ebscohost-21

TRKLK VE ALEVLK-BEKTALK

309

XX. BLM

l inan ve Ehl-i Beyt

Alevlikte, Allah, Muhammed, Ali birlikte kullanlr. Alevliin en temel inanc budur.

Kuranda Ehl-i Beyti sevmeyi emreden ayetler vardr.

(Ahzap Suresi 33. yetinde Hak Taal buyurur:

Evlerinizde oturun. Eski cahiliye detinde olduu gibi a-lp salmayn. Namaz kln, zekat verin, Allaha ve reslune ita-at edin. Ey Ehl-i Beyt! Allah sizden sadece gnah gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor.

Yine ura Suresinin 23. yetinde yle:

te Allahn, iman eden ve iyi iler yapan kullarna mjdele-dii nimet budur. Deki: Ben buna karlk sizden akrabalk sevgi-sinden baka bir cret istemiyorum. Kim bir iyilik ilerse onun se-vabn fazlasyla veririz. phesiz Allah balayan, krn kar-ln verendir.

buyurmutur

Baz aratrclar bu l inanc Hristiyanlktaki teslise benze-tirler. Bunun Hristiyanlktan getiini iddia ederler. Bazlar ise bu gre kar kmlardr.

Bu, tasavvuf geleneindeki nbvvet ve velyet geleneine da-yanmaktadr. Nbvvet Hz. Muhammed ile tamamlanmtr. Alev kltne gre velyet Hz. Aliye ve oullarna tahsis edilmitir. N-bvvet dinin zhir, velyet (vilyet) ise btn ksmn retir.

Ehl-i Beyt be isimden oluur.

Hz. Muhammed, amcasnn olu ve damad Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. Hseyindir. Alevlikte bunlara Ehl-i Beyt mensup-lar denilir. Alevlik zaten Ehl-i Beyt kltne ve sevgisine dayanr.

Baz aratrclar ise; Hz. Aliyi Tanr bildiklerini iddia ederler. Prof. Dr. Yusuf Ziya Yrkn ve Prof. Dr. rene Melikoff bu iddialar-n aka dile getirmilerdir. u szler rene Melikoffundur:

Copyright 2010. lgi Kl

tr Sanat Yaynclk. All rights reserved. May not be reproduced in any form without permission from the publisher, except fair uses permitted

under U.S. or applicable copyright law.

EBSCO Publishing : eBook Collection (EBSCOhost) - printed on 6/5/2015 2:42 PM via BILKENTUNIVERSITYAN: 608637 ; Tekin, Nergishan, Hiperlink (Firm).; Trklk ve Alevilik-BektailikAccount: bilkent


310

Trkiyedeki Alevlerle ran Azerbaycanndaki Alillahi diyebi-leceimiz bir mezhep mensuplar ortak temelli bir din ortaya koyar-lar. Bu dinin belirgin zellii, Tanrnn insanolu suretinde tecel-lisi inanna dayanr. ran Azerbaycannn Tebriz yresinde Krk-lar veya Cehelten ad verilen Trk topluluu bulunmaktadr. Bun-lar inan ve gelenekleri ile Trkiyedeki Alevlere benzerler, Hac Bektaa baldrlar ve btn Alevler gibi Alinin tanrsallna ina-nrlar.

Biz grtmz hibir Alevden Hz. Alinin ilh olabilecei-ne dair bir sz iitmedik.

Ehl-i Beyt sevgisini arya gtrerek, Hz. Alinin Tanr olabilece-ine dair szleri baz aratrclar, bizzat iittiklerini belirtirler. Prof. Dr. brahim Arslanolu bizzat iittii szleri nakleder:

ubuk yresi Alev ocaklar dede ve talipleri ile yaptmz g-rmelerde, iki dede hari dierleri Hz. Alide Tanrsallk bulundu-u inancn reddetmilerdir. Bunlardan Cibali Oca dedelerinden H. brahim Glletutan Dede, kendisiyle yaptmz grmede, Hz. Muhammedin Hz. Aliye Annenden doduunu grmeseydim sana Allah derdim dediini ifade etti. ubuk-Yukarkarakyde kyller bir dedenin Vallahi de Billahi de Ali Allahtr dediini sylediler, fakat buna inanmadklarn ifade ettiler.

Kendisi ile gremediimiz bu dedenin sylediklerinin ky-ller tarafndan yanl anlalm olabileceini dnyoruz. Dede belki Ali Allahdr yerine Allah Aldir. demi olabilir. nk Al, Tanrnn 99 gzel isimlerinden birisi olup Arapada yksek, yce anlamlarna gelmektedir.

yin-i Cemyin-i Cem Alevlik ve Bektailiin en nemli rkndr. Kadn-

erkek bir arada dedenin veya babann ynetiminde yaplr.

Prof. Dr. Ahmet Yaar Ocak, yin-i cemin tarihi geliimini orta-ya koyar:

Menkibul-Kudsye ile Menkb- Hac Bekta- Velde bu ti-pik eski amanist Trk geleneine telmihte bulunan iki nemli pasaj vardr. Bunlardan ilkinde, Baba llyasn Amasya yaknla rndaki at Kyne yerlemesinden itibaren geen yl iin de kadnl erkek-li yetmi iki bin mridi olduu, bunlarn bir birlerine kar asla ne-fis lezzeti duymadklar, bir arada bulun duklar halde, birbirlerinin






311

kadn m, erkek mi olduklarnn farkna varmadklar ifade edilmek-tedir (Menkibul-Kudsye); Dikkat olunursa bu sylenenler, Baba llyasn, tekkesinde kadn ve erkek mridlerini bir araya toplayarak yin yaptna iaret etmektedir. n k baka trl bu iki cins mri-din tekkede birlikte bulunma lar manaszdr.

Ayn ekilde, Rum Erenlerinin Bac denilen kadn vellerle bir arada oturup kalktklar u menkabeden anlalyor. Hac Bekta- Vel, Ahmed-i Yesevnin icazetiyle Rum diyarna ge lirken, Rum Erenlerine gyaben selm verir. Selm, o srada mecliste onlarla birlikte oturan Fatma Bacya mlum olur; ayaa kalkp selm alr. Erenler kimin selmn aldn sorar lar; o da Ruma yeni gelen bir erenin selmn ald cevabn verir.

Anlatlan her iki olayda da, eski Trklerde amanist devir de uy-gulanan kadnl erkekli din toplantlarn htrasna tel mihte bulu-nulmakta, daha dorusu, bu gelenein XIII. yzyl da baz tarikat ev-relerinde devam ettii anlatlmak istenmek tedir. Radloffun belirtti-ine gre, Trklerde kurban merasimi bir iki ve ziyafet sahnesiyle sona ermektedir. Bunun iin ka dnlar nceden bu merasime uygun bir adr hazrlayp zemi nine hal sererler. Akam gne battktan sonra, bir ate yak lr. En nce aman gelir. Peinden, kadn-erkek eler halinde dierleri gelip adrda yer alrlar. Daha sonra, nceden hazr lanm tulumlardan iki alnp srayla misafirlere sunulur. By-lece iip ilhiler syleyerek toplantya devam ederler. Buna ramen kadnlarn asla ikiyi fazla karmadklarn, ar ha rekete teebbse yeltenenleri ikaz ettiklerini Radloff bizzat grdn sylyor.

Buna benzer bir merasimi de, L. P. Potapov nakletmektedir. Ona baklrsa Altaylarda kk ok ama ok eskilere giden yle bir det yrrlkteydi. Eki stten bir iki hazrlanmak ta ve bu toplu-ca iilmektedir. Kyn erkek ve kadn btn yetikinleri bu ikiyi i-mek zere akam bir evde toplanrlard. Toplantya itirak edenler, bir daire halinde yere otururlar, er kek ve kadnlar mevki ve yalar-na gre sralanrlard. Sonra belli kaidelere gre, uygulayan bu me-rasimle iki iilirdi. Yakutlarda da Is-ah denilen bir yin yaplr, bu yinde topluca krmz iilirdi. yini aman ynetir, kadn-erkek bir yerde toplanarak birbirlerinin ellerinden tutup bir daire meydana getirirlerdi. Sonra h h diyerek raks etmeye balarlard. Bazan da aman yalnz dans eder veya dokuz erkek, dokuz kadn kendisine re-fakatte bulunurdu.






312

te amanist Trklerin uyguladklar bu kadnl-erkekli di-n yin ve merasimler, bilindii zere, Mslmanln kabu lnden sonra da, zellikle gebeler arasnda devam etmitir. F. Kprl aratrmalarnn nemli bir ksmnda bu konu ze rinde durmutur. O, balangta daha Snn bir karakter arzeden Yesevliin, giderek gebe Ouz evrelerinde, bu evrele rin gerektirdii hayat tarzna uymak zorunda kaldn, byle ce heterodoks bir mahiyet kazana-rak gelitiini, bu arada me sel amanizmden kalma kadnl-erkekli toplantlarn Yesevlikte de srdn vaktiyle gstermiti.

Prof. Dr. Ahmet Yaar Ocak, Fuad Kprlnn Trk Edebiya-tnda lk Mutasavvflarda verdii rnei aktarr:

Ahmed-i Yesevnin rakipleri, mridlerinin oalmasn eke-mediklerinden ona iftira etmiler, gya meclisinde rtsz kadnla-rn erkeklerle beraber zikir yaptklar ayiasn karmlardr. Ho-rasan ve Mvernnehir limleri bunun doru olup olmadn tah-kik iin mfetti gndermiler, fakat sonunda gerei anlamlardr. Bundan sonra Ahmed-i Yesev, iftiraclara bir ders vermek ister. Bir hokka iine pamuk yer letirip stne atei koyar ve limlere gnde-rir. Atein pamua hi tesir etme diini grnce Ahmed-i Yesevnin kerametini tasdik etmek zorunda kalrlar Menkabenin bu son ksm Ahmed-i Yesevnin kadn ve er kekleri zikir meclisine aldn kabul ettiini, ancak onlarn nefsn duygula ra kaplmadn anlatmak is-tediini gstermesi asndan dikkate deer.

Ayn ekilde Veflik tarikatnn kurucusu olup 1105de ve-fat eden Tcul-rifn Seyyid Ebu-1-Vef Badadnin de Ahmed-i Yesevden daha n ce benzer ekilde kadn ve erkeklerden mteek-kil mridleriyle kark yinler yapt ve mridlerinin bir ksmnn Trkmenlerden olutuu biliniyor.

Kitab- Ebu Mslimde Eb Mslimin tarafn tutan Merv Ahile-rinden bahsedilirken, buradaki tekkede kadn ahilerin de erkekler-le birlikte oturduklar, Sitti Teklbaz adnda bir kadn ah dolaysyla anlatlmaktadr. phesiz o devir iin Ahilik sz konusu olmamakla beraber, XIII. yzylda kaleme alman bu eserde, Trklerdeki bahis konusu bu eski gelenein yansy biimi itibariyle bu hikye nem-lidir. Burada, Anadolu Ahileri arasnda kadnlarn da bulunduuna dair telmih vardr.

Kadnl-erkekli bu yinlerin eski randa da bir gelenek oldu-u ve zellikle Maniheistlerin bu tip yinler yaptklarna dair tarih






313

haberler mevcuttur. Hatt Peuchn bildirdiine gre, baz geceler yaplan kadm-erkek kark bu yinler dola ysyla Maniheistlerin hasmlarnca dedikodular ve Trkiyedeki mum snd hikyesine benzer aslsz rivayetler karlmaktayd.

Ayn rivayetlerin IX. ve mteakip yzyllarda Anadoluda Pa-ulicienler ve Balkanlarda onlarn devam olan Bogomiller iin de nakledil dii sylenmektedir. Hatt Osmanl mparatorlu unda Sa-batayistlerin kutlad 22 Marttaki Kuzu Bayramnda bu tip uygu-lamalarn yapld ileri srlmtr (Aleddin Gvsa, Sabatay Sevi, stan bul, 1939, s. 32).

IX. yzylda, Babekin taraftarlar olan Hurremlerde dahi mev-cut olduu Mslman kaynaklarnca nakledilen kadn-erkek kark bu yinlerin, herhalde Maniheizmle bir ilgisi olsa gerektir. Kaynak-lar bu gece yinleri srasnda klarn sndrlp kadn-erkein bir-birine kartna ait iaret olunan klsik hikyeyi de kaydediyorlar. Trklerin bir ara Maniheizmi kabul ettikleri dikkat alnrsa, eskiden mevcut bu amanist gelenein bu ran dinine getikten sonra da de-vam ettii ve bu hviyetiyle Yesevlik, Veflik gibi Trk men tarikatla-rna girerek yaad tahmin olunabilir. Bu iki nemli tarikat bnye-sine mal eden Baba hareketinin, yukardaki menkabede nakledildii zere, bu gelenei srdrd ve nihayet XV. yzylda teekkl eden Bektalie bu kanalla getiini sylemek bu suretle mmkn grn-mektedir, ite, kanaatimizce Bekta ve Kzlba zmrelerinde byk bir ti tizlik ve sadakatle yzyllardan beri yaplagelen Ayn- Cemn asl bu olmaldr.

Prof. Dr. Ocak, Maniheizmin Trkler stndeki etkisinin ger-ekte sanlandan daha fazla ol duu anlalmaktadr. der ve u bilgi-yi verir: Mesel yeni bula ermi bir gencin toplulua kabul edil-mesi iin yaplmakta olan zel merasimin, Kzlbalardaki olan ik-rar yini ile karlat rlmas sonunda grlen benzerliklerin ala-cak derecede fazla olduu farkedilmitir. Bu ve daha pek ok husus, hem Bekta hem de Kzlba zmrelerdeki dini tekilt ve yinlerin geni lde Maniheist damga tadna phe brakmyor.

Cem yini zerine Prof. Dr. Ocak, Prof. rene Melikoffa dayanarak u bilgileri verir:

Ayn- Cem (Ayin-i Cem) denilen ve adndan da anlald gibi eski ran hatrlatan bu merasim yahut yinin Maniheist damgay yedii Cem (efsnev ran hkmdar) kelimesinden de an lalabilir.






314

Bektaler ve eitli Kzlba zmrelerinde ok eskiden beri yapla-gelmekte olan Ayn- Cem, ok nemli ve temel bir yin niteliini tamakta dr. Kadn erkek kark icra edilen ikili sazl bu gece top-lants hakknda, bizde Bektalik ve Alevlik konulu pek ok eserde baz bilgiler bulunmakta dr. Ayn- Cemin btn teferruat ve mahi-yeti konusunda en yetkili kaynak phesiz Buyruktur. Salam ve ge-ni bilgi iin buraya baklmaldr. Burada, bu yine Islm bir daya-nak bulmak maksadyla Krklar Meclisi denilen u efsne anlatlr: Bir gece Hz. Muhammed, Hz. Alinin evine gider. Kapy alp msa-ade aldktan sonra ieri girer. eride Hz. Alinin yannda yirmi iki-si erkek on yedisi kadn otuz dokuz kii oturdu unu grr. Krkn-clar olan Selman- Faris parsa toplamaya kmtr. Hz. Muham-med geip Hz. Alinin yanna oturur. Bu arada Cebrail cennetten bir zm tanesi getirir. Krklar bunu bir kap iinde ezip srayla ierler (bkz. Buyruk, s. 157). Grld gibi btn Islm motiflere ramen bu efsne, kadnl erkekli bu ikili yinin amanist biimini yine de rahatlkla sergilemektedir. (Ahmet Yaar Ocak, Alev ve Bekta nanlarnn slm ncesi Temelleri, 6. bs., 2007, s. 175-179)

Krklar Meydanimdi cem evi olarak bilinen yerler, eskiden derght. yin-i

cem yaplan mekna krklar meydan, meydan evi, Meydan sofas da denir.

Cem iin ayrlan yer zel tabiri ile Ar- Rahmandr, yani Tanrnn mekandr. Kapsndan girilirken dualar okunur, kap per-vazlar, baz yerlerde eik plr. Kap eiine baslmaz, dara duru-lur ve trenle dedenin huzuruna varlr.

Baz Alev dedeleri Hz. Peygamber dnemindeki Ashab- Suffann Anadoludaki karlnn Meydan Sofas olduunu belir-tirler.

Kylerde genellikle bu meydan sofras, dergh veya cem evi de-nilen meknlar odadr. Biri kurban kesimi, biri piirme, biri de ibadet iin kullanlan geni odadr.

Meydana halka veya falaka denir.

Halkada, 12 hizmetin yaplr, ve tarikat namaz klnr. Meydana girite sa taraf kadnlara, sol taraf erkeklere ayrlmtr.

Kadnlara ayrlan yer kadn musfas, erkekler iin ayrlan yer erkekler musfasdr.






315

Meydann en bana dede postu konmutur. Dedenin yanlarn-da ve yaknlarnda kydeki yal ve hatr saylr kiiler, onlarn yan-larnda da musahipli olan erkekler oturur. Kadnlar ise musfada ka-lrlar. Meydana semah iin veya halka (falaka) namaz klmak iin inebilirler.

Cemde Oniki HizmetAlevlerin ceminde oniki hizmet vardr ve her hizmet gren

farkldr.

Dede (Pr, Mrid):

Cemde birinci hizmet sahibidir. Cemi ynetir, toplumu aydn-latr, eitir ve ynetir.

1- Dede. Hz. Muhammedin soyundan gelmitir, seyyid olan dede eitim grm, ilim, irfan ve ahlk sahibi, insan- kmil saylr.

Burada belirtelmesi gereken bir husus vardr. Kitabmz-da da izah ettik. Emevler ile Hz. Alnin soyundan gelenler mca-dele iindeydiler. Emevlerin iktidarnda Hz. Ali soyundan gelenler Horasana ve Orta Asyann ilerine gtler. Buralar oklukla Trk-lerin yaad yerlerdir. Dolaysyla evlilikler de Trklerle yaplm-tr. Hz. Alinin soyundan gelenlere seyyid denir, Hz. Ali Arapsa so-yundan gelenler de Araptr, gibi basit dncelere kaplanlar olmak-tadr. Din evrensel olduu iin, bir rk aranmasnn sosyoloji ilmin-de bir bir zemini yoktur. Kald ki, Dedelerin eski Alperenlerin so-yundan geldiini, Alperenlerin ise Horasandan Anadoluya yayld-n aklmza geterdiimizde, seyyidleri Trk saymamakta bir sebep kalmamaktadr.

Dede, Hak-Muhammed-Alinin yolunu, erknn iyi bilen ve s-ren, cemde oniki hizmeti hakkyla yrtebilen kii olmaldr.

2- Rehber:

Dededen sonra en yetkili hizmet sahibidir. Bilgili olmas gere-kir. Cemde grgs yaplanlara yardmc olur.

3- Gzc:

Cemde dzeni ve skneti salar, uzun uygun davranmayan olursa nce uyarr, gerekirse dra ekilmelerini ister, cezalandrr. Gzclk grevinin pri Karaca Ahmed Sultandr.

4- erac (Delilci):

era (mumu) ya da delil ad verilen aydnlatma aracn ya-kar, meydann aydnlatlmasn salar. eran sadece sembolik an-lam kalmtr.






316

5- Zkir:

Sazandar, gvende, k Baba gibi isimler de alr. Deyi, dvaz, mirclama, mersiye, nefes syler. Saz alar, semah ynetir. Genel-likle kii olur. Cemde semahlarn yaplmasn, deyilerin sylen-mesini, tevhidlerin ekilmesini, ynlendirir.

6- Sprgeci:

Ferra, Fara, crc da denir. Meydana, her hizmetin bitimin-de sembolik olarak Ya Allah, Ya Muhammed, Ya Ali! diyerek s-prge alar. Gerekirse rehbere yardm eder.

7- Sakka:

Sakac, saki, dolucu, tezekr, ibriktar da denir. Cemde mersiye-ler okuyarak sakka suyu datr, susayanlara su verir. Lokmalar yen-dikten sonra, el temizliini salamak iin ibrik ve leen getirip hav-lu tutar.

8- Sofrac:

Lokmac, nakip, kurbanc, niyaza da denir. Kurban ve yemek i-lerine bakar. Yiyecekleri eit olarak dattktan sonra: Elimde yok kantar ile terazi, herkes oldu mu hakkna raz? diye sorar. Lokmalar herkese ve eit olarak datlmsa, nne gelen Allah Allah... diye lokmalarn yenilmesine balamak iin izin (destur) verilir.

9- Pervane:

Dar gzcs, Pazvanddir. Cemevine gelen gidenlerle ilgile-nir. erden ve dardan haberi olur, gvenlii salar. Arada bir de-deye gelip hereyin yolunda gittiini haber vermek iin, H, birey yok!... diyerek Kurtla kuzunun yanyana durduunu belirtir.

10- Peyik:

Dveti veya okuyucu da denir. Cemin yaplacan nceden ceme katlacaklara (canlara) haber verir.

11- zniki:

Meydanc da denir. Cemevinin temizliine bakar. Ceme gelen-lerin ayakkablarn dzeltir, yanllklar nler.

12- Kapc

(Beki): Cem treni yaplan evin kapsnda bekler. Ceme gelen-lerin evlerinin gvenliini salar. Girene kana gz kulak olur. Kur-ban yenirken kimsenin dar kmamasn salar.






317

Grg cemiOniki Hizmet sahipleri belirlendikten bittikten sonra grg ce-

mine balanr.

Cemi ynetecek dedenin postu ba kede bulunur, buna mr-id postu denir.

Dededen baka onbir hizmet sahibi, sa bata rehber olmak zere ayaklarn mhrler, hep birlikte dra dururlar. Dede, onla-ra u duay verir:

Allah... Allah... Akamlar hayrola. Hayrlar fethola, erler def ola. Hizmetleriniz kabul ola. Muratlarnz hsl ola. Hazr, gib, zahir, btn cem erenlerinin nur cemallerine akola. Onsekiz bin lemle birlikte mmin mslim cmle kardalarmz Muhammed-Ali eiinden mahrum etmeye. Allah, cmlemizi didar- Ehl-i Bey-te, mereb-i Hseyine nail eyleye. Hizmet sahiplerinin hsn- him-metleri zerinizde ola. Bozatl Hzr cmlenizin yolda ola, sakla-ya, bekleye. Dil bizden, nefes Hnkr Hac Bekta Velden ola. Ger-ek erenler demine h

Duadan sonra hizmet sahipleri meydana niyaz edip tekrar top-luca dra dururlar. Dede:

Tecell, tevell Hakka yazla. Tecellnz temiz, yznz ak ola. Tecell gren cehennem nr grmeye. Erenlerden himmet, Al-lah eyvallah... der.

Burada dra durmak sz geiyor.

Dr, Farsa aa anlamndadr. Terim olarak Hallc- Mansrun asld direk anlamnda draacn temsilen kullanlr. Tasavvufta, Bektilik stlahlar arasnda geer. Muhibbin can feda etmek zere meydanda ikrar verdii yerin addr. Meydann tam orta yerine dr denir.

Biat ve tarikat telkini gibi merasimler burada icra olunur.

Tarikata giren kii, okunan tercemandan sonra ayin-i cemde bulunanlarn razlyla kabul edilir.

Hizmet sahipleri hizmetlerinin bana giderler.

Ferra (Sprgeci) meydana defa sprge aldktan sonra, sprgeyi sol koltuuna alarak dra durur ve:

Allah... Allah... Gruh-u Nciyim, Krklar meydannda s-prgeciyim. Hseyn-i Kerbel iin gzlerim kanl yatr. Yzbin la-






318

net olsun Yezidin bar kara tatr. Primiz Krklar iinde Seyyid-i Ferratr. Allah eyvallah. Nefes pirdedir... glbankn okur.

Dede:

Allah... Allah... Sile Selman, Mlk-i Sleyman, kr olsun Mervan, Cennette Rdvan. Hayr hizmetin kabul ola, muradn hsl ola. steini, dileini Hak-Muhammed-Ali vere. Seyyid Ferra Efendimizin himmeti zerinde ola. Geree h... der.

Ferra bulunduu yere niyaz eder geri geri ekilerek meydan-dan kar.

Cemin balangc bylece tamamlanr.

Sonra iki musahip ailenin, grlmek-sorulmak zere meydana (dra) gelmesiyle Grg cemi balar.

Grg nce rehber ve musahibinden balar sonra srasyla hal-kadan oniki hizmet sahipleri, oniki kiiden oluan kmil ahslar ve musahipleri, sonra da btn cemaatin grlmesiyle devam eder.

Grgye kacak olanlar iki musahip aile olarak, genellikle drt kiidir. Ya byk erkek sa bata, solunda ei, onun solunda dier erkek ve onun solunda ei olmak zere, bellerinde kemerbest bal, yaln ayak dra dururlar.

Gzc sopasn yere vurur, edeb, erkn! der. Cemaat saygy-la diz st oturur. Rehber, msahiplerin sanda durur. Msahipler birbiriyle grrler, bylece birbirlerinden honut olduklar cema-ata gsterilmi olurlar. Msahipler Mridden balamak zere, pr niyaz, halka niyaz ve cmle niyaz yaparlar.

Rehber, grg drnda bulunan drt kiinin sana geip, mey-dana niyaz ettikten sonra:

Kaal Rabbena zalemna enfsena ve in lem tafir lena ve ter-hamna leneknenne minelhsirn... (rf /23) yetini okur ve y-le devam eder:

Allah, Allah... Eli erde, yz yerde, z Dr- Mansurda, Hak-Muhammed-Ali yolunda, erenler meydan, pr divannda, can kurban, teni terceman, Oniki mam ve Ondrt Masm- Pk Efendilerimizin dostlarna dost, dmanlarna dman olmak kav-liyle, Hak erenlerin nasihatini kabul, gereince amel etmek zere, yaln ayak yz zre srnerek gelmi (grgye girenlerin baba ve kendi adlar) yin-i cem erenlerinin izn- icazetiyle Muhammed-Ali yoluna, Hnkr Hac Bekta Veli tark-i nazeninine dahil olmak zere, ko kuzulu kurbanlanyla gelmiler, Hakk grm, yolu Hak






319

bilmi, Nesm gibi yzlp, Mansur gibi aslp, Fazl gibi bortan kurtulmak dilerler. Himmet-i pr niyaz ederler. Allah Eyvallah!

Dede cemaate:

Ayin-i cem erenleri, siz bu canlardan raz msnz? diye sorar.

stekli karsa, istei kabul edilir ve cemaatn araclyla problem halledilir. stekli yoksa, cemde bulunanlar ayaa kalkmadan olduklar yere niyaz ederler. Bu suretle raz olduklarn bildirmi olurlar.

Dede:

Y eyyhellezne ment-tekullhe ve kn maassdkn. (Tevbe: 9/119) yetini okur ve devam eder:

Tevbe gnahlarmza estafirullah, elimizle, dilimizle, beli-mizle ilediimiz gnahlarmza tevbe estafirullah, kalbimizle, cemi azamzla ilediimiz gnahlarmza tevbe estafirullah, isya-nmza tevbe estafirullah...

Cn u dilden el baladm evliya erkanna

Hamd lillh gene durdum pirimin divanna

El-aman sndm erenler ltf u ihsanna

Bu yolda cnm kurban pirimin Fermanna

Ber ceml-i Muhammed, Keml-i Hasan, Hseyin. Ali-r B-lende salevt...

Sonra dede cemde olanlar salevt vermeye arr.

Cemde bulunanlar hep birlikte:

Allahmme salli al Seyyidina Muhammedin ve al l-i Mu-hammed...

Grlenler drda, yz zeri kapanp secdede dururlar.

Secdeye varlmasnn sebebini Kurn- Kerme dayandrrlar. Bakara Suresi, 34. yet:

Hani biz meleklere (ve cinlere): deme secde edin, demitik. blis hari hepsi secde ettiler. O yz evirdi ve byklk taslad, by-lece kfirlerden oldu.

Dede:

Geldiin Ali yolu, durduun Mansr dr, grdn Hak ddar.

Hak cesedine can verdi, kalbine iman verdi. Az tlip, dil mrid: Erenler meydannda, ne grdn, ne iittin?






320

Grlenler, balarn secdeden kaldrmadan:

Hak grdk, Hak iittik. veya Er grdk pr meydanna getik. derler.

Dede, balan secdede olan tliplere unlar telkin eder:

Allah eyvallah kapsnda, dktn varsa doldur, alattn varsa gldr. Yktn varsa kaldr. Doru gez. Dost gnln in-citme. Mride teslim-i rz ol. Yalan syleme, haram yeme, zina etme. Elinle koymadn eyi alma, gznle grmediin eyi syle-me. Gelme gelme, dnme dnme. Gelenin mal, dnenin can. Riya ile ibdet, irk ile tat olmaz. Sylediin meydann, sakladn se-nin... Allah, eyvallah...

Grlenler dra kalkarlar.

Dede grlenlere sorar:

Erenler meydannda, Pr huzurunda, mridine teslim-i rza oldun mu?

Allah-Muhammed-Ali, Oniki mam ve Ehl-i Beyt soyuna imn ikrar ettin mi?

Kazya raz olup, kadere balandn m?

Ncilerin nderi mam Cafer-i Sdkn itihad zere Hak de-diimizi Hak bilip, btl dediimizi btl bildin mi?

Muhammed-Alinin ve Ehl-i Beytinin sevdiini sevip tevell, sevmediini sevmeyip teberr ettin mi?

Drt kap, krk makam hak m?

Oniki yas- matem hak m?

Suret-i Hakdan grnp, dnya menfaatiyle gzn kama-tracak mnafklarn szlerine aidanp, erenler yolundan uzakla-rsan maher gn yzn kara olsun mu?

Grlenler, her soruya Allah, eyvallah derler.Dede:

Allah-Muhammed-Al, Hnkr Hac Bekta Vel, ikrarnzda sbit-kadem eyleye. Gerek erenler demine h... diye dua eder.

Bunun zerine grlenler ayn srada olmak zere, dedenin nnde diz zeri otururlar. Dede, en sa tarafta oturan tlibin sa elinden tutar, ba parman kendi baparmana rapteder. Tlib, sol eliyle dedenin dmeninden (eteinden) tutar. Onun solunda otu-ran ei ve dierleri kendisinin banda bulunann eteinden tutar.

Dede, grlenlerin kulaklarna yakn bir mesafeden, onlarn ii-tebilecei hafif bir sesle Yedullah yetini okur.






321

Bismillhirrahmnirrahm,

nnellezne ybyineke innerh ybyinellah yedullhi fev-ka eydhim, femen nekese fe innem yenks al nefsih, ve men evf bim hede aleyhullh seyutih ecren azm. (Fetih Sure-si: 48/10)

Bu yetin okunmasndan sonra, dede yksek bir sesle:

L fet ill Al L seyfe ill Zlfikar.

Nasrun minallhi ve fethun karb. Ve Beiril-mminn.

Y Allah-Y Muhammed-Y Al

Pirimiz, stadmz, Kutb- lem Hnkr Hac Bekta Vel h- Horasan... Destr- Pr...

diyerek, grlen tliplerin ayr ayr srtna, erkan (tarik) (cennetteki tuba aacndan olduua inanlan denek) ile defa dokunur ya da svazlar. Bektailikte, erkan yerine pene ile grg yaplr.

Grlenler meydana niyaz edip, geri geri ekilerek, yerlerine gi-derler. Bylece iki ift msahip mrit huzurunda ve cemaat nnde grgden geerler. Sular varsa aklanm, alp-verecekleri varsa denmitir. denemeyenler, Allahn affna snlarak balanrlar, msahipler aklanp gnl rahatlna kavumular. Ceme katlanlar, grlenleri Miracn kutlu olsun! diye kutlarlar.

Cemde Kurban Hizmetiki musahibin grgsnden sonra, meydana kurban getirilir.

Kurbana su ve tuz verildikten sonra kurban sahibi, yn dedeye d-nk olmak zere sa eliyle kurbann sa ayan hafife havaya kal-dracak ekilde tutar. Sa ayann ucu ile sol ayan kapatr. Gerek-tiinde veya kurban birden fazlaysa kurbanclar veya cemevinde bu-lunan yardmc olurlar.

Dede nce u yetleri okur:

Felemm eslem ve telleh lil-cebn. Ve ndeynh en y b-rahim.

Kad saddakter-ry, inn kezlike neczil-muhsinn.

nne haz lehvel-bell-mbn.

Ve fedeynh bi-zibhn azm. (Sfft Suresi 37/ 103-107.)

Dede sonra:

Kurbn-1 Hall, Ferman- Cell T- Cebrail, taat-i smail... diyerek, kurbanclarla birlikte tekbir getirirler:






322

Allah Ekber, Allah Ekber, Allah Ekber... L ilahe illallh vallah ekber. Allah Ekber ve lillhil-hamd.

Allah Ekber, Allah Ekber, Allah Ekber... L iihe illallh vallah ekber. Allah Ekber ve lillhil-hamd.

Allah Ekber, Allah Ekber Allah Ekber... L ilahe illallh vallah ekber. Allah Ekber ve lillhil-hamd.

L fet ill Al L seyfe ill Zlfikar.

Nasrun minallhi ve fethun karb ve beiril-mminn

Y Allah - Y Muhammed - Y AliPirimiz stadmz Hnkr Hac Bekta Vel.

Diyelim gnl birliiyle Allah Allah...

Dede daha sonra:

Allah, Allah... Akamlar hayr ola. Hayrlar fethola erler de-fola. Mnkirler mat, mnafklar berbad ola. Mminler d ola. Meydanlar bd ola. Srlar mestur, gnller mesrur ola. Hak-Muhammed-Ali yardmcmz ola. Oniki imam, Ondrt Masum Pk, Onyedi Kemerbest katarlarndan, ddarlarndan ayrmaya. Primiz, stadmz Hnkr Hac Bekta Vel mun ve destgrimiz ola. Cenb- Hak mnkir mnafk errinden, ad mekrinden hfz-u emnde eyleye. Dertlerimize derman, hastalarmza if, borlar-mza ed nasp ve myesser eyleye. Allah, devlet ve milletimizin k-lcn keskin, szn stn eyleye. Gkten hayrl rahmetler, yerden hayrl bereketler ihsan eyleye. Nmerde muhta eylemeye. Kur-banlarmz dergh- izzetinde kabul eyleye.

Lokmaya sevb yazla. Kazalar, fetleri, bellar def-etmi ola. Dil bizden, nefes Hazret-i Hnkrdan ola. Nr- Neb, kerem-i Al, glbank- Evliya Hnkr Hac Bekta Vel. Gerek erenler de-mine h...

(Duadan sonra, zkirler kurbanla ilgili deyi ve dvaz (Oni-ki imam ven nefesler) sylerler:

Deyi:uyur idik uyardlar Diriye saydlar bizi Koyun olduk ses anladk Srye saydlar bizi






323

Srlp kasaba gittik Kanaray mekn ettik Ddar defterine yettik Sraya saydlar bizi

Hlimizi hl eyledik Yolumuzu yol eyledik Her iekden bal eyledik Arya saydlar bizi

Hak divanna dizildik Pir defterine yazldk Bal olduk erbet ezildik Doluya saydlar bizi

Pr Sultanm Haydar unda ok keramet var insanda O cihanda bu cihanda Aliye saydlar bizi

Deyi:Bugn erenlere kurban Serim meydanda meydanda Kalbim ikrar canm feda Canm meydanda meydanda

Kellemi koltuma aldmKan ettim kapna geldimEttiime ndim oldumElim meydanda meydandaYoktur mlkm tmarmAsla kalbimde gmanmAl malm varlm canmBam meydanda meydanda

Mminlere hlle biiner ileklerden kanBlbl oldum bir gl iinZrm meydanda meydanda






324

Mrid olan olur velVel olan olur ganNesimyem zn beniDerim meydanda meydanda DvazAkl ermez yaradann srrnaMuhammed Aliye indi bu kurbanKurban olam kudretinin nurunaHasan Hseyini indi bu kurban

Ol mam Zeynelin destinde idimMuhammed Bkrn dostunda idimCafer-i Sadkn postunda idimMusa Kzm, Rzaya indi bu kurban

Muhammed Taknin nurunda idimAliyyun Naknin srrnda idimHasanul-Askern drnda idimMuhammed Mehdye indi bu kurban

Asl h- Merdan gruhu nciGeree baldr bu yolun ucuSenede bir kurban tlibin borcuPr-i tarikata indi bu kurban

Tarikattan hakikata erelerCennet-i Alya hlle serelerMuhammed Alinin yzn grelerErenler akna indi bu kurban

ah Hatayim eder bilir mi her canKurbann stne yrd erkanTrnanda tesbih kannda mercanMmin Mslmana indi bu kurban

Dvaz bitince, zkirler sazlarnn stne hafif eilerek Allah Allah deyip dua ederler.






325

Dede:

Allah... Allah... Hizmetleriniz kabul, Muradnz hsl ola. A-znz ar, derd grmeye. Zikrettiiniz erenlerin, evliyalarn him-metleri zerinizde hazr ve nazr ola. Dem-i Hnkr, kerem-i evli-ya, gerek erenler demine h...

Ferra (Sprgeci) Duay ardndan meydana defa sprge

alar. Ve sprgeyi sol kolunun altna alarak dra durur.

Dede:

Allah, Allah... Hizmetin kabul ola. Muradn hsl ola. Seyyid Ferra Efendimizin himmeti zerinde ola. Erenler demine h...

Dede, o zamana kadar diz zeri oturmakta olan cemaate:

Dr eken ddar gre... Erenler sefasna vara... Geree h... veya Edeb-erkn getire, herkes yerine otura... diyerek eik yok-layana destur verir, yani bir mola verir. htiya grmek iin da-

r klr.

era uyarlmas

Eski zamanda kurbann yandan era yaklrd. Artk mum

yaklmaktadr.

erac, era malzemesini dedenin yaknnda meydana koyup

dra durur, yksek sesle u yeti okur:

Bismillahirrahmnirrahm.

Allhu nrs-semvti vel-ard mesel nrihi kemiktin fha misbah el-msbhu f zcce... (Nr sreasi: 24/35).

Eilip era uyandrr (yakar). era yanarken diz zeri u ter-

ceman okur (Terceman: vg ve dua), sonra cemdekileri salevat

vermeye arr:

era- ran fahr-i dervan, zuhr- man, himmet-i prn, pr-i Horasan, kd- meydan, kuvve-i abdaln, kann- evliya gerek erenler demine h...

era- evliya nrs-semvt

Ki bu menzildir ol Tr- mnct

Kaan kim ren ola kl niyz

Muhammed-Aliye candan salevt.






326

Cemdekiler salevt verir:

Allahmme salli al Seyyidin Muhammed Mustaf

Allahmme salli al Seyyidin Aliyyel Murtaza

Allahmme salli al Seyyidin Hasan-l-Mcteb

Allahmme salli al Seyyidin Hseyn-i Kerbel

Allahmme salli al Seyyidin Zeyn-el-Ab

Allahmme salli al Seyyidin Bakr Bah

Allahmme salli al Seyyidin Cafer rehnm

Allahmme salli al Seyyidin Kzm Musa

Allahmme salli al Seyyidin Al Sultan Rza

Allahmme salli al Seyyidin Muhammed Tak

Allahmme salli al Seyyidin Ali Nak

Allahmme salli al Seyyidin Hasan Asker

Allahmme salli al Seyyidin Muhammed Mehd...

erac, salevttan sonra, eran sana, soluna ve nne niyaz

eder ve ayaa kalkar, geri geri ekilir, meydann orta yerinde dra gelip u dvaz okur:

n er- fahr uyandrdk Hudann akna

Seyyid-l-Kevneyn Muhammed Mustafann akna

Ski-i Kevser Aliyyel-Murtaznn akna

Hem Hadice, Ftma hayrn-nisnn akna

ah Hasan Hulk- Rza hem h Hseyn-i Kerbel

Ol mam- Etky Zeynel-Abnn akna

Hem Muhammed Bkr ol kim Nesl-i pk-i Murtaz

Cafers-Sdk imm- Rehnmnn akna

ah Tak ve b Nak hem Hasanl-Asker

Ol Muhammed Mehd-i shib-livnn akna

Primiz, stadmz Bekta Velnin akna

Haredek yanan yaklan knn akna...






327

Dvaz bitince:

Ber-ceml-i Muhammed, keml-i mam Hasan, h Hseyin Al-r blende salevt...

diyerek, cemde bulunanlar salevt vermeye arr. Herkes:

Allahmme salli al Seyyidin Muhammed ve al l-i Mu-hammed...

diye salevt verir.

Dede drda durmakta olan eracya u duay verir:

Allah... Allah... Hizmetin kabul, muradn hsl ola. Cbir-i Ensrnin himmeti zerinde ola. Gerek erenler demine h...

erac meydan terk eder.

eracnn meydan terketmesinden sonra zkirler dvaz okurlar. era ile ilgili dvazlar tercih edilir. Hatyinin nl bir d-vaz, nakarat deitirilmek suretiyle defa okunur.

Hat ettim Huda yakt delili Muhammed Mustafa yakt delili

Ol l-i abadan Hayder-i Kerrar Aliyyl Murtaza yakt delili

Haticetl-Kbra Fatma Zehra Ol Hayrn-nisa yakt delili

mm Hasen akna girdim meydana Hseyin-i Kerbel yakt delili

mm Zeynel, mam Bkr Cafer Kzm Musa Rz yakt delili

Muhammed Takiden hem Ali Nakt Hasanl-Asker yakt delili

Muhammed Mehdi ol sahib zaman Eiinde yet yakt delili

Bilirim gnhm hadden aubdur Hnkr- euliya yakt delili






328

On iki mamdandr bu nur Hatayir-i Yezdan Ali yakt delili

Yakt Delili nakarat ikinci syleyide Kurdu bu yolu ve nc syleyide kabul eylesin denilerek dvaz defa sylenir.

Dede, dvaz bitince, sazlarnn zerine eilip dua bekleyen zkirlere u duay verir:

Allah, Allah... Hizmetleriniz kabul ola. Muradlarnz hsl ola. Muhammed-Ali, Ehl-i Beyt katarlarndan, didarlanndan ayrma-ya. Adlarn zikrettiiniz Oniki mamlarn himmeti zerinizde ola. Diliniz dert grmeye. Dil bizden, nefes Hazret-i Hnkrdan ola. Geree h...

Ferra meydana defa sprge alp dra durur.

Dede:

Allah, Allah... Hizmetin kabul, muradn hsl olsun.

Seyyid Ferrain yolda olasn. Ellerin dert, gnln keder gr-mesin. Gerekler demine h... diye dua eder.

Sakka bir elinde leen, dier elinde ibrik olduu hlde, dede-den balamak zere orada bulunanlarn hepsinin eline su dker. Bu daha ok sembolik bir ykama, bir tr abdesttir. Ceme katlan her can, cemevine gelmeden kendi evinde abdest almtr. Abdestsiz ceme girilmez.

Cemaatn eline su dken ibriktarn peinden bir bac, elinde bir havluyla dra dururlar:

Dede:

Allah, Allah... Hizmetleriniz kabul ola. Dileinizi Hak-Muhammed-Ali vere. Elleriniz derd grmeye. Gnlnz incinmeye. Yoluna hizmet ettiiniz Prin himmeti zerinizde ola. Dil bizden, nefes Hnkrdan ola. Geree h... diye dua eder.

Tevhid ile TaclamaSra tevhide gelmitir. Allahn birliinin zikredildii tevhidde,

taclama dvazyla kutsiyet atfedilen isimler de anlr. Taclama dvaz-nn her bendi arasnda ceme katlanlar tempo tutarlar:

L ilahe illallah diyerek vecd ve huu iinde dalgalanrlar.

Zkirler dededen destur isteyerek dvaza balarlar.






329

Taclama dvazimami

Bugn Pr bize geldi

Glleri taze geldi

n sra Kanberi

Ali Murtaza geldi

(L ilhe illallah)

Ali Murtaza ahm Yzdr kbleghm Mirataki Muhammed lemde padiahm(L ilhe illallah)

Padiahm Yaradan Okur akdan karadan Ben Pirden ayrlal Yz yl geti aradan(L ilhe illallah)

Aram UzattlarYreme tuz attlarBir kul geldi FazlyaBedestende sattlar(L ilhe illallah)

Sattlar bedestende Ser verir glistanda Muhammedin htemi Bergzr bir arslanda(L ilhe illallah)

Arslanda bergzrm Pr hayalin gzlerim Hep hasretler kavutu Ben hl intizarm(L ilhe illallah)






330

ntizarn ekerim Lebleri bat ekerim Ben Prden ayr dtm Gz yalar dkerim(L ilhe illallah)

Dkerim gz yan Bak Mevlnn iini Kurban eyledi kei Yedi Olunun ban(L ilhe illallah)

Kei kurban eyledi Kfirler kan eyledi Gkten indi melekler Yerde figan eyledi(L ilhe llallah)

Figan eyler melekler Kabul olsun dilekler Yezid bir derd eyledi O dert beni helakler(L ilhe illallah)

Yezid bir derd eyledi Erenler vird eyledi Prim bir ehir yapd Kapsn drt eyledi.(L ilhe illallah)

Drt eylemi kapsn Ll- gevher yapsn Yezidler ehid etti mamlarn hepisin(L ilhe illallah)

Hasana au virdiler Hseyne kydlar Zeynel ile Bakr Bir zindana koydular(L ilhe illallah)






331

Zindanda bir ezadr Cafer yolu gzedir Caferin de bir olu Musa Kzm Rzdr(L ilhe illallah)

Tak Nak alarm Sinem yara dalarm Askeryi Mehdyi On ikiye balarm(L ilhe illallah)

Onikidir katarm Drt matah tutarm Ykm ll- geuherdir Mteriye satarm(L ilhe illallah)

Satarm mteriye Kervan kalsn geriye Cebrail h eyledi Cennetteki hriye(L ilhe illallah)

Cebrail h eyledi Hatrn ho eyledi Kanat verdi kuluna Havada ku eyledi(L ilhe illallah)

Ku eyledi havada Gezer dada ovada El kaldrm melekler Saf saf durmu duada(L ilhe illallah)

El kaldrm hakkna sm-i zam okuna sm-i zam duas Tatl cana dokuna(L ilhe illallah)






332

Dokunur tatl cana Alarm yana yana mamlarn davas Kald ulu Divna(L ilhe illallah)

Ulu Divn kuruldu Cmle mahlk derildi Yezdan iaret etti Sru Maher vuruldu(L ilhe illallah)

Pr dediler Aliye Hac Bekta Velye Hac Bekta tacn Vurdu Kzl Deliye(L ilhe illallah)

Kzl Deli Tacmz eyh Ahmet Miracmz Karaca Ahmed gzcmz Yalncak duacmz(L ilhe illallah)

Kul Himmet stadmz Bunda yoktur yadmz h- Merdn akna Hak vere muradmz(L ilhe illallah)

Cemde herkes bir azdan ve tempo ile okur:

L ilhe illallah Ali Mrd Ali ah Ali Hayder Ali h Ali Esed Ali h Ali rdir Ali h Eyvallah ahm Eyvallah L ilhe illallah






333

Alnlarn yere koyarak secdeye varrlar. O zaman dede u gl-bank okur:

Allah... Allah... Medet hey Allahm medet Gel dertlere derman eyle Yeti Ya Ali Muhammed Gel dertlere derman eyle

Hasan Hseyn akna Yardm ederler dkne mam Zeynelin akna Gel dertlere derman eyle

mm Bkrn katna Caferin ilm ztna Musa Rz hrmetine Gel dertlere derman eyle

h Tak ve ba Hak mm Hasanl-Asker Yarla men kemter Gel dertlere derman eyle

Gel Haktan bir dilek dile Mehd Sahib zaman gele Dedemolu secde kla Gel dertlere derman eyleAllah... Allah... Vakitler hayrola. Hayrlar fethola. erler de-

fola. Secdeye inen balarnz ar derd grmeye. Adlarn ard-mz Oniki mamlarn hsn- himmetleri zerimizde syeban ola. Di! bizden nutuk Hazret-i Hnkrdan ola. Dem-i Balm kerem-i evliya, gerek erenler demine h.

Dede veya rehber sonra:Allah... Allah... Dr eken ddar gre. Didar gren cehennem

nr grmeye. Erenler sefasna vara. Geree h. diyerek hizmete ara verirler. Bir sre getikden sonra dede: Edeb, erkn! der. Cemdekiler

diz zeri gelirler.






334

Ferra meydann ortasnda dra gelir:Hamd lillh primiz Hazret-i Bektadr.stadm l-i Muhammedden Seyd Ferratr.Berceml-i Muhammed, Keml-i Hasan, Hseyn. Ali Ra

Blende Salvat der.Cemaat:Ailahmme Sall al Seyyidina Muhammed ve al l-i Mu-

hammed. diye salevat getirir.Dede car duas verir:Allah... Allah... Hayrlar fethola. erler defola. Mnkir, m-

nafk matola. Sprgeci Selman... Kr olsun Yezd Mervan. Ca-rmza yetisin Ali h- Merdan. Hizmetin Hakka gee. Seyd Ferran himmeti zerinde ola. Yzn ak ola. Nur u Neb kerem-i Ali primiz hnkrmz Hac Bekta Vel demine h...

Miralama Sra miralama okunmasna gelir.Cemlerde en ok Hatyinin u miralamas alnp sylenir:

Geldi Cebrail ard Hak Muhammed Mustafa Hak seni Mirca okur Davete kadir Hud

Evvel emnetim budur Pir u Rehber tutasn Kadimi erkna yatp Tark-i mstakime

Muhammed ol kula vard Yoktur senden bir aziz mdi senden el tutaym Hak buyurdu Vedduh

Muhammedin belin balad Anda hir Cebrail ki gnl bir oluben Yrdler Dergha






335

Vard Dergh kapsna Grd bir artan yatar Arslan anda hamle kld Baa koptu tufne

Buyurdu Srr- Kinat Korkmasn Habibim dedi Hatemi azna ver ki Arslan ister niane

Hatemi azna verdi Arslan anda oldu sakin Muhammede yol verdiler Arslan gitti nihne

Vard Hakk tavaf etti Evvel bunu syledi Ne heybetli senin rn Hayli cevreyledi bize

Grd bir biare dervi Hemen yutmak diledi Ali bile otayd Dayanrd bu evreEy benim srr devletim Sana tbidir mmetim Eiliben secde kld Eii Kble-gha

Kudretten hon geldi St elma baldan ald Muhammed destini sundu N etti Azametullha

Doksan bin kelm dant ki gnl dostuna Tevhdi armaan verdi Yeryznde insana






336

Muhammed ayaa durdu mmetini diledi Cmlesine rahmet olsun Dedi anda Kibriya

Eiliben secde kld Ho kal sultnm dedi Kalkp evine giderken Yol uratt Krklara

Vard Krklar Makamna Oturuben oldu sakin Cmlesi de secde kld Hazret-i Emrullha

Muhammed secdeye koydu yzn Hakka teslim etti zn Cebrail getirdi zm Hasan ile Hseyine

Selman anda hazr idi eyen lillh diledi Bir zm danesi koydu Selmn- Kekl-uha

Kudretten bir el geldi Ezdi engr eyledi Hatemi ol elde grd Urad mkil hle

Ol erbetten biri iti Cmlesi mest Hayran Mmin mslim ryan bryan Hepsi de girdi semaha

Cmlesi de el rpuben Dediler Allah Allah Muhammed de bile girdi Krklar ile semaha






337

Muhammed de ca geldi Tac bandan ald Kemerbestn krka bld Sarldlar krklara

Muhabbet galip oldu Yol-erkn yerin buldu Muhammedi gnderdiler Hatrlar oldu safa

Muhammed evine gitti Ali Hakk tavaf etti Hatemi nne koydu Dedi saddak Mrtez

Evveli sen hiri sen Ey velayetler mdeni Cmlesi de sana tbi Dedi h Evliya

ah Hatayim vkf oldu Bu srrn tesine Hakk inandramad z rk ervha

Miralamada Muhammed ayaa kalkt msras okununca hep birlikte ayaa kalklr.

Hakka balad zn / Traba srd yzn msralar oku-nuca herkes yere eilir.

Cmlesi de secde kld msrasnda canlar olduklar yere sec-de edip dorulurlar.

Mmin mslim ryan bryan msrasnda cemaattaki ehl-i kmil baclardan (baz blgelerde bir erkek ve bir bac) semaha kalkarlar. Art arda semah yaplr ve her semahta dede dua verir.

Cebrail getirdi zm msrasnda, halkann ortasnda bir avu kuru zm atlr. Bu zm sembolik olarak krklarn lokmas kabul edilir. Baz cem yinlerinde dolu iilir, baz demlerde ise zm suyu tercih edilir.






338

nce ardan balayp sonra hzlanan ve ksa sren bu semahta, u trde msralar alnp okunur:

ol yce dan ban

Sreyim harman edeyim

ahma geldi diyene

Canm kurban edeyim

Allah illallah illallah Gel gzel ahm eyvallah

Miralama bittikten sonra semah edenler yan yana dra durur-lar. Dede dualarn verir:

Allah... Allah... Hayr hizmetiniz kabul, muradnz hsl ola. steinizi, dileinizi Hak-Muhammed-Ali vere. Dndnz se-mahlardan hayr hasenat gresiniz. Eb Zer-i Gaffarnin, Hazret-i Ftmann hsn- himmetleri zerinizde ola. Semah yapan bac ve karda, miralama syleyen zkirler hizmetlerinin pirinden efa-at bulalar. Semahlarmz krklar semahna yazla. Dil bizden, ne-fes Hnkr Hac Bekta Veliden ola. Gerek erenler demine h...

Cemde SemahDede duasn bitirdikten sonra zkirler ayrca bir msaade bek-

lemeden, Krklar Semahnn arlamasn almaya balar.

Raks ve mzik aman yinlerinin vazgeilmez unsurlardr. in kaynaklarnda Hunlar, Gktrkler gnmzdeki semaha ben-zer oyunlar oynar ve rakslar yaparlard. 6. ve 7. yzyllarda inde hkm sren Tabgalar kamlk yinleri dzenlerler, gk yini sra-snda hkmdar da dhil hepsi raksederlerdi. yinin sonunda kadn kamlar davul alarken Tabgalar dou ynnde ykselen kurban ta-na doru secdeye varrlard.

Bat Gktrk hakanna Bizans elisi olarak giden Zemarkhos, Semerkandda Gktrk kamlarnn davullar ve ngraklar alarak ate etrafnda dndklerini grdn yazar.

Semah (sem) Arapadan dilimize gemitir. Kelimenin so-nunda ayn vardr. Tali kelimesinin talih olmas gibi sem da se-mah olmutur.

Semah, cemdeki en nemli ritellerden biridir.






339

Bu ritel, Alevlikte semah, Mevlevlikte sema, Kadirlikte dev-ran, Rufalikte zikr-i kyam adlar ile anlr.

Semah srasnda, Alevlikte Trk algs olan saz kullanlrken, dier tarikatlarda ney, davul, kudm, mekkare ve def kullanlmak-tadr.

Eflknin Menkbul-rifnde anlattr: ems-i Tebriziye gre, Tanr erlerine Tanrnn tecellsi semada daha ok vki olur. Onlar kendi varlk leminden dar kmlardr. Hl ehline sema be va-kit namaz, ramazan orucu ve zaruret hlinde yemek imek gibi farz- ayndr. nk hl sahiplerinin hayat bununla kaimdir. Eer iki sema ehlinden birisi douda, birisi batda sema etse, her ikisi birbi-rinin halinden haberdar olur.

Alevlikte semah, bir ibadet olup ilh vecd ile Allahla btnle-mektir. Krklar semah cem ibadetinin zdr ve Hz. Muhammedin krklara uradnda onlarla birlikte dnd semah temsil etmek-tedir.

Semah, dedenin duasyla balar ve yine dedenin duasyla biter.

Semah iin Hz. Peygamberden hadis rivayet edilir:

Semah bir kavim iin snnet, gafiller iin bidattr.

Hz. Peygamber Miratan dnnde krklarn meclisine ura-dnda bu mecliste kemerbest ile dnlen semah mmetine snnet olarak brakt sylenir.

Bir dier hadiste de: Semah ile hareket etmeyen benden deil-dir. buyrulduu belirtilir.

Semah, Alevlik ve Bektalikte cem ayinlerinde Allaha iba-det ve zikir niyetiyle evrenle ve evrenin iindekilerle btnleerek lemlerin Rabbini zikir ve tespih ederek dnme manasndadr. ten geldiince dnlr, kesinlikle folklorik grlmez. Zaman iinde fi-grler olumutur. Onun iin semah yreden yreye deiir.

Alevler, semah ibadet olduu iin ancak ayin-i cemde meydan sofasnda dnlebileceini belirtirler.

Hac Bekta Veli semahla ilgili u drtl sylediine dair baz kaytlar vardr:

Haa ki, bizim semahmz oyuncak deildirlahi bir aktr salncak deildirKim ki semah bir oyuncak sayarMmin dey namaz klnacak deildir.






340

Bektalii sistemletiren Balm Sultan da semah iin unlar sylemitir:

Sevgi muhabbet kaynar kanmzda

Blbller aka gelir aar kucamzda

Hrs ve kinler yok olur, ak semahmzda

Aslanla ceylanlar dost olur kucamzda

Semah orta, ar ve hzl olmak zere blmdr.

Mrit Bilen canlar semah eylesin., dedii zaman semaha kal-kacak olan kadn ve erkekler defa niyaz ederler, kadnlar belleri-ne kemerbest balarlar.

Anadoluda en ok bilinen ve dnlen Belli bal semahlar u isimlerle adlandrlr:

Krklar semah, Krat semah, Turnalar semah, Dergh sema-h, Demgeldi semah, Koyun Baba semah, Garipler semah, Gnl-ler semah, Ali Yar semah, Hub Yar semah, Ali Nur semah, ark Nur semah

Semahlar ieri ve dar semah olmak zere ikiye ayrlr. e-ri veya tarikat semahlar, cem treninde ibadet niyetiyle yaplan se-mahlardr. Semah yapacak kimselerin ikrar vermi musahipli evli iftler olmalar gerekir. eri semahlar; 1. Arlama, 2. Yrtme, 3.Yeldirme (pervane), 4. Bitirme duas olmak zere drt blmdr.

Yeldirmeden sonra ksa bir arlama yaplr. Zkir, burada e-len dur, sallan dur gibi komutlarla bitirme zamann belirler ve sonra dede dua eder.

Avare semahlar da denilen dar semahlar ise gen kuaklara semah kltrn benimsetmek ve semah yapmay retmek maksa-dyla 12 hizmet dnda yaplan semahlardr.

Miralama srasnda Semah yapanlar saftaki yerlerine geip otururlar. Semahlar krklar semah yapmak zere meydana gelir. Bunlar genellikle alt erkek, alt bacdr. (Oniki imama tamamlan-m olur.)

ArlamaSabahtan ynm Hakka dndrdm Muhammed-Aliyi greyim dey Dnyann gamndan ektim elimi Mrid-i kmile ereyim dey






341

Varup bir kmile yolda olmaa Ahd eyleyp ikrarnda durmaa Drt duuarn binasn kurmaa Ararm stadn bulaym dey

km serimi sevdaya saldm Akn ateine tutuldum yandm mam eiinde peymane durdum Alinin yoluna leyim deyYrmeOl imam Haseni canmla sevdim Mazlum Hseyinin gulam oldum mam Zeynel ile zindanda durdum Kendimi krk pare bleyim dey

Her zaman anarm kesmem zikirim Adna kurbanm imam Bkrn Dn gn virdeyleyip okurum Caferden bir nasb alaym dey

HzlanmaMusa Kzm dmenine niyazm mm- Rzya baldr zm Tak Hak Askeryedir szm Mehdi ile kl alaym dey

Kul Veliyim Hakka secde ederim Hakkn buyurduu yola giderim Dinim Hakkdr Hak kelm ederim Oniki mama ereyim dey

Semahclar duaya durur. Dede dua verir:

Allah... Allah... Hayr hizmetleriniz kabul ola. Muradlarnz hsl ola. steinizi, dileinizi Hak, Muhammed, Ali vere. Dnd-nz semahlardan hayr hasenat gresiniz. Eb Zerr Gfarnin Hazret-i Fatmann hsn- himmeti zerinizde ola. Aliyyel-Murtaza krklar semahna kaydede. Geree h...






342

Sakka SuyuSemahlar saftaki yerlerine gidip otururlar.

Sra sakka suyuna gelmitir.

Rehber: Edeb, erkn! der. Herkes diz zeri gelir. Sakka, su dolu bir kabla dra durur ve u terceman yksek sesle okur:

Bismillahirrahmnirrahm

Ve cealn minel-mi klle eyin hayy. Allahmmecalh ifn min klli di.

Selmullah al mm Hseyn... Ve l-i mm Hseyn... Evld- mm Hseyn... Lnetullh ktil-i mm Hseyn...

Ltfuna muhtacz eyle ihsan y Hseyin Derdimize senden derman eyle derman y Hseyn

Gayriye muhta klma kn- elamn Sen medet kl bizlere her vakit y Hseyn

Sad hezaren lnet obun ol gruh u dalle Nakz- ahd ile ehd kldlar anlar seni Y HseynIsm-i Pkin ak iin zikredeni koyma zulmette hergiz Bermurad et dde-i giryan ile alayan Y Hseyn

znin ile su tabrdm akna vermek iin Aknla ienlere kl b- hayat Y Hseyn

Bercemli Muhammed Keml-i Hasan Hseyn Ali r blen-de salvat...

Cemde bulunanlar:

Allahmme salli al seyyidina Muhammed ve al l-i Mu-hammed diye salvat verirler

Sakka, elindeki srahiden kk bir bardaa birer yudumluk su koyarak dede ile beraber kiiye su verir. Su verirken yksek ses-le: Gemisiz biz can batan erenler akna can gz dem be dem Hakk grenler akna Kerbel det-i gamnda can verenler akna Gzm ya sebil ettim h- ehdan akna der.

Sakka sonra meydann evresinde dolanarak az miktarda ol-mak zere cemde oturanlara serper. Su serperken:

Selmullah y Hseyn... Selmullah Ya Hseyn... Selmullah ya Hseyn... Ahmed-i Muhtar akna... Hayder-i Kerrar akna...






343

Sdk- sakka Selman Pk akna... Sakkahm ya mam Hasan... Sakkahm h Hseyn... Kl efaat katresi dene ya Hseyn... Yardm eyle Allah Allah arana ya Hseyn... Selmullah ya H-seyn...

Sakka sonra meydann ortasnda dra durur; Dede dua verir:

Allah.,. Allah... Hizmetini ehdler h- kabul etsin.Selman- Pkn himmeti zerinde olsun. Geree h...

Zkirler mersiye okurlar:

tmeyp h- Peygamberden haya Hakdan hazer Kfiyan- b vefalar nakz- ahd etmi meer Kuretl-ayn- Rasl eylemiler derbeder Var ise gel htr- h- Reslullah eer

Ey sab var Kerbel destinden eyle birgzer Ver bize ltfet Hseyn bn-i Aliden bir haber

Tenegne kl nazar bir katre su bulmu mudur Glistan Ahmed-i Muhtar gr solmu mudur Kerbel topra hep at kan ile dolmu mudur Ol Hseyn-i Kerbelya bak ehd olmu mudur

Ey sab var Kerbel destinden eyle birgzer Ver bize ltfet Hseyn bn-i Aliden bir haber

Krdlar m glbn h- Nebnin dlini Kestiler mi ol Aliyyel-Murtaznn blini Hi soran var m yetimnn acep ahvlini Eyle tahkik hnedn- Ehl-i Beytin hlini

Ey sab var Kerbel destinden eyle bir gzer Ver bize ltfet Hiiseyn bn-i Aliden bir haber

Gel yetimler hline rahmet Hudnn akna Sdkul-vadl-emin ol Mustafann akna Ftih-i Hayber Aliyyel-Murtaznn akna Kffe-i ervh- pk-i enbiynn akna






344

Ey sab var Kerbel destinden eyle bir gzer Ver bize ltfet Hseyn bn-i Aliden bir haber

Hazret-i Abbas ehd olmu mu eyle cst c Kavm-i Sfyn ordugh ha etmi mi gul Zaptna alm mdr nehr-i Frat ol ad Verdiler mi bak yetimna acep bir katre su


Zulm ile seddoldu mu Rh- ehd-i Kerbel kt m eflke dek h- ehd-i Kerbel Bak zevle erdi mi mh- ehd-i Kerbel Hn ile alde mi h- ehd-i Kerbel


Masumn u mazlmn hep anda kurban oldu mu Dmen-i Pk-i Sekne, Zeyneb al kan oldu mu Kasm u Leyl Zleyh hep perian oldu mu Ehl-i Beyte bak esr-i l-i Mervn oldu mu


Bir haber yok mu Harb htan hayretteyiz Alayup m seher ah dzah firkatteyiz Htr- n d pr hzn keder uzletteyiz Biz mhibb-i Ehl-i bey t mtem-i sz mihnetteyiz


Kerbel vakasn anlatan mersiye okunurken cemdekiler gz-ya dkerler.

Mersiye okunmasndan sonra, sofrac elinde ekmek ve kurban lokmas olduu hlde meydann orta yerinde dra durur ve u terce-man okur:






345

Evvel Allah diyelim... Kadm Allah diyelim... Geldi Ali sofras, Hak versin biz yiyelim. Allah eyvallah, geree h...

Dede dua verir:

Allah... Allah... Hayr hizmetin kabul, muradn hasl olsun. Sofran Kanberin serdii sofra olsun, gerek erenler demine h.

Cemde herkese gre sofralar kurulur.

Dede:

Bismillahirrahmnirrahm

Ve Yutmnettaame al hubbihi misknen ve yetmen ve esr. nnem Nutmukm li vechillhi l nrid minkm cezen ve l ekr (nsan Suresi, 76/8, 9: Onlar ileri ektii hlde, yiyece-i yoksula, ksze ve esire yedirirler. Biz sizi ancak Allah rzas iin doyuruyoruz. Bir karlk ve teekkr beklemiyoruz, derler.)

Allah... Allah... Lokma hakkna, evliya keremine, gerekler demine... Destur- pr, izn-i mrd yryenin lokmas yrye ger-ee h diye destur verir.

Sofralarda oturanlar yemeklerini yerler. Sonra dede, sofrann duasn yapar. Yemek yiyenler ve hizmet edenler iki ellerinin par-mak ularn sofraya koyarak o vaziyette dedenin duasn, cmle sonlarnda Allah... Allah... diyerek dinlerler. Sofra duas:

Allah... Allah... elhamd lillh, elhamd lillh, smme elham-d lillh... Nimet-i Celil, berekt- Halil, efaat-i Rasl, inayet-i Ali, himmet-i Vel... Bu gide, gansi gele. Hak, Muhammed, Ali kabul ede. Yiyene hell, Yedirene dell ola Yiyeni, yedireni, piirip geti-reni Hak saklaya, Hzr bekleye. eyen lillh Allah eyvallah h...

Yemekden sonra, sprgeci meydana defa sprge alarak dra durur.

Dede:

Allah... Allah... Hayr hizmetinden efaat bulasn. Seyd Ferran himmeti zerinde olsun, geree h. diye dua verir.

Zkirler, nefes bir dvaz sylerler.

Dvazn ardndan dede dua verir. Bu glbank ayn zamanda cem birleme glbankdr.

Alev dedesi Mehmet Yaman, Alevlik nan-Edeb-Erkn ki-tabnda, dedenin isterse cemi sona erdireceini, isterse devam etti-receini belirtir.

Ceme katlanlar arzu ederler ve dede de uygun grrse muhab-bet, deyi dvaz ve semahlarla istenildii kadar srdrlebilir. Ku-






346

ral, grg ceminin bu dvazdan sonra dedenin verdii dua ile sona ermesidir.

Allah... Allah... Akamlar hayrola. Hayrlar fethola erler defola. Mminler dola. Meydanlar bd ola.. Srlar mestur ola. Hak, Muhammed, Ali erenler ceminde hizmet bezledenleri, cemde bulunan baclar kardeleri cmle muhibb-i Ehl-i beytle beraber ddarlarndan, katarlarnda ayrmaya... Oniki mam, On Drt Masum Pk, On Yedi Kemerbestin himmetleri zeri-mizde ola. Kutbl-Arifin Gavsl-Vsiln Seyyid Muhammed Hnkr Hac Bekta Vel mun ve destgirimiz ola. ler, beler, yediler, krklar ve ricll-gayb erenleri safa-nazarlarn esir-gemeye. Cenb- Hak cmlemizi mnkir-mnafk errinden ad mekrinden hfz u emande eyleye. Dertlerimize derman, gnlle-rimize iman, hastalarmza ifa, borlarmza eda nasib eyleye. Namerde muhta eylemeye... Vaktimiz hayr gele. Dil bizden ne-fes Hazret-i Pr Hnkrmz Hac Bekta Velden ola.

Oturan duran kosuz gaybetsiz evine varp yastna ba ko-yan sa yata selamet kalka... Ali yolda, Hzr klavuzu ola. Ger-ek erenler demine h...

Cemde bulunanlar, meydana niyaz ettikten sonra ekilip evle-rine giderler. Dede ile hizmet sahipleri kalnca dardaki bekiler de arlr. Rehber sa bata olmak zere duaya dururlar. Dede:

Allah... Allah... Hizmetleriniz Hnkr Hac Bekta Vel Derghna yazla. Hizmetiniz kabul, muradnz hsl ola. Allah korktuunuzdan emin, istediinize nail eyleye. Hizmetinde bulun-duunuz erenlerin evliyalarn himmetleri sizinle beraber ola. Nr- neb kerem-i Ali gerekler demine h.

Duann ardndan dede ayaa kalkar. era meydann ortasna getirir. Yn peygamber postu denilen kendisinin vekleten oturdu-u posta dnk olmak zere diz zeri oturur. Hizmet sahihleri Dede-nin geri tarafnda duadaki sray bozmadan ayakta beklerler. Dede:

Allah... Allah...

Btn oldu, era Nr- Ahmed

Zahir oldu ems-i mh- Muhammed

Allah, eyvallah H dost

Der ve era sr eder. Baka bir deyile delili dinlendirir (Yani sndrr.)






347

Niyaz edilerek hep birlikte evinden ayrlrlar.

Yukardaki cem ayini grg kurban (terceman kurban), ikrar verme (yola alnma kurban) ve musahip kurbannnda uygulanr. Yine yl kursan ve Abdal Misa kurbannda da ayn tren dzenlenir.

Blgelere gre yinler deiik yaplabilmektedir. Aada Bal-kanlarda bir musahiplik cemini okuyacaz.

Cemde tevell ve teberr sk gemektedir.

Tevell: Allah, Hz. Muhammed ve onun Ehl-i Beytini ve on-larn sevdiklerini sevmektir.

Teberr: Allahteala, Hz. Peygamber ve Onun Ehl-i beytine dman olanlar sevmemek ve onlar lnetlemektir.

TlipAlevlikte herkes bir dedeye ikrar vererek Alevlie girdiini

gstermesi gerekir. Tlip, talep eden Alevlikle ilgili bilgileri ren-mek isteyen kiidir. nk dede yol gsterir, kiiyi eitir.

Bu kavram btn tarikatlarda kullanlr. Tlibe, dier tarikat-larda mrid de denir. Alevlikte tlip; ikrar ile bir pire balanan ve Allaha ulamak ve Onun hakkndaki srrn gereklerine ulamak iin kendisinin eitilmesini isteyen kiidir.

Tlip, tliplikten kamazlar, ancak dede tarafndan atlrlar ve dkn olurlar.

Tlip olabilmek iin bir Aev ailesinden gelmek gerekir.

krarkrar; sz vermek, akit yapmak, beyat etmektir. l-i mrn Su-

resi, 103, Fetih Suresi 10 ve 18, Tahrim Suresinin 12. yetleri hk-mnce Allaha ve onun reslne zden ballktr

Alevlerde ise, ikrar, tarikata girite pire verilen Allah ve Reslne itaat, Ehl-i Beytee muhabbet, evliya buyruuna riayet s-zdr.

krarn asl, ok eskilere dayanr.

dem Peygamber yaratlmadan nce Tanr, dem oullarnn bellerinden zrriyetlerini kard, onlar kendilerine ahit tuttu ve buyurdu:






348

Ben sizin Rabbiniz deil miyim? Onlar, evet, ahit olduk de-diler. (rf Suresi: 172).

Fakat, bu sz bazlar unuttu. Alevlikteki ikrarda, ezeldeki ik-rar hatrlatlr.

Snnler de, Ne zamandan beri Mslmansn? diye soruldu-unda Kal u Beladan beri diyerek ilk ikrarna gnderme yaplr.

krar, Alev ve Tahtac topluluklarnda yola, erkna, Alevlie gi-recek olan tlibin mridin t ve telkinlerini kabul ettiine, yolun btn kurallarn benimseyeceine ve uyacana dair verdii szdr.

krar vermek isteyen kii, pire ikrar vermek iin nce eiyle iki gnl birler. Yani einden sz alr. Rehberle birlikte pre (dede-ye) gider. Bu kimseye bu andan itibaren tlip (Hakka ulamay ta-lep eden) denir. Dede huzurunda uzun sren bir deneme ve tren-den sonra, kendisine tvbe telkin edilerek tarikatn 4 kap ve 40 ma-kamyla ilgili bilgiler verilir. krar veren kii, yolun btn erknna uyacana, eline, diline ve beline sahip olacana sz verir.

Baz yerlerde evlilikten, veya 20 yan doldurduktan, baz yer-lerde ise ocuk bl ana girdikten sonra ikrar verebilir.

krar bata krklar meydan olmak zere her yerde verilebilir. krar veren kiinin en az bir Cebrail (horoz) kesmesi gerekir, madd durumu iyi olanlar ko keser. Lokma meydana gelmeden nce Kurn okunur ve glbank ekilir.

Glbank yledir: Bismi ah Allah Allah, Binuri Hda Muham-med Mustafa, Aliyyl-Murtaza

Haticetl-Kbra, Fatimatz-Zehra, Hasanl-Mcteba, Hseyin-i Desti Kerbela hakk iin ikrarlar daim ola, muratlar hsl ola, Cenab- Hak verdiin ikrardan dndrmeye, maherde utandr-maya, ahrette oda(ate) yakmaya geree H.

MusahiplikAlev inancnn nemli kurumlarndan biri musahipliktir. Mu-

sahiplik, dnya ve ahiret (yol) kardelii anlamna gelir.

Hem madd, hem de manev karde demektir. Yani musahip mal mal can cana katar.

Tarikat kapsna gelenler, yola girmenin ve yol srmenin ilk adm olarak musahip olurlar. Musahipler birbirinin gnah ve seva-bndan sorumludurlar. Etle trnak gibi bir birine yakndrlar. Namus dnda, ocuklar da dahil olmak zere her eyleri ortaktr. Hayatn






349

iyi yan gibi kt yann da paylarlar. Musahiplerden biri ld zaman dieri onun ocuklarna ve aile efratna bakmakla ykml-dr. Musahiplik bir defa yaplr ve bir mr boyu srer.

Musahipler, kimi yrelerde yedi, kimi yrelerede ise oniki g-bek bir biriyle evlenmezler.

Musahip olmak isteyenler nce yakn evrelerinin ve elerinin rzasn alrlar. Kan bandan daha yakn bir ba kurulaca iin o-cuklarn dahi rzas alnr.

Musahip olmaya karar vermi iki insan, elerini de yanlarna alarak dedenin huzurunda bu isteklerini aklarlar. Dede onlar mu-sahiplik hakknda bilgilendirir. Onlara birbirini tanmalar iin bir yl zaman verir. Bu bir yln sonunda eer musahip olmaya karar ve-rilmi ise tekrar dedenin huzuruna klr dededen onay alnr. Eer yol asndan bir mahzuru grlmez, musahipler adaylar trenle e-liinde erkandan geerek musahip olurlar.

Alevilikte iki eit cem vardr: Birincisi her insann katld birlik cemleri, kincisi ise grg cemleridir. Grg cemlerine yal-nz evli olanlar yalnz musahip olanlar itirak edebilirler.

Musahip olmak yada grgden gemek isteyen insanlar iin ya-plan bu cemlerin periyodik bir dzeni yoktur, ihtiyaca gre yaplr.

Musahip olmak bir bakma ikrar verip tarikata girmek demek-tir.

Grg cemlerinde yeni musahip olanlar, erkndan, yani bir me-rasimden geerler. Drt can bir ba felsefesini temsilen, drt kii-nin saca byklkteki elbisenin iine veya rtnn altna eleriy-le birlikte girerler.

Musahiplik iin deiik yrelerde birbirine benzer grg cami yaplr. Genelde dede: Gnlnde grgs olan karde varsa syle-sin der. Gzc de ayn szleri birka defa tekrarlar.

Gzc: Eyvallah baba, darda canlarmz var, ikrar verecek-ler, ikrar alacaklar. diye devam eder.

Cem ayinine ara verilir. Dede: Gelsinler.diye seslenir.

ke kar-koca cem evine girerler ve huzurunda dururlar. Diz -kerler, secdeye varrlar. Tekrar dorulurlar. Musahiplie balanacak olan tlipleri, dedenin huzuruna getiren rehber sze balar:

Eyvallah erden haktan, Hak Muhammed Aliden isteimiz var. Sizin rzanzla dirlik birlik olacaz. Dirlik birlik hakkna, mam Cafer kavli zere ikrar alacaz. Eyvallah.






350

Musahip adaylar rehberin iareti zerine tekrar secdeye eilir-ler. Sonra olduklar yerde dururlar. Dedenin ne diyeceini beklerler. Dede bu srada zkir ve tariki ile bakr. Hayr anlamnda iaretler yaparlar. Dede yine bir ey demez. Rehber ne karar aldklarn anla-m olur ve tekrar sze balar:

Eyvallah dede, erden, Hakktan, Hak Muhammed Aliden is-teimiz var. zin rza isteriz. Sizin rzanzla musahip olacaz. Dir-lik, birlik, karde olcaz. Dirlik birlik hakkna, musahiplik hakk-na, On ki mamlar hakkna, biz sizden himmet isteriz. Allah, ey-vallah.

Rehberin bu szlerinden sonra, be can tekrar secdeye varr, sonra dra dururlar.

Musahip olacak canlar, kararn akladklar gnden sonra bir deneme sresi geirirler. Karekterleri birbirlerine uymazla musa-hiplikten vazgeebilirler.

Artk musahip olununca (balannca) artk musahiplikten vaz-geilmesi mmkn olmaz.

Dede:

Madem bu ie iyice karar almsnz, bizden yana hava ho. Musahipler birbirine yardm eder. Kavga etmez. Musahipler ara-snda dargnlk en byk gnahtr. Dargnlk burada, bu evliya postunun karsnda verdiiniz ikrar bozmak demektir. der.

Tlipler dedenin szlerini tasdik ederler.

Balar babadan yana olmak zere drt can tarike yatar. Ayak

ularnda gzc, sol yanlarnda ise tarik denei elinde tariki, yerlerini alrlar. Tariki tarikleme ayininde u glbank okur:

Bismillahirahmanirahim, Pir cemali, Muhammed kemali, ka-dir mam Hasan, Hseyin, Aliyi bilene salavat. Allahmme salli ala seyidina nur- Muhammed .Gnahkrm gnahkr. Hak- ah Muhammed Mustafa. Ya Ali, Hseyin-i Kerbela, srr- hak iin tv-be gnahlarmza, estafurullah, estafurullah, estafurullah, izn-i marifet-i tarikat. mam Hseyin stad, nefes, erkan- Mika-il, destur ah buyur.

Glbankn okunmasndan sonra tarikte yatan tlipleri stne tarik deneini on iki kez indirir, kaldrr. Bylece iki Alevi ailenin kardelii on iki imama balanm olur.

Tarikten kalkan canlar, babann hemen yannda oturan za-kirin nne vararak dize gelirler. Drt can ellerini zakirin dizine






351

koyar. Zakir elini onlarn ellerinin zerine koyarak, u duvazde-hi okur:

Bismillahirahmanirahim,

Allahmme salli ala seyyidina nur- Muhammed Mustafa.

Allahmme salli ala seyyidina nur- Muhammed mam Aliyyl -Murtaza.

Allahmme salli ala seyyidina nur- Muhammed Haticetl-Kbra, Fatimatz-zehra.

Allahmme salli ala seyyidina nur- Muhammed, mam Mu-hammed Mehdi, sahib-i zaman, carede on drt masum pak, on yedi kemerbest, salavatullahi. Duvazlarda on iki imam, carede on drt masum pak, on yedi kemerbest, salavatullahi ecmain, evvelin, ah-rin, tahirin, tlibin. La fetta illa Ali, la seyfe illa Zlfikar. Mminin kalbinden eksik olmasn leyli nehar. Gerek erlerin demine, on iki imamlarn keremine, ya Ali h.

Duvazdeh okunduktan sonra musahipler ayaa kalkarak tekrar dedenin huzurunda dururlar.

Bu defa dra durma deildir. Drt can el ele verir. Baba onlara bir hizmet glbank okur:

H, hizmeti kabul ola, murad hasl ola, hak divannda yaz-l ola. Gerek erlerin demine pirimiz Murtaza Alinin keremine ya Ali, h

Bu glbankla musahip olma yini tamamlanm olur.

Ankarann ubuk ilesine bal Kargn kynde, bir Abdal Musa ceminde, musahiplik treninde, iki erkek ve hanmlar iki ka-dn yan yana yere uzanm ve zerlerine bir rt rtlmtr. Cem-de bulunan bir baka dede, yukarda anlatld gibi, erkn denei-ni kullanm, rt stnden kafalarn svazlamtr. Musahip olan-lar rt altndan ktktan sonra, bir ucu suya batrlm erkn ubu-unun altndan dvazlar eliinde gemiler, ceme katlanlardan is-teyenler de ayn ii yapmlardr. (Kaynak: Gazeteci Arslan Tekin, 2008de, ahit olduu bu musahiplik trenini nakletmitir: Cemi Hasandededan gelen Beydili (Karahan) Dede ynetmi, erkn u-buu denilen denei ise Kzm Turabi Dede kullanmtr.)






352

Yusuf Ziya Yrkn, Tahtaclarda musahip olunduu ilk gece eler bir dek zerinde bir arada yattn yazmtr. nk bu tari-kat ve hakikat kardeliidir. Bunlar Tanr katnda muhabbet karde-i olmulardr. Kadn ve erkekler arasnda kskanlk gsterilmeme-si kardelik anlayna dayanr. (Y. Z. Yrkn, Anadoluda Alevler ve Tahtaclar, 2002).

ki Kltr (Dolu, Dem)Baz Anadolu Alev topluluklarnda, dem veya dolu olarak

adlandrlan iki kltr yaamaktadr.

Alevler Mslmandr. Kurn- Kerimde iki yasaklanmtr. Baz Alevler topluluklar neden ikiye itabar etmektedirler?

Aratrc Piri Er, Kurn- Kermde iki konusunun ilendii drt yeti ini zamanlarna gre sralar.

Hurmalarn meyvelerinden, zmlerden de sarho edici bir iecek ve gzel bir rzk elde edersiniz. te bunda, akln ileten bir topluluk iin kesin bir mucize vardr (Nahl 67), (ztrk, 1993).

Sana uyuturucuyu/arab ve kumar sorarlar. De ki: Bu ikisin-de byk bir g nah vardr; insanlar iin karlar da vardr. Ama on-larn ktl yararlarndan ok daha byktr.(Bakara 219), (z-trk, 1993).

Ey iman edenler! Sarhoken ne sylediinizi bitinceye kadar, cnpken de -yol culuk halinde olmanz mstesna- boy abdesti aln-caya kadar namaza yaklama yn (Nisa 43), (ztrk, 1993).

Ey iman edenler, uyuturucu/arap, kumar, tapnmak iin diki-len talar fal ok lar eytan ii birer pisliktir, bunlardan uzak durun ki kurtulua eresiniz (Maide 90), (ztrk, 1993).

Bu kesin hkmlere ramen, Anadolu Alev-Bekta toplulukla-rnca i ki kullanlmaya devam edilmitir.

Baz blgelerde Alev inancnn iba det biimi olan cemlere ka-dar girmitir.

Gerek eski Trk kltrnde, gerekse Anadoluda eski kltrler-de iki var olmu, ve hat ta lm trenlerinde yer etmitir. Eski Ana-dolu kltrnde, mezarlara hediye brakmak, llere yemek, iki sun mak ve dnya iine yarayan eyay beraberinde gtrmesini sa-lamak gibi uygulamalarn varl bilinmektedir.

Yaayan l dncesinin en byk sonucu l hediyeleri, l yemei ve ikisi dir. n Tarih Anadolusunda mezara hediye brak-





ebscohost-21

Documents