)E (SMAW یکیرتکلا سوق دنیآرف اب یراکشوجmotamedi24.ir/wp-content/uploads/2019/04/جوشکاری-با-فرآیند-قوس... · (smaw یکیرتکلا سوق

)E1(SMAW جوشکاری با فرآیند قوس الکتریکیپایۀ دهم و یازدهمدورۀ دوم متوسطه

شاخۀ: كاردانش زمينۀ: صنعت و کشاورزی

گروه های تحصيلی: مکانيک، برق و رایانه رشته های مهارتی: مطابق جدول صفحه ٤ عنوان

)SMAW( نام استاندارد مهارتی مبنا: جوشکاری سازه های فوالدی با فرآیند

كد استاندارد متولی: 8-72/23/1/1

تحصیلی: گروه کشاورزی، و صنعت زمینٔه کاردانش، شاخٔه ،)E١(SMAW الکتریکی قوس فرآیند با جوشکاری مکانیک، برق و رایانه، رشته های مهارتی: مطابق جدول صفحه ٤ عنوان ]کتابهای درسی[ 310189. برنامه ریزی محتوا و نظارت بر تألیف: دفتر تألیف کتاب های درسی فنی و حرفه ای و کاردانش؛ مؤلفان: محمود پارسا ]و دیگران[، وزارت

آموزش و پرورش سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی.تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران.

3 ج ـ مصور )رنگی( جدول )رنگی(شاخه کاردانش

978 -964- 05-2130-4فیپا

مؤلفان: محمود پارسا، علی شاهدی، آرش حبیبی، امید گل محله، غالمرضا شیرازی رستمیکتاب نامه

جوشکاری با قوس برقیتألیف کتاب های درسی فنی و حرفه ای و ــ دفتر برنامه ریزی آموزشی. ج ــ سازمان پژوهش و پارسا، محمود. ب ــ الف

کاردانش. د ــ ادارٔه کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشیTK 4660 / ج86 1392

3113400

:

:::::::::

::

عنوان و نام پدیدآور373

3١0١89 ک

مشخصات نشرمشخصات ظاهری

فروستشابک

وضعیت فهرست نویسییادداشتیادداشتموضوع

شناسه افزوده

رده بندی کنگرهشماره کتاب شناسی ملی

ISBN 978-964-05-2130-4 شابک ٤-213٠-٠٥-978-9٦٤

وزارت آموزش و پرورشسازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

برنامه ریزی آموزشی وزارت به سازمان پژوهش و این کتاب متعلق کلیه حقوق مادی و معنوی آموزش و پرورش است و هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن به صورت چاپی و الکترونیکی و ارائه در پایگاه های مجازی، نمایش، اقتباس، تلخیص، تبدیل، ترجمه، عکس برداری، نقاشی، تهیه فیلم و تکثیر به هر شکل و نوع بدون کسب مجوز از این سازمان ممنوع است و متخلفان

تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند.

نام کتاب: جوشکاری با فرآیند قوس الکتریکی E1( SMAW( ـ 310189 و 311189سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی پدیدآورنده:

دفتر تألیف کتاب های درسی فنی و حرفه ای وکاردانش مدیریت برنامه ریزی درسی و تأليف: محمود پارسا، امید گل محله، غالمرضا شیرازی رستمی، علی شاهدی و آرش حبیبی )اعضای گروه تألیف( شناسه افزوده برنامه ریزی وتأليف:

ادارٔه کّل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی مدیریت آماده سازی هنری: حامد حاجی محمدی، فرناز موگویی )صفحه آرا( ـ حامد موسوی ) طراح جلد(ـ فرینوش موگویی)رسام( شناسه افزوده آماده سازی:

تهران: خیابان ایرانشهر شمالی ـ ساختمان شمارٔه ٤ آموزش و پرورش )شهیدموسوی( نشانی سازمان: ـ 8883١١6١ ، دورنـگار : 88309266 ، کدپستی : ١58٤7٤7359 تلفن : 9

www.irtextbook.ir و www.chap.sch.ir :وب گـاه ـ کیلومتر ١7 جادٔه مخصوص کرج ـ خیابان6١ )داروپخش( شرکت چاپ و نشرکتاب های درسی ایران : تهران ناشر :

ـ ٤٤985١6١، دورنگار: ٤٤985١60، صندوق پستی: ١39ـ 375١5 تلفن : 5 چاپخانه: شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران »سهامی خاص«

چاپ دوم ١397 سال انتشار و نوبت چاپ:

از مکاید ]حیله هاي[ بزرگ شیطان و نفس اماره آن است که جوانان غفلت با تا جوانی می دهد پیری زمان در اصالح و وعده صالح را با از دست برود و به پیران وعده طول عمر می دهد و تا لحظه آخر وعده های پوچ انسان را از ذکر خدا و اخالص برای او باز می دارد تا

مرگ برسد.

امام خميني )قدس سره الشريف(

پایه كد استاندارد مهارتي مبنا نام استاندارد مهارتي مبنا نام رشتة مهارتي ردیف

10

9-74/40/1/1/1 فن ورز اسکلت فلزی ساختمان

کارهای فلزی ساختمان ١9-74/41/2/3/1 کمک اسکلت ساز درجه 2

8-74/95/1/1/1 در و پنجره ساز پروفیل آهنی درجه 1

10 8-72/23/1/1 SMAWجوشکاری سازه های فوالدی با فرآیند تأسیسات گازرساني ساختمان 2

10 72/23/1/1ـ8 SMAW جوشکار سازه های فوالدی با فرایند جوشکاري برق 3

10 72/23/1/1ـ8 SMAW جوشکار سازه های فوالدی با فرآیند جوشکاری گاز محافظ ٤

107412-05-017-1 کمک نصاب آسانسور

نصب و سرویس آسانسور 58-51/65/1/2 نصاب و تعمیرکار آسانسور

10 41/11/2/3ـ8 مکانیک صنایع درجه 2 مکانیک صنایع 6

11 8-41/85/1/1 نصب و تعمیر کولرهای پنجره ای و اسپیلت تأسیسات حرارتی و برودتی 7

11 74/92/2/2ـ8 در و پنجره ساز پروفیل درجه 2 ساخت مصنوعات فلزی 8

فهرست رشته هاي مهارتي كه مي توانند از كتاب جوشکاری با فرآیند قوس الکتریکی E1 استفاده كنند.

سیند

مهم

مهی

هاجم

: حول

ل اص

فب

ت مطالس

فهر

فهرست مطالب

صفحه عنوان

پیش گفتار

کارگاه جوشکاری و انضباط شغلی .......................................................................................................................................................................1 فصل اول

شناخت تکنولوژی جوشکاری و روش های متداول آن ها .....................................................................................18 فصل دوم

الکتریسیته و اثرات آن ...............................................................................................................................................................................................44 فصل سوم

استفاده از الکتریسیته های جوشکاری قوسی .......................................................................................................................55 فصل چهارم

شناخت دستگاه های جوشکاری و چگونگی تنظیم آن ها .........................................................................................67 فصل پنجم

ضوابط ایمنی و بهداشتی در کارگاه جوشکاری .........................................................................................................................90 فصل ششم

122 ........................................................................................................................ E1 تمرین کسب مهارت جوشکاری در سطح فصل هفتم

سیصل اول: حجم های مهم مهند

تارفگف

ش پی

پیش گفتار

دهه های اخير، صنعت نفت، گاز و پتروشيمي - صنايع خودرو سازي و ساير صنايع در كشور عزيزمان پيشرفت چشم گيري داشته است و به طبع آن تأمين نيروي انساني ماهر و كارآمد از

مهم ترين دغدغه هاي برنامه ريزان بوده است. صنايع در آن نقش دليل به كه است مشاغلي جمله از جوشكاري با مرتبط مشاغل مختلف بيشتر از ساير مشاغل مورد نياز صنعت مي باشد. اين مهم وظيفه برنامه ريزان درسي و به مراتب را مراكز آموزش فني و حرفه اي و كاردانش كه مجري دوره هاي جوشكاري هستند

سنگين ترنموده است.کتاب های درسی تالیف دفتر آموزشي منابع محدوديت به توجه با و منظور همين به فني و حرفه اي و کاردانش بر اساس استاندار مهارت و آموزشي جوشكاري با قوس الكتريكي دستي)SMAW(ی سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور 5 جلد كتاب درسي تهيه نموده است.

اين مجموعه بر اساس جدول زير استانداردهايE8 ،E6 ،E3 و E9 را پوشش مي دهد:

كتاب استاندارد

جلدهای اول، دوم و سوم )E3( جوشكاري با فرآيند قوس الكتريكي

20 توانايي هاي 18 و )E6( جوشكاري با فرآيند قوس الكتريكي E3

)E6( جوشكاري با فرآيند قوس الكتريكي E6

)E9 و E8( جوشكاري با فرآيند قوس الكتريكي E8 و E9

مهارتی پيشرفت به زمان مديريت با و استاندارد اساس بر محترم هنرآموزان است اميد خاص توجه جوشكاری رشته مهارت های كسب در استعدادشان شكوفايی جهت در فراگيران

داشته و با هدايت و راهنمايی مدبرانه خويش پويايی جوانان را فراهم نمايند. تالش شده است اين مجموعه از كتاب ها بر اساس استاندارد جوشكاری با فرآيند قوس و آموزش اصلی مبنای كه است ذكر به الزم اما شود، تدوين )SMAW( دستی الكتريكی

ارزشيابی مهارت ها بر اساس استاندارد سازمان آموزش فنی و حرفه ای كشور می باشد.و برنامه ها از نظرات مفيد خويش در راستای اصالح انتظار دارد همكاران گرامی پايان در

كتاب های درسی، اين دفتر را بهره مند فرمايند.

کمیسیون تخصصی برنامه ريزی درسی

تارگف

ش پی

کارگاه جوشکاری را تشریح نماید. 1

فعالیت هاي متداول در کارگاه جوشکاري را بیان نماید. 2

دستگاه ها و تجهیزات متداول در کارگاه جوشکاري را بیان نماید. 3

انبارهاي مربوط به کارگاه جوشکاري را نام ببرد. 4

سلسه مراتب حرفه جوشکاري را بیان کند. 5

وظیفه جوشکار را در سلسه مراتب حرفه جوشکاري بیان نماید. 6

انضباط شغلي را تعریف نماید. 7

موارد مهم انضباط شغلي را ذکر نماید. 8 د وان

د بت بای

س در

ینن ا

ایاز پ

س اده پ

یرنراگ

ف

كارگاه جوشكاري و انضباط شغليزمان آموزش )ساعت(عنوان توانایی

آشنایی با محیط کارگاه جوشکاري، تجهیزات، دستگاه ها، انبارها و امکانات جانبی آن

آشنایی باسلسله مراتب حرفه جوشکاری

شناسایی اصول انضباط شغلی و لزوم رعایت آن

عملینظری

1-

1

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

2

نمونه سؤاالت پیش آزمون1- به کدام یك از گزینه هاي زیرکارگاه گفته مي شود؟

الف( محلي که محصوالت غذایي خام و خشك نگه داري مي شود.

ب( مکاني که لوازم خانگی به فروش مي رسد.

ج( مکاني که میز و صندلي تولید مي کنند.

د( محلي که جوانان به فعالیت هاي ورزشی مي پردازند.

2- آیا به محل ساخت تانکرهاي آب کارگاه مي گویند؟

الف( بلي ب( خیر

3- در محیطي که چند نفر با هم کار مي کنند کدام گزینه مهم تر است؟

الف(تعریف روابط و مقررات شغلي

ب( وجود امکانات تفریحی-ورزشی

ج( ساعت کاری

د( مکان جغرافیایی

4- آیا مي توان به محلي که چاه حفر مي کنند کارگاه نامید؟

الف( خیر، چون کار موقتي است.

ب( بلي، چون چند نفر با هم مشغول کار هستند.

ج( خیر، چون محل سرپوشیده نیست.

د( بستگي به تعداد افراد مشغول به کار دارد.

5- کدام یك از شرایط زیر در یك کارگاه الزام آور نیست؟

الف( تعیین زمان انجام فعالیت

ب( جنسیت افراد شاغل )مرد یا زن بودن(

ج( تعداد افراد مشغول به کار

د( هیچ کدام

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

3

6- نحوه چیدمان دستگاه ها در کارگاه به چه چیزي مربوط مي شود؟

الف( مراحل انجام کار

ب( نوع محصول

ج( تعداد افراد مشغول به کار

د( سلیقه سرپرست کارگاه

7- به محلي که چند قطعه را به هم متصل)مونتاژ( مي کنند چه مي گویند؟

الف( کارگاه مونتاژ

ب( کارگاه جوشکاری

ج( سالن بازرسی و کنترل کیفی

د( کارگاه ساخت

8- چه نکاتي در ایجاد و تجهیز انبار کارگاه باید رعایت شود؟

الف( محل قرارگیري مواد و تجهیزات

ب( نظم در چیدمان

ج( تقسیم بندي مواد و ابزار

د( تمام موارد

9- سلسه مراتب شغلی در محیط کاری بر چه اساسي تعیین مي شود؟

الف( توانایي و مسؤلیت ها

ب( میزان حقوق

ج( سوابق شغلي

د( روابط فامیلي

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

4

1- 1 آشنایي با محیط کارگاه جوشکاريکارگاه جوشکاري محیطي است که در آنجا با استفاده از فرآیندهاي جوشکاري اقدام به ساخت یا تعمیر قطعات

صنعتی می نمایند. در کارگاه هاي جوشکاري متناسب با نوع کار جوشکاری، از ابزار و تجهیزات مختلفی استفاده

می شود و نیز بر اساس اندازه و تعداد سازه ها، ابعاد کارگاه ها تغییر می کند

شکل)1-1( بخشي از فضاي کارگاه های ساخت تجهیزات صنعتي با استفاده از فرآیند های جوشکاری را نشان

می دهد.

بخشي از فضاي داخل كارگاه جوشكاري ساخت

شكل )1-1(

فضاي کارگاه جوشکاري به طور معمول سرپوشیده است ولي گاهي به دلیل شرایط اجرایي مثل: مشکل

حمل ونقل سازه هاي بزرگ صنعتي بخشي از فعالیت هاي جوشکاري و یا تمام آن در محل نصب سازه ها)سایت(

صورت مي پذیرد.

در هر صورت کارگاه جوشکاري چه در فضاي باز استقرار یابد و چه در محل سرپوشیده باشد الزم است

تمهیدات الزم جهت انجام مطلوب و ایمن عملیات جوشکاري اندیشیده شود.

شکل )2-1( نمونه ای از کارگاه های جوشکاری تجهیز شده در محل ساخت سازه های صنعتی را نشان می دهد.

همان طور که در کارگاه ساخت خط لوله دیده می شود، گاهی به منظور جلوگیری از تأثیر منفی وزش باد و یا

برف و باران روی کیفیت جوش، عملیات جوشکاری در زیر ناحیه چادر کشیده شده صورت می گیرد.

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

5

الف( كارگاه ساخت سازه های ساختمانی

شكل )1-2(

ب( كارگاه ساخت مخازن تحت فشار

شكل )1-2(

ج( كارگاه ساخت تجهيزات صنعتي

شكل )1-2(

د( كارگاه ساخت اسكلت فلزی ساختمان

شكل )1-2(

ن( كارگاه ساخت خط لوله

شكل )1-2(

م( كارگاه ساخت مخازن ذخيره

شكل )1-2(

نمونه ای از كارگاه های جوشكاری تجهيز شده برای ساخت سازه های صنعتی

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

6

1-1-1 تجهیزات و دستگاه هاي موجود درکارگاه جوشکاريمتناسب با فعالیت هایی که در کارگاه های جوشکاري صورت می گیرد و نوع سازه هاي صنعتي که ساخته

مي شوند و یا مورد تعمیر و بازسازي قرار مي گیرند، نوع و تعداد دستگاه ها و نیز ابزارهاي جانبي متعلق به

آنها متفاوت است.

برشکاری، سنگ زنی، ماشین کاری و از: عملیات متداول درکارگاه های جوشکاری عبارتند فعالیت های

جوشکاری که برخی از ابزار و تجهیزات مربوط به این فعالیت ها در شکل )3-1( نشان داده شده است.

شكل )1-3(

الف( دستگاه های برشكاری نظير: برشكاری مكانيكي، حرارتي و قوسی

برخی از دستگاه های موجود در كارگاه های جوشكاری

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

7

شكل )1-3(

ب( دستگاه های آماده سازی و ماشين كاری نظير: تراش، فرز، دريل، سنگ زني، پرس كاری و پخ كاري

شكل )1-3(

ج( دستگاه های جوشكاری نظير: ركتيفاير، ترانس، دينام و موتور جوش

ادامه- برخی از دستگاه های موجود در كارگاه های جوشكاری

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

8

2-1-1 انبارها در کارگاه جوشکاريدر کارگاه هاي جوشکاري به طور معمول فضاهایي را براي نگهداري ابزار، مواد و محصوالت جوشکاري

کارگاه های با اصلی هم جوار انبارهای معّرفی به ادامه در نامیده مي شوند انبار که اختصاص می دهند

جوشکاری پرداخته می شود.

1-2-1-1 انبار مواد مصرفي جوشکاري

مواد مختلف انواع نگهداری محل انبارها این

مصرفی مثل: الکترودها، سیم جوش ها و پودرهاي

جوشکاري مي باشند که باید در شرایط مناسب

نگه داری شوند و برچسب شناسایی مواد، حاوي

مربوطه قفسه هاي یا اطالعات الزم روي جعبه

نصب گردد و نیز دستورالعمل شرایط حمل ونقل،

و دما نظر از آنها نگه داري و خروج و ورود

رطوبت در انبار مشخص باشد.

شکل )4-1( نمونه ای از قفسه های نگه داری مواد

مصرفی جوشکاری را در انبار نشان می دهد.

شكل)1-4(

انبار مواد مصرفي جوشكاري

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

9

2-2-1-1 انبار نیم ساخته های فلزی

این انبار ها محل نگه داري انواع نیم ساخته هاي فلزي

مثل: ورق، میل گرد، نبشي، پروفیل و غیره مي باشند

مشخصات و جنس، پروفیل، نوع برحسب که

دیگر از هم تفکیك شده و چیده می شوند. به طور

معمول باید ورق ها، میل گردها، نبشی ها، تسمه ها و

اساس بر و به شکل جداگانه کدام هر پروفیل ها

قطر یا ضخامت و نیز از نظر نوع جنس )فوالدی،

آلومینیمی و غیره( تفکیك می شوند.

به طور مثال نیم ساخته های فوالد زنگ نزن )ورق، لوله، میله و ....( باید جدا از فوالدهای معمولی)کربني(

انبار شوند. شکل )5-1( فضای داخل انبار نیم ساخته های فلزی را نشان می دهد.

ادامه - انبار نيم ساخته های فلزی

ب( انبار ذخيره انواع پروفيل فوالدی

شكل )1-5(

ج( انبار نگه داری انواع ورق فوالدی

شكل )1-5(

الف( انبار ذخيره لوله و پروفيل های گرد فوالدی

انبار نيم ساخته های فلزی

شكل )1-5(

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

10

3-2-1-1 انبار کپسول هاي گاز محافظاین انبارها محل نگهداري انواع کپسول هاي گاز مصرفي مثل: اکسیژن، استیلن، آرگون، دي اکسید کربن و

غیره مي باشد. کپسول هاي مذکور باید جدا از هم انبار شوند. حتی کپسول های پر و خالی نیز الزم است

جدا از هم باشند. هم چنین رعایت نکات ایمنی در انبار کردن کپسول گازهای قابل اشتعال مثل: استیلن یا

اکسیژن بسیار مهم است و باید به دقت رعایت شود. نکته دیگر اینکه کپسول ها در شرایط ایستاده و دارای

کالهك انبار شوند. شکل )6-1 ( قفسه های مخصوص نگه داری کپسول های گاز را نشان می دهد.

شكل)1-6(

محل نگه داری كپسول هاي گاز محافظ

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

11

4-2-1-1 انبار ابزار و لوازم یدکيدر این انبار به طور معمول تعداد زیادي از اقالم مرتبط با دستگاه ها و تجهیزات جوشکاري، برشکاري و

ماشین کاري و متعلقات جانبي آنها نگهداري مي شود. بنابراین الزم است برچسب شناسایی اقالم مذکور

حاوي اطالعات الزم روي جعبه یا قفسه هاي مربوطه نصب گردد.

هم چنین با توجه به اینکه اجزاء و ابزارهاي موجود در این انبارها از نظر آسیب پذیري و حساسیت نسبت

به شرایط محیطي متفاوت مي باشند، بنابراین الزم است نحوه چیدمان و نوع سیستم تهویه به منظور کنترل

دما و رطوبت، متناسب با جنس و حساسیت آنها در نظر گرفته شود. شکل )7-1( فضای داخل انبار و نحوه

چیدمان ابزار ولوازم یدکی را نشان می دهد.

شكل)1-7(

انبار ابزار و لوازم يدكي

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

12

بحث کنید

به نظر شما هر یك از انبارهاي مجاور کارگاه جوشکاري چه شرایطي الزم است داشته باشد؟ و کدام مواد آسیب

پذیرتر هستند؟

2-1 سلسه مراتب حرفه جوشکاريبرای ساخت یك سازه جوشکاری واحد های تخصصی مختلفی با یك دیگر هم کاری مي کنند، مثل:

طراحي و مهندسي �

بازرسي و کنترل کیفی �

ماشین کاري �

جوشکاري �

پشتیباني و تدارکات �

با این شرایط وقتی کار به نحو مطلوب انجام می شود که هر واحد مطابق شرح وظایف تعریف شده امور

محوله را در زمان مقتضی و به نحو مطلوب انجام دهد. این کار باعث می شود:

1- میزان تولید در کارگاه افزایش یابد

2- ایمني پرسنل کارگاه باال رود

3- کیفیت سازه جوشکاری افزایش پیدا کند

4- ضایعات و دوباره کاري ها کاهش یابد

بنابراین در فعالیت صنعتي که به صورت کار گروهي و با مشارکت تخصص هاي مختلف انجام مي شود الزم

است وظایف و مسؤلیت هاي اشخاص و بخش های مختلف درگیر با کار و نیز چگونگي ارتباط واحدهاي

کاري با یکدیگر مشخص و تعریف شده باشد.

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

13

1-2-1 وظیفه حرفه ای جوشکاراجراي به طورکلــي وظیفه جوشــکار

جوشکاري مطابق با دستورالعمل مکتوب

و تأیید شده رویه جوشکاري )WPS( با

در نظر گرفتن کامل مسایل ایمني مي باشد.

مراتب تخصصی، مطابق نظر سلسله از

نمودار)1-1( جایگاه فرد جوشــکار در

قاعده هرم سلسله مراتب تخصصی حرفه

جوشکاری قرار دارد.

2-2-1 جایگاه سازماني پرسنل جوشکارنمودار ساختار اجرایي مربوط به ساخت و تولید سازه هاي مختلف صنعتي متناسب با نوع پروژه و حجم

کار متفاوت است؛ ولي به عنوان مثال در نمودار)2-1( نمونه اي از چنین ساختارهایي در سازمان ها به منظور

درك بهتر موضوع ارایه شده است. یادآوری می شود، هر یك از افراد درگیر پروژه باید در موقعیت شغلي

خود نسبت به انجام صحیح وظایف محوله کوشا باشند و دستورالعمل هاي اجرایي و ایمني را رعایت کنند.نمودار )1-2(

نمودار ساختار اجرايي مربوط به يك پروژه ساخت سازه جوشكاری

نمودار )1-1(

جايگاه حرفه جوشكار در سلسله مراتب حرفه جوشكاری

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

14

3-1 انضباط شغليانضباط شغلي عبارت از: رعایت مقررات و معیارهاي تعریف شده متناسب با حرفه جوشکاري است که به

منظور جلوگیری از حوادث ناگوار و انجام صحیح فعالیت های جوشکاری وضع می شود و مي بایست توسط

کلیه افراد رعایت شود. موارد مهم انضباط شغلي به شرح زیر است:

1-3-1 مسئولیت پذیر بودن یعنی نسبت به وظیفه ای که برای فرد تعریف شده است و یا نسبت به ابزار و امکاناتی که در اختیار فرد

قرار گرفته است احساس مسئولیت نماید و نهایت سعی و تالش خود را برای انجام به موقع و صحیح امور

محوله و نیز نگهداری از تجهیزات بکار گیرد.

جهتو

حفظ اموال عمومی به عنوان سرمایه های ملی و بین نسلی از طرف ادیان مختلف به ویژه دین مبین

اسالم مورد تاکید و سفارش قرار گرفته است.

2-3-1 رعایت سلسله مراتب شغلي و احترام به همکارانهمان طور که گفته شد، در فعالیت های صنعتی کار به صورت گروهی انجام می شود و برای هر شخص

آن انجام صحیح به نسبت فرد که می شود تعریف او سازمانی یا جایگاه بر حسب تخصص وظیفه ای

مسئولیت دارد. لذا همه اشخاص وظیفه دارند نسبت به حوزه مسئولیت دیگران احترام بگذارند و از دخالت

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

15

در حوزه کار دیگران پرهیز نمایند.

3-3-1 رعایت مسایل ایمني فردي و گروهيعوامل زیادی در محیط های صنعتی و کارگاهی

وجود دارند که خطر آفرین هستند. چنانچه فرد

نسبت به آنها آگاهی الزم را نداشته باشد و یا

نکند را رعایت یا گروهی فردی ایمنی مسایل

دیگران و خود برای خطر ایجاد باعث ممکن

نسبت ابتدا فرد است، بنابراین ضروری نماید.

را آگاهی الزم و اطالعات عوامل خطرساز به

کسب نماید و راه های جلوگیری از ایجاد خطر

را بشناسد و نسبت به رعایت موارد ایمنی اقدام

کند. هم چنین از پرداختن به کارهاي خطرناك و

ماجراجویانه به شدت پرهیز کند )شکل 1-8(.

4-3-1 رعایت نظم و مقررات در افراد است الزم که مواردی از دیگر یکی

محیط کارگاهی آن را رعایت کنند مسیله حفظ

مقرراتی به ویژه توجه نیز و انضباط و نظم

فعالیت در محیط های نوع با متناسب است که

کارگاهی به منظور جلوگیری از حوادث ناگوار

می شود گرفته نظر در کارها صحیح انجام و

)شکل 1-9(.

رعايت نكات ايمنی از مراتب مهم انظباط شغلی است.

شكل )1-8(

رعايت نظم يكی از مراتب انضباط شغلی است.

شكل )1-9(

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

16

ليشغ

ط ضبا

اني و

كاروش

ه جرگا

كال:

اوصل

ف

17

نمونه سؤاالت آزمون پایانی1- کدام یك از فعالیت هاي زیر در کارگاه جوشکاري صورت نمي گیرد؟

الف( ساخت سازه هاي صنعتي ب( تعمیر تجهیزات صنعتي

ج( آموزش جوشکاري د( تولید دستگاه هاي جوشکاري

2- کدام یك از سازه هاي زیر به عنوان سازه جوشکاري محسوب نمي شوند.

الف( بدنه خودرو ب( واگن قطار

ج( پل فلزي د( اسکلت فلزي ساختمان

هـ( کمد چوبي

3- در جوار کارگاه جوشکاري چه انبارهایي وجود دارند؟

الف( انبار مواد غذایي

ب( انبار مواد مصرفي جوشکاري

ج( انبار نگهداری کپسول هاي گاز محافظ

د( انبار مواد و محصوالت نیم ساخته

4- کدام یك از موارد زیر جزء وظایف حرفه اي جوشکار است؟

)WPS( انجام جوشکاري مطابق دستورالعمل جوشکاري )الف

)WPS( تهیه دستورالعمل جوشکاري )ب

ج( بازرسي و کنترل کیفي جوش

د( تهیه نقشه جوشکاري

5- کدام یك از تجهیزات زیر جزء ملزومات کارگاه جوشکاري مي باشد؟

الف( دستگاه جوشکاري ب( تجهیزات برشکاری

ج( دستگاه بسته بندي مواد مصرفی د( تجهیزات رنگ زدن

هـ( تجهیزات سنگ زني

كارگاه جوشكاری را تشريح نمايد. 1

فعاليت هاي متداول در كارگاه جوشكاري را بيان نمايد. 2

دستگاه ها و تجهيزات متداول در كارگاه جوشكاري را بيان نمايد. 3

انبارهاي مربوط به كارگاه جوشكاري را نام ببرد. 4

سلسه مراتب حرفه جوشكاري را بيان كند. 5

وظيفه جوشكار را در سلسه مراتب حرفه جوشكاري بيان نمايد. 6

انضباط شغلي را تعريف نمايد. 7

موارد مهم انضباط شغلي را ذكر نمايد. 8 د وان

د بت بای

س در

ینن ا

ایاز پ

س اده پ

یرنراگ

ف

كارگاه جوشكاري و انضباط شغليزمان آموزش )ساعت(عنوان توانایی

آشنایی با محیط کارگاه جوشکاري، تجهیزات، دستگاه ها، انبارها و امکانات جانبی آن

آشنایی باسلسله مراتب حرفه جوشکاری

شناسایی اصول انضباط شغلی و لزوم رعایت آن

عملینظری

1-

1

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

2

نمونه سؤاالت پيش آزمون1- به كدام یك از گزینه هاي زیركارگاه گفته مي شود؟

الف( محلي كه محصوالت غذایي خام و خشك نگه داري مي شود.

ب( مکاني كه لوازم خانگی به فروش مي رسد.

ج( مکاني كه ميز و صندلي توليد مي كنند.

د( محلي كه جوانان به فعاليت هاي ورزشی مي پردازند.

2- آیا به محل ساخت تانکرهاي آب كارگاه مي گویند؟

الف( بلي ب( خير

3- در محيطي كه چند نفر با هم كار مي كنند كدام گزینه مهم تر است؟

الف(تعریف روابط و مقررات شغلي

ب( وجود امکانات تفریحی-ورزشی

ج( ساعت كاری

د( مکان جغرافيایی

4- آیا مي توان به محلي كه چاه حفر مي كنند كارگاه ناميد؟

الف( خير، چون كار موقتي است.

ب( بلي، چون چند نفر با هم مشغول كار هستند.

ج( خير، چون محل سرپوشيده نيست.

د( بستگي به تعداد افراد مشغول به كار دارد.

5- كدام یك از شرایط زیر در یك كارگاه الزام آور نيست؟

الف( تعيين زمان انجام فعاليت

ب( جنسيت افراد شاغل )مرد یا زن بودن(

ج( تعداد افراد مشغول به كار

د( هيچ كدام

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

3

6- نحوه چيدمان دستگاه ها در كارگاه به چه چيزي مربوط مي شود؟

الف( مراحل انجام كار

ب( نوع محصول

ج( تعداد افراد مشغول به كار

د( سليقه سرپرست كارگاه

7- به محلي كه چند قطعه را به هم متصل)مونتاژ( مي كنند چه مي گویند؟

الف( كارگاه مونتاژ

ب( كارگاه جوشکاری

ج( سالن بازرسی و كنترل كيفی

د( كارگاه ساخت

8- چه نکاتي در ایجاد و تجهيز انبار كارگاه باید رعایت شود؟

الف( محل قرارگيري مواد و تجهيزات

ب( نظم در چيدمان

ج( تقسيم بندي مواد و ابزار

د( تمام موارد

9- سلسه مراتب شغلی در محيط كاری بر چه اساسي تعيين مي شود؟

الف( توانایي و مسؤليت ها

ب( ميزان حقوق

ج( سوابق شغلي

د( روابط فاميلي

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

4

1- 1 آشنایي با محيط كارگاه جوشکاريكارگاه جوشکاري محيطي است كه در آنجا با استفاده از فرآیندهاي جوشکاري اقدام به ساخت یا تعمير قطعات

صنعتی می نمایند. در كارگاه هاي جوشکاري متناسب با نوع كار جوشکاری، از ابزار و تجهيزات مختلفی استفاده

می شود و نيز بر اساس اندازه و تعداد سازه ها، ابعاد كارگاه ها تغيير می كند

شکل)1-1( بخشي از فضاي كارگاه های ساخت تجهيزات صنعتي با استفاده از فرآیند های جوشکاری را نشان

می دهد.

بخشي از فضاي داخل كارگاه جوشكاري ساخت

شكل )1-1(

فضاي كارگاه جوشکاري به طور معمول سرپوشيده است ولي گاهي به دليل شرایط اجرایي مثل: مشکل

حمل ونقل سازه هاي بزرگ صنعتي بخشي از فعاليت هاي جوشکاري و یا تمام آن در محل نصب سازه ها)سایت(

صورت مي پذیرد.

در هر صورت كارگاه جوشکاري چه در فضاي باز استقرار یابد و چه در محل سرپوشيده باشد الزم است

تمهيدات الزم جهت انجام مطلوب و ایمن عمليات جوشکاري اندیشيده شود.

شکل )2-1( نمونه ای از كارگاه های جوشکاری تجهيز شده در محل ساخت سازه های صنعتی را نشان می دهد.

همان طور كه در كارگاه ساخت خط لوله دیده می شود، گاهی به منظور جلوگيری از تأثير منفی وزش باد و یا

برف و باران روی كيفيت جوش، عمليات جوشکاری در زیر ناحيه چادر كشيده شده صورت می گيرد.

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

5

الف( كارگاه ساخت سازه های ساختمانی

شكل )1-2(

ب( كارگاه ساخت مخازن تحت فشار

شكل )1-2(

ج( كارگاه ساخت تجهيزات صنعتي

شكل )1-2(

د( كارگاه ساخت اسكلت فلزی ساختمان

شكل )1-2(

ن( كارگاه ساخت خط لوله

شكل )1-2(

م( كارگاه ساخت مخازن ذخيره

شكل )1-2(

نمونه ای از كارگاه های جوشكاری تجهيز شده برای ساخت سازه های صنعتی

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

6

1-1-1 تجهيزات و دستگاه هاي موجود دركارگاه جوشکاريمتناسب با فعاليت هایی كه در كارگاه های جوشکاري صورت می گيرد و نوع سازه هاي صنعتي كه ساخته

مي شوند و یا مورد تعمير و بازسازي قرار مي گيرند، نوع و تعداد دستگاه ها و نيز ابزارهاي جانبي متعلق به

آنها متفاوت است.

برشکاری، سنگ زنی، ماشين كاری و از: عمليات متداول دركارگاه های جوشکاری عبارتند فعاليت های

جوشکاری كه برخی از ابزار و تجهيزات مربوط به این فعاليت ها در شکل )3-1( نشان داده شده است.

شكل )1-3(

الف( دستگاه های برشكاری نظير: برشكاری مكانيكي، حرارتي و قوسی

برخی از دستگاه های موجود در كارگاه های جوشكاری

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

7

شكل )1-3(

ب( دستگاه های آماده سازی و ماشين كاری نظير: تراش، فرز، دريل، سنگ زني، پرس كاری و پخ كاري

شكل )1-3(

ج( دستگاه های جوشكاری نظير: ركتيفاير، ترانس، دينام و موتور جوش

ادامه- برخی از دستگاه های موجود در كارگاه های جوشكاری

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

8

2-1-1 انبارها در كارگاه جوشکاريدر كارگاه هاي جوشکاري به طور معمول فضاهایي را براي نگهداري ابزار، مواد و محصوالت جوشکاري

كارگاه های با اصلی هم جوار انبارهای معّرفی به ادامه در ناميده مي شوند انبار كه اختصاص می دهند

جوشکاری پرداخته می شود.

1-2-1-1 انبار مواد مصرفي جوشکاري

مواد مختلف انواع نگهداری محل انبارها این

مصرفی مثل: الکترودها، سيم جوش ها و پودرهاي

جوشکاري مي باشند كه باید در شرایط مناسب

نگه داری شوند و برچسب شناسایی مواد، حاوي

مربوطه قفسه هاي یا اطالعات الزم روي جعبه

نصب گردد و نيز دستورالعمل شرایط حمل ونقل،

و دما نظر از آنها نگه داري و خروج و ورود

رطوبت در انبار مشخص باشد.

شکل )4-1( نمونه ای از قفسه های نگه داری مواد

مصرفی جوشکاری را در انبار نشان می دهد.

شكل)1-4(

انبار مواد مصرفي جوشكاري

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

9

2-2-1-1 انبار نيم ساخته های فلزی

این انبار ها محل نگه داري انواع نيم ساخته هاي فلزي

مثل: ورق، ميل گرد، نبشي، پروفيل و غيره مي باشند

مشخصات و جنس، پروفيل، نوع برحسب كه

دیگر از هم تفکيك شده و چيده می شوند. به طور

معمول باید ورق ها، ميل گردها، نبشی ها، تسمه ها و

اساس بر و به شکل جداگانه كدام هر پروفيل ها

قطر یا ضخامت و نيز از نظر نوع جنس )فوالدی،

آلومينيمی و غيره( تفکيك می شوند.

به طور مثال نيم ساخته های فوالد زنگ نزن )ورق، لوله، ميله و ....( باید جدا از فوالدهای معمولی)كربني(

انبار شوند. شکل )5-1( فضای داخل انبار نيم ساخته های فلزی را نشان می دهد.

ادامه - انبار نيم ساخته های فلزی

ب( انبار ذخيره انواع پروفيل فوالدی

شكل )1-5(

ج( انبار نگه داری انواع ورق فوالدی

شكل )1-5(

الف( انبار ذخيره لوله و پروفيل های گرد فوالدی

انبار نيم ساخته های فلزی

شكل )1-5(

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

10

3-2-1-1 انبار كپسول هاي گاز محافظاین انبارها محل نگهداري انواع كپسول هاي گاز مصرفي مثل: اكسيژن، استيلن، آرگون، دي اكسيد كربن و

غيره مي باشد. كپسول هاي مذكور باید جدا از هم انبار شوند. حتی كپسول های پر و خالی نيز الزم است

جدا از هم باشند. هم چنين رعایت نکات ایمنی در انبار كردن كپسول گازهای قابل اشتعال مثل: استيلن یا

اكسيژن بسيار مهم است و باید به دقت رعایت شود. نکته دیگر اینکه كپسول ها در شرایط ایستاده و دارای

كالهك انبار شوند. شکل )6-1 ( قفسه های مخصوص نگه داری كپسول های گاز را نشان می دهد.

شكل)1-6(

محل نگه داری كپسول هاي گاز محافظ

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

11

4-2-1-1 انبار ابزار و لوازم یدكيدر این انبار به طور معمول تعداد زیادي از اقالم مرتبط با دستگاه ها و تجهيزات جوشکاري، برشکاري و

ماشين كاري و متعلقات جانبي آنها نگهداري مي شود. بنابراین الزم است برچسب شناسایی اقالم مذكور

حاوي اطالعات الزم روي جعبه یا قفسه هاي مربوطه نصب گردد.

هم چنين با توجه به اینکه اجزاء و ابزارهاي موجود در این انبارها از نظر آسيب پذیري و حساسيت نسبت

به شرایط محيطي متفاوت مي باشند، بنابراین الزم است نحوه چيدمان و نوع سيستم تهویه به منظور كنترل

دما و رطوبت، متناسب با جنس و حساسيت آنها در نظر گرفته شود. شکل )7-1( فضای داخل انبار و نحوه

چيدمان ابزار ولوازم یدكی را نشان می دهد.

شكل)1-7(

انبار ابزار و لوازم يدكي

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

12

بحث کنید

به نظر شما هر یك از انبارهاي مجاور كارگاه جوشکاري چه شرایطي الزم است داشته باشد؟ و كدام مواد آسيب

پذیرتر هستند؟

2-1 سلسه مراتب حرفه جوشکاريبرای ساخت یك سازه جوشکاری واحد های تخصصی مختلفی با یك دیگر هم كاری مي كنند، مثل:

�طراحي و مهندسي

�بازرسي و كنترل كيفی

�ماشين كاري

�جوشکاري

�پشتيباني و تداركات

با این شرایط وقتی كار به نحو مطلوب انجام می شود كه هر واحد مطابق شرح وظایف تعریف شده امور

محوله را در زمان مقتضی و به نحو مطلوب انجام دهد. این كار باعث می شود:

1- ميزان توليد در كارگاه افزایش یابد

2- ایمني پرسنل كارگاه باال رود

3- كيفيت سازه جوشکاری افزایش پيدا كند

4- ضایعات و دوباره كاري ها كاهش یابد

بنابراین در فعاليت صنعتي كه به صورت كار گروهي و با مشاركت تخصص هاي مختلف انجام مي شود الزم

است وظایف و مسؤليت هاي اشخاص و بخش های مختلف درگير با كار و نيز چگونگي ارتباط واحدهاي

كاري با یکدیگر مشخص و تعریف شده باشد.

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

13

1-2-1 وظيفه حرفه ای جوشکاربه طوركل��ي وظيف��ه جوش��کار اج��راي

جوشکاري مطابق با دستورالعمل مکتوب

و تأیيد شده رویه جوشکاري )WPS( با

در نظر گرفتن كامل مسایل ایمني مي باشد.

از نظر سلس��له مراتب تخصصی، مطابق

نمودار)1-1( جایگاه فرد جوش��کار در

قاعده هرم سلسله مراتب تخصصی حرفه

جوشکاری قرار دارد.

2-2-1 جایگاه سازماني پرسنل جوشکارنمودار ساختار اجرایي مربوط به ساخت و توليد سازه هاي مختلف صنعتي متناسب با نوع پروژه و حجم كار

متفاوت است؛ ولي به عنوان مثال در نمودار)2-1( نمونه اي از چنين ساختارهایي در سازمان ها به منظور درک

بهتر موضوع ارایه شده است. یادآوری می شود، هر یك از افراد درگير پروژه باید در موقعيت شغلي خود

نسبت به انجام صحيح وظایف محوله كوشا باشند و دستورالعمل هاي اجرایي و ایمني را رعایت كنند.نمودار )1-2(

نمودار ساختار اجرايي مربوط به يك پروژه ساخت سازه جوشكاری

نمودار )1-1(

جايگاه حرفه جوشكار در سلسله مراتب حرفه جوشكاری

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

14

3-1 انضباط شغليانضباط شغلي عبارت از: رعایت مقررات و معيارهاي تعریف شده متناسب با حرفه جوشکاري است كه به

منظور جلوگيری از حوادث ناگوار و انجام صحيح فعاليت های جوشکاری وضع می شود و مي بایست توسط

كليه افراد رعایت شود. موارد مهم انضباط شغلي به شرح زیر است:

1-3-1 مسئوليت پذیر بودن یعنی نسبت به وظيفه ای كه برای فرد تعریف شده است و یا نسبت به ابزار و امکاناتی كه در اختيار فرد

قرار گرفته است احساس مسئوليت نماید و نهایت سعی و تالش خود را برای انجام به موقع و صحيح امور

محوله و نيز نگهداری از تجهيزات بکار گيرد.

جهتو

حفظ اموال عمومی به عنوان سرمایه های ملی و بين نسلی از طرف ادیان مختلف به ویژه دین مبين

اسالم مورد تاكيد و سفارش قرار گرفته است.

2-3-1 رعایت سلسله مراتب شغلي و احترام به همکارانهمان طور كه گفته شد، در فعاليت های صنعتی كار به صورت گروهی انجام می شود و برای هر شخص

آن انجام صحيح به نسبت فرد كه می شود تعریف او سازمانی جایگاه یا بر حسب تخصص وظيفه ای

مسئوليت دارد. لذا همه اشخاص وظيفه دارند نسبت به حوزه مسئوليت دیگران احترام بگذارند و از دخالت

در حوزه كار دیگران پرهيز نمایند.

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

15

3-3-1 رعایت مسایل ایمني فردي و گروهيعوامل زیادی در محيط های صنعتی و كارگاهی

وجود دارند كه خطر آفرین هستند. چنانچه فرد

نسبت به آنها آگاهی الزم را نداشته باشد و یا

نکند را رعایت یا گروهی فردی ایمنی مسایل

دیگران و خود برای خطر ایجاد باعث ممکن

نسبت ابتدا فرد است، بنابراین ضروری نماید.

را آگاهی الزم و اطالعات عوامل خطرساز به

كسب نماید و راه های جلوگيری از ایجاد خطر

را بشناسد و نسبت به رعایت موارد ایمنی اقدام

كند. هم چنين از پرداختن به كارهاي خطرناک و

ماجراجویانه به شدت پرهيز كند )شکل 1-8(.

4-3-1 رعایت نظم و مقررات در افراد است الزم كه مواردی از دیگر یکی

محيط كارگاهی آن را رعایت كنند مسيله حفظ

مقرراتی به ویژه توجه نيز و انضباط و نظم

فعاليت در محيط های نوع با متناسب است كه

كارگاهی به منظور جلوگيری از حوادث ناگوار

می شود گرفته نظر در كارها صحيح انجام و

)شکل 1-9(.

رعايت نكات ايمنی از مراتب مهم انظباط شغلی است.

شكل )1-8(

رعايت نظم يكی از مراتب انضباط شغلی است.

شكل )1-9(

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

16

نمونه سؤاالت آزمون پایانی1- كدام یك از فعاليت هاي زیر در كارگاه جوشکاري صورت نمي گيرد؟

الف( ساخت سازه هاي صنعتي ب( تعمير تجهيزات صنعتي

ج( آموزش جوشکاري د( توليد دستگاه هاي جوشکاري

2- كدام یك از سازه هاي زیر به عنوان سازه جوشکاري محسوب نمي شوند.

الف( بدنه خودرو ب( واگن قطار

ج( پل فلزي د( اسکلت فلزي ساختمان

ه�( كمد چوبي

3- در جوار كارگاه جوشکاري چه انبارهایي وجود دارند؟

الف( انبار مواد غذایي

ب( انبار مواد مصرفي جوشکاري

ج( انبار نگهداری كپسول هاي گاز محافظ

د( انبار مواد و محصوالت نيم ساخته

4- كدام یك از موارد زیر جزء وظایف حرفه اي جوشکار است؟

)WPS( انجام جوشکاري مطابق دستورالعمل جوشکاري )الف

)WPS( تهيه دستورالعمل جوشکاري )ب

ج( بازرسي و كنترل كيفي جوش

د( تهيه نقشه جوشکاري

5- كدام یك از تجهيزات زیر جزء ملزومات كارگاه جوشکاري مي باشد؟

الف( دستگاه جوشکاري ب( تجهيزات برشکاری

ج( دستگاه بسته بندي مواد مصرفی د( تجهيزات رنگ زدن

ه�( تجهيزات سنگ زني

ليشغ

ط ضبا

اني و

کاروش

ه جرگا

کال:

اوصل

ف

17

6- در مقابل مواردي كه جزء انضباط شغلي به حساب مي آید، عالمت ضرب بگذارید؟

الف( رعایت سلسله مراتب شغلي ب( رعایت اخالقي حرفه اي

ج( مسئوليت پذیر بودن د( مرتب و منظم بودن در محيط كار

7- سلسله مراتب شغلي به وسيله كدام یك از موارد زیر تعریف مي شود؟

الف( سرپرست كارگاه ب( ساختار سازماني

ج( شوراي كارگران د( مهارت و توانایي بدني افراد

8- براي انبار كردن مواد و محصوالت جوشکاری، كدام ویژگي مورد نظر قرار مي گيرد؟

الف( نوع، خصوصيات و حساسيت مواد ب( بزرگي، كوچکي و فرم ظاهري قطعات

ج( مسایل اقتصادي د( كوچکي و بزرگي انبار

9- وظایف و مسؤليت هاي افراد چه موقع تعيين مي شود؟

الف( در لحظه شروع پروژه و انجام كار

ب( همراه با برنامه ریزي پروژه و قبل از شروع كار

ج( همراه با پيشرفت فيزیکي كار

د( زمان عقد قرارداد پروژه

10- در كجا اهميت مسایل ایمني در اولویت است؟

الف( كار در ارتفاع و محيط هاي بسته

ب( انبار كپسول گازهاي سوختي و محافظ

ج( محل تابلوهاي برق و كابل هاي حامل جریان

د( در تمام محل هاي انجام فعاليت شغلي

11- چهار مورد مهم از مراتب انضباط شغلی را نام ببرید؟

الف( ب(

ج( د(

فرآيندهاي جوشكاري را دسته بندي كند. 1

ويژگي هاي اصلي فرآيندهاي جوشكاري ذوبي و غيرذوبي را بيان كند. 2

منابع تأمين كننده انرژي را در فرآيندهاي متداول جوشكاري بيان نمايد. 3

نقاط قوت و ضعف يا مزيت ها و محدوديت هاي فرآيندهاي متداول جوشكاري را توضيح دهد. 4

فرآيندهاي رايج جوشكاري قوسي در صنعت را نام ببرد. 5

ابزار و تجهيزات مورد استفاده در فرآيندهای متداول جوشكاری را معرفي كند. 6

ويژگي هاي مهم فرآيندهاي جوشكاري قوسي متداول را بيان كند. 7

د وان

د بت بای

س در

ینن ا

ایاز پ

س اده پ

یرنراگ

ف

شناخت تكنولوژي جوشكاري و روش هاي متداول آن

زمان آموزش )ساعت(عنوان تواناییدسته بندی فرآیند هاي جوشکاری از نظر ذوبی و غیرذوبی

روش هاي متداول جوشکاری مورد استفاده در صنایع

دسته بندی فرآیندهاي جوشکاری از نظر منابع تامین کننده انرژی

نقاط قوت و ضعف روش های متداول جوشکاری مورد استفاده در صنایع

نمایش فیلم در رابطه با فرآیندهاي جوشکاری

عملینظری

5-

2

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

19

نمونه سؤاالت پیش آزمون

1- جوشکاري جزء کدام نوع اتصاالت قرار دارد؟

الف( موقت ب( دائم

ج( بستگي به نوع فرآیند دارد. د( هیچ کدام

2- علت اینکه سطوح تماس دو قطعه قبل از جوشکاري باید عاري از اکسید و زنگ باشد چیست؟

الف( جریان برق عبور کند. ب( فلز ذوب شود.

ج( ناخالصي در جوش ایجاد نگردد. د( فلز جوش براق باشد.

3- در فرآیندهای جوشکاری براي ذوب کردن لبه هاي قطعه کار از چه نوع انرژي مي توان استفاده کرد؟

الف( گاز سوختي ب( قوس الکتریکي

ج( اشعه لیزر د( تمام موارد

4- آیا براي اتصال فلزات غیر هم جنس می توان از فرآیندهاي جوشکاري استفاده کرد؟

الف( بلي ب( خیر

5- چه چیزي باعث اتصال و پیوستگي قطعات در جوشکاري مي شود؟ )شرح در سه سطر(

6– نام دو فرآیند جوشکاري را بنویسید؟

-2 -1

7- براي جوشکاري ذوبي از چه انرژي هایي مي توان استفاده کرد؟

-2 -1

-4 -3

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

20

8- چرا کابل هایي که به دستگاه جوشکاري اتصال مي دهیم، قطور هستند؟ )جواب در یك سطر(

9- چرا در جوشکاري قوسي، از ماسك مخصوص استفاده مي شود ؟ )جواب در یك سطر(

10- چرا در جوشکاري، محافظت از حوضچه مذاب الزم است؟ )جواب در دو سطر(

11- آیا در جوشکاري می توان هم از جریان متناوب و هم از جریان مستقیم استفاده کرد؟

الف( بلي ب( خیر

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

21

1- 2 مقدمهفرآیند های اتصال مواد صنعتي)فلزي، پلیمري و سرامیکي( را می توان مطابق شکل )1-2( به دو دسته اصلی تقسیم کرد.

تقسیم بندي کلی روش های متداول اتصال در مواد صنعتی

شکل )2-1(

الف( اتصال موقت - مثل: چسب، میخ، پرچ و پیچ

شکل )2-1(

ب( اتصال دائم - مثل: جوشکاری و لحیم کاری

اگرچه هنوز هم تمام روش هاي مذکور در صنایع مختلف کاربرد دارند، ولي اختراع روش جوشکاري توانست

تحول بزرگي در اتصال مواد ایجاد کند. در حال حاضر فرآیندهاي جوشکاري به عنوان روشی قابل اعتماد،

مؤثر، پرکاربرد و اقتصادي براي اتصال مواد صنعتي، به خصوص فلزات مورد استفاده قرار مي گیرند.

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

22

2-2- فرآیندهاي جوشکاري تعریف: درحالت کلی حذف فاصله بین اتم هاي دو قطعه در محل تماس به منظور ایجاد جاذبه بین اتم های

آن ها را جوشکاري مي گویند.

براین اساس روش هاي مختلف جوشکاري مطابق نمودار)1-2( به دو دسته کلي شامل: فرآیندهاي جوشکاري

ذوبي و غیرذوبي تقسیم بندی می شوند که در این نمودار موارد مهم و متداول جوشکاري مورد استفاده در

صنعت به صورت رنگی آمده است. در فرآیندهاي جوشکاري ذوبي لبه هاي دو قطعه ذوب مي شوند و با

مذاب حاصل از الکترود یا فلز پرکننده درز، مخلوط شده و پس از انجماد موجب اتصال دو قطعه مي گردد.

ولي در فرآیند هاي جوشکاري غیرذوبي لبه هاي دو قطعه در تماس با هم ذوب نمي شود، بلکه به طور معمول

نیروي فشار مکانیکي سبب حذف فاصله اتم ها در محل تماس و اتصال آنها مي گردد.

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

23

(RSW) Resistance stope

ش مقاومتی جوشکاری نقطه جو

(RSEW) Resisance seam

stopeش مقاومتی

جوشکاری درز جو

(PW) Projection welding

ش طرحی جوشکاری پی

(ESW) Electro slag welding

جوشکاری سرپاره الکتریکی

(EBW) Electron Beam

weldingجوشکاری پرتو الکترونی

(FRW) Friction welding

جوشکاری اصطکاکی

(EW) Explosive welding

جوشکاری انفجاری

(uw) Ultrasonic welding

جوشکاری فراصوتی

(SMA

W) shield m

etal Arc welding

ش دار جوشکاری قوسی الکترود روپو

(SAW

) Submerged A

rc weldingجوشکاری قوسی زیر پودری

(FCAW

) Flux cored Arc welding

جوشکاری قوسی سیستم تو پودری

(OFW

) oxy - fule weldingجوشکاری اکسی گاز

(CAW

) Carbon Arc welding

جوشکاری قوسی کربنی

(GTA

W) G

as Tungsten Arc welding

ت گاز محافظ با الکترو تنگستنی جوشکاری قوسی تح

(GM

AW

) Gas m

etal Arc welding

ف شدنی صر

ت گاز محافظ با الکترود مجوشکاری قوسی تح

(PAW

) Plasma A

rc weldingجوشکاری قوسی پالسما

تش های متداول جوشکاری در صنع

نمودار 2-1 رو

welding

شدرز جو

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

24

)OAW(1 1-2-2 جوشکاري اکسي استیلنجوشکاري اکسي استیلن فرآیندی است که از انرژی حرارتی ناشی از سوختن یك گاز سوختنی مثل استیلن

برای ذوب کردن درز اتصال و سیم جوش فلزی بدون روپوش استفاده می شود. در شکل )2-2( تجهیزات

و شیلنگ رگالتور، جوشکاري، مشعل استیلن، کپسول اکسیژن، کپسول مثل: اکسی استیلن جوشکاری

اتصاالت مربوط به آن نشان داده شده است. درکپسول ها گاز اکسیژن و استیلن به صورت فشرده وجود

دارد. فشار گازها توسط رگالتورها کاهش یافته و تنظیم می شود و از طریق دو شیلنگ الستیکی به طرف

مشعل هدایت می شوند.

عالوه بر سه راهی و رگالتور، شیر یك طرفه نیز در مسیر گازها نصب مي شود تا مانع از برگشت گاز و شعله

به طرف کپسول شود.شکل)2-2(

تجهیزات فرآیند جوشکاری اکسی استیلن

1- Oxy- Acetylene welding

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

25

هم چنین مطابق شکل)3-2( روی دسته مشعل جوشکاري یا برشکاري اکسی استیلن شیرهاي کنترل جریان

گاز وجود دارد که مقدار جریان گاز خروجي به طرف سرمشعل را کنترل مي کنند. مشعل های جوشکاری

و برشکاری حرارتی داراي محفظه ای به منظور مخلوط شدن گازها مي باشند که در قسمت ب نشان داده

شده است. سرمشعل نیز همگرا است که باعث تمرکز شعله و گرما در سطح کوچکی از محل درز اتصال

دو قطعه مي شود. این موضوع سبب مي شود تا سریع تر به درجه حرارت ذوب برسیم. شکل)2-3(

الف: اجزاء مشمل اکسی استیلن ب: نمایش بخش مخلوط کننده گاز در مشعل

اجزا مختلف مشعل در فرآیند جوشکاری اکسی استیلن

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

26

)SMAW(1 2-2-2 جوشکاري قوسي با الکترود روپوش دارو الکتریکي جریان انتقال براي روپوش دار فلزي الکترود از الکتروددستي قوس فرآیند جوشکاری در

تشکیل قوس استفاده مي شود به طوري که قوس در فاصله بین نوك الکترود و قطعه کار تشکیل مي شود.

شکل )4-2( فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود روپوش دار را نشان مي دهد.

شکل)2-4(

فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود روپوش دار

قوس الکتریکي، حرارت کافي براي ذوب کردن منطقه

کوچکی از سطح فلز پایه و الکترود را تأمین مي کند. فلز

مذاب الکترود از میان قوس به حوضچه مذاب روي فلز

پایه انتقال مي یابد و در آنجا با فلز پایه مخلوط مي شود.

با دور شدن قوس از محل حوضچه مذاب، مخلوط فلز

مذاب ناشي از الکترود و فلز پایه شروع به سرد شدن و

انجماد مي نماید و اتصال کامل مي شود.

جهت محافظ گازهای تولید ضمن الکترود روپوش

محافظت از قوس و حوضچه مذاب، سرباره سازی هم

می کند. شکل )5-2( منطقه قوس را درفرآیند جوشکاری

با الکترود روپوش دار نشان می دهد.

1- Shielded Metal Arc Welding

شکل)2-5(

منطقه قوس درفرآیند جوشکاری با الکترود روپوش دار و تشکیل فلز جوش

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

27

فرآیند رایج ترین روپوش دار الکترود با جوشکاري

جوشکاري است. زیرا به دلیل استفاده از تجهیزات نسبتًا

ساده و ارزان از قابلیت انعطاف پذیري باالیي نیز براي

کاربردهاي مختلف برخوردار مي باشد.

به خصوص فلزات اکثر جوشکاري در به طوري که

روش این دارد. فراواني کاربرد ساختماني فوالدهاي

در صنایع به نام هاي جوشکاري برق، الکترود دستي یا

قوس الکترود دستي نیز شناخته می شود.

شکل )6-2( دستگاه فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود

روپوش دار را همراه با کابل هاي اتصال نشان می دهد.

)GMAW(1 3-2-2 جوشکاري قوسي با الکترود فلزي تحت پوشش گاز محافظدر فرآیند جوشکاری قوسي با الکترود مصرفی تحت پوشش گاز محافظ که در شکل)7-2( تجهیزات و

چگونگی انجام جوشکاری نشان داده شده است، به جاي الکترود روپوش دار از الکترود بدون روپوش استفاده

مي شود. براي جلوگیري از آسیب دیدن به مذاب فلز جوش به دلیل اثرات سوء اتمسفر )اکسیژن و ازت(، یك

گاز کم اثر یا بي اثر در فضاي قوس و اطراف حوضچه مذاب جایگزین اتمسفر مي گردد گاز محافظ از طریق

کپسول و لوله هاي انتقال به آرامي به اطراف قوس هدایت شده و حفاظت مناسب را ایجاد مي کند.

شکل)2-7(

فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود مصرفی تحت پوشش گاز محافظ

1- Gas Metal Arc Welding

شکل)2-6(

دستگاه فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود روپوش دار

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

28

در این فرآیندچنانچه گاز محافظ، خنثي یا بی اثر باشد

مثل: گاز آرگون یا هلیوم به آن روش MIG1 مي گویند

به شود استفاده CO2 مانند فعال نیمه گاز از اگر و

آن روش MAG2 مي گویند. در جوشکاري بعضي از

مقابل در که نزن زنگ فوالد و آلومینیم مانند فلزات

اتمسفر حساسیت زیادي دارند از گازهاي بي اثر مانند:

آرگون و هلیم و یا مخلوط آنها استفاده مي شود و در

مانند: فعال( کم اثر)نیمه محافظ گاز از موارد سایر

CO2 و یا مخلوط آرگون و اکسیژن استفاده مي شود.

به به کمك رگالتور و شیلنگ از کپسول گاز محافظ

جوشکاری دستگاه می شود. منتقل جوشکاری مشعل

یکسوکننده( با همراه )ترانسفورماتور رکتیفایر یك

است که با برق شهر کار می کند و جریان الزم را براي

مشعل به کابل توسط که می کند تامین جوشکاری

جوشکاری )تورچ( هدایت می شود.

شکل)8-2( تجهیزات فرآیند جوشکاری قوسي با الکترود

فلزي تحت پوشش گاز محافظ را نشان مي دهد.

1- Metal Inert Gas2- Metal Active Gas

شکل)2-8(

دستگاه فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود فلزی

تحت پوشش گاز محافظ

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

29

در این فرآیند جوشکاري، الکترود لخت یا سیم جوش که به طور مداوم از قرقره به طرف تورچ جوشکاري

هدایت مي شود؛ ضمن برقراري قوس با سطح قطعه کار، ذوب می شود. هم چنین در اثر گرمای قوس سطح

قطعه کار در محل اتصال نیز به صورت موضعی ذوب می شود و از اختالط مذاب حاصل از سیم جوش

و قطعه کار، فلز جوش ایجاد می شود. شکل )9-2( منطقه ایجاد قوس و تشکیل حوضچه مذاب را که

نشان دهنده تشکیل فلز جوش است و نیز چگونگی ایفای نقش حفاظتي گاز محافظ را نشان می دهد.

شکل)2-9(

منطقه ایجاد قوس و تشکیل فلز جوش در فرآیند جوشکاری قوسی تحت پوشش گاز محافظ

این روش جوشکاري بدلیل تداوم جوشکاري و عدم توقف ناشي از تعویض الکترود به صورت اتومات

و با استفاده از ربات ها در صنایع مختلف مثل: اتومبیل سازي، واگن سازي، کشتي سازي و سایر سازه هاي

فلزي کاربرد وسیعي دارد.

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

30

1)TIG( 4-2-2 جوشکاري قوسي با الکترود تنگستن تحت پوشش گاز خنثيغیرمصرفي الکترود بین قوس آن در که است قوسي فرآیندهاي جوشکاري از دیگر یکي فرآیند این

دیرذوب مانند تنگستن و قطعه کار برقرار مي گردد و باعث ذوب فلز پایه و ایجاد حوضچه مذاب روي قطعه

کار مي شود، اصول کلی این فرآیند جوشکاری در شکل )10-2( نشان داده شده است.

شکل)2-10(

اصول فرآیند جوشکاری قوس با الکترود تنگستن

در این فرآیند جوشکاری مطابق شکل)11-2(منبع

)DC ( تغذیه یك رکتیفایر تولید کننده جریان مستقیم

است که با برق شهر تغذیه شده و جریان مناسب

جوشکاری را تامین می کند. گاز محافظ خنثي نیز

از کپسول توسط رگالتور و شیلنگ هاي مخصوص

به طرف تورچ جوشکاری هدایت می شود

1- Tungsten Inert Gas

شکل)2-11(

دستگاه فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود تنگستنی تحت

پوششی گاز خنثی

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

31

و قوس ایجاد منطقه )2-12( شکل

تشکیل فلز جوش را نشان می دهد. در

این فرآیند جوشکاري حفاظت از قوس

محافظ گاز توسط مذاب حوضچه و

خنثي)بی اثر( مثل آرگون یا هلیوم صورت

مي گیرد. فلز پرکننده یا سیم جوش، سیم

نازکي است که از سمت دیگر با دست یا

به طور اتومات وارد حوضچه مذاب شده

و ذوب مي گردد.

فلز جوش از امتزاج مذاب فلز حاصل از ذوب شدن لبه هاي کار و ذوب شدن سیم جوش ایجاد می گردد.

هم چنین براي حفاظت حوضچه مذاب و نوك داغ الکترود تنگستن از گازهاي محافظ خنثي مثل: هلیم و

آرگون و یا مخلوط آنها استفاده مي شود. از ویژگي هاي مهم این فرآیند جوشکاري تشکیل فلز جوش با

کیفیت باال مي باشد.

) SAW(1 5-2-2 جوشکاري قوسي زیرپودري

جوشکاري قوس زیرپودري یك فرآیند

جوشکاري ذوبي است که حرارت الزم

ایجاد قوس توسط جوشکاری برای

که سیم جوشي و کار قطعه بین شده

به صورت پیوسته تغذیه مي گردد در زیر

توده پودر محافظ ایجاد مي شود.

این اجراي شکل)13-2( اصول کلی

فرآیند جوشکاری را نشان مي دهد.

1- Submerged Arc Welding

شکل)2-12(

TIG منطقه ایجاد قوس و تشکیل فلز جوش در فرآیند جوشکاری

شکل)2-13(

تجهیزات و اصول کلی فرآیند جوشکاری قوس زیرپودری

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

32

جوش مذاب حوضچه فرآیند این در

بوسیله یك الیه ضخیم از پودر با دانه هاي

نسبتاً ریز پوشیده مي شود. بنابراین عمل

حفاظت حوضچه مذاب در این فرآیند

برعهده دانه هاي نسبتاً ریز و مواد تشکیل

دهنده پودر است که در حین جوشکاري

باعث و مي شود ذوب آن از بخشي

مذاب جوش فلز روي سرباره تشکیل

و می شود آوری بقیه جمع و مي گردد

مجددا استفاده می شود.

شکل )14-2( اجرای جوشکاری روی لوله فوالدی قطور را با استفاده از این فرآیند جوشکاری نشان مي دهد.

از فرآیند جوشکاري قوس زیرپودري بیشتر براي جوشکاري قطعات ضخیم، خط جوش هاي طویل مثل

صنایع لوله سازي، کشتی سازی، جوشکاری اسکلت های فلزی و ساخت مخازن استفاده می شود. هم چنین

به دلیل لزوم وجود پودر در محل جوش اجراي جوشکاري محدود به حالت سطحی یا افقی می باشد.

)RW(1 6-2-2 جوشکاري مقاومتيفرآیند جوشکاري مقاومتي جزء فرآیندهاي

جوشکاري غیر ذوبي است که لبه های قطعه

مقاومت اثر در جوشکاري حین در کار

الکتریکی ذوب نمي شود.

شکل )15-2( تصویر شماتیك از دستگاه

جوشکاری نقطه جوش را نشان مي دهد.

1 - Resistance Welding

شکل)2-14(

اتصال دو لوله فوالدی با استفاده از فرآیند جوشکاری زیر پودری

شکل)2-15(

دستگاه جوشکاری نقطه جوش هوا خنک

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

33

دراین فرآیند، اتصال دو سطح در اثر حرارت ناشي از اعمال جریان الکتریکي و فشار مکانیکي به صورت

هم زمان ایجاد مي شود. باال بودن مقاومت الکتریکي و عبور جریان الکتریسیته در محل تماس دو سطح

باعث گرم شدن و خمیدگی گردیدن محل تماس دو ورق می شود. سپس فشار الزم نیز از طریق الکترودها

به محل اتصال وارد می شود و فصل مشترك که در اثر عبور جریان برق با آمپر زیاد خمیری شده را درهم

ادغام می کند.

مختلفی روش های به مقاومتی جوشکاری فرآیند

صورت می گیرد که جوشکاری نقطه ای متداول ترین

آن است.در شکل)16-2( چگونگی ایجاد اتصال و

نقطه جوش هاي ایجاد شده بین دو ورق فلزی به

کمك دستگاه جوشکاری نقطه ای نشان داده شده

است.

هم چنین برای اتصال پیوسته لبه ورق های فلزی، به کمك فرآیند جوشکاري مقاومتي می توان از دستگاه

جوشکاری مقاومتی درزي، مطابق شکل )17-2( استفاده کرد. در اینجا از الکترودهاي غلتکي شکل استفاده

مي شود که ضمن اعمال فشار، جریان برق با آمپر باال را به قطعه کار هدایت می کنند.شکل)2-17(

اجرای درز جوش روی دو ورق فلزی

شکل)2-16(

اجرای جوشکاری نقطه ای و اتّصال دو ورق فلزی

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

34

اجراي جوشکاري مقاومتی از سرعت باالیي برخوردار

است و در این فرآیند از ماده مصرفي مثل: سیم جوش

یا الکترود مصرفي استفاده نمي شود. هم چنین فرآیند

باالیي اتوماسیون قابلیت از مقاومتی جوشکاري

برخوردار مي باشد و براي جوشکاري ورق هاي بسیار

نازك و متوسط عملکرد خوبي دارد. شکل )2-18(

دستگاه جوشکاری مقاومتی درزی را نشان می دهد.

الزم به ذکر است جوشکاري قطعات بسیار ضخیم و موادي که قابلیت هدایت الکتریکي و حرارتي باالیي

دارند مثل: مس و آلومینیوم با این فرآیند مشکل تر است. فرآیند جوشکاري مقاومتي در صنایع خودروسازي،

کابینت سازي، لوازم خانگي کاربرد وسیعي دارد.

شکل)2-18(

دستگاه جوشکاری مقاومتی درزی جهت اتصال پیوسته لبه ورق های فلزی

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

35

)FW(1 7-2-2 جوشکاري اصطکاکياساس فرآیند جوشکاري اصطکاکي درشکل )2-19(

نشان داده شده است. همان طور که مشاهده مي کنید،

ابتدا یکي از قطعات توسط نیروي مکانیکي در جهت

فلش به گردش در می آید و قطعه دیگر توسط گیره

محکم گرفته می شود و حرکت ندارد. سپس در اثر

تماس فصل مشترك دو قطعه با یکدیگر و وجود

اصطکاك بین سطوح تماس، حرارت تولید مي شود.

گرمای تولید شده توسط اصطکاك سطوح تماس را

به حالت خمیری درآورده و در نهایت، اعمال فشار

همراه با قطع گردش دورانی موجب اتصال دو قطعه

به هم می شود.

روش به که شده اي رزوه میله شکل)2-20( در

جوشکاری اصطکاکي به یك قطعه فلز تخت جوش

داده شده است مشاهده می شود.

1- Friction Welding

شکل)2-19(

مراحل اجرای فرآیند جوشکاری اصطکاکي

شکل)2-20(

نمونه قطعه جوشکاری شده به روش اصطکاکی

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

36

تمرین و تحقیق:یك جدول به شرح زیر رسم کنید؛

ویژگي ها و دامنه کاربرد فرآیندهاي جوشکاري مذکور در جدول زیر را با هم مقایسه کنید.

دامنه کاربردویژگي هافرآیند جوشکاريردیف

الکترود دستي1

2MIG/MAG

3TIG

زیر پودري4

مقاومتي5

اصطکاکی6

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

37

3-2 لحیم کاري1در این روش مذاب فلز با نقطه ذوب کمتر نسبت

به فلزات پایه در حد فاصل بین لبه هاي دو قطعه

جاري شده و فاصله بین آنها را پر مي کند.

بنابراین مذاب پس از منجمد شدن به صورت ماده

واسطه سبب ایجاد جاذبه بین ذرات دو فلز مي شود

که به این روش لحیم کاري مي گویند. لحیم کاری به

دو صورت انجام مي شود؛ یکي لحیم کاری نرم که

توسط هویه مطابق شکل )21-2( صورت می گیرد.

نوع دیگر لحیم کاری، لحیم کاری سخت است که از مذاب فلزات با دمای ذوب باالتر استفاده می شود و

به طور معمول توسط شعله انجام می شود شکل )22-2(. در اینجا برای اینکه ماده مذاب لحیم به طور کامل

در درز اتصال جاری شود، قطعه کار را قبل از ریختن مذاب لحیم، حرارت می دهند تا مذاب بهتر و راحت

تر درز اتصال را پرکند.

شکل)2-22(

اجرای لحیم کاری سخت

1- Soldoring

شکل)2-21(

ابزار لحیم کاری نرم

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

38

4-2 منابع تأمین انرژي در جوشکاريدر روش هاي جوشکاري براي گرم کردن یا ذوب کردن محل تماس دو قطعه و ادغام ذرات دو قطعه

در هم از انرژی های مختلف استفاده مي شود که در جدول )2-2( منابع انرژی مربوط به فرآیندهای رایج

جوشکاری آمده است.جدول )2-2( منابع انرژی مربوط به فرآیندهای رایج جوشكاری

تصویر فرآیندفرآیند جوشكارینوع انرژیردیف

1

کيتری

الکی

رژان

جوشکاري قوسيالکترود بین الکتریکي قوس ایجاد

الزم گرماي ایجاد سبب کار قطعه و

لبه ها در محل تماس براي ذوب شدن

قطعه های کار و اتصال آنها مي شود.

جوشکاري مقاومتيمقاومت الکتریکی بین دو قطعه باعث گرم

شدن )خمیري شدن( محل تماس شده و

اعمال نیروي مکانیکي از طرفین موجب،

جوش خورن دو قطعه به هم می شود.

2

کیکانی

ی مرژ

ان

جوشکاري اصطکاکينیروی اعمال و اصطکاك اینجا در

مکانیکی نقش اساسی در ایجاد اتصال

قطعات فلزی ایفاد می نماید.

جوشکاری مقاومتی اعمال نیروی مکانیکی از طرف الکترودها

و جوش نقطه ایجاد در اساسی نقش

اتصال قطعات فلزی ایفاد می نماید.

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

39

ادامه ی جدول)2-2( منابع انرژی مربوط به فرآیندهای رایج جوشكاری

3

یيمیا

شیژي

انر

جوشکاری ترمیتگرماي الزم از انرژي حرارتي ناشي از

واکش بین پودر یك فلز فعال با اکسید

آهن تامین مي شود.

جوشکاری اکسی استیلنلبه ها و گرماي الزم جهت ذوب کردن

از ناشي انرژي حرارتي از سیم جوش

تأمین اکسیژن با استیلن گاز سوختن

مي شود.

4

نيرو

کتو ال

پرتي

رژان

جوشکاری پرتو الکترونیذوب براي الزم انرژي فرآیند دراین

لبه هاي قطعه کار از برخورد یك باریکه

الکتروني به محل اتصال تامین مي شود.

5

نیورا

ي نرژ

ان

جوشکاری لیزریك در نوري فوتون هاي دادن شتاب

دستگاه مخصوص و برخورد نور شتاب

موجب کار قطعه سطح با شده داده

ایجاد گرما، ذوب و اتصال لبه هاي قطعه

کار مي شود.

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

40

5-2 نقاط قوت و ضعف فرآیندهاي متداول جوشکاري هر یك از فرآیندهای جوشکاری دارای یك سری ویژگی های مخصوص به خود می باشند که این قابلیت ها

انجام برای نخست اولویت عنوان به آنها از کدام هر خاص درشرایط می شوند باعث و خصوصیات

جوشکاری مطرح شوند. لذا در جدول )3-2(مقایسه نقاط قوت و ضعف فرآیندهاي جوشکاري قوسي

متداول آورده شده است.

جدول ) 3-2 ( مقایسه نقاط قوت و ضعف فرآیندهاي جوشكاري متداول در صنعتفرآیند

جوشكارینقاط ضعفنقاط قوت

تيدس

ود کتر

ال

پیچیدگي و ارزان آن تجهیزات -1زیادي ندارد.

2- در اکثر محل ها و حتي مناطقی که امکان ندارد شبکه برق رسانی وجود

پذیر است. 3- در فضاي باز قابل اجرا است.

1- سرعت جوشکاري پایین است.2- تمرکز حرارت قوس جوشکاري پایین است،

در نتیجه تلفات حرارتي زیاد است. 3- هدر رفتن زمان در موقع تعویض الکترود

4- بخشي از الکترود جوشکاري )قسمت هاي انتهای الکترود( دور زیر مي شود

5- قابلیت اتومات شدن ندارد.6- به دلیل وجود سرباره الزم است، بعد از اجراي هر پاس جوشکاري، عملیات تمیزکاري صورت

پذیرد.M

IG/M

AG

1- سرعت جوشکاري باال است، چون تعویض براي کار توقف به نیازي

الکترود نداریم.روي سرباره تشکیل عدم بدلیل -2تمیزکاري به عملیات نیاز فلز جوش

نیست و یا کمتر است.فرآیند به نسبت قوس تمرکز -3تلفات لذا است باالتر الکترود دستي

حرارتي کمتر مي باشدبا فلزي مختلف قطعات در -4

ضخامت هاي متفاوت کاربرد دارد.5- قابلیت اتوماسیون وجود دارد.

الکترود فرآیند به نسبت تجهیزات قیمت -1دستي گران تر است.

2- امکان جوشکاری مطلوب درمقابل جریان باد وجود ندارد.

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

41

ادامه ی جدول ) 3-2 ( مقایسه نقاط قوت و ضعف فرآیندهاي جوشكاري متداول در صنعت

TIG

1- سرعت جوشکاري باال است، چون تعویض براي کار توقف به نیازي

الکترود نداریم.

روي سرباره تشکیل عدم بدلیل -2

تمیزکاري به عملیات نیاز فلز جوش نیست و یا کمتر است.

فرآیند به نسبت قوس تمرکز -3

لذا تلفات باالتر است الکترود دستي حرارتي کمتر مي باشد.

با فلزي مختلف قطعات در -4ضخامت هاي متفاوت کاربرد دارد.

5- قابلیت اتوماسیون وجود دارد.

1- سرعت جوشکاري پایین است

2- به مهارت باالیي نیاز است.

3- هزینه تجهیزات به نسبت باال است.

4- امکان جوشکاری در مقابل جریان باد وجود

ندارد.

تياوم

مق

فلز یا مواد سرباره ساز به نیازي -1جوش سیم و الکترود مثل پرکننده

نیست.

2- سرعت جوشکاري بسیار باال است

3- منطقه حرارت دیده کوچك است.

4- براي تولید انبوه سازه هاي صنعتي بسیار خوب و اقتصادي است.

5- قابلیت اتوماسیون باالیي دارد.

نازك براي جوش کاري ورق هاي -6مناسب است.

7- آلودگی ناشي از دود، گاز و سرباره وجود ندارد )بسیارکم است(.

8- امکان جوشکاری در جریان باد هم وجود دارد.

باال حرارتي هدایت با فلزات درخصوص -1

قابلیت کاربرد کمتری دارد.

2- جوش کاري ورق هاي خیلي ضخیم مشکل

است.

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

42

آزمون پایانی

1- چسب جزء کدام دسته از فرآیندهای اتصال مواد صنعتی قرار می گیرد؟

الف( دائم ب( موقت

2- کدام فرآیند در ردیف جوشکاري هاي ذوبي به حساب نمي آید؟

الف( جوشکاري با شعله گاز

ب( جوش مقاومتي

ج( جوشکاري با الکترود روپوش دار

CO2 د( جوشکاري با الکترود مصرفی تحت پوشش گاز

3- کدام یك از فرآیندهای جوشکاري در یك دسته قرار نمی گیرند ؟

الف( اکسي استیلن و الکترود دستی ب( جوشکاري مقاومتي و اصطکاکي

MIG/MAG و TIG ج( جوش لیزر، پرتو الکتروني و مقاومتی د( جوشکاري

4- در جوشکاري زیرپودري از چه انرژي براي ذوب لبه ها استفاده مي شود؟

الف( گاز سوختني ب( اصطکاك

ج( قوس الکتریکي د( پرتو الکتروني

5- در کدام فرآیند جوشکاري الکترود غیرمصرفي است؟

MIG-MAG )ب TIG الف( جوشکاري

ج( الکترود روپوش دار د( زیرپودري

6- امکان کدام روش جوشکاری در هوای آزاد که کمی باد هم می ورزد، مجاز است؟

الف( TIG ب( MIG/MAG ج( SMAW د( هیچکدام

7- کدام روش جوشکاری بدون جرقه و پاشش ذرات است؟

TIG )د MIG )ج MAG )ب SMAW )الف

آنل

داومت

ي ها

ش رو

و ري

كاوش

ي جوژ

نولتك

ت اخ

شنم:

دول

صف

43

8- در فرآیندهای جوشکاري قوسي حفاظت چگونه صورت می گیرد؟

الف( جایگزین کردن یك گاز مناسب بجاي اتمسفر

ب( حذف کلیه گازها از منطقه ذوب

ج( ایجاد گرما براي دور کردن اتمسفر

د( گرم کردن هواي منطقه ذوب

9- در کدام روش جوشکاری عمل حفاظت با پودر صورت می گیرد؟

الف( جوشکاري آرگن ب( نقطه جوش

CO2 ج( زیرپودري د( جوشکاري

10 - کدام فرآیند از نرخ رسوب باالتري برخوردار است؟

الف( الکترود روپوش دار ب( زیرپودري

TIG یا GTAW )د GMAW یا MIG/MAG )ج

11- در کدام فرآیند جوشکاری الکترود مصرف نمي شود؟

SAW )د SMAW )ج MIG )ب TIG )الف

12- در فرآیندهای جوشکاري MIG و TIG از کدام گاز محافظ استفاده نمی شود؟

Ar+ He )د He )ج CO2 )ب Ar )الف

13- کدام فرآیند در ردیف جوشکاری های ذوبی قرار ندارد؟

SMAW )ب SAW )الف

MIG/MAG )د RW )ج

14- در کدام فرآیند امکان جوشکاری بدون سیم جوش )مفتول( وجود دارد؟

MIG/MAG )ب SMAW )الف

SAW )د TIG)ج

روش های مهم تولید الکتریسیته را بیان کند 1

کمیت های اصلی جریان الکتریکی را معرفی نماید 2

آثار جریان الکتریسیته را بیان کند 3

ماهیت الکتریسیته را تشریح نماید 4

روابط حاکم بین کمیت های جریان الکتریسیته را بیان کند 5 د وان

د بت بای

س در

ینن ا

ایاز پ

س اده پ

یرنراگ

ف

الکتریسیته و اثرات آن

زمان آموزش )ساعت(عنوان تواناییآشنایی با طبیعت الکتریسیته و روش اصلي تولید آن

آشنایی با نحوه انتقال جریان الکتریسیته از نیروگاه به کارگاه

آشنایی با مفاهیم ولتاژ، جریان و مقاومت

آشنایی با توان الکتریکی

آشنایی با اثرات گرمایی الکتریسته

آشنایی با اثرات فیزیکی الکتریسیته

عملینظری

2-

3

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

45

نمونه سؤاالت پیش آزمون

1- اجزاء تشکیل دهنده ساختمان اتم چیست؟

2- محل استقرارالکترون ها در ساختار اتم کجا است؟

3- هدایت الکتریسیته مربوط به کدام دسته از الکترون ها است؟

4- روش هاي مختلف تولید جریان الکتریسیته را نام ببرید؟

5- مواد از نظر هدایت الکتریکي به چند دسته تقسیم مي شوند؟

6- مواردی از کاربرد جریان الکتریسیته را در صنعت بیان کنید؟

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

46

1-3 مقدمه امروزه انرژی الکتریسیته به عنوان مهم ترین منبع انرژی نقش اساسی در زندگی روزمره ما ایفا می کند. با

نگاهی به اطراف خود درمی یابیم که اکثر وسایل خانگی و صنعتی با انرژی الکتریسیته کار می کنند. شکل

)1-3( بعضی از کاربردهای انرژی الکتریکی را نشان می دهد.شکل)3-1(

برخی از کاربردهای انرژی الکتریکی در زندگی روزمره

با این وجود اغراق نیست اگر بگوییم بدون وجود انرژی الکتریکی تقریبًا تمام فعالیت های صنعتی مختل

می شود. یکی از کاربردهای مهم انرژی الکتریسیته در فرآیندهای جوشکاری و اتصال مواد است که از آن

به طور معمول در فرآیندهای جوشکاری قوسی برای ایجاد گرما از طریق تشکیل قوس جهت ذوب کردن

الکترود و فلز پایه استفاده می شود.

بنابراین برای پرسنل جوشکار ضروری است به منظور استفاده بهتر از انرژی الکتریسیته و نیز رعایت مسائل

ایمنی در کارگاه با ماهیت و چگونگی تولید این انرژی، مفاهیم و اثرات انرژی الکتریسیته و نیز دستگاه ها

و تجهیزات مصرف کننده انرژی الکتریکی آشنا شوند.

در دروس علوم تجربی دوره راهنمایی و فیزیک و شیمی سال اول دوره متوسطه تا حدودی به مفاهیم اولیه

مرتبط با انرژی الکتریسیته و برخی از روش های تولید انرژی الکتریکی پرداخته شده است. لذا در این بخش

به صورت مختصر ضمن تشرح ماهیت و روش اصلي تولید الکتریسیته با مفهوم ولتاژ، جریان، مقاومت،

توان و نیز اثرات فیزیکی و گرمایی آن که برای حرفه جوشکاری مهم است، بیشتر آشنا می شویم.

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

47

2-3 طبیعت الکتریسیته و روش اصلي تولید آن یا حرکت این جابه جایي نیست و ماده الکترون ها در یا جریان الکتریسته چیزی جز جابه جایی ماهیت

در مواد هادي جریان الکتریسیته امکان پذیر است. در کتاب فیزیک با ساختمان اتم و الکترون به عنوان

کوچکترین جزء ماده و یکی از اجزاء تشکیل دهنده آن و نیز شرایط نقل و انتقال یا جاری شدن الکترون ها

در ساختار مواد آشنا شدیم. لذا در این قسمت به معرفي مختصر روش اصلي تولید الکتریسیته در صنعت

که بوسیله نیروی مغناطیس است، مي پردازیم.

همه ما با آهن ربا آشنا هستیم، آهن ربا دارای دو قطب است. چنانچه قطب های هم نام به هم نزدیک شوند،

یکدیگر را دفع می کنند و بر عکس، اگر قطب های غیر هم نام به یک دیگر نزدیک شوند، هم دیگر را جذب

می کنند . علت این موضوع نیروی حاصل از میدان مغناطیسی است که بر یک دیگر اثر می کند. حال چنانچه

یک سیم مسی را مطابق شکل)2-3( داخل چنین میدان مغناطیسی قرار دهیم باعث حرکت الکترون های

داخل سیم می شود که در یک جهت به حرکت در می آیند.

تولید الکتریسیته جاری به روش الکترومغناطیس

شکل )3-2(

تولید الکتریسیته جاری در نیروگاه های حرارتی

شکل )3-3(

این روش اساس تولید الکتریسیته در ژنراتورهای الکتریکی است که به عنوان مهم ترین روش تولید الکتریسیته

جاری به شمار می رود. در شکل های )3-3 و4-3 و 5-3( سه نوع نیروگاه تولید جریان الکتریسیته براساس

روش الکترومغناطیسی نشان داده شده است.

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

48

تولید الکتریسیته جاری در نیروگاه های آبی

شکل )3-4(

تولید الکتریسیته جاری در نیروگاه های بادی

شکل )3-5(

3-3 انتقال جریان الکتریسیته از نیروگاه تا واحدهای مصرف کنندهجریان الکتریکی تولید شده بر اساس روش الکترومغناطیسی در انواع مختلف نیروگاه ها مثل: نیروگاه های

آبی، بخار، گازی، سیکل ترکیبی، بادی، خورشیدی، هسته ای و غیره، پس از انتقال به صدها و یا هزاران

کیلومتر دورتر به واحدهای مصرف کننده صنعتی و خانگی می رسد)شکل 3-6(.

مراحل تولید و انتقال جریان الکتریسیته به واحدهای مصرفی

شکل )3-6(

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

49

به طور معمول در طول مسیر انتقال انرژی الکتریکی از نیروگاه تا واحدهای مصرف کننده حداقل شش بخش

اصلی وجود دارد که در شکل)7-3( این قسمت ها نشان داده شده است.

واحدهای مختلف موجود در مسیر تولید تا مصرف جریان الکتریسیته

شکل )3-7(

واحد 1- نیروگاه تولید جریان الکتریسیته

واحد 2- ایستگاه تقویت ولتاژ جریان الکتریسیته که در

مجاورت نیروگاه قرار دارد

واحد 3- خطوط انتقال جریان فشار قوی )ولتاژ باال(

واحد 4- ایستگاه تقلیل ولتاژ جریان الکتریسیته که در

نزدیکی واحدهای مصرف کننده قرار دارند

واحد 5- شبکه توزیع برق بین واحدهای مصرف کننده

واحد 6- واحدهای مصرف کننده جریان الکتریسیته

4-3- کمیت های جریان الکتریکی کمیت های اصلی جریان الکتریکی عبارت است از:

3- ولتاژ یا اختالف سطح الکتریکی 2- مقاومت الکتریکی 1- شدت جریان الکتریکی

روابط ریاضی حاکم بین سه کمیت اصلی جریان الکتریکی در شکل)8-3( نشان داده شده است.

کمیت های جریان الکتریکی و روابط ریاضی حاکم بین آنها

شکل )3-8(

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

50

1-4-3 شدت جریان الکتریکی بنا به تعریف مقدار الکترون های آزادی که از سطح مقطع سیم در زمان معینی عبور می کنند، شدت جریان

الکتریکی گویند. شدت جریان الکتریکی را با حرف )I( نشان می دهند که بر حسب آمپر )A( سنجیده

می شود. مطابق شکل )9-3( یک آمپر شدت جریانی است که در اثر عبور 1018×6/82 الکترون در واحد

زمان )یک ثانیه( از سطح مقطع سیم عبور می کند.

سطح مقطع فرضی در سیم حامل جریان الکتریکی

شکل )3-9(

در مدارهای الکتریکی برای اندازه گیری شدت جریان از وسیله ای به نام آمپرسنج استفاده می شود. هم چنین

با توجه به اینکه عامل ایجاد جریان الکتریکی الکترون های دارای بار منفی هستند لذا جهت واقعی جریان

الکتریکی از قطب منفی به طرف قطب مثبت است شکل)10-3(. ولی بر حسب قرارداد، جهت جریان

الکتریکی در مدارها از قطب مثبت به طرف منفی درنظر گرفته می شود.

جهت حرکت واقعی الکترون ها و جهت قراردادی جریان الکتریکی

شکل )3-10(

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

51

2-4-3- ولتاژ U یا V ولتاژ یا اختالف سطح الکتریکی با حرف

نشان داده می شود و واحد آن ولت است که نیروی

محرکه ایجاد جریان الکتریکی و حرکت الکترون ها

در مدار الکتریکی به حساب می آید و برای سنجش

می شود. استفاده ولت متر نام به وسیله ای از آن

شکل)11-3( رابطه بین کمیت ولتاژ با کمیت های

مقاومت و شدت جریان الکتریکی را نشان می دهد.

3-4-3 مقاومت الکتریکیبه طور کلی خاصیت مخالفت در برابر عبور جریان

الکتریکی مقاومت نامیده می شود که آن را با حروف

)R( نشان می دهند و واحد سنجش آن اهم است که

با عالمت )Ώ( نشان داده می شود )شکل 3-12(.

طبق تعریف: یک اهم مقاومتی است که تحت اختالف پتانسیل یک ولت، شدت جریانی معادل یک آمپر

از مدار عبور می کند . مطابق شکل)13-3( برای سنجش مقاومت در یک مدار الکتریکی از وسیله ای به نام

اهم متر استفاده می شود.

اندازه گیری مقاومت مدار الکتریکی به وسیله اهم متر

شکل )3-13(

اهم متر عقربه ای یا آنالوگاهم متر دیجیتال

رابطه بین ولتاژ با شدت جریان و مقاومت الکتریکی

شکل )3-11(

مقاومت الکتریکی با حرکت الکترون ها مخالفت می کند.

شکل )3-12(

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

52

الزم به یاد آوری است که مقدار مقاومت سیم با طول آن رابطه مستقیم ولی با سطح مقطع آن رابطه عکس

دارد. از این رو توصیه می شود کابل های جوشکاری دارای طول حداقل و قطورتر انتخاب شوند.

4-4-3- توان الکتریکیدر حالت کلی کار انجام شده در واحد زمان توان نامیده می شود که آن را با حرف P نشان می دهند و

واحد آن وات)W( است. در یک مدار الکتریکی توان برابر است با حاصل ضرب شدت جریان در اختالف

)P=I.V( :پتانسیل الکتریکی یا ولتاژ

با این تعریف اگر در ولتاژ معادل یک ولت، شدت جریان معادل یک آمپر از مدار عبور کند توان مدار در

چنین حالتی برابر یک وات می باشد.

دستگاه ها و ماشین هایی که از انرژی الکتریسیته استفاده می کنند، بسته به نوع کار و ظرفیت کاری که دارند،

مقدار متفاوتی از انرژی الکتریسیته را به انرژی های دیگر تبدیل می کنند، که به توان مصرفی دستگاه معروف

است و بر حسب کلیو ولت آمپر)KVA(یا کیلو وات )KW(بیان می شود .

از طرفي مقدار کاری که دستگاه ها در واحد زمان انجام می دهند توان مفید نامیده می شود. در ماشین ها و

دستگاه هاي مصرف کننده جریان الکتریکي هیچ گاه توان مصرفی با توان مفید برابر نیست زیرا مقداری از

انرژی مصرفی به دلیل مقاومت های موجود در مدار به صورت گرما هدر می رود.

تلفات توان ناشی از وجود مقاومت مدار را می توان از رابطهP=RI2 محاسبه کرد. در این رابطه R مقاومت

مدار الکتریکی بر حسب اهم و I شدت جریان عبوری بر حسب آمپر است. بنابراین کاهش تلفات توان از

دو طریق امکان پذیر است:

1- کم کردن شدت جریان

2- کم کردن مقاومت مدار

5-3 آثار جریان الکتریکی انرژی الکتریسیته هم می تواند اثرات شیمیایی، مکانیکی، گرمایی، نوری و مغناطیسی داشته باشد. که در

جدول )1-3( به آنها اشاره شده است.

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

53

جدول ) 1-3 ( آثار جریان الکتریکی در صنعتکاربردتوضیحنوع اثرردیف

یی1رما

گ

در بسیاری از وسایل مورد استفاده در زندگی روزمره و صنعتی به صورت هدفمند از انرژی الکتریسیته برای تولید گرما استفاده می شود. ضمن اینکه در هر مدار الکتریکی متناسب با میزان مقاومت مدار، مقداری از به ناخواسته به صورت نیز، جاری الکتریکی انرژی گرما تبدیل می شود و جزء تلفات محسوب می شود.

بخاری برقی، اتوی برقی ماشین لباسشویی و ظرفشویی، دس��تگاه برقی، آب گرمکن

جوشکاری قوسی و غیره

ور2ن

همه ما با المپ های روشنایی معمولی)رشته ای( آشنا هستیم که در آن رشته ظریف تنگستنی به دلیل مقاومت گرم شدت به الکتریسیته جریان عبور برابر در باال می شود و نور زرد متمایل به سفید تولید می کند. در مقابل وسایل دیگری هم وجود دارند که با مقاومت کم،

انرژی الکتریسیته را به انرژی نورانی تبدیل می کنند.

الم��پ مهتابی، المپ های کم مصرف، المپ های فلور سنت، الم��پ تلوزی��ون، صفحات

نمایشگر و غیره

3کی

کانیم

زندگی در که دستگاه هایی و وسایل از بسیاری روزمره و یا در کارکاه های صنعتی با نیروی برق کار می کنند در حقیقت برای انجام کار انرژی الکتریسیته

را به انرژی مکانیکی تبدیل می کنند

دستگاه های برشکاری برقی )اره، قیچ��ی، گیوتین و...(، جوش��کاری دس��تگاه های اصطکاک��ی( و )مقاومت��ی س��نگ زنی، چرخ گوشت، پمپ، ج��ارو برقی )به طور

کلی موتورهای الکتریکی(

4

ییمیا

شی

گاهی از انرژی الکتریسیته برای انجام فعل و انفعال الکتروشیمیایی استفاده می شود

فرآیند ه��ای الکترولیز )مثل: تجزیه شیمیایی آب به اکسیژن و هی��دروژن( و باتری ه��ای

خشک و اسیدی

5

سیاطی

مغن

در بسیاری از وسایل صوتی و تصویری و آهنربا های میدان تولید برای الکتریسیته جریان از الکتریکی

مغناطیسی استفاده می شود.

میکروفون، بلندگو، آهن ربا

آنت

را اث

ه ویت

سری

کت ال

م:سو

ل ص

ف

54

نمونه سؤاالت آزمون پایانی

1- الکتریسیته به کدام یک از اجزاء تشکیل دهنده ساختمان اتم مربوط می شود؟

2- روش اصلی تولید الکتریسیته چیست؟

3- تفاوت الکتریسیته ساکن و جاری را توضیح دهید؟

4- سه نوع نیروگاه تولید الکتریسیته جاری را نام ببرید؟

5- در حد فاصل بین نیروگاه های تولید جریان الکتریکی و واحدهای مصرف کننده چه واحد های

دیگری وجود دارند؟

6- کمیت های جریان الکتریکی را نام ببرید؟

7- روابط بین کمیت های جریان الکتریکی را بیان کنید؟

8- مواد هادی جریان الکتریسیته و عایق چه تفاوتی دارند؟

9- توان الکتریکی چیست؟

10- آثار جریان الکتریکی را بنویسید؟

11- تلفات توان الکتریکی ناشی از چه چیزی است؟

12- چگونه می توان تلفات توان الکتریکی را کاهش دهیم؟

چند كاربرد قوس الكتريكی را در زندگي روزمره بیان كند. 1

چگونگی ايجاد قوس الكتريكی را در جوشكاری بیان كند. 2

گاز يونیزه و چگونگي يونیزه شدن آن را بیان نمايد. 3

نقش الكترود های جوشكاری را بیان كند. 4

روش هاي مختلف انتقال مذاب از الكترود به قطعه كار را توضیح دهد. 5

اشعه هاي حاصل از قوس الكتريكی را معرفي كند. 6

چگونگي تشكیل فلز جوش را بیان نمايد. 7

د وان

د بت بای

س در

ینن ا

ایاز پ

س اده پ

یرنراگ

ف

زمان آموزش )ساعت(عنوان تواناییآشنایی با طبیعت قوس الکتریکی

آشنایی با قوس الکتریکی

آشنایی با قدرت قوس

آشنایی با الکترود جوشکاری

آشنایی با اصول انتقال فلز در محل فلز جوش

آشنایی با تشعشعات قوس و بخارات فلزی

آشنایی با اصول تشکیل فلز جوش

عملینظری

21

استفاده از الكتریسیته در جوشكاري قوسي 4

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

56

نمونه سؤاالت پیش آزمون

1- کدام یک از شرایط زیر مشابه رعد و برق در آسمان است؟

الف( موقع به سنگ زدن فلزات

ب( جرقه فندك اجاق گاز موقع روشن کردن گاز با فندك اجاق

ج( جرقه شمع در اتومبیل براي انفجار مخلوط هوا و بنزین

د( گزینه های ب و ج درست است.

2- در شرایط عادی به ترتیب کدام یک از گازها به صورت اتمی و مولکولی وجود دارند؟

الف( آرگون- اکسیژن ب( نیتروژن- هلیوم

ج( اکسیژن-ازت د( هیدروژن- اکسیژن

3- ترکیب روپوش الکترودها از چه جنسي است؟

الف( براده فلزات ب( ترکیبات مختلف غیرفلزي

ج( ترکیبات فلزي و غیرفلزي د( ترکیبات مختلف فلزي

4- دمای قوس در جوشکاري قوس الکترود دستی نسبت به نقطه ذوب فوالد ................. است.

الف( بیشتر ب( خیلي بیشتر

ج( مساوي د( کمتر

5- چرا به قوس جوشکاری نمي توان نگاه کرد؟

الف( نور شدید دارد

ب( اشعه های غیر مرئی و نور مرئی زیادی تولید می شود

ج( نور و حرارت زیادی تولید می شود

د( نور ناگهانی تولید مي شود

6- دودي که در حین جوشکاري قوس الکترودستی به وجود مي آید ناشی از چیست؟

الف( سوختن مغز الکترود ب( سوختن روپوش الکترود

ج( سوختن هوای اطراف قوس جوشکاری د( تمام موارد ذکر شده

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

57

1-4 آشنایي با طبیعت قوس الکتریکیهمه ما پدیده رعد و برق را در آسمان وقتي که

داریم)شکل1-4(. رعد به خاطر است باراني هوا

و برق صداي مهیب ، نور شدید و خیره کننده اي

بار تخلیه حاصل پدیده این حقیقت در دارد.

دیگر به عبارت است. ابر توده دو بین الکتریکي

و ابر توده یک در الکترون زیادي مقدار تجمع

تخلیه این الکترون ها در توده ابر مجاور طی لحظه

شدید و صداي زیاد نور ایجاد موجب کوتاهی

الکتریکی بار کارتخلیه اساس بنابراین مي شود.

بین دو سطح دارای اختالف پتانسیل است.

امروزه از قوس الکتریکی در زندگي روزمره در موارد زیادی به عنوان آتش زنه مثل: اجاق هاي گاز خانگي،

فندك هاي دستي و نیز در بخاري هاي گازي براي روشن کردن شعله استفاده می شود.

2-4 قوس الکتریکي در جوشکاريالکتریکي بار تخلیه وقتي گفته شد همان طور که

یا جابه جایي سریع الکترون ها بین دو قطب مثبت

ایجاد الکتریکي قوس می پذیرد، منفی صورت و

می شود. در این شرایط الکترون ها در یک فضاي

گازي از یک قطب به قطب دیگر جهش می کنند و

نور، حرارت و صدا تولید مي شود که به آن قوس

الکتریکي می گویند.

شکل)4-1(

تخلیه‌بار‌الکتریکی‌بین‌دو‌توده‌ابر‌سبب‌ایجاد‌رعد‌و‌برق‌می‌شود.

شکل)4-2(

تخلیه‌بار‌الکتریکی‌بین‌نوک‌الکترودو‌سطح‌قطعه‌کار‌سبب‌ایجاد‌قوس‌می‌شود.

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

58

به زبان علمي تر تخلیه بار الکتریکي بین دو قطب مثبت و منفی در فضاي گاز یونیزه شده1 قوس الکتریکي

نامیده مي شود. در فرآیندهای جوشکاري هاي قوسي براي ذوب کردن لبه هاي فلز پایه و ماده فلزي پرکننده

درز اتصال از گرماي قوس الکتریکی استفاده مي شود. شکل)2-4( قوس الکتریکی را در فرآیند جوشکاری

با الکترود روپوش دار نشان می دهد.

در فرآیندهای جوشکاري قوسي تخلیه الکتریکي بین دو قطب جریان )الکترود و قطعه کار( موجب تشکیل

قوس مي شود که از طرف نوك الکترود به طرف سطح قطعه کار یا درز اتصال می وزد. بر این اساس در

فرآیندهاي متداول جوشکاري دو نوع قوس الکتریکی وجود دارد

الف- ایجاد قوس الکتریکي بین الکترود مصرف نشدني و قطعه کاردر این حالت انتقال مذاب از الکترود به قطعه کار صورت نمي گیرد مثل: فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود

تنگستن تحت پوشش گاز محافظ که در شکل )3-4( نمای شماتیک فرآیند مذکور نشان داده شده است.

شکل)4-3(

در‌فرآیند‌جوشکاری‌قوسی‌با‌الکترود‌تنگستنی،‌الکترود‌ذوب‌نمی‌شود

1- گاز یونیزه گازي است که اجزاء تشکیل دهنده آن باردار هستند. این حالت در شرایط قوس جوشکاری بدلیل یونیزه شدن اتم ها و مولکول های گازی در اثر دمای باالی قوس الکتریکی ایجاد می شود .

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

59

ب- ایج��اد ق��وس الکتریکي بین الکترود مصرف شدني و قطعه کار

در این حالت مطابق شکل )4-4( مذاب

طي را قوس طول الکترود از شده جدا

مي شود. منتقل کار قطعه به و می کند

مثل: فرآیندهاي جوشکاری قوس الکترود

دستی، MIG/MAG و زیر پودري.

3-4 قدرت قوس در جوشکاریدمای قوس در فرآیند جوشکاری قوسی با الکترود تنگستن تا حدود 20/000 درجه سانتیگراد و در فرآیند

است قادر دما این می رسد. سانتیگراد درجه تا حدود 6000 روپوش دار الکترود با قوس جوشکاری

ترکیبات فلزی و غیر فلزی را به اتم هاي تشکیل دهنده آن تجزیه کند و یا یونیزه نماید.

یاد آوری می شود که مرکز ستون قوس باالترین درجه حرارت را دارا مي باشد و هرچه از مرکز دور شویم،

دما کاهش پیدا مي کند. با این شرایط مي توان گفت در مرکز قوس مقداری بخار فلز نیز تشکیل می شود که

در تماس با الکترون های جاری در ستون قوس باعث یونیزه شدن اتم های فلزي مي شود و به آن پالسماي

فلزي می گویند. در ستون قوس جوشکاری چون الکترون ها از قطب منفي به قطب مثبت منتقل مي شوند،

بنابراین برخورد الکترون ها به قطب مثبت باعث تولید حرارت می شود از این رو در قطب مثبت گرماي

بیشتري توزیع مي شود. از حرارت تولید شده در قوس، حدود 60 تا 70 درصد صرف گرم شدن و ذوب

شدن الکترود و فلز پایه می شود و بقیه به صورت هاي مختلف زیر تلف مي شود:

الف- اشعه هاي مرئی و نامرئی قوس

ب- جابه جایي بوسیله گازهاي موجود در قوس

ج- تشعشع حرارتی

د- ذوب پوشش الکترود

شکل)4-4(

ایجاد‌قوس‌در‌اثر‌تخلیه‌بار‌الکتریکی‌بین‌نوک‌الکترود‌رو‌پوش‌دار‌و‌

سطح‌قطعه‌کار

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

60

1-3-4 نیروهاي موجود در قوسدر قوس الکتریکی نیروهایي مختلفی مانند: نیروي الکترومغناطیسي و نیروي هیدرودینامیک )در اثر وجود

میدان الکترومغناطیسی و حرکت گازها در ستون قوس( وجود دارند که باعث مي شوند مذاب از الکترود

جدا شده و به قطعه کار منتقل شود. در جوشکاري حالت هاي عمودي یا سقفي نقش این نیروها کاماًل

مشهود است و جهت این نیروها به طور معمول از طرف نوك الکترود به طرف سطح قطعه کار می باشد. به

این ترتیب نیروهاي فوق در ستون قوس باعث راندن مذاب و سرباره الکترود به طرف جلو قوس می شوند

و به عملیات جوشکاري کمک مي کنند.

4-4 الکترودهای جوشکاريبه طور کلی الکترود به میله اي گفته مي شود که هادي جریان الکتریسیته باشد و جریان برق از آن عبور کند.

الکترودهای مربوط به فرآیند جوشکاري قوسی با الکترود روپوش دار که در شکل)5-4( نشان داده شده

است از دو قسمت تشکیل شده اند.شکل)4-5(

الکترودهای‌مورد‌استفاده‌در‌فرآیند‌جوشکاری‌قوس‌الکتروددستی

روپوش‌الکترود

میله‌فلزی

1-4-4 میله فلزی وظیفه آن هدایت جریان الکتریکی، تشکیل، تداوم و پایداری قوس است که از آن به عنوان ماده پرکننده

درز اتصال یکپارچگی قطعات نیز استفاده می گردد.

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

61

2-4-4 روپوش الکترودوظیفه روپوش الکترود ایجاد فضاي گازي مناسب در قوس و اطراف آن است، به طوری که در اثر ذوب یا

تجزیه شدن از طریق تشکیل فضای گازی یونیزه ضمن کمک به تشکیل و پایداری قوس، حوضچه مذاب،

اینکه وظیفه دیگر روپوش نیز از آسیب در مقابل اتمسفر مصون سازد. ضمن الکترود را قوس و نوك

الکترود نقش سرباره سازي است که به حذف ناخالصی ها از فلز جوش، کنترل سرعت سرد شدن و ظاهر

مطلوب فلز جوش کمک می کند.

مغز فلزی الکترودهای روپوش دار از جنس متفاوت و در ابعاد مختلف ساخته می شوند و داراي دسته بندي هاي

در مختلف آلیاژهای و فلزات براي جوشکاري که می باشند پوشش تشکیل دهنده مواد نظر از متنوعی

وضعیت های متفاوت جوشکاری تولید و در بسته بندي هاي گوناگون به بازار عرضه مي گردد.

5-4 انتقال مذاب در قوس جوشکاریفلز جوش به قسمتی از اتصال گفته می شود که از مخلوط شدن مذاب لبه هاي اتصال و مذاب مغز فلزی

الکترود بوجود می آید و به صورت ترکیب فلزی در درز اتصال رسوب می کند. در حین جوشکاري ذرات

مذاب مطابق شکل)6-4( از الکترود جدا شده و به حوضچه مذاب اضافه مي شوند.

شکل)4-6(

انتقال‌قطرات‌فلز‌مذاب‌از‌نوک‌الکترود‌به‌طرف‌سطح‌قطعه‌کار‌در‌فضای‌گازی‌ستون‌قوس‌الکتریکی

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

62

شیوه انتقال فلز مذاب از نوك الکترود مصرفی به طرف حوضچه مذاب در سطح قطعه کار در فرآیندهای

مختلف جوشکاری قوسی به حالت های مختلفی صورت می گیرد که بستگی به نوع گاز محافظ، شدت

جریان و ولتاژ دارد که در ادامه به بررسی شیوه های متداول تر پرداخته می شود.

1-5-4 انتقال اسپری یا پرواز آزاد1در این روش ذرات به صورت اسپري از الکترود

وارد و می کنند طي را قوس ستون شده، جدا

حوضچه مذاب مي شوند )شکل4-7(.

در این حالت امکان انتقال فلز مذاب از الکترود به

قطعه کار برخالف نیروي ثقل )جاذبه زمین( عملي

است.

2-5-4 انتقال مدار بسته یا اتصال کوتاه2در این روش قطره مذاب در نوك الکترود

شکل مي گیرد و ضمن رشد قبل از جدا

شدن کامل از الکترود با حوضچه مذاب

تماس پیدا مي کند )شکل 4-8(.

یا بسته مدار حالت یک شرایط این در

اتصال کوتاه به وجود می آید که به صورت

لحظه ای قوس خاموش مي شود و شدت

جریان افزایش مي یابد.

در نتیجه دما باال می رود و قطره مذاب به داخل حوضچه جوش کشیده مي شود. در حالت اتصال کوتاه

شرایط براي بخار شدن قطره مذاب به دلیل افزایش شدت جریان و باال رفتن دما وجود دارد. لذا در این

حالت احتمال ایجاد جرقه و پاشش به اطراف درز اتصال افزایش می یابد.1- Free Flight

2- Short Circuit

شکل)4-7(

انتقال‌ذرات‌مذاب‌از‌نوک‌الکترود‌مصرفی‌به‌طرف‌حوضچه‌مذاب‌به‌صورت‌اسپری

شکل)4-8(

انتقال‌مذاب‌از‌نوک‌الکترود‌به‌طرف‌حوضچه‌جوش‌از‌طریق‌اتصال‌کوتاه

روند‌تشکیل‌قطره‌مذاب‌و‌جدا‌شدن‌آن‌از‌نوک‌الکترود‌در‌اثر‌اتصال‌مدار‌کوتاه

)الف( )ج( )ب( )د(

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

63

6-4 تشعشعات قوس جوشکاریاشعه هایي که در قوس جوشکاری تولید می شوند را مي توان به سه دسته کلي تقسیم نمود.

الف- نور قابل دیدن

ب- اشعه ماوراء بنفش

ج- اشعه مادون قرمز

اشعه مادون قرمز مانند اشعه هایی است که از اجسام گداخته مثل شیشه یا فوالد گداخته ساطع مي شود و

براي پوست و مو مضر است. اشعه ماوراء بنفش یکي دیگر از اشعه هایی است که از قوس ساطع مي شود و

با توجه به انرژی زیاد آن نسبت به اشعه های دیگر بیش ترین صدمه را به بافت های بدن وارد می کند. ضمن

اینکه موجب تشکیل ذرات خطرناکی مثل اوزن )O3( می گردد که براي انسان زیان آور است. هم چنین در

قوس نور مریي شدید تولید مي شود که به دلیل شدت آن، براي چشم مضر است.

عالوه بر اشعه های مذکور به دلیل حرارت زیاد قوس، مقداری بخارات فلزی در حوضچه جوش بوجود

می آید. هم چنین در صورت آلوده بودن قطعه کار به رنگ یا بتونه و یا ناخالصي هاي دیگر بخاراتي تولید

مي شود که براي انسان زیان آور است؛ از طرف دیگر پوشش الکترود نیز مقداری گاز و بخارات سمي تولید

مي کند که هم براي جوشکار و هم برای کساني که در کارگاه هاي جوشکاري کار مي کنند زیان بار است. لذا

جوشکاران همواره باید نکات ایمني را رعایت کرده و از و سایل ایمني استفاده کنند تا خود و دیگران را

از آسیب هاي احتمالي مصون سازند.

7-4 تشکیل فلز جوشمغز فلزي الکترود که به دلیل گرمای قوس ذوب می شود، به صورت ذرات ریز و درشت به قطعه کار منتقل

می گردد و با مذاب لبه هاي اتصال درمي آمیزد و فلز جوش را تشکیل مي دهد)شکل 9-4(. قسمتي از پوشش

الکترود نیز در اثر سوختن یا تجزیه شدن گازهاي محافظ را تولید مي کند و بخش دیگر روپوش تشکیل

سرباره می دهد که روي حوضچه مذاب و گرده جوش را مي پوشاند.

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

64

شکل)4-9(

تشکیل‌فلز‌جوش‌در‌اثر‌آمیخته‌شدن‌مذاب‌ناشی‌از‌مغز‌فلزی‌الکترود‌و‌سطح‌قطعه‌کار

چون جرم حجمي آن از جرم حجمي سرباره مذاب کمتر است در نتیجه روي مذاب قرار می گیرد و فرم و

شکل مناسبي به گرده جوش مي دهد. هم چنین قسمتي از مغز الکترود به صورت جرقه و ذرات ریز به اطراف

فلز جوش پاشیده مي شود که جزء تلفات و ضایعات جوشکاري است. در الکترودهاي معمولي حدود 20

تا 30 درصد از وزن مغز فلزي الکترود، به صورت ذرات جرقه و ته الکترود به ضایعات تبدیل مي شود.

بنابراین حدود 70 درصد وزني مغز الکترود، گرده جوش را تشکیل مي دهد.

در بعضي از انواع الکترودها به روپوش الکترود مقداري پودر آهن اضافه مي کنند تا نرخ رسوب افزایش

یابد و بازده الکترود بیشتر شود. در مواردي هم بعضي از ترکیبات روپوش الکترود عمل آلیاژسازي را بر

عهده دارند و استحکام فلز جوش را باال می برند.

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

65

نمونه سؤاالت آزمون پایانی

1- گرماي قوس جوشکاري در چه حدودی است؟

الف( تقریبًا دو برابر نقطه جوش فوالد

ب( حدود دو برابر درجه ذوب فوالد

ج( چند درجه بیشتر از دمای جوشیدن فوالد مذاب

د( مساوي دمای ذوب فوالد

2- چرا بخار فلزي و گازها در فضاي قوس یونیزه مي شوند؟

الف( برخورد الکترون هاي جاری در فضای قوس با ذرات موجود در ستون قوس

ب( حرارت شدید قوس

ج( نور شدید موجود در قوس

د( به برخورد اتم هاي فلز با اتم هاي عناصر موجود در پوشش الکترود

3- شکل قوس چگونه است و کجا تشکیل می شود ؟

الف( شکل استوانه دارد و بین سطح قطعه کار و نوك الکترود ایجاد می شود.

ب( شکل مخروط ناقص دارد و از نوك الکترود به طرف سطح قطعه کار شکل می گیرد.

ج( شکل مخروط ناقص دارد. که نوك آن به طرف قطعه کار است

د( شکل هاي متفاوتي به خود مي گیرد.

4- بیشترین دمای قوس مربوط به کدام ناحیه از قوس است؟

ب( در جوار قطب مثبت الف( در نزدیک قطب منفي

د( در کناره ها ج( در مرکز قوس

5- نیروي هیدرودینامیکي در قوس ناشی از ............................... است؟

ب( حرکت گازها الف( حرکت الکترون ها

د( نور مرئي شدید ج( فوران الکتروني

سيقو

ي كار

وشر ج

ه دیت

سري

كت ال

ازده

تفااس

م: هار

ل چص

ف

66

6- کدام یک از وظایف روپوش الکترود به حساب نمي آید؟

ب( تشکیل فلز جوش الف( پایداري قوس

د( سرباره سازي ج( محافظت از مذاب

7- انتقال به صورت مدار بسته یا اتصال کوتاه یعني اینکه:

الف( قطره مذاب بین نوك الکترود و سطح قطعه کار پل ایجاد می کند.

ب( مذاب از نوك الکترود جدا شده به طرف سطح قطعه کار جهش مي کند.

ج( مذاب از نوك الکترود به صورت بخار جدا مي شود و به سطح قطعه کار می رسد.

د( بخار فلزي، ستون قوس را تشکیل مي دهد.

8- در قوس کدام یک از اشعه های زیر تولید می شود؟

د( تمام موارد ب( مادون قرمز ج( نور مرئی الف( ماوراء بنفش

خصوصیات دستگاه هاي جوشكاري را بیان كند. 1

نحوه راه اندازی جوشكاري را شرح دهد. 2

مزیت دستگاه های آمپر پیوسته را نسبت به دستگاه های تغییر آمپر پله اي بیان كند. 3

انواع مختلف دستگاه هاي جوشكاري را بیان نماید. 4

مراحل آماده سازی دستگاه های جوشكاری را بیان كند. 5

تفاوت دینام جوش را با موتور جوش توضیح دهد. 6

د وان

د بت بای

س در

ینن ا

ایاز پ

س اده پ

یرنراگ

ف

زمان آموزش )ساعت(عنوان توانایی

آشنایی با نحوه تبدیل جریان برق شهری به جریان برق مورد نیاز جوشکاری توسط

ترانسفورماتور

)DC( به جریان مستقیم )AC( آشنایی با یکسوسازی جریان متناوب

آشنایی با ولتاژ مدار باز جوشکاری و ولتاژ قوس

شناسایی اصول کار با دستگاه های جوشکاری

شناسایی دگمه ها و عالیم ثبت شده بر روی دستگاه جوشکاری

شناسایی اصول تنظیم دستگاه جوشکاری

شناسایی اصول انجام خال جوش زدن

عملینظری

24

شناخت دستگاه های جوشكاري وچگونگی تنظيم آنها5

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

68

نمونه سؤاالت پیش آزمون

1- جریان ورودي و خروجي از دستگاه ترانسفورماتور جوشکاری به ترتیب از چه نوعی است؟

الف( متناوب- مستقیم

ب( مستقیم- متناوب

ج( متناوب- متناوب

د( مستقیم- مستقیم

2- در کدام دستگاه جوشکاري به جز فن خنك کننده قسمت دیگری هم دوران می کند؟

الف( دینام

ب( رکتیفایر

ج( ترانس

د( گزینه ب و ج

3- آیا ممکن است ترانس جوشکاري بوسیله روغن خنك شود؟

الف( بلي ب( خیر

4- اگر چند باطري ماشین به طوري سری به هم وصل شوند، آیا مي شود می توان با جریان حاصل

جوشکاري کرد؟

الف( بلي ب( خیر

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

69

1-5 ویژگي هاي جریان الکتریکي ورودي به کارگاه جوشکارينیروی ایجاد براساس عامل و تولید می شوند بزرگ ژنراتورهای نیروگاه ها توسط الکتریسیته در جریان

محرکه برای چرخش ژنراتور نیروگاه ها را تقسیم بندی می کنند. مثل نیروگاه های آبی، بخار، گازی، بادی،

هسته ای و غیره. در اکثر مواقع الزم است جریان الکتریسیته تولید شده صدها و گاهی هزاران کیلومتر منتقل

شود تا به واحدهای مصرف کننده)خانگی، صنعتی یا تجاری( برسد.

به دلیل اینکه مقدار انرژی الکتریکی هدر رفته به صورت گرما ضمن انتقال از طریق سیم های حامل جریان

با توان دوم شدت جریان متناسب است)Q=RI2(، لذا به منظور به حداقل رساندن تلفات جریان الکتریسیته

در ضمن انتقال به طرف واحدهای مصرف کننده ولتاژ جریان را توسط پست های افزایش ولتاژ که در

جوار واحد های نیروگاهی تولید برق ایجاد می شوند، باال می برند )شکل5-1(.

پست تقویت ولتاژ جریان برق

شکل )5-1(

همان طور که در شکل )2-5( نشان داده شده است جریان الکتریسیته با ولتاژ بسیار باال به طور معمول در

حد چند ده هزار ولت می رسد. توسط دکل های بزرگ انتقال برق به طرف شهرها و یا واحدهای صنعتی

منتقل می شود، تا اینکه در مجاورت شهرها وارد ایستگاه های تقلیل ولتاژ می شود و ولتاژ آن کاهش می یابد.

سپس جریان الکتریکی به صورت تك فاز یا سه فاز)220 یا 380 ولت( توسط شبکه توزیع به واحدهای

مصرف کننده منتقل می شود.

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

70

انتقال جریان الکتریسیته ازنیروگاه تا واحدهای مصرف کننده

شکل )5-2(

2-5 تبدیل برق شهری به جریان مناسب جوشکاریهمان طور که توضیح داده شد جریان الکتریکی ورودی به کارگاه های جوشکاری به طور معمول به صورت

تابلوهای برق صنعتی موجود در پایین است که از طریق با شدت جریان متناوب سه فاز) 380 ولت(

کارگاه ها در اختیار دستگاه های مختلف قرار می گیرد) شکل 5-3(.

تابلوهای برق صنعتی موجود در کارگاه ها

شکل )5-3(

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

71

برای استفاده از جریان الکتریکی در فرآیندهای جوشکاری الزم است ولتاژ آن کاهش یافته و در عوض بر

شدت آن افزوده شود. ضمن اینکه گاهی از حالت متناوب به جریان مستقیم نیز تبدیل شود.

1-2-5 ترانسفورماتور جوشکاریترانسفورماتورها ساده ترین دستگاه هاي جوشکاري

)AC( هستند که وظیفه آنها تبدیل جریان متناوب

با شدت کم ولی ولتاژ زیاد به جریان الکتریکی

با شدت باال ولی ولتاژ پایین می باشد. در شکل

)4-5( یك دستگاه ترانس جوشکاری نشان داده

شده است.

بوسیله معمول به طور ترانسفورماتور جوشکاری

و مي شود وصل شهر برق به صنعتی فیش یك

به وسیله دو ترمینال خروجي که کابل هاي انبر و

اتصال به آن ها وصل مي شود، جریان مناسب را

در اختیار جوشکار قرار مي دهند. )شکل 5-5(

شکل)5-4(

ترانسفورماتور جوشکاری جریان برق شهری را به جریان جوشکاری تبدیل می کند.

شکل)5-5(

فیش مخصوص اتصال کابل دستگاه جوشکاری به تابلو برق

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

72

اساس کار ترانس جوشکاری بوسیله دو سیم پیچ که بنام سیم پیچ های اولیه و ثانویه نامیده می شوند، استوار

می باشد. سیم پیچ اولیه دارای تعداد دور کمتر است در حالیکه سیم پیچ ثانویه دارای تعداد دور بیشتری

می باشد )شکل 5-6(.شکل)5-6(

سیم پیچ های داخل ترانس جوشکاری

همان طور که در شکل )7-5( مشاهده می شود بین

تعداد دور سیم پیچ ها و ولتاژ خروجی از ایستگاه

ترانس رابطه معکوس برقرار است.

رابطه بین تعداد دور سیم پیچ و ولتاژ:

N2V1 = N1V2

جهتو

N1 و N2 به ترتیب تعداد دورهای سیم پیچ اولیه و ثانویه است.

V1 و V2 به ترتیب ولتاژ ورودی و خروجی ترانسفورماتور است.

شکل)5-7(

اساس کار ترانس جوشکاری توسط سیم پیچ های اولیه و ثانویه صورت می گیرد

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

73

بدین ترتیب ترانس جوشکاری برق مناسب فرآیندهای جوشکاری را که دارای شدت جریان باال ولی ولتاژ

پایین است، مهیا می کند. هر دستگاه ترانسفورماتور جوش داراي یك کلید اصلي است و در مجاورت آن

ON و Off یك المپ سیگنال وجود دارد که روشن بودن دستگاه را نشان مي دهد. عالمت های 0 و 1 و یا

در زیر کلید اصلی وجود دارند. در حالت 1 یا ON دستگاه روشن بوده و در حالت 0 و Off دستگاه

خاموش است. بنابراین جوشکار باید در زمان هایی که قصد انجام جوشکاري دارد، دستگاه را روشن و

بالفاصله پس از پایان کار دستگاه را خاموش کند.

ترانسفورماتور دستگاه های از بعضي امروزه

جوشکاري داراي یك صفحه کوچك نمایش آمپر

نیز هستند که موقع برقرار بودن قوس الکتریکی

میزان آمپر جوشکاري را نیز نشان مي دهد.

داراي جوشکاري ترانسفورماتور دستگاه هر

از استفاده براي مناسب آمپر تنظیم سیستم یك

الکترودهاي مختلف است که ممکن است مطابق

شکل )8-5( تنظیم آمپر به صورت پله اي باشد با

جا به جا کردن فیش کابل، آمپرهاي متفاوتي مطابق

با آنچه سازنده تدارك دیده در اختیار جوشکار

قرار مي گیرد(.الزم به یادآوری است میزان آمپر

هر ترمینال در کنار آن ثبت شده است.

تغییر آمپر در بعضی از دستگاه هایی تراسفورماتور

ممکن است با جابه جا کردن هسته فرعي درون

شکل)5-9( در که آنچه مطابق اصلي هسته

مشاهده مي شود، انجام پذیرد که در این صورت

با گردش دسته، تغییر آمپر انجام می گیرد و نشانه

آمپر خروجی میزان اعداد، مقابل در مخصوص

دستگاه را نشان مي دهد.

شکل)5-8(

تنظیم آمپر در دستگاه تراسفورماتور پله ای

شکل)5-9(

تراسفورماتوری که شدت جریان خروجی با جابجایی هسته صورت می گیرد.

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

74

این روش تغییر آمپر از روش پله اي مطلوب تر است زیرا تنظیم آمپر به صورت پیوسته از طریق گردش

دسته آمپر امکان پذیر است ولي در روش پلکاني تعداد ترمینال هاي تغییر آمپر محدود بوده و امکان تغییرات

جزیي آمپر وجود ندارد. هم چنین حداقل و حداکثر آمپر خروجی قابل تنظیم در ترانس هاي جوشکاري به

وسیله اولین و آخرین عدد در این دو سیستم مشخص مي شود.

الزم به ذکر است که ظرفیت ترانسفورماتورهاي جوشکاري متناسب با حداکثر آمپر تعیین مي شود مثل:

ترانسفورماتور 500 آمپر، 250 آمپر و یا 140 آمپري و غیره.

جهتو

1- استفاده از حداکثر آمپر خروجی ترانستفورماتور براي مدت طوالني باعث گرم شدن سیم پیچ

دستگاه می شود و احتمال سوختن دستگاه وجود دارد. لذا دستگاه هاي پیشرفته داراي سیستمي

هستند که وقتي دستگاه گرم شود، خود به خود خاموش مي شود و تا سرد شدن کامل، امکان

راه اندازي دستگاه فراهم نمي شود.

2- اگر ظرفیت حداکثر دستگاه برای مدت طوالني به کار گرفته مي شود باید مراقبت الزم در

خصوص گرم شدن دستگاه به عمل آید.

2-2-5 تبدیل جریان متناوب به جریان مستقیم مناسب برای جوشکاریهمان طور که دیدیم خروجی ترانسفورماتورهای جوشکاری جریان متناوب با شدت باال ولی ولتاژ پایین است.

حال چنانچه برای اجرای جوشکاری به جریان مستقیم نیاز داشته باشیم، الزم است سیستمی را به دستگاه های

ترانسفورماتور اضافه کنیم که جریان خروجی را به صورت مستقیم)DC(در اختیار جوشکار قرار دهد.

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

75

رکتي فایرجوشکاريبه مبدل هایی که جریان متناوب 380 یا 220 ولت ورودی به کارگاه را به جریان مستقیم )DC( مناسب برای

جوشکاری تبدیل می کند، رکتي فایر جوشکاري مي گویند.

رکتي فایرها به طور معمول با جریان برق سه فاز کار مي کنند به وسیله فیش مخصوص )شکل 10-5( برق

سه فاز را دریافت می کنند. )شکل 11-5( نمونه ای از رکتی فایرهای مورد استفاده برای جوشکاری الکترود

دستی را نشان می دهد.

دستگاه رکتی فایر که برای جوشکاری قوس الکترود دستی استفاده می شود.

شکل )5-11(

فیش مخصوص اتصال کابل دستگاه جوشکاری به برق شهری

شکل )5-10(

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

76

همان جوشکاری رکتی فایر های حقیقت در

دستگاه های ترانسفورماتور هستند که یك سیستم

یکسو کننده گی جریان الکتریسیته به آنها اضافه

تجهیزات این )5-12 )شکل در و است شده

الکترونیکی در قسمت فوقانی دستگاه نشان داده

شده است.

مطابق دستگاه های معمول جوشکاری، کلیدهای

مختلف قطع و وصل و تنظیم دستگاه با سیگنال

مشاهده رکتي فایر اصلي صفحه روی مرتبط

می شود. )شکل 5-13(.

شکل)5-12(

سیستم الکترونیکی تبدیل جریان متناوب بر جریان مستقیم در

رکتی فایرهای جوشکاری

شکل)5-13(

کلیدهای مختلف روی صفحه اصلی رکتی فایر جوشکاری

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

77

در رکتی فایرها تغییر آمپر بوسیله یك پتانسیومتر با کلید گردشی صورت مي گیرد و میزان آمپر خروجی

دستگاه، بوسیله یك صفحه کوچك نمایش داده مي شود . هم چنین کلید گردشی ممکن است داراي دو رنج

)GTAW و یك رنج درجه بندي براي جوشکاري SMAW درجه بندي شده باشد. )یکي براي جوشکار

در این صورت کنار ولوم گردشي انتخاب شدت جریان، یك کلید براي جوشکاري SMAW و دیگری

برای GTAW تدارك دیده شده است که می تواند توسط جوشکار انتخاب مي شود.

کلیدهای مختلف برای تنظیم دستگاه جوشکاری

شکل )5-14(

هم چنین برخی از رکتی فایرهای جوشکاری ممکن است دارای کلید انتخاب جریان مناسب بر حسب نوع

الکترود جوشکاری باشند که باعث راحتی کار جوشکاری و پایداری قوس می شود)شکل 5-15(.

گاهی ممکن است دستگاه رکتی فایر جوشکاری دارای سیستم تنظیم آمپر از کنار دست جوشکار نیز باشد

که این قابلیت توسط یك فیش و مادگي مطابق آنچه در )شکل 16-5( مشاهده مي شود میسر می گردد.

کلید انتخاب جریان مناسب بر حسب نوع الکترود جوشکاری

شکل )5-15(

تنظیم آمپر از کنار دست جوشکار توسط سیستم کنترل از راه دور

شکل )5-16(

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

78

دستگاه رکتی فایرهای جوشکاری مثل دستگاه های دیگر جوشکاری دارای دو ترمینال خروجی )یکي داراي

عالمت )+( و دیگري داراي عالمت )-( هستند که مي توان کابل انبر جوشکاري را به قطب مثبت یا منفي

وصل کرد.

به عالوه ممکن است دستگاه رکتي فایر دارای قابلیت خروجی جریان به صورت AC یا DC باشد در این

صورت دو ترمینال مخصوص جریان AC نیز روي صفحه اصلي دستگاه وجود دارد و جوشکار می تواند به

انتخاب خود از جریان هایی AC یا DC با قابلیت تعیین قطبیت یعني الکترود منفي یا الکترود مثبت را مورد

استفاده قرار دهد. در شکل )17-5( ترمینال های خروجی شدت جریان نشان داده شده است.

ترمینال های خروجی شدت جریان جهت اتصال کابل جوشکاری

شکل )5-17(

3-5 مولدهای جریان الکتریسیته در جوشکاریدستگاهي که برق متناوب شهر )220 یا 380 ولت( را به برق مناسب براي جوشکاري تبدیل مي کند در

حقیقت مبدل جریان است و دستگاهي که با حرکت دوراني به برق مناسب براي جوشکاري را تولید مي کند

مولد جریان است.

با تعریف فوق ترانسفورماتورها و رکتي فایرها هر دو مبدل جریان هستند که از برق متناوب شهر تغذیه

نموده و جریان AC یا DC )یکسو شده( مناسب برای ایجاد و پایداری قوس جوشکاري را تأمین مي کنند

که با ظرفیت ها و توان های خروجي متفاوت ساخته مي شوند ولی گاهی دستگاه های جوشکاری خود مولد

جریان هستند.

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

79

دینام جوشکاری یك مولد جریان مستقیم است

و از یك موتور که ژنراتور مولد جریان مستقیم

را به گردش در می آورد، تشکیل شده است. اگر

موتور محرکه دینام از نوع الکتریکی باشد دینام

اگر و نامیده می شود )5-18( جوش کارگاهی

نامیده موتور جوش باشد، گازوییلی یا بنزینی

می شود.

)شکل19-5( دو نوع موتور جوش سیار را نشان می دهد که در کارگاه های بزرگ صنعتی مورد استفاده

قرار می گیرند.

دو مدل از مولدهای جریان جوشکاری که با سوخت مایع کار می کنند.

شکل )5-19(

مولدهای جوش سیار در سایت ها و مکان های دور از شبکه برق صنعتی مثل: سکوهای شناور در دریا و اقیانوس ها و

مکان های نصب آنتن های مخابرات در ارتفاعات به کار گرفته می شود و با استفاده از موتور احتراق داخلی، حرکت

دورانی جهت گردش محور دینام مولد جریان جوشکاری تأمین می گردد.

شکل)5-18(

دینام جوش کارگاهی

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

80

1-3- 5 تنظیم آمپر در دینام های جوشکاری تنظیم آمپر در دینام های جوشکاری به وسیله یك ریوستا انجام می شود که سر راه جریان الکتریکی ژنراتور قرار

دارد. به این ترتیب می توان از همان محلی که جوشکاری انجام می شود شدت جریان را کم یا زیاد نمود.

الف( دینام جوش یا ژنراتور

از معمول طور به کارگاهي جوش دینام راه اندازي

طریق کلید روشن1 و خاموش2 که روي دستگاه مطابق

در ولی مي گیرد. صورت شده تعبیه )5-20( شکل

بعضی از دستگاه ها روشن و خاموش کردن از طریق

این حالت کلید ستاره و مثلث صورت می گیرد. در

ابتدا باید کلید را از حالت خاموش در حالت ستاره

قرار دهیم و پس از چند ثانیه که موتور به دور نهایي

تا تغییر وضعیت دهیم مثلث به حالت را آن رسید،

دستگاه به کار خود ادامه دهد )شکل 5-20(.

براي خاموش کردن دینام جوش هاي کارگاهي کافی

است کلید را به حالت خاموش )0( برگردانیم.

توجه داشته باشید، روشن کردن دینام بدون توقف زماني

در حالت ستاره باعث خرابي دستگاه مي شود. لذا موقع

قطع برق شهر باید کلید دستگاه به حالت )0( برگردانده

شود و با برقراري برق شهر مجدداً دستگاه را روشن و

آماده به کار کرد.

محکم دستگاه به کابل( )بست شو کابل به صورت معمول به طور دینام جوشکاری دستگاه کابل هاي

مي شود. محل اتصال کابل به دستگاه سه تایي است که به یکي از آنها کابل اتصال محکم مي شود و دو تا

دیگر یکي براي شدت جریان زیاد3 و دیگري براي آمپر کم4 می باشد که کابل انبر الکترود گیر با پیچ و مهره

به آن محکم مي شود. برق ورودي سه فاز نیز که به وسیله یك کلید دیواري و یا روي تابلو برق ثابت شده

است به دستگاه منتقل می شود.1- Start 2- Stop 3- High 4- Low

شکل)5-20(

دینام جوش کارگاهی و کلیدهای مخصوص روشن و خاموش کردن دستگاه

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

81

هم چنین تغییر آمپر روي دستگاه دینام جوشکاری

جابه جایي طریق از اهرمي سیستم یك بوسیله

انجام مي گیرد و داراي دو رنج درجه بندي شده

است. )یکی براي تنظیم آمپر کم و یکي براي آمپر

باال(. براي تغییر قابلیت انبر الکترودگیر به قطب

مثبت یا منفي دستگاه نیز یك کلید تغییر قطب

روي دستگاه وجود دارد که با جا به جا کردن آن

الکترود مثبت یا منفي مي شود.

هم چنین جهت چرخش محور دستگاه دینام، روي قسمت پروانه که در پشت دینام جوشکاري هوا را به

خارج هدایت مي کند مشخص شده است الزم به یادآوری است. موقع اتصال دستگاه دینام به برق شهر باید

دقت شود تا جهت چرخش مطابق با جهت فلش مشخص شده روي دستگاه باشد.

موتور جوش موتور جوش هایی که در سایت ها محل هاي نصب

سازه های فلزي و یا در راه سازي و پل سازي مورد

استفاده واقع مي شوند به طور معمول داراي یك

موتور احتراق )بنزیني یا گازوییلي( هستند که با

استارت راه اندازه مي شوند )شکل5-22(.

راه اندازي، موتور احتراقي و کنترل روغن، سوخت

وغیره براساس دفترچه راهنما دستگاه باید صورت

گیرد و استفاده از مولد جریان جوشکاري،کابل هاي

کارگاهي جوش دینام مشابه نیز انبر و اتصال

است.

شکل)5-21(

سیستم اهرمي جهت تغییر آمپر دستگاه دینام جوشکاری

شکل)5-22(

موتور جوش های احتراقی که در محل هاي نصب سازه های فلزي مورد استفاده قرار می گیرند.

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

82

زمان: 1 ساعتكار عملي 1

هدف: آشنایی با نکات فنی مندرج بر روی جعبه الکترودهای جوشکاری و دستگاه هاي جوشکاري

مثل: کلیدها، سیکل کاري، ظرفیت و توان دستگاه، مشخصات و نکات فني مربوط به آنها، چگونگی انتخاب

آمپر، ولتاژ، و قطبیت در جوشکاری و نیز نحوه تغییر متغییرها در دستگاه جوشکاری

مراحل انجام کارالف( متناسب با نوع بسته های الکترود موجود در

انبار کارگاه جوشکاری چند نمونه از آنها را انتخاب

کنید و اطالعات مندرج روی جعبه الکترودها مثل:

نوع و شدت جریان جوشکاری، قطبیت، وضعیت

دیگر اطالعات و نگهداری شرایط جوشکاری،

مذکور روی بسته های الکترود را بررسی نمایید.

الکترود جوشکاری دستگاه های از نمونه ای ب(

انتخاب را جوشکاری کارگاه در موجود دستی

کنید و در خصوص کلیدها و نمایشگرهای موجود

روی دستگاه و مشخصات فني مربوط به آن بررسي

و نتیجه را گزارش نمایید.

)در صورت امکان و در دسترس بودن از کاتالوگ

و کتابچه راهنماي دستگاه ها کمك بگیرید(.

شکل )الف(

روی بسته الکترودهای جوشکاری اطالعات مفید و کاربردی وجود دارد که الزم است مورد توجه قرار گیرد.

شکل )ب(

روی صفحه کلیه دستگاه های جوشکاری، کلیدهای متعددی

وجود دارد که جوشکار به عملکرد آن ها مسلط باشد.

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

83

زمان: 3 ساعتكار عملي 2

هدف: معرفی انبر اتصال، انبر الکترودگیر، نحوه آماده سازی و اتصال آنها به قطعه کار یا میزکار و دستگاه

جوش، هم چنین نحوه قرار گرفتن الکترود روپوش دار در انبر الکترودگیر و آماده کردن تجهیزات اجرای

جوشکاری

مراحل انجام کار1- اجزاء و متعلقات مربوط به انبر اتصال را از انبار تحویل بگیرید.

مرحله )1(

2- پیچ و مهره های روی انبر اتصال را که محل اتصال کابل می باشد، باز کنید.مرحله )2(

مطابق را اتصال کابل سر به مربوط اتصال -3

شکل متصل کنید و آن را به وسیله انبردست یا گیره

محکم نمایید.

مرحله )3(

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

84

4- کابل اتصال را به انبر اتصال متصل نمایید و آن

را محکم کنید.

5- اکنون مجموعه انبر اتصال آماده اتصال به قطعه

کار و یا میز جوشکاری می باشد

)دقت کنید قبل از اتصال انبر سطح اتصال را تمیز

کنید تا اتصال به خوبی صورت پذیرد(

اتصاالت و کابل مجموعه و الکترودگیر انبر -6

مرتبط با آن را از انبار تحویل بگیرید.

7- کابل انبر الکترودگیر را با استفاده از اتصاالت رابط به انبرالکترود گیر متصل و محکم نمایید

مرحله )7-ب( مرحله )7-الف(

مرحله )4(

مرحله )5(

مرحله )6(

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

85

آماده اتصال انبر و الکترودگیر انبر مجموعه -8

اتصال به دستگاه جوشکاری می باشد.

انبر الکترودگیر و کابل اتصال 9- فیش های کابل

را به قطب های مثبت و منفی دستگاه متصل نمایید.

)توجه کنید اتصال محکم شود(.

10- براي راه اندازی رکتی فایر جوشکاری به نکات ایمنی و موارد زیر توجه کنید:

توجه کنید، دستگاه دارای سیستم ارت1 یا اتصال به زمین باشد.

کابل و سه شاخه از هر نظر سالم باشد، یعنی کابل بدون ترك خوردگی و سه شاخه بدون شکستگی باشد.

چون رکتی فایرها به طور عموم با برق سه فاز کار می کنند، دقت کنید چراغ های سیگنال هر سه فاز برق

روی تابلوی برق روشن باشند.

.)Off( کلید اصلی راه اندازی باید در حالت خاموش باشد

11- سه شاخه دستگاه را به برق سه فاز وصل کنید .

كرتذ

- کابل برق ورودی به دستگاه جوشکاری در تماس با اجسام تیز و برنده نباشد.- کنترل کنید، که انبر اتصال به میزکار و انبر الکترودگیر به هم متصل نشده باشند. )به عبارت دیگر

اتصال کوتاه بین آن ها نباشد(.

1 Earth

مرحله )8(

مرحله )9(

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

86

)ON 12- کلید دستگاه را در حالت روشن )حالت

قرار دهید

اکنون پروانه خنك کن دستگاه باید در حال گردش باشد. )در عین حال به دلیل این که رکتی فایر به جز این

پروانه خنك کن قسمت گردان دیگری ندارد، دستگاه هنگام کار سروصدای زیادی ندارد.(

13- متناسب با نوع و قطر الکترود به کمك مربي شدت جریان جوشکاري را انتخاب و روي دستگاه تنظیم کنید.

مرحله )13-ب(مرحله )13-الف(

14- اکنون مجموعه دستگاه جوشکاری و انبرهای اتصال و الکترود گیر آماده به کار می باشند.مرحله )14(

مرحله )12(

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

87

15- ابزار اتصال را به میز کار یا قطعه کار متصل کنید.مرحله )15(

16- الکترود را در دهانه انبر الکترود گیر قرار دهید. )دقت کنید قرار گرفتن الکترود به صورت صحیح و به

اندازه مناسب انجام شود (

17- پس از کنترل موادِ ایمنی می توانید نسبت به برقراری قوس اقدام نمایید و پایداري قوس را تمرین کنید.

مرحله )16(

مرحله )17(

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

88

18- پس از تمرین، براي خاموش کردن دستگاه جوشکاري به موارد زیر توجه کنید.

کلید اصلی را به حالت خاموش )OFF( برگردانید.

برای ایمنی بیشتر سه شاخه را از برق خارج کنید.

کابل و سه شاخه را در جای مناسب کنار دستگاه قرار دهید.

کابل های انبر اتصال را جمع کرده و مرتب کنید و در جای مناسب قرار دهید.

19- در پایان کار ضمن جمع آوری ابزار و تجهیزات و تحویل آنها به انبار میز کار را مرتب نمایید.

نهام آ

ظی تن

گیون

چگي و

كاروش

ی جها

گاه ست

ت داخ

شنم:

نجل پ

صف

89

نمونه سؤاالت آزمون پایانی

1- ترانسفورماتور جوشکاري با چه جریاني کار مي کند؟

الف( تك فاز 220 ولت ب( دو فاز 240 ولت

ج( سه فاز 380 ولت د( هر سه گزینه امکان دارد

2- چرا الزم است ترانسفورماتور جوشکاری داراي سیستم تغییر آمپر باشد؟

الف( براي شروع قوس الزم است

ب(برای ایجاد گرما ضروری است.

ج( امکان استفاده از الکترودهاي مختلف وجود داشته باشد

د( امکان جوشکاري فلزات مختلف وجود داشته باشد

3- در کدام دستگاه امکان تغییر آمپر به مقدار جزیي وجود ندارد؟

الف( رکتی فایر دارای سیستم کنترل از راه دور

ب( ترانسفورماتور

ج( ترانسفورماتور پیوسته گردشي

د( گزینه ب و ج

4- آیا تمام دستگاه هاي رکتي فایر کلید تغییر قطب دارند؟

الف( بلي ج( خیر

5- با کدام دستگاه امکان جوشکاري با الکترود منفي وجود ندارد؟

الف( ترانسفورماتور ب( موتور جوش

ج( رکتي فایر د( دینام جوش

6- براي روشن کردن کدام دستگاه از کلید ستاره و مثلث استفاده مي شود؟

الف( دینام جوش کارگاهي ب( ترانسفورماتورها

ج( رکتي فایر AC/DC د( موتور جوش

عوامل مخاطره آميز را در كارگاه جوشكاري معرفي كند. 1

عوامل اصلي ايجاد حريق و اصول اطفاء آن را بيان كند. 2

نكات ايمني را در كارگاه جوشكاري بيان كند. 3

اصول كمك هاي اوليه را معرفي نمايد. 4

اصول انضباط شغلي و مراتب آن را بيان كند. 5

نحوه تهويه كارگاه جوشكاري را تشريح كند. 6 د وان

د بت بای

سدر

ن ن ای

ایاز پ

س اه پ

رنداگی

فر

ضوابط ايمني و بهداشتی در كارگاه جوشکاری

زمان آموزش )ساعت(عنوان توانايیآشنایی با عوامل موثر در محیط کار

آشنایی با نحوه تهویه کارگاه با روش مناسب

آشنایی با اصول اطفاء حریق و مواد آن

شناسایی اصول رعایت مقرات ایمنی و بهداشت هنگام جوشکاری

شناسایی اصول کمک های اولیه

شناسایی اصول بکارگیری ضوابط ایمنی و بهداشت کار در محیط کار

عملینظری

22

6

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

91

نمونه سؤاالت پیش آزمون1- کدام گزینه توصیف کننده شغل سخت و زیان آور است؟

الف( شغلی که براي کارگر خسته کننده و برای سالمتي او زیان آور باشد

ب( شغلی که با اجسام سخت سروکار داشته باشد و در زیر زمین مثل: معادن انجام شود

ج( شغلی که در مکان هاي روباز یا سربسته انجام شود

د( شغلی که با حرارت سروکار داشته باشد

2- چرا رعایت نکات ایمني الزامي است؟

الف( انسان در مقابل خدا مسئولیت دارد ب( جان و سالمتي انسان ها امانت الهي است

ج( انسان داراي فکر و اندیشه و خرد است د( همه موارد را در بر مي گیرد

3- در شهرهای بزرگ کدام عامل زیان بار از طرف اکثریت مردم نادیده گرفته مي شود؟

الف( سرو صدا ب( شوك الکتریکي ج( گرما د( سرما

4- آیا اجراي دستورالعمل هاي ایمني واجب است؟

الف( بلي ب( خیر

ج( بستگي به شرایط کار دارد د( به نظر کارفرما بستگي دارد

5- کدام دسته از مواد سوختنی سریع تر مشتعل مي شوند؟

الف( جامد ب( گاز ج( مایع د( گزینه الف و ب

6- عامل اشتعال مواد سوختنی کدام است؟

الف( گرما ب( هوا ج( اکسیژن د( الف و ج

7- آتش نشانان براي خاموش کردن آتش چه مي کنند؟

الف( آب روي آتش مي ریزند ب( مانع رسیدن اکسیژن به ماده سوختي مي شوند

ج( دماي ماده سوختني را پایین مي آورند د( انجام گزینه ب و ج با هم مؤثرتر است

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

92

1-6 ضرورت رعایت ضوابط ایمني و بهداشتی در کارگاه جوشکاری ایمنی، حفاظت فنی و بهداشت صنعتی رشته وسیع و گسترده ای است که تحت عنوان حفاظت صنعتی به

مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته می شود که با به کار گرفتن آن ها به توان نیروی انسانی و سرمایه را

در مقابل خطرات مختلف و محتمل در محیط های صنعتی به نحو مؤثری حفظ و حراست کرد و یک محیط

کاری بی خطر و سالم جهت افزایش کارایی کارکنان به وجود آورد.

در محیط های صنعتی با وجود ماشین آالت و ابزار فراوان، به طور معمول کارگران در معرض مخاطرات

مختلف قرار دارند. با توسعه تکنولوژی و افزایش کاربرد ماشین در امر تولید احتمال مخاطرات و حوادث

در این گونه محیط ها زیادتر می شود. سوانح در کارخانه ها ممکن است باعث نقص عضو یا فوت افراد

شود که به سهولت و سرعت قابل جبران نیست و برای سازمان فقدان یک متخصص که سال ها برای تربیت

او سرمایه و وقت مصرف شده است، زیان سنگینی به شمار می آید.

در کارگاه هایي که اصول ایمنی و حفاظت فنی مراعات نمی شود، روحیه کارکنان ضعیف و متزلزل است

و کمتر امکان دارد کارگران طراز اول به خدمت در چنین سازمان هایی راضی شوند. بنابراین اجرای تدابیر و

برنامه هایی به منظور ایمنی و حفاظت فنی کارکنان در راستای تأمین و نگه داری نیروی انسانی، در درجه اول اهمیت قرار

دارد. در عین حال، صرف هزینه و تخصیص اعتبار در برنامه های سازمان، به منظور ابداع تدابیر و استقرار وسایل ایمنی

جهت جلوگیری از حوادث، در مقابل منافع حاصل از آن اندك و ناچیز است.

در این بخش سعي شده است به صورت خالصه عوامل اصلي مخاطره آمیز در محیط کارگاه جوشکاري معرفي شود.

هم چنین در مورد نکات ایمني و راههاي مقابله یا جلوگیري از پیشامدهاي ناگوار توصیه هاي مهم ارائه گردد.

الزم به ذکر است با پایان یافتن این بخش از کتاب آموزش، اجرای مباحث ایمنی پایان نمی پذیرد، بلکه

ضروری است امور حفاظت و ایمني در تمام مراحل کار مدنظر قرار گیرد.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

93

چند توصيه مهم ايمنی و بهداشتی1- نکات ایمني مرتبط با کار خود را به درستي بشناسید.

2- هرگز مسائل ایمني را کوچک نشمارید.

3- در انجام یا اجراي مسائل ایمني سهل انگاري نکنید.

4- امنیت شما مسئولیت شماست و شما خود باید بیش از هر کس دیگر به این مسئولیت به پردازید.

5- حفظ سالمتي خود و دیگران به عنوان یک وظیفه انساني و اسالمي از اهم واجبات است، به خصوص در

محیط هاي کارگاهی که با خطرات بیشتري مواجه مي شوید، از اهمیت باالتری برخوردار است.

2-6 ایمنی و حفاظت فنی درکارگاه جوشکاريحرفه جوشکاري، مانند سایر مشاغل صنعتي داراي خطرات بالقوه اي است. در صورت شناخت عوامل

خطرساز و آگاهي در خصوص نکات ایمني و بهداشتي محیط کار و نیز رعایت آنها توسط همه افراد شاغل

در کارگاه جوشکاري مي توان از وقوع حوادث ناگوار جلوگیري کرد که در ادامه به معرفی عوامل خطرساز

و راهکارهای مقابله با آنها پرداخته می شود.

1-2- 6 عوامل مخاطره آمیز در کارگاه های جوشکاریبه طور کلي خطرات بالقوه اي که پرسنل شاغل در کارگاه هاي جوشکاري را تهدید مي کند به دو دسته تقسیم

مي شوند.

الف( خطرات عموميمثل: شکستگي اعضاء بدن در اثر سقوط یا برخورد اجسام، برق گرفتگي، جراحت و خونریزي، کوفتگي

اعضاء بدن، سوختگي، مسمومیت هاي عمومي و خفگي

ب( خطرات ناشي از فعالیت جوشکارينظیر: مسمومیت ناشي از تنفس گازهاي جوشکاري، برق زدگي چشم ها بوسیله قوس جوشکاري، سوختگي

اعضاء بدن توسط اشعه هاي جوشکاري، شوك الکتریکي در اثر تماس بدن با جریان جوشکاري، آسیب دیدگي

گوش، ناشي از صداي زیاد عملیات جوشکاري و سنگ زني، ورود براده هاي ریز به چشم در اثر عملیات

جوشکاري و سنگ زدن

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

94

در نمودار )1-6( به مهم ترین عوامل مخاطره آمیز حرفه جوشکاری اشاره شده است. نمودار )6-1(

عوامل مخاطره آمیز در محیط كارگاه جوشکاري

بحث كنيد

به نظر شما چه عوامل دیگري در کارگاه جوشکاري ایمني فرد جوشکار را تهدید مي کند؟

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

95

3-6 راهکارهای مقابله با خطرات در کارگاه جوشکاری1-3-6 تهویه کارگاه جوشکاري

به برشکاري و جوشکاري فعالیت هاي حین در

دلیل ایجاد دماي باال در منطقه قوس و حوضچه

مذاب مقدار زیادي دود، غبار، و گازهاي سمي

پوشش دهنده تشکیل اجزاء سوختن از ناشي

الکترود آن تولید مي شود. هم چنین به دلیل بخار

فلزي بخارات مذاب، مواد از مقدار کمی شدن

تولید مي گردد که براي سالمتي جوشکاران و افراد

شاغل در کارگاه مضر مي باشند )شکل 6-1(.

از سیستم تهویه استفاده مي شود که در شکل )6-2( از محیط کارگاه براي خارج کردن گازهاي مضر

نمونه ای از سیستم تهویه موضعی جهت خارج کردن آلودگی های ناشی از جوشکاری نشان داده شده است.

سیستم های تهویه به طور معمول بر اساس مکش هواي آلوده داخل کارگاه به صورت عمومي یا موضعي

از طریق نصب هودهاي ثابت و متحرك کار می کنند.

با توجه به شرایط کار جوشکاري بهتر است در صورت امکان از هر دو سیستم موضعي و عمومي براي

خارج کردن آلودگي هاي ناشي از جوشکاري استفاده کرد. زیرا به کمک سیستم تهویه مصنوعي بالفاصله

پس از متصاعد شدن دود مي توان آنرا مکش کرد و از پخش شدن آن در فضاي کارگاه جلوگیري کرد.

هم چنین براي خارج کردن دود و غبارهایی که به هر دلیل ممکن است در فضاي کارگاه پخش شونده از

سیستم تهویه عمومي نظیر: فن های الکتریکی کمک گرفت.

شکل )6-1(

در هنگام جوشکاری دود و مواد مضر زیادی تولید می گردد

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

96

شکل )6-2(

نمونه اي از سیستم تهویه موضعي در اتاقك هاي مخصوص جوشکاري

به هر صورت با توجه به شرایط خاص جوشکاري بهتر است سیستم تهویه مصنوعي به نحوي طراحي و ساخته شود

تا دودهایي را که از محل جوشکاري متصاعد مي شوند، مطابق شکل )3-6(مکش کرده و از رسیدن آن به سروصورت

جوشکار جلوگیري گردد.شکل )6-3(

سیستم تهویه قابل انعطاف، دودهاي متصاعد شده را مکش كرده و مانع از رسیدن آن به صورت جوشکار می شود.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

97

2-3-6 حریق و اصول اطفاء آنآتش سوزی یکي از خطرات بالقوه حرفه جوشکاري

است و سوختگي یکي از رایج ترین و دردناك ترین

آسیب هایي است که در کارگاه های جوشکاري

سه آتش ایجاد براي کلی طور به مي دهد. رخ

عامل اصلي نیاز است که از آنها به عنوان مثلث

داده نشان نام مي برند که در شکل )6-4( آتش

شده است.

1- ماده سوختني که مي سوزد.

2- اکسیژن که عامل سوختن است.

3- گرما که براي شروع سوختن الزم است.

الف( ماده سوختني)جامد، ماده هر سه حالت در اشتعال قابل مواد

مایع و گاز( وجود دارند از مواد جامد قابل اشتعال

مي توان چوب، مواد سلولزي، الستیک، پالستیک،

پارچه و کاغذ را نام برد که به طور معمول داراي

شکل در هستند. آرام یا کند سوختن سرعت

قابل سوختن از مواد جامد ناشی احتراق )6-5(

را مشاهده کنید.

شکل )6-4(

سه عامل اصلي براي ایجاد آتش

شکل )6-5(

احتراق ناشی از مواد جامد قابل سوختن

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

98

بنرین، مایعات قابل اشتعال نظیر: نفت، گازوئیل،

الکل و روغن دسته دوم مواد قابل اشتعال راتشکیل

تند و متوسط سوختن درجه داراي که مي دهند

مي باشند. شکل ) 6-6 ( احتراق ناشی از مواد نفتی

را در یک مخزن ذخیره سوخت نشان می دهد.

دسته سوم مواد قابل اشتعال گازهای سوختني مثل: بوتان، پروپان، متان و استیلن هستند که داراي درجه

سوختن بسیار تند یا ناگهاني هستند، به طوری که سوختن آنها ایجاد انفجار مي کند.

ب - اکسیژن:حجم هوا را تشکیل مي دهد. 1

5اکسیژن عامل احتراق است و حدود

ج( گرما:یکي دیگر از عوامل الزم برای احتراق گرما است. زیرا براي اینکه اجسام شروع سوختن کنند الزم است تا

درجه حرارت معینی گرم شوند که به آن درجه حرارت اشتعال1 گویند.

4- 6 طبقه بندي آتش سوزي

از طرف کارشناسان و متخصصین آتش نشاني براي مقابله صحیح و اصولي با حریق، آتش سوزي ها را به

چهار سطح با کالس)C، B، A و D(تقسیم مي نمایند که در جدول )1-6( توضیح داده شده است.

1 - درجه حرارت اشتعال هر ماده سوختنی عبارت است از درجه حرارتی که آن ماده شروع به سوختن می کند.

شکل )6-6(

احتراق ناشی از مواد نفتی را در یك مخزن ذخیره سوخت

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

99

جدول )1-6( تقسیم بندی آتش سوزی و اصول اطفاء آن هاكالس آتش

تصويراصول اطفاء

A

برگ، مانند معمولی احتراق قابل جامد موارد توسط A نوع سوزی های آتش

خاشاك، کاغذ، چوب و پارچه ایجاد می شود. این نوع آتش سوزی ها را باید

با استفاده از آب و یا مواد خاموش کننده آتش پایه آبی و یا پوشاندن مواد قابل

اشتعال توسط یک ماده خشک شیمیایی چند منظوره خاموش نمود. خاموش کننده

منظوره، جهت چند شیمیایی خشک مواد ، فشار تحت آب مخازن نظیر هایی

خاموش کردن آتش های نوع A بسیار مناسب هستند.

A در وسط آن A با یک مثلث به رنگ سبز و حرف کپسول آتش نشاني نوع

مشخص می شوند.

B

اگر آتش سوزی توسط مایعات قابل اشتعال نظیر: مشتقات نفتي مثل: الکل، بنزین،

نفت، گازوئیل و گریس یا رنگ ایجاد گردد، آتش سوزی از نوع B می باشد.

باید از نتیجه باید از طریق »خفه کردن« خاموش نمود. در آتش های نوع B را

کپسول هایي استفاده شود که پوششی برروی مواد آتش زا ایجاد نموده و از این طریق

آتش را خاموش می کنند. از موادی نظیر: مواد شیمیایی خشک معمولی و یا چند

منظوره مثل: دی اکسید کربن، هالون، یا ماده فلوئوروپروتئن، جهت خاموش نمودن

استفاده می شود. کپسول آتش نشاني نوع B با حرف B در وسط آن مشخص می شود

C

از مثل دستگاه جوشکاري رخ می دهد، برقی تجهیزات آتش سوزی هایی که در

نوع C است.

این نوع آتش سوزی ها را باید توسط یک ماده خاموش کننده نارسانا خاموش کرد

تا از برق گرفتن اجتناب شود. قبل از انجام هر کاری باید سریع جریان برق را قطع

کرد. موادی مانند: مواد خشک شیمیایی، دی اکسیدکربن و هالون برای خاموش

نمودن این گونه آتش ها مناسب هستند. کپسول آتش نشاني نوع C با حرف C در

وسط آن مشخص می شود

D

آتش سوزی های نوع D توسط فلزات قابل اشتعال مانند: ذرات و براده های فلزاتی

مانند: منیزیم، سدیم، پتاسیم و..........رخ می دهد. این نوع آتش ها را باید با خفه

کردن، توسط ترکیبات پودری خشک که در کپسول هاي مخصوص برای این نوع

آتش سوزی ها وجود دارند، مهار نمود. کپسول آتش نشاني نوع D با حرف D در

مرکز آن مشخص می شود.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

100

5- 6 پیش گیری از آتش سوزی از طریق تهویه فضای جوشکاری

تهویه فضاي جوشکاري از مواد قابل اشتعال یکی از راه کارهای موثر جهت جلوگیری از وقوع آتش سوزی

می باشد. به عنوان مثال: براي جوشکاري مخازن ذخیره مایعات قابل اشتعال ضرورت دارد قبل از عمل

سنگ زني و جوشکاري و یا برشکاري، مخزن به طور کامل تخلیه و تمیز گردد، تا انفجار رخ ندهد. هم چنین

می توان مخزن را تا نزدیک محل جوشکاری از آب پر کرد و سپس اقدام به جوشکاری نمود.

6-6 اطفاء حریق

دارد. وجود همیشه آتش سوزي وقوع احتمال

افرادي که کلیه و است جوشکاران بنابراین الزم

در کارگاه جوشکاري کار مي کنند روش هاي اطفاء

حریق را فراگیرند و در دوره های آموزشی زیر نظر

مربیان اطفاء حریق شرکت نمایند. ولی در حالت

کلی چنانچه در شرایط آتش سوزی یکي از اجزاء

مي رود. بین از آتش کنیم ، حذف را آتش مثلث

یا بدین ترتیب در کلیه فعالیت هاي آتش نشاني و

موادي که براي اطفاء حریق استفاده مي شود، هدف

از بین بردن یک یا چند جزء مذکور مي باشد.

تحقيق كنيد با توجه به مثلث آتش، در مورد حذف هر یک از عوامل سه گانه ایجاد آتش مواردي را بیان نمائید؟

و آتش سوزی آتش با مواجهه و کارگاهی جهت کلیه سازمان ها، واحدهای صنعتی معمول در به طور

تمهیدات مختلفی بکار گرفته می شود که اسنفاده از کپسول های آتش نشانی جزء متداول ترین تجهیزات به

حساب می آیند. بنابراین در این قسمت به معرفی آنها می پردازیم

شکل )6-7(

آتش نشانان برای مقابله با آتش یك یا چند عامل ایجاد آنرا از بین می برند.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

101

1-6-6 کپسول هاي آتش نشاني

کپسول هاي آتش نشاني با شکستن مثلث آتش، دما،

سوخت یا اکسیژن را از آتش مي گیرند و یا در واکنش

زنجیره اي ترکیب اکس��یژن با ماده سوختني اختالل

ایجاد مي کنند. اغلب آنها هم آتش را س��رد مي کنند

و هم اکس��یژن را از آت��ش مي گیرند. در کارگاه هاي

جوشکاري بیشتر از کپسول هاي آتش نشاني محتوي

کف، دي اکس��ید کربن همراه با پودرهاي ش��یمیایي

خش��ک اس��تفاده مي کنند )ش��کل 8-6(. در هنگام

اس��تفاده از دي اکسید کربن و کف بهتر است طوري

عمل شود که این مواد ابتدا اطراف آتش را بگیرند

و سپس بطرف مرکز آتش تخلیه شوند.

چند نكته در خصوص محل استقرار كپسول هاي آتش نشاني

�از نوع متناسب به مواد سوختني و در موقعیت نزدیک به آن نصب گردد.

�در ارتفاعي نصب شوند که به راحتي قابل دسترسي باشند.

�در محلهایي قرار گیرند که در معرض دید باشند.

شکل )6-8(

نمونه ای از كپسول های آتش نشانی كه به طور معمول در كارگاه های جوشکاری وجود دارند.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

102

7-6 اشعه های مضر در جوشکاري

در حین جوشکاري قوسي اشعه هاي مختلفي تولید مي شود که الزم است جهت کاهش خطرات و عوارض

ناشي از آنها ابتدا اشعه ها را بشناسیم و اثرات و عوارض ناشي از آنها را بدانیم تا نسبت به مقابله با آنها اقدام

کنیم.

به طور کلی سه نوع اشعه یا پرتو در قوس جوشکاري تولید مي شوند که در جدول )2-6( توضیحات

تکمیلی در این خصوص آورده شده است.

جدول ) 2-6 ( معرفی اشعه های جوشکاری، ويژگی ها و اثرات آن ها

ويژگی ها و مضررات آننوع اشعه جوشکاريرديف

اشعه مادون قرمز1

اشعه مادون قرمز با چشم غیرمسلح دیده نمي شود بلکه به صورت حرارت احساسي مي شود و چنانچه فرد

به طور مستقیم در معرض آن قرار گیرد باعث سوختگي پوست مي شود و با فیلتر شیشه ای مناسب براحتي

مي توان جلو آن را گرفت.

اشعه ماوراء بنفش2

اشعه ماوراء بنفش با چشم غیرمسلح دیده نمي شود. این اشعه یکي از خطرناك ترین اشعه ها است که در قوس

جوشکاري تولید مي شود. چنانچه چشم یا هر نقطه دیگر از پوست جوشکار در معرض تابش این اشعه قرار

گیرد به شدت دچار سوختگي مي شود. این اشعه از لباس هاي نازك، لباس هاي داراي رنگ روشن و کالهاي

جوشکاري آسیب دیده عبور مي کنند. به عالوه )اکسیژن O2( در مجاورت این اشعه به O3 ) اوزون( تبدیل

مي شود که براي مخاط مجاري تنفسي بسیار خطرناك است.

نور مرئی3

نور مرئي با چشم دیده می شود و اگر چه نور مرئي شدید باعث ایجاد فشار به چشم مي شود و بایستي از آنها

پرهیز شود ولي خیلی خطرناك نیست. هم چنین کمبود بیش از حد آن نسبت به شرایط نرمال در دراز مدت

سبب آسیب دیدن چشم می شود.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

103

8-6 شوك الکتریکيدر کارگاه جوشکاري انواع مختلف تجهیزات و وسایل برقي وجود دارند نظیر: دستگاه هاي جوشکاري،

برشکاري، ماشین کاري، کوره هاي الکتریکي، سنگ زني و غیره که اکثر این دستگاه ها با برق سه فاز کار

می کنند. هم چنین بدلیل مصرف باالي جریان الکتریسته توسط ماشین ها و دستگاه هاي مختلف از تابلوهاي

و از خطراتي که همواره شخص جوشکار یکي لذا استفاده مي شود. باال با ظرفیت کابل هاي و برقي

بنابراین براي جلوگیري از خطر برق همکاران او را در کارگاه تهدید مي کند خطر برق گرفتگي است.

گرفتگي و ایجاد آتش سوزي هاي ناشي از آن ضروری است یک سري اقدامات و تمهیدات ایمني بکار گرفته

شود که در جدول )3-6( به موارد مهم در این خصوص اشاره شده است.

جدول ) 3-6 ( تمهیدات ايمني برای مقابله با خطر برق گرفتگی در كارگاه جوشکاری

نوع تمهید ايمني قبل از اتصال دستگاه هاي برقي به پریز برق از سالم بودن کابل هاي برق وعایق بودن اتصاالت مطمئن شوید.

افزایش و جرقه ایجاد از تا باشند محکم بایستي الکتریکي اتصاالت

مقاومت الکتریکي جلوگیری شود.

سیم ها و کابل هاي برق باید متناسب با ظرفیت جریان مصرفي دستگاه

را خود عایق و شده داغ سیم این صورت غیر در شود انتخاب

مي سوزاند.

هرگز روي دستگاه هاي برقي آب نریزید و با دست مرطوب لوازم برقي

را لمس نکنید.

تمام دستگاه هاي برقي داراي بدنه فلزي، الزم است داراي سیم اتصال به زمین باشند.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

104

ادامه جدول ) 3-6 ( تمهیدات ايمني برای مقابله با خطر برق گرفتگی در كارگاه جوشکاریکابل هاي برق هرگز نباید در تماس با اشیاء تیز و برنده یا قطعات داغ

قرار گیرند.

در تا شوند بازرسي منظم طور به است الزم جوشکاري کابل هاي

صورت هرگونه آسیب دیدگي بالفاصله تعویض شوند و نیز محل تماس

انبر اتصال تمیز و عاري از رنگ یا چربي باشد.

به عالئم و نشانه هاي هشداردهنده دقیقًا توجه کنید

در هنگام ترك کارگاه جریان الکتریکي را از کلید اصلي قطع کنید.

به مشخصات فني دستگاه دقت شود و متناسب با شرایط و ویژگي هاي دستگاه از آن بهره برداري گردد. مثل: سیکل کاري، محدوده شدت جریان، ولتاژ و...

در دستگاه هاي جوشکاري حین کار مقدار زیادي حرارت تولید مي کنند

که به کمک یک فن الکتریکي خنک می شوند، لذا دقت کنید فن دستگاه

باشد. گردش در دستگاه بودن روشن موقع و سالم همیشه باید که

از مي کنیم روشن را دستگاه که کار ابتداي در است مقتضي بنابراین

سالم بودن و کارکرد صحیح آن اطمینان حاصل کنیم.

محیط کار جوشکاري و کابین جوشکار حتي االمکان باید تمیز باشد و

از تجمع و انباشته شدن ابزار، ضعایعات و اشیاء اضافي جلوگیري شود،

قطعات کار جوشکاري رها کردن و الکترودها مانده ته انداختن مثل:

شده در داخل کابین.

الکترودهاي جوشکاري بایستي به اندازه مصرف شود، یعني نه تا انتها

مصرف کرد که باعث داغ شدن انبر جوشکاري و صدمه دیدن آن شود و

نه تا نیمه مصرف کرد و دور ریخت. به طور معمول مقدار بهینه براي قطع

کردن قوس و انداختن ته مانده الکترود در ظرف مخصوص جمع آوري

ضایعات حدود 3 تا 5 سانتیمتر است.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

105

9-6 وسایل ایمنی فردیبه منظور حفاظت افراد شاغل در کارگاه های صنعتی و از جمله پرسنل جوشکار درکارگاه های جوشکاری

الزم است متناسب با شرایط کار از وسایل ایمنی فردی استفاده شود.که در جدول ) 4-6 ( به مهم ترین

وسایل ایمنی فردی برای جوشکاران اشاره شده است.

جدول )4-6 ( معرفی وسايل ايمنی فردی برای حرفه جوشکاری

فنوع وسايل ردي

ايمنی تصويرويزگی ها و مشخصات

لباس کار عمومی1

لباس کار عمومي براي کارگاه هاي جوشکاري بهتر است از

پارچه هاي ضخیم پشمي وکتاني با رنگ تیره تهیه شوند.

2پوشش تکمیلي

جوشکاران

با توجه به شرایط حرفه جوشکاري بهترین جنس براي پوشش

تکمیلي جوشکاران چرم است نظیر: کاله، پیش بند، آستین بند،

پابند، دستکش که در تصویر )39-4( تعدادی از این وسائل

نشان داده شده است.

3ماسک و عینک

جوشکاری

چشم حساس ترین عضو بدن انسان است، لذا باید از هرگونه

صدمه و آسیب مصون ماند. از طرفي در صورت بروز خراش

و جراحت چشم به سختي معالجه شود. بنابراین ضروریست

متناسب با شرایط فرآیند جوشکاري و برشکاري یا سنگ زدن

و تمیزکاري نسبت به انتخاب شیشه هاي رنگی یا سفید که

بتواند ضمن حفاظت فیزیکي چشم جهت جلوگیري از ورود

ذرات و براده هاي تیز از رسیدن اشعه هاي مضر به چشم که

مي توانند سبب سوختگي اجزاء داخلي چشم و خستگي آن

شوند جلوگیري کنند.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

106

جدول )4-6( معرفی وسايل فری برای حرفه جوشکاری

3ماسک و عینک

جوشکاری

امروزه عینک ها و ماسک هاي جوشکاري در انواع و مدل هاي

مختلفي ساخته مي شوند و در بازار موجود مي باشند

شیشه عینک ها و ماسک ها ممکن است یک جداره و یا دو

جداره باشد یعني یک شیشه سفید معمولي براي برشکاري

به است فیزیکي چشم حفاظت هدف که زدن سنگ با

اضافه یک شیشه رنگي با درجه تاري متناسب با نوع فرآیند

جوشکاري و اشعه هاي مضر آن که در موقع جوشکاري و

همزمان با برقراري قوس جلو چشم قرار مي گیرد. حتي در

موقع تک خال زدن باید از ماسک سالم با شیشه مناسب

استفاده گردد.

گوشی محافظ4

در کارگاه هاي جوشکاري که انجام عملیات برشکاري و

باالتر از حد سنگ زني تولید صداهاي گوش خراش و

مجاز )85 دسبیل( مي کنند الزم است از حفاظ مخصوص

گوش استفاده کرد.

این کار هم چنین جلو ورود گرد و غبار را به بخش هاي

میاني و داخل گوش مي گیرد.

کفش ایمنی5

کفش هاي ایمني مناسب براي کارگاه هاي جوشکاري الزم

است داراي پنجه فوالدي باشند چون خطر سقوط اجسام

سنگین و تیز وجود دارد. هم چنین به دلیل خطر برق گرفتگي

باید داراي تخت الستیکي و ضخیم باشد. کارکردن با کفش

خیس و کفش های پاره احتمال برق گرفتگی و صدمه دیدن

کارگران را زیاد می کند.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

107

10-6 ضوابط ایمني و بهداشت کاراست الزم ایمن، کار محیط به دست یابي براي

صحیح به صورت بهداشتي و ایمني فعالیت هاي

اجرا شود و هر فردي در هر سطح شغلي از خود

بپرسد:

�آیا کاري که انجام مي دهد درست و ایمن است؟

�آیا در محیط اطراف او عاملي وجود دارد که

سالمت خود و همکارانش را تهدید نماید؟

هر فرد بایستي در شناخت اصول و ضوابط ایمني کوتاهي نکند. در همه مسائل به دانش خود اکتفا نکند و

از اطالعات افراد بهره مند شده و نیز روزبه روز دانش خود را در زمینه ایمنی افزایش دهد.

تمام افراد متناسب با رده و سمت شغلي در ایجاد محیط ایمن و بهداشتي مسئول می باشند. در جداول )6-5

و6-6( به بعضي از مهم ترین وظایف کارفرمایان و پرسنل کارفرما اشاره شده است.

جدول )5-6( وظايف و مزيت های ضوابط ايمني و بهداشت كار برای كارفرمايانمزايای رعايت اصول ايمنی برای كارفرماوظايف كارفرمايان

1- کاهش حوادث1- نصب تابلوهاي هشداردهنده مناسب در محل هاي الزم

2- افزایش کیفیت محصول

3- افزایش کارایی کارکنان

4- کاهش خطاها

5- کاهش مخارج درمانی کارگران

6- استفاده بهتر از نیروی انسانی

7- کاهش مخارج تولید

2- وضع مقررات، دستورالعمل هاي ایمني و بهداشتي

3- نظارت و کنترل دقیق عوامل ایمني و بهداشتي از طریق افراد متخصص

4- تهیه و تدارك تجهیزات ایمني و بهداشتي متناسب با فعالیت کارگاه

5- آموزش پرسنل و ایجاد سیستم انگیزش جهت رعایت و بکارگیري مسائل ایمني

و بهداشتي

سیستم هاي نیز و اولیه کمک هاي و آتش نشاني تجهیزات و ابزار پیش بیني -6

هشداردهنده مثل: حریق، نشت گاز، اتصاالت الکتریکي و...

7- جایگزین کردن فرآیندهاي خطرساز توسط روش هاي ایمن تر و بهبود مستمر آنها

ایمنی را به هم دیگر یادآور شوید.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

108

جدول )6-6( وظايف و مزيت های ضوابط ايمني و بهداشت كار برای پرسنلمزايای رعايت اصول ايمنی برای كارگرانوظايف پرسنل

1- بازرسي منظم ماشین آالت و دستگاه هاي مورد استفاده جهت اطمینان از سالم

بودن آنها

1- افزایش روحیه و نشاط

2- کاهش فشار کار

3- کاهش جراحات و صدمات

4- کاهش مخارج و هزینه ها

5- افزایش راحتی

6- افزایش سطح رفاه و سالمتی

7- افزایش کارایی

8- کاهش حوادث

2- استفاده صحیح و کامل از وسایل حفاظت فردي و گروهي مثل: لباس کار، کفش

ایمني، کاله ایمني و غیره

3- فراگیري مسائل ایمني و بهداشتي و التزام عملي به رعایت آنها

4- پرهیز از شوخي و اقدامات خطرناك

5- خودداري از کار در زمان خستگي، شرایط غیرایمن و یا بیماري

6- توجه به عالئم هشداردهنده ایمني و بهداشتي

7- اجراي صحیح فعالیت هاي کاري به صورت ایمني

8- تغییر در نگرش ها و عادت هایي غلط غیرایمن و غیربهداشتي

11-6 آشنایي با کمک هاي اولیهکمک های اولیه، مجموعه اقدامات و مراقبت هایی است که هنگام وقوع حادثه صورت می گیرد. هدف اصلی

از این اقدامات جلوگیری از مرگ، پیش گیری و جلوگیری از پیشرفت ضایعات، صدمات و عوارض بعدی و

یا کاهش درد و رنج مصدوم پیش از رسیدن پزشک و انتقال به مراکز درمانی است. این اقدامات می توانند

شامل اقدامات جسمی و یا روحی باشند.

در کارگاه هاي جوشکاري مثل همه محیط هاي کاري دیگر ممکن است به دالیلي حوادثي مثل آتش سوزي،

برق گرفتگي مسمومیت و غیره اتفاق بیافتد. در چنین شرایطي الزم است تا موقع رسیدن عوامل آتش نشاني

و اورژانس یک سري اقدامات جهت کمک به حادثه دیده گان از طرف همکاران و افراد حاضر در محل

حادثه صورت گیرد.

1-11-6 اهداف و وظایف امدادگرهدف امدادگر، نجات و یا زنده نگاه داشتن شخص یا اشخاص آسیب دیده قبل از اعزام به مراکز درماني

است. در راستای این هدف اصلی، امدادگر باید ابتدا از وارد آمدن صدمات جدید جلوگیری نموده و جلوی

شدت یافتن عارضه حادث شده را بگیرد. در مرحله بعد، امدادگر موظف است تا ضمن تدارك امکانات

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

109

درمانی برای بیمار و یا رساندن بیمار به محلی که این گونه تدارکات در آنجا فراهم است )مثل بیمارستان(،

اقداماتی را در حد توان خود برای بهبود حال بیمار انجام دهد.

مجموعه وظایف امدادگر را می توان به شرح زیر خالصه کرد:

1- حفظ خونسردی

2- انتقال مصدوم از محیط پرخطر به محیط با حداقل امنیت )مثل انتقال به خارج از ساختمانی که دچار

حریق شده است.(

3- روحیه دادن به مصدوم و خودداری از تضعیف روحیه وی )درصورت لزوم(

4- بازرسی راه های تنفسی و عالیم حیاتی

5- تعیین نوع جراحات و ضایعات برای تعیین نوع اقدامات الزم

7- کنترل خونریزی داخلی و خارجی، بررسی عالیم مسمومیّت، شکستگی ها و سایر آسیب ها برحسب

اولویت

8- فراهم کردن امکان آسایش و راحتی بیمار تا رسیدن امکانات درمانی

مهم ترین مواردی که نیاز به اقدام امدادگر دارد را نیز می توان به شرح زیر بیان کرد: بیهوشی و اغماء مسمومیت

مشکالت قلبی اشکاالت تنفسی و خفگی

زخم ها خونریزی خارجی و داخلی

شوك زدگی گزیدگی

برق گرفتگی سوختگی

آفتاب سوختگی گرمازدگی و سرمازدگی

شکستگی و دررفتگی استخوان آسیب های چشمی

عوارض ناشی از بیماری های مزمن کوفتگی و ضرب دیدگی

خودکشی ها و مشکالت شدید روحی آسیب های ورزشی

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

110

2-11-6 ارزیابی اولیه مصدوم و بیماربدنبال اطمینان از امنیت محل استقرار خود و مصدوم باید به ارزیابی اولیه عالیم حیاتی و هر عاملی که حیات

مصدوم را در معرض خطر قرار می دهد، بپردازد )در این ارزیابی سوال مهم این است که آیا مصدوم بیهوش

است و یا موارد تهدید کننده حیات وجود دارد؟( سپس بالفاصله اقدامات الزم جهت رفع خطر را انجام دهد.

هر فرد بی هوش باید در معرض خطر تلقی شود زیرا راه هوایی وی ممکن است بسته شده باشد.

الزم به ذکر است جدول )7-6( روش معاینه اعضاء مهم فرد مصدوم را بیان می کند و جدول )8-6( روش

ارزیابی عالئم حیاتی را در فرد مصدوم تشریح می کند.

جدول )7-6 ( روش ارزيابی عالئم حیاتی در افراد مصدومروش ارزيابیموارد تحت ارزيابیرديف

ابتدا هوشیاری مریض را بررسی کنید، سعی کنید فقط شانه هایش را تکان دهید و مراقبت کنید تا بررسی سطح هوشیاری مریض1

سر و گردن او تکان نخورد )چون ممکن است شکستگی گردن در بین باشد(

2

گلو باز کردن مجاری هوایی برابر در آن گرفتن قرار و زبان افتادن عقب به کنید. باز را تنفسی مجاری کنید سعی

شایع ترین علت انسداد راه هوایی در مصدومین بیهوش است. اجسام خارجی و آسیب به مجاری

هوایی نیز می توانند باعث انسداد راه هوایی شوند.

عالیم انسداد راه هوایی: در صورت انسداد کامل راه هوایی صداي تنفسی به گوش نمی رسد و

صورت و لب ها کبود است و در انسداد ناقص راه هوایی صدای خفیف غل غل یا خرخر به گوش

می رسد و نشان می دهد که ورود و خروج هوا به ریه خوب انجام نمی گیرد.

3

اگر راه هوایی مصدوم باز بود، تنفس او را چک کنید که آیا تنفس دارد یا نه؟ پس از باز نمودن بررسی تنفس

راه هوایی با مانور سر به طرف عقب و چانه به طرف باال، سر خود را نزدیک دهان مصدوم آورده

سعی کنید با گوشتان صدای تنفس مصدوم را بشنوید. )با الله گوش حرکت صدا را در مقابل

دهان و بینی مصدوم حس کنید و با چشم هایتان حرکت قفسه سینه وی را ببینید.( اگر مصدوم

تنفس دارد و بی هوش است او را در وضعیت بهبود قرار دهید )یعنی به پهلو، طوری که پای باالیش

به سمت جلو و دست زیرش به سمت عقب برود.( تا ترشحات طبیعی دهان )یا استفراغ( وی وارد

ریه ها نشود. و اگر تنفس ندارد تنفس به او دهید.

4

وجود خونریزی های شدید سبب از دست رفتن خون و نرسیدن خون به اندامهای حیاتی مانند مغز و بررسی وجود خونریزی

کلیه و سرانجام پدیدار شدن شوك می شود. پس از کنترل موارد فوق الذکر )اطمینان از این که راه هوایی

باز است )1(، بیمار به خوبی نفس می کشد )2(، و جریان خون به خوبی در رگها جاری است)3((

که ارزیابی اولیه نام دارد. در مرحله بعدی ارزیابی کیفیت عالیم حیاتی بیمار را بررسی می کنیم.

عالیم حیاتی عبارتند از: نبض، تنفس، وضعیت پوست، سطح هوشیاری و فشار خون.بررسی وجود خونریزی4

5نبض گردنی یا نبض کاروتید بیمار را برای اطمینان از وجود گردش خون و عمل کرد طبیعی بررسی سیستم گردش خون

قلب چک کنید.

معاینه مصدوم 6معاینه بالینی مصدوم باید پس از بررسی و اطمینان از طبیعی بودن عالئم حیاتی بیمار انجام شود.

که برای معاینه همیشه از ناحیه سر به سمت پایین بدن مصدوم معاینه صورت می پذیرد.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

111

جدول )8-6 ( ارزيابی اولیه اعضاء شخص مصدوم و روش اجرای آن

فعضو موردردي

معاينهروش معاينه

دهان1

تنفس را چک کنید. به عمق، میزان و ماهیت آن )اینکه تنفس آسان است یا مشکل و صدادار یا آرام است( توجه کنید. داخل

دهان را بررسی کنید تا مطمئن شوید چیزهایی مثل: استفراغ، خون، غذا، دندان مصنوعی و غیره که باعث بند آمدن نفس بیمار

می شوند، در دهان وجود ندارد. لب ها را چک کنید و ببینید آیا کبود یا بیرنگ هستند یا نه )عالمت مسمومیت هستند( پشت

لب ها را نگاه کنید و دّقت کنید که آیا کبودی وجود دارد. چون کبودی لب ها نشانه خفگی است. دندان ها را آزمایش کنید.

اطمینان یابید که دندان در گلوی بیمار نیفتاده باشد. مطمئن شوید که دندان های مصنوعی محکم به لثه چسبیده اند. در غیر

این صورت دندان ها را از دهان خارج کنید.

جمجمه2با مالیمت سر را از زمین بلند کنید، به دنبال خونریزی، ورم یا برآمدگی، فرورفتگی بگردید. اینها ممکن است نشانه شکستگی

در جمجمه باشند.

3گردن و ستون

فقرات

یقه را شل کنید، انگشتان خود را روی ستون فقرات قرار دهید و از باالی گردن تا به پایین بدن )تا آنجا که دستتان می رسد(

انگشتان خود را با مالیمت در فرورفتگی پشت قرار دهید و بدون آنکه باعث حرکت مصدوم شوید یا لباسش را درآورید

از روی لباس تا آنجا که ممکن است باال و پایین پشت را بررسی کنید. تا اطمینان حاصل کنید که دررفتگی و یا شکستگی

روی ستون فقرات وجود دارد یا خیر؟ به وجود یا عدم وجود بی نظمی در ستون فقرات دقت کنید. چون بی نظمی در ستون

فقرات احتماال نشانه شکستگی است.

3گردن و ستون

فقرات

مصدومی را که احتمال می دهید آسیب مهره های گردنی یا کمری داشته باشد، تکان ندهید به خصوص اگر بی هوش باشد.

برای معاینه از هر دو دست استفاده نمایید، به صورتی که بتوانید دو سمت بدن را با هم مقایسه کنید.

بینی و گوش ها4

باید از نظر احتمال وجود اشیاء خارجی چک شوند. در بینی و گوش ها به دنبال نشانه هایی از خون و یا مایع شفاف نخاعی

یا مخلوط هردو باشید که احتمال دارد بیان گر شکستگی در جمجمه باشند. نزدیک گوش مصدوم صحبت کنید تا شنوایی

او را بسنجید.

صورت5

به رنگ صورت دقت کنید، ممکن است رنگ پریده یا برافروخته باشد، و حتی ممکن است در صورت اشکال در تنفس کبود

باشد. در همان حال به حرارت صورت توجه کنید. ببینید که به طور غیرعادی سرد است یا گرم. به حالت پوست توجه کنید

که خشک ، مرطوب یا عرق کرده است یا خیر؟

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

112

3-11-6 جعبه کمک هاي اولیهجعبه کمک های اولیه، جعبه یا کیفی است که حاوی

ابزار، مواد و تجهیزاتی است که در صورت لزوم

می توان به وسیله آن اقدام به ارائه خدمات پزشکی

)کمک های اولیه( تا رسیدن عوامل اورژانس و یا

رسیدن فرد مصدوم به مراکز درمانی کرد.

1-3-11-6 محتوی جعبه کمک هاي اولیه لوازم و وسایل گوناگونی است. جعبه نیاز، دارای نوع اولیه برحسب به طور کلی یک جعبه کمک های

کمک های اولیه یک امدادگر حرفه ای با جعبه کمک های اولیه مورد استفاده در اتومبیل شخصی از نظر نوع

وسایل و ملزومات تفاوت دارد. هم چنین جعبه کمک های اولیه مورد استفاده در منزل با جعبه کمک های

اولیه در یک مدرسه از نظر حجم و تنوع وسایل داخل جعبه متفاوت است. در جدول )9-6( فهرست تقریبا

کاملی از مواد، داروها و ابزار مورد نیاز در جعبه کمک های اولیه را نشان می دهد.

جدول ) 9-6 ( وسايل، داروها ومواد شیمیايی محتوی جعبه كمك هاي اولیهوسایل و ابزارداروهامواد شیمیایینخ و سوزن بخیهآسپرینمحلول بتادین و سرم فیزیولوژی

پنبه استریلاستامینوفن الکل سفید)ضد عفونی کننده(

گاز یا تنظیف استریل در ابعاد مختلف قرص بروفنمحلول آمونیاك )محرك تنفسی(

باند یا نوار در اندازه های مختلف قرص های ضد اسهالمحلول 2 درصد مرکورکروم )ضد عفونی کننده(

پماد جنتامایسین و پماد تتراسیکلین قرص های ضد سرماخوردگي ژل سوختگی

ژل شوینده آنتی هیستامین آمپول آدرنالین

درجه تب )ترمومتر( قرص های ضد تهوعکیت مارگزیدگی

قیچي داروهای ملین )روغن بادام(آنتی شوك

پنس، انبرك یا موچینقرص هیوسین

سرنگ آماده برای تزریق ضروری در اندازه های 2و 5 و 10 سانتیمتر مکعبی قرص متوکلوپرامید یا پالزیل

تخته شکسته بندی کوچک و بزرگ )آتل( پماد سوختگی

نمونه ای از جعبه كمك های اولیه

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

113

ادامه جدول ) 9-6 ( وسايل، داروها ومواد شیمیايی محتوی جعبه كمك هاي اولیهباند سه گوش و نواری پماد گزیدگی حشرات

کیف یخ یا کمپرس سرد آنی آدرنالین

کیسه آب گرم )مبارزه با سرما یا درد(

چسب زخم

لوکوپالست یا نوار چسب که برای بستن و ثابت نگه داشتن پانسمان

بکار می رود.

پودر تالک )برای دستکش، ماساژ، نوزاد(

گیالس چشم شویی

برس

آئینه کوچک

صابون، حوله و کبریت

دستکش استرلیزه

قرص های تصفیه آب

باند زخم

زانو بند

سوت

12-6 توصیه هاي مهم امداديبا توجه به ماهیت حرفه جوشکاري و شرایط کارگاه جوشکاري خطراتي نظیر: آتش سوزي، برق گرفتگي،

شکستگي و بریدگي اعضاء بدن بیشتر اتفاق مي افتد لذا در این قسمت به چند توصیه مهم در خصوص

موارد فوق توجه فرمائید.

الف( به هنگام بروز حادثه1- پیشگیري از بروز حادثه اي جدید در محل از کارهاي مهم مي باشد.

2- به هنگام بروز حادثه در خیابان یا جاده محل حادثه را با گذاشتن بالیز محدود کنید.

3- اگر حادثه برق گرفتگي مي باشد بالفاصله برق را قطع کنید.

4- حادثه را به پلیس، آتش نشاني و یا پزشک اطالع دهید. )همیشه شماره تلفن سازمان های امدادگر مثل:

اورژانس بیمارستان ها و یا آمبوالنس را در نزدیکي تلفن و یا در کیف خود داشته باشید(.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

114

5- به عوامل امدادگر آدرس دقیق محل وقوع حادثه و تعداد نفرات و وضعیت آنان و نیز کمک هاي اولیه اي

که انجام داده اید را اطالع داده و فراموش نکنید که شماره تلفن خود را نیز بدهید.

ب( امداد و کمک هاي اولیهدر صورت بروز خونریزي فرد را به حالت خوابیده نگاه داشته و با قدرت هر چه تمام تر با کف دست به روي

محل خونریزي تا رسیدن کمک فشار دهید. فراموش نکنید که براي این کار از دستکش پالستیکي یا کیسه

پالستیکي استفاده کنید. )این براي پیشگري از سرایت احتمالي بعضي بیماریها توسط خون به بدن مصدوم

مي باشد.( دراز کردن فرد براي جلوگیري از بي هوشي و اغما به دلیل از دست دادن زیاد خون مي باشد.

سه چیز را همیشه به خاطر داشته باشید1- هرگز مصدوم را ایستاده نگاه ندارید

2- هرگز سعي نکنید تا جسمي خارجي را که در داخل عضو مجروح مي باشد خارج کنید

3- هرگز حتی اگر مصدوم از شما تقاضا کرد به او آب و غذا ندهید

بيشتر بدانيم

با توجه به اهمیت موضوع امدادرسانی در زمان وقوع حوادث، به خصوص در لحظات اولیه )تا زمان رسیدن عوامل اورژانس یا رساندن مصدوم به بیمارستان( در این قسمت یک سری نکات مهم در رابطه با عوارض

ایجاد شده برای فرد مصدوم و ارائه کمک های اولیه ارائه می شود.

موضوع: نارسایي و ناراحتي قلبيچگونه متوجه ناراحتي قلبي بشویم؟

فردي که دچار ناراحتي قلبي مي شود شکایت از دردهاي شدیدي در قفسه سینه خواهد کرد که همانند

منگنه اي او را می فشارد و مضطرب است. هم چنین ممکن است دردي در بازو یا در پشت قفسه سینه یا

ناحیه فک و شکم داشته باشد.

اقدامات ضروری �به او پیشنهاد بدهید که دراز بکشد، مگر اینکه خود او حالت دیگري را ترجیح بدهد.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

115

�سپس از او پرسید که از چه زماني دردش آغاز شده است و آیا اولین بار است که چنین دردي را دارد یا خیر.

�در صورتي که قبال هم دچار این درد گشته آیا دارویي استفاده مي کرده است؟

�آیا تحت مداوا و زیر نظر پزشک مي باشد؟

�آیا تا به حال در بیمارستان بستري شده است؟

جواب این سوال ها مي تواند براي توضیح دقیق به پزشک اورژانس و کمک بهتر و سریع تر موثر باشد.

�تا رسیدن پزشک یا انتقال بیمار به بیمارستان در صورتي که براي این گونه دردها دارویي مي خورده است

آن دارو را به اندازه اي که توسط پزشک تجویز شده به او بدهید.

�به هیچ وجه سعي نکنید که سرخود دارویي را براي رفع دردها به او بدهید.

�تا رسیدن پزشک و یا آمبوالنس در کنار او بمانید.

موضوع: از کار ایستادن قلبشخصي که دچار سکته قلبي شده به حالت بي خودي فرو مي رود و عکس العملي نشان نمي دهد و هرگاه

از او سوال کنید جواب نداده و نفس هم نمي کشد. از کار ایستادن قلب در بزرگساالن اغلب بعد از توقف

تنفس و یا سکته پیش مي آید.

اقدامات ضروریفرد در حالت بیخودي بوده و عکس العملي نشان نمي دهد لذا:

�آرام و با احتیاط سر او را عقب کشیده و چانه اش را به طرف باال بگیرید تا مانع از افتادن زبان به داخل

گلو شده و تنفس را مشکل نکند.

�داخل دهان او را بررسی کنید تا اگر چیزي نظیر پروتز یا دندان مصنوعي دارد، آن را در آورید.

�از عدم تنفس مطمئن شوید. دقت کنید، اگر شکم و سینه آن شخص باال و پایین نمي شود و هیچ گونه صداي

نفسي احساس نمی شود، یعني عمل تنفس متوقف گشته است. اگر شخص دیگري حضور دارد از او بخواهید

که بالفاصله براي خبر کردن پزشک و آمبوالنس اقدام کند و در غیر این صورت خود اینکار را انجام دهید.

�تا قبل از رسیدن عوامل امدادگر اقدام به دادن تنفس مصنوعي کنید. )با هر دمي که در دهان او مي دمید

قفسه سینه اش باال خواهد آمد(.

�اگر با تنفس مصنوعي عکس العملي مشاهده نکردید تنفس دادن و ماساژ قلب با سرعت را به صورت

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

116

هم زمان انجام دهید. براي اینکار 15 بار برقسمت تحتاني قفسه سینه در زیر محل تالقي دنده ها با سرعت

100 بار در دقیقه فشار دهید.

بعد از هر 15 بار فشار بر قفسه سینه، دوبار عمیقا در دهانش بدمید و بالفاصله دوباره 15 � بار برقسمت

تحتاني قفسه سینه همانند قبل فشار دهید. به طور مرتب دقیقه اي یک بار دقت کنید تا بینید که آیا فرد

عکس العملي نشان مي دهد یا خیر و اگر باز هم تنفس نمي کرد این روش را ادامه دهید.

موضوع: روش تنفس دهان به دهان

با یک دست چانه را به طرف باال کشیده و با انگشت شصت دهان را باز کنید. دست دیگر را روي پیشاني

قرار داده و سر را به عقب کشیده و با انگشتان منافذ بیني را مثل گیره اي براي مانع شدن خروج هوا محکم

ببندید. دهانتان را بر روي دهان شخص قرار داده و هوا را به تدریج در دهان او تا باال آمدن قفسه سینه

بدمید. سپس دهانتان را از روي دهان او برداشته، صاف بنشینید و نفس بکشید و منتظر شوید تا قفسه سینه

فرد دوباره خالي از هوا شود و فرو رود. این عمل را تا رسیدن به نتیجه ادامه دهید.

در زماني که فرد شروع به نفس کشیدن کرد او را به پهلو قرار دهید. زانو زده و پاهاي او را در کنار هم

قرار دهید. بازوي او را که به شما نزدیک تر است در طرف راست بدنش قرار داده و آرنجش را در حالي که

کف دستش رو به باالست خم کنید.

پشت دست دیگرش را بقل گوش او که در سمت شما مي باشد قرار دهید. این کار براي ثابت نگاه داشتن

سر و مانع شدن از خطر صدمه دیدن مهره هاي پس گردن مي باشد.

با دست دیگر خود پاي دیگر او را گرفته، زانویش را خم کرده و بلند کنید و به آرامي در حالي که زانویش

را به سمت خود مي کشد و در حالي که دست او را هم چنان که در کنار گوشش قرار داده اید و بدون

این که سرش حرکت کند بدن او را چرخانده و او را به پهلو قرار دهید.

زانوي خم شده را طوري قرار دهید که زاویه اي مستقیم با باسن داشته باشد و طوري بر زمین تکیه کند

که ثابت بوده و مانع حرکت وي شود و دهانش را باز بگذارید.

توجه داشته باشید که زماني که مصدوم شروع به نفس کشیدن کرد و تا زماني که هنوز به خود نیامده است

هرگز او را به پشت نگاه ندارید بلکه همان طور که باالتر توضیح داده شد باید او را به پهلو قرار دهید.

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

117

موضوع: روش ماساژ قلب براي ماساژ دادن قلب حتما باید فرد را روي سطح صاف و سخت نظیر: چوب یا زمین قرار دهید.

درکنار فرد و نزدیک قفسه سینه او زانو زده و دکمه هاي لباس او را باز کنید به طوري که قفسه سینه کامال

لخت باشد.

قسمت پایین یک کف دست خود را بدون اینکه فشاري وارد کنید در نیمه پاییني قفسه سینه مصدوم قرار

داده و دست دیگر خود را در قسمت باالي قفسه سینه قرار دهید. سپس بدون اینکه دست هایتان را از روي

قفسه سینه بردارید با نظم 100 بار در دقیقه بر روي قفسه سینه فشار وارد کنید. بعد از هر 15 بار که این

عمل را انجام دادید دو بار تنفس دهان به دهان به گونه اي که پیش تر گفته شد اجرا نمایید.

موضوع: بي هوشي و اغمافردي که در حالت بي خودي و بي هوشي و یا اغما می باشد نه قادر است که به سواالتي ساده نظیر صداي

مرا مي شنوید؟ چه اتفاقي افتاده؟ جواب دهد و نه به آنچه که به او گفته مي شد نظیر چشم هایتان را بازکنید

و یا دست مرا بفشارید، عمل کند.

اقدامات ضروریهمان گونه که براي فردي که دچار ناراحتي قلبي توضیح داده شده باید او را به همان صورت به پهلو با دهان

باز دراز کرده و براي این که راحت تر تنفس کند دکمه هاي پیراهن او را در قسمت قفسه سینه باز کنید.

موضوع: سوختگي

اقدامات ضروری

به مدت 5 دقیقه محل سوختگي را بدون مالش آن در زیر آب سرد قرار دهید.

اگر قسمت سوخته شده در زیر لباس قرار گرفته، لباس را از تن شخص در آورید. مگر اینکه لباس بر اثر

سوختگي به بدن چسبیده باشد.

اگر وسعت سوختگي زیاد است و یا طاول هایي بیش از وسعت کف دست فرد وجود دارند، سوختگي مهم

به حساب مي آید و مي بایست شخص را از سمتي که سوخته نشده دراز کرد. اما اگر مشکل تنفسي دارد

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

118

او را به حالت نیمه نشسته قرار داده و بالفاصله آتش نشاني و آمبوالنس و پزشک را مطلع کنید و تا رسیدن

آنان مراقب فردي که دچار سوختگي شده باشید.

اگر سوختگي از اهمیّت زیادي بر خوردار نیست، مي توان محل سوختگي را براي التیام درد بیشتر از 5 دقیقه

در زیر آب سرد قرار داد. اما مراقب باشید، اگر محل سوختگي گرم بود و یا ورم کرد و یا پس از گذشت

24 ساعت همچنان درد داشت، مي بایست به پزشک مراجعه کرد.

چرا محل سوختگي را در زیر آب سرد مي گیریم؟

1- این عمل باعث خنک شدن محل سوختگي مي شود.

2- درد سوختگي را التیام مي دهد.

3- در صورتي که سوختگي با مواد شیمیایي باشد، مانع وسعت و عمیق شدن سوختگي مي گردد.

4- در صورتي که سوختگي مهم باشد حداکثر مي بایست محل سوختگي را 5 دقیقه در زیر آب سرد قرار

داد چون بیش تر از 5 دقیقه منجر به سرد شدن بدن فرد مصدوم می شود.

موضوع: خوردن مواد شیمیایي �فرد را دراز کرده و بدون اتالف وقت و سریع گروه امداد را خبر کنید

�به هیچ وجه نوشیدني به شخص ندهید چون خطر استفراغ شخص و باال آوردن ماده شیمیایي وجو دارد.

�به هیچ وجه شخص را مجبور به استفراغ نکنید چون عبور مجدد ماده شیمیایي از مجراهاي گوارشي

زخمهاي ایجاد شده را بیشتر و عمیق تر خواهد کرد.

موضوع: جراحتچگونه جراحتي مهم را تشخیص دهیم؟

اگر وسعت جراحت زیاد و جراحت آلوده مي باشد و یا جسمي خارجي در داخل عضو مجروح وجود دارد

و یا جراحت روي شکم و یا سینه و یا چشم مصدوم مي باشد، باید به آن اهمیت داده شود و جدي گرفته

شود.

اقدامات ضروری

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

119

1- بهتر است که شخص را دراز کنید و مانع تالش او شده و بگذارید استراحت کند.

2- گروه امداد را خبر کرده و تا رسیدن آنان مراقب فرد باشید.

3- اگر جراحت در قسمت قفسه سینه مي باشد شخص را به حالت نیمه نشسته نگاه دارید تا مشکلي براي

تنفس نداشته باشد.

4- اگر جراحت در ناحیه شکم مي باشد فرد را دراز کرده و زانوهایش را براي تخفیف دادن درد و کمک

به راحت تر تنفس کردن خم کنید.

5- اگر جراحت در چشم مي باشد فرد را به پشت خوابانده و سر او را به عقب خم کرده و چشمش را

ببندید.

کارهایي که هرگز نباید صورت پذیرد:

1- ایستاده نگاه داشتن شخص

2- ضد عفوني کردن جراحت

3- بیرون کشیدن جسم خارجي از عضو مجروح

4- غذا و یا نوشیدني دادن به فرد

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

120

زمان: 2 ساعتكار عملي

1- حضور در کارگاه جوشکاري و آشنایي از نزدیک با عوامل خطر آفرین و وسایل ایمني فردي و گروهي

موجود در کارگاه جوشکاري و مرور ضوابط ایمني و بهداشتي)0/5 ساعت(

2- آشنایي با کپسول هاي آتش نشاني، ایجاد آتش و اجراي آزمایشي اطفاء حریق توسط کپسول آتش نشاني

بوسیله افراد آموزش دیده و یا با کمک عوامل آتش نشانی )1 ساعت(

3- آشنایي با جعبه کمک هاي اولیه و وسایل موجود در آن)0/5 ساعت(

ریكا

شجو

اه رگ

كادر

ی شت

دا به

ي ومن

ايبط

واض

م: ش

شصل

ف

121

نمونه سؤاالت آزمون پایانی1- منشاء به وجود آمدن گازها و بخارهاي مضر در جوشکاري با الکترود روپوش دارکدام است؟

الف( بخار شدن فلز در اثر حرارت زیاد جوشکاری

ب( سوختن روپوش الکترود در گرماي قوس

ج( عبور جریان برق با شدت زیاد از الکترود

د( گزینه الف و ب

2- چرا مخزن گازوئیل یا نفت سیاه با شعله کبریت مشتعل نمي شود؟

الف( کبریت شعله کوچکي دارد. ب( گازوئیل سرد است.

ج( شعله کبریت اکسیژن را مي سوزاند. د( اکسیژن خالص وجود ندارد.

3- مواد مایع قابل اشتعال در کدام کالس آتش سوزي قرار دارند؟

B )ب A )الف

D )د C )ج

4- کدام دسته از فلزات زیر به راحتي مشعل مي شوند؟

الف( آهن و چدن ب( روي و مس

ج( سدیم و منیزیم د( قلع و سرب

5- در کارگاه هاي جوشکاري براي اطفاء حریق بیشتر از کدام کپسول آتش نشاني استفاده مي شود؟

الف( محتوي کف ب( دي اکسید کربن

ج( پودر شیمیائي خشک د( هر سه نوع

6- اکسیژن در مقابل کدام اشعه به ازون تبدیل مي شود؟

الف( نور شدید ب( ماوراء بنفش

ج( مادون قرمز د( نور آبي شعله

توانايي اجراي جوشكاري مطابق جدول زير را داشته باشد.

جدول مواد الزم

فنوع جوش و اتصال ردي

وضعيت جوشكارى

ضخامت نوع الكترود ميلى متر

شماره نمايش اتصالزمان تمرينالكترود

جوش1 خط ايجاد و سازى PA, PF , PG5-13 R , B , C3/210گرده

2 T جوش گوشه و اتصالPA4-13R , B3/2 412 و

3T جوش گوشه و اتصالPB4-13R , B2/5 410 و

4T جوش گوشه و اتصالPF4-13R , B2/5 3/220 و

8دلخواهدلخواهدلخواهدلخواهجوش گوشه روي اتصال پروفيل5

3/24 و 7R , B2/5 تا PB3جوش گوشه اتصال لب روي هم6 د وان

د بت باي

س در

ينن ا

اياز پ

س اده پ

يرنراگ

ف

E۱تمرين كسب مهارت جوشكارى در سطح

زمان آموزش (ساعت)عنوان توانايىقوس با الكترود روپوش دار

E1 توانايى جوشكارى در سطح

عملىنظرى

-64

7

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

123

E1-1 زمان: 2 ساعتکار عملي

دستورالعمل ایجاد و پایداری نگه داشتن قوس الکتریکی با الکترود روپوشدار و گرده سازی روی ورق

نکات ايمنی

1- چک کردن نکات ایمنی و فراهم کردن امکانات الزم

2- موارد ایمنی را کنترل کنید و ابزار، تجهیزات و مواد کار را فراهم نمایید.

جدول وسایل ایمنیتعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

1کالهيماسک1

1چرميپیش بند2

1 جفتچرميدستکش3

1 دستمناسب بدنلباس کار4

1 جفتچرميپابند5

1 جفتاندازه پای جوشکارکفش ایمني6

جدول وسایل کارتعدادمشخصاتنام وسیله یا ابزارردیف

2طول حدود3 مترکابل هاي دستگاه1

1دستگاهتا 300 آمپررکتیفایر جوش2

1استانداردانبر قطعه گیر3

1معموليچکش جوشکاری4

1با سیم فوالديبرس سیمی 5

جدول مواد الزم

مالحظاتتعداد / مقدارمشخصات )میلی متر(نامردیف

استفاده از هر دو روي ورقبه تعداد الزم6×100× 150ورق فوالدي1

الکترود 2E - 6013E - 6010E - 7018

قطر 3/25 به مقدار مورد نیاز

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

124

E1-1 :وضعیت تعدادابعاد )میلي متر(جنسشماره نقشه کارقطبیتنوع جریاننوع اتصالنوع جوشجوشکاري

مشخصات قطعه کارst37

5837150×100×6)PA( تخت

ایجاد قوس و

گرده سازی-

DC / DCEN

متناسب با کار انتخاب گردد90-120A / شدت جریان

سایز الکترود: 3/2نوع الکترود: ریلي/ رتیلی/ سلولزی / بازیفرآیند جوشکاري: قوس با الکترود روپوش دار

هدف هاي آموزش: ایجاد قوس الکتریکي و پایه اي نگه داشتن آن

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

125

مراحل انجام کار1- لباس کار مناسب جوشکاری بپوشیدن و آماده

جوشکاری شوید.

و وسائل نیز و جوشکاري تجهیزات و ابزار -2

امکانات کارگاهي را از نظر ایمني کنترل کنید.

3- یک عدد الکترود را مطابق شکل در دهانه انبر

جوشکاري قرار دهید و چک کنید که لقي نداشته

باشد.

4- انبر را در محل مناسب قرار دهید.

مرحله )1(

مرحله )3(

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

126

5- ماسک کالهي را براي استفاده خود آماده نمایید

و شیشه هاي آن را تمیز کنید.

6- قطعه کار را روي میز کار قرار دهید به طوری که دست شما با انبر جوشکاري و الکترود به راحتي قابلیت

مانور و جابه جائي روي قطعه کار را داشته باشد.

7- کابل انبر الکترود گیر را به ترمینال منفی )-( دستگاه وصل کنید و دقت کنید، لقي نداشته باشد.

مرحله )5(

مرحله )7(

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

127

8- در حالي که دستگاه خاموش است مطابق آنچه

روشن نحوه بار چند مي کنید مشاهده شکل در

کردن قوس را تمرین کنید.

)برای این کار ابتدا چند مرتبه بدون وجود ماسک

بر روي صورت و بعد چند بار در حالیکه ماسک

به الکترود تماس عمل دارد، قرار صورت روي

قطعه کار را اجرا نمایید تا به مهارت الزم برسید(.

با براي جوشکاري 9- دستگاه رکتي فایری را که

فرآیند الکترود دستی انتخاب شده با رعایت نکات

تنظیم را مناسب آمپر و نمائید راه اندازي ایمني

کنید

مرحله )6(

مرحله )9(

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

128

ایجاد دستورالعمل ،8 ردیف دستور مطابق -10

قوس را اجرا کنید )مواظف چشم هاي خود باشید

نگاه قوس به ماسک تیره شیشه پشت از فقط و

کنید(.

توجه: برای چند لحظه قوس را روشن نگه دارید،

سپس قوس را قطع کنید و مجدداً شروع قوس و

نگهداري قوس را تمرین کنید.

بارها این عمل را تکرار نمایید تا به مهارت الزم

برسید.

11- پس از کسب مهارت تشکیل قوس، در حالیکه

قوس برقرار است الکترود را کمي به طرف عقب

)به طرف پشت دستي که انبر را گرفته اید( حرکت

دوباره آید. وجود به کوتاه جوش خط تا دهید

قوس را قطع کنید و این عمل را تکرار کنید تا به

مهارت برسید.ته

نک

چشم جوشکار و اطرافیان باید از رسیدن اشعه ها و نور جوشکاري در امان باشد )تحت محافظت

باشد(.

مرحله )10(

مرحله )11(

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

129

12- چنانچه سطح قطعه کار از خط جوش یا خال جوش و جرقه پر شد، با استفاده از چکش جوشکاری

و برس سیمي تفاله ها )سرباره ها( را تمیز کنید و به تمرین ادامه دهید )حتي اگر چند الیه جوش روي هم

قرار گیرد(.

13- طرف دوم قطعه )پشت قطعه کار( را پس از

با خط جوش هاي نسبي رسیدید به مهارت اینکه

کوتاه و منظم پر کنید و هر خط جوش را با چکش

و برس سیمی از شالکه) گل جوش( تمیز کنید.

14- حتي المقدور سعی نمایید از تماس الکترود با میز کار پرهیز شود.

15- در پایان کار دستگاه جوشکاری را خاموش

کنید.

16- سطح میز کار و کابین جوشکاري را تمیز کنید

و وسائل ایمني و وسائل کار را مرتب کرده و به

انبار تحویل دهید.

مرحله )13(

مرحله )15(

مرحله )16(

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

130

E1-2 زمان: 2 ساعتکار عملي

دستورالعمل ایجاد خط جوش کوتاه1 روي ورق فوالد کربنی

نکات ايمنی

1- چک کردن و فراهم کردن امکانات الزم

2- موارد ایمنی را کنترل کنید و ابزار، تجهیزات و موارد کار را فراهم نمایید.

جدول وسایل ایمنی

فتعدادمشخصاتنام وسیلهردی

1کالهيماسک1

1چرميپیش بند2

1 جفتچرميدستکش3

1 دستمناسب بدنلباس کار4

1 جفتچرميپابند5

1 جفتاندازه پای جوشکارکفش ایمني6

جدول وسایل کارتعدادمشخصاتنام وسیله یا ابزارردیف

2طول حدود3 مترکابل هاي دستگاه1

1دستگاهتا 300 آمپررکتیفایر جوش2

1استانداردانبر قطعه گیر3

1معموليچکش جوشکاری4

1با سیم فوالديبرس سیمی 5

1معموليسوزن خط کش6

1فوالديخط کش 30 سانتي7

1معموليسوزن خط کش8

1فوالديخط کش 30 سانتي9

جدول مواد الزم

مالحظاتتعدادمشخصاتنامردیف

استفاده از هر دو روي ورقبه تعداد الزم6×100× 150ورق فوالدي1

الکترود روپوش دار2 E - 6013 E - 6010 E - 7018

قطر 3/25به مقدار الزم

1 Bead Weld

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

131

E1-1 :وضعیت ابعاد )میلي متر(جنسشماره نقشه کارقطبیتنوع جریاننوع اتصالنوع جوشجوشکاري

مشخصات قطعه کارst-37

5837150×100×6)PA( تخت--

متناسب با کار انتخاب گردد.

سایز الکترود: 3/2فرآیند جوشکاري: قوس الکترودستي با الکترود روپوش دار

هدف هاي آموزش: ایجاد خط جوش کوتاه

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

132

مراحل انجام کار

1- لباس کار بپوشید و آماده برای کار شوید.

2- وسائل ایمني، و ابزار و تجهیزات جوشکاری را

تدارك ببینید)تحویل بگیرید(.

3- قطعه کار را مطابق نقشه انتخاب و پلیسه گیري

آلودگي های و زنگار از را آن نیز سطح و نموده

دیگر با استفاده از برس سیمي تمیز کنید.

با سنبه نقشه قطعه کار را خط کشی و 4- مطابق

نشان عالمت دار کنید.

مرحله ی 1

مرحله ی 3

مرحله ی 4

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

133

محل در جوشکاری میز روي را کار قطعه -5

باشید زیر قطعه مناسب قرار دهید و توجه داشته

عاري از جرقه هاي جوش باشد در صورت وجود

جرقه ها با ایمني کامل با استفاده از قلم و چکش یا

سنگ سنباده تمیز کنید.

6- تجهیزات ایمني فردي )شامل پیش بند، دست کش، ماسک و ساق بند( را به پوشید و آماده جوشکاري

شوید.

7- یک عدد الکترود را در دهانه انبر جوشکاری قرار دهید و دقت کنید درست در شیار انبر جا گرفته

باشد.

آمپر و کنید راه اندازي را دستگاه جوشکاری -8

مناسب را براي جوشکاري با تنظیم نمایید.

تنظیم را الکترود زوایاي شکل به توجه با -9

به قطعه کار الکترود با تماس نوك کنید، سپس

گرده کار نقشه اساس بر به و کرده ایجاد قوس

جوش هایی با اندازه )طول( مناسب در جهت تعیین

شده ایجاد کنید.

مرحله ی 5

مرحله ی 8

مرحله ی 9

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

134

جهتو

دقت کنید حرکت دست شما بدون نوسان و با سرعت مناسب باشد تا پهناي جوش با اندازه

مورد نظر ایجاد شود.

قوس قطع هنگام و جوش خط انتهاي در -10

الکترود را کمي به کار نزدیک کنید و پس از اندکی

مکث در جهت عکس حرکت پیشروي از قطعه کار

جدا کنید.

خط جوش ها اجازه دهید قطعه 12 11- خط جوش ها را ابتدا یک در میان جوشکاری کنید و پس از اجراي

کار سرد شود.

12- قطعه کار جوشکاری شده را برس بزنید و به مربي نشان دهید )با او مشورت کنید(. سپس بقیه خط

جوش ها را اجرا کرده و دستگاه را خاموش کنید.

نکته ی ايمنی

موقع پاك کردن شالکه ها از روي خط جوش ها حتمًا از عینک ایمنی مناسب استفاده کنید.

13- پس از پاك کردن شالکه )گل جوش( با استفاده از چکش جوشکاری و برس سیمي قطعه کار را براي

بررسي به مربي نشان دهید.

مرحله ی 16

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

135

جهتو

در شکل مقابل سه خط جوش کوتاه مشاهده مي شود:

خط جوش باالیی حاصل زاویه کم الکترود نسبت به

قطعه کار است

خط جوش پائینی حاصل فاصله زیاد الکترود نسبت به

قطعه کار است

خط جوش وسط حاصل زاویه و فاصله مناسب الکترود نسبت به قطعه کار است.

14- پس از سرد شدن قطعه کار طرف دوم )پشت کار( آن را تمیز کرده، مطابق دستورالعمل خط کشي

کرده و مجدداً تمرین را اجرا کنید.

15- براي استفاده بهینه از قطعه کار بین خطوط و فاصله بین خط جوش ها را نیز تمرین کنید.

16- در پایان کار دستگاه جوشکاری را خاموش کنید، ابزار و وسائل را جمع آوري کرده، میز کار را تمیز

و مرتب کنید و ابزار و وسائل را به انبار تحویل دهید.

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

136

E1-3 زمان: 4 ساعتکار عملي

دستورالعمل ایجاد خط جوش روي ورق فوالدي

نکات ايمنی

- چک کردن و فراهم کردن امکانات الزم

2- موارد ایمنی را کنترل کنید و ابزار، تجهیزات و موارد کار را فراهم نمایید.

جدول وسایل ایمنیتعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

1کالهيماسک1

1چرميپیش بند2

1 جفتچرميدستکش3

1 دستمناسب بدنلباس کار4

1 جفتچرميپابند5

1 جفتاندازه پای جوشکارکفش ایمني6

جدول وسایل کارتعدادمشخصاتنام وسیله یا ابزارردیف

2طول حدود3 مترکابل هاي دستگاه1

1دستگاهتا 300 آمپررکتیفایر جوش2

1استانداردانبر قطعه گیر3

1معموليچکش جوشکاری4

1با سیم فوالديبرس سیمی 5

1معموليسوزن خط کش6

1فوالديخط کش 30 سانتي7

1معموليسوزن خط کش8

1فوالديخط کش 30 سانتي9

جدول مواد الزم

مالحظاتتعدادمشخصاتنامردیف

استفاده از هر دو روي ورقبه تعداد الزم6×100× 150ورق فوالدي1

الکترود 2E- 6013E- 6013E- 6013

قطر 3/25به تعداد کافی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

137

E1-3 :قطبیتنوع جریاننوع اتصالنوع جوشوضعیت جوشکاريابعاد )میلي متر(جنسشماره نقشه کار

مشخصات قطعه کارst-37

5837150×100×6

)PA( تخت

PF و PG-گودسازی

متناسب با کارد انتخاب گردد.

سایز الکترود: 3/2نوع الکترود رتیلی )R(/ رتیلی/ سلولزی/ قلیاییفرآیند جوشکاري: قوس الکترودستي با الکترود روپوش دار

هدف هاي آموزش: ایجاد خط جوش روی ورق فوالدی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

138

مراحل انجام کار1- لباس کار مناسب بپوشید و آماده به کار شوید.

2- وسایل ایمني فردی و تجهیزات کار را فراهم کنید )از انبار تحویل بگیرید( و آن ها را از نظر ایمني

بررسي نمائید.

آلودگي های و زنگار از برس سیمي یا برس وایر با لزوم و در صورت گرفته تحویل را کار 3-قطعه

دیگرتمیز کنید.

4-مطابق آنچه که در شکل مشاهده مي شود قطعه کار را خط کشي کنید.مرحله ی 5 مرحله ی 4

5- قطعه را روي میز کار قرار دهید و خطوط را با سنبه نشان و چکش عالمت دار کنید.

6- دستگاه جوشکاری را آماده به کار نمائید، فیش کابل های جوشکاری را از نظر لقي کنترل و از سالمت

عایق انبر جوشکاري و کابل ها اطمینان حاصل کنید.

7- با مجهز شدن به وسائل ایمني فردي آماده به کار شوید.

8- الکترود انتخاب شده را در دهانه انبر قرار دهید.

9- آمپر مناسب را تنظیم نموده و روي قطعه قراضه فوالدي که براي روشن کردن قوس الکترود روي میز

تدارك شده است روشن شدن قوس را آزمایش کنید.

مرحله ی 7

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

139

و زاویه به توجه با را کار قطعه خطوط -10

جوشکاري میان در یک الکترود مناسب راستاي

باشد امتداد خطوط در پیشروي کنید دقت کنید.

و نوك الکترود بدون نوسان با سرعت مناسب در

جهت مسیر جوشکاري حرکت کند.

11- اگر در حین جوشکاري بدلیلي قوس قطع شود

و یا در موقع تعویض الکترود قبل از شروع مجدد

قوس باید گل جوش انتهاي گرده جوش را تمیز

کنید و در شروع مجدد، قوس الکتریکي را مطابق

کنید کمي جلوتر مي مشاهده در شکل که آنچه

الکترود نوك سپس )A نقطه )یعني کنید ایجاد

را بطرف چاله جوش قبلي )یعني نقطه B( هدایت

نموده و بعد به حرکت پیشروي جوش ادامه دهید.

12- از نظرات مربي آموزش بهره مند شوید.

13- در انتهاي خطوط جوش براي اینکه چاله جوش ایجاد نشود، الکترود را بکار نزدیک کرده )طول قوس

کوتاه( کمي مکث کنید و در جهت عکس حرکت پیشروي، الکنرود را از قطعه کار دور کنید تا قوس قطع

شود.

ردیف هاي کار قطعه شدن سرد از پس -14

کنید دقت کنید. جوشکاري را نشده جوشکاري

که باشد اندازه اي به پیشروي جوشکاري سرعت

پهنای گرده جوش مطابق نقشه کار باشد.

مرحله ی 10

مرحله ی 11

مرحله ی 14

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

140

15- دستگاه جوش را خاموش کنید.

16- تفاله ها )شالکه ها( و جرقه ها را با چکش و برس سیمي کاماًل از روي روي گرده جوش پاك کنید و

در صورت لزوم با قلم و چکش جرقه های چسبیده در اطراف گرده جوش را از روی قطعه بردارید.

17- ایجاد گرده جوش مي تواند بصورت عمودي سر باال)PF( و یا عمودي سرازیر )PG( اجرا شود.

18- در جوشکاري سر باال الکترود نسبت به قطعه

کار عمود و یا 5 درجه به طرف پائین)زمین( مایل

چند اندازه به مي تواند پیشروي حرکت و است.

میلي متر رفت و برگشتي باشد.

19- در جوشکاري سرازیر ) PG ( الکترود نسبت

به قطعه کار زاویه بین 15 تا 20 درجه و یا بیشتر

خواهد داشت.

جهتو

براي جوش سرازیر ) PG( از الکترود مناسب جوشکاري

سرازیر استفاده مي شود و شدت جریان جوشکاری تا حدود

5 آمپر بیش تر نسبت به حالت عادی بکار گرفته مي شود.

)PG( و سرازیر )PF( 20- روي یکي از قطعات کار و یا بین خطوط جوش اجرا شده، جوشکاری سر باال

را مطابق دستورلعمل اجرا کنید.

21- در این تمرین از مربي خود راهنمائي بخواهید و براي بررسي و رفع ضعف ها قطعه کار اجرا شده را

به مربي خود نشان دهید.

22- در انتهای کار جوشکاری وسائل را جمع آوري کرده و میز کار را تمیز کنید.

مرحله ی 18

مرحله ی 19

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

141

E1-4 زمان: 2 ساعتکار عملي

دستورالعمل ایجاد خط جوش روي ورق فوالدي

نکات ايمنی

1- قبل از شروع کار از روشن بودن هواکش هاي مخصوص جوشکاري در کارگاه اطمینان حاصل کنید.

2- موقع برداشتن سرباره هاي داغ از روي گرده جوش از عینک سفید حفاظتي استفاده کنید.

جدول وسایل ایمنی

تعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

1کالهيماسک1

1چرميپیش بند2

1 جفتچرميدستکش3

1 دستمناسب بدنلباس کار4

1 جفتچرميپابند5

1 جفتاندازه پای جوشکارکفش ایمني6

جدول وسایل کار

تعدادمشخصاتنام وسیله یا ابزارردیف

2طول حدود3 مترکابل هاي دستگاه1

1دستگاهتا 300 آمپررکتیفایر جوش2

1استانداردانبر قطعه گیر3

1معموليچکش جوشکاری4

1با سیم فوالديبرس سیمی 51معموليسوزن خط کش6

1فوالديخط کش 30 سانتي7

1معموليسوزن خط کش8

1فوالديخط کش 30 سانتي9

جدول مواد الزم

مالحظاتتعدادمشخصاتنامردیف

استفاده از هر دو روي ورقبه تعداد الزم6×100× 150ورق فوالدي1

الکترود 2E- 6013E- 6013E- 6013

قطر 3/25به تعداد کافی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

142

مراحل انجام کار

و تجهیزات ایمني، بپوشید. وسائل کار لباس -1

از را آنها نمائید و فراهم را ابزارالزم جوشکاری

نظر ایمني و سالمت کنترل کنید.

2- قطعه کار را تحویل گرفته و سطوح آنرا با برس

موارد گرفتن نظر در ضمن برس وایر یا سیمي

ایمنی تمیز کنید.

3- به فاصله 10 میلیمتر از کنار قطعه کار یک خط طولي رسم کنید و با سنبه نشان آنرا عالمت دار کنید.

مرحله ی 2

4- دستگاه جوشکاری را براي کار کنترل و آماده نمائید، سپس الکترود مناسب را به طور صحیح در دهانه

انبر قرار دهید.

5- دستگاه جوشکاري را تنظیم کرده و روي خط سنبه نشان خورده یک گرده جوش )پهنای گرده جوش

حدود 8 میلیمتر و برجستگي آن در حدود 3 میلیمتر( ایجاد کنید

مرحله ی 2

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

143

مرحله ی 5

6- شالكه ها را از سطح جوش تميز كنيد و پس از برس زدن سطح مطابق شکل يك گرده جوش در كنار

خط جوش اول ايجاد كنيد.مرحله ی 6

7- توجه داشته باشيد خط جوش دوم بايد قسمتي از گرده جوش اول را پوشش دهد.

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

144

8- ایجاد گرده جوش مطابق دستورالعمل مذكور باعث مي شود كه سطح قطعه كار بطور كامل با فلز جوش

پوشيده شود. از این روش در پوشش دادن سطوحي كه الزم است مقاومت باالیی در برابر خوردگي یا

سائيدگي داشته باشند توسط الكترودهاي مناسب استفاده مي شود.

توجه 2: در صورتيكه گرده جوش ها به مقدارمناسب

شكل داده پوشش سطح نگيرند قرار هم روي

شياردار مي شود.

الزم )Bead( جوش خط هر اجراي از 9-پس

است شالكه ها از روي جوش زدوده شوند و با

برس سيمي به طور كامل سطح جوش و كناره هاي

خط جوش تميز و براق شود شكل)43-7(، سپس

اقدام به ایجاد خط جوش بعدي نمائيد)تمام خطوط

را سرتاسري جوشكاري كنيد(

10-پس از پایان كار در صورتيكه سطح كار صاف است و ناهمواري زیادي ندارد می توانيد مجددا به

صورت عمود بر خط جوش ها قبلی اقدام به تمرین و ادامه كار نمائيد.

11- طرف دوم قطعه كار را با برس سيمي به طور كامل تميز كرده و براي تمرین بيشتر استفاده كنيد.

12- در پایان كار دستگاه جوشكاری را خاموش كرده، وسائل را جمع آوري و ميزكار را تميز و مرتب كنيد.

مرحله ی 11

مرحله ی 12

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

145

E1-5 زمان: 8 ساعتکار عملي

)PA( دستورالعمل ایجاد جوش ماهیچه اي در وضعیت سطحي

نکات ايمنی

1- قبل از شروع کار از روشن بودن هواکش هاي مخصوص جوشکاري در کارگاه اطمینان حاصل کنید.

2- موقع برداشتن سرباره هاي داغ از روي گرده جوش از عینک سفید حفاظتي استفاده کنید.

جدول وسایل ایمنی

تعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

1کالهيماسک1

1چرميپیش بند2

1جفتچرميدستکش3

1دستمناسب بدنلباس کار4

1جفتچرميپابند5

1جفتاندازه پاکفش ایمني6

جدول وسایل کارتعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

2طول 3 مترکابل هاي دستگاه1

1دستگاهتا 300 آمپررکتیفایر جوش2

1استانداردانبر قطعه گیر3

1معموليچکش جوش4

1با سیم فوالديبرس5

1معموليسوزن خط کش6

1فوالديخط کش 30 سانتي7

1معموليسنبه نشان8

3001 گرمیچکش9

جدول مواد الزم

مالحظاتتعدادمشخصاتنامردیف

استفاده از هر دو روي ورقبه تعداد الزم6×100× 150ورق فوالدي1

الکترود 2E- 6013E- 6010E- 7018

قطر 3/25به مقدار کافی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

146

E1-3 :قطبیتنوع جریاننوع اتصالنوع جوشوضعیت جوشکاريابعاد )میلي متر(جنسشماره نقشه کار

مشخصات قطعه کارst-37

5837150×100×6

)PA( تخت

PF و PG-گودسازی

متناسب با کارد انتخاب گردد.

سایز الکترود: 3/2نوع الکترود رتیلی )R(/ رتیلی/ سلولزی/ قلیاییفرآیند جوشکاري: قوس الکترودستي با الکترود روپوش دار

هدف هاي آموزش: ایجاد خط جوش روی ورق فوالدی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

147

مراحل انجام کار1- پس از پوشیدن لباس کار و کفش ایمني براي

اجراي تمرین آماده شوید.

2- ابزار، وسائل کار و تجهیزات ایمني فردي را از انبار تحویل بگیرید.

پلیسه گیري کرده انتخاب شده را 3- قطعات کار

وتوسط برس سیمي تمیز و آماده به کار نمائید.

4- انبر جوشکاري، کابل هاي دستگاه و محیط کار

را بررسي کنید و توجه داشته باشد محیط کار ایمن

باشد.

5- وسائل ایمني فردي براي جوشکاري را بپوشید و برای کار آماده شوید.

6- دستگاه جوشکاري را روشن کنید و براي ایجاد

اطالعات به توجه با الکترود با ماهیچه اي جوش

را مناسب قطبیت و آمپر الکترودها، پاکت روی

تنظیم کنید.

قرار دهید را مطابق شکل روي هم 7- دو قطعه

)به طوري که به طور تقریب یکي در وسط دیگري

قرار گیرد(.

مرحله ی 1

مرحله ی 3

مرحله ی 7

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

148

ثابت دیگر قطعه بوسیله را قطعات می توانید -8

قطعات طرفین در و برداشته را انبر سپس کنید.

خال جوش بزنید.

9-پس از خال جوش زدن طرفین اتصال سپري آنها

را مطابق شکل با استفاده از یک قطعه نبشي 4×4

جوشکاري کنید.

10-با توجه به شکل الکترود را عمود بر راستاي

فصل مشترك دو قطعه به اندازه 20 درجه در جهت

با رعایت نکات پیشروي خط جوش خم کنید و

و کنید ایجاد ماهیچه اي جوش خط یک ایمني

با کوتاه کردن طول قوس و در آخر خط جوش

برگشت روي خط جوش قوس را قطع کنید.

در عمود صورت به قطعه یک زدن خال 11-با

پشت کار بیشتر تمرین کنید.

12-دو قطعه را مطابق دستورالعمل از شماره 1 تا 10 با دقت جوش دهید تا براي آزمایش مورد استفاده

واقع شود توجه داشته باشید که در یک طرف کار هیچگونه جوش یا خال جوشي وجود نداشته باشد.

مرحله ی 13

مرحله ی 9

مرحله ی 10

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

149

13- براي بررسي نفوذ جوش )ذوب شدن لبه هاي اتصال و در هم آمیختگي مذاب قطعات مي توان مطابق

شکل اتصال را بوسیله چکش سنگین روي سندان یا زیر پرس هیدرولیک تحت ضربه یا فشار قرار داده و

جوش را بشکنید و به مقطع شکست خورده جوش توجه کنید.

جهتو

الف( الزم است در مقطع جوش حفره )مک(و سرباره حبس شده )آخال( مشاهده نشود

ب( بایستي جوش با قطعات در گیر شده و از کناره هاي جوش شکست انجام نشود.

14- از قطعات آزمایش فوق مي توانید براي تمرین بیشتر استفاده کنید.

15- قطعات سوم و چهارم را مانند حالت قبل با توجه به مهارت بدست آمده و بررسي انجام شده تحت

هدایت مربي خود جوش دهید.

16- پس از بررسي کیفیت خط جوش ایحاد شده، طرف دوم را هم جوشکاری کنید.

17- با اضافه کردن یک قطعه جدید در پشت کار دو گوشه جدید براي تمرین جوشکاري به وجود آورید

و جوشکاری کنید.

18- در پایان کار دستگاه جوشکاری را خاموش و

سه شاخه اتصال را از برق بکشید، هم چنین میز کار

و ابزار کار را تمیز و مرتب کرده و وسائل را به

انبار و قطعه کار را به مربي خود تحویل دهید.

مرحله ی 18

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

150

E1-6 زمان: 8 ساعتکار عملي

)PB( در وضعیت افقي )Fillet Weld( دستورالعمل ایجاد جوشکاري ماهیچه اي

نکات ايمنی

1- قبل از شروع کار از روشن بودن هواکش هاي مخصوص جوشکاري در کارگاه اطمینان حاصل کنید.

2- موقع برداشتن سرباره هاي داغ از روي گرده جوش از عینک سفید حفاظتي استفاده کنید.

جدول وسایل ایمنی

تعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

1کالهيماسک1

1چرميپیش بند2

1جفتچرميدستکش3

1دستمناسب بدنلباس کار4

1جفتچرميپابند5

1جفتاندازه پاکفش ایمني6

1کتانیمقنعه7

جدول وسایل کار

تعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

2طول 3 مترکابل هاي دستگاه1

1دستگاهتا 300 آمپررکتیفایر جوش2

1استانداردانبر قطعه گیر3

1معموليچکش جوش4

1با سیم فوالديبرس5

3001 گرمیچکش6

جدول مواد الزم

مالحظاتتعدادمشخصاتنامردیف

به تعداد الزم10×50 ×150ورق فوالدي1

الکترود 2E- 6013E- 6010E- 7018

قطر 4 یا 3/2به مقدار کافی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

151

E1-3 :قطبیتنوع جریاننوع اتصالنوع جوشوضعیت جوشکاريابعاد )میلي متر(جنسشماره نقشه کار

مشخصات قطعه کارst-37

5837150×100×6

)PA( تخت

PF و PG-گودسازی

متناسب با کارد انتخاب گردد.

سایز الکترود: 3/2نوع الکترود رتیلی )R(/ رتیلی/ سلولزی/ قلیاییفرآیند جوشکاري: قوس الکترودستي با الکترود روپوش دار

هدف هاي آموزش: ایجاد خط جوش روی ورق فوالدی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

152

مراحل انجام کار1- مطابق دستورالعمل هاي قبلي آماده به کار شوید.

2- یک قطعه ورق فوالدي 150×50×10 را در وسط قطعه 150×50×10 دیگر قرار دهید.

3- دستگاه جوشکاري را راه اندازي کرده و آمپر مناسب براي جوشکاري با الکترود منتخب را تنظیم کنید.

4- هر دو طرف کناره کار مطابق شکل خال جوش کنید.

5- با توجه به شکل )7-54( الکترود را در نیمساز زاویه قطعات قرار داده و 20 درجه بطرف درز اتصال

مایل کنید و با شروع قوس جوش ماهیچه اي ایجاد کنید

مرحله ی 5

6- وسیله چکش و برس سیمي شالکه ها را از روي جوش بطور کامل تمیز کنید.

مرحله ی 4

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

153

7- با توجه به شکل پاس دوم را در کنار پاس اول جوشکاری کنید.

مرحله ی 7

8- دقت کنید جوش پاس دوم باید بیشتر از نصف پهناي پاس اول را پوشش دهد.

9- پس از هر عمل جوشکاری شالکه ها را بطور کامل تمیز کنید و برس بزنید.

10-پاس سوم را در قسمت باالي پاس دوم و روي

پاس اول جوشکاری کنید.

جهتو

مطلوب است توالي پاسها مطابق شکل باشد.

مرحله ی 10

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

154

11- با استفاده از حرکت موجي)قوسي محدب( دست مطابق شکل مي توان پاس دوم و سوم را روي پاس قبلي

جوش داد. توجه داشته باشید هنگام جوشکاری الکترود در کناره هاي کار کمي مکث داشته باشد تا کناره هاي کار

پر شود و بریدگي کناره جوش نداشته باشیم.مرحله ی 11

12- به شکل مقابل توجه کنید که پاس دوم و سوم

با نوسان دست جوشکاري شده است

13- طرف دیگر اتصال را نیز مطابق دستورالعمل جوشکاری کنید تا به مهارت کافی برسید.

مرحله ی 12

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

155

E1-7 زمان: 4 ساعتکار عملي

)PB( دستورالعمل ایجاد اتصال لب روي هم جوش ماهیچه اي در وضعیت

نکات ايمنی

1- قبل از شروع کار از روشن بودن هواکش هاي مخصوص جوشکاري در کارگاه اطمینان حاصل کنید.

2- موقع برداشتن سرباره هاي داغ از روي گرده جوش از عینک سفید حفاظتي استفاده کنید.

جدول وسایل ایمنیتعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

1کالهيماسک1

1چرميپیش بند2

1 جفتچرميدستکش3

1 دستمناسب بدنلباس کار4

1 جفتچرميپابند5

1 جفتاندازه پای جوشکارکفش ایمني6

جدول وسایل کارتعدادمشخصاتنام وسیله یا ابزارردیف

2طول حدود3 مترکابل هاي دستگاه1

1دستگاهتا 300 آمپررکتیفایر جوش2

1استانداردانبر قطعه گیر3

1معموليچکش جوشکاری4

1با سیم فوالديبرس سیمی 5

1معموليسوزن خط کش6

1فوالديخط کش 30 سانتي7

1معموليسنبله نشان8

3001 گرمیچکش9

جدول مواد الزم

مالحظاتتعدادمشخصاتنامردیف

استفاده از هر دو روي ورقبه تعداد الزم5×50× 150ورق فوالدي1

الکترود 2E - 6013E - 7018E - 6010

قطر 3/25به مقدار کافی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

156

E1-3 :قطبیتنوع جریاننوع اتصالنوع جوشوضعیت جوشکاريابعاد )میلي متر(جنسشماره نقشه کار

مشخصات قطعه کارst-37

5837150×100×5

)PA( تخت

PF و PG-گودسازی

متناسب با کارد انتخاب گردد.

سایز الکترود: 3/2نوع الکترود رتیلی )R(/ رتیلی/ سلولزی/ قلیاییفرآیند جوشکاري: قوس الکترودستي با الکترود روپوش دار

هدف هاي آموزش: ایجاد خط جوش روی ورق فوالدی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

157

مراحل انجام کار1- با پوشیدن لباس کار و کفش ایمني براي اجراي تمرین آماده شوید.

2- ابزار و وسائل کار و ایمني فردي را از انبار تحویل بگیرید.

3- قطعات کار را انتخاب کرده و پلیسه گیري کنید) با برس سیمي تمیز و آماده به کار نمائید(.

4- انبر جوشکاري، کابلهاي دستگاه و محیط کار را بررسي و توجه داشته باشد محیط کار ایمن باشد.

5- به وسائل ایمني فردي براي جوشکاري آماده شوید.

6- دو قطعه را روي هم قرار دهید به طوري که به طور نظري لبه یکي در فاصله 20 میلیمتري لبه قطعه

دیگر قرار گیرد.

7- قطعات را بوسیله قطعه دیگری ثابت کنید سپس انبر را برداشته و در طرفین قطعه خال جوش بزنید.

مرحله ی 7

مرحله ی 1

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

158

8- با توجه به شکل) 7-65( الکترود را تحت زاویه

45 درجه قرار دهید و 20 درجه در جهت پیشروي

جوش خم کنید سپس با رعایت نکات ایمني یک

خط جوش ماهیچه اي با اندازه مناسب ایجاد کنید

و در آخر خط جوش با کوتاه کردن طول قوس و

برگشت روي خط جوش قوس را قطع کنید.

درز ریشه تا باید ذوب( )عمق نفوذ جوش - 9

اتصال پیش رفته و در آن قسمت دو قطعه با هم

ذوب شوند.

10- خط جوش باید مستقیم بوده و لبه قطعه باالیي

خورده نشود.

11-سرعت جوشکاري باید به نحوي باشد که گلوئي کامال پر شود و بیش از اندازه نباشد.

12- طرف دوم قطعات کار را مانند طرف اول جوش دهید

13- قطعات کار جوشکاري شده را براي راهنمایي بیشتر به هنر آموز نشان دهید.

مرحله ی 8

مرحله ی 9

خوب

نفوذ ناقصنامناسب

مرحله ی 10

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

159

14- دو قطعه دیگر را با رعایت دستورات هنرآموز خود جوشکاري کنید.

15- براي کسب مهارت بیشتر هر چهار قطعه کار را بهم خال جوش زده و جوشکاري کنید.

16- با استفاده از چکش جوش و برس سیمي قطعه

کار را از شالك ها تمیز کنید.

توجه: خط جوشها باید گلوئي را پر کرده، در حالیکه لبه ها دچار سوختگي نشده باشند

در جوشکاري لب روي هم اشکاالت چهارگانه مطابق شکل ممکن است بوجود آیند؛) توجه داشته باشید

که سطح مقطع جوشهاي طرف چپ تصویر حالت مطلوب است(.

توجه

حالت مطلوب حالت های نامطلوب

19- در پایان کار دستگاه را خاموش کرده و سه شاخه اتصال را از برق بکشید.

20- میز کار و ابزار را تمیز و مرتب کرده و وسائل را به انبار و قطعه کار را به مربي تحویل دهید.

مرحله ی 16

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

160

دستورالعمل آزمایش جوشکاري لب روي هم1- مطابق شکل دو قطعه فوالد 6×50×50 میلیمتر را روي هم قرار دهید.

2- مطابق دستورالعمل جوشکاري لب روي هم یک طرف اتصال را با جوش ماهیچه اي به هم متصل کنید

مرحله ی 2

3- قطعه کار را پس از سرد شدن در هوا به گیره

آهنگري بسته و با استفاده از چکش سنگین یا پتک

سبک نوك گوه اي شکل قلم را مطابق شکل)72-7(

در درز قطعه جا بزنید.

4- کوبیدن را ادامه دهید و قلم را جابجا کنید تا

درز از هم باز شده و دو قطعه از هم جدا شود.

مقطع شکست جوش را بررسي کنید

5- در پایان میز کار و ابزار را تمیز و مرتب کرده

و به انبار تحویل دهید.

مرحله ی 3

مرحله ی 3

جهتو

جوش باید بدون حفره یا مک باشد.

محل شکست در کناره قطعات نباشد.

در مقطع جوش سرباره محبوس نباشد.

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

161

E1-8 زمان: 14 ساعتکار عملي

)PF( دستورالعمل جوشکاري ماهیچه اي در وضعیت عمودي

نکات ايمنی

1- قبل از شروع کار از روشن بودن هواکش هاي مخصوص جوشکاري در کارگاه اطمینان حاصل کنید.

2- موقع برداشتن سرباره هاي داغ از روي گرده جوش از عینک سفید حفاظتي استفاده کنید.

جدول وسایل ایمنی

تعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

1کالهيماسک1

1چرميپیش بند2

1جفتچرميدستکش3

1دستمناسب بدنلباس کار4

1جفتچرميپابند5

1جفتاندازه پاکفش ایمني6

1کتانیمقنعه7

جدول وسایل کار

تعدادمشخصاتنام وسیلهردیف

2طول 3 مترکابل هاي دستگاه1

1دستگاهتا 300 آمپررکتیفایر جوش2

1استانداردانبر قطعه گیر3

1معموليچکش جوش4

1با سیم فوالديبرس5

3001 گرمیچکش6

جدول مواد الزم

مالحظاتتعدادمشخصاتنامردیف

به تعداد الزم10×50 ×150ورق فوالدي1

به تعداد الزم10× 75 ×150ورق فوالدي2

الکترود 3E- 6013E- 6010E- 7018

قطر 4 یا 3/2به مقدار کافی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

162

750

150

150

E1-3 :قطبیتنوع جریاننوع اتصالنوع جوشوضعیت جوشکاريابعاد )میلي متر(جنسشماره نقشه کار

مشخصات قطعه کارst-37

5837150×100×10

)PA( تخت

PF و PG-گودسازی

متناسب با کارد انتخاب گردد.

سایز الکترود: 3/2نوع الکترود رتیلی )R(/ رتیلی/ سلولزی/ قلیاییفرآیند جوشکاري: قوس الکترودستي با الکترود روپوش دار

هدف هاي آموزش: ایجاد خط جوش روی ورق فوالدی

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

163

مراحل انجام کار1- مطابق دستورالعمل هاي قبلي آماده به کار شوید.

2- یک قطعه ورق فوالدي 10×50 ×150 را در وسط قطعه10×75 ×150 قرار دهید

3- دستگاه جوشکاري را راه اندازي کرده و آمپر مناسب براي جوشکاري با الکترود منتخب تنظیم کنید.

4- هر دو طرف کناره کار مطابق شکل خال جوش کنید

5- با استفاده از چکش فاصله قطعات را نسبت به

هم از حذف کنید.

6- قطعه کار را توسط گیره به میز کار محکم کنید

7- با توجه به شکل حرکت نوك الکترود را روي

است خاموش جوشکاري دستگاه درحالیکه کار

چند بار تمرین کنید.

مرحله ی 4 و 5

مرحله ی 7

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

164

8- با مهارتي كه كسب كرديد حال مي توانيد دستگاه

را روشن كرده و آمپري به اندازه 10 آمپر كمتر از

تنظيم منتخب الكترود براي قبلي جوشكاري هاي

كرده و پاس اول را جوش دهيد.

9- پس از جوشكاري كار را برس بزنيد و شالكه ها را به طور كامل پاك كنيد.

دستگاه حاليكه در سوم و دوم پاس براي -10

خاموش است مي توانيد مطابق شكل تمرين كنيد

تا به مهارت برسيد.

11-آمپردستگاه چوشكاری را به اندازه 5 آمپر افزايش

دهيد و پاس دوم را مطابق شكل جوش دهيد.

12- در صورت لزوم از مربي كمك بكيريد تا حركت دست شما را اصالح كند.

مرحله ی 9

مرحله ی 11

E1ح

سطدر

ی کار

وشت ج

هارب م

سن ک

ريتم

م: فت

هصل

ف

165

13- پس از تمیز کردن پاس دوم پاس سوم را اجرا کنید

توجه داشته باشید در حین جوشکاري در طرفین خط جوش کمي مکث الزم است تا کناره هاي کار پر شود

و بریدگي کنار جوش ایجاد نشود.

14- طرف دوم قطعات کار را مانند طرف اول جوش دهید.

15- در پایان دستگاه جوشکاری را خاموش کرده و سه شاخه اتصال را از برق بکشید همچنین میز کار و

ابزار کار را تمیز مرتب کرده و وسائل را به انبار و قطعه کار را به مربي تحویل دهید.

مرحله ی 10

166

بعمنا

م: فت

هصل

ف

منابع

• * Metallurgy of welding lancaster, tohn Fredrik-6th ed. - 1999

• * Welding Inspection Technology-American Welding Society-4th ed.- 2000.

• * Aws welding Handbook 7th ed-Vol.2

• * Aws D1.1-structural welding code-steel-2000

• * Aws B1.11-Guide for the Visual Inspection of welds-1988.

• * Iso 5817-welding-fusion-welded Toints in steel-nickel, titanium & thair alloys-Quality

level for imperfections-2003 (E).

• * Welded Toim design-Hicks, Jogn Groffrey.

• * Welding metallurgy-sindo kou

• * Iso 2553-welded, brazed and soldered Ioints-symbolic representaion on drauings.

• * Aws A2.4 standard symbols for welding, Brazing, and Nondestructive Examineation.

جوشکاری قوس الکتریکی با الکترود روپوش دار - جلد اول و دوم - علی شاهدی سازمان پژوهش و •

برنامه ریزی آموزشی - 1385

جوشکاری - استاد رحیمی - وزارت آموزش و پرورش - 1373 •