İstanbul-2008 1 EBEVEYN ÖLÜMÜ VE ÖĞRENCİ PSİKOLOJİSİ Dr. Fuat TANHAN
Jan 14, 2016
İstanbul-2008 1
EBEVEYN ÖLÜMÜ
VE
ÖĞRENCİ PSİKOLOJİSİ
Dr. Fuat TANHAN
İstanbul-2008 2
Ölüm, her canlının yüzleşeceği ve yaşayacağı bir mutlaklık taşır.
Ölüm, kaçınılmazdır.
Ölüm; doğum, hastalık ve sağlık kadar yaşamın bir parçasıdır.
İstanbul-2008 3
• Bowlby’nin belirttiği üzere, psikanalizin doğuşundan ancak elli yıl sonra ölüme karşı oluşan tepkiler incelenmeye başlanmıştır
• Yas tepkilerinin ancak son yıllarda ele alınması, ölüm konusunun da cinsel konular gibi yasak bir konu olduğu yargısını güçlendirir.
İstanbul-2008 4
Okul çağındaki çocuklar, her gün travma, ölüm ve kayıpla karşılaşmaktadırlar
Bu durum onların gelişimi üzerinde önemli etkiler bırakabilmektedir
İstanbul-2008 5
Günümüz Toplumunda Ölümün Yeri
• Ölüm, yadsınarak mücadele edilmesi gereken bir hastalık ya da aşılması gereken bir engel olarak algılamaktadır.
İstanbul-2008 6
Ölüm Sistemi
• Durumlara ilişkin faktörler– Ölüme Maruz Kalma– Yaşam Süresi Beklentisi
• Kuramsal faktörler– Bireyin Doğanın Gücü
Üzerindeki Kontrol Algısı– İnsan Olmanın Anlamını İdrak
Etme
İstanbul-2008 7
Ölüm Algısının Gelişimi
• Çocukların ölüm algılarını betimlemde kimi kavramlar öne çıkar Bunlar:
• 1-evrensellik, • 2-geri döndürülemezlik; • 3-işlevlerin durması; • 4-nedensellik; • 5- hayıtın devamlılığına
ilişkin algı.
İstanbul-2008 8
Okulöncesi dönemde ölüm algısı
• Bu dönem 0-5 yaşları arasındaki dönemi kapsar. 0-3 yaşına kadarki dönemde çocuk ölüme ilişkin pek birşey bilmez.
• 3-5 yaşlarını kapsayan kesimde ölüm algısı, uyku ve ayrılık kavramları içinde hapsolmuş durumdadır.
İstanbul-2008 9
İlköğretim döneminde ölüm algısı
• Bu dönem 6–14 yaş aralığını kapsamaktadır. Bu yaşlarda çocuklar ölümün bir son olup olmadığını bilmek istemelerine karşın, ölümün bir son olmaması yönünde bir beklenti geliştirirler
• İlköğretimin birinci kademinin sonlarına doğru çocuk, ölümü önüne geçilmez biyolojik süreç olarak kavramaya başlar. Bu tür bir ölüm düşüncesi yaygın olarak 10-11 yaşlarına doğru ortaya çıkar.
İstanbul-2008 10
Ortaöğretim döneminde ölüm algısı
• Ortaöğretim dönemi 14-18 yaşları arasını kapsar.
• Ergenleri içten içe ölümlü olma ve zamanın ilerlemesi gibi düşüncelerin eşliğinde ölümü yoğun olarak gündeminde tutar
• Ölüme duyulan ilgi, ölüme meydan okuma ile birlikte ortaya çıkar
• Yalom, bu durumu “zoraki kahramanlık” olarak nitelendirir.
İstanbul-2008 11
Ebevey Ölümü ve Etkileri
• Birey, akraba veya yakınlarının ölümüne karşı farklı tepki verebilmektedirler.
• Ebeveynini kaybeden çocuklarda yaygın olarak bazı tepkiler görülür. Bunlara normal yas tepkileri adı verilir.
İstanbul-2008 12
Elizabeth Kübler-Ross’a göre normal yas beş aşamadan geçer
İNKAR: Bu olamaz!!
ÖFKE: Bu adil değil!!
PAZARLIK: daha iyi biri olacağım. Onları geri ver!!
DEPRESYON: Öyle üzgünüm ki sanırım öleceğim
KABUL: Bu kayıpla başa çıkacağım
İstanbul-2008 13
• Davranışsal yas tepkileri• Duyuşsal yas tepkileri• Bilişsel yas tepkileri• Fiziksel yas tepkileri
BİR KAYBA KARŞI VERİLEN
OLAĞAN YAS TEPKİLER DÖRT GRUPTA TOPLANABİLİR
İstanbul-2008 14
DAVRANIŞSAL YAS TEPKİLERİ
Ağlama
Saldırganlık, sinirlilik
Uyku problemleri
Akademik sorunlar, okula devam etmeme, bellek ve odaklanma sorunu yaşama
Aile üyeleri arasındaki çatışmaları azaltma çabası
Arkadaşlarıyla olma, olağan etkinlikleri yapma isteklerinde azalma
İstanbul-2008 15
DUYUŞSAL YAS TEPKİLERİ
Üzüntü, soyutlanma, geri çekilme,
Korkular, kaygı, panik
Ölüm ve duyguları hakkında konuşmaktan kaçınma, duyguları inkar..
Ölen kişiyi çok özleme
Kaybı olmayan çocuklardan farklı olduğu duygusu
İstanbul-2008 16
BİLİŞSEL YAS TEPKİLERİ
Kendini suçlamaTekrarlayan düşüncelerBaşarısızlık ve ret edilmeye aşırı duyarlılık
İstanbul-2008 17
FİZİKSEL YAS TEPKİLERİfiziksel hassasiyet, fiziksel acılar
biçiminde ortaya çıkar. Karın ağrısı, nefes darlığı, kaslarda yorgunluk, enerjisizlik, ağız kuruluğu, uykusuzluk, yemek yemenin azalması ya da
yememe, depresyonun fiziksel belirtileri,
İstanbul-2008 18
1.Yas tepkisi bir yıla yakın sürer.. Bazılarında daha uzun…
İstanbul-2008 19
2. Kayıp asla yeniden kazanılmaz. Hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır..
İstanbul-2008 20
3. Yas süreci, eğer yasın yaşanmasına izin verilirse daha kısa sürer
İstanbul-2008 21
Yas çalışmaları şunları amaçlar
Kaybedilen kişiden özgürleşmek
Kaybedilen olmaksızın çevreye yeniden uyum sağlama, kabul etme ve yüzleşme.
Yeni ilişkiler kurma..
İstanbul-2008 22
Yas ve Kayıpla Başa Çıkmayı Öğrenme
Yas ve kayıpla başa çıkmanın anahtarı trajediyi ret etmeme, acı dolu ayrılığı kabul etmedir.
İstanbul-2008 23
Bu amaçla bireyin;Fiziksel ve psikolojikbelirtileri kontrol etme becerilerini öğrenmesi;
Yasın normal ve gerekli bir duygu olduğu ve toparlanmanın zaman alacağı duygusunu kabul etmesi gerekir.
İstanbul-2008 24
Bu amaçla bireyin;Fiziksel ve psikolojikbelirtileri kontrol etme becerilerini öğretmek
Yasın normal ve gerekli bir duygu olduğu ve toparlanmanın zaman alacağı duygusunu yerleştirmek
İstanbul-2008 25
Kayıptan Önce Yapılması Gerekenler 1
1- Ölüm hakkında doğru bilgilendirmek.
Açık ve dürüst bilgi verin ve ne biliyorsanız onu tanımlayın. Bazı soruların yanıtlarını kimsenin bilmediğini belirtin.
Ölümle ilgili gerçek sözcükler kullanın ve daha iyi bir yere gitti gibi cümlelerden kaçının
İstanbul-2008 26
2- Doğru yaşantılar geçirmelerini sağlamak.
Tüm etkinliklere katılmasına izin verin
Cenaze ritüellerini konuşun
Kayıptan Önce Yapılması Gerekenler 2
İstanbul-2008 27
Kayıptan sonra yapılması gerekenler
1- Acıyı ifade etmelerine imkan tanımak.
2- Kayıp sonrası duruma alışmalarını sağlamak.
Duyguları ifade edecek bir ortam yaratmak
Nesne ve Rol kaybının yarattığı durumlara karşı bireyi hazırlamak.
İstanbul-2008 28
Teşekkür ederim…
Dr. Fuat TANHAN
Ankara Üniversitesifuattanhan@hotmail.
com