This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Samenwerkenisnodigvooreengoedeorganisatievandepatiënten-zorg.Ikbeneensterkevoorstandervan geïntegreerde zorg. Iedereen die deeluitmaaktvandezorg–artsen,verpleegkundigenenparamedici-moetzijneilandoverstijgenensamenwerken.Hetuiteindelijkedoelisdemedischeactiviteitenzorgnogbeterronddepatiëntuittebouwen.
SamenwerkingtussendeartsenvandeverschillendemedischedisciplinesvanonsziekenhuisisookessentieelinhetkadervandeJCI-accreditatie.Werekenenopeenactievepartici-patievanallezorgverlenersaandeJCI-voorbereidingwanthetnietbehalenvandeaccreditatieissim-pelweg geen optie.
SamenwerkendoenweookmetonzenetwerkziekenhuizenZiekenhuisMaasenKempenenhetMariaziekenhuis.De‘kleinere’Limburgseziekenhuizenhebbenopregionaalvlakeenergbelangrijkemaatschappelijkefunctie.Westre-vennaareentransparantevenwichtinonderlingesamenwerkingennaarverderegoedesamenwerkingsver-banden waar iedereen beter van wordt,maarvooraldepatiënt.
Dr. Rudi Campo, fertiliteitschirurg in het ZOL,isdenieuwevoorzittervandeEuropeanSocietyforGynaecologicalEndoscopy(ESGE).DeESGEiseennon-profitorganisatiediedeuitwisselingvanklinischeervaringenhetwetenschappe-lijkdenkenenonderzoektussengynae-cologische endoscopisten aanmoedigt.
Opditogenblikiseenvandehoofdop-drachtenvandeESGEgestaltetegevenaaneengevalideerdtrainingencertificatieprogramma in de endoscopische chirurgie.Dr.Campoontwikkeldedeafgelopenjaren,insamenwerkingmeteeninternati-onaalteam,eeninnovatievemethodevoor
heelkundigetechnologieënvanhetUZLeuvendienietalleeneenpreferentiëlepartnerindeontwikkelingzijnmaarookdespecifiekeopleidingvanVlaamseresi-denten in de endoscopie centraliseren.HetZOLisheteersteniet-universitaireziekenhuiswaardemethodezalgebruiktwordenvoordeopleidingencontinuekwaliteitszorgvandegynaecologischeendoscopie.Endoscopieiszondermeereenmeerwaar-devoorchirurgenpatiëntmaarenkelnaspecifieketrainingenbewijsvancompe-tentie.HetZOLzitopdeeersterijinditprachtigprojectvankwaliteitszorgenopleiding.
Derolvanslaapgerelateerdeademha-lingsstoornissen is de laatste jaren meer in de aandacht gekomen. De ernstige consequentieshiervanopcardiovasculair,pulmonairenneurologischvlakzijnactu-eelveelbetergekend.
Sinds5novemberishetslaaplabovanhetZOLookverhuisdnaardedagkliniekHeelkundeopcampusSt.-BarbarainLanaken. De dagkliniek is erg geschikt als locatieomdatpatiëntencomfortenregis-
AfsprakenvoorslaaponderzoekmaaktmenviahetsecretariaatvandedienstSlaapcentrum(tel.089/327173).Voorbijkomende informatie kan terecht bij SonjaVranken(hoofdverpleegkundige)ofbijdr.JanVerhaert(medischdiensthoofdSlaapcentrum).
Slaapcentrum breidt registratiecapaciteit uit naar 8 units
ProfDion:“Hetisaljarenbewezendatklepherstelveelbeterisdanvervanging,maar het is natuurlijk technisch moeilijker. Hetvoornaamstevoordeelvanmitralisher-
Chirurgische alternatievenvoorhartfalen
stelisdatwealleverbindingenbehoudentussen de kamer en het fibreuze skelet vanhethartendaarombehoudenweeennormaalfunctionerenvandelinkerkamer.Ookhoeftdepatiëntgeenlangetermijnantistollingenheefthijgeenvreemdweefselinzijnlichaam.”“Indepraktijkwordtdemitralisklepinhart-centra in Europa en Amerika in gemiddeld 50%vandegevallenhersteld.Inervarencentrazoalshetonzetotin95%vandegevallen,mededankzijeenoptimalesamen-werkingtussendedienstencardiologie,anesthesie en cardiochirurgie. Daarom is het aantal klepingrepen hier in Genk op enkele jarentijdenormtoegenomen.”
6 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Gescand >
Op 31 december 2012 heeft prof. dr. PolitisofficieeldedienstMond-,Kaak-enAangezichtsheelkundeverlatenomzijnacademischecarrièreverdertezettenaandeKatholiekeUniversiteitteLeuven.Sindsoktober2012heeftdr.Vrielinckdetakenvandr.PolitisalsdiensthoofdMKAovergenomen.
DedienstMKAiszeerverheugddatéénvandeMKA-artsenvanheteersteuurdezebelangrijkeopdrachtheeftaanvaardenillustreert daarmee het belang dat de dienstookhechtaanhetonderhoudenvanuitstekenderelatiesmetdeuniversiteitswe-reldenhetuitvoerenvanwetenschappelijk
OpuitnodigingvandedienstAnesthesiesprakprof.dr.MarcWaer,nefroloogvanopleidingenrectoraandeKULeuven,op26november2012overkeuzesmaken in de geneeskunde.
Erbestaanveelopvattingenrond‘keuzesmaken’, kosten spelen een rol maar het wordtalmaarmeereenmaatschappelijkthemawaariedereenvroegoflaatmeegeconfronteerdzalworden,aldusprof.Waer.“Nietsdoen’isvoorveleneengeprefe-reerdestrategiemaarwatalserbijvoor-
RonFrey
Prof.Waeroverkeuzesingezondheidszorg:een ethisch, sociaal en medisch probleem
Prof.dr.PolitisnaarKULeuven
onderzoek.Prof.dr.Politispromoveerdeop30augustus2012aandeUHasseltmethetdoctoraatsproefschrift ‘On complications of OrthognaticSurgery’.
DedienstMKAvanhetZOLwerdopgerichtin1989doordr.C.Politisendr.L.Vrielinckenlegdezichalgauwtoeopdeorthogna-tische chirurgie en de oncologische chirur-gievanhethoofd-enhalsgebied,samenmethetzeeruitgebreidepakketvanden-toalveolairechirurgieentraumatologie.In1995werddedienstversterktmetdekomstvandr.S.Schepersenin2011werdhetteambijkomendversterktmetdekomstvandr.S.VanSlycke.
SindsverscheidenejarenfungeertdedienstMKAvanhetZOLalsstagecentrumvoorMKA-artseninopleidingvanuitdeUGentenvanuitdeKULeuven.Deweten-schappelijkeactiviteitwerdoppeilgebrachtdoorhetaanwervenvantweevol-tijdsewetenschappelijkemedewerkers,dr.YiSunendr.JimohAgbaye.Zijstaanper-manentinvoorhetopzettenenopvolgenvanklinischestudies,wetenschappelijkepublicaties en postgraduate opleidingen.
AfscheidssymposiumTergelegenheidvanhetvertrekvandr.PolitisorganiseertdedienstMKAop21februari 2013 in de Limburghal in Genk eenafscheidssymposiumonderdetitel:‘Datishetleven’,éénvandeslagzinnenvanprof.dr.Politis.Hetthemavanhetsymposiumis‘ComplicatiesinMKAentandheelkunde”.Meerinfo:[email protected].
beelddevogelgriepuitbreekt?”Prof.WaerverwijstnaarTheTheoryofJusticevanJohnRawls,ennaardiensstandpuntenoverdiscriminatie,fairheid,utilitarismeenaccountabilityalscriteriabijallocatievanmiddeleninde(klinische)praktijk.Opzoeknaarpraktischewerk-methodespleitderectorvooruitgedieptemaatschappelijke discussies rond ethische thema’swaarinzowelexpertenalshetgrotepubliekbetrokkenworden.“Wehebben hierbij nood aan multiple criteria om uiteindelijk te komen tot duidelijke, verifieerbareenafdwingbareregels.Eengoedvoorbeeldisdemaatschappelijkediscussiediedestijdsgevoerdisovereuthanasie en die uiteindelijk tot een wetgevinggeleidheeftdierechtszeker-heidgeeft,”besluitWaer.
RonFry:“Organisatie-effectiviteitisinhoge mate gecorreleerd aan de mate waarinmensenzichverbondenvoelenenhunsterktenkunnenontwikkelen.”Viazijnmethodologielerenorganisatiesvanuit
Actueel loopt er een internationale pros-pectieve,gerandomiseerdestudieINOVATE-HF(INcreaseofVAgalTonEinHeartFailure)dieonderzoektoflangduri-gevagalestimulatiedeprognosevanpatiëntenmethartfalenverbetert.Op7januariwerddeeerstepatiëntmetditsoorttoestelgeïmplanteerdinBelgië,inhet Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL).
Hartfalenisheteindstadiumvanverschil-lendehartproblemen,bijvoorbeeldeenhartinfarct,enwilzeggendathethartonvoldoendebloedpomptnaardeorga-nenwaardoordemensenklachtenkrijgenalskortademigheid,dikkegezwollenbenenenvaakuiteindelijkooknierfalen.Wieopgenomenisinhetziekenhuismetde diagnose hartfalen, heeft 50% kans dathijbinnenhetjaaroverlijdtofopnieuwinhetziekenhuiswordtopgeno-men. De ziekte is dus geassocieerd met een zeer slechte prognose, slechter dan de meeste kankers.Hartfaleniseenechteepidemieaanhetwordenennaarschatting1/10menseninBelgiëzalgedurendezijnlevenhartfalen
ontwikkelen.Redenenvoordetoenameisonderanderedevergrijzingvandebevol-king naast de toenemende ongezonde levensstijlindewestersewereld.Daarenbovenis1op5overlijdensgelinktmet hartfalen.Behandelingsmethoden zijn de laatste jarensterkverbeterdmaarjammergenoegpresenterenveelmensenzichpasineentelaatstadiumvandeziektewaar-door de behandeling moelijker is.
Autonoomzenuwstelsel en hartfalenEenvandekenmerkenvanhartfaleniseendysregulatievanwatwehet‘auto-noomzenuwstelsel’noemen.Bijgezondemensenzullendetweedelenvanhetautonoomzenuwstelsel(sympathicusenparasympathicus)mooisamenwerkenomeen adequate hartfunctie te regelen. De taakvanhetsympatischzenuwstelselisomdecardialefunctieteverhogenterwijldeparasympathischecomponenthetharteerder tot rust laat komen. Bij mensen methartfalenzalerechtereenoneven-wichtontstaanmeteenovermatigeactiva-
VagalestimulatieRecent onderzoek heeft aangetoond dat selectieveparasympatischeactivatievanhethartdestressophethartgevoeligkan doen dalen, hetgeen zal resulteren in eenverbeterdehartfunctie.Meerbijzonderzullen een aantal ‘hart beschermende’ effecten door dit soort stimulatie in gang wordengezet:verminderingvanhetaan-talhartritmestoornissen,preventievanverderafstervenvanhartspiercellen,afna-mevanoxidatievestressophethart,her-
9ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
stelvannormaalhartritmevariabiliteit,afnamevanonstekingsreactiesinhethart….Er is sinds kort een speciale implanteerbare stimulator(figuur1)ontworpendieselec-tiefdeparasympathischeactivatievanhethartkandoenverhogen.Hetsysteembestaatuitverschillendecomponenten:- electrode in de rechter hartkamer -electrodethvdenervusvagusinderechterzijdevdhals
PrimeurvoorhetZOLDit onderzoeksproject is een uniek stich-tendvoorbeeldopmeerderemanierenvooronsziekenhuis.Enerzijdsisheteen
uitingvandeperfectemulti-disciplinairesamenwerkingbinnenhetziekenhuistus-sendedienstencardiologie,vasculaireheelkundeenanesthesie.Waardescreeningenfollow-upgebeurenviadediensthartfalen,cardiologiewerdhettoe-stelgeplaatstinhetoperatiekwartierdoorcardioloogprof.dr.Mullensenvaatchirurgdr.Schroe onder algemene anesthesie door dr.Fret.Daarnaastishetwederomeen
uitingvandevooraanstaandewetenschap-pelijke rol die ons ziekenhuis speelt. Vanzelfsprekendzijndepatiëntenvanuitonzeregio–enverdaarbuiten–opdezemanierverzekerddatzesteedsaanspraakkunnen maken op de beste ‘up-to-date’ zorg ivmhuncardiovasculaireaandoeningen.
Dr.WilfriedMullens
Cardioloog
10 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Nieuw>
Multidisciplinaireaanpak bij gebruik pacemakerverlengt
levensduurvanbejaardepatiënten
Genkse onderzoekers forceren doorbraak in
behandelingvanhartfalen
InhetZOLwerdonderzoekverrichtnaarderesponsvaneengeselecteerdegroepvanpatiëntenmethartfalenopcardialeresynchronisatietherapie.Viahetonder-zoekonderleidingvanprof.dr.Mullensenzijnteamwerdaangetoonddatviaeen multidisciplinaire aanpak de meeste patiëntenzeergunstigreagerenopdezebehandeling,integenstellingtotwateer-derwerdaangenomen.Ookouderepati-entenervarenvoordelen.
Hartfalenisheteindstadiumvanverschil-lendehartproblemenzoalsbijvoorbeeldeenhartinfarct.Hetwilzeggendathethartonvoldoendebloedpomptnaardeorganenwaardoorpatiëntenklachtenont-wikkelenalsbijvoorbeeldkortademigheid,dikkegezwollenbenenenvaakookuiteindelijk nierfalen.Wieopgenomenwordtinhetziekenhuismet de diagnose hartfalen, heeft 50 per-centkansombinnenhetjaartestervenofopnieuwinhetziekenhuistewordenopgenomen. De ziekte is dus geassocieerd met een zeer slechte prognose, slechter
dan de meeste kankers.Hartfaleniseenechteepidemieaanhetworden.Naarschatting10procentvandeBelgische populatie lijdt aan hartfalen. Redenenvoordetoenamezijnonderanderedevergrijzingvandebevolkingnaastdetoenemendeongezondelevens-stijlindewestersewereld.Daarenbovenis1op5overlijdensgelinktmethartfalen.Behandelingsmethoden zijn de laatste jarensterkverbeterdmaarjammergenoegpresenterenveelmensenzichpasineentelaatstadiumvandeziektewaardoordebehandelingmoeilijkeris.
Cardialeresynchronisatie therapieInhetZiekenhuisOost-Limburgwerdonderzoekverrichtnaareenspecialebehandelingmetpacemakersvoorgese-lecteerdepatiëntenmethartfalen.Ineennormaalharttrekkendehartkamerssyn-chroonsamen.Bijeenpatiëntmethartfa-len trekken de kamers nog steeds gelijktij-digmaarzwakkersamen.Bij1op3hart-falenpatiëntengaandekamersnietalleen
zwakkermaarooknietgelijktijdigsamen-trekken.Viacardialeresynchronisatiethe-rapielatenwedekamersopnieuwgelijk-tijdig samentrekken. Dat is een dure behandelingdieinvasiefisenwaarvantotrecentwerdaangenomendatéénopdriepatiëntendiedezeCRTkregennietbeant-woordenaandebehandeling.Viahetonderzoekonderleidingvandr.Mullensenzijnteamwerdnuaangetoonddatviaeenmulti-disciplinaireaanpak–voorlopiguniekvoorhetZOL-demeestemensenwelzeergunstigreagerenopdeze behandeling. Niet alleen gaan de mensenmethartfalenzichveelbetervoe-len(minderklachtenvankortademigheid,vochtopstapelingenmeerinspanningstole-rantie), maar gaat ook de kans op een nieuweopnamevoorhartfalenenzelfsoverlijdendrastischverminderen.Devoorbijewekenwerdensimultaaninmeerdere internationaal gerenommeerde tijdschriften zoals European Journal of HeartFailure,Heart,JournalofCardiacFailureverschillendeonderzoeksresultatenbekendgemaakt.Eénvandeonderzoeken
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 11
toontbijvoorbeeldaandatditsoorthart-falenbehandelingookzijnvoordeelheeftbijouderepatiënten,zelfstotbovende80jaar.Ookalzoudereflexkunnenopko-mendatditdekostvandegezondheids-zorg zou kunnen doen toenemen, hebben prof.dr.Mullensendr.Verbruggekunnenaantonen dat dit net niet zo is. Deze pati-entenzullenimmersderestvanhunleven,watvaaknogmeerdan5-10jaaris,veelminderkostenaangezondheids-zorgdaarzebijvoorbeeldveelminderzul-lenwordenopgenomen.Dezeonderzoeks-resultatenzullenzelfsgeciteerdwordeninNatureReviewsinCardiology,eenvandegrootstewetenschappelijketijdschriftenvandewereld.DitzalerongetwijfeldtoeleidendatdezorgvoordepatiëntennietalleeninhetZOLmaarookinderestvandeprovincieenliefstindewereldzalkunnenwordengeoptimaliseerd.
Op 1 oktober 2012 startte dr. Griet VanderVelpenalsmedischdirecteurinhetZOL.Hetishaardoelstellingom,samenmetdeartsen,tebouwenaaneen toekomstgericht medisch beleid. Ook deorganisatievanpatiëntgestuurdezorgendeontwikkelingvaninnovatieve,hoogtechnologische en topklinische diag-nostiek en therapie, ziet ze als een uitda-ging.Dr.VanderVelpenisgekendomhaardynamischeaanpak.Intussenstart-tezeinhetZOLalmetheelwatvernieu-wendeprojecten.
Dr.VanderVelpenis51jaarenopgeleidalsabdominaalchirurg.Zijvolgdeverschil-lende bijkomende opleidingen in zieken-huisbeleid- en management en heeft als interneenexterneauditorvanNIAZheelwatervaringenvoelingmetkwaliteitsbe-leid en accreditatie.
Uwasnogmaarbijnavierjaarhoofdge-neesheerinhetMariaziekenhuisinOverpelt.WaarombentunaarhetZOLgekomen?Dr.GrietVandervelpen:“Hetwaseenstapinmijnpersoonlijkecarrière.Ikwaseerst een kleine 20 jaar abdominaal chi-rurginhetVirgaJesseziekenhuis.DaarnahebikdeoverstapgedaannaarhetMariaziekenhuiswaarikvierjaarhoofdge-neesheerwas.Deoverstapvandeklini-schepraktijknaareendirectiefunctiewasgrootmaarikhadmehiergoedopvoor-bereid.InhetVirgaJesseziekenhuisver-vuldeikdefunctiesvanmedischdienst-hoofdenmedischmanager.Daarbijvolgde
ik ook enkele bijkomende opleidingen om memeerindematerieintewerken.”“OmnamijnperiodeinhetMaria-ziekenhuis mee het medisch beleid in het ZOLtemogensturen,isvoormijeengroteeereneenuitdagingwaarikvolopzalvoorgaan.”
HoezouuhetZOLomschrijven?“HetZOLiseenergdynamischziekenhuiswaarzeerhoogstaande,innovatievezorgwordtaangeboden.Hetartsenkorpsiserggedrevenendenktzeerwetenschappelijk.OokdesamenwerkingmetUHasseltgeeftveelopportuniteiten.Hetiseenechtple-zier om hier als medisch directeur sturing aantemogengeven.”
Watisvolgensudetaakvaneenmedischdirecteur?“Erzijnnatuurlijkdewettelijkebevoegd-heden.Daarnaastzieikhetontwikkelenvaneenvisieenstrategiemetbetrek-kingtothetmedischbeleidvanhetzie-kenhuisalsbelangrijkstetaak.”“Ikwilerookvoorzorgendatartsenzichbewustzijnvandetrendsenevo-luties binnen de gezondheidszorg zodat ze zich hierop kunnen organiseren, uiteraardmetdehulpvanhetzieken-huis.Tijdenveranderenimmers.Vroegerkonjealsartsgewoonje‘ding’komendoeninhetziekenhuis.Maardegezondheidszorgisintussenerggeëvo-lueerd.Zorgwordtnumeermultidisci-plinairentransmuraalverleend.Dezorgineenziekenhuisismaareendeelvan
hethelezorgtrajectdateenpatiëntdoorloopt.”
Hoezietuzichzelfbinnenhetartsenkorps?“Ikprobeerzodichtmogelijktussendeartsentestaan,aantevoelenwaterleeft.Hetisbelangrijkdatartsenmeehetbeleid bepalen en geïntegreerd zijn in de totalewerkingvanhetziekenhuis.DitisessentieelvoordegroeientoekomstvanhetZOLmaarhethelptookomdepatiën-tenzorg beter te organiseren. De medische activiteitenenzorgkunnennogbeterronddepatiëntuitgebouwdworden.”
Voeltuzichhieringesteund?“Ikbeneensterkevoorstandervangeïn-tegreerde zorg en zie het artsenkorps niet als een aparte groep in het ziekenhuis. Iedereendiedeeluitmaaktvandezorg–artsen,verpleegkundigenenparamedici-moetzijneilandoverstijgenenhetwerkvananderennaarwaardeachten.Goedezorgisbijvoorbeeldmeerdaneenperfecteoperatieuitvoeren.Depatiëntzalmaarpastevredenzijnalshijookgoedver-zorgd is, als hij smakelijk eten heeft gekregen en als hij goede informatie heeft gehad.Alleenalsdesubjectieveervaringvanhet‘totaalpakket’goedis,gaatdepatiënttevredennaarhuis.”
Dr.GrietVanderVelpen:“Vroegerkonjealsartsgewoonje‘ding’ komen doen in hetziekenhuis.Maardegezondheidszorg is intussenerggeëvolu-eerd.Zorgwordtnumeer multidisciplinair en transmuraal verleend.”
heel belangrijk om hier aandacht aan te besteden.Debelangenvandeartsenzijngrotendeelsverwevenmetdezevanhetziekenhuis.Hetisdebedoelingvandemedische directie om het ziekenhuis samen met de artsen te laten groeien en eenpositiefbeleiduitbouwen.”
Uheeftzelflangklinischwerkgedaan.Speeltditmeevooru?“Om als medisch directeur goed te kunnen functionerenendenodenvandeartsentekunnen begrijpen, is het absoluut belangrijk ominhetwerkveldgestaantehebben.Datik uit een ander ziekenhuis kom, maakt dat ik onafhankelijker kan kijken dan iemand die hieraljarenklinischwerkdoet.Ikbeschouwditdanookalseenpositiefpunt.”
Uwiltmeehetbeleidbepalen.HetZOLisnetgestartmeteenJCI-accrediteringstrajectendelijnenvoordetoekomstwerdenvastgelegdinZOL2020.Isdatgeenprobleem?“Ikbenheelblijdatditgebeurdisomdatde beleidslijnen die in ZOL 2020 uitgete-kendwerdenhelemaalovereenkomenmetmijnbeleidsvisie.IkbenblijdatdevisieZOL 2020 op papier staat en als handlei-dingkandienen.”“Wataccrediteringbetreft:hetiseenalge-menetrenddieinVlaanderenenBelgiëopgestartis.Ikbenervanovertuigddatwede ‘accrediteringstrein’ niet mogen laten passeren.Ookalvergtdevoorbereidingveelenergievaniedereen,ookvandeart-sen.Naarmatedeoverheidendemaat-
Watgaatuveranderenindetoekomst?“Ikwilnietveranderenmaarwelbijko-mendeaccentenleggen.Ikwilartsenmeer betrekken bij het beleid en een dui-delijkevisieuitbouwenoverwaarwemethetziekenhuisnaartoewillen.”“Verderwilikookdenetwerkingvanhetziekenhuisverderformaliserenmetalsdoeleenwin-winsituatietecreërenmetonze partnerziekenhuizen. Bedoeling is onzerolalsderdelijnsziekenhuisverderuittebouwen.”“DaarnaastwilikhetHRM-beleidvoordeartsenverderuitwerken.Totnutoeisditnogeenweinigontgonnengebied.HetZOLtoteenmagneetziekenhuisvoorart-senmakenwordtalmaarbelangrijkernuartsenschaarserworden,zekerinbepaal-dedisciplines.Hoogkwalitatieveartsenkunnenaantrekken,iseenkrachtvoorhetziekenhuisendebasisvoordetoekomst.Hetismaarlogischdatweeenomgevingwillencreërenwaarartsenzichgoedvoe-len,waarzehunklinischeactiviteitvolopkunnenontplooienenwaarsamenwerkinguitgebouwdwordttussenartsenenande-rezorgverleners.”
Zijn artsen er niet in getraind om hun eigenwegtegaan?“Artsendenkenautonoom.Hetismijntaakisom hen te doen inzien dat ze die autonomie kunnenbehoudenmaardatzeverdergera-kenalswemultidisciplinairsamenwerken.”
HoelangwiluinhetZOLblijven?“Inprincipezalikhierietslangerdan10jaar zijn als ik echt tot mijn 65ste blijf werken.Continuïteitisbelangrijkmaarhetiseveneensbelangrijkdaterregelmatigeennieuwewindkomtdieandereaccen-tenkanleggen.Ikkrijgdiekansnuinopvolgingvandr.HubertVandeputmaarbinnentienjaarzalditzekerookvoormijnopvolgerhetgevalzijn.”
Wanneerkanumeteengoedgevoelvertrekken?“AlshetziekenhuisverderkangroeienenzijnpositieinhetVlaamsziekenhuisland-schapkanverstevigendanzieikditalseenmooieverwezenlijking.Ditzowelwatbetrefthetaanbodendekwaliteitvandemedischeklinischezorg,alsdeweten-schappelijkeeninnovatievezorgprojecten.Tevenshechtikveelbelangaanhetfeitdat artsen hier een mooi professioneel levenkunnenontplooienentevredenzijnmetderealisatiesvanhunmedischeactiviteit.”
Datueenvrouwbent,heeftdatimpactopwatuwelofnietkandoen?“Ikweethetniet.Alschirurgbenikgewoonomineenmannenwereldtefunc-tioneren. Langs de andere kant hoop ik datmijnvrouwelijkebenaderingdeorga-nisatie ten goede komt in die zin dat er naasthetcompetitieveookmisschienmeerruimtekomtvoorempathieensamenwerking.”
Dr.GrietVanderVelpen
“Goede zorg is meer dan een perfecte operatieuitvoeren”
DedienstNefrologieenNierdialysevier-dezopashaartwintigsteverjaardag.In1992werdbescheidengestartmeteenzestaldialysetoestellen.Ditwasmeteenhetbeginvaneensuccesverhaal.Intussenzijnvoortdurend270patiëntenviadezogenaamdekunstnierinbehan-deling. Zij kunnen rekenen op een uitste-kendekwaliteitvanzorg.
aanbieden in het ZOL en gestart met de nodige moeilijkheden omdat niet iedereen overtuigdwasvandenoodzaakvannier-dialyseInGenk.Degeschiedenisheeftintussenhetomgekeerdebewezen.NubeschikkenweinhetZOLopcampusSint-Janovereenvolledigvernieuwde,patiënt-vriendelijkeafdelingmet60dialysetoestel-len.Daarnaaststaanernogeens12dialy-setoestelleninhetMariaziekenhuisvanOverpelt.”“Datwein1992onmiddellijkaandeslagkonden, had te maken met een hiaat in de wetgevingtoen.Leukeanekdoteisdatzehierinhetziekenhuisdachtendatwijenkeldialysededenengeenhospitalisatie-beddenvooronsvoorzienhadden.Wemoesten erom gaan bedelen bij de colle-ga’svannucleairegeneeskundeenmoch-tenuiteindelijktweevanhunbeddengebruiken.”
Jullie start heeft ook een grote impact gehadopanderediensteninhetZOL?Dr.PeterLeenaerts:“Wehaddenletterlijkeen gat in een ‘onderbehandelde’ markt gevondenenhebbenzoookrandvoor-waardengecreëerdvoorhetgrootwordenvananderediensten.OnzedienstisvancruciaalbelanggeweestvoordegroeivanhetZOL.Wewerkenonderanderenauwsamenmetdeintensievediensten,met
cardiologie en cardiochirurgie en met de dienstthoracovasculaireheelkunde.”
Hoekomthetdatpatiëntenaantallenindeloopderjarenzijnblijvengroeien?Dr.LiesbethHendrickx:“HetniercentrumvanhetZOLbehoorttotdegrootstecen-trainVlaanderen.OpVlaamsniveauneemtdeinstroomindialysealeen3-taljaarnietmeertoemaarwijzijnblijvengroeien.Weverwachtendatweookaanons plafond zitten en dat de instroom op termijnmisschienzelfswatzalafnemen.Dit omdat het zorgtraject chronische nier-ziektenvruchtenafwerptenervoorzorgtdatpatiëntenbeterbegeleidwordenindepre-dialysefase.Bedoelingistevoorkomendatzeeffectiefindialyseterechtkomen.”“Hetaantalraadplegingenzalmogelijkwelnog stijgen in de toekomst. Daarbij kijken weookuitnaardekomstvandedienstEndocrinologie naar onze campus in 2014 alsAndréDumontsluit.Vandepatiëntendievorigjaarmetdialysegestartzijn,isdehelftdiabeet.”
Iserdeafgelopenjaarveelveranderdindenierdialyse?Dr.JackyPeeters:“De principes en tech-niekenzijninfeitenietveelgeëvolueerd.Zezijnwelverfijnderengesofisticeerdergeworden.Degrootsteevolutieisdever-
16 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Indekijker>
DedialyseafdelingvanhetvroegereSt.-Jansziekenhuiswerdopgericht in oktober 1992 en bestaat nu al 20 jaar. De dienst isjaarnajaarblijvengroeienenbestaatnuuitzesstafledenenmeerdan60verpleegkundigen.InhetZOLopcampusSint-Jankandedialysepatiëntterechtopeenvolledigver-nieuwde,patiëntvriendelijkeafdelingmet60dialysetoestellen.Daarnaaststaanernogeens12dialysetoestelleninhetMariaziekenhuisvanOverpelt
Hoeverklarenjulliedit?Dr.LucVerresen:“Chronische nierziekte iseenbeschavingsziektegewordendiedoor de obesitasepidemie, de grote aan-tallen(allochtone)patiëntenmetdiabetesendeverouderingvandebevolkingindeliftzit.Daarnaastiserdeverhoogdelevensduurvancardio-vasculairepatiëntendoordevooruitgangvandegeneeskunde.”Dr.PeterLeenaerts:“De mediane leeftijd vanonzedialysepatiëntis75,9jaar.DitisverbovenhetVlaamsgemiddeldevan74,4jaar.Daarbijhebbenwijmet3jaar,naUZGent,dehoogstemedianedialyseduurinVlaanderen.Hiermeezittenwe15percentbovenhetVlaamsgemiddelde.Dezecijfersbewijzendatwijgoedwerkleveren.”“Erisuiteraardookveel‘verloop’.Jaarlijksstromen35percentvanonzepatiëntenuit.Hetzijomdatzegetransplanteerdwor-den,hetzijomdatzeoverlijden.”
bed en grijpen snel in als er zich proble-menvoordoen.Omdatmogelijktemakenwerkenwijalsartsenzeernauwsamen.Alle270dialysepatiëntenwordenwekelijksoponsteambesproken.Ditvraagtheelwatinspanningmaarhetbetekentdatelkeartsallepatiëntenkent.”“Daarnaasthebbenweeensterkverpleeg-kundig team dat zeer goed omkaderd wordtenookveelaandachtheeftvoorhetwelzijnvanonzepatiënten.Wehebbeneen zeer goede sociale dienst en een bloeiendepatiëntenvereniging.Zijorgani-serenactiviteitenvooronzepatiëntenenditwordtzeersterkgeapprecieerd.”
OpcampusSt.-Janwerddedialyseafdelingvolledigver-nieuwdin2010.Dehemodialysewerddaarmeeeenafdelingdienietalleenopeenhoogtechnischniveaustaat,maarwaarookdeprivacyenhetwelbehagenvandepatiënteencentra-le rol kregen.
Ineentijdspannevan20jaarkregenvelehonderdenpatiën-ten kunstnierbehandeling en ondergingen meer dan 150 pati-enteneenniertransplantatie.Momenteelwordenmeerdan270patiëntenmetchronischehemodialysebehandeld,wathetcentrumtotéénvandegrootstecentravanVlaanderenmaakt.Naastpatiëntenmetnierfunctievervangendetherapie(dialyse,transplantatie)wordenookeengrootaantalpre-dia-lysepatiëntenenpatiëntenmetnierproblemen,hypertensieensysteemziektenopgevolgd.
17ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
IndeEMR-regiokomenelkjaaronge-veer2.500gevallenvanhartstilstandvoor.Snellehartmassage,alvóórdatdeartsofambulancearriveert,kandanlevensreddendzijn.HetprojectEMuRgencywilmeteengrensoverschrij-dendwaarschuwingssysteemvooreer-stehulpverlenersdeoverlevingskansbijeenhartstilstandvergroten.Daarnaastwordtvialaagdrempeligeeducatieookaan leken en studenten geleerd hoe alert te handelen in een noodsituatie.
EMuRgencyiseengrensoverschrijdend,wetenschappelijkprojectvanverschillen-deziekenhuizenenuniversiteitenindeEuregioMaas-Rijn,waaronderKULeuvenenZiekenhuisOost-Limburg(ZOL).Urgentie-artsdr.SvenVanPoucke:“Bijeenhartstilstandkanalnadrie minuten een ernstig hersenletsel optreden.”Dehulpdienstenslagener
zeldeninombinnendietijdaanwezigtezijn. Elke seconde die sneller eerste hulp wordtgeboden,isvanlevensbelang.“Daaromwordtmomenteeleenwaar-schuwingssysteemontwikkeldvooreerstehulpverlenersindeheleEuregioMaas-Rijn”,zegtdr.VanPoucke.“Strakswordenvrijwilligersdiezijngeschooldinreanimatie–zoalsartsen,verpleegkun-digenenbrandweermensen–door112meteenverwittigdwanneerinhundirecteomgevingeenmeldingisvaneenhartstilstand.Viaeenappophunmobie-letelefoonziendeeerstehulpverlenersde kortste route naar het slachtoffer. Op dewebsitevanEMuRgencykunneneer-stehulpverlenersuitdeheleEuregiozichaanmeldenvoorditgrensoverschrijdendesysteem.Hoehetuiteindelijkeffectiefgeïmplementeerdkanworden,moetbepaaldwordendoordeverschillendebetrokkenoverheden.”
EMuRgencywaarschuwtbij hartstilstand
EducatieveappAangezien bij een hartstilstand omstan-dersvaaknietwetenhoetehandelen,probeerthetEMuRgency-projectzoveelmogelijkinwonersvandeEuregiobewusttemakenvanhunverantwoor-delijkheid.“Erwordtbijvoorbeeldgewerktaaneeneducatieveappvoorlekenwaarmeeiedereenkanlerenhartmassagetoetepassen”,zegtdr.SvenVanPoucke.“Ookiseengrensoverschrijdende‘RoadshowReanimatie’ontwikkeldwaarbijmedischeprofessionals op middelbare scholen les komengeven.Daarnaasthoudenmeerdere scholen in Nederlands Limburg elk jaar een zogeheten reanimatie-esta-fette.Aldezeactiviteitendragenertoebijdatinsteedsmeergevallenalmetreanimatiekanwordengestartvóórdatdehulpdienstenzijngearriveerd.”
Dr.SvenVanPoucke
18 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Eponiemenkabinet >
ToenGeorge8jaarwasmochthijvoordeeerstekeermeemetzijnvaderopzieken-ronde.MetopenkoetsenpaardredenzedoorEastHamptontotdejongeGeorgeietszagwathijtotinhetfijnstedetail,levenslangzouherinneren.Gehaaktinelkaarsarmenliepentweegraatmagerevrouwenwaggelendenmolenwiekendoverdestraat.Zesloegenkretenentrok-kengekkebekken.Hijvondhetakeligomtezienenwasblijdatzijnvaderdichtbijhemzatindekoets.Totzijnverbijsteringlietzijnvaderhetpaardstoppenenmaak-tehijeenpraatjemetdevrouwen.Georgedurfdeniettekijken.Toenzijnvaderterugindekoetsklomendeteugelsvierde,vroegGeorgeofdatheksenwaren.VaderHuntingtonsteldehemgerust.Hetwarengeen heksen maar een moeder en haar dochter. Ze hadden een eigenaardige ziek-te.Alskindwarenzenormaalmaarrondhun30stebegonnenzevreemdebewegin-gen te maken. Ze kronkelden en dansten onwillekeurig.Hetzatinhunfamiliemaarniet iedereen kreeg het. Een broer of zus konhelemaalnormaalzijn.Vooreenkindvandergelijkefamiliewasdushetaltijdeenbeetjebangafwachtenofhetdeziektekreegofniet.OnmiddellijkvroegdejongeGeorgeofhijhetookkonkrijgen,waaropzijnvaderantwoorddedathetnietinhunfamilie zat. ‘Jij en ik, en ook je moeder en je broertje, zullen het nooit krijgen.’
ChoreinWatwelinhunfamiliezat,maargeenziektewas,washetberoepvanhuisarts.DevadervanGeorgeenookzijngrootva-derhaddeninEastHampton(LongIsland)al sinds mensenheugenis een huisartsen-praktijk.Hetlagdusvoordehanddatdejonge George ook geneeskunde zou stude-ren.DatdeedhijinNewYorkenbehaaldezijndiplomatoenhij21jaarwas.Nazijnstudieswerktehijsamenmetzijnvaderindepraktijk.Afentoenzaghijdaareenvandievreemddansendemensenmaarzeboe-zemdenhemnietlangerschrikin.Hetwarendoodgewonemensendiejammergenoegdepechhaddenomineenwelbe-paaldefamiliegeborenteworden.Omdat die eigenaardige ziekte hem bleef fascineren,verzameldehijerzoveelmoge-lijkinformatieover.Hijhadhetgelukdatzijnvaderengrootvadererindertijdalwatovergenoteerdhadden.Georgeordendehunaantekeningenenvuldezeaanmeteigenwaarnemingen.Kortenheldervattehijdesymptomenenhetziekteverloopsamenineentraktaat.Alevenbeknoptalsdetekst,wasdetitel:‘Onchorea’.DieontleendehijaanGrieksewoordvoordan-sen:‘chorein’.Naeenkortoverzichtvandebestaandevormenvanchoreiformeziekten,beschreefhijdedrieessentiëlekenmerkenervan:(1)deonwillekeurigebewegingendieoplatereleeftijdverschij-nen,(2)defamilialevoorgeschiedenisen(3)degedragsstoornissen.Enkelepatiën-tenpleegdenzelfszelfmoord.Voordebehandelingvandeziekteweekhijnietafvanhettypisch19deeeuwsereceptvanaderlaten, elektrische schokken, pepmid-delenenpurgatieven.Nacorrectievandetekstdoorzijnvader,gafGeorgeeropdeeerstvolgendeartsenbijeenkomstaandeMeigsandMasonAcademyofMedicineinMiddleport,eenlezingover.Deuiteenzet-tingwerdenthousiastonthaaldendeaan-wezigenadviseerdenhemomdevoor-
dracht te publiceren. Dat deed George in TheMedicalandSurgicalReporterofPhiladelphia,op13april1872.
SnelleroemHetkomtvandaaghaastnietmeervoordat een jonge huisarts in een plaatselijk medisch krantje een artikel schrijft dat binnendekortstekerenwereldwijdgele-zenwordt.Enhetoordeelvandeweten-schappelijkewereldwasunaniempositief.‘Opmerkelijk aan het artikel’ zo schreef een Amerikaanse arts, ‘is dat het zo helder geschrevenisentevenszocompleetis.’DokterWilliamBrowninguitBrooklynmerkteopdatdesymptomenzóduidelijkneergezet zijn, dat iedereen meteen de dansendebewegingenzalherkennenalsdeChoreavanHuntington.Enzowerdheteponiemgeboren.Hetgrootstecompli-mentkwamnogvandr.WilliamOsler,indietijdeeninternistmetwereldfaam:‘Inthewholerangeofdescriptivenosologythereisnot,tomyknowledge,aninstanceinwhichadiseasehasbeensoaccuratelyandfullydelineatedinsofewwords.’HetduurdenietlangvooraleerhetartikelookinEuropagelezenwerd.HetwasAdolphKussmaul,demanvandeKussmaulseademhaling, afasie, coma en andere epo-niemen,diehetopmerkte.Hijvertaaldehet prompt en nam het op in Virchow’s-Hirsch’sJahrbuch1872datinBerlijnver-scheen.Opslagwerd‘dechoreavanHuntington’wereldberoemd.
Medischecuriositeit?VannatureuitwasGeorgeHuntingtoneenminzame en bescheiden man. Tekenend daarvoorwarendewoordenwaarmeehijzijn eerste lezing On Choreaafsloot:‘Ihavedrawnyourattentiontothisformofchoreagentlemen,notthatIconsidereditofanygreatpracticalimportancetoyou,butmerelyasamedicalcuriosity,andassuchitmayhavesomeinterest.’Van
GeorgeHuntington (1850-1916)
DechoreavanHuntington
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 19
iemanddiezo’ninteressanteobservatiezóminimaliseert,verwachtmengeengroteacademischeambities.Endiewarenerniet.Enkwamenerookniet.Lieverdanverderwetenschappelijkonderzoektedoennaardeziektedienuwereldwijdzijnnaamdroeg,wouGeorgegewoonhuisartsblijven.Indevoetsporenvanzijnvaderengrootvaderwouhijdagelijksmethetpaard en de koets op huisbezoek trekken omhiereenbevallingtedoen,daareensteenpuistwegtesnijdeneniemandsogen te sluiten op een sterfbed.AlhoewelGeorgeHuntingtoninzijnartikelalludeerdeophetfamilialekaraktervandechorea,waserinzijntijdnoghaastnietsbekendoverdeoverervingvanziekten.Laatstaanvandegenetica.GregorMendelhaddanwelrond1860inzijnkloostertuinerwtengekruistendaaruitenkeleerfelijkheidswettengeformuleerd,maardiewerdendoorniemandbegrepen.Endusvergeten.Zelfstoenzerond1900herontdektwerdendoorondermeerdeNederlandseplantkundige,HugodeVries,leken ze niet onmiddellijk toepasbaar op demens.Hetzounogenkelegeneratiesenontzaglijkveelwetenschappelijkonder-zoekvergenalvorensmendeoorzaakvandechoreazoulokaliserenineenafwijkendgenopdekortearmvanchromosoom4.Ennumenditweet,isernogsteedsgeenspecifiekebehandelingvoordechoreavanHuntington.MenkanhetGeorgedusnietkwalijknemendathijgeenverderonder-zoekdeednaareenziektedievrijzeld-
zaamwas,waarvanniemandietsbegreep,enwaaraannietsteverhelpenwas.Toch is het belangrijk dat George Huntingtondezespecifiekevormvancho-reiforme ziekte afgelijnd heeft. Niet enkel voordebehandelendegeneesherenmaarookvoordepatiënten.Omhetmetdewoordenvanzijnkleinzoontezeggen:‘Mygrandfatherdidmorethanmerelydescribeandisolatethisformofchorea.Hegavepeoplewiththediseaseahumanitythey’dneverhadbefore.’
DeneusvanHuntingtonGeorgeHuntingtonhieldnietvandrukteenlawaai.VervandehectischegrootstadNewYork,waarhijgestudeerdhad,ver-kooshijhetrustigelandelijkelevenvanDuchessCounty.Zoalszijnvaderengroot-vaderhethaddengedaan,trokhijdage-lijksmetpaardenkoetsdoorGodswijdenatuuropziekenronde.Zijnpatiëntenzagenhemgraagkomenwanthijnamaltijd de tijd om met hen een praatje te maken.Nietenkeloverhunkwaaltjesenpijnen,maarookoverdevelevreugdendieerondanksalleleedookzijn.Indewijsheiddatgedeeldesmarthalvesmartis,verteldehijergraagbijdathijzelfooknietvanongemakkengespaardgeblevenwas.Sindszijnjeugdwerdhijgeplaagddoorastmaaanvalleneneenhardnekkigehooikoorts.Toendepollenweereensvro-lijkrondstoven,washijophetideegeko-menomzelfeenmaskertemaken.Hijknutselde het ineen uit karton, gaas en eentouwtjeomhetachterzijnorenvastteknopen.Metditkegelvormigeneus-enmondmaskerleekhijopeengrotevogelmetlangepuntigesnavel.Deeerstediehem in zijn open dokterskoets zo zag zit-tenwasuitgerekendderoddeltantevanhetheledorp,juffrouwLosee.Bijhetzienvanhaarcarnavaleskehuisdokter,schater-dezehetuit:‘Hahaha,dokter,watstaatdaaropuwneus?Hahaha,enwaarom?’
MetzijnnietaflatendgevoelvoorhumorantwoorddeHuntingtonhaargevat:‘Datisom mijn neus niet in andermans zaken te moetensteken,mevrouw.’
NatuurvriendZo hartelijk en humoristisch George Huntingtonwasalshuisarts,zogezelligwashijookalshuisvader.Opeenvanzijnzelfgemaaktetekeningenzienwehoezijnvijfkinderenhemopallerleimanierenhetlezenvaneenmedischartikelonmogelijkmaken.Toenzeouderwarennamhijhen,netzoalszijnvaderhetgedaanhad,meeopziekenronde.Tussentweebezoekeninreed hij door de mooie natuur en hield af en toe halt om een boom, een padden-stoelofeentroswildebloemenaantewijzen.Vanallenkendehijdenaam,somsook de Latijnse. De natuur schonk hem alleswatzijnhartjelustte.Zijschonkhemhaarschoonheidenpracht.Vanelkpitto-reskplekje,riviertjeofbruggetjegenoothijenvereeuwigdezeinpotloodschetsen.Denatuurschonkhemookveellekkersvoorindepan.Uiteenriviertjevistehijzalmenenuitdeluchtschoothijwildeeenden. Ook konijnen en patrijzen ston-den op het menu. Een autobiografie heeft GeorgeHuntingtonnooitgeschrevenmaarzijntallozetekeningengeveneenmooibeeldvanzijnveletalentenenwaarhijzoalmeebezigwas.Bovendientonenzehoe hij alles in de natuur tot in het kleinste detail in zich opnam. Dit scherp en raak observatievermogenheefthembeslistgeholpen om de ziekte die zijn naam draagt,zonauwgezettebeschrijven.
hetLCRPkunnenweheneenstructuurenmiddelen ter beschikking stellen om hunwerkteondersteunen.Daarnaasthebbenwedoctorandikunnenaanwervenomhetonderzoekmeeuitvoeren.Ditmaaktdatallesopeenssnelgaat.”“TotdusverwaserweiniginteractieinLimburg.Wezijnblijdatwederolvandeartsendiealeenonderwijsopdrachthad-denbijonshebbenkunnenversterken.Daarnaast is er hier een hele garde lesge-versmetpensioengegaandievervangenwordendoorjongeartsen.Zijvindenelkaarendaarkomennieuweinitiatievenuitvoort.”
elkaargemakkelijkvinden,werktstimule-rend.Misschienzijndelijnenwatkorterenisallesminderhiërarchischgestructu-reerdinLimburg.Jevoeltookdatdiege-nendieaanhetprojectmeewerkenergenthousiast zijn. Ook de artsen die stu-denten krijgen om op te leiden, doen datmeestal erg graag. Dit straalt natuurlijk afophetgeheel.”
Hoezietudetoekomst?“Hetiseenuitdagingomwaternuinganggezetis,verdertelatengroeien.Datbetekentdatweingrotemateeenberoepmoetenkunnendoenopexternefinancie-ring,onderandereookbijhetFondsvoorWetenschappelijkOnderzoek.Alswehierinslagen, zal dit project spontaan en orga-nischverdergroeien.Ikdenkdatdebasisnoggaatversterkenenikhoopdatweeen aantal domeinen op internationaal,topniveaukunnenuitbouwen.Delangeter-mijnambitieisomeengrootexpertisecen-trumuittebouweninderegio.”
scheethiekvanUHasseltisuitgebreidmetdevoorzittersvandecomitésvanJessaen ZOL. Samen hebben zij een eerste pro-jectafgerond:hetgemeenschappelijkaan-vraagformuliervoorhetbekomenvaneenethischadviesvooreenstudie.Eenonder-zoeker moet hierdoor slechts éénmaal een formulierinvullendatgeldtvoorallecomi-tés.
voorde9PhD-studentenomhunonderzoektoetelichtenaanhetpersoneelvandeziekenhuizen.NaastdepresentatiesvandePhD-studenten,werdeenzeerinteressantekeynotelecturegegevendoorProf.Dr.Jean-LouisVincent(HoofdvandeIntensieveZorgen,ErasmeUniversityHospital,Brussel)waarinhijhetbelangvanklinischonderzoekindeziekenhuizenopzijnuniekeenenthousiastemanierbenadrukte.DesamenwerkingtussendeUniversiteitvanHasseltendeLimburgseziekenhuizenZOL(Genk)enJessa(Hasselt)maakteditsymposiumtoteen groot succes.
LCRPisdeambitieuzesamenwerkingtus-sende faculteit Geneeskunde en
Levenswetenschappen,hetZiekenhuisOost-Limburg en het Jessaziekenhuis, omhet klinisch onderzoek in onze regio teversterken.Inheteerstedeelvanhetsymposium,datplaatsvondop18oktober,hebbendepost-docs dr. Lars Grieten (ZOL) en dr.RemcoKoninckx(Jessa)eeninteressantoverzichtgegevenvanhetwerkvandePhDstudentendieactiefzijnbinnendezes onderzoeksdomeinen Anesthesie,Gynaecologie/Fertiliteit,Oncologie,Infectieziekten,CardiologieenObesitas.LCRP-promotorprof.dr.PietStinissenlichttesamendr.HelenePiccard(projectmanagerLCRP)toedatnaastde11PhDstudentenwaarvoorfinancieringvoorzienwerddoorLSM,er5additionelePhDstu-
dentenkondenstartendoorexternefondsverwerving.Naastverscheidenepre-sentaties op nationale en internationalemeetingswerdenerintotaalal20peer-reviewedpublicatiesgepubliceerdresulte-rendeuitdezePhD-enpost-doc-projec-ten.Dezevliegendestartgeefteengoedemotivatieomdeonderzoeksactivi-teitenindekomendejarennogverderuitte breiden. Ineentweededeelvanhetsymposiumwerdereeninteressantelezinggegevendoorprof.dr.DietherLambrechts(VIB,laboratoryfortranslationalgenetics,vesa-liusresearchcenter)overDNAsequencingtechnologie en de fascinerende (toekom-stige)mogelijkhedenvoor‘personalizedmedicine’diedaaruitkunnenvoortvloeien.
Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium22
Onderzoek >
TRACEwilafstandtussenwerkvloeren onderzoek dichtenTRACEiseensamenwerkingsinitiatieftussendedienstPsychologievanhetZiekenhuis Oost-Limburg (ZOL) enerzijds endefaculteitPsychologieenPedagogischeWetenschappen(PPW)vandeKatholiekeUniversiteitLeuven(KUL)anderzijds.Beidepartijenwillendeuit-voeringvantranslationeelpsychologischonderzoekbevorderen.Translationeelonderzoek is erop gericht om resultaten en inzichten uit fundamenteel onderzoek te leiden naar toepassing in de dagelijkse praktijk.
TweerichtingsverkeerAltevaakwordtgoedwetenschappelijkpsychologischonderzoekuitgevoerdaaneenuniversiteitofonderzoeksinstantie,maar bereiken de klinische implicaties daarvanonvoldoendedebelanghebben-denopdewerkvloer.Anderzijdszijnzie-kenhuispsychologenvanuithunruimeervaringmetpatiëntenvanuiteenlopendezorgprogramma’sexpertsinhetaanbren-genvanrelevanteonderzoeksideeënenhetinschattenvanhaalbareonderzoeks-projecten in de praktijk. Door gebrek aan structurelesamenwerkingsverbandenberei-kendezekennisenvaardighedenonder-zoekersvaakniet.InTRACEwordteenuniekkadergeschapenwaarbinnenweder-zijdsekruisbestuivingkanplaatsvinden.
Watzijndekansen voor het ZOL?Eenpaarjaargeledenwerdineenaantalziekenhuizenhetaanbodvandepsychoso-cialezorgindesectorbevraagd(DeBie&VanHamme,2010).Uitdezestudiebleeko.a.datermetbetrekkingtotpsychosoci-alezorginziekenhuizenweinigkwaliteits-en outcome indicatoren zijn en dat er te weiniggerichtemetingenplaatsvindenomte kijken of de aangeboden zorg effectief enefficiëntis.Deafstandtotdeweten-schapwerdoverhetalgemeenalsvrijgrootervaren.Toenaderingtussenonder-zoeksinstellingen en algemene ziekenhui-zenwerddanooksterkaanbevolen.Bijziekenhuispsychologenleeftnietzelden
interesseinwetenschappelijkonderzoek,metdebehoefteomhunklinischeexperti-setetoetsenenteonderbouwen.Dewilisaanwezig,maardevreesvaakgrootomeenprojectoptezetten,omdatdewegnaareffectiefonderzoekdoenvaakmoei-lijkenonduidelijklijkt.BinnenTRACEwor-denvoordezepsychologenmogelijkhedengecreëerdomeenberoeptedoenopdeuniversiteitvoordenodigeonderzoekstech-nischeexpertiseomprojectenuittewer-ken.Ookkandeuniversiteitgebruikelijkeinterventiesevalueren,enaanzettentotzorgvernieuwing.Eennauwesamenwerkingtussen een zorginstelling en academische settingzorgtbovendienvooreenvoortdu-rendekwalitatieveverbeteringvanhetbestaandezorgaanbod,infunctievandemeestrecentewetenschappelijkekennis.
WatzijndekansenvoordefaculteitPsychologieenPedagogischeWetenschappen?Idealiterwordenfundamentele/experimen-telestudiesuitgevoerdbijklinischepatiën-tenpopulaties.Tochishetvoorweten-schappersnietaltijdevidentomdezedoelgroepen gemakkelijk te bereiken en wordenstudiesvaakuitgevoerdbijgezon-devrijwilligers.ViaeenstructureelorgaanzoalsTRACEkandesamenwerkingmetuiteenlopende ziekenhuisafdelingen inge-bedwordenindedagelijksewerking,waardoordetoegangtotspecifiekepopu-latiesvergemakkelijktwordt.Verderbie-denwetenschappelijkestudiesdiegestoeldzijnopeenklinischevraageenduidelijkemeerwaarde.Ziekenhuispsychologenhebbengoedzichtopwaterleeftenwatmogelijkeknelpun-tenzijn.Zijkunnenideeënentheorieëndieindeonderzoekswereldzijnontstaanvertalennaarwerkbaredagelijksepraktijk.
werkenaandevernieuwing,ontwikkelingenevaluatievannieuwemeetinstrumen-ten en behandelprogramma’s. Een ander belangrijkdoelisdeuitbouwvaneenonderzoekslaboratoriumgezondheidspsy-chologieopdeZOLcampus.Hiertoewor-den een aantal onderzoeksruimtes inge-richtinhetnieuweMultidisciplinairPijncentrumopcampusSint-BarbarainLanaken. Deze labs zijn uitgerust met hightechmeetapparatuur(bvb.videomoni-toring,elektrofysiologie,neuronalestimu-latie).AndereTRACE-doelenzijn:hetbevorderenvaninnovatieindezorgenuitvoerenvanwetenschappelijkonderzoekindegezondheidspsychologie,hetbevor-derenvanuitwisselingtussenmedewer-kersvanbeidepartners,enhetintegrerenvannieuweevolutiesbinnenhetzorgland-schap. Een doelstelling op de langere ter-mijnishetdelenvanopgebouwdeexperti-seenervaringenmetomliggendezorgin-stellingen(o.a.algemeneenpsychiatri-sche ziekenhuizen, opleidingsinstituten). DezelaatstedoelstellingvormdeookeenbelangrijkmotiefvoordeStichtingLSM(LimburgSterkMerk),omaanditprojecteen subsidie toe te kennen. Op termijn is het doel een zelfbedruipend autonoom centrumteworden,datnietafhankelijkisvanexternefinanciering.
ConcretewerkingSinds1septemberisvoordetermijnvan3 jaar een onderzoekscoördinator aange-steldvoorhetTRACE-project,diehetaan-spreekpuntisvoorbeidepartnersendevoortgangvanhetprojectbewaakt.Decoördinatorstaatinvoordebekendmakingvanhetprojectintern,bijexternepartnersen bij het bredere publiek. Zij is contractu-eelaanhetZOLverbondenenheefteenaanstellingalsresearchfellowbijdefacul-teitPPWinLeuven.Opdiemanierkanzewederzijdsideeënopvangenenrelevantebetrokkenen samenbrengen om tot con-creteonderzoeksvoorstellentekomen.Dewerkingwordtverderondersteunddoortweewerkingsorganen,dewerk-enstuur-groep.Indewerkgroepzetelenvasteen
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 23
aantalmedewerkersvanzowelZOLalsKUL,maarookanderegeïnteresseerdepartnerskunnenparticiperen.Dewerkgroepgeldt als een laagdrempelige mogelijkheid waarinonderzoekersenclinicielkaaront-moeten, kunnen brainstormen en tot de initiatievangezamenlijkeprojectenkomen.De stuurgroep bestaat uit beleidsmakers vanbeideinstantiesdiehetinhoudelijkbeleidvormgevenendevoortgangvanTRACE op langere termijn faciliteren.
Standvanzakenen uitdagingenEen aantal onderzoeken binnen het TRACE projectzijnreedslopende,zoalsbijvoor-beelddestudiewaarinpsychologeLiesWelkenhuyzensamenmetdr.CathyDedeyne(dienstAnesthesiologie)endrs.IngridMeex(LimburgClinicalResearchProgram)bestudeertoflichaamshouding
LotteBamelis:
“Uitdeliteratuurblijktdat
erteweiniggerichte
metingenplaatsvindenom
te zien of de aangeboden
zorgeffectiefenefficiënt
is. Artsen die onderzoeks-
voorstellenhebbenmet
betrekkingdepsycho-
sociale zorg in hun medi-
sche discipline, kunnen
een beroep doen op
TRACEomideeënuitte
wisseleneneventueel
eensamenwerkingop
testarten.”
tijdens een schouderarthroscopie een effectheeftopcerebraleoxygenatieencognitief functioneren. De onderzoeksidee-envaneenaantalpsychologenwordenverderuitgewerkt,eneenvalidatiestudienaareenaantalpijnvragenlijsten(opgezetdoor2doctoraatsstudentenvandeKUL)isinvoorbereiding.Indezefasevanhetpro-jectwordtTRACEvoorgesteldaanrele-vantebetrokkenenenpartners.Eénvande grootste opdrachten en uitdagingen binnenTRACEishetvindenvanlangduri-ge stabiele financiering zodat het project verdervormgegevenkanwordenendezeuniekesamenwerkingeenvastonderdeelvanvooruitstrevendegezondheidspsycho-logischezorgkanworden.
Aandoeningenvandespeekselklieren Dr.FransIndesteege,KNO-arts,begonmeteenoverzichtvandeaandoeningenvandespeekselkliereneneenwoordjeuitlegoverdechirurgiemetnamevandeparotis.Daarnaverduidelijktedr.MoniqueHorvath,radiologe,debelangrijkerolvanbeeldvormingindediagnostiekvanspeek-selklierpathologie.Dr.PieterViaenetenslotteillustreerdehetbelangvanbotoxbijhetbehandelenvanspeekselvloed.Ondankshetmisschienergvakspecifiekeitem leidde dit toch tot een boeiende avondmeteengeanimeerdevragenrondeachteraf.
RelevanteanatomieDeparotisbevindtzichanterieureninferieurtenopzichtevandeuitwendigegehoorgang.Speekselwordtviadeafvoergang(ductusvanStenon),diedebuccalemucosaterhoogtevandetweedebovenmolaardoorboort,naardemondholtegetransporteerd.Interessantaandezeanatomieisongetwijfeldhetfeitdatdeaangezichtszenuwenhaartalrijke takken de parotis in het parasag-gitalevlakverdeeltineenoppervlakkigeendiepelob.Belangrijkistevermeldendatindeparotisooklymfeklierenvoor-
komenwaardoorlymphoma’smaarookmetastatische en infectieuze pathologie zich kunnen manifesteren in de oor-speekselklier.
VoorkomenDeincidentievanspeekselkliertumoren(maligneenbenigne)bedraagtongeveer3/100.000.Hiervanis80%indeparotisgelokaliseerdwaarvandanweerongeveer30% maligne is.
Differentiëlediagnose inparotistumorenParotistumorenzijn:ofprimairespeekel-kliertumoren,ofontstaanindelymfeklie-ren(lymfoma’s),ofzijnmetastasesvanhuidtumoren uit de faciale, temporale of auriculaireregio.Hetdoelvandeanamne-se en het klinisch onderzoek is dit trachten teachterhalen.Klinischeargumentenvoormaligniteit zijn snelle groei, pijn, lokale invasiediezichuitmiddelsfixatie,facialis-paralyse,trismus,maarookmiddels/viametastaseindecervicalelymfeklierenofde longen.
BeeldvormingHetmeestinformatieveonderzoekbijmassa’sindeparotisisdeMRI.Onderscheid tussen maligne en benigne is radiologischnietabsoluut.Ookvooreven-tuelebetrokkenheidvancervicalelymfe-klieren is dit onderzoek belangrijk. De ner-vusfacialisisniettezienopMRI,dochderetromandibulairevenewel.Geziendefacialishieropligtkanderelatievandemassatenopzichtevandezenuwtochwordeningeschat.Tenslottekanookuit-breidingvandemassanaardediepelobeneventueeldeparafaryngealeruimtewordengeëvalueerd.
fNACFijneNaaldAspiratieCytologie(FNAC)iswaardevolmaarnetalskliniekenbeeld-vormingnietabsoluutinhetonderscheidtussengoedenkwaad.Detechniekisvooralzinvolominfectieuzepathologieuittesluiten,lymfoma’steherkennenalsookmetastasesvanhuidtu-moren omdat deze laatste ook nekdissec-tievereisennaastparotidectomie.
ParotidectomieUitvoorgaandeblijkthoemoeilijkhetisom pre-operatief een onderscheid te
maken tussen maligne en benigne massa’s indeparotis.Komtdaarbijdatdemeestvoorkomendegoedaardigeparotistumor,hetpleiomorfeadenoom,intot25%vandegevallenkanontaardenineenmalignegezwel.Vandaardatdezemassa’s,behalvelymfo-ma’s,chirurgischdienentewordenverwij-derdmiddelspartiële(latero-faciale)oftotaleparotidectomiemetsparenvandenervusfacialis.Ditenerzijdsomdetumorteverwijderenenanderzijdsomeendefi-nitieveanatoompathologischediagnosetebekomen.
DeingreepstartmeteenS-vormigeincisieenhetpreparerenvandehuidflap,waarnadestamvandefacialiswordtopgezocht.Vervolgensworden,uitgaandevandezenuwstam,deverschillendetakkenvandeaangezichtszenuwvrijgeprepareerdwaar-doordeoppervlakkigelobalshetwareuit-geluxeerdwordt.Zonodigwordthiernaookdediepelobverwijderd.Dezenuwsti-mulator kan hierbij een nuttig hulpmiddel zijn.Nahetplaatsenvaneenredondrainwordtdeoperatiewondegesloten.Inprincipekandezeredondrainreedsnaééndagwordenverwijderdenkandepatiëntdedagnadeingreepdeafdelingverlaten.
-Frey’ssyndroom:bijsommigepatiëntentreedt‘zweten’opvandeparotisregiotijdenshetetentengevolgevankort-sluiting tussen de secretomotore zenu-wenvandespeekselklierendezweet-klieren.Ditkanwordenverholpenmetbotox-injecties.
26 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Indewachtkamer>
BotoxofbotulinumtoxinetypeAisvooralbekend in de kosmetische sector, doch heeft ook in de strikt medische sector zijn dienstenalbewezen.Vooralindeneurolo-gie en meer specifiek in de behandeling vanbewegingsziekten,zoalsdystonie,ishet product reeds goed ingeburgerd. Hettoxinewordtgeproduceerddooreengram-positieveanaerobebacterie,Clostridium Botulinum.Bijingestievandebacteriekanbotulismeontstaan.Verlammingvandespierenisinessentie het resultaat.Erzijnachtverschillendetoxinesbeschre-ven,maarvooralhettoxineAisinteres-santvoormedischeindicaties.Hettargetvanhettoxineisdeneuromusculairejunc-tie,waarhetdevrijzettingvanacetylcholi-neterhoogtevandesynapsverhindert.Hettoxineinhibeerthetaanmerenvande
Dr.PieterViaene Neuroloog
BotulinumtoxintypeA:cleavesSNAP-25
Botoxendespeekselkliervesikels,gevuldmetacetylcholineterhoogtevanhetpresynaptischegedeelteenkanopdezemaniertotparalyseleiden.Zokanhettoxineopeengecontroleerdemanier, door het te injecteren in spieren, ongepasteoveractiviteitonderdrukken.Uiteraardisstriktedosiscontroleessenti-eel.Ditwordtvooralbijdystonieenspas-ticiteit na een beroerte toegepast en is in deze indicatie ook terugbetaald. Botulinetoxinezalinprincipealleacetyl-cholinegemedieerde functies inhiberen, zo ookdespeekselproductie.Doorhettoxinerechtstreeks te injecteren in de glandula submandibularis en glandula parotis, kan je de speekselproductie drastisch reduce-ren. Dit is interessant bij een aantal neu-rologischeaandoeningenwaardespeek-selvloedzorgtvoorforsongemakenzelfskanzorgenvoorverwikkelingenzoalsver-
stikking, aspiratie en longinfecties.Hetproductisnainjectieongeveerdriemaandenwerkzaamenkanomdedriemaandentoegediendworden.VooralbijdeziektevanParkinsonenamyotrofischelateraalscleroseofALS,wordtdebehandelingmethettoxinealfrequenttoegepast.Helaasishetgebruikin deze indicatie niet terugbetaald, doch zekermedischverantwoord.
PatiëntenmetchronischepijnhebbenvaakaleenlangewegafgelegdalvorenszeineenMultidisciplinairPijnCentrum(MPC)terechtkomen.Vaakvoelenzezichniet geholpen met een pilletje of een prik.VandaardatineenMPCnaastmedicatieeninterventioneletechniekeneenuitgebreidrevalidatietrajectisvoor-zien,waarbijpatiëntenondersteuningkrijgenvandeverschillendeparamedi-schedisciplines(verpleegkundige,psy-choloog en kinesitherapeut) in het leren omgaanmetpijnenhetverbeterenvanhun functionele mogelijkheden. Patiënteneducatievormteenbelangrijkonderdeel in dit aanbod.
Watischronischepijn?“Pijniseenonaangenamesensorischeenemotioneleervaringdiealdannietver-band houdt met bestaande of dreigende weefselbeschadiging,ofwordtbeschrevenintermenvaneendergelijkebeschadi-ging.”(IASP).Alsdepijnlangeraanhoudtdanhetnormaleverwachtingspatroon,oflanger dan 3 tot 6 maanden duurt, spre-
kenwevanchronischepijn.Volgensdelaatste cijfers kampen 1 op 4 Belgen met chronischepijn.Pijniseenmultidimensio-naleervaringenmoetookvanuiteender-gelijkperspectiefbenaderdworden.Degevolgenvanchronischepijnzijnnietteonderschatten. Enerzijds zijn er de maat-schappelijke problemen zoals de kosten voorpijnbestrijding,anderzijdsdezeerhogekostprijsvoorindirectegevolgenzoalsarbeidsongeschiktheid.Voorhetjaar2010sprekenwebijvoorbeeldvaneenkostvan11,6miljardeuro.Daarnaastiserookdepsychosocialeimpactvandepijn-problematiek.
Watverstaanweonder patiënteneducatie?WevolgendedefinitievanVandenBorne:“Patiënteneducatieiseenplanmatigeleer-ervaringwaarbijmeestaleencombinatievanmethodenzoalsinformatieverstrek-king,adviseringengedragsveranderings-techniekenwordtgebruikt.Dezebeïnvloe-dendekennisen/ofdebelevingvandeziekteenhetgezondheidsgedragvandepatiëntenzijngerichtophetverbeterenofhandhavenvandegezondheidofhetleren omgaan met een (chronische) aan-doening”.
PatiënteneducatieinhetMultidisciplinairPijnCentrumPatiënteneducatiekrijgtbinnendemulti-disciplinairewerkingvanhetMPCeenbelangrijkeplaats,zowelinindividuelegesprekken als in groep. Er zijn ook infor-matiebrochuresbeschikbaaroverhetpara-
medische behandelingsaanbod in het kadervandeconventievoorchronischepijn,overdediverseinfosessiesenoverde specifieke medische behandelingen. Hiergaanwevooralinophetaanbodvanpatiënteneducatiedatwebenoemenmetdeterm‘psycho-educatie’,endataandepatiëntenwordtaangebodenindevormvaninfosessies.
Praktischeorganisatie endoelpubliekPatiëntenwordennahetmultidisciplinair(meestaleenarts,verpleegkundige,psy-choloog en kinesitherapeut) algologisch onderzoekvoorgesteldomdeeltenemenaanbepaaldeinfosessies,opindicatievandebehandelaars.Contra-indicatiesvoordeelname aan de infosessies zijn ernstige psychiatrischeproblematiekeneenbeperktekennisvandeNederlandsetaal.Wekelijksiserminstens1infosessiegepland. In2011werden49infosessiesgeorgani-seerd,waarbijwe535patiëntenkondenbereiken.Afhankelijkvanhetthemanemenbepaaldezorgverleners(psycho-loog,kinesitherapeuten/ofpijnverpleeg-kundige)eendeelvaneeninfosessievoorhun rekening.
InhoudvandeinfosessiesHetpsycho-educatiefaanbodwerddevoorbijejarengaandeweguitgebreidtot9sessiesoverthema’swaarmeepatiënteninhunpijnproblematiekgeconfronteerdwor-den.Hetprogrammakendeaanpassingenopbasisvandeervarennodenvanpatiën-ten en inzichten uit de literatuur. De the-ma’s zijn omgaan met pijn, medicatie, relaties,emoties,angst,piekeren,werk,slaapenactiviteitversusrust.
MethodiekOnzeervaringisdatinfosessiesmeteenmeerinteractiefkaraktervaakwordengesmaakt,zoweldoordepatiëntalsdoorde behandelaar. Daarnaast bieden deze ookmeermogelijkhedentotuitwisselingmetlotgenoten,watpatiëntenvaakalsondersteunendervaren.Doordeinterac-tieveinvullingvandesessiesproberenweookhetgevoelvanbetrokkenheidbijdedeelnemerstebevorderen.Tijdensdeinfosessiesgebeurenzowelinterventiesvanuitdecognitiefgedragsmatigealsdeervaringsgerichtebenadering.
Timingvande patiënteneducatiePatiëntendiehetbelangvaneenbiopsy-chosocialevisieenaanpakvanchronischepijnvoorzichzelferkennen,betreurensomsdatdebewusteinfosessiesnieteer-derwerdenaangeboden.Dezevisiesluitaanbijhetbelangdathetwerkveldhechtaansecundairepreventie:hetvoorkomendat bepaalde factoren een onderhoudende enversterkenderolzoudenspeleninhet
chronificatieproces bij pijn. De huisarts, als centrale en coördinerende arts, kan hierbij eenbelangrijkefunctievervullen,dooralerttezijnvoordeaanwezigheidvanvoorgenoemdefactoren,eninoverlegdepatiënttijdigdoorteverwijzen.
Afstemminghulpvraagpatiëntenbehandelingsaanbod ophetMPCOnzeervaringisdatdehulpvraagvanpatiëntenmetchronischepijnmeestalsterkwordtbepaalddoordepijnbelevingopzichendoordeaanwezigevisieoppijn.Depijnbelevingisergwisselend,maarvaakconsulteertmeneenderdelijnscentrumalslaatsteredmiddelomvandepijnverlosttegeraken.Demeestepatiëntenhantereneenbiome-dischevisieoppijn:ermoet(alsnog)eenoorzaakgevondenwordenvoordepijn,deartswordtbeschouwdalsdéexpertdiedezeoorzaakgaatvindenendieopbasishiervanookeenoptimalebehandelingzalstartenwaarmeedepijnverdrevenkanworden.Hetlijktonsessentieelomvanbijdeaanvangvandebehandelingeengoedevertrouwensrelatieoptebouwenmetdepatiënt,enerkenningtegevenaandebelevingvanfysiekenpsychischlijden.Indeinfosessieshebbenweoogvoorditgegevenenwemerkendatdezeerkenningsterkwordtgewaardeerd.Westellenvastdatdeintroductievaneenbiopsychosocialevisie–waarophetbehandelopzetophetMPCisgebaseerd–indeinfosessiesvaakveelweerstandoproept,waardoormennietmeer dezelfde openheid kan opbrengen voorwatverderaanbodkomt.
Deweerstandwaarpatiëntensomsmeekomen–bijvoorbeeldalswordtaange-haald dat er meestal geen oplossing bestaatvooreenlangdurigpijnprobleem,ofdathetbelangrijkisinbewegingteblij-ven,ondanksdepijn–kunnenbijdebehandelaardeindrukwekkendatpatiën-tenmetchronischepijnnietwillen‘mee-werken’.Hetzichlereninlevenen(ver)dragenvandeweerstandenlijktonseenuitdagingvoorelkebehandelaar,alsookheterkennenenbeluisterenervan.Kennishebbenvandemogelijkeaanpassings-enverwerkingsproblemenbijpatiëntenmetchronische pijn kan op zo’n moment hel-pendeweerstandvanpatiëntenbetertebegrijpen.
Patiënteneducatieendeafstemmingmetanderebehan-delingsvormen,intra-enextra-muraalParallelaandepsycho-educatievegroeps-infosessieswordtinhetcentrumindividu-eleopvolgingenbegeleidingaangebodenbijdepsycholoog,kinesitherapeut,pijn-verpleegkundige,pijnarts,liaisonpsychiaterofrevalidatie-arts.Indeindividuelegesprekkenmetdepsy-choloogwordtnagegaaninhoeverredepatiëntbepaaldeaandachts-enwerkpun-tenuitdeinfosessiesvoorzichzelfont-houdt.Opbasishiervanwordtbeslotenofverdereondersteuningnuttigofwenselijkis.Knelpunthierbijisdebeperktebehan-deltijdinhetkadervandeconventievoorchronischepijn.Dezevoorzietmaximaal20paramedischebehandelingssessiesovereenperiodevan1totmaximaal2jaar.Voorpatiëntenmetaanhoudendepijndieons derdelijnscentrum contacteren is deze behandeltijdveeltekort.IneenrapportvandeFOD,waarbijdeconventievoorchronischepijnwordtgeëvalueerd,lezenweindeaanbevelingendatmenerindetoekomst het best rekening mee houdt dat erpatiëntenzijndienoodhebbenaaneenmiddellang of langer behandeltraject.
ChronischepijnenflexibiliteitOmgaanmetchronischepijnvraagtveelaanpassingsvermogenvanpatiënten.Zehebbenvaaklangetijdopeenbepaaldemanierinhetlevengestaan,en/ofeenbepaalde omgang met pijn en andere pro-blemengehad.Viapsycho-educatieveses-sieseninindividuelegesprekkenwordenmensenuitgedaagdomhierovertereflec-teren,evenalsoverdevraaghoemenanders met de pijn en andere moeilijkhe-den kan omgaan.DeAcceptanceandCommitmentTherapy(ACT),diemeestalwordtbenoemdals‘derde generatie’ gedragstherapie en die elementenuitdecognitieveenervarings-gerichte benadering combineert, is sinds maart2011indeVerenigdeStatenoffici-eelerkendalsevidencebased.Debena-deringbiedtopveelvlakkenzinvolleper-spectievenindebenaderingvanpatiëntenmet chronische pijn. Deze therapie heeft ondermeerhetdoeleenzekerematevanpsychologischeflexibiliteitteontwikkelen.ViaACTlerenpatiëntenzichterichtenopzakendiezeopdirectewijzekunnenbeïn-
29ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
vloeden,zoalshuneigengedrag,inplaatsvancontroleproberentekrijgenoverervaringendienietdirecttebeïnvloedenzijn,zoalsemotiesengedachten.KernvanACTisdefilosofiedathetvechtentegenonvermijdelijkezakenuiteindelijktenkostegaatvaneenwaardevolleven.Patiënteneducatiemaaktookdeeluitvandeze benadering. Inhethulpboek‘Levenmetpijn:dekunstvanhetaanvaarden’(12)wordenvanuitde ACT-benadering, maar ook op basis vanhetgedachtengoedrondmindfulnessheelwatconcretetipsaangereiktdiebruikbaarzijnindatverband.Mindfulnessisdevaardigheidomoordeelsvrijinhethier-en-nudeervaringenteobserverenente ondergaan zonder actie te ondernemen omervaringentevermijden,tecontrole-renofvasttehouden.
ChronischepijnendecontextOnzeervaringisdatdebiopsychosocialevisienognietaltijdtenvollewordtgedra-gendoordeomgevingvandepatiënt.Ditbrengtbijkomendefrustratiesmee.VanuithetMPCstrevenweernaaromdecontextmaximaaltesensibiliseren.Patiëntenkrijgendemogelijkheidomiemand mee te brengen naar de infoses-sies,zodatookdedirecteomgevingken-nismaaktmeteenbiopsychosocialevisie.Iemanduitdedirecteomgevingkanhetpijngedragimmersversterkendanwelontmoedigen. Daarnaast lijkt het belang-rijkdatookhulpverlenersindeeersteentweedelijn,maarookandereinstanties,
ConclusieHettijdigvoorzienvanpatiënteneducatieiseeneersteaandachtspunt.Hetoptimali-serenvandezeeducatieeneengoedeafstemming met het gehele behandelings-aanbodvanuitdiversedisciplines,zowelintra-alsextramuraal,lijkteenbelangrijkeuitdagingvoordebehandelaarsvanpati-enten met chronische pijn. Ook onderzoek naardewerkzamefactorenbinnendebehandelingvanpatiëntenmetchronischepijn–enbinnenpatiënteducatieinhetbij-zonder–isaantebevelen.Voordepati-entenzelfzalhetverwerkings-enaanpas-singsproceswellichtaltijdeenheleopgaveblijven,maarhetisaandebehandelaaromditpadzobewandelbaarmogelijktemaken,eensteunendegidsteblijven,enrealistischeverwachtingentescheppenoverdeoplossingenwaarditpadnaartoekan leiden.
Nadegrotezondvloedvan2390voorChristusstranddedearkvanNoahinhetland Sinear. Acht mensen hadden de ramp overleefd.NaastNoahenzijnvrouwwarendit hun drie zonen Sem, Cham en Jafet met hunrespectievelijkeechtgenotes.Omdaterverdergeenpersoneelaanboordwas,warenzedevolgendedagendrukindeweeromalledieren(vanelkesoorttwee,eenmannelijkeneenvrouwelijkexem-plaar),uitteladen.Netoptijdwantdeluchtwaseromtehakken.Opdepaarden-vijgenzatenalduizendenvliegendienietgewachthaddenophetdebarkerenomzichexponentieeltevermenigvuldigen.Idemditodewormenindevarkensmest.Semtrokzijnneusopenzeidathijvanzijnlevengeenvarkensvleesmeerzoueten.HetlandSinearwasvruchtbaaralgroeideervoornamelijkonkruidenwildfruit.Gelukkig had Noach in het geniep enkele wijnstokkentussenzijnbagagegemoffeldomstrakszijnlievelingsdrankniettemoe-tenmissen.Evenvruchtbaaralshetland,warenookzijnschoondochters.UitdenakomelingenvanSemontstondendeSemieten (de latere Joden en Arabieren), uit Cham de Chamieten (de Afrikanen) en uit Jafet de Jafetieten (de Europeanen). Maarwelkemietenoftietenook,opditmomentvormdenzeéénvolk.Eéngrotefamiliemetdezelfdegewoontenendezelf-de taal.---Op de 250steverjaardagvandevoorspoedi-gelandingvanNoah’sarkkwamNimrod,detoenmaligevorstvanBabylonië,ophetideeeengedenktekenopterichten.Hijdacht aan een toren. Niet zomaar een minaretjevanpakweg6meterhoog.Voorhetkwartmillenniumfeestmochthetietshoger zijn. Nimrod dacht aan een toren die totindehemelzoureiken.Eenwolken-krabberdusdie,zohooptehij,hemvanophet penthouse rechtstreeks een kijkje zou gunnenindehemel.KijkenwatJahwehdaaraanhetdoenwasenwiedaaralle-maal aan het Feestbanket der Gelukzaligen
aanzat.HetideewerddoordeBabyloniërsenthousiast onthaald en ze begonnen onmiddellijk stenen te bakken.OpzoeknaareenprojectontwikkelaarvielNimrods oog op Belzasar, een man die in hetontwerpenvanzandstorm-bestendige-tenteneenzekerereputatieverworvenhad.DeeersteschetsdieBelzasarvoorleg-de,wasnietechteenhoogvlieger.Detorenstond scheef en het ontbrak aan perspec-tief.MaarNimrodgeloofdeindefantasievanzijnprojectontwikkelaarenindekrachtvanzijnvolk.Alsereenwilis,zozeihij,endie samengaat met een collectief enthousi-asme,gebeurenersomswonderen.Enhetwondergeschiedde.Devolgendemaandenwasdebouwwerféénenalgezelligebedrijvigheid.‘Mooiweertjeniet?’,zeidesteenbakkertegen de metselaar die mortel stond te mixen.‘Jaman,maardorstig’.Uiteenbakfriswatertaptehijeenkruikje.‘Ookeenslok?’‘Potverdomme,hebiktochwelmijnboter-hammen thuis laten liggen zeker’, zei de stenendrager. ‘Geen probleem, hier een dubbel gesmeerde met geitenkaas’, zei de meesterknecht.‘Ikmoettrouwensopdieet.’ ‘Als je een zonnesteek hebt Japhet, ga dan onderdievijgenboomliggen.Taymazaldestenenwelnaarbovendragen.’Zonder opgelegde regels en reglementen deelden de steenbakkers, de stenendragers endemetselaarselkaarswerk,vreugdeenleed.---ToendetorenvanBabeltweeverdiepenhoogstond,kwameendelegatiemannenuithetverreMesopotamië.AanhethoofdstondMourad,eenmanmetvollebaardengeruitehoofddoek.Hijmonsterdehetbouwwerkenvroegnaardeprojectontwik-kelaar.VolenthousiasmetoondeBelzasarhem zijn schets.‘Moetdit…eenplanvoorstellen?Enwaarmoetdatnaartoe…?’‘Naardehemel.Nog32verdiepingentegaan.’
‘Ammehoela!’Mouradwenktezijndelegatieledenensamen trokken ze op inspectieronde. Kwestievantracerstetracerenennon-conformiteiten te registreren om ze te ana-lyseren,tebenchmarkenenfinaalconformde practical guidelines en sop’s te finalise-ren.Wantzo’ngrootsopgezetbouwwerkmoestaanonwrikbarestresstestenvoldoenomniethalverwegeintestorten.Bovendienmoesthetookophetgebiedvanairco,watervoorziening,hygiëne,toilet-accommodatie,brandveiligheidenonge-diertepreventieaanallebasisnormenvol-doen.Alsnelvondhetinspectieteameenbarst in de muur hier, een beschimmeld stuk geitenkaas daar en een dooie muis ginds.‘Enwatzitdiewerkmandaartussendestenentepeuteren?’‘DatisSalmeth,onzebioloog’,verduidelijk-teBelzasar.‘Hijverzameltsalamanders.Een diploma heeft hij niet echt maar hij is welexpertinhagedisachtigenenanderrondkruipendongedierte.Inzijnmuseumstaanal33verschillendesoortenopsterkwater.’‘Endatdoethijtijdensdewerkuren?Trouwens,hoelangwerkenjulliehierperdag?’‘Vanzonsopgangtotdieweerondergaat.Maartussendooretenwewelonzeboter-hammenop.Metgeitenkaas.’‘Hoezotussendoor?Zijnerdangeenrust-pauzes?Enwaarzieikopuwplan,ikbedoel dat ding hier, een ruimte om de handentewassenalvorensdegeitenkaasnaardemondtebrengen?Ukenttochdegevolgenvanfaeco-oraalcontact?Aiajajaaaiiiii!!…,rendeeenbouwvakkergil-lendenzigzaggendoverdebouwplaats.IngeentellentrokBelzasareenveteruitzijnschoeiselenbonddepijnlijkgezwollenvin-geraf.Hijzooghetslangengifuitdewondeenspuwdehetvenijnopdegrond.TenslottesmeerdehijdebijtwondeinmetBabylonischeklei.MouradbekeekhettafereelmetMesopotamischeafschuw.‘IshierdangeenEHBOtent?GeenMUG?Geenverpleegster
Ammehoela
Dissectiekamer >
31ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
diedeslangenbeetvolgenshet‘standardoperating’protocolkanbehandelen?Ennadienhetwerkongevalrapporteertaandedienst arbeidsinspectie die statistieken bij-houdt om dergelijke non-conforme calami-teitenindetoekomsttevermijden?’‘Moetdaarinookstaanofditserpenteenratelslangwas,eenbrilslang,eenanacondaofeenboaconstrictor?’Mouradkeekdeamateur-bioloogvernieti-gendaan.‘Ja,alles.Vanhetexactetijdstipvandebeet(dezonnestand),hetbetrok-ken lichaamsdeel, de lateraliteit (links/rechts),detoegepasteSOP,dedaaruitvol-gendepracticalgovernanceendeinformedconsent,ondertekenddoordepatiënten…ja, tot en met het soort slang.’‘Geen probleem’, zei Belzasar, ‘onze Salmethistevensexpertinkoudbloedigegewerveldendiezichslingerendvoortbe-wegenenbijzondergiftigzijn.Wijnoemenzegewoonallemaalslang,maarinzijnmuse….’‘Ammehoela!Alshetuwbedoelingisonze‘practical guidlines’ met dergelijke insubor-dinaties belachelijk te maken, mijnheer
Belzasar,wilikueropwijzendatwijledenzijnvanhetTCI,hetTowerConsultancyInternational.Hiermijnnaamkaartje.ZoalsukuntlezenhebikmijnMasterinTowerConstructioninMesopotamiëbehaaldenbennuCertifiedProjectQualityManagerwereldwijd.’Zijnmondhoekenstrektenzichuitvanoortotoor.ProjectontwikkelaarBelzasarnamhetnaamkaartje aan, maar had nog nooit Mesopotamischspijkerschriftgelezen.‘Overmorgenrondenwijonzeauditaf’,ver-volgdeMourad,‘endanzullenwijhetresultaatvanonzegap-analyseforwardennaar alle betrokken instanties.’Watdiegap-analyseinhield,enhoedieeruitzouziennadatforwarden,ginghetpetjevandeontwerpervanzandstorm-bestendige-tentenverteboven.WatBelzasarwelbegreepwasdatdieMesopotamiërsnietvangisterenwarenendathetdusverstandigwasomzevandaagniet te koeioneren. Zo gaf hij zijn meester-gast de opdracht om uit de grote zaal op hetgelijkvloersnietenkelallekoeientever-drijven,maarookdegeiten,devisverko-
pers,dekaasboerenendewijnhandelaars.Wantinhunmercantieleijverhaddendiezelfstandigenvandepolyvalenteruimteeenoverdektekaas-enbeestenmarktgemaakt.ToendeTCIledentweedagenlaterbin-nentradenrookdepolyvalentezaalheerlijknaarlavendelenhennep.Mouraddiepteenkelekleitablettenuitzijntasenverduide-lijkte aan de talrijk opgekomen Babylonischewerknemersdateengap-ana-lyseeigenlijkneerkwamophetbeantwoor-denvantweevragen:(1)Waarstaanwe?(2)Waarwillenwenaartoe?Opdeeerstevraagwaszijnantwoord:‘nergens’.Opdetweedevraagklonkhetantwoordvernietigend:‘afbrekendiebouw-val’.Hetwerdmuisstilindezaal.Zelfsdekrekels hielden op met schuren. Als een gebroken man stond Belzasar recht en schraaptezijnkeel:‘Betekentditdatmijnplannietdeugt?Endatmijnbouwvakkersklommelaarszijn?Tja,zeiMourad,maarhetgoedenieuwsisdatjullienadeafbraakvanditgevaarte,opnieuwkunnenbeginnen.Meteenschoneleiofkleitablet.Maaktnietuit.Samenmet
DetorenvanBabel-Breughel
32 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Dissectiekamer >
Dr.JohanVanRobays Anatomopatholoog
mijnTCImensenhebikaleenMIPAdraai-boekopgesteld,conformdeMesopotamicInternationalStandardOperatingnorm,afgekortMISOnorm12bis.Allesbegintmeteengehomologeerdebouwaanvraagenbouwvergunning,dieernognietis.Eenmaal goedgekeurd moet een gediplo-meerdarchitectaangesteldworden.MouradkeekevennietnaarBelzasar.Eenechtebouwheerdieeenruimtelijkplankanvoorleggen.Liefstinperspectief.Devol-gende stap is een gecertificeerde aannemer vindendieeenfundamentkangietendattegen aardschokken en ander seismogra-fischonheilbestandis.Verdermoeteenbillijkeverdelinggevondenwordentussenhet aantal appartementen met uitzicht op de Tigris en deze met uitzicht op de Eufraat.WantinditTweestromenlandmoetde toren ergens in het midden gehouden worden.Bovendienmoetennaastprivé-appartementen, ook gemeenschappelijke ruimtesvoorzienwordenvoorfitness,well-ness en andere anti-stress.ZogingMouradnogeenhalfuurdoorenkwamtenslotteaanhetheikelepuntvandefinanciering.Devraag:‘Wiezalditbeta-len?Wieheeftzoveelgeld?’hingaleentijdje in de lucht, maar na de opsomming vanhetaantalvereisterookdetectors,brandblussersenevacuerendebrandlad-ders, begon iedereen nu zo’n beetje in de richtingvankoningNimrodtekijken.Híjwashettochdiemethetideevaneentorenopdeproppengekomenwas?Endan nog een zo hoge! Tot in Gods Hemelrijk!ToteeniedersverrassingverscheenerronddemondvanNimrodeenmildeglimlachenhijwenkteMouradnaderbijtekomen.HijfeliciteerdedeCertifiedProjectQualityManagermetdiensglashelderegap-analy-se, benchmark dinges en onkreukbare sop’s.Inderdaad,zeiNimrod,zo’ntorenstaatofvaltnueenmaalmetdeaan-ofafwezigheidvaneengrondiggefundeerdplan.MaarinuwMISO-norm12bisheeftme nog iets anders bekoord, professor Mourad.Hetisuwzeerhumanebekom-mernisomdemenselijkeveiligheid,meerbepaalddebouwvakkersveiligheid.Metdeamateuristischeaanpakvanmijnproject-ontwikkelaarzoudetorenvroegoflaatingestortzijnenhonderdenwerknemersbedolvenhebbenonderhetpuin.Allemaaldierbareburgersenbelastingbetalers.Hundoodzounietenkeleendroevigezaakzijn
voorhunfamilieenvrienden.Ookeenrampvoormijnschatkist.Hetgeldmoetperslotvanrekeningtochvanergenskomen.OpeenvingerknipvanNimrodkwamenzesBabyloniërsbinnenmeteenpaletgoudsta-ven.DeMesopotamiërskregenspiraalogenenMouraddieptesnelhetTCIcontractboven.Hijbeloofdedat,alsNimrodhetzouondertekenen, hij binnen de drie jaar in GodsHemelrijkzoukunnenkijken.TerwijlNimrod nog enkele kleine lettertjes en spij-kertjesinhetMesopotamischcontractaanhetnavlooienwas,liepdereceptiezaalvol.UitdagendgesluierdeBabylonischevrou-wenbrachtengeitenkaashapjesrondterwijldebouwvakkersdiversekruikenGrandCruNoahaanboorden.DeBabyloniërsendeMesopotamiërsverbroederdenennadezoveelstekruikzongenzedebekendepsalm“Iovivat,Iovivat,Nimrodsemperfloreat.Iovivat,Iovivat,langleveMourad!”---TerwijlhetdaarinBabylongrootfeestwas,keekJahwehvolconsternatienaarbene-den en begon te dampen. Zolang de ont-werpervanzandstorm-bestendige-tentendaarmaarwataanmodderdemetzandenklei,wasergeenprobleem.MaarnudieaardseijdeltuitvaneenNimrodophetpuntstondeencontracttetekenenmetdewit-te-boord-strategenvanhetTCI,ontstakJahwehintoorn.KlokslagmiddernachtlietHijeenoorverdovendedonderuitdehemelrollen,gevolgddooreenspetterendvuur-werkvanbliksemsenuiteenspattendester-ren.DeBabyloniërsendeMesopotamiërs
NieuweeditievandeLeerstoelMedischeEthiek–JulesKnapen.Themais:‘Welkeethischekeuzesmakenwezelf,welkemaaktdesamenlevingvoorons?’.Reedsvoorde16emaalwordenvijflezingenaangeboden,overmaatschappelijkrelevantethema’sdiezichsituereninhetdomeinvandemedischeethiek.Hetvolledigeprogrammaisbeschik-baarophttp://www.uhasselt.be/kna-pen2013.Degratislezingenvindenplaatsop10, 17, 31 januari, 21 en 28 februari 2013, telkens om 20u, op campus Diepenbeek(gebouwD).Voorartsenwordtaccreditering(ethiek)aangevraagd.
OpleidingstralingsprotectiePersonendieeenactievehandheb-ben in radiologische stralingstoepas-singen op de mens dienen een getuigschrift ‘stralingsprotectie’ te behalen.OpinitiatiefvanhetZOL,JessaenUHasseltwerdeendoorhetFANC goedgekeurd opleidingsconcept uitgewerkt.Deopleidingstartop22januari 2013 in het Jessa Ziekenhuis. Meerinfoopwww.zol.be.
ReedsdecennialangishetTijdschriftvoorGeneeskundeeenbegripinVlaanderen.Meteenoplagevan7000exemplarenishetéénvandemeestgelezenmedischwetenschappelijkeperiodiekeninonsland.Middelsonderwerpenafkomstiguitallemedischedisciplinesrichthetzichvooraltot de omnipracticus, maar onder de lezersbevindenzichookvelespecialisten,wetenschappersenanderewerkersindegezondheidszorg.Hettijdschriftverschijnttweemaalpermaand,enhetwordtuitge-gevenzowelingeprintealsinelektroni-scheversie.
DitnieuwewerkingskanaalvoorUHasseltbiedt de mogelijkheid aan de Limburgse artsen,diewillenbijdragentotdenascho-lingvanhunVlaamsecollegae-zowelomnipractici als specialisten – om hun boodschapviaditmediumteverspreiden.De laatste jaren is de band sterk aange-haald tussen de klinische artsen in de Limburgse ziekenhuizen of algemene prak-tijkendeacademiciaanUHasselt,enditheeftgeleidtoteensterkeveranderingindeLimburgsegeneeskunde,zowelophetvlakvandetoepassingvanwetenschappe-lijke principes in de dagdagelijkse praktijk-voeringalsophetgebiedvanmedischeopleiding.Desamenwerkingmetdeuni-versiteitheeftgeleidtoteeneigenidenti-teitvandeLimburgsegeneeskunde,endezeidentiteitmagenkanwordengetoond en gedeeld met collegae en stu-denten in het land.
DedirectieledenvandeUniversiteitHasseltendeziekenhuizenZOLenJessastaanvolledigachterdezenieuweoppor-tuniteitomdegeneeskundeenweten-schap in Limburg nog meer en beter op elkaar af te stemmen. Zij hopen dan ook dat de Limburgse artsen, studenten en wetenschappersdezemogelijkheidtenvollezullenaangrijpenomhunkwaliteiten,kennis en didactiek te delen met hun col-legaeinVlaanderen.