Een bizar heelal: Steeds snellere uitdijing! Ralph Wijers Ralph Wijers Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
Jan 19, 2016
Een bizar heelal:Steeds snellere uitdijing!
Ralph WijersRalph Wijers
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 2
Nobelprijs 2011: Het Heelal Heeft Haast
"for the discovery of the accelerating expansion of the Universe through observations of distant supernovae"
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 3
We leven in een uitdijend Heelal
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
Edwin Hubble 1929
V = H0r T0=r/V=1/H0
RAMJW 4
Grootte van bekende Heelal
Voor 1920 Kapteyn: Melkweg ~ 1000 lichtjaar 1924 Shapley, 1926 Oort: Melkweg ~ 100,000 lj 1923-1929 Hubble c.s.: Nevels zijn
melkwegstelsels, verste miljoenen lj
Ver weg = Lang geleden: terugkijken in tijd tterugkijk= afstand/lichtsnelheid
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 5
Implicatie van uitdijing
Heelal dijt uit vroeger kleiner Oerknal? Heelal eindig in grootte en tijd Voor 1920: statisch, oneindig Heelal had
voorkeur
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 6
Einstein’s ‘blunder’
1905 speciale relativiteit, 1915 algemene Rμν - ½Rgμν =(8πG/c4)Tμν
Oplossingen van Friedmann voor Heelal
Heelal kon uitdijen of krimpen, niet statisch Einstein: Rμν - ½Rgμν +Λgμν =(8πG/c4)Tμν
Lambda = kosmologische constante; afstotende werking
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 7
Friedman, De Sitter: geen evenwicht
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
Heelal dat door Lamdba statisch wordt gehouden is niet stabiel
Einstein Ehrenfest De Sitter
Eddington Lorentz
RAMJW 8
Kritische dichtheid
V2esc=2GM/r
V=H0r ρcr=3H02/8πG
Afspraak: Ω=ρ/ρcr
Ω<1: ‘open Heelal’, altijd uitdijend
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 9
OK. In wat voor Heelal leven we dan?
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 10
Totale waarde van Omega
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
Uit kosmische achtergrondstraling te halen: Ω=1
RAMJW 11
Nauwkeurig afstand meten: standaardkaars
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
Type Ia supernova
Ontploffende witte dwerg
RAMJW 12
Standaardkaarsen moet je maken
Meet helderheidsverloop
Sneller = zwakker
Corrigeer de kaars
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 13
Metingen van de uitdijing: Riess c.s.
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 14
Metingen van de uitdijing: Perlmutter c.s.
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 15
Blunder maar toch niet!
Een bizar Heelal Omega=1, maar ….
“The pizza that nobody ordered”
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 16
Bonuscontrole: Supernova in HDF
Ω = 1 = constant ΩΛ neemt toe, Ωm neemt af Nu versnelling, vroeger remming
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 17
Hamvraag: Wat is Donkere Energie?
Eerlijk antwoord: niemand weet het
Mogelijkheden: Toch iets fout met model/theorie
Vacuümenergie: lege ruimte bestaat niet
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek
RAMJW 18
Dank jullie wel. Vragen?
27 Jan 2012 Viva fysica
Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek