1 R. Herba, M. Sikora-Gaca, Edukacja, pojęcie patriotyzmu a bezpieczeństwo państwa. Wy- brane aspekty [w:] Edukacja a bezpieczeństwo państwa, J. Gałęski, L. Kacprzak, A. Mar- cinkowski (red.), Wyd. Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, Piła 2014, s. 93-103. Renata Herba Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica w Pile Małgorzata Sikora-Gaca Politechnika Koszalińska EDUKACJA, POJĘCIE PATRIOTYZMU A BEZPIE- CZEŃSTWO PAŃSTWA 1 . WYBRANE ASPEKTY. Streszczenie: Edukacja dla bezpieczeństwa wprowadza nowe wartości w rozumieniu kwestii stabilności państwa. To również proces, którego poprawna realizacja zapewnia w dużej mierze kształtowanie postaw „świadomych” (swoich praw i obowiązków) oby- wateli, których w wielu państwach występuje niedosyt. W przypadku Polski rozwój przytoczonych treści programowych jest szczególnie ważny, ponieważ żyjemy w takim momencie dziejowym, w którym nastąpił zbyt widoczny, negatywny regres wartości patriotycznych i wychowawczych. Wprowadzenie edukacji dla bezpieczeństwa jest swo- jego rodzaju „przeciwdziałaniem” zastosowanym przez państwo. To natomiast tylko jedna strona procesu kształcenia osobowości młodych ludzi, należy pamiętać, że zasad- nicze wartości przekazuje przede wszystkim rodzina i środowisko społeczne. Słowa kluczowe: Edukacja, bezpieczeństwo, wychowanie w rodzinie, świadomość pol i- tyczno-obronna, edukacja dla bezpieczeństwa 1 Inspiracją do napisania niniejszego artykułu stała się publikacja prof. dr hab. Piotra Jaroszyńskiego. Zob. P. Jaroszyński, Edukacja a bezpieczeństwo Państwa Polskiego, www.rodzinapolska.pl, dostęp dnia: 13.04.2013.
17
Embed
Edukacja, pojęcie patriotyzmu a bezpieczeństwo państwa [Education, the Idea of Patriotism and State Security]
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
R. Herba, M. Sikora-Gaca, Edukacja, pojęcie patriotyzmu a bezpieczeństwo państwa. Wy-
brane aspekty [w:] Edukacja a bezpieczeństwo państwa, J. Gałęski, L. Kacprzak, A. Mar-
cinkowski (red.), Wyd. Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, Piła 2014, s. 93-103.
Renata Herba
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica w Pile
Małgorzata Sikora-Gaca
Politechnika Koszalińska
EDUKACJA, POJĘCIE PATRIOTYZMU A BEZPIE-
CZEŃSTWO PAŃSTWA1. WYBRANE ASPEKTY.
Streszczenie: Edukacja dla bezpieczeństwa wprowadza nowe wartości w rozumieniu
kwestii stabilności państwa. To również proces, którego poprawna realizacja zapewnia
w dużej mierze kształtowanie postaw „świadomych” (swoich praw i obowiązków) oby-
wateli, których w wielu państwach występuje niedosyt. W przypadku Polski rozwój
przytoczonych treści programowych jest szczególnie ważny, ponieważ żyjemy w takim
momencie dziejowym, w którym nastąpił zbyt widoczny, negatywny regres wartości
patriotycznych i wychowawczych. Wprowadzenie edukacji dla bezpieczeństwa jest swo-
jego rodzaju „przeciwdziałaniem” zastosowanym przez państwo. To natomiast tylko
jedna strona procesu kształcenia osobowości młodych ludzi, należy pamiętać, że zasad-
nicze wartości przekazuje przede wszystkim rodzina i środowisko społeczne.
Słowa kluczowe: Edukacja, bezpieczeństwo, wychowanie w rodzinie, świadomość poli-
tyczno-obronna, edukacja dla bezpieczeństwa
1 Inspiracją do napisania niniejszego artykułu stała się publikacja prof. dr hab. Piotra Jaroszyńskiego. Zob. P.
Jaroszyński, Edukacja a bezpieczeństwo Państwa Polskiego, www.rodzinapolska.pl, dostęp dnia: 13.04.2013.
2
1. Zagadnienia wstępne
Pojęcie bezpieczeństwa państwa nieodzownie związane jest z kwestią edukacji
jego obywateli. Brak zastosowania odpowiedniego poziomu nauki powoduje, że „cały
potencjał, jakim człowiek został obdarowany, nie rozwinie się w pełni i stosunkowo
szybko wygaśnie” (JAROSZYŃSKI P.). Ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku, o po-
wszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz.
2416, z późn. Zm) „używa” pojęcia „edukacji dla bezpieczeństwa” dla określenia kompe-
tencji obywatelskich w zakresie obrony cywilnej. Prawne usytuowanie poruszanego za-
gadnienia czyni z niego istotną kwestię w obecnym dyskursie naukowym. Tworzy bo-
wiem podstawy dla edukowania licznych pokoleń do życia w społeczeństwie, nie w roli
„atomu społecznego” (BUCHANAN M. 2007: s.51-54), a z pożytkiem dla szerszych zbio-
rowości (CHMIELEWSKI J. 2005: s.2-5). Istotne z punktu badanego zagadnienia wydaje
się połączenie edukacji, bezpieczeństwa państwa i pojęcia patriotyzmu (BRODACKA-
ADAMOWICZ E. 1994: s.32-34; BRZOZA J. 1990: s.148-155; CHMIELEWSKI J. 2006: s.6-
9). To ostatnie zagadnienie odgrywa szczególne znaczenie, wskazuje bowiem na wy-
chowawczy aspekt edukacji dla bezpieczeństwa.
2. Świadomość patriotyczno-obronna
Świadomość patriotyczno-obronna obywateli jest ważnym aspektem budowania
bezpieczeństwa podmiotu państwowego. Często jest ona kojarzona z poczuciem pewno-
ści (LEKSYKON POKOJU. 1987: s. 29), postawą, sposobem zachowania (DĄBROWSKI S.
2000: s.29-30), reagowania czy możliwościami odparcia zagrożenia (BOGUSZ J., KOSYRZ
Z. 1979: s.31). Świadomość to element, który musi zostać „wpojony” obywatelom, dzięki
czemu zostanie zakorzeniony w relacjach społeczeństwo-państwo. Doskonałym przy-
3
kładem utrwalania tego procesu jest edukacja (ASYNGIER-KOZIEŁ A. 2004/2005: s. 7-
20) dla bezpieczeństwa.
Świadomość obronna powiązana jest z polityką państwa w omawianym zakresie,
a ta z kolei jest nieodzownym elementem bezpieczeństwa jako całokształtu działań
promocyjno-informacyjnych (MALAK K. 1998: s.76). Wątek patriotyzmu pojawia się w
tym aspekcie dla określenia prawidłowych postaw obywatelskich, tak pomocnych w
budowaniu wartościowych społeczeństw. Wielokrotnie jest ona ukrytą konsekwencją
potrzeby bezpieczeństwa (KORZENIOWSKI L. 2001: s. 9), jaką odczuwają obywatele da-
nego państwa. Jest to również idea, płynąca z potrzeby tworzenia państw narodowych,
która zrodziła się w przeszłości. Ludzie łączyli się w większe zbiorowości z różnych po-
budek, kwestia zachowania czy utrzymania bezpieczeństwa była zawsze jedną z nich.
Postawioną tezę potwierdza definicja Cezarego Rutkowskiego, która określa bezpie-
czeństwo narodowe jako stan świadomości społecznej. Charakteryzuje się ona tym, że
istniejący poziom zagrożeń, dzięki posiadanym zdolnościom obronnym, nie budzi lęków
ani obaw o zachowanie wyznawanych wartości (RUTKOWSKI C. 1995: s.30).
Świadomość patriotyczno-obronna to stan będący dobrem wspólnym dla ogółu
obywateli, jak i wartością osobistą dla każdego z osobna. Jest to również zbiór pewnych
wartości utożsamianych z dobrem wpływającym na kształtowanie osobowości danej
jednostki. Wartości te czerpane są zarówno ze środowiska rodzinnego jak i otoczenia, w
którym dorasta i kształtuje się jej świadomość społeczna (CZERWONKA M., PIRÓG H.
2002: s. 13-20.
4
3. Pojęcie patriotyzmu a edukacja dla bezpieczeństwa
W życiu większości historycznie ukształtowanych narodów patriotyzm jest bar-
dzo istotną postawą, która wpływa zasadniczo na funkcjonowanie wspólnot narodo-
wych. W rozumieniu pierwotnym „patriotyzm to miłość do ojczyzny, żarliwe przywiąza-
nie do kraju rodzinnego”, patriotą jest natomiast „człowiek gotowy do poświęceń dla
ojczyzny” (SŁOWNIK WYRAZÓW OBCYCH. 1939: s. 84).
Współcześnie pojęcie to nabiera szerszego kontekstu (CHMIELEWSKI J. 2006: s.
6-9). Władysław Kopaliński określa patriotyzm, jako „miłość do ojczyzny i własnego na-
rodu połączoną z gotowością ofiar dla niej, z uznaniem praw innych narodów i szacun-
kiem” (KOPALIŃSKI W. 2006: s.64). „Patriotyzm jednak i myślenie o patriotyzmie nie-
jedno ma imię”, o czym świadczy różnorodność zapatrywań na tę kwestię. Patriotyzm
może być pojmowany, jako wierność idei narodowej, wspólnoty języka i dziedzictwa
kulturowego czy obrona realistycznie ujętego interesu narodowego (WALICKI A. 1985).
Pojęcie patriotyzmu ewoluuje po dzień dzisiejszy, a każde nowe karty tworzącej
się historii nadają mu inne brzmienie. Wynika to z faktu, iż patriotyzm, jako pojęcie
określa miejsce i sposób funkcjonowania pojedynczego człowieka we wspólnocie go-
spodarczej, kulturowej, politycznej czy społecznej – a więc w narodzie, którego wy-
znacznikiem jest doświadczenie historyczne. W związku z tym każde rozumienie pojęcia
patriotyzm jest nacechowane specyfiką kraju, w którym ono funkcjonuje. Jest zatem