Edukacja przyrodnicza - womgorz.edu.pl · się obserwowane zwierzę? Długo trwające obserwacje – np. obserwacja pogody, wzrostu roślin. Metody i techniki służące poznawaniu

Edukacja

przyrodnicza

dla młodszych uczniów

Janina Nowak

Cele zajęć

• Treści przyrodnicze w podstawie programowej

- klasa I , • Rola dydaktyczna zajęć badawczych

(eksperymentalnych) w edukacji wczesnoszkolnej,

• Walory poznawcze środowiska przyrodniczego w nauczaniu treści przyrodniczych,

• Planowanie zajęć o tematyce przyrodniczej sprzyjających rozwijaniu umiejętności rozumowania.

Podstawa programowa z dnia 23 grudnia 2008 r.

Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest: • przyswojenie przez uczniów podstawowego

zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów;

• zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;

• kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

Umiejętności zdobywane przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej

1. czytanie – prosta czynność oraz umiejętność rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów;

2. myślenie matematyczne – korzystanie z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym;

3. myślenie naukowe – formułowanie wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;

4. umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i obcym;

Umiejętności zdobywane przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej

5. umiejętność posługiwania się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym wyszukiwanie i korzystanie z informacji;

6. umiejętność uczenia się, zaspokajanie naturalnej ciekawości świata, odkrywanie zainteresowań i przygotowanie do dalszej edukacji;

7. umiejętność pracy zespołowej.

Edukacja przyrodnicza (kl. I)

Wychowanie do rozumienia i poszanowania przyrody ożywionej i nieożywionej.

1. W zakresie rozumienia i poszanowania świata roślin i zwierząt:

a) rozpoznaje rośliny i zwierzęta żyjące w takich środowiskach przyrodniczych, jak park, las, pole uprawne, sad i ogród (działka),

b) zna sposoby przystosowania się zwierząt do poszczególnych pór roku: odloty i przyloty ptaków, zapadanie w sen zimowy,

c) wymienia warunki konieczne do rozwoju roślin i zwierząt w gospodarstwie domowym, w szkolnych uprawach i hodowlach itp.; prowadzi proste hodowle i uprawy (w szczególności w kąciku przyrody),

Edukacja przyrodnicza (kl. I) Wychowanie do rozumienia i poszanowania przyrody

ożywionej i nieożywionej.

d) wie, jaki pożytek przynoszą zwierzęta środowisku: niszczenie szkodników przez ptaki, zapylanie kwiatów przez owady, spulchnianie gleby przez dżdżownice,

e) zna zagrożenia dla środowiska przyrodniczego ze strony człowieka: wypalanie łąk i ściernisk, zatruwanie powietrza i wód, pożary lasów, wyrzucanie odpadów i spalanie śmieci itp.; chroni przyrodę: nie śmieci, szanuje rośliny, zachowuje ciszę w parku i w lesie, pomaga zwierzętom przetrwać zimę i upalne lato,

Edukacja przyrodnicza (kl. I) Wychowanie do rozumienia i poszanowania przyrody

ożywionej i nieożywionej.

d) zna zagrożenia ze strony zwierząt (niebezpieczne i chore zwierzęta) i roślin (np. trujące owoce, liście, grzyby) i wie jak zachować się w sytuacji zagrożenia,

e) wie, że należy oszczędzać wodę; wie, jakie znaczenie ma woda w życiu człowieka, roślin i zwierząt,

f) wie, że należy segregować śmieci; rozumie sens stosowania opakowań ekologicznych;

2. W zakresie rozumienia warunków atmosferycznych

a) obserwuje pogodę i prowadzi obrazkowy kalendarz pogody,

b) wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji i stosuje się do podanych informacji o pogodzie np. ubiera się odpowiednio do pogody,

c) nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku, podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwo wynikające z pogody,

d) zna zagrożenia ze strony zjawisk przyrodniczych, takich jak: burza, huragan, powódź, pożar i wie jak zachować się w sytuacji zagrożenia.

Uwagi o realizacji zapisane w podstawie programowej

Wiedza przyrodnicza nie może być kształtowana wyłącznie na podstawie :

• pakietów edukacyjnych, • informacji z Internetu oraz z innych tego typu

źródeł. Edukacja przyrodnicza powinna być realizowana: • w naturalnym środowisku poza szkołą, • w sali lekcyjnej powinny być kąciki przyrody. • Jeśli w szkole nie ma warunków do prowadzenia

hodowli roślin i zwierząt trzeba organizować dzieciom zajęcia w ogrodzie botanicznym, w gospodarstwie rolnym itp.

Co usłyszę, zapomnę.

Co zobaczę, zapamiętam.

Co zrobię, zrozumiem.

(Konfucjusz)

Proces nauczania - uczenia się a sukcesy edukacyjne uczniów

Nauczyciel, jako organizator procesu uczenia się i animator działań grupy występuje w roli osoby:

• organizującej proces uczenia się, rozpoznającej

i badającej potrzeby, oczekiwania, zainteresowania i możliwości swoich uczniów;

• stwarzającej warunki do uczenia się, poszukiwania, odkrywania, myślenia, komunikowania, a także działania i współpracy w grupie;

• opiekuna, przy pomocy którego uczniowie mogą uczyć się aktywnie i samodzielnie.

Zdolność zapamiętywania

a zastosowana metoda.

Prowadzenie doświadczeń i eksperymentów pozwala

• rozwijać zainteresowania ucznia otaczającą go przyrodą,

• pobudzać ciekawość, rozwijać postawę badawczą,

• kształtować spostrzegawczość i umiejętność logicznego myślenia,

• kształtować osobowość,

• na wszechstronny i harmonijny rozwój.

Eksperyment ćwiczy liczne umiejętności

• wyostrza zmysł obserwacji,

• rozwija umiejętności przewidywania – stawiania hipotez i szukania ich potwierdzenia,

• wytrwałość i gotowość do uczenia się na błędach.

Korzyści wynikające z prowadzenia doświadczalnych

zajęć przyrodniczych

• kontakt z przyrodą wywołuje u dzieci żywe i silne uczucia,

• poglądowy i ekspresyjny charakter procesów zachodzących w przyrodzie jest czynnikiem ułatwiającym poznanie istniejących prawidłowości i tworzenie uogólnień,

• poznawanie przyrody sprzyja rozwojowi zdolności intelektualnych.

Metody i techniki służące poznawaniu obiektów przyrodniczych

1 Oglądanie – patrzenie na obiekt i dotykanie go. Oglądanie jednego obiektu – np. opis drzewa. Oglądanie porównawcze – np. budowa

zewnętrzna trzech różnych roślin. 2 Badanie – otwieranie, dzielenie, odkształcanie

w celu poznania obiektów przyrodniczych np. cech lodu.

3 Obserwacja – np. śledzenie procesu lub cyklu rozwojowego.

Krótko trwające obserwacje – np. czym odżywia się obserwowane zwierzę?

Długo trwające obserwacje – np. obserwacja pogody, wzrostu roślin.

Metody i techniki służące poznawaniu obiektów przyrodniczych

• Eksperymentowanie – wywołanie określonego procesu w celu dostrzeżenia problemów lub odpowiedzi na pytania – np. które przedmioty przyciągane są przez magnesy.

Metoda naukowa (etapy badania naukowego)

• Problem

• Obserwacje

• Hipoteza

• Eksperyment

• Dane

• Wniosek

• I znowu od początku

Problem

(czego chcę się dowiedzieć, co chcę zrozumieć?)

Pytanie wynikające z obserwacji

Obserwacje

Informacja o problemie

Hipoteza

(czego oczekiwałem? co się może stać?)

Sugerowane wyjaśnienie

problemu

Jeśli…to…

Eksperyment (co zrobiłem, aby sprawdzić moje przypuszczenie?)

Procedura sprawdzająca hipotezę

Dane (co się stało?)

Wyniki

eksperymentu

Wniosek, wyjaśnienie, teoria (dlaczego tak się stało?)

Czy hipoteza jest

słuszna,

czy jest obalona?

No i trzeba sprawdzać dalej

Bo jedno doświadczenie na ogół nie przesądza sprawy

Ci którzy czytają wiedzą dużo,

ci którzy patrzą wiedzą więcej.

(A. Dumas)

Propozycje zajęć badawczych, prowadzonych w pracowni i w terenie

• Las i jego mieszkańcy.

• Ćwiczenia w wykonywaniu i obserwacji preparatów mikroskopowych.

• Poznanie czynników potrzebnych roślinie do życia - hodowla fasoli.

• Parę słów o wodzie i jej zwyczajach.

• Rady na odpady.

• Tajemnica magnesu.

Las i jego mieszkańcy. Obserwacja warstwowej budowy lasu 1. Uczniowie obserwują układ roślin w lesie,

dostrzegając jego warstwową budowę, oraz nazywają poszczególne warstwy.

2. Korzystając z kluczy lub atlasów do oznaczania roślin i zwierząt żyjących w lesie uczniowie rozpoznają po trzy rośliny z warstwy runa leśnego, podszytu i koron drzew i wpisują do karty pracy.

3. Różnorodność kształtów liści zebranych w lesie - zabawa Liściowe puzzle.

4. Kolejnym zadaniem dla uczniów jest poznanie owoców i szyszek drzew, które rosną w lesie – Czyja to szyszka, czyj to owoc?

Obserwacja warstwowej budowy lasu

5. W sprzyjających warunkach uczniowie próbują zaobserwować i nazwać zwierzęta żyjące w poszczególnych warstwach lasu i uzupełnić kartę pracy.

6. W czasie wycieczki odbywającej się jesienią, uczniowie korzystając z atlasu grzybów rozpoznają grzyby jadalne i trujące a ich nazwy wpisują w karcie pracy.

Las i jego mieszkańcy.

Poznanie czynników potrzebnych roślinie do

życia - hodowla fasoli

Uczniowie pracując w grupach zakładają 5 hodowli fasoli w różnych warunkach.

- hodowla fasoli w wodzie z detergentami, - hodowla fasoli w wodzie z solą, - hodowla fasoli w zacienionym miejscu (pod

ciemnym papierem), - hodowla fasoli w niskiej temperaturze, - hodowla fasoli w warunkach standardowych -

jako próba kontrolna.

Poznanie czynników potrzebnych roślinie do życia - hodowla fasoli.

Poznanie czynników potrzebnych roślinie

do życia - hodowla fasoli.

Parę słów o wodzie i jej zwyczajach.

Rady na odpady

Żadna książka nie da tego, co ujrzenie osobliwości czy krajobrazu

własnymi oczyma...

(T. Łobożewicz)