Een inventaris van het archief van de heren van Kalken (1228- 1689) van het begin van de 18de eeuw.

castellumVERENIGING VOOR LOKALE GESCHIEDENIS

VAN KALKEN EN LAARNE

',irÍie,' /

'{l1./l í:.

'.{ /'t L.i,]

'í I /l r/ilfttI il l'! t'

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

JAARGANG XXXII - NR. 4 _ DECEMBER 2015

5

EEN INVENTARIS VAN HET ARCHIEI' VAN DE IIERENvAN r{-A.LKEN (1228-1689) VAN HET BEGrN VAN

DE ACHTTIENDE EEUWI.

Eric Balihalr

GeschiedeDis wordl geschrcvcn aan dc hand van bronnen. Zoncier hronDen kuDnen

lvc hct vcrLcdcn niet reconstruereD of interyreteren. Tekste[ op slccn, mctaali papy

rus. perkrment of papier - behorcn tot clc categorie van materiële bÍ)nDen die doorhistorici het meest gebruikt worden2. In onze hoogtechnologische maatschappij is degraad van vemietiging van Iekstcn nooit ccÍder gezien. Met een eenvolrdig druk op

de clelcte tocts worden berichten, àllerlei soorten bijlagen, bestandcn en archicf ge

wist van de computet en op langeÍe lermijn ook uit ons geheugen. Dit stiat in schrilcontmsl tot dc inlcotionele duusaamheid van de meeste teksten onLleÍ de vorm van

documenten en boekeD in yroegele eeuwcn.Veel archiet is in de loop van de voorbrje eeuwen vedoren gegun. Dil kan pcr tocval

of doelbewust gebeurd zijn3. Brirnd of ovcrsÍomingcn hebben archieven eD biblio-theken gecleeltclijk of soms geheel vernietigdl. De vemieligiDg van aÍchielslukkcnkan echterook doelbewust gebeurd zijn. Oudc stuktcn op perkament en papier waàr-

va het nut vcÍlorcn gegaan was, werden soDrs versnealer en verdergebruikt a1s blad

MijD d.rnk gaàr naar Loc De Ruyver die me hei bestaên lan de inventrris sigDrlcc c cnloto's bczorgdc, en naar dhr. Guy Lernout, directeur. en mevr. llabcllc V.tndcn Hovc,wctcnschappclijk medewerker. van het Archief en Culturcel Cenhunr vrD AÍcobc.g 1e

Ednrgcn, voor hcl onthaal er de hulp bij het orderzoek.VÀN MrNcRoor E-, "AperAu typologique des sources de I histoirc módiélrlc dcs XVIIProvincics". ,,1r.r,ief

", tibliotheel$e.en in België, L111, nr. I 4, 1982, p. 175 106; VaN

MrNcRoor E.. 'ller middeleeuwse bronnennaieriaal uit de NederlaDden 500 1500". inAlg.nLene Geschiedenis det Ne.lerldnLl? , deel3. Haarlenl. 1982. p 39,14.16.

M^flr-^trRr M., Pdpd,tl, clefts et ktiis- 11 tliocèse le CunbftLl à léprcutc.luCtunàSchisne à'O.cíà.ní ( l37E 14171. Publications des fàcultés udversitairc! Saint Louis88,Bruxelles.200l,p. 155 163-VoordeMiddeleeuwer,zieDEcLERcaG.,'H.ó?r/ a

I tnt,lJh ,ne," lJJ.Jrcliond' 1.\c..rnx1r..rl.er oo nrerrr Jr \4olenAËe.i1ENcEr-s I)., MÀRrENs D., WTLKTN A. (dn.), aa .l"rtnlction lans L'histoir.. Ptutiquct etd;rcdrff. Brussel/Ben. 2011. p. 129 l6l.RÀVEN J. (ed.), /-rÍ /.trrdiet. Tlrc Detírkti.,t ol Grcdt Boak Collectbns sin.:e Attlq!i1:r. Hoondsnjll, 2004r PoL,\srRoN L.X., Ltrlar en Ê1. Ílisíon. de la Llenuttion sans lint|.s bihliothèque s, 20041 KNÍtrH R., Bu i,tg Bookt anrl Levlling Lihwies. E\trc tistViolen.:e andCuLn! LI Deslrr./lor. WeÍport,2006i HocFNFLsr D., VaN OosrRoM F.,

Ih Lrq.s.hrcvnveftkl. Nele an^e liteftiluur en ttlttu!t in dc Mi. clceuwen, A.nsrctdam. 1995, p.43 50-

6

wijzers of als vulling van kafien of bockomslagen6. Het vernietigen van documentenmel het oog op eventueel materieel ofíinancieel gewin, werd beschouwd als fiaudeen dus bestraft/. Daarnaast speelden ook politieke, sociale en religicuzc motiereneen Íol bij het vemietigen van documenten, helgeen va:rk een sterke symbolischewaardc had. FlcI verbranden v:rn boeken van de Duitse kerkhcrvormer Martin Lurherin Leuven op 8 oktober 1520 gebeurde op een branLlstapel en met dezelfde rituelenzoals de aanhangers van de nieuwe leer werden terechtgestekl8. He1 vemierigen vancharters waarin de prjvileges van cen stad op schrilÏ gesteld waren, was een stcÍkpolitick symbool, als belrol'heL de mateiêle vernietiging van de slad zell9. Ookvorstelijke ordonnanties. die tot docl hadclen komaf 1e màken nret het stedelijke par

HLTGEN ST E.. VaN OosrRoM F.. o..., p.46.In 2008 ontclektc n1cn in dc vulling v.tD de stootbanden van enkelc oudc kashoeken inhet Íidsarchiel vrn NÍcchclcn delen van een verknipte perkanenlen Íol van cà. ll:10met ongeveer 200 onbckcnde Middelnederlandse versregels. Zie VaN OosrRoN,r F..Wekld in $oor.l. . Ges.:hie.lenis ran tlc Ncdcrlantlse Lit?tutLno I30A /40r. Amslcrdam. 2013, p. 399',100, vclwijzcnd nàar Sr.rrDERrNK R., "Op zoek naar Middclncdcrlandse literatuur in he1 McchclcD !an de veediende eeuw. Eeo tussenbalàns". ídndzling.n nn de Konit*liik! Ktitry vaot Ou.lheí.1kund?, Le (ren en Kunst wn Me.:helen,11,1, 2010, p. 3l-5,1.Cent. Stadsarchiet', reeks 301. Íegistcrs vrD dc schepenen van de keure, nr.58, 1,185

1486. f' l0r'/2: schepenen veroordclcn Clarc vrnder Becken. wedu$e van LodewiikRijn. tot een verblijf van driejant in hel bcgijDhoi van Mechelen omdat zij alle papierenuitde erfenis van Willem Rijn! haarzoon, zondcr mcderveten v.u de weduwe, de voogdva'r zijn kindercn en hun ruger en vÍicndcD. moedrvillig heeft verbmnd (29 ausuetu! 1485). Zie ook D^NNrilL M.. We.luwn en w.en ítr het ladt mildeleeury Gent.Sludies in Urban Social. Economic and Politicàl l-Iistory ol the MedielaL and ModemLow Countrie!. vol. 3. Leulen/Apeldoorl, 1995. p. 279 en Roosr H., Ou vous ne mercspondez point. ou je suis devenu sourt". Willem Rijnr in opstand tegen Maxiniliaanv{n Oo$tenrÍk (l:182-1492) . HandeLinse let Maat,.haryij wor Cctchiedenis enOu.lheí.lkunle te Gent,LXIV. nr. 1. 2010. p. 134 135.l)fc^vlr-t J.. De .erste tnteslante in L]e LaBe La den. GelooÍ c heLlennaed,Leuven/Zsolle. 200.1, p. ,12: GtELrs C., Verdoeld. s.haepkens, b)tende voL,"n.Inquisitic in de Lage LLot 1e,, Leuven. 2009, p. 24 25.BooNr M., Destroyidg and reconstÍuctiug thc city. The incnlcation and affogationof princely power in the Bursundian-Habsburg NctherlaDds (1,|h l6rh centuries)". inCosM^N M.. V^NDDRrAcr A.J.. VETNSTRA R.J. (cds.).'lhe prapagation af potttr i thenclievl Wcst. Se!ëded ptucee.linss d íhe iníemationdl .anfcretr., Grcninge 2A.23Nof. 1995, Mediaevalia Groningana 23. CÍoDingen, 1997. p. I 33: IDEM. DéÍructionsdes villes et menaces de déstruclion, élómcDls du discours princier aux Pays-Bas bourguignonj, in BARTLoML N.. FLÈcKrcER E. (.'J.), Síad|entèÍung und Wiedeturrlbau.Z?tstànns .lutth lie Stdrlthets.:hafí, innere Unruhcn llrd 1(ri!8!, Bern, 2000,p.91-111.

'7

ticularisme, werden tijdens opstanden soms op een bijna dtuclc manier veftietigdl0.In sommigc gcvallcn heeft de vemietigiDg \,an boeken en archieven enorme proporties :Langenomen. Op 22 augustus 1566 vernielden beeldcnstormenl 1 Lle bibliotheekvan cLc Ccntse doninicanen. één der g(xÍste bibliotheken in de Nedcrlandcn in dcIlLte Middeleeuwen. Alle boeken wcrdcn door de vensters v:LD het klooster in deLeie geworden, en de peieren dwffrelden als snecuw het water inl2. Somrnigenscheurden bladzijden uit dc bockcn door er d1s vertroedde tUghenliere,r hun tandeoin te zelteD. Andercn sneden boeken Irret hun mes aan stukkenl3. Met he1 verbod opde uitoefening van de katholieke erediensl in Holland en Zeeland onst.eeks 1580werden de archieven en bibliotheken van abdijen en kapittcis vaak veÍspreid ol zells

Het zogenaandc "C.rl1 \,c1" lrD I ,107 werd op I I oktober L 408 door de Brugse anrbachrsdekens plcchrig n]ct dc trndcD in hcel kleine stukjes getrckken: zie DuMoLyN J., D?Bnsse opsíand van 1136 /fJ8, Srrnden en Lrnden Cl. Heule, 1997. p. 140.OveÍ de Bccldcnstorm, zic SqTFERDFR J., /)? ,"c/./.,, íor'r. Haarlem. 197,1 er KaP1 ErN

H.. De beekle storn. H;l\crsunr. 2002.MARcus vAN VAERNEwrtcK. Van tlie bcn$|íck lij.lun in die Ne.le dnlen ?n vomanelijk in Ghend 1566 /5ó3, Nlàrlschrtpij der Vlaamsche Bibliophilen.'ld. reeks. nr. 1,

deel 1, Gen1, 1878, bock 2, crp. IV, p. t13 1t1: (...)Zij schuer.len?nde bedo^,en&erontellicke bou.ken,.oa àat Bheheel die stÍate ovei.lecl w.ts net ghepknle pampierc.Zto ooc ||ate beede de stuenpleijnen vantle tvee pantun w den tloostek. rl\N.Lckab seliL on ..ien was, en.le d.hÍet in àie t,eíje tnt uut.lic ceUen .oo vetl ponpiets Ll.xuut .li" bou.ken gheschuerí \|as, u íBh.ttoryen, rlat sch..cn dd .c?t groote sneetlock?rdn boren aí int vdter iele , .u1.\ ak Alev\.ler Mtry us .drh int wilLle InLlid, als hijHeftules enle LiberyateÍs cobnnen oft rupel.n voorbij ghtcijsl t*1s, ||eklc sneetloc.ken vorcn, .oo dhijstotie zerlÍ, sroat als rchaepsta<:tue o|ic gh,:lijcL ttu tnuesij"n int?oet reghendLhtich tretlete tleghen net ho.p.n r. tlicghen cnrle hoet te tle.hten in een.

Al.oo ?ach n.n e.npae icàdt panpierrlieRhen in.lc luchl,.j 1. o rle usschenv?ftledder oo( reel boecken, i,n dlí son gheheel, ghetchuei entle son gh?heel ende she'slotun ?in.le i1í ||atet ghee ad nits .lar .ii ore ast rarcn ftrn.len \,ee Lt. Ddemed"sontits uunhsh.n.ittecusens ende dndereD hlijsntct, .oo lat le L!ij? v\uLt s.heenvanden runpierc enàe idnàe hou.ken,.Iíe onnoatitlic ghelt ghe.ost hdrlrlen, idní Jitcloostet rds dl.oa \ftl Naorien Ndn boucken als cenith.lat ne tLnt. Die kinkten.knechten e àe ndns tk.híen híet endc dacr de boutken ende weftlen Dtet .d(ken e .lec Íte\|aghenen M(h ghevoert di. uuícn wut(t Bhetrotk?n wdkn, e tu aLssct sonnnighequalnen àic .eiiden 'Chii zulter i íeericn.Un lat ghij Llees bo tk"n nee\x enàe ris(híNa í men n.h niet enrcn',.oo \tcftlen..ij son wrne enle veryen.le bou.:kcnNeà.t ínt wdterc. Ja, dact \t.ttsct.li. Shehc?l.acken net ha tken uutsntríten .D.le lí.tense àriiteD, tuelc janne t was.

tbiden. p. 121: (...) bint nen .echt datter te Pt.di(:heercn war.n.lie sontnígh,: boucken &]s wr||oedde tijsherdiercn net haren trLnde s.hue eD, ander t cd,:nsc n?t tutttness. in sli(ken, iet spuÍen.le k,nntíBhe bou(keD die ..<ter u tne ÊnLle erquisiit vLLftne de neÍter han.lí.eer utíe seli.: shesucre varc enle lotnnishc tloe tsche bijhels.ee t nohle ende.oste li..ijn.

8

vernietigdl4. Delen van archieven of bibliotheken kwamen vaiLk terecht iD de collec-ties v:Ln verzàmel:L s, zoals Jem-Baptiste Colbed (1619 1683), de Fransc ministervan Economische Zakenl5, en werden op die manier van vernietiging gered.

De ophelfing van kerkelijke instelliDgen tijdens de Franse revolutie (1789 1799) hadin de meeste gevallen de volledige of gcdeeltelijke venietigiDg van hun àrchieveDen bibliotheken tot gevolgl6- De àÀchalïng van de feodaliteit in 1789 leidde tot deaanstelling van speciale commissarissen die belasl werden mel de vemietiging vaD

leodale documenlen. De nfschafíing van de :rdel leidde dan weer tot de vernietigingvan talloze genealogische documenlen. Massa's perkamenlen werden in stukkeD ge-

scheuld om hergebruikl le worden:Lls cadouches voor buskruitlr.

Ook tijdeis de twil1tigsle eeuw ging veel en belangr;jk archief verloren, ook in Belgié. Tussen 25 en 29 Augustus l9l4 stakcn Duitse lroepen de slad Leuven in brànd,waaÍbij meer dm 1000 manuscripten en 300 000 boeken van de universiteitsbibliotheek verloren gingenls. Op,+ en 5 septembeÍ l9l4 werd Dendermonde door deDuitse arlillerie beslookl en in brand gestokenl9, waarbij het st:rdsarchief volledigvedoren ging. De venvoesting van het stadsarchiefhad grote gevolgen voor hel his-torisch onderzoek in Dendermonde en omgeving. Pas na 24 jaar, in 1938, hervatte de

la VAN VLrEr K..1, /.ri,se wn kanun iken. M nsíeÍs en kapitelt in hct bisdon LtnethL625- 1227, Z',)Íphe\ 2oo2. p. 13.

15 DELTSLE L., "Les manuscrils de CoLbeÍl. Analysc", Compíes rcnàus det séanccs deL'Acallénie.les Inscriptions et BeLleyLettfts.l,l863. p. 296 304.

16 Voor het archief van de abdij Saint-Nicolas-aLrx B ois (nàbij Laon. Fr.tnkrij k). v.u belansvoor de oudsle geschiedenis van Kalken en Làame, zic BaLTHAU E., "De schenking vanhet drdp van Laarne door de bisschop van Doomik aan dc bcncdictijnenabdij SairtNicolas-aux-Bois (dep. Aisne. Frankrijk) ln 1120", Cetlenkschriíten van de Ouriheidkundige Kring nn het Lan.l tdn DenLlernon l". \leÍde teeks, 27, 2008, p. 343 378.

? DrH^rsNrsCH.. Les archives départementales du Nord pendanl la Révolution", Mómoires d. la Société d.\ scien er dd atll?, tome XIII, 1874, pp. 1-1,14;PaprN K., "Hct helmgvar het DepaÍenentaal Archief te Rijsel voor de Vlaanse genealoog", Vldamse Std,r.29. nr. 4-5. ma,ul-april 1993, p. 125-1,14. in een licht gewijzigde vcÍsic 1c ràrdplegeD ophtlp://www.vvf-westhoe ,'t{et belàng vrphet DeoaÍernenta.rl Archie g.hrm-

I HoclNELsr D.. V^N OosrRoM F.. o..-, p.47.e GoossENs P.. MrIRlsoNNÊ L.. VLaanLleten niema .lslaml 1 91 1. Van Renàdnten, \)riiwil

ligen en buryen achten tijdens le eetste oatu)ssmadnden, Lxt\cí.2009. p. l7'1 1411

VAN DEN HEULE G.. DenLlonon le tij.lens Werckloo og 1, liccntiàltlsverhandelingUniversiteit Gent.2000-2001: http://abthistory/lbÍum-bc/vicwtopi!.dpllEl&tt=25?5(geraadpleegd op 10 mei 2012)t PurrEnaN P., "B.tngc scptcnrberdageD. De militaireactiviteiten en wandaden van hetDuitse legcrlcgcn dc burgcrbevolking Ír Dendemondein de periode van ,l september to1 8 okrobcr I I I 4", Ce denkt.hti|ie n wn .le Oudheidkun-diqe Ktine vdn het lan.lran Denàen onde.\;etletceks,31,2013.

9

Oudhei.lkun(lige Kriry ran het Lancl ta De dermonde de r\Lgtve ynn zijD Gedenk-schrií1ë 20. Op 22 novembeÍ l9l4 schoot de Duitse artilleÍie cle lakenhalle cn hctbelfo.t van Ieper in brand. Het stadsarchief, waaronder het veeÉiende eeuwse tr?&r-

,opk van de Ieperse drlLperie, één van de vele topstukken. ging in de vlammen op2L.

Ook de Tweede Wercldoorlog eiste zijn tol vrLD de Belgische archieven22. Op 14

mei I9,10 ging hct rijksarchiefvan Bergcn bij een Duits bombardcmcnl in dc vlammen op waarbii 2/3 van de archieven verloren ging. Twee dagen laten. op l6 mei1940, teisterde de Duitse luchtmachl de stad Doornik. Daarbij gingen het stcclclijkarchief en het archief van de bisschoppen van Doornik en vrn de ofïcialiteit van

DooÍnik in het bisschoppelijk paleis van Doornik verlorcn2l. Op dezelfde dag had

te Leuven een artilleriegevecht plaats tussen EDgelse en Duitse troepen. waarbijde unive$ireitsbibliotheek opnieuw getrofl'en werd.900 000 boeken gingen in de

vlammen op.

Inventarissen van verdwenen of vernietigde archieven zrjn dus belangrLjk om onsnu een idee 1e kunnen voÍmen vrn de inhoud ervan. IJvcrige archivaÍissen hebben

in de negentiende eeuw inventarisseo georaakt en/of gepubliceerd van de rrchievendie aan hun zorg waJen toe\,ertrouwd vóóÍ de verniedging er\,an, zoals Alphonse DeVlaminck van het stadsarchief van Dendermonde24 en L. Devillers van het stadsarchief van Bergen25. Recent werclen vijfticnde en zesticnde eeulvse inventarissen

':o BosrEELs K., "RcpcÍtoriun der Uilgalen 1a62'198T", GedenkschÍihen n de Oudllei.lkun.lise Ktins Ndn het Land wn DenLle,non.le. Btitense||on. Uitsare , nÍ. 29.Dendernondc. 1987-

']r VaN oosrRoM F.. o..., p. 23.

" Ecn rlilclinr: vrn dc NSDAP sing liidens de Tweede Wereldoorlos op zoek naaÍ culluurgocdc.cn, o.r. bclangÍiikc bibliothcck en aÍrhicltollecdes, in het bczctlc EuroprlooÍ dc opricbLiog van dc mtionaal socialistischc wcrcldbibliolhcck; zie MaNAssE P.,

Vehlwenen archiew en biblkÍheken. De wfi.htinsen ra de Eínn?íab RosenbeÍs

sed rc de de Twede Werckkntus, DeÍ H^ag 1995 cn EvELyN ADUNKA, D"r Ra,,det Bin:her Pliindetuns in det NS Zen un.l Restitutio ndtll 1915, Wcircn.2OO2.

':r VERRTEST L., "La pcrtc dcs aÍchivcs du Hdnaut ct dc Tournai", Re',e ,else .le Philologíe.et l.listoirc, XXI, 1942, p. 186 191; LouaNr 4.. "La grxDdc pirii dcs archivcsde l'EtrL à Mon(' iD Mtrcellanea histoticd Albeftí De Mefer,Lcr\cl1, 1946. decl 2, p.

{41 1r4;\ Br\P l., Am.,r'Jl,,uJnt,,.n,.r. r.. Jc, c.hr,.,Jt''l-t.,r i\4,i.(1941 1970). ei In recoDstitution des collections xprès l'inceDdie du dépót en 1940". inAURRy M., CH^VE 1.. llootrÍ V. (dir.), À/cÀi!?.r d/chívisíes, archiristique d.1ns l'ttunpe.lu Nonl Ou(\t du Movn ige à nos jou!.s.lRHiS (( Hisioire et littéruturc de l'Europedu Nord-OueÍ >, n' 36), Villeneuve d Ascq. 2007, p. 177 186.

2a DE VLÀnrNc( A-L., l,weatnire tles urchives tle LL ville le Termonle. Dendermonde,1866.

15 DEVTLLERS L., /nfentaíre anabíique .les archiet de la tiLLe .le Mons.3 dclcn, Nlons,1882 1896

10

vaD het archief van de bisschoppen en het kapiltel van Doornik uitgegevcn, dat inmei 1940 vemietigd wcrd2ó. Oude inventarissen zijn met andere wooÍ:len vaak cleeDige bronnen die ons inlichtcn ove. de inhoud vu verd',rrenen archievcn.

In dezc bijdnge willen we eeD inventaris v:LD het archiel vrn de hcren vrn Kalkcnpresenteren en uilgeven. Deze inventaris werd opgesteld in hctbegin van de achtlien,de ecuw als eeD onderdcel vàn de ruinlere ,irentdire dncien fus titres et papier: tlela naison d'lsenghien die zich bcviDdt in het archief van de heÍbgen van Arenbersir LLlrngcrr' Drrc tn', t't.trr o'n i, q,1, t tirre' 4 p,'ri, t,,te ta nui",tt d tvn;tuiis een g|oot pcrkamenten registcÍ vl1n 973 folio's pius alfabetische inhoudstalel. Deh\entaire ancíen werd, opgemrakt per localiteit waaÍ de priDs van lzegem bezittingeD had en bcvat inventiLrissen van .rrchieven belrelïènde allc goederen van de prinsvan lzcgenl3:

f" I lr': Houplines (arÍ. Lille. dép. du No , Frankrijk).l'33r": Lommc, Englos. Capinghem, Sequedin, Touquer (allen àrr. Lilte, dép. Llu

Nord. FÍankrijk). Le Quesnoy (arr. Avcsnes-sur Helpe, dép. du Nord, Fmnkrijk).LogDes des Obeaux.f'57r': Lannoy en l-ys lcz-Lannoy (bcide r. Litle, c1ép. du Nord. Firnk jk).f'75r': Blaton (gcm. BerDissart. aÍ. Ath. prov_ HeDegouwcn) en LiDselles íarÍ.Lille. dép du Nord, Frankijk).

. f- 97r": Croisilles, Wancourt. Guóm{ppe (allcn arr Arras, dóp. pft-de Calais,FrankÍiik), cn Wrancourt.f" 225r": Oignies (arr Lens, dép. Pas de-Calais. Frrankrijk). Wahagnies, Coinriscen Coquemplus (allen arr. Lillc, dép. du Nord, Frànkrijk)fl 239r': he1 burggraatschap lepe. (arr. teper. prov. Westvlaandcren).

VLEEscHorrwr.Rs M. V^N MLLKEBFEK, --Her aÍchict vnn de blsschoppel van Doonrik:ccn inventaris ulr 1.177", //dj1llelinEe Mn.tu Koninklíike Cotnnissie,ooÍ Ccs(hie.tení,.CXLIX. 1983, p. I21 :175: PycKE J., L inttntoirc àu ttésor .tes .:ttdftes tu Chdpíír..aíhAh.l le Tounai LfL 1.122-153-l .!ít (;rund Rtpeft.,ire . ptísentati.)n suivie àcI'ódítion de ld 'Tabula brctis

"t de .,on l er. Tounri AÍ er ÍIisloire. tnstu-umcnls de

Lrrvril 8. Tournai. 2008.Ednrgen. Afchiel van de familie

^nnberg. Soar.ss 50. Int?ntairc drcien des titfts et

Npier., de li ndisa rl'1r.,grten, drLering begnr l8.rc eeuw, regisLer van 973 ibtio'splu$ rlfabetische inhoudstafel. Olcr het archief van de heÍogen vàn Arenberg, zic DEMoRr^u Dr GriRBErrÁyr Cl., DEREZ M.. MIR1ENS A.. .Het aÍchici. in J. RoE(;rERs('.1.v.) M. D!R!z, NÍ. NFr-tssEN, J. P.'t'yrcÀr. A. VERRRUGGE (rcd.). Ár?rrery i, deIage tunden. Ëen hoogalellijk huit tu Vlu deftn & N..le and,LetYe:f..2t)O2, p.3"18r83.'lyrc^r J.-P., 'Hcl effgoed cand Vilain . in J. RoEcrERs (o.1.!.) M. l)rREz . M. NFr_rssEN. J.-P. Tyr (tAr. A. VERtsRU(írE (red.), A'.,àels itr de hse Inn.tcn. Een hoapddetlijk],ui' t\t, nJ,ht.\

^/J/rrr4d. IeJ\en. 1002.f or-r10.

1l

f" 253r': Reninge (gcm. Lo Rcninge, an. Diksrnui{le. prov. West Vlaanderen).f' 27lf: Oostvleteren. West Vleteren, (gem. VleteÍeu, arr. Iepet prov. WestVlaandcrcn), Pccrboonbrugge en Nevele.l' 289r": NieuwkrpeLle (gem. Diksmuidc, prov. Westvlamderen).f" 305r': lzegem (an: RoeselltIe, prcv. West Vlaanderen).f' 329r": KoekelaÍe (aÍ. Diksmuide, pÍov. West-Vlunderen). Boveketke (gem.Koekelàre, r. Diksnuide. pro\'. West Vlaandcrcn), lchteghem (;lrr. Oostende,prov. West Vlaanclcrcn), AaÍrijke (gen. Zedelgem, iur. Brugge. prov. WcstVltanderen), Me.s:eghen, Kachtem (gem. lzcgem, an- Roeselttre, prcv. WescVlaanderen).l' 353f: Nlachelen (an. HaLle Vilvoorde, prov. Vlaams-Brrbant) en Calnront(gem. Kluisbclgcn, arÍ. Oudenaerde, prcv. Oost VlaandeÍen).l" 365r": Massemen (gem. Wetteren, aÍ. Dcndermonde, prov. Ooscvla.rnderen).Resscgcm c Borsbeke (beide gem. Herzele, arr Aalst. prov. Oost Vlaanderen).1' 381f: K.rlken (gem. Laarne. arr. Dcdclcrmonde, pro\,. Oost-Vlaanderen).f 393r"r Wctleren (arÍ- Dendennonde, prov. Oos! Vlaanderen), hei Lichtcrveldsebinnen Wetteren (gem. Wetteren. arr. Dendcnnonde, prov. Oost-Vlaanderen) enHermclgcm (gem. Zwaln, arr. Oudena de. prov. Oost VlaandeÍcn)-f' ,107r": Oordegem en Smetlede (bcidc gcm. Lede, arÍ. Aalst. prov. Oost-Vlaanderen). Wichclcn (an Dendennonde, prov. Oost Vlaanderen) en dc vÍijheid van

f ,+l5r': Flobccq (a1T. A1h, prov. Henegouwen) en Pd )?jriír.t (gem. Lcssincs, a1T.

Soignies. prov. Henegouwen).f'449r': Middelbury Geln. Maldegem, r Eeklo, prov. Oost VLaandcÍen).f" ,158Í": dejagerij van Vlaanderen2e.f'463r": de baronie Clageon cn Valjoly (beide gem. Glageon. arr Avesncs surHelpe, dép. du Nod, Frankrijk).f" 481r": Watene (gcm. Ledegem, 1rrr. Roeseliue, prov. West Vlaandercn), Flavers-kerque eD Wulverdinghe (beide aÍ. Dunkerquc, dép. clu Nord, Frankrijk).Í",l99r": Waastcn (gcm. Comines-Wàmebn, am Moucron. prov. Hencgourvcn)-l' 522r': het gra.rfschap Vianden (distÍict Diekirch, Luxemburg) en de heerlijkheden Dasbulg (Verbandsgemeinde Arzfèld, E;felkreis BitbuÍg PrUm, Rheinland-Ptulz, Duitslilnd) en SanktVift (an VeÍviers, prov. Luik)-

Vnnaf fblio 548r' volgen verschillende paragralèn die eerder thematisch van aardzijn. zoals stukken ben€$ènde het overlijden van dc gravii van Middelburg (f'548r'), huwelijkscontÍactcn (f' 562r'), lesramenÍer (f" 598t"), pu ages et trot$tt(

:t VaNIsiERDÀELlL,AucusryNB.. Opperjagerij, oppen alkenieNchap cn Siègcs vrn deJacht', iD PREvENTTR W.. AucusryN B. (eds.). De gewesteliik? en lokale orcÍlrcdsit1stellíUen iD vl.t.1'1.t.rcn tol 1795. Algeneen RijkslÍchicl cn Rijksmhiel in de provh-ciën. Studia 72, Brussel, 1997, p. 561-563.

12

íions làies entre tes Priices et princestes tl ltenghien eí leuts aLIíés (Í. 606f)' de

d'aÍídírcs diflërcnt(s (\anaf l' 614r").

Het rcgister is niet gedalcerd, maar slamt vermoedelijk vm het begin vm de acht-

tiende-eeuw. Op f ,t6r" wordt eeD stuk veÍmeld van 12 septembeÍ 1704' op f 588v"

cen sluk van 7 septembeÍ l?03, cn op l" 593r' stukken virn 3l maart 1703 cn van

10 april 1703. Heijongste stuk dat vcrmeld wordt met betrekking lot Kalken dtlcert

uon ]OSO. e1 de opmaak van de 1nL'e ntaire 'n'i'h be'rc'ndt,et archief van de prins

uan Ir.gem tich iniijs el bij sie ur wolraw. \Ètmoedelijk ecn advocaat' procureul of

zaakgelastigdero.

Deze invenlaJis wcrpt een nieuw ltcht op eventueel verdwenen eD nog beslaand aÍ

chief o\,er Kalken. t]et archief van cle Sint_Denijskerk en de annentalèl van Kalken

g;elteengoeabectauandeplaatselijkereligicuzegeschiedenislllletoudsteÍukáut""rt uui

"n. i40032. De kcrkrekeningen ziin zonder veel lacunes bewaard vanaf

I56031. Het archiefvan de parochie Kalken is in grde lijnen bcwaard vanal het begin

van de zeventiende eeuw3a De oudste stukken zijn wettelijke passedngen voor de

schepenen van Kalken van 151735. De parochierekeningen zijn echtel slechts vdnaf

l68i bcwaercl36. Van het archief van ale heer van Kalken dalfentegen is slechts een

pak rekeningen uit 1615 1620 be\À'daÍd wlarvan Lle origineien werden ovcrgemaakt

aan cle g."ai van lzcge,r, heer van Kalkenr? Hct belangrijkste deel van het archief

i p" tr": tnv"ntoire e"net.l des litrcs et Papien quí sont dans les arLhives de La naison

,t r,",sni", ,n"r. ii ', Wdltu^'e d Lille Een zekcre rle'l lvdlrd'e was Íaadshcer bij

het ba-ljuwschap !àn Lillc en ovcÍleed kindÊrloo\ in t141tz\eP!'rou F ComhLeníairc

su, t", coun.es a. nr ville de I'ilte et de srt chdt"l/e'l?, íleel l' Liile lTS8 p 'ló9 Hij

.,, geL.*a meL Anne Àngéliqte WatcÍlos. nicht en cnig efgcname van Je'tn Elov

Dcleiuyellc, evencens rmdsheer bij het b: .julvschap vrn de Zaal van Lille; zie GuYor

M.. Ripenoire uniNertet et tdivnné.11 itttislt lence 'itile' criminelle 'anonique

et

bénélitiate, deet 42,PÀtijs, 1781, p '136 443.

r-"" in*n,"itt* *n Lct archieivan dc Sint Dcnij skerk bleleD bewaatd' nanreliikéér

vN n 1 779 cn één vàn he! cinde vtn de l 8d' eeuw; zie Bevcrcn. Rii ksarchicl Kerkarchief

Kalken. nr. 725 cn nr. I

Beleren, Rijksarclief. KcÍkarchicl Kalkcn. nr. '158: zie MEYS M , BalrrtÀu E ' VaN DE

SoMIEI- ,q.., "een viitiiende-eeu{se renrcÍol laD de Talcl van dc Heiligc Geest van de

Sinl-Denijsparochic van Kalken", Cdsrell'rn. XXV, nr' 2. 2008. p 5-25

Beverei, Rijksarchief. Kcrkarchicl Kalkcn' nr. 75

i*ce in'"niariss"n ult d" l9'rc ecuw blelen belvrard nanelijk éón un 1836 eD óón uit

1886: zie Bcveren, Rijks.rchief, Oud Archief Kalken. nr' I en 2

15 Belcren. RiiksarchieÍ, Oud Aichicl Kalkên, nr' 159

16 BeveÍen, Rijksarchicl. Oud Archiel Kalken, nr 37

rr BeveÍen. Rijksarchicf, Oud Àrchiel Kalken' n I

t3

van de heren van Kalken bevindt zich in heI fami]ie chie| "PriDsen v lzegem'r3.Het gaat om stukken betreffende personeel, aan cn vcrkopen cn hcerlijkc rcchtcn tcKÀlken uit de lweede helfï vltn de achttieDde eeuw, rekeDiDgen van goederen in Kal-ken tussen 1738 en 1762, en een reeks proccsbundels tDsscn 1668 en 1681re.

Het is clus duidelijk waarcm cle oucle inventaÍis van het archiel van de heren virn

Kalken opgenomen wetd io de Int,enktire ancien det titret et popiers tle ]a naisond'lsenghien. Hel archiel'van de heren van Knlken, ol delen v.lll dat :Lrchief, volgdede vererving van de heerlijkheid Kalken. Anthonine van Massemcn, vrouw van Kalken in de tweede hell't van de vijftiende eeuw, was Lle lartsle vàn deze f:LDrilie die de

heerlijkheid Kalken bezat4o. Zij was gehuwd met Martin Vilain, hccl van Rcsscgcmen Sint-J:rDsteen- De dÍie heerli.jkheden gingen over op huD zooD Adriaan IT V;lain(11490)ar, hun kleinzoon Adriaan lV Vilain (1490 1532) cn hun achleÍklcinzoonMaximiliaan Villtin (1530-151i3)42. Dool diens huwelijk met Ph;l;ppina de Jauche-Mastaing kwam ook de heerlijkheid Masscrncn in hct bezit van de fàmilie vilain. Viahun zooD Jàcques-Philippe de Gand-VilaiD (1563-1628) en hun kleinzoon Philippe-Lamoral de Cand Vilain (1587 163l) kwamen dc hecrlijkhcden Kalken- Massemenen Ressegem in hetbezit van hun.rchterkleinzoon Balthaz Philippe de Gand-Vilain(1617 1680), die ook graaf van Izegem was. De bczittingen van Balthazar Philippede Gand- Vilain vererfden op zijn oullste zoon Jean-Alphonse de G.urd-Vilain (1655-

VÀN Is |ERDÀEL H., 1, r? ntaris wln heí Jimiliea ft hi.J ' P rinsen ran I.e gen , Btnssel,1986.

Gert, Rijksarchief. Fonds Prinsen van lzegem, nrs. 105-132.Over de fanilie van Massemen. zie BÀrlHALr 8.. 'La faÍrille \'an Massemen/ de Mas'mines. Aspects sociaux et matédels de la noblesse 1laÍnnde ca. 1350'ca. 1450'. in:J.-M. CÁucHIrs (dir.).1rotges ?t repftsenkLtions ptinciàr?s et obiliunes dtns les PdJs

Ris bourguisnons et quelIues régions roitiircs (XIV.- Xve s../, Prblicatio du Ccntreeuropéen d'Etudes bourguignonnes IXIVe - XVIe s.). Renconlres de Nivclles Bruxelles(26 au 29 seplembre 1996), n' 37. Neuchátel. 1997, p. 173'193.FÍ{ls V.. 'Rasseghem, Adrien Vilain II, dit le sire de, il Biostdphie Nationnl., d'reI18, Brussel, 1905, kol. 747-755: HaÈMERs J.. Fot í|te Conn .n Good. State Pawelanl Ufian Retuhs nt the ReiE aJ Mary oJ Buts nb (1177 11E2), Studics in European Urban History (1100-1800) 17, TumhoLrt, 2009, /,.rsrin; IDErvr, De síríjà an heírcgentsthap ore t Filips .le Sc hone. Opsta .l, ídcíies en ge\|e l.l it1 IJ tugge, Gent en lepetí-l482-1488). Hisbrische Mo ograliecn Vlàanclcrcn 2, Ccnt, 2014, /dssi/tr.X, 'Cand Vilanf, ,,turxd;rc .le h Nablesse bekte,3l. 1879. p. ló6 185; BaELDE M., Deconatenle raden on.ler Karel V en l:ílips II ( l53l 1578). Bíjdrdgc tot.le ges.híedenitran àe .entru|e i8tellíngen in à. .esíie .le eeu\r, IJrxrrel. 1965, p. l26i SCEWDNNICKID. (e.1.). I.:urop.iísche StannLtafehL Sí.1nntaÍeln .ut Ges(hichte ler t\ropilischen Sttla-ten. Vlt. l'anilicn.lcs A1íen Lothatinqen. II.SÍatgatdt. 1979, nr. 8,1: D€BRLryNr N., "EenGentse staatsgreep. De Gevangennemirg lan de heÍog van AaÍschot en andere edeLen

te Gent op 28 oktober 1511", Handelinsen wn d! Mdtttsthappij taot Ges.:hiedenis en

Oudheidkunde te Gent, nieuwe reeks. LXIV. 2010, p. 175, n.26.

t4

1687) en mdien op diens oudste zooD Louis dc Cand Vilain (l67ll-1767), prins van

Izegem. Deze stied echter kindcrloos. waardoor rijn erlenis naar zijn nicht Elisa_

bcth Pauline de Gand Vilain (1737 179,1), de enigc cLochtcr van zlin.jongere broerAlex.rDdre dc Cand Vilain- Zij huwde op I I januari 1755 te Plijs mel Louis LéooFélicitó de Brancas, herlog van Lauragul;s (1733-lti24). Op 6 februari 1794 werd

Elisabeth Paulinc de Gand Vilain op 56-jarigc lccftijd wegens contm- revolutionaireaclivitcitcn onthoold op de PLdrc de la RéNolution (.deh,ridlge Pldca .tu Ia Con(:or.le)

in PaÍijs. Zij had cnorme bezittingen die ze had gcêrfd van haar vrder. Alexand(c cLc

Cand Vilain, en van haar oom, Louis de Gand-Vil:Lir, pÍins van Izegem. Hair enige

nog levende dochtcr, Louise Pauline de Brancas cddc o.a. de oude bezitLil1gen van cLc

lamilic Gand Vilain in Vlaarldcrcn. namelijk Tzegem, Kalken, Rcssegem, Massenren(met Westren en Oordegem SnretleLle) en het Dcndermondse in Wetteren43. LouiscPrulinc de BÍancas (1750 l8I2) huwde in i773 met hertog Lodewijk Bngelbeft van

Arenbelg (1750 1820)11. Na het overlijden van Louise Pauline de Brnncas in 1812

kwamcn de enorme beziltirgcn uit de nahtenschtppen Cancl Vilain, Merode_Mid-delburg en Montmorency het patrimoniuln van de famil;e Arenberg vergroten. Deze

goedcren werden na de dood van hertog Lodewijk Engelbert van Arenberg (1750-

lE2(l) op 17 dccember 1823 verLleeld tusscn ziin drie Dog in leven zijndc zonen,

Prosper l-odewrjk vm Arcnberg (1?85'1861)45, Paul van Arenberg (17E8-lil4-,1) en

Piene van AÍeoberg ( 1790- llt77). Dit vcrklaart meteeD $,aarom de lntir ntoire anciën

í1íJ titre\ et papiers de kr mai\on d'lsenghien z;ch in hct archief van de heft)gen van

Arcnbcrg bevindt-

He1 is ons niet duidelijk waarom de lnr,enlalre d/ri?rl pÍecies in het begin van de

achttiende eeuw werd opgemàr&L- Een vollcdig overzicht vaD de eigenLlonstitcls cn

de bijhorende archieven kan zijn nut gehad hebbeD voor een verdcling van goederen,

m isschien na hct overli.iden v D Je;m-Alphonsc de Gand Vil ain, prins vtn lzegcm se

dert 1678. in I687. De l,Nenxtire anciefl k^n Àls genaakl zijn tcn behoeve van diens

oudste zoon cn eIfgenaam, Louis dc Caod Vilain (.16'78-l'76'7), prins van lzegem,prins van Massemen. heeÍ van Kalken, etc. Oudere inventarisscn of.iongerc inventa-

rissen die gcbaseerd zi.in op de Inventaire an( ien hebben we Diet gevonden. Ecn zeer

bepcrkte kopie met uittrckscls uit de /tvenrdir? dn.i€n beÍcftcnde goederen van de

prins vàn tzegcm in Ressegem, Adegem, Kalkcn, Borsbeke, westrem, OoÍclegcm en

RoEcrERsJ. (o.l.v.)DrRriz M.. NELISSEN M.,Tytc^rJ.-P.. VTRURUGGF A. (Ícd.),Ár?r_

berg in de Inse LmL!.n. t-euven, 2002, p. 29.1.

DF.RFZM., De hlinLle hertog. Louis Enselbeft vn Aft b? rg en.ijn tii.l 1750 l820, Btrs'sel. 1996.

NI ERTFNS A., "U' /rodl,cdr !/e pol.I. Hcrtog Prosper Louis van Arenberg ( I 7 85 I 86 I )en de Bclgischc Revolutie . ir l)EREz M., VaNDEKERcHovD V.. VET.DFMAN P., VER-

scH^F|Fr. T. (rcd.), vrts"n.hten \ti.J. L.wen en rle R?wLLÍtu tun 1830 /8J/. Lcuvcn,

2005. p. 127 c.v.

15

WettereD werd vennoedelijk iD 1757 opgemaakt46. Ook hier wordt vermeLd dat hetarchiefvan de prinsen van lzegcm zich in Rijsel bevondaT.

Geen enkel aÍchiefsluk over de heerlijkheid K ken drt venneld wordt in de /rrer-ktitc ancien, wotdïbewaard in het archief van dc he ogcn van Arenberg in Edingen,n.r r ook niet iD het archief van de prinsen van Izegem in Gent, nocb in het kerkarchief van Kalkcn in BcvcÍcn, noch in hct oud aÍchiel (voor 1795) vrD de gemeenleKnlken iD BevereD. Dat maakt de opsomming van de archiefstukten over de heerlijkhcid Kalken in dc 1r?tení íre anciett zeer belangrijk, niel alleen voor de kennisvan het heerlijkheidsarchief v D Kalken op zich maar voor de kennis van de lokaLcgcschicdenis van Kalken in het algemeen. Slechts één stuk dat vermeld wordt in deInNentaire ancien, nít]l\elijk nr. 22 van de pr"r?lsrc.lt1drrc, wordt ook vcmrcld in ccnfragment vnn een inventaris, bewaad in het archiel van de prinsen van Izegeml8.

De invenlar'is van he1 iuchiet van de heeÍli.jkheid Kalken omvrt f' 381r' tot en met f'392f y^n de In ettuire arcie,?. De archiefstukken waren verpakt in dric.f/.,rrcj of metvlaskoord same.gebonden pahken wa op Call.ene srond geschrcveD. Vermoedelijkachtertl:m elk strk stond het desbetreffende nummer van de invcntaris geschrc\cn-

De prcrnière lilasse be\atte 42 nunlners met in totaal meer dan,14 stukken- Nummcrl0 bevatte ilnll1ers t".rn o.rr.ryr- Daamaast bevatten eDkele nummers een onbepaaldaantal stukken. namelijk ff.25 (quelques leures), r,Í.28 (plusieurs rdpp.rl.r), nr. 30

ttuelques brieís et cuLiltairs), nr.33 (quelques baLt et ptisées\.

De tteLniène.filassa bevatte oorspronkelijk I2 nummers maar het aantal stukken wasgroter. Enkele nummers bevatten nameli.ik een onbepaald aantal slukken. namelijkff.3 (.quelqtrcs renauteLlenens tle la loy de CaLkene) et nr.8 (q elques ettats de\retenus (le Calkefie).L^ter werden nog 15 nummers (nr. 13 tot en met nr 27) tocgcvoegd aan dezeJ4ld.ffê, waffvan de beschÍijvinger iD de màrges van f' 38Er" (nr I3tot en met nr. 24) en vir(l f' 388r" (nr. 25 tot en met nr. 27) van de inventaris kwamcnIe staan- De 15 loegevoegde nummen lijken overeen te komen met l5 stukkeD.

Cent. Rijk$.uchiel. fonds I'rinlen van Ízegem, nr. l. katerne van 4 fblio's, waaNan enkelf I r'lv'en f 2f beschreven zijn. ln potlood: 1757 (Van lsterdael H.?). Op tr 4r':Raeckt.lenprinu wn Isegrlrr. Zie VaN lsrERDA€ L H.,Iwentutis Mn heíJi iLiearcllieÍ'Prins?n,an l.egen .Brnssel, t9E6, p.7, nr. LGenr. Rijksarchiet. lbnds PÍinsen van lzegen, nÍ. 1, t" ]f: R".e,I ísic) í ) del inrentairc .les titrcs ddns les arhiws de son Et. a Lí||e.Gcnr, Rijksrrclricl, loDds Prinscn van ]zegcnr. nr. 1.f le": Cdlken te lilasse J89 uncà..|ardtío tiet rcntes teignieuÍíallet.lc Kalckenc n'22

16

De tfl)isième liLdsse bcvatle 13 nummers. Het giDg om een quasi ononderbroken

rceks rckeoingen, opgesteld door de opeenvolgendc baljuws van Kalken tussen I 500

en 168i19. Er werd één l1ulnlneÍ voorzico voor de rekeniDgen v:Ln één bepaalde bal

iuw. Dit llra1 veÍmocden dat de rekeningen per baljuw wcrden gebonden tot een

lias, zoals gebruikelrjk wàs. Als we elke baljuwsrekening als één stuk Denen, zotl

de derdellasse 147 stukkcn hebben bevat. inclusief de lrousseau kwijtingen bij een

rekening dic op het einde vaD de invenlaris zondcr nummer wordt vermeld.Op het ogenblik van cle opmaak van de inventaris bevalle het heerlijk aÍchief van

Kalken dus meer daD 2liJ stukken.

Van de gedateede stukkcn is het oudste van I228. hetjongste van 1689.

De prcnière JiLasse be\attc 34 gedateerde stukken en I 1 ongedateerdc nummers en

stukken. De gedateerde nummers en slukken kunnen chronologisch per eeuw ge-

groepeerd wolden a1s volgt:l3d" eeuw: I stuk (1228).

l4'r" eeuw: 3 stukken (1378. 1396, 1399).

15r" oeuw: l4 stukken (1428, 1429, I431, 1432, 1432.1438. 1439, 14/t0, 1140,

14,11, l,t4,l, 14.16, 1454, mid{len vijliiende eeuw).

l6d" eeuwi 8 stukken (1513, 1523, 1529, 153,+, 1534. 1536, 1536, 151J2).

17'r'eeuw: 8 stukken (1619. 1621, 1625, 1621, 1631,1683. l7d" eeuw. 17d'

De de tiàne ÍLasse bevate, dc latere toevoegingeD in de marge inbegrcpen, 2l ge

dateeÍdc stukken en 7 ongedateerde nummers cn stukten. De gedateerde nummers

en stukken kunren chronologisch per eeuw gegroepeerd worden als volgt:l3d" ccuw: lstuk (1228).

l5d'eeuw: 2 stukkcn (beide I't" helfi l5d'eeuw).l6d" ceuw: 2 stukken (1513, 1542).

l7d'eeuw: 16 stukken (1607. 1615, 1616, 1617, 1630, 1630, 1644. 1653, 1669,

16'7 1, 1 6'7 1, 1 61 1, 1 681, 1 681, 1689, 17d" eeuw).

De troisièmc .Jilasse be\atte, elke baljuwsrckening als een apart stuk genomen, 146

gedrteerde stukken dic chronologisch per eeuw gegroepeerd kDnncn worden als

volgt:l6'l'eeuw: 6,t stukken (1510, 1524, l553en 6l baljuwsrekeniogcn).l7d" eeuw: 82 (l607, 1615, 16'16, 1611 cn78 baljuwsrekeningen).

De invcntaris van het heerlijk chiefvan Kalkct\in de Inventairc ancie,'? bevatle nietalleen stukken over Kalken maar ook over andere locaties.

a' Tussen 1500 en 168l ontbÍcken slech$ de rekenirgen voot dejarcn 1501, 1503'1507.1510, 1512. l5l,l. 1515. 1519 1535, 1573-i575, 1577-1586. 1619. l6,ll, 1675 cn 1677.

1'/

Illustrrtie I . Edingen, Ar chiel van de fàmil ie Ar enbetg. Sou rces 50. lt|mktittonLien (ks tit'(s et papitrs ttu Ld tnaison d'lstn8riz". l' 38lf (Íirk) Luc DeRuyver). CopyriSht Ár.hieÍ u Cultufttel Centtunt van. Arnberg, Etlitgcn.

De prcniàp Ucl.\.te be\atte enkel nog een stuk overde brug ovcrdc Schcldc tc Schcllcbcllc (nr I l) cn óén oveÍ een broulverij in SinlNI ia-Oudenhove (nr 39).De derLyiètt1e likLtr.be\atte ook stukken over Resscgcm cn tsorsbckc (nr. 14, 18,27),Masscmen en Weslrcm (nr- 15, Ió, 17.20), Oordegen (nr. l9).

^artrijke (nr. 2l).

Mrldegem en Petcgem (nr 2l) cn Kluisbcrgc (Calnont) 0rr.22,23.21). Al de,.'stukken werdeD hter toegevoegd in de marge van f'387v" en f 3E8r".Dc troÁiàmt l)Lussa be,, alte !ermoedelijk enkel sLukken nrel betrekking tot Kalken.

Arngezien rve voorlopig niet weten of de in de inventaris vermcldc stukkcn nogbewaard zijn. is ccn tcksluitgalc lan de invcnliuis gerechtvurLli.sd. De verrnelde

),,.tt! ../,).,.i. . '"' -;' '

i.,..,,:t1./- ..r (.."'.,'" : -,

,'tut /tt:

l8

stukken bevinden zich in elk gcval niet in het Arenbergarchief in Edingenso. Een

:Lnder deel van dii archief, dat voolal betrekking heefl op de goedcren van de familie\dn Arenberg. be\inJr ,,i,h in hel Algcmccn Rijk.archiel ,e Bru\\elí . fen:rrLleremogelijkheid is daI de srukken terecht ziin gekomen in de àrchieven van families die

veÍwant waÍen aan de Arenbergs en die sonmige goederen door huwelijksallialt;eshebben verworven of laler gcërfd.

Teksfuitgave.

Origineel: Edingen, Arrhief van de liunilie ArenbeÍg, Savtes 50, bt,enxrire ancien

des titrc\ et papiers !1e La m(ison d'Isenghien, register van 973 lblio's plus allàbet;sche inhoudstafel. Op de kaft voorà:Ln: N' 17 d e l'inNentaire tu ( X l8d" eeuw);

In|entaire ancien des lettres et papicts .tu la maison d'lsenghien nis ( ) pdpiersregdr(tans ( ); N" 4J (doorstreepl); N' 15 (doorstreepl) (18d" eeuw).

Datering: begin achftiende eeuw.

f 381f

lnvcntaiÍe general des chartes et papiers qui sonl dans les archivcs

de la maison d'Isenghien chez le sieur Walrave à Lille.

La telre et s(eigneu)riede Calkene appendanceset dependances

Copie clela donation faitea messire GuillebeÍ de

Soteghem52 par messire RobeÍde Bethune Tenrcmonde53 etc.cle tous les biens que cedemier possedoit dans laparoisse de Calkene de

s0 VolgeDs inlolmrtie van dhr. Guy L€rnout. directeut vÀtr. her AÍchief en Cultuteel Cen'trun wn Arenhery te Ellingen-hrrn //.é:,,, h .,'. h he n l//o.ken-n.1r' ,rch e\ en//oelre,ulLarL/LJd/indL\/rr,1iJ/B1l A0510 000633 004206 DUT: 826.2 meter niet geïnventarixeerd aÍchicf (gcraad-pleegd op 3/1/2016).Glselbrecht vrn Zottegem, heer van Ressegem. Laame en Kalken (l2o2ll2l1 1239):

W^RLopE.. De vladde z elvoor I300, deel ll. b:Ljlager, band II, H,tndzamc. I968,p.615-616- nr. 20.

Robrecht van BéLhunc, hccr van Béthune en Dendernonde. voogd van Anx!' (ll9,l v(iór1249): W^RLol 8.. De Vknnse adeL root 1300, deel ll, bijlagen, band Í. Hàndzame,

1968, p.76. nr. 20.

l9

l" tstL'

n'2

1'an 1228

Compromis entrc mcssircJean de Mamisne 55 et leseigneuÍ de Cnlken 5Ó toLrchantquelques biens qu'ils possedolentplLr indivis situez àL

NieuSavrc 5/ de l'an 1396

Unc coÍrmission donnéepar madame la comtesse

d'Isenghicn a Nicolas Van Heckepour la recette de Calkeneet Veteren 53 de l'an 163l

Un viclimus de l'adheritancede Calken au profit de

Uitgegeven door D. LIND,\NUS. De Tenerae,no da llbri t/cr. ADtweryeD. 1612. p.

174-175 : A. MrR^tus. ,onationun Relqicarun lióri //. ADtwerpen. 1629, t. 20li A.MIR^DUS, Noaitia .c.lcridrr,rl] D?lgii. ADlwelpeD, 1630, p. 559; A. DUCHESNE,I/tsrrilzgénéalogiquc dcs naisons.le Clines, d'Ardrcs, de CLlnà et àe Couc), eí tle quelques

t 1rcs fanilles í ustÍes qui t sont dllié.s. PrÀs, 1631, prcuws, p. 242; A. DucHEsNE,

Histoirc généalogique.le la naíson àe Bóíhune, P.tris, 1639, preulcs, p. lll l1:l; J.

MÀrsrrrRrlus. /Jerc/i,?!i4ghe ran de st,1dt enàe ldn.lt wn Dende Lonàe. Le\dcn, 1646,p. 152 (heruilgave J. D^r^vE. Dendcmondc. 1994). Venncld door PH- DE L'EsFrNoy,Rccherche dcs anííquitezet noblesse de ltldtl.lrcs,Douri. 161l. p. I I0. Allcen dc uitgaven en vemeLdingen vóór het eiDde v de 17de eeuw wordcn hier vcmcld.Jên lan Massetren, heer van I(alken, Uitbergen eD Ovemere. is vermeld vànaf l8 oklohcr1357 als minderjarige en overled hNsen 25 febru{ri en 3 juni 1199. Zic BuyLÁERr F.,DuMoLyN J., DoNcrrr P.. B^r-rrrau E., Douxcr'rarvÍps H., 'Dc rdel ingclijsL. "Adclslijster" voor het gHaÀch.rp v Laanderen in de veeÍiende eD vij ltiende eeuw' , ta,idclt lgeD 'd,de Kon inkLuke Conniss ie voot Cesc hie.lenis, I 73, 2007. p. 78, noot I I .

Zeser van Kalken is vermeld in prinuire brornen var.Lf23juli 136!enoverleedin l40lof 1402- Zie BUYLÀERT F,, DuMoLyN J.. DoNcHE P,, B^r-TH^u E,, DouxcH^Mps H,, o,

.. . p. 116. nool40.over de heerlijkheid Nieuwe Gaver. zie F. DE PorrtrR. J. BRoEcK^lRr, Ccschie.lcnisvan le setneenten ler provin(ie Oost-Vlnin(leren. Vieftle reeks. Arrondissetnent Dctuler,?orrle, deel 1, Gent. 1889. Kalken. p- 16-18; STEVENSW., Het Leenhof vdn Detklemondenjdens d. rijjiiende eeu||. Nd.left toesans op het archieí nn de Rekenkanery, rlllen e

bdnàen, nÍ. 1102 en àenonlbrementen wn Vlaa .leftn, LeenltoJ Nan Den.lemonde tot/47.1. Algemeen Rijk!.trchief,InvcDtaislcn 548. Brusscl,20l3, vol. II. p. 485 488: SrE\uNs W.. Hcl lecnhaÍvan Denàernondc. Knessel^te. 2006, deel I, p. 389 e.v. .

20

messire Guillebert de Soteghemde l.an 1439 i, n. 4

un acte du conseil enFlandres pourpoursuivrcla ca$e iDtentée pardame Adrien Orbillauau sujet d'un paricidc du

') rotrl 1,112 n r

Une declamtion des terresel rcntes appaftenantesa la chapelle de Calkeneclonl le seigneur du lieuest le patron n. 6

f 382f Une sentencc touchant unhomicide r Calkenede lan l,+32 n" '7

Autrc sentence du baillyvandcÍ Ouderboocht óo touchantle renvoij d'un prisonniera Calkenc de l'an 1,140 n" 8

Main levcc plovisionelledes tenes de Calkene etLichterveldc accordée parPhilippes duc de Bourgogne 6l

a messire Martin Vilain 62 n' 9

5'q Vermoedelijk gaat hcL om een vidimus van de oorkonde van 1228. vernetd oníler nr. r

óo Oudburg.6r Filips de Goede, hcrtog van Bourgondic, grraf van Vtaandci:n. erc. (1396-1467); zie

VÀucHN R. (mer ccn ntleidiDg door SMALL c. ) Phitip íhe Goo.t. the Aposee oÍ Burg"udJ. Woodbridgc, 20022.

ó? MartinViiain, hecÍvan Ressegemen Sint Jnnsreen. echlgenoot van Anrhonine vàn Massemen, vrou!ï !àn Kalken: zie CaRoN M. 'tH.. aer loeux du fakan, nobLesse en fêíc,espÍit tu crcisaàe. Le nant$ctitítun?ait I 1591 de Ia Biblioíhèque nationale de Frcncc.Burgundica VII, Tunrhout. 2003. p. 346 347. nr. 211.

f J82r'

f 383r'

2l

Trois octroys obtenus dela majesté pour ]e ventdes moulins de Calkenedes ans 1536, 1625 eï 1627

Un acte touchant le pontd' Eschellebeque ór n làire par

ceux de Gand de l'an1378

Recepisse de la seigneuiede Nieugavre reLevée auxnoms de Dressires Adollet Ma-\imilien Vilain du261èvrier 153/t

Un àccord fàit entrc dàmeAdrien Cabillau veuve demessirc JeaD de MturisDe get de Calkene et ses cnfansde l'rn 144í)

Une senlence de mainleruedonnée a Gaod touchantles courouwées clues ru seigneurde Calkene de I'an 1431

Un octroy pour lever 18 lbde gros sur les manans de

Calkene pour satisfaireau paiement de h foDdationde la premierc messe tousles dimanches dans Calkenerlc l'án I 4-116

n" l0

n" 13

tu$seD 6 lebruari l:137 eu 15 juni 1437.B^LTH^U 8.. DouxcH^MPs H,, o, .,.

6i DE Po'r'l!R F., BRoECKAIRr J., o..., 1891. Schellcbelle, p- I I lcnncldcn allccn ccn vccrin Schellebelle in 1372-1373.

6{ Jan van MasscÍncn, hccÍ van Krlkcn, ovcrlcedZic BuyLÁERr F., DuMor-yN J., DoNcrrE P..p. 128. noot 51.

22

Une attestrtion touchantles droits du seigneur dans

Calkene de l'.lll 1529 n' 16

Un actc touchant I'asseuraicede I'ach:Lt de Nieugavre du7 maÍs I5l3 n" l7

Un bail des moul;ns de

Calkene accordé par la damecomtcsse d'Isenghien :L J:Lcques

et Jean Spillebert n" I8

L adheritance des lenes cotturesde Calkene faite au profil de

messire Philippes Lamoral de Gandeo l'an 1619 o' 19

Un octroy obtenu de

f 383v" messieurs du Conseil en Flandrcpar les nranans de Calkene

Pour donner quelque argent

en prcst a messire Jean dcMrmine de l'an 1428 n" 20

Un arcntement accordé à

Michel Scatkert du 18 Xbre1536 n' 21

Une declaration des renless(eigneu)rialles de Calkene n" 22 ó5

Quelques lettres cn parchemin

concernantes le pont suf I'Escautr Cdkene de I'an 1534 n" 23

Une seitence du parlementde Paris touchant la s(eigneu)rie

6i Gcn1, Rijksarchiel fonds Prinsen vàn lzegem, nÍ. I. f ]v', Calken te.lilasse 389 une

de.:latution les Nntes seígníeuÍia||es àe Kdl.kene n" 22.

n" 24

n'25

n' 26

n' 27

n'28

n" 29

n" 30

23

de Calkene de l'an 162,t 66

Un partagc fait cnÍe ladame de Calkene et ses

ênfins en I'an 1429

Ihr á.ile ÍnniêrnrnÍ le

douaire dc dame AdÍienCabillau verLve de messire

Jean d,3 Mamines et de

Calkene de I'an 1,14167

UD accord entre le seigneurdc Calkene ct Jean deWeyters au sujet durcliqua des comptes deWillems de Bruyne baillijet reccvcur de Calkenedont ledit Weyters avoitepousé la veuvc deI'an 1454

Plusieurs r.rppoÍs etdenombrcmcnts dcs Iercstenues de Càlkene

Une liquid.rtkD buchantles moulins de Calhene1àiteenllln1444

Quelques briet et cucilloirsdc la scigneuric de Calkene

De datering "1624" is onmogelijk aargezien kcizcr Kril V begnr 1522 Vlaandercr enAltesié onttrok aan hel ressoÍ van hcL ParlcncDl vm P$ijsr 7ie D^ucHy S.. relrc.cs,sen i be tur.p uit VIaa .le rc n bií het Parle,rcnt wn Pdrtr í 1J20'152 7 ), Verhandetingenvan de Koninklijkc Acadcnric voor Wetenschappen, Leueren en Schone Kunsten vmBclgiè. Kl.tssc dêr LeLteren. jaargarg 57. nr. 15,1. Bnrssel. 1995. p. 12.

Kopie in Gent. Stadlarchiel rceks 330, nr. 22. 1441-1142, Í" 7lf/l (= niculvef 479fl3) (28 apdL l1-12).

f 38sr'

n'31

n' 32

n'33

n' 3,1

24

Un bdef de trois seigneuriesdans Calkene

Copic cle la requesle prcsenlée

a leuN irltezes serenissimesp les scigneurs vassaux

de Tenremonde contre lemagislrat dudit TeDremondequi a pretexle d'un cnrolemeDt

de bourgcoisie fait audit

lieu par les sujet des ditsseigneuÍs, prctendoient les

cxempter du doit de

meilleur cathel du aux

mesmes seigneuÍs a la mortdes habitans de leurs s(eigncu)ieset ne les rendÍe j u sticiab Les

que Pardevant eux, Yjointe une consulte de

leur parl sur ce sujetet un extmit du recepissedes ch;utes commencanten l':rn 1399 reposanten la chambre des comptesa Lille concernant cetteaffaire

Quelques baux et prisées

touchant le moulins Lle

Calkene

Un memoire louchantquelques ventes e! echanges

a Calkene

Letkes de dechargc pouÍJean de Vos rccevellr de

Ca.lkene dont les papiers

ont esté brulez de l'an

25

/ 185 v'

f 386r'b

n'35

o' 37

n':t8

o" 39

n" 40

143E68

Copie sinlple d uD accordel obligetion de Jean HubreckreceveuÍ de Calkene passé

a Bruxelle le 5 mars 1582paÍdcvanl Jean BaplisteDesnriLretz touchant lepaiement des cours des deuxrentes dues aux Carmelitesde Bruxelles

Copie dela tÍansaction làiteavec lesdites CarmelitespouÍ leuÍ seurcté etpaiement audit BruxelLespardevanl ledit Desmaretzdu 3:7bre 1683

Un recueil des teres a Calkenedonnées en lèÍmes à

differentes pefoflnes

Un acte concerDant unemsserie a Aodehove69

clu'on lle scl;t lire

Lettre de rente de six florinspar an au prollt de Jean

Scoquaft sur Henry dePau de l'an 1523

Un recueil de paiemeDs

faits paÍ Nicolas van Hcckc

Kopie in Cent. Stadsarchief, rceks 330. ff. 22. l43lJ-1439. f" 7h'll (2,1januari 1439): over-eenkonNt tussen Jan de Vos als ootvarger van de goedercn van wijlen Jan lan Massemen,

heer !m Knlken, enerzijds en nouw Adriam Cabelliaus. weduwe vm wiilen Jan van Massenen, Lodewiik van Massemen als voogd lan Anthoninc vm Masscncn l:i. Jan, Gc rd vmMasscmcn cn Danccl lan Mrsserncn andcrzijds mct bctlkking tol dc rckcningeD vàD Jm deVos dic bij de hrànd lln ecn wonnrg nr Snrt Mltrir Oudenhovc waren vemietigd.

Sint Mà.ir OudeDhove.

f J8ót'

.f 387f

n' 4l

n' 42

Ír' 2

26

d'une rcnte de 875 florinspar an due par mooseig(neu)rle princc d'Isenghien à

madame sa merc et de

celle de monseigneur Louisde Gand de 2200 llo(rins) par

UDe commission de complainteobtenue par messire PhilippesL noral de Cand contremessire Charles de Suwle

au sujet d'uD droit deplantis à Calkene

Les quels dtres sont dans une

filasse marquee Calkeneprcmiere fi1asse

Une declaration des tenes

et Íief-.\ siluez a Calkenequi ont changé d'heÍilierpendrnt 1'annee 1674

Copie du reccpisse de

l'office d'ecoutete de Calkenede l'an 1607

Quelques renouvellemensde la loy de Cdkene

Un memoirc touchanlcetains arrentemens à

Calkene

Une liquidation fàiteavec le meunier de

Calkene pour 1 'an 1 5,[2 n"5

2',7

!" 387v' Copie de la commissiond'ecoutete de Calkene accoÍdóau s(ieu)r Marin n" 6

n' l0

n' 25

r' 26

Copie de I'avis de messicursdu conseil en Flandrestouchànt l:L banalilé des

noulins de Calkene

Quelques estats des revenus

de Calkene

Une specification de

ce ains rcvenus de la tenede Calkene a p:Lrlager enlremessirc Jean de Mamisneson frcre et les dames ses

Un ro1 des fiefs de

Calken

Recepisse du denombremcntdu lief dite faulxde l'àn I 64/t

Autre recepisée de laseigneurie ( )()de l'an 1616

Autre recepisée dudenombrement de ladite seigneudedubancq( ) PieÍÍea Rassenghien de

l'nn 1671 n' 27

.f 368r" La constit!Íion d'une rentede 30 escalins paÍ an auprcfit de Lievin van Nesse

baillij de C:rlkene de 1'ant5 t3 n' l1

28

La perlnission donnée a

dame Marguerite de

Ghistclle dame de Calkene ro

cL'eriger un banc dans I'egliscde St Jean a Grnd n'l2

I-esquels papiers sonl dans

unc filasse ntrÍquee CalkeieDe,,xieme filasse

Un npoÍt et denonbrement du

Iief de Calkene fait par messíe Robefde Bethune a messire Cuillebeft de SoÍenghiem( ) 1221t n' 13

(Recepisee) clc lasei gneurie de Ràssenghien( ) Bonbeke de

I'al1 167l n' 14

Rrport etDenombrcment de la( ) de wcstÍeor( ) de Meulebecque

du 30.ianvier 1615 n" i5

Autre recepisóc

et denombreDrent de

la terre et seigneurie de

d'Abst de l'an16119 n'l6

Un denombremenl

r0 Mergriete vrn Gistel, wednwe lan Danecl van Massenren. hcer van KalkeD. overleed op

I rugustu! 1431. Haar graftombe belind! zich in de krypte vàn de Sint Bàalikathedraal,

dc vroegere Snn-Janskerk, in Geni. Zie ondcÍ àndere DH^NFNS E . 'De aÍisticke uitrus

dng van de Sint Janskerk tc Gcnt in de l5d' ccuw', in é.ddznide Analcctd Me.l"LleLin

gen tu Kori,tktiíke Actt.lenie tuot Wcíen!:hdPPo, Lexeren en Schone Kunsten van

t3els ië. Klas te .Ier Scltunc K,rrrdr. j aargang 44, nr' I, Brusrel. I 983. P.ljrn2

29

( ) 1653

Un LlenombÍemcnI dcRassenghien de l'an 16E7

ADtrc dcnombrement d'Oordeghen de l.dite annee 1687n' l9

Les lettres d'achapt du droit qu'avoit le Íoy catholicque en la se;g

neurie dl] Wcslrem par forme d'engageren" 20

Les lettres patentes d'engàgere de la recepte et revenD des bricfsd'Arficke avec tous lcs droits y apparteoaDs au proíit de dame

Marguerite Isabelle ( ) comtessc douairicÍed'lsenghien moyennanl et en furnissaot la solnme de sept milledeux cent llodDs uDe fbis et autres pour ( ) laditc affaire

n' 21

Une copie authentique dLr consentement donné par M. PhilippesLamorul de Gand prince d'lsenghien au comte de Monterey et a ladamc comtesse son epouse pour pouvoir vendre les terres de Mal-deghem, Peteghen et rufes situez en Flandrcs du 14juin 1669

n" 2l

Une reccpisóc du bois de Calmon de I'an l617n' 22

Une recepisee du denombrenent de la seigneurie de Calmont de

I'an 1630 n" 23

AulÍe recepisee du denombrement de ladite seigneurie de Calmontconsistant en rentes se;gneuialles de ladite annee 1630

|' 24

f J88r' Conptes rendus par Josse

van den Bouke a mison des

années 15001502

Autres comptcs rendus par

30

Lievin van Nessetl pouÍ 1cs

rnnees 1505

15081509

l5l Il5l3l5l6l5l7l5l8

Autres comptes rendus PaÍMichel Weemaesil a raison des

annees 1536

153'/153rJ

1539r540l5,l I154215431514

1545I5461541

154815,19

1550l55li5521553

15541555

15561557

155815591560

Lievin van den NesLc, vermeld als bàliuw van Kêlken in 1521 door DE PolrrR F'BRoECKAERT J.. o.c., 1889, Kalken. p. 18.

Michiel Weemaes, vermcld als baLj uw van Kalken in I 57 I door DE PorrrR F., J BroEc-K^rRr J.. o..., 1889, Kalkcn, p. 18. Tusscn Lievin van deD Neste en Michiel Weenaes

vermelden zij nog Lievin dc Vildere als baljuw in 1533.

31

f 389v"n'2

n"3

1561

156215631564

15651566

15671568

15691570

t51ll5'721516

Autres comptes rendus parDenis Rricke,r Íàison des

années 15871588

15891590

159l15921593

159,1

1595

1596t59.7

1598

15991600160l1602

16031604

Auhes comptes rcndus pas

Pieffe van Hecke a nison des

années 16051606

1607

160816091610

f 390t"

f 390r"n'5

32

161116121613

t6t41615

l6l6t6t'71618t62016211(,22

1623t624

Autres comptes rcndus par

Lievin Balten pourles années 1625

t626162716281629

1630

AuÍes comptesrendus par NicolasVan Hecke?3 en raison

des années 163lt6321633r6341635r636t6371638

t6391640

l6111642t644t6151646

73 Nicholas van Hecke, vermeld als baljuw van Kalken in 1665 door DB PorrER F,BRoEcKAÈRr J.. o.c., 1889, Kalken, p. 18.

f 391r" 1647

1648

16491650

1651

16521653t65416551656

16571658

16591660

1661

1662

16631664166516661661I668166916.70

Autres comptes par Phles.

de LabyeT4 des années

167l1672167316'74

Au[es compÍes rendus parCharles vande Vinchele des

années 16'75

16761678

1679Autres comptes Íendus parJean Hubreck des années

1680

?a Philips de Labyt, vermeld als baljrw vànBRoECKAERT J., o.c., 1889, Kalken, p. 19.

n"6

n'8

Kalken in 16?2 door DE PorrER F.,

l4-

1681 n" 9Aur e. compre. rcndu. Je.deniers procedans tant des

droits s(eigneu)riaux que relief deCalkene pour les années

1675167616,7,7

Avec un comple des biens conllsqués.je , ., ., execule comme sorcièrede I'an 1607 n" l0

AdditionUn compte rendu par

Licvin vander Nesse a madameMrrie de Luinghien mere

ct tuÍice clc messieÍAdrienVilaiD pour l'année l5l0 n'1l

Un compte reDdu eD l'anf 392f 152,+ par Amoule Morcls

Je\ denrer. q..rl r\'.rr re('u\de Michel van Quiels sans

speciiler de quelle 1erïe n" 12

Un comple de Jean Empà€de l'an 1553 n' 13

Lesquels comptes sont dans une

Iilasse marquée Calkcne Íoisiemcíil sse

Un trousseau d'aquits servrnsa un comptcs dc Calkcnc

l5

llronn€n.

Gent, RijksarchielFonds Pinsen van lzegem, m 1.

Cent. Stadsarchief.

Reeks 301. nr 58.

Reeks 33() nr 22

EdingeD. Archielcn Culturccl CcnLÍun v.tnÀrenbcrg,

Soures 50.Inve tuitL nntien des 1ilres et papieÍs.lc La nai\on d lsenghie n, d^teting

Bibliografi€.

ÀDUNKA E., D"/R.,'b.kt Bii.her PLiinder ng intletNS-Zeit und Restitution nuch 1945,

BAELDEM.. De coLLatetule tuden ondet Karel V etl Filips Il (1531-1578). Biilrage lot.legeschiedenis ntl de centrale i,rsíelli gen ín de zesíie"dz eelw. Brusscl, 1965.

BarrHAU E.. 'La famille van Massemen/ de Masmines. Aspe.ts sociaux et matériels de l.r

noblelle flamande ca. 1350 c.t. 1450', in: J. M. Caur..ltEs (diÍ.), hnases eí rcpÉsenxtio s

ptin ià res et nobiLiuit"s dlns Les Palt-Bas bourguignons et quclques rcg ion \ voisines ( XIve

Xv?r.),PublicationduCenhccuropéend'ElLdesbouÍguignonncs(XIVc XVIes-).Renconlres de Nivelles- Bruxelles (26 au 29 septembre 1996). n'37, Neuchatel. 1997.p. 173 l9l.Barrnau 8., "De schênkiDg v.tn hct alrdre !m Laamc door de bisschop vNn Doomik am de be-

nedictijnenabdij Saint-Nicolas-aux-Bois (dep. Aisne, F'a-'ktljk) it\ | t20 . Cedenk'chrlli t.tde Oudhei.lkundíge Krin? van het Innà wn Dendemon k, vierde reeks, 27, 2008, p. 343-378.

- BooN! M., "Destroying and reconstructing the city. The irculcation and arogation of prin

cely power nr the B urgundian Habsburg NcthcÍlands ( I 4tr' 16tr' centuÍies)", in GosMAN M.,VANDERTAG| A.J.. VEENSTRA R.J. (eds.), Trd ptopagation oI powu in rhe nerlicvnlWest. Selected procee.lingt of íhe international conÍercnrc, GnninÍten 20 23 Naf; 1995,

Mcdiae\,àlià Groningana 23, Groningen, 1997. p. 1-33.

BooN! M.. DésÍnction! des villcs et meD.tccs dc dCstrucLion, élómcnts du discouÍs prin

cicJ àLrx Pays Bas bourguignons", in BaR[oME N.. FLL]cKrcER E- (ed.), ^Srílt.e^tón!ngunl Wiedeftulbau. Zerstèrung àrch àic Stadth.ts.haÍ, ínnerc UnÍuhen und Kriese,

BctÏ,2000, p. 97 117.

- BosrÊErs K.. "Repertorium der Uitgêven 1862 1981". CedenktchriÍte tan de Oudheidkundíge KÍíng wn heí Lanà ran Dendernon.le. Brrite se\nne Uitsare , nt 29, Dender-

monde. 1987.

BuyLÀrRr F. DuMoLyN J.. DoNcHn P, B^rrr'rÀu E.. Douxcrrar'rps H.. 'De ádel ingclijÍ.'Adelrlijsten" voor het grà.rfschap Vlaxndcrcn in de vccíiende en vijftiende eeuw , fla,-delitryen Ndn.k KonínkLijke Cannissic tuor Gesthietleni!. 113.2OO1. p.11-181.

36

- CARoN M. TH.. Ler roeLt àu litism, tloble\se en Íête, esptil d. cnisaà.. Le tnanuscnt

tanpis Il591dc kt Bibliothèque natio ale le Ftu .?. BurguDdicrVll, Tumhout,2003

DANNÉEr M.. lYeáar?, cn \rc.en h het Liat.niddelezerte G"nl, Sludies in Urban Social.

Economic and Political HistoÍy of tlre Medicval :rnd Modern Low Counlries, vol. 3. Lcu

lcn/Apeldoom, 1995.

DAUcHy S., D. r,/o.!rrcn tu betoep I Vlaander.n hij hel PLlrle,nent Parijs (ll20/5:/), VerhandelnrgcD van de Koninklijkc Academie voor Wctenschappen, LcrtcÍcn en

Schone KuDscn van Belgió. KIasse der LellereD. j.ia.gang 57, rr' l5'1, BÍussel. i995

DEBRUyNE N., 'Ecn Gentse staatsgreep. De Gevangennemnrg van de heÍog vàn Aa.schot

en andere cdclen te Gent op 28 oktober t517". LktnàeLin!?n w de Maatscholtpi voor

Aes.ltiettenis en Oudheidk n./c /c C.'Í, nieuwe reeks, LXIV 2010. p l67 216

DÈcl'\tit.F. J.. De ee 1. trot.stanten in de I dge Ldnden. GeLooI cn helden"be.], Le'uvetl

Zwollc. 200,1.

- Drc LÍRce G.. ",rlrbirrr tua faía libeLli et dcta. Li dcíruction de tex Lcs. manuscrits et do

cuncnrau MoyeDÀgc", in ENcnLs D., MaRrÈNsD.. WII-KIN A (ljr'), Ld de!íru.tion dons

I histoirc. Pratique! el dhco,a. BrussevBern. 2013, p 129-161.

DFHATSNES CII.. "Lcs archiles détaÍcmenlales du Nord pcndant la Révolution". Mlnoi'rcs (lc kt Sociltl .les t(ie,,.es.le Lill?. tome XIII, 1874. pp L 144.

DE L'EsprNoy PH-, Rs.*er.he des aníiquite? et nobl.rre dc Fl.rndr.r, Douai, 1631.

Dfr-rsLE L.. "Les manuscrils de Colbert. AnaLyse", Coh|res renlus des séan.e' de

|'Acdrlénic dcs Intiptio t et Belles Letrcs,],1863, p 296-304

Dn MoREAU DE GnRuEHAyE C., DrRFz M., MERIENS A, 'Hct archlef. in J. RoEdERs

t.dnden. Een hoogddellijk huis in Vladnàekn & Nederldxd Lcuven, 2002. p 378 383.

DE PorrER F.. BRo€cK^ERÍ L.GesLhi1lenit tanàe geneenten det pr.tinci? Oost'Vlaan

detun.Vier.lc rccks. Am)ndissenení D.nlermonLle. deel 1. Gcn1, 1889, Kalken

-. DE PorrFR F. BRoEcK^ ErLï J., Getchiedais vn tle SemeenLen der Pnritie Oott vlnan

àercn.Viercl. recks. A andiss.nent De .kmonde. deel2. Ccn1, 1891, Schellcbclle.

- DIRÍ.7.M.. De blind( heftas. Lauis EngelbeÍtva Arc berg c,1.ijntiíà l75r-1820. Brus

scl. 1996.

- DDVII-I-FRS L..1,r.r/.r;,? dnal!íique des ar.h es.le /d rtll.de Mo,s,3 delen, Mons. 1882

1896.

- DD VI-ÀrIrNcK A-L., 1||r eDíaift Jes drhit.s àe ]a ill" .le Ternnnà., Dcnnermonde. 1866.

DHANINS E.. Dc artistieke uitru$tnrg van de Sint-Janskcrk re Gent in de l5d'ceuw" inA denide Anulettu Meàedeli Ee t,an Kon lklijke Atalemic wot Wetensthqpen, I'et

íercn en Schone Kunsíen rdn België. KLdse det Stho,?e K'nrle,. jaargang :14, nr 1, Brus-

sel. 198:1.

Du.HEsNÉ A.. Ítisíone séníologique.les utisons de Guines, I Ardrc'.le Cand et Lle

Coucl et de quelques autcs faníLLes ilLustres quí y sonÍ dLliées, P^tit, 163l

DucHEsNE A.. Itirrotra slnéalogique de Id Dtuison tlt Béíhu,L, Patis, 1639

DuMoLyN J., De B,zas! dp stanà wn 1136'143 8. sràndcn en Landen CI. Hcule. 1 997

3'7

- FRls V, 'Rasscghcm, Adrien Vila ll. dit le sire de'. in Blogr"hie Nationale, deel 18,

Brussel, 1905 kolom 7,18-755.

GtELts G., VeÍàoelde schaepkens, bJtende rNoLwn. Inquisitie in.le lÁse La den. Ler\ei,2009.

GoossENs e, MT.IRDSoNNE L.. Vlad d"rc niendn Lrlanà 1911. Udn getlàamen, rtijwil-ligets en bursevdchten tiident de eeníc aotlogsndanldr. Leuven,2009.Cu\o't M.. Répefloift unie$eL et ruIo né àe iutíspÍudence .tuib, Unninelle, canoniqueet bénéJi.idle, dccl 42, PÍilt. 118t.HÀEMDRS J.. Fr,, /?. Cor?tnan Goo.l. Staíe Pottet d\.f U rban Retolts in the Reign oJ Mdt!oJ Bury nó, (1477 1432). Strdies in European Urban History (1100-1800) 17, Tumhout,2009.

- HAEMERS J., Dz tírij.l ou heí Íegentsclltlp owt FiLips de Sthone. Opsía d, fdcíies en ge

reld in Brkgge, Gení enleperílf82 /188), Histori$che MouografieënVlaanderen 2, cent,2014.

HocENrLsr D., VAN Oos tlio|xF., Hanàgevhrcwn rerel.l. Nede antlse literutuM en culíuur ín de Midàelee wen. Amsterdam. 1995.

LIND,\NUS D.. re Zeneraemonla librí trct, ^nlwetpen.

1612.

- K\p'rE:st I-1., De beelde,rrtorrr. HiLversum.2002.KNUrH R., Brilrirs Brotu anà Lewllinq Librdties. LxtÍeni:it Violence dnd Culhrtdl Des'r3.rr'or, wcÍpon, 2006.

Iou\\rA.. LJgrJnJ(pille,le JÍ,hi\r.drIfra t Mun:' n M i\-ctt.."?,t hi,!un. J qt.

befti De Mefe r, Letr\ei. I 946. deel2, p. 1341-1354.

MArisrnRrIUs J..8!.lcrryringhe vdn de sta.lí ende landt w DendennontlL. LeideÍ],,1646(heruiigave J. DauwE, DeDdermoDde. 1994).

MAII-] ÀERr M., P.?ídl4 cleft! et lats. Le .lía.èse d. Canbrai à léprcuw du Gftr dS(hitne .l Occ ient ( 1378 /4/7). Publications des 1àcultés universitaires SàinL Louis 88,

Bruxelles.200l

- MANASSE P. Uerdweneti archieven cn bibliotheken. De vffichtinse wn d. Ei satzstibRoscnberg ge.lurcnde de Tvee.le WercLloa os, Den H^ag. 1995.

- MÈRrENsA., "U, lm,??ar depor.r. HeÍog Prosper Louis vanArenbcÍg (1785 I86l) en

de Belgische Revolutie", in DEREZ M., VaNDEKERcT{ovr V, VDLDENÍ^N P. VTRSCHAFFEL

T. Ged.). Vrijq.vochten sía.I. Leuven en /!e Retolutie ra, l8J0-18Jl, Lcuven, 2005.

MEys M., BÀLrÍraU E., VaN DE SoNÍFEr- A.. "Een vijftiende-eeu$,se renterol van de Tafclvan dc Heilige Geest van de Sint-Denijsparochie van K.tlkcn", Carrell&n. XXV Ix. 2,

2008. p.5-25.MTRAFUS A.. Dondrlorrl, Relgi(ann librí II, AÍ\Iwetpen, 1629.

- MIRAEUSA., NoÍrid €(]c/srial ']

Aelgll. Antwerpen. 1630.

Nrr sr \ PJ.. AJmJrnl LoLJnr. ron\cr,.,reI Jei ArLhi\e. Je l Ë rr r \'lon, t l',r -14-0r, el

là rcconÍilrÍion des collections après l'incendie du dépót cn 1940". in AuuRy M.. CH^VE

L, DooM V (dir), ,l/.rn,es, archivist.s, drchitiistique dltn! I Europe du Norà Ouert duMoyen Age à nos jouts,IRHiS 3 HisLon! et litióraturc de I'Europe du Nord-Ouest ". n'36), VillcDêuve d'Ascq. 2007. p. 177-186.

38

PÀprN K.. "He! hclàng van het Dctàícnentarl Archief !e Rijscl voor de vlaamsc genea-

Ioag". Vkranse Stu \29, nL:l 5. m:rari-april 1991. p- 125-l'14.

t'^Íon F.. Conn taírc sur les cautLr et de h ville de Lille et tu sa.hálellenie.lcelI,Lille. 1788.

- Por.^srRoN L.X., alrrc t en leu. Hisloire dc ]a d.sttuttian tunsln des bihliothèque!,2004

PurlriMAN P.. "Brnge septemberdagcn. De militaire aciivitcilen en wandaden v.in het

Duitse legcrlegen de burgcrbcvolking in Dendcrmondc h deperiode vxD 4 scptembertot 8

okrober 1914'. C.d",tr.hill.n vdn de Oulheilkundige Kins w het Ldlld t'an Dender'

mold€. vicÍde reeks. 1 1. 2013.

P\]l{E L. L inrcntaírc du Ttésot .Let .hartes .lu Chalril r. cathódtu| t|" Tou rna i de ! 122 1 533

(lit Gtd,tdRépe oit".PrésenxxionsLtiticdcl'ótlition.l"Id'nlbuLahrerisetdesoninde\Toumai-AÍ et HistoiÍc. Instruments dc tràvail8, Tournai.2008

- R^VEN J. (cd.),4,r/ /-il' turies. The Deslructíon oí Grcat Book Colle.tions sinc Antktuiry,

I.Io,,ndsnrill.2004.

RoncrERs J. (o.l.v.) DrREz M.. NrLrssrN M., TYrcar J.-P, VTRRRUGCE A (red ).Arcd?/sin rle Lage t .anàen, Ler\en, 2002.

RoosE tL, "Ou vous ne mc Íespondez poinL, ou ie suis devenu sourt". Willem Rijm in

opstand tegeD Maxi miliaan van Ooslenrijk ( 14E2 t 49Z)" , Htn lelinS.n .le Í MadtsLhaPPi

voo Í Geschiedenis cn Ou.lheidkunle tu AenÍ,LXIY.Ítr. l,2010, p. 129-166

Sc HEEF.DI,.R J .. De beelderrrorltr. Ilaarlem, I 974

SCHWENNTCKE D. lcd.). Eutoptiische SídD" ía|eln. SlonrndÍeln .ur Gesl:hi.hte det

europtiit.he Strkt tci. V tl. La ilien Lles Allcn I'oíharttg"r' 11, St.rgddt. 1979,nr84.

SLEjD!RrNK R., Op zoek naar Middchrcdcrlandse lilemtuur in hcl Mechelen vaD dc !cer-

tiende ecuw. Een tussenhrlans".,r{í,.LllltgeL Mn.le Ko inklijke Ktins tuot Ou.lheíd

kunJe, Lettercn en Kunn vdn Mechelen, I 14. 2010, p l1 54

- SrrvENsW.,lll /?€arof van Dentlennoneb. KncssclaÍe. 2006.

SrEvENsW. H?|aes,ÀdJ !n Dendernonle liiLnt.le ti.iftienle eeu||. Nlr..leÍe toesans oP

h.tar.híe|ra Lle Rckenk tnte^, deLen.n bdnàen. Í ll02cntieno rhrcm?nten tan vllanderen, Leenhof van Dentlcnnonàe t.Í 1173, AlgemccD Rijksarchief. Inventrrissen 548.

Bruxscl.20l3.Tyrc^r J. P. 'llct ertgoed Cand Vilain', in J. RoFcIERs (o.1.!.) M. DlrRnz , M NEUSSEN.

J. P. tr(;A r. A. VrR uRUc cE lted.). ArcnbeÍ7 in de Li K Landen. Een hooqu.l! llijk lluis ín

Vlaandercn & Ne.le and, Leuven,2002, p.294-310

v^N DEN HELTLE C.. /leds mon.le lijdds Wercldoo rLos 1. licen tiaàtsvcÍhandeling Univcr

siteit Gent. 2000 2001: http://rhlbislorvtorum. (Ceraad-

pleegd op 10 mei 2012).

VAN lsrERD^EI H..lwenkÍis t.n het lanili?ttrchicJ Prinsen wn k!8€lt . Brusscl. 1986

- VÀN ISrERDALL H.. AucusryN B.. Opperjagcdi. oppervalkeniersclr.tp en Sièges lan dc

Jàcht'. in PRDVENIER W, AucusrYN B- (eds.). Dc 8?we$elijke en lokale ot'eÀeídsinstel'

Lingen ín Vknn.t?ren lot /795, Algeneen Rijksarchieï en Rijksarchiel in de provincién

SLudia 72. Bruslel. 1997.

39

V^N MINGRooT E.,'ApellQu typologique des sourccs de I'histoire médiévale des XVIIPlovincics", A rrl€/- s, , ibliotheek\|e.en in België. LIII, n. I 4, I 982. p. 175- 306.Van Mingroot E., "I-Ict middeleeu\,! se bronnenmrLerianl uit de Nederlanden 500 I 500' , inAlse Lene Geschiedenis det Ne.le rldn ten. deel 3. HaaÍlcm, 1 982, p. 394-4-,16.

VÀN OosrRoM F. lí?rcld in ooftlen. Geschied.nis van de N".le andse literuíuur 1300-//00, Ansterdam. 2013.

- vÀN VAERNEWIjCK M., Uan die b?tue icke tííden in die Nederld den en warnanelijk inChenri 1566.I568. Maatschappij del Vlaamsche Biblioph ilen. 4dc reeks, m 1, dcel l. cetr,1878.

VAN VuEr K., 1n l.fiAsn wn kanunniken. Munsíe\ en kapiLLels in heí bisdom utrccht62 5 I 227, Z|rtphe]l., 2002.V^ucHN R., Plilip tà€ Caod. The Aposee o1B tstird), woodbidge,2002.

- VERRTEST L., "La perte des archilcs du Hainaur et de'foum i", Revue belge de phitotasie

eríÀlon", XXI, 1942, p. 186 193.

- VLEEscHouwrRs M.- VaN MELKEBFEK. "Het archief van dc bisschoppen van Doomik:een inventaris uit 1477", ídnLlingën va de Koninklijk Connissie wor Geschicdenis.CXLIX. 1983. p. 121-375.

W^RLop E-, D" ylaa,iss ddel wof 1300, Hàndzl.ne. t968.

- X, 'Cànd Vilain'. Árrrdirc.le h Noblesse bcLge.33,laTg.