Gewenst gedrag en sanctiebeleid.
Een 4 lademodel
Monique D’aes
Klassiek sanctiebeleid
Lineair stappenplan:
mondelinge waarschuwingen
opmerkingen in de agenda
strafstudie (met taak) / alternatieve werkstraf
gesprekken / contract
tijdelijke uitsluitingen
definitieve uitsluiting:
‘Alles geprobeerd!’
‘Consequent zijn!’
Geen consensus: ‘hard’ versus ‘soft’
•Leraren onderling
•Leraren versus directeur / leerlingenbegeleider
•Leerlingen versus leraren
•Ouders versus directeur en leraren
Persoonlijk geweten gemeenschap
Behoefte aan eenduidigheid én aan aan flexibiliteit
Behoefte aan consensus én aan individuele autonomie
Sleutelwoord: RECHTVAARDIGHEID
EENDUIDIGHEID: overtredingen in categorieën
ERNSTIG 1-MALIG
ERNSTIG FREQUENT
NIET ERNSTIG INCIDENTEEL
NIET ERNSTIGFREQUENT
Incidenteel, maar ernstig
Een heel ernstig feit, zelfs als het gedrag uitzonderlijk is, en ook als er verzachtende omstandigheden zijn.
Voorbeeld: een valse bommelding
Incidenteel en niet ernstig
Fundamenteel veel lichtereovertredingen dan de eerste categorie.
Voorbeeld: 2 x te laat op school in de loop van een schooljaar
Niet ernstig maar frequent
Overtredingen uit de tweede categorie die een gewoonte zijn geworden.
Voorbeeld: 4 x taak te laat in de loop van 1 trimester.
Ernstig én frequent
Ernstige overtredingen die frequent voorkomen. Uitingen van een negatieve houding ten aanzien van volwassenen of medeleerlingen.
Voorbeeld: pesten
Categorieën: objectief, transparant
1.Linkerkant: eenmalig, incidenteel, ‘toevallig’
2.Rechterkant: ‘gewoonte’, ‘houding’, ‘ingesteldheid’
3.Bovenkant: zware feiten
4.Onderkant: lastig pubergedrag
Standpunt van de camera = objectieve feiten, zonder context
Oefening 1: de categorieën invullen
1.Individueel
Voor elke categorie: 3 overtredingen (+ frequentie).
2.In groepjes
Op een groot blad in 4 vakken de voorbeelden waarover consensus is.
Incidenteel, maar ernstig
Een heel ernstig feit, zelfs als het gedrag uitzonderlijk is, en ook als er verzachtende omstandigheden zijn.Voorbeelden:een valse bommelding, een zware vechtpartij, vandalisme, diefstal, filmen, gevaarlijk gedrag, dealen, wapenbezit, spieken op een examen …
Incidenteel en niet ernstig
Fundamenteel veel lichtereovertredingen dan de eerste categorie.Voorbeelden: 1 of 2 (of …) xte laat, gsm-gebruik, agenda niet bij zich, taak niet op tijd, materiaal vergeten, boterham eten, kauwgom, hoofddeksel, babbelen, binnensmonds vloeken, blikje niet in de afvalbak, spieken op een toets …
Niet ernstig maar frequent
Overtredingen uit de tweede categorie die een gewoonte zijn geworden.
Voorbeelden: 3 of 4 (of …) xte laat op school, materiaal niet in orde, speels gedrag, ongepaste taal, instructies niet opvolgen …
Ernstig én frequent
Ernstige overtredingen die frequent voorkomen. Uitingen van een negatieve houding ten aanzien van volwassenen of medeleerlingen.Voorbeelden: (cyber)pesten, de klas op stelten zetten, zware beledigingen, bedreigingen, spijbelen, straffen niet uitvoeren, geen gezag aanvaarden …
EENDUIDIGHEID: overtredingen in categorieën
ERNSTIG 1-MALIG
ERNSTIG FREQUENT
NIET ERNSTIG INCIDENTEEL
NIET ERNSTIGFREQUENT
Oefening 2: dezelfde aanpak voor A en B?
GEBROKEN NEUS (1 x)
• A: woedeaanval• B: mislukte grap
WEGLOPEN
(2 x)
• A: plezier maken• B: angst voor
pesten
TE LAAT OP SCHOOL (2 x)
• A: verstrooid• B: schuld van
ouders
TAKEN TE LAAT(4 x)
• A: ‘vergeetkop’• B: faalangst
Dilemma
ALGEMENE REGELS
INDIVIDUELE AANPAK
DUIDELIJK GENUANCEERD
VOORSPELBAAR FLEXIBEL
HANDIG MENSELIJK
RECHTVAARDIG RECHTVAARDIG
RISICO: RIGIDITEIT
RISICO:ONBEREKENBAAR
PEDAGOGISCHE INTERVENTIES
VEEL DISCIPLINEWEINIG ONDERSTEUNING
STRAFALS SIGNAAL
VEEL DISCIPLINEVEEL ONDERSTEUNING
HERSTEL EISEN GOEDMAKEN
WEINIG DISCIPLINEWEINIG ONDERSTEUNING
WAARSCHUWENKREDIET GEVEN
WEINIG DISCIPLINEVEEL ONDERSTEUNING
GEWENSTGEDRAG TRAINEN
Het 4 lademodel
ERNSTIG1 MALIG
STRAF-ALS-SIGNAAL
ERNSTIGFREQUENT
HERSTEL EISEN
NIET ERNSTIGINCIDENTEEL
WAARSCHUWEN
NIET ERNSTIGFREQUENT
GEWENST GEDRAG TRAINEN
STRAF ALS SIGNAAL bij 1 x ERNSTIG
STERK SIGNAAL IS NOODZAKELIJK (niet enkel definitieve uitsluiting!)
•Krediet geven = ongepast•Gewenst gedrag voordoen = onnodig •Herstel vragen = mogelijk
WAARSCHUWEN bij INCIDENTEEL + NIET ERNSTIG
VAAK VOLSTAAT CONTACT LEGGEN (een klein verbaal of non-verbaal signaal)
• Straffen = onredelijk• Gewenst gedrag trainen = onnodig• Herstel vragen = overdreven
GEWENST GEDRAG TRAINENbij NIET-ERNSTIG maar FREQUENT
EEN NIEUWE GEWOONTE AANLEREN, VRAAGT EEN PERSOONLIJKE AANPAK (op maat en ook positief!)
•Uitsluitend straffen = inefficiënt•Blijven krediet geven = nutteloos•Herstel vragen = overdreven
HERSTEL EISEN, HET GOEDMAKEN bij ERNSTIG én FREQUENT
STERK SIGNAAL + HERSTELALLEBEI NOODZAKELIJK
• Enkel straffen ≠ schadeherstel• Krediet geven = totaal ongepast• Enkel nieuw gedrag aanleren = onvoldoende
Categorieën en lades
1. Elke lade bevat verschillende passendemaatregelen voor 1 categorie van overtredingen.
2. Elke categorie verbonden met 1 lade: geen maatregelen uit andere lades.
3. Een 1 op 1-relatie tussen een overtreding en een maatregel is mogelijk maar niet noodzakelijk.
4. Overtredingen uit verschillende categorieën niet optellen!
Straffen en beloningen
1. Zware straffen – bijvoorbeeld tijdelijke of definitieve uitsluiting –enkel voor ernstige overtredingen.
2. Geen straffen in de tweede lade (incidenteel, niet ernstig).
3.In de tweede en derde lade (niet-ernstig) ook beloningen bij gewenst gedrag.
Oefening 3: de laden vullen
1.Rangschik bestaande maatregelen -(alternatieve) straffen / gesprekken / beloningen / … - in de passende lades. Sommige maatregelen kunnen in meer dan 1 lade zitten.
2.Voeg maatregelen toe en zorg voor voldoende variatie in elke lade.