang mahina at maliit na nasyon-estado.

Sa loob ng dalawang libong taon, ang Imperyong Roma ay nakontrol ang halos

kabuuan ng Mediterranean. Bago matapos ang ika-18 siglo, ang ilan sa mga bansang

Europeo at ang Estados Unidos ay nagpasimulang mag-kontrol ng ibang mga bansa sa

lupalop ng Asya, Aprika at Latin Amerika. Ang panahon mula 1800 hanggang 1914 ay

naging kilala bilang Panahon ng Imperyalismo.

Ang imperyalismo noong ika-18 siglo ay naging resulta ng tatlong

pangunahing salik. Una, dahil sa udyok ng nasyonalismo, nais ng mga nasyon sa

Europa na magkaroon ng malawak na kapangyarihan upang labanan ang kanilang mga

karibal na mga bansa. Ikalawa, dulot ng Rebolusyong Industriyal, nangangailangan ng

mga hilaw na materyal na pagkukunan at pamilihan na laglagan ng mga produktong

yari na gawa mula sa kanila kaya sila ay nagpalawak ng kanilang mga teritoryo. Ikatlo

ang paghahangad na ipakilala ang kanilang superyor na kultura, relihiyon at paniniwala

sa iba pang mga bansa sa mundo.


mga sumusunod:

1. Maipaliliwanag ang katuturan ng imperyalismo;

2. Masusuri ang mga salik na nag-udyok ng paglaganap ng imperyalismo;

3. Maipapakilala ang iba’t ibang teorya na ginamit at binuo ng mga mananakop

upang bigyan ng patotoo ang kanilang ginawang pananakop;

4. Mapaghahambing ang iba’t ibang anyo ng imperyalismo; at

5. Makapaglilista ng halimbawa ng mga hilaw na materyal na pinakinabangan ng

mga bansang mananakop sa kanilang industriyalisasyon. 8

Gawain 1: Pag-isipan Mo

Suriin at bigyan ng sariling interpretasyon ang ipinakikita ng cartoon na iyong

nakikita. Maaring isulat ang iyong sagot sa iyong kwaderno.

Ang Pampulitikang Kompetisyon

Noong gitnang bahagi ng ika – 18 dantaon, karamihan sa mga bansa sa lupalop

ng Europa ay naghangad na magkaroon ng sariling mga kolonya sa mga lupalop ng

Asya at Aprika. Naging bahagi ito ng kanilang paghahangad sa kapangyarihan at

pagtatatag ng mga pamahalaang pinatatakbo ng mga dayuhang mananakop. Nagtago

sila sa pagpapaniwala sa mga bansa sa Asya at Aprika na ang kanilang pamumuno ay

magtuturo sa mga ito ng mga makabagong pamamaraan ng pagpapatakbo ng kanilang

mga pamahalaan, ng pagsasarili at malaking tulong na magkaroon ng nagsasariling

pamahalaan. Ito ang naging dahilan ng patuloy na pagpapalawak ng kanilang mga

teritoryo sa iba’t ibang bahagi ng Asya at Aprika at tuluyang paghahangad na ito’y

maging bahagi ng kanilang lupain. 9

Paghahangad sa Pagkakaroon ng Bagong Pamilihan

Ang Rebolusyong Industriyal noong ika-18 dantaon ay naging salik sa

paghahanap ng mga bansa sa Europa at Hilagang Amerika na maghanap ng mga

pamilihan na magiging laglagan ng kanilang mga produktong ginawa. Sa maraming

produkto na kanilang ginawa ay kinakailangan nila ng pagtatayuan ng mga bagong

pabrika na kailangan ang mga hilaw na materyales na sa mga bansang kanilang sakop

lamang libreng makukuha.

Ang mga produktong gaya ng rubber, copper at ginto ay nanggaling sa Aprika,

bulak at jute sa India, at tin sa Timog Silangang Asya. Ang mga hilaw na materyales na

ito ay nakatulong sa pagpapalaki at pagpapalago ng mga industriya sa Amerika at sa

Europa. Ang ilan pa sa mga karagdagang produkto na nakilala sa pamilihang panginternasyonal

ay ang saging, dalandan, melon at mga prutas na karaniwang sa Asya

lamang matatagpuan. Ang mga mamamayan sa Paris, London at Berlin ay natutong

uminom ng tsaa, tsokolate, at kape kasabay ng kanilang mga pagkain at gumamit ng

mga sabon na nanggaling sa palm oil ng Aprika at langis ng niyog sa Asya.

Nagsilbi ring bagong pamilihan at laglagan ng mga produkto ng Kanluranin ang

kanilang mga bansang nasakop. Naging tagapagluwas ng mga hilaw na materyal ang

mga bansang sakop samantalang ang pagbubuo ng mga ito ay ginagawa sa mga

pabrika ng mga Kanluranin na bansa. Ganito ang naging kalakaran sa napakahabang

panahon kaya nanatili ang pagdepende sa mga produkto ng magkabila lalo na sa

pagpaparami at pagpapalaki ng produksiyon.

Ang kolonisasyon ay nagsilbing paraan upang pakinabangan ng mga tagaKanluran

ang mga hilaw na materyalna matatagpuan sa Asya. 10

Paghahangad ng Panibagong Oportunidad

Dahil sa paghahangad ng mga taga-Kanluran ng mas malaki pang oportunidad sa

kanilang mga kolonya kaya hinimok nila ang kanilang mga mamamayan na maglakbay

tungo sa mga bansa sa Asya at Pasipiko. Binigyan nila ng pagkakataon na mag-ari ng

mga lupain ang mga ito sa kanilang mga kolonya, patakbuhin ang pamahalaang itinatag

at pamunuan ito at kontrolin ang mga paaralan at ekonomiya ng mga kolonya. Dahil dito

ay nagpatuloy ang mga patakarang kolonyal at naitatatag ang mga institusyong

kolonyal na mag-iiwan ng tatak sa pamumuno ng mga bansang Kanluranin gaya ng

Gran Britanya at Amerika. Tignan ang karikatura sa ibaba ito ay isang pagpapatunay ng

oportunidad na paghahangad ng Gran Britanya na ang simbolo ay ang leon at ang

Amerika na sinisimbolo naman ng agila.

Civilizing Mission

Ang patuloy na paglalakbay ng mga Europeo tungo sa lupalop ng Asya ay hindi

dahil sa pang-ekonomiyang kadahilanan lamang kundi para magturo ng bagong

paniniwala sa mga katutubo at ikonberto sila sa bagong paniniwala. Pinaniniwalaan ng

mga Europeong misyonero na sila’y mayroon misyong dapat gawin sa mga katutubong

Asyano sa aspekto ng sosyo-kultural. Naniniwala sila na mataas ang kanilang

kalinangan sa kanilang mga kolonya kaya dapat lamang na ituro sa mga mamamayan

nito ang mga pagbabago para sila ay ituring na mga sibilisado. 11

Sa pamamagitan ng relihiyon, edukasyon at lenguahe ay unti-unting itinuro ng

mga mananakop ang bagong kultura na nang lumaon ay naging dominante sa mga

lipunan sa dahilang maraming mga nakapag-aral na katutubo ang naging kasangkapan

sa pagpapalaganap nito. Ito’y itinuro sa kanilang mga anak at salin-lahi kaya ang

nakaraang pamumuhay ay nalimutan na nila at sila’y nagbihis ng bagong anyo sa

aspektong sosyo-kultural. Mas nagkaroon ng pagpapahalaga ang mga asimiladong

katutubo sa mga naiambag ng mga dayuhan at mga itinuturo ng mga ito kaysa ang

pagpapanatili at pahalagahan ang dati nilang kaalaman.Ito’y kanilang pinaniwalaan na

bahagi ng madilim nilang nakaraan.

I

ba’t ibang Anyo ng Imperyalismo

Ang mga imperyalistang bansa ay gumamit ng iba’t ibang pamamaraan upang

makakuha ng bagong lupain. Minsan sila ay gumagamit ng mga kasunduan, binibili ang

mga lupain mula sa dating mga mananakop o kaya simpleng sinasakop ang isang

lupain sa pamamagitan ng puwersang militar.

Ang mga imperyalistang bansa ay may iba’t ibang anyo sa pamamaraan ng

pagkontrol sa kanilang mga teritoryo. Ang una ay tinatawag na colony, kung saan ay

direktang kinokontrol at pinamamahalaan ng imperyalistang bansa ang kanyang sakop

na bansa gaya ng ginawa ng Espanya sa Pilipinas, Britanya sa India at Pransiya sa

dating Indo-Tsina. Ang protectorate ay mayroong sariling pamahalaan nguni’t ang mga

patakaran at kautusan ay dinidirekta ng imperyalistang bansa lalo na sa patakarang

panlabas gaya ng ginawa ng Amerika sa Pilipinas, Britanya sa Hongkong at Portugal sa 12

Macau. Ang sphere of influence naman ay may kaugnayan sa mga investment at

trading rights ng isang imperyalistang bansa sa isang rehiyon ng bansa gaya ng ginawa

sa Tsina ng Britanya, Hapon, at Pransiya.

Gawain 2: Pagpapalalim ng Kaalaman

Sa iyong palagay, ang imperyalismo ba ay totoong nagbigay ng

magandang kinabukasan at pag-asa sa mga bansang sinakop? Pangatwiranan.

Tandaan Mo!

Ang imperyalismo ay nangangahulugan ng dominasyon ng isang

makapangyarihang nasyon-estado sa aspetong pampulitika,

pangkabuhayan, at pangkultura na pamumuhay na isang mahina at

maliit na nasyon-estado.

Ang imperyalismo ay dulot ng tatlong pangunahing salik: nasyonalismo,

Rebolusyong Industriyal at paniniwalang ang kultura ng mananakop ay mas

superyor kaysa mga bansang sinakop.

Ang tatlong pangunahing anyo ng imperyalismo ay ang: colony, direktang

pinamamahalaan ng imperyalistang bansa ang kolonya; protectorate, ang

imperyalistang bansa ay nagbibigay direksiyon sa patakarang panlabas at

pamahalaan ng kolonya at ang sphere of influence, ang isang rehiyon ng bansa ay

eksklusibong may pamumuhunan o trading rights ang imperyalistang bansa.

13

Gawain 3: Paglalapat

Gumawa ng isang maikling saknong ng tula ukol sa iyong sariling

pananaw o pakahulugan ng salitang Imperyalismo.

ARALIN 2

ANG PAGHAHATI NG ASYA

Ang pakikipagkalakalan, pagpapalaganap ng panibagong paniniwala at

pilosopiya ay ilan lamang sa naging mga pangunahing dahilan ng pananakop ng mga

bansang Kanluranin sa Asya. Upang lalong mapatatag ang kanilang kapangyarihan sa

pangkabuhayan at pulitikal na pamumuhay ng mga bansang Asyano ay tuluyan ng

sinakop at hinati ng mga Imperyalistang mananakop ang Asya.

Ang mga British ay pangunahing kinontrol ang kalakalan sa India nguni’t ang

kanilang pananakop ay naging daan sa pag-usbong ng nasyonalismong

magpapabagsak sa kanilang rehimen sa India sa tulong ng Rebelyong Sepoy at

pagtatatag ng sariling republika. Hindi lamang ang India ang sinakop ng Gran Britanya

sa Asya kundi maging ang Tsina. Pumasok sa mga di makatotohanang kasunduan ang

Tsina hanggang sa ito’y naging spheres of influence ukol sa kalakalan ng mga bansang

Gran Britanya,Pransiya, Alemanya, Rusya at Hapon. Inilunsad ang Boxer Rebelyon

upang patalsikin ang mga dayuhan at Kristiyanong nais na magpalaganap ng bagong

kaisipan at pamamaraan ng pangkabuhayan sa Tsina. Noong taong 1911 ay nagwakas

ang pamumuno ng rehimen dinastiyang Tsino at ang bagong republika ay isinilang sa

tulong ng pamumuno ni Sun Yat Sen.

Ang Hapon ay nagkaroon ng panahon ng seklusyon o di pakikipagkalakalan sa

mga dayuhan sa pamamagitan ng pagbubukas lamang ng apat na daungan na

magsisilbing laglagan ng mga produkto ng mga dayuhan. Pumasok sila sa panahon ng

pagsasarili tungo sa industrialisasyon sa panahon ng pamumuno ng mga Meiji leaders.

Ang mga bansa sa Timog Silangang Asya ay patuloy na sinakop ng mga

bansang Kanluranin gaya ng Britanya, Espanya at ng Olandiya sa aspektong

pangkabuhayan, pulitika at pamumuhay ng mga tao. 14


mga sumusunod:

1. Maipaliliwanag ang mga salik na nagbigay daan sa paghahati ng Asya sa

ilalim ng pamumuno ng mga dayuhang mananakop;

2. Makikilala ang mga naging pangunahing Asyanong pinuno na naglunsad

ng mga pagtutol sa pananakop;

3. Maituturo sa mapa ang mga bansang Asyano na sinakop ng mga

bansang Kanluranin;

4. Masusuri ang mga pangunahing epekto ng pananakop sa lipunang

Asyano; at

5. Makapagbibigay ng sariling kuru-kuro ukol sa naging epekto ng

pananakop sa karanasan ng mga Asyano.

Gawain 1: Pag-isipan Mo!

Lagyan ng tanda ang mga bansang Asyanong naging bahagi ng pananakop

sa mapa ng Asya sa ibaba.

Tsina Hapon Pilipinas Indonesia India Burma (Myanmar) 15

Ang mga British sa India

Ang pagsisimula ng panggagalugad ng mga bansang Europeo ang nagtulak

upang magkaroon ng pagkakataon ang Britanya na kontrolin ang kalakalan sa India. Sa

pamamagitan ng pagtatatag ng East India Company ay nakontrol ng mga British ang

kalakalan ng ruta tungo sa India. Ito ang naging dahilan sa pagiging mayaman ng

nabanggit na kumpanya at nagdala ng malaking kita sa imperyo at sa mga

mangangalakal na naging bahagi ng kalakalan. Dahil sa malaking kita na tinatanggap

ng kompanyang British sa kalakalan ay nagkaroon ito ng ka-kumpetensiyang bansa ang

Pransiya. Itinatag ng Pransiya ang French East India Company nguni’t ito’y hinadlangan

ng mga British sa pamamagitan ng Battle of Plassey noong 1757 na kung saan ay

natalo ang mga Pranses. Hindi lamang ang kalakalan ang kinontrol ng mga British

kundi nagpasimula na rin silang magpasok at magturo ng mga kultural na pagbabago

sa India. Isang grupo ng mga kawal sa India o kilala sa tawag na Sepoy ang nag-alsa

upang tutulan ang pagsisimula ng pag-impluwensiya ng mga British sa kanilang

pamumuhay. Nguni’t may mga ilang datos din ang nagpapatunay na ang pinakadahilan

ng pag-aalsa ay ang paniniwala ng mga Sepoy na binubuo ng mga Hindu at Muslim na

sundalo na ang grasa sa kanilang mga baril ay hinaluan ng langis na mula sa baka at

baboy. Nang panahon na iyon ang pagkakasa ng baril ay di sa kamay lamang kundi

kinakagat pa ito bago maikasa. Samakatwid sa kanilang pagkagat ay mapupunta ito sa

kanilang mga bibig at ang baka para sa mga Hindu ay sagrado samantalang ang baboy

ay pinagbabawal na kainin sa mga Muslim kaya ito’y taliwas sa kanilang mga

pananampalatayang Hinduismo at Islam. Kaya ang nasabing usapin sa pag-aalsa ay

ukol sa pananampalataya at panlipunang pamumuhay ng mga taga-India.

Ang nasabing pag-aalsa ay umabot ng dalawang

taon bago tuluyang nasugpo at naging daan sa lalong

paghihigpit ng pamahalaang Britanya sa India. Taong 1858

ay tinanggal ang East India Company at naglagay ng

viceroy o isang gobernador na itinalaga ng hari ng Britanya

upang maging kinatawan sa pamumuno ng teritoryo. Kaya noong 1877 ay ibinigay na 16

titulo ng Punong Ministro ng Britanya na si Disraeli kay Reyna Victoria ng Britanya ang

Empress of India.

Kaya nagpatuloy pa rin ang pagkontrol ng Britanya sa India hanggang sa

magpatayo ito ng mga daanan, riles ng tren, sistema ng komunikasyon, irigasyon,

paaralan at unibersidad dito. Ito’y nagbigay ng mabuti at di mabuting epekto sa India

dahil una ito’y nakatulong sa pagbabago ng kanilang pangkabuhayan nguni’t ang mga

imprastrakturang nabanggit ay mas nakatulong ng lubusan sa pagpapabilis ng

kalakalan at pagbibigay ng malaking kita sa bansang mananakop. Maraming mga

nasyonalistikong pinuno sa India ang naghangad ng mga reporma at

tunay na paglaya sa Britanya sa pamamagitan ng kanilang

pagtatatag ng Indian National Congress noong 1885. Nguni’t anuman

ang kanilang mga pagsisikap dahil nga sa malaking kapakinabangan

sa ekonomiya ay patuloy pa rin itong kinontrol ng Britanya hanggang

ika-19 na siglo.

Pagharap ng Tsina sa mga Kanluranin

Habang ang Britanya ay patuloy na pinatatatag ang Imperyo sa India ang ilang

mga bansang Kanluranin ay nagpapatuloy naman ng paghahangad na mapasok ang

kalakalan sa Tsina. Sa mahabang panahon ang Tsina ay pinamumunuan ng mga

Emperador na nakatulong ng malaki upang mapatatag ang kabuhayan, lipunan at

pulitika ng Tsina. Mayroon lamang limitadong kalakalan sa pagitan ng mga bansang

Europeo at ng Tsina sa loob ng tatlong daan taon.

Noong ika-18 siglo ay nakakita ng

pagkakataon ang mga British na mapasok ang

kalakalan sa Tsina at malaking kita ang ibinigay

nito sa kanila. Sa pakikipagpalitan ng tsaa, silk at

porselana mula sa Tsina ay sinadya ng mga

mangangalakal na British na huwag gumamit ng

salapi sa palitan kundi nagpasimula silang magluwas ng opyo na nanggagaling sa India

at Turkey. Nang ito’y malaman ng mga Tsino ay tinutulan nila ang patuloy na pagpasok 17

ng opyo sa Tsina nguni’t naging daan ito sa pagtutol at pagsisimula ng isang digmaan

noong 1839. Kinilala ang digmaang ito bilang Opium War. Nanalo ang mga British sa

nasabing digmaan ng kanilang binomba ang Canton (Guangzho) at sa pamamagitan ng

isang kasunduan na nilagdaan ng mga representante ng Britanya at pinunong Qing ng

Tsina ay nagresulta ito ng pagbibigay sa kanila ng Hong Kong na maging bahagi ng

kanilang imperyo. Ang pangyayaring ito’y naging daan para maghangad din ang iba

pang mga bansa na magkaroon ng bahagi sa kalakalan sa Tsina. Sa pamamagitan ng

mga di makatwirang kasunduan na ginawa ng iba’t ibang bansa at pilitang pinalagdaan

sa mga pinunong Tsino ay napagtibay na ang malaking bahagi ng Tsina ay mapailalim

sa spheres of influence. Ang spheres of influence ay nangangahulugan ng mga lugar na

kung saan ang isang dayuhang bansa ay mayroong eksklusibong karapatan na

mangalakal o gamitin sa pangangalakal. Ang mga bansang nakinabang dito ay ang

Britanya, Pransiya, Alemanya, Rusya at Hapon.

Ang mga

daungan ng kalakalan sa Tsina na naging bahagi ng mga di makatwirang

kasunduan sa pagitan ng mga dayuhan at ng Tsina.

Sa usaping ito ay naapektuhan ng malaki ang ina ng batang Emperador ng Tsina

na si Tsu Hsi (Ci Xi) kaya minabuti niya na bumuo ng isang sekretong kilusan na

maaring magpatalsik at magpabagsak sa mga dayuhang nanatiling nakikinabang sa

yamang likas at nagsusulong ng ibang kabihasnan sa Tsina. Maraming mga

nasyonalistikong Tsino ang sumama sa kilusan at naghangad ng paglaya sa mga

dayuhang mananakop. Ginamit nila ang pamamaraan ng martial arts sa nabuoong

kilusan sa pamamagitan ng boksing kaya nakilala sila bilang mga boxers. Tinugis at 18

pinatay nila ang mga dayuhan at maging ang mga

Tsinong nakonberto sa pagiging Kristiyano.

Mahabang panahon din ang nangyaring labanan at

natalo lamang ang nasyonalistikong Tsino ng

magsanib ng puwersa ang mga dayuhan upang

sugpuin at lipulin sila noong ika-14 ng Agosto, 1900.

Napilitang lumisan ang mga natira pang mga

Tsinong boxers nguni’t pinagbunyi naman sila ni Tsu Hsi (Ci Xi) sa kanilang ginawang

katapangan. Nagpatuloy pa rin ang pamumuno ng Dinastiyang Qing nguni’t ito’y sa

suporta na ng mga dayuhan. Nakita at naramdaman ito ng malaking bahagi ng

populasyon ng mga Tsino kaya inisip nila na di na makatwiran ang pamumuno ng

Emperador Tsino. Naging sunud-sunuran na lamang ito sa mga dayuhan o nagsilbing

papet ng mga dayuhan.

Pinaniniwalaan ng mga Tsino na kailangan na ang pagtatatag ng isang bagong

republika. Ito ang isinulong ng Tsinong doktor na si Sun Yat Sen na pinaniniwalaang

makakamit lang ang tunay na pagbabago sa pamamagitan ng isang

Republika at tapusin na ang rehimen ng mga dinastiya.

Ang mga rebolusyonaryong Tsino na nagsusulong ng pagbabago

ay bumuo ng isang kilusan na tinawag na Guomindang (Kuomintang) o

isang nasyonalistikong partido. Sila’y nagpasimulang makipaglaban sa mga pangkat na

naniniwala pa rin sa pagpapatuloy ng dinastiya at sila’y natalo ng mga ito. Taong 1908

ng mamatay ang Empress Tsu Hsi (Ci Xi) kaya naiwan ang trono sa dalawang taon na

Prinsipe Pu Yi, (Xuantong) pamangkin ng Empress Tsu Hsi. Humingi ng tulong

pinansiyal si Sun Yat Sen sa Amerika upang

maipagpatuloy ng Partido Guomindang ang layunin na

tapusin ang rehimen ng Dinastiyang Qing ng kanyang

nabalitaan na ang mga sundalo ng imperyo ay sumanib na

sa mga rebolusyonaryo kaya dali-dali siyang umuwi. Si Dr.

Sun Yat Sen ang kauna-unahang naging pangulo ng

Republika ng Tsina noong 1911. 19

Modernisasyon ng Hapon

Ang pakikipag-ugnayan ng Hapon sa mga dayuhang Europeo ay halos

nagpasimula kaalinsabay ng sa Tsina. Pareho sa kaisipan ang Hapon at Tsina na di

nila kailangan ang mga produktong galing sa mga bansang Europeo kaya mula sa ika-

15 hanggang sa unang bahagi ng ika-18 siglo ay walang kalakalang naitatag sa pagitan

ng mga bansa. Nguni’t noong 1853, ang Amerikanong Commodore Matthew Perry ay

dumaong sa Look ng Edo ( Tokyo) at hiniling na magkaroon ng kalakalan sa pagitan ng

Amerika at Hapon. Ang Hapon ay pinamumunuan noon ng

Shogun. Sa dahilang napag-alaman ng Shogun ang

nangyaring digmaan sa pagitan ng Tsina at Britanya ay

minabuti nito na pumayag na lamang sa mga kasunduan sa

mga bansang Kanluranin. Kaya ang unang kasunduan na

nilagdaan ng Shogun ay noong 1854 sa pagitan ng Hapon

at Amerika. Nagsunuran na rin ang ibang mga bansa gaya

ng Britanya, Pransiya, Olandiya, at Rusya sa pagtatalaga ng

mga kasunduan sa kalakalan nguni’t ang nilalaman ng mga

ito ay karaniwang pabor sa mga nabanggit na bansa. Isang pangkat ng mga samurai

(warrior class) sa Hapon ang nagtalaga sa bagong Emperador na si, Mutsuhito. Kinilala

siya bilang Emperador Meiji ( Enlightened) kaya ang mga naging pinuno ng panahon na

iyon ay tinawag ding Meiji leaders.

Sa pamumuno ni Emperador Meiji ay nagpasimula ang pagsisikap ng mga

Hapones na bigyang sigla ang kanilang ekonomiya, magtatatag

ng mga imprastraktura at industrialisasyon. Nagpasimula rin

silang magpatayo ng mga paaralan na ang kurikulum ay ukol sa

pang-mundong pakikipag-ugnayan nguni’t nagbibigay diin sa

mga mag-aaral na mananatiling tapat sa kanilang pinagmulan at

bayan. Lumaki ang populasyon ng Hapon noong 1880 at naging positibo ito sapagka’t

ang populasyon ay ginamit na lakas paggawa upang magpatakbo ng mga industriyang

itinatag. Taong 1914 ay itinuturing na itong isa industrialisadong bansa sa buong

mundo. 20

Kinilala ang lakas at kapangyarihan ng Hapon ng sinakop nito ang Korea at

naging kolonya ito. Natalo niya ang bansang Tsina sa Sino-Japanese War noong 1895

at sa pamamagitan ng Kasunduan sa Shimonoseki ay ipinagkaloob sa Hapon bilang

bahagi ng kanyang imperyo ang Korea, Taiwan at mga isla ng Pescadores. Ang

pagkatalo ng Tsina sa Hapon ay pagpapakilala ng paghina ng lakas ng Dinastiyang

Qing. Nangangamba rin ang Hapon na magpatuloy ang pagpapalawak ng teritoryo ng

Rusya kaya noong 1904 ay sopresang nilusob ng hukbong mandaragat ng Hapon ang

Port Arthur, base naval ng Rusya sa Manchuria. Laking gulat ng marami ng manalo ang

mga Hapon sa labanan kaya naipakita ng Hapon na kayang talunin ng isang Asyanong

imperyo ang isang Kanluraning imperyo. Naging inspirasyon ito sa mga Asyanong

nasyonalisitko na naghahangad ng kalayaan sa kamay ng mga dayuhang Europeo. Sa

tuluyang pagiging bahagi ng teritoryo ng Hapon sa Korea noong 1910 ay lalo pa itong

naghangad ng pagpapalawak ng kanyang teritoryo sa mga dumating pang 35 taon.

Ang Timog-Silangang Asya

Ang Timog Silangang Asya ay binubuo ng dalawang bahagi ang

tinatawag na Mainland na binubuo ng mga bansang Thailand, Laos,

Vietnam, Cambodia at Burma(Myanmar) at ang mga isla gaya ng

Indonesia, Malaysia at Pilipinas. Ang

mga Olandes ang unang nagtatatag

ng kalakalan sa East Indies o ang

Indonesia sa kasalukuyan. Sa

panahong iyon ay napakinabangan

ang mga hilaw na materyales na

matatagpuan sa arkipelago gaya ng kape, paminta, cinnamon, asukal, idigo, tsaa, mga

yamang mineral gaya ng copper at tin at ang mga matitigas na kahoy sa mga

kagubatan. Upang lalong pakinabangan ang mga produktong ito ay itinatag ng Olandiya

ang Dutch East Indies Company sa bahagi ng Timog Silangang Asya. Pinamunuan ng 21

mga Olandes ang East Indies sa mahabang panahon sa

pamamagitan ng pagpapatupad ng puwersahang pagtratrabaho sa

mga mamamayan sa mga plantasyon nila at karaniwang

binabayaran sa mababang pasahod lamang.

Isang katutubong prinsipe ng isla ng Java na

nagngangalang Diponegoro, ang nagpasimula ng isang pagaalsa

laban sa mga Olandes. Tumagal ng sampung taon ang

labanan ngunit di ito nagtagumpay na pigilan ang pananakop

ng Olandiya sa East Indies, ang isla ng Java sa kasalukuyan.

Ang Pilipinas ay sinakop naman ng mga Kastila na

naglalayon ng pagpapalaganap ng Katolisismo at pangangalap ng mga yamang likas sa

mga isla. Ang sistemang sapilitang paggawa ay pinatupad din at ang mga malalaking

lupain ay inari ng mga Kastilang mayayaman na nanunungkulan sa Simbahan at

pamahalaang Kolonyal. Hindi lamang ang pangkabuhayan ang pinakinabangan ng mga

Kastila kundi ipinakilala rin nito ang kabihasnang Europeo na nagpabago sa

pamumuhay ng mga Pilipino. Ang kanilang pananakop ay hinadlangan ng mga

Propagandista na naglalayon ng mga reporma at kapantayan sa mga karapatan ng

mga Pilipino sa mga Kastila. Nguni’t ang mga Katipunero o rebolusyonaryong Pilipino

ang nagpatuloy ng paghahangad na lumaya sa mga Kastila kaya isang malawakang

rebolusyon ang inilunsad noong 1896.

Sina Dr. Jose Rizal at Andres Bonifacio ang mga bayaning Pilipino na

nagpasimula ng pag-iisip sa kalayaan ng mga Pilipino laban sa mga Kastilang

mananakop. 22

Ang namagitang labanan sa Espanya at Amerika ay naging dahilan sa

pagwawakas ng pananakop ng mga Kastila sa Pilipinas sa loob ng 333 taon. Ang

Amerika na nangakong tutulong sa Pilipinas upang maging malayang bansa ang naging

panibagong mananakop naman nito. Nagtatatag ng mga pabrika, industriya at

pamilihan ang Amerika sa Pilipinas upang makasiguro sa matatag na kalakalan sa

dalawang bansa. Maging ang mga batas at ang pamahalaan ay inimpluwensiyahan din

upang sa kapakinabangan ng mananakop.

Ang Mainland Asia ay sinakop naman ng Pransiya at Britanya na gaya rin ng

kapwa mga bansang Europeo ay pinakinabangan ang yaman likas ng mga bansa dito

at nagsilbing tagapagluwas ng mga hilaw na materyal na kailangan sa kanilang mga

bansa. Ang pangkabuhayan, pulitika at lipunang pamumuhay ng mga tao ay

inimpluwensiyahan nila na kapwa may positibo at negatibong idinulot.


Kilalanin ang mga sumusunod na pangunahing Asyano na

nagkaroon ng kaugnayan sa panahon ng pananakop ng mga dayuhang Europeo. Ilagay

sa blangko sa kanan ang iyong sagot.

1. _______________________

2. _______________________

3. _______________________ 23

Tandaan Mo!

Ang Rebelyong Sepoy sa India ay naging upang magbago ng

sistema ng pamamahala ang mga British sa India.

Ang Boxer Rebellion sa Tsina ay inilunsad upang patalsikin ang mga

dayuhang mananakop.

Ang Panahong Meiji ang nagrestraktura ng pagbabago sa aspektong

pangkabuhayan tungo sa industrialisasyon sa Hapon

Ang mga yamang likas at mineral sa Timog Silangang Asya ang pangunahing salik

sa pananakop ng mga bansang Europeo.


Pagbibigay ng sariling opinyon: Sa iyong palagay naging pakinabang ba

o hindi ang nangyaring pananakop sa Asya? Bakit?

________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________ 24

ARALIN 3

RESULTA AT EPEKTO NG IMPERYALISMO SA ASYA

Nag-iwan ng mabuti at di mabuting resulta at epekto ang imperyalismo sa

pamumuhay at pangkabuhayan ng Asya. Ilan sa mga ito ay ang pagiging pamilihan ng

mga hilaw na materyal ng mga dayuhan at laglagan ng kanilang mga produkto;

pagbubuo ng panggitnang pangkat ng tao sa lipunan; paglaganap ng sibilisasyong

kolonyal; at modernisasyon ng mga lipunang Asyano.

Matapos ang Araling ito, inaasahan na magagawa mo ang mga sumusunod:

1. Makapagbibigay ng mga pangunahing resulta at epekto ng imperyalismo

sa Asya;

2. Masusuri ang mga pangunahing resulta at epekto ng imperyalismo sa

Asya;

3. Makapagbibigay ng sariling opinyon ukol sa resulta at epekto ng

imperyalismo sa Asya; at

4. Makaguguhit ng larawan ukol sa resulta at epekto ng imperyalismo sa

Asya.


Halo Letra: Iayos ang mga salita na nasa loob ng sobre. Isulat ang iyong

sagot sa ilalim.

________________________________________

OMSILAYNOLOK

GN

OTKEPE

TA

ATLUSER 25

Ang mahabang panahon ng pananakop ng mga Imperyong Europeo sa Asya

ay naging daan sa pagkakaroon ng mga pamilihan paglalaglagan ng mga produktong

galing sa mga bansang mananakop at pagkukunan ng mga hilaw na materyal na

kailangan ng mga bansa sa pagbuo ng kanilang mga produkto. Nasanay ang mga

Asyano sa paggamit ng mga produktong dayuhan kaya minabuti ng mga bansang

mananakop na maglagay na rin ng mga pabrikang bubuo sa mga hilaw na materyal na

galing sa mga kolonya. Ang natural na kapaligiran ng mga bansang Asyano ay untiunting

naubos at pinagkakitaan ng mga dayuhan. Malaking kita at pakinabang ang

naibigay ng mga pamilihan sa antas ng ekonomiya ng mga Europeong bansa nguni’t

nanatiling nakatali ang ekonomiya ng mga kolonya dito. Nagpatayo ng mga

imprastraktura ang mga mananakop upang maging mabilis ang pagdadala at

pagluluwas ng mga produkto.

Dahil dito ay isinilang ang mga Asyanong naging mangangalakal o middleman

ng mga produkto kaya sila ay umunlad din sa kanilang mga pamumuhay at nanatiling

mga tagapagtaguyod ng mga batas na magpapatibay sa kolonisasyon. Sila ay mga

nabigyan ng puwesto sa pamahalaan at ekonomiya kaya naging mahirap ang mga

ginawang pag-aalsa ng ilang mga patriotikong Asyano sa dahilang sila’y hindi

sumusuporta sa mga nasabing kilusan. Nais nilang manatili ang sistemang

pinatatakbong direkto o di direkto sa pamamagitan nila ng mga dayuhan. Ang

edukasyon ay naging instrumento rin para payapain ang mga Asyanong naghahangad

ng pagbabago sa dahilang ang mga nakapag-aral na ito ang nagdala ng bagong mga

ideolohiya tungo sa pagbabago sa kanilang mga bansa. Reporma ang kanilang sigaw

samantalang ang mas nakakarami ay separasyon naman ang nais. Ang paghahati na

ito ng antas ng uri ng mga mamamayan ay nagresulta sa dalawang sanga: ang

pagtatatag ng nasyon-estado sa pamamagitan ng pagbubuo ng mga batas at Saligang

Batas o ang paglago ng dating bayan na pinanatili ang dating kalinangan bago

dumating ang mga dayuhang mananakop.

Maging ang mga paniniwala, pilosopiya at pananampalataya ng mga Asyano ay

pinalitan ng mga dayuhan kaya naging mabuti itong behikulo sa kanilang matagal na

panahon ng pananakop. 26

Kapansin-pansin din ang agwat ng antas ng ekonomiya ng mga bansang dating

kolonya at ang mga bansang mananakop. Mauunlad ang Britanya, Pransiya, Italya,

Olandiya, Amerika at iba pang mga bansa sa Europa dahil sa malaking pakinabang na

kanilang nakuha sa panahon ng kanilang mga pananakop. Ang salungatan sa mga

prinsipyo at pagkakaroon ng iba’t ibang antas ng tao sa lipunan ay di lubusang naging

daan para paunlarin ang kabuhayan ng mga bansang Asyano.

Nguni’t ang liberal na mga kaisipan ay nakatulong sa pagpukaw ng damdaming

makabayan o nasyonalismo sa mga bansang Asyano. Ito ang naging simula ng

pagbubuo pa ng mga kilusang nasyonalismo na naglalayong magpalaya ng mga

bansang Asyano sa kamay ng mga dayuhan.


Gumuhit ng isang larawan na sa iyong palagay ay naging pangmatagalang

epekto at resulta ng pananakop ng mga dayuhang Europeo sa

mga bansang Asyano. Ilagay ito sa malaking bilog sa ibaba. 27

Tandaan Mo!

Nag-iwan ng epekto at resultang positibo at negatibo ang

pananakop ng mga dayuhang Europeo sa mga bansang Asyano.

Ang pagkakaroon ng pamilihang laglagan ng mga produktong

dayuhan, pagpapatatag ng ekonomiya ng mga bansang mananakop,

pagkakaroon ng panggitnang uri ng mga mamamayan sa lipunan at pagbabago ng

mga lipunang Asyano ang ilan sa mga epekto ng imperyalismo.

Nag-iwan ng liberal na ideya sa mga Asyano ang panahon ng Imperyalismo na

naging instrumento sa pagbubuo ng mga Kilusang Nasyonalismo.


Gumawa ng isang maikling sanaysay ukol sa epekto at resulta ng

kolonyalismo sa lipunang Asyano. Maaari itong isulat sa inyong mga kuwaderno.28

MGA DAPAT TANDAAN SA MODYUL NA ITO

� Ngayong natapos mo na ang mga aralin sa modyul na ito, ano ang

mahahalagang kaalaman na dapat mong tandaan?

� Ang imperyalismo ay nangangahulugan ng dominasyon ng isang

makapangyarihang nasyon-estado sa aspektong politika, pangkabuhayan at

kultural na pamumuhay ng isang mahina at maliit na nasyon-estado.

� Ang tatlong pangunahing anyo ng imperyalismo ay ang: colony, direktang

pinamamahalaan ng imperyalistang bansa ang kolonya; protectorate, ang

imperyalistang bansa ay nagbibigay direksiyon sa patakarang panlabas at

pamahalaan ng kolonya at ang sphere of influence, ang isang rehiyon ng bansa

ay eksklusibong may pamumuhunan o trading rights ang imperyalistang bansa.

� Ang Rebelyong Sepoy sa India ay naging upang magbago ng sistema ng

pamamahala ang mga British sa India.

� Ang Boxer Rebellion sa Tsina ay inilunsad upang patalsikin ang mga dayuhang

mananakop.

� Ang Panahong Meiji ang nagrestraktura ng pagbabago sa aspektong

pangkabuhayan tungo sa industrialisasyon sa Hapon.

� Ang mga yamang likas at mineral sa Timog Silangang Asya ang pangunahing

salik sa pananakop ng mga bansang Europeo.

� Ang pagkakaroon ng pamilihang laglagan ng mga produktong dayuhan,

pagpapatatag ng ekonomiya ng mga bansang mananakop, pagkakaroon ng

panggitnang uri ng mga mamamayan sa lipunan at pagbabago ng mga lipunang

Asyano ang ilan sa mga epekto ng imperyalismo

� Nag-iwan ng liberal na ideya sa mga Asyano ang panahon ng Imperyalismo na

naging instrumento sa pagbubuo ng mga Kilusang Nasyonalismo. 29

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT

Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot.

1. Isang katutubong prinsipe mula sa isla ng Java na nanguna sa pag-aalsa laban

sa mga Olandes

A. Diponegoro

B. Kukulkan

C. Ibarro

D. Nakamura

2. Gobernador o kinatawan ng mga maharlika na nangangasiwa sa East India

Company

A. Ministro

B. Hari

C. Viceroy

D. Pangulo

3. Amerikanong commodore na nakipagkasundo sa Shogun na Hapon upang

buksan ang kalakalan sa pagitan ng Hapon at Amerika

A. Henry Wainright

B. Matthew Perry

C. George Dewey

D. Douglas MacArthur

4. Ang mga sumusunod na bansa ay naging pangunahing mananakop sa mga

bansang Asyano maliban sa

A. Portugal

B. Espanya

C. Britanya

D. Sweden 30

5. Siya ay kinilalang Enlightened Emperor sa Hapon

A. Naruhito

B. Hirohito

C. Matsukuhito

D. Mustsuhito

6. Ang huling hari ng Dinastiyang Qing

A. Meng Fei

B. Pu Yi

C. Ba Ma

D. Chu Qing

7. Empress Dowager ng Tsina na sumuporta sa kilusan laban sa mga dayuhang

mananakop

A. Li Yi

B. Chi chi

C. Ci Xi

D. Li Po

8. Mga sundalo sa India sa panahon ng pananakop ng mga British na nag-alsa

dahil sa pagsisimulang pagbabago ng kultural na aspeto ng lipunan

A. Sepoy

B. Sikh

C. Hindus

D. Hathor

9. Kasunduan na naging daan sa pagiging kolonya ng Pilipinas sa mga Amerikano

A. Kasunduan sa Shimoneseki

B. Kasunduan sa Paris

C. Kasunduan sa Vienna

D. Kasunduan sa Ghent 31

10. Unang naging kolonya ng pananakop ng Hapon

A. Macau

B. Mongolia

C. Hong Kong

D. Korea

11. Digmaan naging daan ng pagbubukas ng mga daungan sa kalakalan ng Tsina

para sa Britanya

A. Morphine War

B. Shabu War

C. Opium War

D. Flower War

12. Kilalang tawag sa bumubuo sa sikretong organisasyon ng mga Tsino na ang

layunin ay patalsikin ang mga dayuhan sa Tsina

A. Taekwendo masters

B. Boxers

C. Kung Fu

D. Tai Chi

13. Isang simpleng proseso ng pagpupunyagi ng mga malalakas at malalaking

nasyon-estado na dominahan, sakupin at gamitan ng lakas ang mga mahihina at

maliliit na nasyon-estado

A. Imperyalismo

B. Kolonyalismo

C. Nasyonalismo

D. Komunismo 32

14. Unang president eng Republika ng Tsina

A. Mao Xe Dong

B. Sun Yat Sen

C. Chiang Kai Shek

D. Deng Xiao Ping

15. Teoryang pinalaganap ng mga Ingles sa paniniwalang patataasin nila ang antas

ng sibilisasyon ng mga kolonya

A. Ethical Policy

B. Civilizing Mission

C. Culture System

D. Propaganda

16. Teritoryo na direktong pinangangasiwaan ng isang imperyalistikong bansa

A. Protectorate

B. Colony

C. Sphere of Influence

D. Civilizing mission

17. Empress ng India

A. Victoria

B. Elizabeth

C. Margaret

D. Diana

18. Ang mga sumusunod na bansa ay naging bahagi ng sphere of influence sa

Tsina maliban sa

A. Rusya

B. Britanya

C. Norway

D. Hapon 33

19. Sa pagwawagi ng Hapon sa labanang Russo-Japanese War ang mga

sumsunod na teritoryo ay naging bahagi ng kanyang imperyo maliban sa

A. Burma

B. Korea

C. Pescadores

D. Manchuria

20. Kolonya na may sariling pamahalaan nguni’t tinutulungan at indirektong

pinangangasiwaan ng bansang mananakop

A. Sphere of Influence

B. Protectorate

C. Colony

D. Civilizing Mission 34

GABAY SA PAGWAWASTO

PANIMULANG PAGSUSULIT

1. B

2. B

3. D

4. A

5. B

6. C

7. A

8. C

9. D

10. A

11. C

12. A

13. C

14. B

15. C


1. A

2. C

3. B

4. D

5. C

6. B

7. C

8. A

9. B

10. D

11. C

12. B

13. A

14. B

15. B

16. B

17. A

18. C

19. A

20. B

(Effective Alternative Secondary Education)

MODYUL 8

ANG PAGSIBOL AT PAGSILANG NG

NASYONALISMO SA ASYA

BUREAU OF SECONDARY EDUCATION

Department of Education

DepEd Complex, Meralco Avenue

Pasig City 2

MODYUL 8



Ang mga patakarang di makatwiran na pinasunod, ang mga karapatang

ipinagkait ng mga mananakop sa mga bansang Asyano at mga patakarang di nagdulot

ng kaunlaran ay ilan sa mga pangunahing naging dahilan sa pagsibol at pagsiiang ng

nasyonalismo sa Asya. Naging tugon ang mga kilusan sa mga pang-aabuso at

pagsasamantala ng mga Kanluranin lalo na sa pag-aangkin at malabis na paggamit ng

mga likas na yaman ng mga bansang Asyano. Itinuring ang mga bansang Asyano

bilang ekstensiyon ng produktong Kanluranin sa pamamagitan ng pagtatayo ng mga

pamilihan at mga industriyang dayuhan na bubuo ng kanilang mga iniluluwas na mga

produkto. Ang mga patakarang pangkabuhayan ay pinanatlll ang pagiging depende ng

mga bansang Asyano sa mga Kanluranln.

Ngunit sa pagpasok ng mga kaislpang liberal at ideya ng demokrasya ay

naghangad ang mga Asyano ng kalayaan sa pananakop ng mga bansang Kanluranin.

Ang pangunahing layunin ng mga inilunsad na kilusan ay wakasan ang panghihimasok

ng mga Kanluranin sa kanilang kabuhayan at pamumuhay. Ang unang bahagi ay

karaniwang reporma lamang sa pamamalakad at mga patakaran ang hinihingi ng mga

Asyano ngunit nauwl rin ito sa mga himagsikan lalo na ng kanilang hilingin ang

separasyon sa mga mananakop.

May apat na araling inihanda para sa iyo sa modyul na ito:

Aralin 1: Nasyonalismo sa Silangang Asya

Aralin 2: Nasyonalismo sa Timog-Silangang Asya

Aralin 3: Nasyonalismo sa Timog Asya

Aralin 4: Nasyonalismo sa Timog-Kanlurang Asya 3


mga sumusunod:

1. Maipaliliwanag ang kahulugan ng Nasyonalismo bilang pamamaraan sa

paghahangad ng kalayaan at pagsasarili;

2. Maipaghahambing ang mga pamamaraang ginamit ng Asyano sa pagkakamit

ng kalayaan mula sa mga Kanluraning mananakop;

3. Makikiiala ang mga Asyanong lider na naging kasangkapan sa pagkakamit ng

kalayaan ng mga bansang Asyano;

4. Masusuri ang proseso ng pagbangon ng damdaming nasyonalismo sa Asya;

5. Maituturo sa mapa ang mga bansang Asyano na naghangad ng kalayaan mula

sa mga Kanturaning mananakop; at

6. Mabibigyan ng pagpapahalaga ang naging kontribusyon ng paglulunsad ng mga

kilusang pangkalakalan sa pamumuhay at pangkabuhayan ng mga Asyano.

Handa ka na ba? Subukan mong sagutin ang mga sumusunod na tanong.

Huwag kang mangamba sa pagsagot. May mga tulong sa pag-aaral na inihanda para

sa iyo. 4

PANIMULANG PAGSUSULIT:

Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Ito ay tumutukoy sa pagkamulat ng mga mamamayan upang sila'y magbuklod at

labanan ang mga dayuhang mananakop.

A. Imperyalismo

B. Nasyonalismo

C. Komunismo

D. Kolonyalismo

2. Dalawang pamamaraan sa pagkakamit ng kalayaan ay:

A. Imperyalismo at Kolonyalismo

B. Civilizing Mission at Ethical Policy

C. Aktibo at Pasibo

D. Reporma at Propaganda

3. Kilusang inilunsad ng mga Pilipino na naglalayon ng pagbabago sa

pamamalakad ng mga Kastlla at pantay na pagtrato sa mga Pilipino at Kastila.

A. Budi Utomo

B. Katlpunan

C. Kuomintang

D. Propaganda

4. Puwersa o lakas ng kaluluwa upang labanan ang pwersa ng armas.

A. Ahimsa

B. Samsara

C. Karma

D. Sudra

5. Naging pangunahing tagapagtaguyod ng pagbubuo ng isang nagsasariling

Pakistan.

A. Mahatma Gandhi

B. Mohammed Ali Jinnah

C. Jawaharlal Nehru

D. Mustafa Kemal

6. Pampulitikang sistema ng pamumuno ng mga mag-kakamag-anak sa Tsina.

A. Shogunato

B. Monarklya

C. Teokrasya

D. Dinastiya 5

7. Ama ng Komunismo saTsina.

A. Chou En Lai

B. Mao Zedong

C. Sun Yat Sen

D. Henry Pu Yi

8. Panahon na ang bansang Hapon ay dl nakipag-ugnayan sa mga dayuhang

mangangalakal at misyonero maliban sa pagbubukas ng ilang daungan para sa

paklkipagkalakalan sa mga Olandes.

A. Isolasyon

B. Negosasyon

C. Pagsasarili

D. Programang Haponisasyon

9. Ang mga sumusunod ay mga digmaang kinasangkutan ng bansang Hapon

maliban sa:

A. Russo-Japanese

B. Sino-Japanese

C. Filipino-Japanese

D. Dutch-Japanese

10. Ang mga sumusunod ay kinilalang bahagi ng teritoryong French Indo-Tsina o

mga teritoryong sinakop ng bansang Pransiya sa Timog Sllangang Asya maliban

sa:

A. Thailand

B. Annam

C. Cambodia

D. Laos

11. Nasyonalistikong pinuno ng Vietnam na nasalamin ang pagkakamit ng kalayaan

sa pamamagitan ng pamamaraang Komunlsmo.

A. Ho Chi Minh

B. Sun Yat Sen

C. Mao Zedong

D. Deng Xiao Ping

12. Pamamaraan ng pang -aagaw ng militar ng pangkasalukuyang kapangyarihan

ng pamahalaan upang magtatag ng panibago.

A. Rebolusyon

B. Coup d' etat

C. Reporma

D. Kolonisasyon 6

13. Ama ng mga Turko at naging kasangkapan sa paghihiwalay ng pamahalaan at

ng relihiyong Islam sa kanilang llpunan.

A. Sultan Abdul Hamid

B. Mehmed V

C. Mustafa Kemal

D. Mohammed Reza Pahlavi

14. PInuno ng sektang Shiite sa Iran at naging kasangkapan sa pagbabalik ng

tradisyunal na pamumuhay sa bansa.

A. Muatafa Kemal

B. Mohammed Reza Pahlavi

C. Ayatollah Ruhollah Khoemeini

D. Sultan Abdul Hamid

15. Naghangad ng pagbubuklod ng mga maliliit na kaharian sa peninsulang Arabe

ngunit tinutulan ng pwersang Europeo.

A. Haring Husein Ibn Ali

B. Sultan Abdul Hamid

C. Haring Faisal

D. Haring Husein Ibn Saud 7

ARALIN 1

NASYONALISMO SA SILANGANG ASYA

Ang lawak ng kalupaan at likas na yaman ng bansang Tsina ang naging panghikayat

sa mga bansang Kanluranin na naisin na ito'y sakupin at maging bahagi ng

kanilang ekspansiyon sa Silangan. Ang Britanya, Pransiya, Alemanya, Rusya, at Hapon

ay ilan sa mga bansa na nagkaroon ng kapaklnabangan sa ilang bahagi ng Tslna bilang

spheres of influence. Ilang mga kasunduan na maituturing na panig sa mga dayuhan

ang ipinalabas at naging daan sa pag-aangkin sa ilang bahagi ng Tsina gaya ng Hong

Kong sa Britanya, Taiwan sa Hapon at ang Manchuria bIlang daungang pangkatubigan

ng Rusya. Ang Kilusang itinatag ni Empress Dowager Ci Xi (Tsu Shi) na binubuo ng

mga mandirigmang may kaalaman sa martial arts ay nakatulong upang

pansamantalang pigilan ang pananakop ng mga dayunan ngunit ang mga Emperador

ng Tsino na humina ang kapangyarihang pulitikal ay napilitang makipag-kompromlso

sa pamamagltan ng pagpayag sa mga di makatwirang mga kasunduan. Ang pagtatatag

ng Republika ng Tsina ay nagwakas lamang sa dinastiyang pamumuno ngunit di ang

pananatili ng mga dayuhang mananakop. Ang pagyakap sa sistemang Komunismo na

pinamunuan ni Mao Zedong ay naging mabisang instrumento upang tuluyang patalsikin

ang mga dayuhan at maitatag ang People's Republic of China.

Ang bahagi ng isolasyon o pansamantalang pagsasara ng mga daungan para sa

kalakalan at misyonerong Kristiyano sa bansang Hapon ay nagdulot ng mahabang

panahon ng pagsasarili ng bansa. Ngunit ang mga Amerikanong namumuhunan ay

nagkaroon ng malaking inleres na buksan ang kalakalan sa pagitan ng Hapon at

Amerika. Sa tulong ni Commodore Matthew Perry ay sapilitang nabuksan ang kalakalan

noong 1853 sa pagitan ng Hapon at Amerika. Upang maiwasan ang mahabang

panahon ng pakikipaglaban sa mga dayuhang Kanluranin ay nilagdaan ng Shogun ng

Hapon ang Kasunduan sa Kanagawa noong Marso 1854. Ang kasunduan na ito'y

nagbigay ng limitadong karapatan sa kalakalan sa mga dayuhan. Nagpatuloy pa rin sa

bukas na kalakalan sa mga dayuhan ang bansang Hapon ngunit nagkaroon ng

dalawang uri ng paghahangad ang mga Hapones na mabawasan ang ugnayan na ito. 8

Gaya ng ginawa ng mga Choshu at Satsuma samurai ay nilabanan nila ang mga

dayuhang mangangalakal na nagnanais na magpasok ng mga kalakal sa kanliang mga

daungan. Ang isa namang pangkat na pinamunuan ni Emperador Mutsuhito ay nag-isip

ng paraan kung paanong ang mga kaalaman at produktong dala-dala ng mga dayuhan

ay makatutulong sa pagpapaunlad ng kanilang sariling mga produkto. TInawag ang

panahong ito bilang Meiji Era o Enlightened na pamahalaan.

Matapos ang araling ito, inaasahan na iyong:

1. Makikilala ang mga lider na Tsino at Hapones na naging kasangkapan sa

pagkakamit ng kalayaan ng Tslna at Hapon;

2. Masusuri ang proseso ng pagbangon ng damdaming nasyonalismo sa Tsina at

Hapon;

3. Maituturo sa mapa ng Asya ang mga bansang Tsina at Hapon; at

4. Mabibigyang pagpapahalaga ang naging kontribusyon ng paglulunsad ng mga

Kilusang Pangkalayaan sa pamumuhay at pangkabuhayan ng mga Tsino at

Hapones.


Ipaliwanag ang iyong pakahulugan sa larawan sa ibaba. Ano sa iyong palagay

ang kaugnayan nito sa pagtatatag ng nasyonallsmo sa bansang Hapon? Kilala mo ba

ang mga lider na Hapones na nagkaroon ng kaugnayan sa modernisasyon ng Hapon?

Kiialanin mo sila sa pamamagitan ng paghahanap ng kanilang mga pangalan sa ilalim.

9

¾ Ito Hirobumi – kinilalang arkitekto ng Modernisasyon sa bansang Hapon

¾ Saigo Takamori – nagbalik sa Emperador Meiji noong 1868

¾ Hara Takashi - unang Punong Ministro ng Hapon na nagsulong ng

konserbatibong pamahalaan laban sa mga Kanluraning ideyang pulitikal

Dahil ang pagtuturing ng Tslna sa kanyang kaharian noong panahon ng

Dinastiyang Manchu ay mas superyor kaysa sa mga dayuhang nasyon, ginawa niyang

patakaran na ang mga bansa na nagnanais na magkaroon ng pakikipagkalakalan sa

haharian ay dapat maging kabahagi ng sistemang tributo. Ang mga representante ng

kaharian ng mga dayuhan ay kailangang sumunod sa mga naisin ng emperador upang

maging maayos ang sistema ng kalakalan at may kinakailangang ritwal na dapat sundin

lalo na sa pagbibigay-halaga sa emperador na Tsino. Ang popularidad ng produktong

seda at tsaa ng Tsina sa Europa ay naging daan upang naisin ng Britanya na

magkaroon ng matatag na pakikipagkalakalan sa Tsina. Nang dumating si Lord

McCartney bilang representante ng Hari ng Britanya sa Tsina ay nagkaroon ng di

pagkakaunawaan sa pamamaraan ng pagpupugay na kailangang ibigay sa Emperador

Tslno. Ang kowtow ay ang pagluhod sa dalawang tuhod ng isang dayuhan sa harapan

ng Emperador Tsino ngunit isang tuhod lang ang kanyang ginawang pagluhod sapagkat

para sa mga Ingles ganito ang kanilang pamamaraan ng pagpupugay sa kanilang Hari.

Ikalawa ang kanyang mga dalang regalo na karaniwang mga imbensiyon nila ay

pinakahulugan ng Emperador na tributo at di regalo. Ipinakikita sa pangyayaring ito ang

magkaibang perspektibo ng dalawang kaharian.

Nagpadala ng sulat ang Emperador Tsino sa Hari ng Inglatera at binigyang- diin

na di niya kailangan ang tributo sa dahilang ang Tslna ay biniyayaan na ng maraming

yaman kaya ang ginagawa niya ay hatiin ito sa mga nagnanais na makipagkalakalan sa

kanila. Ang kasikatan ng produktong Tsino sa Europa ay patuloy na naglunsad ng

pangangailangan sa mga Europeong makabili ng mga ito. 10

Kinakailangan nilang magkaroon ng maraming bilang ng silver upang

maipambayad sa produktong Tslno. Kaya ang ginawa ng Britanya upang magkaroon

siya ng maraming bllang ng silver ay nag-angkat ng opyo sa India at pinagbili sa Tsina.

Ang kalakalang ito'y nalaman ng mga opisyales na Tsino kaya ito'y dagliang pinagbawal

at tinutulan. Pinagsimulan ito ng labanan sa pagitan ng dalawang kaharian at ang

pagkatalo ng mga pinunong Manchu sa nasabing DIgmaan sa Opyo ay naging

pasimula ng kanilang paghina sa kapangyarihan.

Ito rin ang naging daan sa pagpasok sa mga di makatwirang kasunduan ng

Tsina na naging daan ng pagkakaroon ng spheres of influence ng mga bansang

Europeo sa kanyang teritoryo.

Kaalinsabay nito ay may mga pangkat din ng mga Tsino na naghahangad na ng

pagpapalit ng pamamalakad ng mga dinastiya tungo sa isang Republika. Ang paghahati

at pagbubukas ng mga daungan sa Tsina ay naging daan din sa pagpasok ng mga

ideyang liberal. Mga sikretong kilusan ang itinatag upang bigyan ng solusyon ang

problemang pulitikal ng Dinastiyang Manchu. Nabuo muna ang Kilusan ng mga Boxers 11

na patuloy na naniniwala na ang Tslna ay di kailangang yumakap sa mga ideyang

makabago at liberal. Nagtagumpay sila na palayasin ang mga dayuhan sa Tsina at ang

mga Kristiyanong Tsino.

Matapos ang pagtatagumpay ng kilusang ito laban sa mga dayuhan ay minabuti

ng mga bansang Europeo na sama-samang labanan ang pwersa ng pinunong Tsino at

kanilang pinagtagumpayan ito. Ang paghina ng kapangyarihan ng Emperador Tsino ay

naging daan sa pagsilang naman ng Republika ng Tsina sa pangunguna ni Dr. Sun Yat

Sen sa ilalim ng Partido Kuomintang. Tatlong prinslpyo ang kanyang isinulong:

Nasyonalismo, demokrasya at pagbabago sa pangkabuhayan ng mga tao. Ang

nasyonalismo ay nangangahulugan ng pag-usbong ng pambansang pagkakalsa at

tuluyang pagpapaalis sa mga dayuhang kapangyarihan sa Tsina. Ang demokrasya ay

nagbibigay-diin sa pagbubuo ng isang pamahalaang konstltusyonal na pinagsama ang

Kanluranin at tradisyunal na Tsino upang palitan ang absolutong monarkiya. Ang

pagbabago naman sa pangkabuhayan ng mga tao ay kumakatawan sa tamang

pamamahagi ng lupa at ang pagtulong ng pamahalaan sa pagtatayo ng mga industriya

na magbabawas sa pagiging depende ng mga Tsino sa dayuhang kalakal.

Ang Panahon ng Tokugawa sa pamumuno ni Shogun leyashu ng bansang

Hapon ay nagbigay-daan sa pagpapatupad ng patakarang isolasyon nito sa mga

bansang Kanluranin. Ang mga Shogun ng Tokugawa ay naghigpit sa pagpasok ng iba't

ibang kaisipan at pananampalataya sa Hapon. Ang mga Europeo ay nagkaroon lamang

ng pagkakataon na makipagkalakalan sa bahagi ng isla ng Dejma sa may daungan ng

Nagasaki. Taong 1720 nang nagkaroon ng pagsususog ang nasabing patakaran ng

pinayagan ni Shogun Yosnimune ang pagpasok ng mga Europeong aklat sa bansa. Ito

ang nagbukas ng kaisipan sa mga dayuhang bansa lalo na sa Estados Unidos na

maghangad ng pagtatatag ng permanente at matatag na kalakalan sa pagitan ng

Estados Unidos at Hapon. Sa pamamagitan ng Amerikanong Commodore na si

Matthew Perry ay nagkaroon ng kasunduan ang dalawang bansa noong Marso 31,1854

upang pasimulan ang kanilang kalakalan. Ngunit ang mga sumunod pang kasunduan

na pinasukan ng mga Shogun na Hapon ay nagbukas lamang ng mas malaking

pribelehiyong pang-kalakalan sa mga Kanluranin at pagpapakilala ng paghina ng

pamumuno ng mga Shogun. 12

Ang bansang Hapon sa panahong Tokugawa

Isang pangkat ng mga kabataang Samurai mula sa Satsuma, Choshu ang

nagbigay diin sa paghahangad ng pagbabalik ng Emperador na Hapon at motibasyon

sa pag-atake sa mga militar at mga dayuhang barko.

Upang wakasan ang paglaganap ng kaguluhan sa Hapon ay naitalaga si

Emperador Meiji o si dating Prinsipe Mutsuhito bilang puno ng pamahalaan.

Pinasimulan niya ang modernisasyon ng bansang Hapon sa pamamagitan ng

modipikasyon ng mga sistemang Kanluranin sa aspetong pangkabuhayan, pulitikal at

sosyo-kultural ng bansa. Ito ang naging pasimula ng ekspansiyon ng Hapon sa kanyang

teritoryo at pagpasok sa iba't ibang digmaan gaya ng Sino-Japanese War at RussoJapanese

War. Ang pagpapalakas ng kanyang hukbong - militar ay naging daan sa

pagbubuo ng agresibong nasyonalismo sa kanyang bansa.

Sa Panahong Showa, sa pamumuno ni Emperador Hirohito ay ipinagpatuloy ang

mabilis na modernisasyon ng Hapon at nakasangkot din sa mga pangdaigdigang

digmaan. Ngunit daan ito sa pagbubuo ng marubdob na pagmamahal ng mga Hapon sa

kanilang bansa gaya ng ipinakitang kabayanihan ng mga piloto sa mga eroplanong

Kamikaze noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. 13

Ang batang Emperador Hirohito sa Panahong Showa ng Hapon


Kung ikaw ang papipiliin, alin sa ginamit na pamamaraan ng mga Tsino at

Hapones ang naging mabisang pamamaraan sa pagbangon ng damdaming

Nasyonalismo sa kanilang mga bansa? Bakit?

Tandaan Mo!

Ang Dinastiyang Manchu ng Tsina ay itinuturing na superior ang

kahariang Tsino lalo na sa aspetong kalakalan sa mga dayuhang

bansa.

Ang popularidad ng tsaa at seda ay naging daan sa paghahangad ng

matatag na kalakalan ng Britanya sa Tsina.

Ang kowtow ay isang pamamaraan ng pagluhod na ibinibigay ng isang dayuhang

mangangalakal sa Haring Tsino bilang bahagi ng kanyang pag-respeto sa pinuno.

Ang spheres of influence ay bahagi ng teritoryong Tsina ngunit pinangangasiwaan

sa aspetong pang-ekonomiya ng isang bansang dayuhan.

Ang Panahon ng Isolasyon ay naging daan upang masugpo ng Hapon ang mabilis

na paglaganap ng Kanluraning kaisipan at pananampalataya.

Ang Panahong Meiji ay naging daan sa modernisasyon ng lipunang Hapon sa

aspetong pangkabuhayan, pulitika, at sosyo-kultural.14


PAGBIBIGAY NG SARILING OPINYON

Sa iyong palagay, ang isolasyon o pagpigil ng pagpasok ng ibang

kaisipan, pilosopiya at pananampalataya sa ibang bansa ay

makatutulong ba upang lalong maging matatag ang isang lipunan sa kanyang

pangkabuhayan at kalinangan? Bakit?

________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

ARALIN 2

NASYONALISMO SA TIMOG-SILANGANG ASYA

Iba't iba ang pamamaraang ginamit ng mga naging pinunong Iider sa mga

kilusang naghangad ng paglaya sa mga Europeong mananakop sa rehiyon ng TimogSilangang

Asya. Naghain ang mga Asyano ng mga reporma, nagbuo ng mga

makabayang organisasyon, at nang lumaon ay gumamit din ng mga madugong

pakikihamok laban sa kanilang mananakop upang mapagtagumpayan nila ang kanilang

paghahangad sa pagsasarili. Nakilala sa Indonesia bilang tagapagtaguyod ng kalayaan

sina Prinsipe DIponegoro at Tungka Umar na buong giting na nakipaglaban sa mga

Olandes. Ang Budi Utomo, isang makabayang organisasyon na itinatag ni Waidin

Sudara Usada ay naging daan sa pagbubukas ng mga paaralan na nagtaguycd ng mga

reporma sa kanilang bansa.

Sa Pillplnas, ang Kilusang Propaganda na itinaguyod ng mga ilustradong Pllipino

ang naglatag ng kaisipang paglaya sa pamamagitan ng mga pahayagan, nobela at

makabayang aklat. Ang Katipunan na noong una ay isang sikretong organisasyon laban 15

sa mga Kastila ang naging kasangkapan sa pagsasakatuparan ng paglaya sa mga

dayuhang mananakop.

Ang pagwawakas ng pananakop ng mga Pranses sa Vietnam ay naging

katotohanan sa pamamagitan ng Partidong Viet Minh o kilusan ukol sa pagsasarili ng

bansang Vietnam. Si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh, ang nasyonalistikong pinuno ng

partido, ang naging pangunahing kasangkapan sa paglaya ng kanilang bansa.

Matapos ang Araling ito, inaasahan na iyong:

1. Makikilala ang mga lider na nanguna upang makamit ang kalayaan ng mga

bansa sa rehiyon ng Timog-Silangang Asya;

2. Masusuri ang proseso ng pagbangon ng damdaming nasyonalismo sa mga

bansa sa Timog-Silangang Asya;

3. Maituturo sa mapa ng Asya ang mga bansa saTimog-Sllangang Asya na

naghangad ng paglaya sa mga dayuhang mananakop; at

4. Mabibigyan ng pagpapahalaga ang naging kontribusyon ng paglulunsad ng

mga kilusang pangkalayaan sa pamumuhay at pangkabuhayan ng mga

mamamayan sa Timog-Silangang Asya.


Kilalanin mo ang nasa larawan. Ano ang naging kaugnayan niya sa

paghahangad ng kalayaan ng mga Pilipino laban sa mga Kastila? Bakit siya itinuring na

pambansang bayani ng mga Pilipino? Ipaliwanag. 16

________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Ang mga Olandes ay matagal na naging mananakop sa Dutch East Indies o

Indonesia sa kasalukuyan. Matagal nilang kinontrol ang ekonomiya ng bansa at

nagtatag ng kompanyang Dutch East India Company upang patuloy na pakinabangan

ang mga Iikas na yaman, hilaw na materyales at mga panlasa (spices) na marami sa

nasabing lugar. Ang pulitikal na pamamamalakad ay patuloy pa ring ibinigay sa mga

lokal na pinuno ngunit ang mga Olandes ay nagsilbing mga tagapayo lalong lalo na sa

paggawa at pagpapatupad ng mga batas. Ang sistema ukol sa sapilitang pagbibigay ng

ikalimang bahagi o mas malaki pa dito ng taniman ng mga magsasaka sa mga

produktong nais ipatanim ng mga Olandes sa dahilang ito ang kanilang iniluluwas

upang pagkakitaan ay naging daan sa kakulangan ng makakaing bigas ng mga Indones

at nagresulta sa malawakang taggutom sa lugar. Dahil dito, si Prinsipe Diponegoro ng

Java, isa sa malaking isla ng Indonesia, ay nanguna sa isang pag-aalsa na

nagpasimula noong 1825-1830. Tinagurian siyang "Prince Liberator". Siya ay

sinuportahan ng mga magsasaka at ng mga mayayaman na nawalan ng pagkakataon

na mag-ari ng mga lupa dahil sa batas kolonyal na pinatupad ng mga Olandes. Ang

batas kolonyal na ito ukol sa pag-aari ng lupa ay pinaboran lamang ang mga Tsino at

mga Europeo na mag-ari ng lupa.

Ang kanyang pakikihamok ay naging daan sa paghina ng sandatahang panlakas

ng mga dayuhan ngunit ito'y nasugpo ng mga Olandes noong 1830 hanggang sa siya'y

mapilitang sumuko sa mga ito. Siya ay ipinatapon sa isla ng Makassar sa Celebes at

doon na namatay nang taong 1855. Hanggang sa kasalukuyan ay pinararangalan pa rin

ng mga Indones ang kagitingan ni Prinsipe Diponegoro sa pamamagitan ng isang

pamantasan na ipinangalan sa kanya sa Semarang.17

Ang isa sa kinikilalang Templo ng Hinduismo sa Java, Indonesia na naitayo

noong panahon ng Dinastiyang Sailendra

Ang mga Acehnese ng Hilagang Sumatra ay naglunsad din ng pakikidigma laban

sa mga Olandes sa pangunguna ni Tungka Umar noong 1873-1908. Malaki ang naging

gastos ng mga Olandes upang pigilan ang nasabing digmaan ngunit natalo man ang

mga Indones hindi naman nito napigilan ang pagkalat pa ng iba't ibang kilusan sa

paghahangad ng kalayaan dito. Ang mga paaralang itinayo rin ng mga Olandes ay

naging kasangkapan upang ang malaking bahagi ng populasyon ng Indonesia ay

makapag-aral at marami sa kanila ang nakakamit ng mataas na posisyon sa

pamahalaan. Sa mga nakapag-aral na ito ay mayroong naging kasangkapan sa

pagnanais na panatilihin ang kanilang mga tradisyon at paniniwala laban sa kulturang

dinala ng mga dayuhang mananakop. Ang pagtatatag ng Sarekat lslam ni Umar Said

Tjokroaminoto sa Java ay naging daan upang pahinain ang monopolyo ng mga Tsino

sa kalakalan sa Indonesia. Noong 1919 ay maraming bilang pa ng mga mangangalakal

na Indones ang sumapi sa samahan na labis na ikinabahala ng mga Olandes kaya ito

ay kanilang nilansag. Ang layunin ng samahan ay ang pagpapatanyag ng mga

pangkomersyong ginawa ng mga Indones; pangkabuhayang suporta at pagtulong sa

mga kasapi; pagpapataas ng pangkaisipan at materyal na pangangailangan ng mga

Indones; at proteksiyon sa relihiyong Islam. 18

Ang Kilusang Propaganda at Himagsikang Pilipino

Kaalinsabay ng pagpasok ng mga kaisipang liberal sa Pilipinas ay ang

pagsisimula ng pag-usbong ng dalawang nasyonalismo. Unti - unting nagising ang

kaisipan ng mga Pilipino ukol sa diskriminasyong pinairal sa bansa ng mga mananakop

na nagresulta sa mga di makatarungan at makataong mga patakarang pinatupad.

Pinasimulan at nabuo ang Kilusang Propaganda ng mga ilustrado at edukadong mga

Pilipino na ang naging layunin ay ang paghiling sa pagkakapantay-pantay ng mga

Pilipino sa mga Kastila; maging lalawigan ang Pilipinas ng bansang Espanya; at ang

pagbabago sa pamamaraan ng pamamahala ng mga Kaslita. Pangunahin nilang

ginamit ang papel at pluma, mga talumpati, at pamamahayag upang maiparating sa

Espanya ang tunay na sitwasyon sa Pilipinas at humiling ng mga reporma. Naging kilala

at tanyag sa kanilang mga sulatin at pamamahayag sina Jose Rizal, Marcelo H. Del

Pilar, at Graciano Lopez Jaena. Ipinahayag nila sa kanilang mga sulatin ang kabulukan

at kanser ng pamahalaang kolonyal at ang malabis na pang-aabuso ng mga prayle sa

mga Pilipino. Isinulong din ng mga Pilipinong pari sa pangunguna ng tatlong paring

martir ang Pilipinisasyon o Sekularisasyon ng mga parokya. Ang sinasapantaha nilang

paghawak ng mga parokya ay di tuluyang naisakatuparan sa dahilang tumutol ang

Simbahang Katoliko na ang maaaring paghawak ng mga Pilipino sa mga parokya ay

maaaring magpasimula ng kanilang pagbubuklod at pagkukuwestiyon sa

kapangyarihan ng Simbahan. Ang mapangahas na mga nobelang Noli Me Tangere at

El Filibusterismo na isinulat ni Jose Rizal ay naging mabisang instrumento upang

pukawin ang damdaming makabansa ng mga Pilipino. 19

Ang kanilang kahilingan na reporma para sa Pilipinas ay naisantabi lamang. Kaya ang

tunay na kahulugan ng kalayaan ay isinakatuparan ng Katipunan. Ang Katipunan noong

una ay nagsilbing sikretong organisasyon laban sa pamumuno ng mga Kastila. Sa

pamumuno ng Supremo na si Andres Bonifacio ay minithi ng mga Katipunero ang

tuluyang separasyon at paglaya sa pamahalaang kolonyal. Gumamit sila ng

pakikihamok at himagsikan upang makamtan ang minimithing kalayaan. Ang

Rebolusyong 1896 ay lumaganap sa buong kapuluan at nagsilbing repleksiyon sa mga

Kastila sa nais na paglaya ng mga Pilipino. Taong 1898 ay lumaya ang mga Pilipino sa

mga Kastila at naging daan sa pagbubuo ng nasyon-estado.

Ang mga kilusang nasyonalismo ay nagpatuloy pa rin maging sa ilalim ng

pananakop ng mga Amerikano. Ito'y karaniwang makikita sa aspeto ng panitikan at

literatura gaya ng mga dula at kuwentong makabayan. Bagamat nakipagtulungan ang

ibang lider na Pilipino, ninais pa rin ng nakararaming lumaya at makitang tuwirang

pinatatakbo ang pamahalaan ng mga Pilipino. Ang Pilipinas ang pinakaunang bansa sa

Asya na lumaya sa kamay ng mga mananakop pagkatapos ng Ikalawang Digmaang

Pandaigdig. 20

Ang watawat ng Pilipinas ay simbolo ng paglaya ng Pilipinas sa kamay ng

mga mananakop

Ang ipinakitang pagtutol at paglaban ng mga Pilipino sa mga mananakop ay

lubhang napakahalaga sa kasaysayan ng nasyonalismo sa Asya. Naging modelo sa

mga bansang sakop na kumilos at labanan ang mga mananakop.

Ang Nasyonalismo sa Vietnam at si Ho Chih Minh

Naging kabilang sa teritoryong French Indo-Tslna ang mga kasalukuyang bansa

ng Cambodia, Laos, at Vietnam. Sa Vietnam o sa kahariang Annam umusbong ang

marubdob na paghahangad ng kalayaan laban sa mga dayuhang Pranses. Nagsilbing

inspirasyon sa mga Vietnamese ang Rebelyong Boxer sa Tsina na ang naging

pangunahing layunin ay ang paalisin ang mga dayuhan at hadlangan ang pagpasok ng

Kristiyanismo. Nagnais silang lumaya sa pamamahala ng mga Pranses na sa

mahabang panahon ay pinakinabangan ang kanilang natural na kapaligiran.

Ang pagtatatag ng Partido Kuomintang sa Tsina at pagbabago ng sistema ng

pamumuhay nila tungo sa Komunismo ay nagbigay muli ng lakas ng loob sa mga

Vietnamese upang tahakin ang landas sa paglaban sa mga dayuhang mananakop.

Ang pagtatatag ng Partido ng mga Nasyonalistikong Annamite noong 1927 ay

naging pasimula sa kanilang paghahangad ng kalayaan. Isa sa naging kilala at

rebolusyonaryong lider ng kilusan ay si Nguyen-Ai-Quoc o Ho Chi Minh.

21

Si Ho Chih Minh ay isang nasyonalistikong pinuno ng Vietnam na sinalamin ang

kalayaan sa pamamagitan ng pagtanggap sa pamamaraang Komunismo. Nilayon nito

ang pagbabawas ng pagbubuwisan, redistribusyon ng mga lupa, at pag-alis ng

pwersahang pakikilahok sa lakas-militar ng mga Vietnamese sa pwersa ng Pransiya.

Pinalakas ni Ho Chih Minh ang kilusan dahil nais nitong muling kunin ang Hanoi at

Saigon sa mga dayuhang mananakop at isunod ang deklarasyon ukol sa Repubilka ng

Vietnam. Naging isang malaking pagkabigla sa panig ng pwersang Pranses ang

ipinakitang pakikihamok ng mga Vietnamese sa ilalim ng pamumuno ni Ho Chih Minh.

Dahil dito ay dagliang nagpatawag ng isang pagpupulong ang Pransiya sa Potsdam,

Alemanya kasama ang kanyang mga kaalyansang bansa. Ang ginawang ito ng

Pransiya ay di nagdulot ng mabuti para sa paningin ng mga Vietnamese. Bumangon

ang digmaang sibil sa Timog at Hilagang Vietnam. Noong 1954 sa Geneva, Switzerland

ay pinagtibay ang paghahati ng Vietnam sa ilalim ng sukat ng 38 parallel. Ang Hilagang

Vietnam ay di tinanggap ang sistemang Komunista ngunit ang Timog Vietnam naman

ang tumanggap sa sistemang Komunismo.

Iba-iba man ang pamamaraang ginamit ng mga bayani at punong

tagapagpasunod ay masasalamin natin ang marubdob na paghahangad ng kalayaan. 22


Kung ikaw ang papipiliin, alin sa sistemang mapayapa o pakikihamok

ang sa iyong palagay ang dapat na sundin at gawing modelo para sa

pagkakamit ng kalayaan? Bakit?

________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Tandaan Mo!

Naghain ng iba’t ibang pamamaraan ukol sa paglaya ang mga tagaTimog-Silangang

Asya gaya ng reporma, pagbubuo ng mga

makabayang organisasyon, at pakikihamok.

Matagal na kinontrol ng Gran Britanya ang ekonomiya ng mga bansang

sinakop at nagtatag ito ng kompanyang Dutch East India Company upang patuloy

na pakinabangan ang mga likas na yaman, hilaw na materyales, at mga panlasa

(spices) na marami sa mga bnsang nasakop.

Ang Budi Utomo ay isang makabayang organisasyon na itinatag upang magkaroon

ng mga paaralan na magtataguyod ng reporma sa Indonesia.

Ang Kilusang Propaganda at Katipunan ay mga samahang itinaguyod ng mga

Pilipino upang makamit ang kalayaan sa mga mananakop na Kastila.

Si Nguyen Ai-Quoc o Ho Chih Minh ay isang nasyonalistikong Vietnamese na

naging pangunahing kasangkapan sa paglaya ng kanyang bansa sa mga

mananakop na Pranses. 23


Sino sa mga naging pinuno o nasyonalistikong Asyano sa TimogSilangang

Asya ang nais mong tularan? Bakit?

________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

ARALIN 3

NASYONALISMO SA TIMOG ASYA

Iba't ibang pamamaraan ng pakikihamok ang ginamit ng mga nasyonalistikong

namuno at naging kasangkapan ng pagkakamit ng kalayaan sa rehiyon ng Timog Asya.

Ang Pag-aalsa ng mga Sepoy sa India noong 1857-1859 ay nangyari dahil sa

kawalan ng pampulitikang kalayaan ng mga mamamayan, sapilitang pang-aagaw ng

mga lupa sa mga Hindu ng mga awtoridad na Ingles at di pag-respeto sa kanilang mga

paniniwala at mga tradisyon. Naging kilala ang mga babasahing gaya ng Hindoo

Patriot, Amritza Bazar Patrika at Bengalee noong 1870 na naglalahad ng mga

repormang nais ng mga Hindu na makamit sa ilalim ng pamamahala ng mga Ingles.

Ngunit ang mapayapang pamamaraan na pasibo ang ginamit na paglaban at

isinakatuparan ni Mahatma Gandhi. Ang pag-aayuno at pagboykot na tangkilikin ang

mga produktong Ingles ay binigyang-diin din sa kanilang paglaban at paghahangad ng

kalayaan. Ito ang naging mabisang paraan upang ibigay ng Britanya sa mga tagaTimog

Asya ang kanilang kalayaan. 24



bansa sa rehiyon ng Timog Asya;


bansa sa Timog Asya;

3. Maituturo sa mapa ng Asya ang mga bansa sa Timog Asya na naghangad ng

paglaya sa mga dayuhang mananakop; at


Kilusang Pangkalayaan sa pamumuhay at pangkabuhayan ng mga mamamayan

sa Timog Asya.


Suriin ang mga watawat ng mga bansa na matatagpuan sa Timog Asya. Isulat

ang mga pangalan ng mga bansang ito sa patlang sa ilalim.

_______________ _______________ _______________

25

Ang Kontinente ng India kabilang ang mga bansang Pakistan, Nepal, Bhutan,

Bangladesh, at Sri Lanka

Ang bansang India sa kanyang kasaysayan ay dumaan sa mahabang panahon

ng pakikihamok na nagpasimula sa mga pag-aalsa, rebolusyon at reporma nang

lumaon. Naging kilala sa kanilang kasaysayan ang Pag-aalsa ng mga Sepoy noong

1857-1859. Ang mga "sipahi" o mga Sepoy ay mga sundalong Hindu at Muslim na

naging kabilang sa mga sundalong Ingles sa panahon ng pananakop ng mga huli sa

India.

Ang mga pangunahing dahilan ng kanilang pag-aalsa ay dahil sa kawalan ng

pampulitikang kalayaan ng mga mamamayan, sapilitang pang-aagaw ng mga lupain ng

mga Hindu ng mga awtoridad na Ingles at ang di pag-respeto sa kanilang mga

kinagisnang kaugalian at tradisyon.

Ang pagsasanib ng lakas at tapang ng mga Hindu at Muslim na Sepoy na

pinangunahan nina Nana Saheb, Tantia Tapi at Rani Lakshmi ng Jhansi na naging

kilala bilang “Mandirigmang Prinsesa". Ang nasabing rebelyon ay di nagtagumpay sa

dahilang ang mga sundalong Ingles ay tinulungan ng mga Hindu collaborator, Sikh,

Gurkha at katutubong prinsipe.

Maliban sa mga pag-aalsa ay gumamit din ang mga nasyonalistikong Hindu ng

mga reporma upang makamit ang kalayaan. Gumamit sila ng mga peryodiko at

pahayagan upang pagsulatan ng kanilang mga opinyon, hinaing at perspektiba ukol sa 26

pananakop ng mga Ingles. llan sa mga babasahing ito ay ang Hindoo Patriot, Amritza

Bazar Patrika at Bengalee na nalathala noong 1870. Isinulong ng mga repormistang

mamamahayag ang kanilang adhikain na magkaroon ng sariling pamahalaan laban sa

pamamahala ng mga Ingles. Batay sa isang repormistang Hindu na si Gopal Krishna

Gokhale, nakikita nila ang India bilang isang bansang industriyalisado, malaya sa

panlipunang aspeto at may sariling pamahalaan. Samakatwid ang kalayaan ng India ay

lubusang nakasalalay sa pagkakaroon ng sariling pamahalaan at tuluyang paghiwalay

sa pamamalakad ng mga Ingles.

Ang marubdob na paghahangad ng kalayaan ay naisakatuparan noong 1907 sa

pamamagitan ng pagkakaroon ng mga repormang pampulitika. Noong 1909 sa

pamamagitan ng Indian Council Act ay nagkaroon ng mga indirektong paghawak ng

posisyon ang mga Hindu sa Kongreso. Ang pangyayaring ito ang naging daan sa

hidwaan sa pagitan ng mga Hindu at Muslim sa dahilang natakot ang mga Muslim na

maapektuhan ang kanilang mga katutubo at panrelihiyong kalinangan.

Ang Ahimsa at Satyagraha sa India

Nakilala bilang Mahatma o dakilang kaluluwa si Mohandas Karamchand Gandhi

ng India. Siya ang isa sa naging pangunahing tagapagsulong ng pagtutol sa

pamamahala ng mga Ingles sa India. Tinuligsa niya ang kawalan ng pagkakapantaypantay

ayon sa turo ng Hinduismo gaya ng pag-aalis sa iba't ibang porma ng 27

diskriminasyon sa mga untouchables at sa sistema ng pagpapatiwakal ng mga babaing

biyuda.

Naniniwala si Mahatma sa puwersa o lakas ng kaluluwa (ahimsa) upang labanan

ang puwersa ng armas. Ang pamamaraang ito ay naging kilala bilang passive sesistance

na kailangang sabayan ng paghawak sa katotohanan (satyagraha). Ang

satyagraha ay paniniwala ng mga Hindu na kung sila'y saktan ng mga mananakop, ang

mga ito ay di patutulugin ng kanilang mga konsensiya hanggang mapagtanto nila na

mali at di mabuti ang kanilang mga ginawa.

Gumamit din si Gandhi ng pagpepenetensiya at pag-aayuno upang matawag

ang pansin ng mga dayuhan. Hinikayat din niya ang mga taga-lndia na huwag

tangkilikin ang mga produktong Ingles lalo na ang tela. Pinangunahan niya ang

panawagan ukol sa civil disobedience upang maparalisa ang mga negosyo ng mga

Ingles. Ang mga pamamaraang ito ay naging daan sa pagpayag ng Britanya sa

kanilang mga kahilingan gaya ng karapatan at kalayaan sa pamamahayag at higit na

partisipasyon sa pamahalaan.

Ngunit nagtagumpay man si!a sa kanilang pagnanais na paglaya sa mga

mananakop na Ingles ay di pa rin napag-isa ang mga Hindu at Muslim. Ninais ng mga

Muslim na magkaroon ng isang estadong hiwalay sa India. Si Muhammad Ali Jinnah,

ang itinuturing na tagapagtatag ng bansang Pakistan ang naging unang GobernadorHeneral

ng bansa matapos ang pagkakamit ng kalayaan sa mga Ingles at si Jawaharlal

Nehru naman ang naging unang Punong Ministro ng India. 28

Mohammed Ali Jinnah Jawaharlal Nehru

Ang pagnanais ni Gandhi na pagkasunduin ang nahating India ay naging daan

ng kanyang kamatayan sa dahilang isang panatikong tagasunod na Hindu Mahasabla

ang bumaril sa kanya dahil tutol ito sa kanyang adhikain. Ang kanyang pilosopiya at

mga aral ay nagsilbi pa ring inspirasyon sa mga Indian kahit siya'y matagal nang

namayapa.


Paano sa iyong palagay naging gabay sa pamumuhay at pamahalaan

ng India sa kasalukuyan ang mga pilosopiya at aral ni Mahatma Gandhi? Ipaliwanag.

________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________ 29

Tandaan Mo!

Ang Pag-aalsa ng mga Sepoy sa India noong 1857-1859 ay

nangyari dahil sa kawalan ng pampulitikang kalayaan ng mga

mamamayan, sapilitang pang-aagaw ng mga lupa sa mga Hindu ng

mga awtoridad na Ingles at di pag-respeto sa kanilang paniniwala at mga

tradisyon.

Ang mga babasahing Hindoo Patriot, Amritza Bazar Patrika, at Bengalee na

nailathala noong 1870 ay nagsulong ng mga repormang gaya ng pagsasarili ng

pamahalaan para sa India.

Ang passive resistance at civil disobedience ay ang mga pamamaraang ginamit ni

Mahatma Gandhi upang isulong ang kalayaan ng India laban sa mga Ingles.

Si Muhammad Ali Jinnah ang naging unang Gobernador-Heneral ng Pakistan at si

Jawaharlal Nehru ang naging unang Punong Ministro ng India.


Ano ang naging tulong ng pamamaraang passive resistance at civil

disobedience ni Mahatma Gandhi sa pagkakamit ng kalayaan ng Pilipinas

sa isang diktaduryang pamamahala noong 1986?

________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________30

ARALIN 4

NASYONALISMO SA TIMOG-KANLURANG ASYA

Ang pagiging imperyo ng Ottoman mura taong 1350-1683 ay naging daan sa

paglawak ng kanilang kapangyarihan sa bahagi ng tinatawag na Timog-Kanlurang Asya

sa kasalukuyan. Sa pamumuno ni Osman ay kinatakutan ang kanilang mga mandirigma

na ang bahagi ng nasakop ay mula sa dating Asya Minor hanggang sa bahagi ng

Balkan Peninsula sa Europa. Ang Imperyong Byzantine o ang silangang bahagi ng

Imperyong Roma na sa kasalukuyan ay bansang Turkey ay naging bahagi rin ng

kanilang sakop. Ngunit binigyan ng mga Seljuk na Turko ang ilan sa mga pinunong tribo

sa Turkey ng karapatang mag-angkin ng mga lupain dito hanggang nang sa huli ay

nakonberto ang malaking bahagi ng kanilang populasyon sa relihiyong Islam.

Noong 1914-1918 ay nagkaroon ng malaking interes ang mga Aleman sa

aspetong pangkabuhayan ng Turkey. Naging magka-alyansa sila noong Unang

Digmaang Pandaigdig ngunit sa dahilang natalo ang Alemanya sa pakikidigma nito sa

Europa ay nawala rin ang dating mga bahaging sakop ng Imperyong Ottoman. Ang

paghina ng kapangyarihan nito ang nagbigay-daan sa paghingi ng kalayaan ng Turkey

na naipagkaloob noong 1923. Si Mustafa Kemal ang kinilalang Ama ng mga Turko at

naging kasangkapan siya para makamit ang kanilang kalayaan bilang isang bansa.

Ang iba namang mga bansa sa Timog-Kanlurang Asya ay pinamunuan ng mga

pundamentalistang pinunong Muslim gaya ni Ayatollah Ruhollah Khoemeini sa bansang

Iran. Sa panahon ng kanyang pamumuno ay ibinalik niya ang mga paniniwala at

tradisyong Islam na naisantabi kapalit ng modernisasyon sa panahon ng pamumuno ni

Mohammed Reza Pahlavi. Samantalang ang peninsulang Arabe naman ay naghangad

ng isang kaharian na magbubuklod sa mga maliliit na kaharian tungo sa isang panglslamikong

pakikipagkaibigan at kapatiran ng bawat isa. 31



bansa sa rehiyon ng Timog-Kanlurang Asya;


bansa sa Timog-Kanlurang Asya;

3. Maituturo sa mapa ng Asya ang mga bansa sa Timog-Kanlurang Asya na

naghangad ng paglaya sa mga dayuhang mananakop; at


Kilusang Pangkalayaan sa pamumuhay at pangkabuhayan ng mga mamamayan

sa Timog-Kanlurang Asya.


Suriin mo ang mapa sa ibaba. Lagyan ng kulay ang mga bansang bumubuo sa

rehiyon ng Timog-Kanlurang Asya. Gumamit ng iba’t ibang kulay bilang pananda

dito. Isulat ang mga pangalan ng mga bansa sa blangkong nasa ilalim ng mapa.

1. _______________

2. _______________

3. _______________

4. _______________

5. _______________

6. _______________

7. _______________

8. _______________

9. _______________

10. _______________

11. _______________

12. _______________

13. _______________

14. _______________

15. _______________ 32

Ang Imperyong Ottoman

Isa sa itinuturing na tagapagtatag ng isang malawak na imperyo noong 1350-

1683 ay ang mga Turkong Ottoman. Halos tatlong kontinente ang kanilang nasakop,

ang dating Asya Minor, Aprika at Silangang Europa. Nang dumating ang ikalabingtatlong

siglo ay binigyan ng mga Seljuks ng pagkakataon na mag-angkin ng mga lupain

ang mga pinuno ng mga tribo sa Asya Minor. Ang mga Seljuks ay pangkat ng mga

taong nagmula sa Sentral Asya na nakapasok sa mga lupaing pag-aari ng mga Muslim

at nakonberto sa pananampalatayang Islam.

Nasakop ng Imperyong Ottoman ang karamihan sa mga bansa malapit sa Dagat

Mediterranean

Nasakop nila noon ang Iran (Persia), Syria, Palestina at inagaw ang

pamamahala sa Asya Minor mula sa Imperyong Byzantine sa Turkey. Ang

kapangyarihan ng mga Seljuks ay inabot noong ikalabing-isang siglo lamang at ang

mga dating nasakop ay naging mga maliliit na estado na lamang.

Osman 33

Sinundan sila ng mga Ottoman na ang naging pinunong mandirigma ay si

Osman. Sa pamamagitan ng kanyang pamumuno ay halos ang kabuuan ng Asya Minor

at Balkan Peninsula ay naging kabahagi ng kanilang imperyo. Noong 1453 ay sinakop

nila ang Konstantinople at ito ang naging dahilan ng pagwawakas ng Imperyong

Byzantine. Narating nila ang rurok ng kanilang tagumpay sa panahon ng pamumuno ni

Sultan Suleiman noong 1520-1566. Nakabilang sa kanilang teritoryo ang bahagi ng

pangkasalukuyang mga bansa ng Austria, Hungary, Poland, at Russia. Nabuo nila ang

isang epektibong sistema ng pamamahala kaya nanatili ito hanggang noong ikadalawampung

siglo.

Si Sultan Abdul Hamid Il, na naging pinuno noong 1876-1909 ay naging daan sa

pagbubuo at pagsusulong ng bagong Saligang-Batas sa Turkey. Sa kanyang

pamumuno ay nagkaroon ng isang parliamento na binubuo ng Senado at Mababang

Kapulungan. Ang Senado ay mga taong pinili ng Sultan samantalang ang Mababang

Kapulungan ay inihalal ng mga taong-bayan. Ang Saligang-Batas na ito ay

sinuportahan nang higit ng mga Kabataang Turko. Sa dahilang sila'y nagkaroon ng

takot na ang di tunay na pagpapatupad nito ay maaaring maging daan upang muling

magkaroon ng mga panlabas na puwersang makikialam sa kanilang pagkakaisa na

magresulta sa pananakop. Napagtagumpayan ng mga kabataan ang kanilang nais

ngunit naragdagan ang kanilang samahan ng elementong militar at panrelihiyon kaya

nang lumaon ay kinatakutan ang kanilang lakas. Si Sultan Abdul Hamid II naman ay

napatalsik sa puwesto at siya'y napalitan ng kanyang kapatid na si Mehmed V. 34

Ang Mga Europeong Mananakop at si Kemal Ataturk

Ang bansang Alemanya noon pa mang una ay may malaki ng interes sa

aspetong pangkabuhayan ng Turkey. Ito ang tumulong sa pagtatayo ng mahusay na

sistema ng daang riles para magamit sa mabllis na pagpapalitan ng mga kalakal at

ugnayang-panloob. Maging ang mga sundalong Turko ay sinanay ng isang heneral na

Aleman na si Otto Liman von Sanders. Ang pagsasanay na ginawang ito ng mga

Aleman sa mga Turko ay naging daan sa kanilang pag-aalyansa noong panahon ng

Unang Digmaang Pandaigdig. Ngunit natalo ng mga alyansang Europeo ang Imperyong

Ottoman noong 1918 at ito ang pagsisimula ng kanilang paghina sa mga dating

kolonya. Ang kanilang mga dating kolonya sa Balkan Peninsula ay naging mga

malayang bansa samantalang ang iba ay naging mga protektadong lupain ng Britanya,

Pransiya at Gresya. Ang mga nasyonalistikong Turko sa pamumuno ni Mustafa Kemal

ay nagsulong ng pagkakaroon ng isang republika. Sa pamamagitan ng paglagda at

pagpapatibay sa Kasunduang Lausanne noong 1923 ay isinilang ang Republika ng

Turkey. Naging unang pangulo si Mustafa Kemal. Ginamit niya ang pangalang Ataturk

na nangangahulugang Ama ng mga Turko.

Mustafa Kemal Atatürk

Isinulong niya ang mga pagbabago at reporma sa Turkey gaya ng paghihiwalay

ng pamahalaan at ng relihiyong Islam; pagbuwag sa opisyal na posisyong hinahawakan

ng isang caliph bilang pangunahing lider na Muslim sa mundo; pagbabago sa sistema

ng edukasyon at pagpapababa ng antas ng mga di nakapag-aral; pagpapalit ng 35

inskriptong Arabe sa alpabetong Romano; pagbibigay ng karapatang bumoto at

humawak ng posisyon sa pulitika ang mga kababaihan; pagtanggal ng praktis ukol sa

maraming pag-aasawa ng mga Muslim na lalaki, paggamit at pagsusuot ng mga

Kanluraning kasuotan at unti-unting pag-aalis sa pagkontrol ng mga dayuhan sa

kanilang industriya at kalakalan sa pamamagitan ng pagpapatayo ng mga bangko,

kooperatiba at mga sanayang pag-aari ng Estado.

Ang Pagpapatatag ng Pamumuno at Pamahalaan sa Iran

Ang bansang Iran ay dating kontrolado at pinamahalaan ng Gran Britanya at

Russia. Ang mga balon ng langis ay pinanatiling kontrolin ng Gran Britanya. Taong

1921 nang isang nasyonalistikong taga-Iran ang naghangad na palayain ang Iran sa

kamay ng mga Europeong mananakop sa pamamagitan ng kanyang adhikain na

mapalakas at patatagin ang estado at patalsikin ang mga dayuhan. Siya ay si Reza

Shah Pahlavi, ang naging unang Premier at nang lumaon ay naging monarko ng Iran.

llan sa kanyang mga pagbabagong isinulong ay gaya ng: pagpapatayo ng mga daanan

at tulay; pag-aayos ng sistemang postal; pagbubuo ng mga programang magpapabuti

sa industriya at kalakalan ng bansa; pagpapabuti sa sektor ng medisina at kalusugan;

pagbubukas ng pampublikong paaralan at paggamit ng kasuotang Kanluranin. Noong

taong 1935 ay ibinalik ang pangalang Iran na nangangahulugang Lupain ng mga Aryan

at hanggang sa kasalukuyan ay ito pa rin ang pangalang ginagamit.

Reza Shah Pahlavi 36

Nang di nakipag-alyansa ang Iran sa mga puwersa ng Gran Britanya at Russia

noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay pinuwersa siya ng tropa na umalis sa

kanyang posisyon at ibigay ang pamamahala sa kanyang anak na si Muhammad Shah

Reza Pahlavi. Ang mga pagbabagong pangkabuhayan at panlipunang kanyang ginawa

ay di lubusang tinangkilik ng mga tao sa dahilang siya’y naging awtokratiko sa kanyang

pamamahala.

Mohammad Reza Shah Pahlavi Ayatollah Ruhollah Khomeini

Sa pamamagitan ng isang Rebolusyong Islamiko at paglalagay kay Ayatollah

Ruhollah Khoemeini, isang pinuno ng sektang Shiite Muslim ay napaalis siya bilang

monarko sa Iran. Hinangad pa ng mga Muslim na ibalik ang kanilang mga tradisyon at

paniniwala at patakbuhin ang pamahalaan. Ang pangyayaring ito'y patuloy na nagbigay

ng mga kaguluhan at mga pagtutol sa iba't ibang sektor ng tao na magpahanggang

ngayon ay ipinakikita na di lubusang maganda ang ibinunga ng pananakop ng mga

Kanluranin sa mga Muslim. Nais ng mga Muslim na patuloy na pahalagahan ang

kanilang mga paniniwala, kalinangan at mga pagpapahalaga. Masasalamin na ang mga

pundamentalistang Muslim na ito ay nasa ganito pa ring mga perspektiba kaya ang

kanilang pagtutol sa mga ideyang Kanluranin ay sa pamamagitan ng paglulunsad ng

terorismo. 37

Nasyonalismo sa Peninsulang Arabe

Sa matagal na panahon ay kinontrol ng mga Europeong mananakop ang

peninsulang Arabe dahil sa mga mineral na yaman nito gaya ng langis. Ninais ng mga

Arabe na magtatag ng isang buong kaharian na pamumunuan ni Haring Husein Ibn Ali,

Hari ng Hejaz. Ang adhikaing ito ay tinutulan ng mga Ingles sa pamamagitan ng

Deklarasyon ng Balfour. Ginamit niya ang titulong caliph upang mapatunayan na siya

ang pinakamakapangyarihang Sultan sa buong kaharian ng mga Muslim. Siya ay

pinatalsik ni Abdul Aziz Ibn Saud, Sultan ng Nadj, ng Sentral Arabia. Si Abdul Aziz Ibn

Saud ay pinuno ng mga Wahhabis, isang pundamentalistang sekta ng mga Muslim.

Taong 1900 nang pasimulan niyang kontrolin ang Nadj hanggang siya ang naging hari

ng Saudi Arabia noong 1932-1953 ayon sa proklamasyon ng pang-lslamikong

pakikipagkaibigan at kapatiran ng mga Arabe. Siya ay napatalsik sa puwesto ng

kanyang kapatid na si Faisal. Nagtatag siya ng isang absolutong pamumuno sa

panahon ng kanyang pamamahala ngunit di rin niya napagtagumpayan na buuin ang

mga kahariang Arabe dahil sa pagtutol ng mga Kurds, mga grupong di-Arabe at ang

paghahati ng mga Muslim sa dalawang sekta: Sunni at Shiite. Siya ay nabaril at

napatay ng kanyang pamangkin noong 1975 at pinalitan siya ng kanyang kapatid sa

ama na si Prinsipe Khalid Ibn Abdul. Ngunit si Prinsipe Khalid ay palagiang maysakit

kaya ang lubusang namahala ng kaharian ay si Prinsipe Fahd na nang lumaon ay

naging hari. Ang Kaharian ng Saudi Arabia ay patuloy na tumutol sa pagkakaroon ng

bansang Israel ngunit dahil na rin sa pagdidiin ng Gran Britanya, Estados Unidos at ng

U.N. ay napilitan itong sumang-ayon na rin. Kahit sa kasalukuyan ay patuloy pa rin ang 38

iringan sa pagitan ng mga Arabe at ng mga Israelite dahil sa mga pampulitikang

ugnayan.

King Abdul Aziz ibn Saud King Fahd


Sa iyong palagay, ang pagnanais ba ng mga pinuno sa Timog-Kanlurang

Asya na pagsamahin ang pananampalatayang Islam at kanilang paraan ng

pamamahala ay isang mabuting taktika upang tuluyan nilang mabuo ang kanilang

adhikain sa paglaya at di pakikialam ng mga dating mananakop na mga Europeong

bansa? Ipaliwanag.

Tandaan Mo!

Ang Imperyong Ottoman ay naging isang malawak na imperyo sa

mga kontinente ng Asya, Aprika at Europa noong 1350-1683.

Ang mga Seljuks ay pangkat ng mga taong nanggaling sa Sentral

Asya na nakapasok sa lupaing pag-aari ng mga Muslim at nang huli ay nakonberto

sa pananampalatayang Islam. 39

Si Mustafa Kemal ay nakilala bilang Ataturk o Ama ng mga Turko na naging

kasangkapan sa pagkakamit ng kalayaan ng Turkey sa mga Europeong

mananakop.

Si Muhammad Shah Reza Pahlavi ay nagsulong ng mga pagbabagong pulitikal,

panlipunan at pangkabuhayan sa Iran na naging dahilan ng malaking pagtutol ng

mga taong nagsusulong ng pagbabalik sa tradisyunal na lipunang Islam sa

pangunguna ni Ayatollah Khoemeini.

Ang adhikain na pagbubuklod-buklod ng mga kaharian sa Peninsulang Arabe upang

ito’y maging matatag at malaya sa pagkontrol ng mga bansang Europeo ay

pinasimulan ni Haring Husein Ibn Ali.


Paano kaya maaaring bigyan ng ibang perspektiba ang TERORISMO

bilang pamamaraang ginamit ng mga bansang Muslim upang balansehin

ang kapangyarihang pulitikal, pangkabuhayan at panlipunan ng mga

bansang maunlad sa kasalukuyan? Ipaliwanag.

________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

MGA DAPAT TANDAAN SA MODYUL NA ITO

� Ngayong natapos mo na ang mga aralin sa modyul na ito, ano ang

mahahalagang kaalaman na dapat mong tandaan?

� Ang Dinastiyang Manchu ng Tsina ay itinuturing na superyor na kahariang Tsino

lalo na sa aspetong kalakalan sa mga dayuhang bansa. 40

� Ang popularidad ng tsaa at seda ay naging daan sa paghahangad ng matatag na

kalakalan ng Britanya sa Tsina.

� Ang spheres of influence ay bahagi ng teritoryong Tsina ngunit

pinangangasiwaan sa aspetong pang-ekonomiya ng isang bansang dayuhan.

� Ang Panahon ng Isolasyon ay naging daan upang masugpo ng Hapon ang

mabilis na paglaganap ng Kanluraning kaisipan at pananampalataya.

� Ang Panahong Meiji ay naging daan sa modernisasyon ng lipunang Hapon sa

aspetong pangkabuhayan, pulitikal at sosyo-kultural.

� Ang Budi Utomo ay isang makabayang organisasyon na itinatag upang

magkaroon ng mga paaralan na magtataguyod ng reporma sa Indonesia.

� Ang Kilusang Propaganda at Katipunan ay mga samahang itinaguyod ng mga

Pilipino upang makamit ang kalayaan sa mga mananakop na Kastila.

� Si Ho Chih Minh ay naging kasangkapan sa paglaya ng bansang Vietnam sa

mga mananakop na Pranses.

� Ang pag-aalsa ng mga Sepoy sa India noong 1857-1859 ay nangyari dahil sa

kawalan ng pampulitikang kalayaan ng mga mamamayan; sapilitang pangaagaw

ng mga lupa sa mga Hindu ng mga awtoridad na Ingles at di pagrespeto

sa kanilang paniniwala at tradisyon.

� Ang passive resistance at civil disobedience ay ang mga paraang ginamit ni

Mahatma Gandhi upang isulong ang kalayaan ng India laban sa mga Ingles.

� Ang Imperyong Ottoman ay naging malawak na imperyo sa mga kontinente ng

Asya, Aprika at Europa noong 1350-1683.

� Si Mustafa Kemal ay nakilala bilang Ataturk o Ama ng mga Turko na naging

kasangkapan sa pagkakamit ng kalayaan ng Turkey sa mga Europeong

mananakop.

� Si Muhammad Shah Reza Pahlavi ay nagsulong ng mga pagbabagong pulitikal,

panlipunan at pangkabuhayan sa Iran na naging dahilan ng malaking pagtutol ng

mga taong nagsusulong ng pagbabalik sa tradisyunal na lipunang Islam sa

pangunguna ni Ayatollah Khoemeini.

� Ang adhikain na pagbubuklod-buklod ng mga kaharian sa Peninsulang Arabe

upang ito’y maging matatag at malaya sa pagkontrol ng mga bansang Europeo

ay pinasimulan ni Haring Husein Ibn Ali. 41

PANGWAKAS NA PAGSUSULIT:

Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Ama ng Komunismo sa Tsina.

A. Mao Zedong

B. Chou En Lai

C. Deng Xiao Ping

D. Sun Yat Sen

2. Kilusang inilunsad ng mga Pilipino na naglalayon ng pagbabago sa

pamamalakad ng mga Kastila at pantay na pagtrato sa mga Pilipino.

A. Katipunan

B. La Liga Filipina

C. Propaganda

D. Masonista

3. lto ay tumutukoy sa pagkamulat ng mga mamamayan upang sila’y magbuklod at

labanan ang mga dayuhang mananakop.

A. Kolonyalismo

B. Imperyalismo

C. Nasyonalismo

D. Komunismo

4. Puwersa o lakas ng kaluluwa upang labanan ang puwersa ng armas.

A. Sudra

B. Samsara

C. Karma

D. Ahimsa

5. Dalawang pamamaraan sa pagkakamit ng kalayaan ay:

A. Reporma at Propaganda

B. Aktibo at Pasibo

C. Civilizing Mission at Ethical Policy

D. Imperyalismo at Kolonyalismo

6. Pampulitikang sistema ng pamumuno ng mga magkakamag-anak sa Tsina.

A. Dinastiya

B. Monarkiya

C. Shogunato

D. Teokrasya

7. Naging pangunahing tagapagtaguyod ng pagbubuo ng isang nagsasariling

Pakistan. 42

A. Mustafa Kemal

B. Jawaharlal Nehru

C. Mohammed Ali Jinnah

D. Mahatma Gandhi

8. Pinuno ng sektang Shiite sa Iran at naging kasangkapan sa pagbabalik ng

tradisyunal na pamumuhay sa bansa.

A. Sultan Abdul Hamid

B. Haring Fahd

C. Ayatollah Ruhollah Khoemeini

D. Mustafa Kemal

9. Naghangad na pagbuklurin ang mga maliliit na kaharian sa peninsulang Arabe

ngunit tinutulan ng puwersang Europeo.

A. Haring Husein Ibn Ali

B. Abdul Aziz Ibn Saud

C. Haring Faisal

D. Prinsipe Khalid

10. Nasyonalistikong pinuno ng Vietnam na nasalamin ang pagkakamit ng kalayaan

sa pamamagitan ng pamamaraang Komunismo.

A. Sun Yat Sen

B. Mao Ze Dong

C. Ho Chih Minh

D. Deng Xiao Ping

11. Panahon ng di pakikipag-ugnayan ng bansang Hapon sa mga dayuhang

mangangalakal at misyonero.

A. Negosasyon

B. Pagsasarili

C. Haponisasyon

D. Isolasyon

12. Ang mga sumusunod ay matatagpuan sa dating French Indo-Tsina maliban sa:

A. Malaysia

B. Burma

C. Cambodia

D. Laos

13. Ang mga sumusunod ay matatagpuan sa Timog-Kanlurang Asya maliban sa:

A. India

B. Saudi Arabia

C. Jordan

D. Iran

14. Pamamaraan ng pang-aagaw ng militar ng pamamahala sa kasalukuyang

pamahalaan. 43

A. Reporma

B. Coup 'd etat

C. Rebolusyon

D. Kolonisasyon

15. Ang mga sumusunod ay mga digmaang kinasangkutan ng bansang Hapon

maliban sa:

A. Sino - Japanese

B. Russo-Japanese

C. Dutch – Japanese

D. Filipino –Japanese

16. Kinilalang Ama ng Turko dahil sa kanyang pagsusulong ng kalayaan ng Turkey.

A. Mustafa Kemal

B. Mehmed V

C. Sultan Abdul Hamid

D. Mohammed Shah Reza Pahlavi

17. Kinilalang Enlightened na pamahalaan ng mga Hapones.

A. Tokugawa

B. Han

C. Meiji

D. Shikoku

18. Ang pagluhod ng dalawang tuhod ng isang dayuhan sa Emperador naTsino.

A. Beso Beso

B. Kow Tow

C. Sawadeeka

D. Ohayo

19. Supremo ng Katipunan.

A. Emilio Aguinaldo

B. Antonio Luna

C. Paciano Rizal

D. Andres Bonifacio

20. Mga sundalong Hindu at Muslim na nag-alsa laban sa pamamalakad ng mga

Ingles.

A. Shogun

B. Samurai

C. Sepoy

D. Knight 44

GABAY SA PAGWAWASTO:

PANIMULANG PAGSUSULIT

1. B

2. C

3. D

4. A

5. B

6. D

7. B

8. A

9. D

10. A

11. A

12. B

13. C

14. C

15. A


1. A

2. C

3. C

4. D

5. B

6. A

7. C

8. C

9. A

10. C

11. D

12. A

13. A

14. B

15. C

16. A

17. C

18. B

19. D

20. C

MODYUL 8



Ang mga patakarang di makatwiran na pinasunod, ang mga karapatang

ipinagkait ng mga mananakop sa mga bansang Asyano at mga patakarang di nagdulot

ng kaunlaran ay ilan sa mga pangunahing naging dahilan sa pagsibol at pagsiiang ng

nasyonalismo sa Asya. Naging tugon ang mga kilusan sa mga pang-aabuso at

pagsasamantala ng mga Kanluranin lalo na sa pag-aangkin at malabis na paggamit ng

mga likas na yaman ng mga bansang Asyano. Itinuring ang mga bansang Asyano

bilang ekstensiyon ng produktong Kanluranin sa pamamagitan ng pagtatayo ng mga

pamilihan at mga industriyang dayuhan na bubuo ng kanilang mga iniluluwas na mga

produkto. Ang mga patakarang pangkabuhayan ay pinanatlll ang pagiging depende ng

mga bansang Asyano sa mga Kanluranln.

Ngunit sa pagpasok ng mga kaislpang liberal at ideya ng demokrasya ay

naghangad ang mga Asyano ng kalayaan sa pananakop ng mga bansang Kanluranin.

Ang pangunahing layunin ng mga inilunsad na kilusan ay wakasan ang panghihimasok

ng mga Kanluranin sa kanilang kabuhayan at pamumuhay. Ang unang bahagi ay

karaniwang reporma lamang sa pamamalakad at mga patakaran ang hinihingi ng mga

Asyano ngunit nauwl rin ito sa mga himagsikan lalo na ng kanilang hilingin ang

Effective Alternative Secondary Education

Documents