Top Banner
Rev. C. Hrang Tin K Thuanthu Khum
79

E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Jul 24, 2015

Download

Documents

B A Thang Salai
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Rev. C. Hrang Tin Khum

Rev. C. Hrang Tin Khum

Thuanthu

Rev. C. Hrang Tin Khum

Page 2: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu
Page 3: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Hawl olnak

1. Ka Hnaquanpi Rev. Charles Hrang Tin KhumRev. Dr. S. Hre Kio 1

2. Rev. Charles Hrang Tin Khum thupi ka saknakpawlkhat

Rev. Dr. Kam Khaw Thang 113. Ka hngilh thei dah lomi Saya Pa Khum

Rev. J. Suah Thang 154. Rev. Charles Hrang Tin Khum ih thuanthu

Rev. Dr. Hrang Cung Nung 215. Rev. Charles Hrang Tin Khum thuanthu

Rev. Tuang Khan Kap 336. Ka philh khawh lomi ka hawi qhabik

Rev. Charles Hrang Tin KhumRev. E. Za Bik 45

7. Rev. Charles Hrang Tin Khum thuRev. R. Tha Biak 55

8. Rev. Charles Hrang Tin Khum Ka hngilh thei lonakRev. J. Tha Nei Thang 63

9. Kan Zawh Dingmi Keneh 67Rev. Nun Uk

10. Rev. Charles Hrang Tin Khum ih thuanthu tawiteRev. N. Cong Sum 73

11. Rev. Charles Hrang Tin Khum thuV. Sui Hngel 79

12. Rev. Charles Hrang Tin Khum thu ka hmuhtonmiRev. Biak Cung Nung 85

13. Hngilh theih lomi Rev. Charles Hrang Tin KhumRev. D. Kap Lui 91

14. Ka hngilh thei lomi Rev. Charles Hrang Tin KhumRev. M. Thawng Mawi 95

15. Rev. Charles Hrang Tin KhumRev. Thang Tin Sum 109

16. I Tungdintu ka U, Rev. C. Hrang Tin KhumRev. J. Qal Dum 113

17. Calhmai TuangtuRev. S. Hrang Kap Hnin 117

18. c&pfawmftwGuf acgif;aqmifaumif;ESifhtapcHuRefaumif; odu©mawmf&q&m[&efoifckrf;odu©mawmf&q&ma'gufwma&mbwfaxmif;vSKdif 121

19. uRefawmfodaomq&mcsm;vf(pf)odu©mawmf&q&mapmrma*MuD; 129

20. uRefawmfESifh q&m[&efoifckrf;odu©mawmf&q&mMuD; OD;0if;wif 143

21. A letter to my friend Rev. Charles Hrang Tin KhumRev. Dr. J. Maung Latt 147

22. A Life Worth RememberingCapt. Van Lian Uk 152

23. Rev. C. Hrang Tin Khum le CCOCRev. CJ. Hrang Hmung 161

Page 4: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

LUNGAWITHU

A hmaisabik ah ka pa RRRRREEEEEVVVVV..... C. C. C. C. C. H H H H HRRRRRANGANGANGANGANG TTTTTIIIIINNNNN K K K K KHHHHHUMUMUMUMUM TTTTTHHHHHUUUUUANTANTANTANTANTHHHHHUUUUU cabu in suah thei dingin caanqha inpetu Pathian hmin kan thangqhat.

Ka pa in Pathian hnen in fehsan hnu 2005 kum September 5 ni ah kum 20 a kim. Ka pa thawn pehparaw mi thuhla pawl hi mizan tihni ih a cangmi vekin mitthlam ah a cuang lai hrih. In duhdawttu ka pain leitlun ah a tlangleng lai ah mai' hrang ruat loin Pathian a riannak thuhla pawl, a cangvaihnakthuhla pawl ngan dingin ka thinlung sungah a suak. Ka pa thuhla hi famkim zet in kan thei thluh lo.A nun lai ih a hnaquanpi tampi khal an dam lai hrih ruangah ka pa thawn an hnaquan tlang lai ih anhmuhtonmi thuhla a sia, a qha in ngansak dingah ka pa ih hnaquanpi mi 40 lenglo hnenah cakuat inzaangfah ka dil. Annih khalin lungkim zetin in qanpi ruangah harnak tampi karlak sungin hi cabu hikan suah theinak a si.

Himi cabu suah thei dingah cahram in ngansaktu pawl, thlacamnak thawn in qanpitu pawl, suahnakding sumpai a tawlreltu USA ih um ka nau le an sung zate parah le a siartu nan zate parah lungawinaktumpi ka nei. A famkim hrih lomi cu neta ah suah bet thei dingin kan zuam vivo hrih ding. Afamkim lonak parah ngaithiamnak thawn famkim deuh thei dingin in qanpi cio dingah zaangfahkan lo dil.

Duhdawtnak thawn,

Rev. CJ Hrang Hmung tei unau za.February 23, 2006.

Page 5: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

aus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTmaus;Zl;wifvTm

yxrOD;pGm zcifMuD; Rev. Charles Hrang Tin Khum \tw¬ Kywå dpmtky f\tw¬ Kywå dpmtky f\tw¬ Kywå dpmtky f\tw¬ Kywå dpmtky f\tw¬ Kywå dpmtky f xkwfa0cGif hay;oem;awmfrlaom bk&m;&Sif\ emrawmfonf tpOfbkef;MuD;awmfrl ygapaomf/

aus;Zl&SifzcifMuD; bkef;awmf0ifpm;cJhonfrSm 2005 ckESpf pufwifbmv (5) &ufaeYwGif tESpf (20)jynfhcJhygjyD/ zcifMuD;ESifh ywfoufaom tjzpftysufrsm;onf rMumao;rDumvü jzpfysuf cJhonhftvm;pdwfxJü jrifa,mifcHpm;rdygonf/ aus;Zl;&Sif zcifMuD;onf ]]ukd,fusKd;pGefY0efxrf;}} [laom aqmifyk'fukdE Svk H ;oGi f ;vsuf tzbk&m;ocif\ trIawmfxrf;aqmifc J hpO fumv twGif; tapawmfc H&i f;trIawmfaqmifvIyf&Sm;rIrsm;ukd ayxuf tu©&mwifí aus;Zl;qyfvkdpdwf wzGm;zGm; jzpfay:cHpm;rdcJhygonf/

xkdYaMumifh uRefawmfodaom zcifMuD;tjzpfomru trIawmfjrwfü yg0ifcsufrsm; ykdrdkjynfhpHkpGmod&SdEkdifbkdYtvkdYiSm zcifMuD; ouf&Sdxif&Sm;pOfu vkyfazmfaqmifzufrsm;xH tultnD awmif;cHcJhygonf/4if;vkyfazmfaqmifzuf q&mMuD;rsm;uvnf; pDwftm;xufoefpGm rdrdwkdYodjriforQ taumif;? tqkd;rsm;ukda&;om;ay;MuaomaMumifh txl;aus;Zl;wif&SdaMumif; azmfjy vkdygonf/

tcuftcJrsKd;pHkMum;rS pmtkyfxkwfa0Ekdif&ef arwåmjzifh tm;ay;ulnDMuolrsm;ukd4if;? aiGaMu;tm;jzifYu ln Daxmufy H h ay; Muaom USA r S n D ?n Drr sm ;u k d 4i f ; ? 0, f, lzw f½ Itm;ay; MuaomrdwfaqGta,mufwkdif;ay:wGif4if; txl;aus;Zl;wif&Sdygonf/

emrawmfjrwfüodu©mawmf&q&m[&efrIef;ESifh

armifESrrsm;

Page 6: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

KKKKKa Hnatuanpia Hnatuanpia Hnatuanpia Hnatuanpia HnatuanpiReReReReRevvvvv..... Char Char Char Char Charles Hles Hles Hles Hles Hrrrrrang ang ang ang ang TTTTTin Khumin Khumin Khumin Khumin Khum

Rev. Stephen Hre Kio, Ph.D.

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM, PA KHUM, HI KUM 14 SUNG hna kan quan tlang. Kei Pathianhnaquan ka thok hi May 1963 ah a siih Pa Khum hi kum hnih hnu-ah a thok. Cule Falam Baibaltlawng ih a tuan ah siseh, KVBA (Kale Valley Baptist Association) ih General Secretary a tuan hnukhalah siseh, Amerika ih kum 1979 ka feh tiang, Pathian hna kan quan tlang a si. Cutiih kum 14sung Pathian hna kan quan tlang ruangah a thinlung ih a ruahmi le a thil tuahmi ka theih daan le kahmuh daan tawite ka ngan ding.

Pa Khum hi mi qongtheizet a si. Vei tampi cu mal deuh in qong sehla ka ti tawk a um. Asinain aqhatnak cu a qong ngah hnuah cun a thinlungah zianghman a taang nawn lo. A thinlung sungih aummi a suah ngah hnu ahcun a fai a si. Cumi cu ka ruah rero tikah a Khristian thinlung sawn, tiahka ruat. Vei tampi, mi tampi cu, kan hmur in a suak lo; kan qong lem lo; asinain kan thinlung sungaha uam aw ringring ih kan lungkim lonak siseh, kan thinhennak siseh, mi kan mitkem ruangah siseh,kan qongsuak lo ruangah kan thinlung a thiang lo. Kan thinlung ih phurh a rit ringring. Cumi cuna rei deuhdeuh tikah kan lungawinak le kan hnangamnak hmuahhmuah a ei thluh ih a tuartu cukanmah sawn kan si. A netnak ahcun kan tuar nawn lo ih kan qong siazet le ngai nuam loin kansuahter lala tikah pakhat le pakhat kan pehzom awknak a siat qheh. Rem saal theih nawn lo tiangina siat. Cutiin Pa Khum vekin a pekte ihsin rak qong suak sehla a dam zo dingmi kha a dam theinawn lo caan kan thleng. Cutiih a thinlung a thian ruangah Pa Khum hi huatmi a nei lo ih huatukhal a nei lo ding ti in ka ruat. Theih ngah hnu ahcun mi qha a si, tiin kan pom hnget thei.

Pa Khum hi Pathian a duhzet. Pathian hna a quan tikah paih dok, paih lo dok ih hnaquantu a si lo.A thinlung zate, a thazaang zate le a fimnak zate ih Pathian hnaquantu a si. Ziangtik caan khalahcutin hnaquan ding a um, tiih kan sawm tikah ka cang thei lo a ti dah lo. A dam lo cing khal in inthlun; asilole amah in in hruai. Rinsan a theih. Hnaquan fialmi tuansuak a tum. A nunnak le a pumPathian hnenah a pe, kan ti dingmi pakhat a si. Falam a um laiah Pathian thu a simmi pakhat ka ciinringringmi (sermon) cu Demas thu a si. A siarmi cu 2 Timote 4:10 sungih: “Demas cu hi leikhawvela duh sawn ruangah i tlansan ih Thesalonika khua ah a feh zo,” tiih Paul in Timote hnenih a nganmihi a si. Pa Khum ih a sim duhmi cu: Hih Demas thu kan theihmi ruangah zozo khal in kanmah lekanmah kan cek awk a qul. Pathian hnakin leikhawvel duh sawn ih Pathian tlansan a olte. Pathianhnaquantu kan hrangah ralrin qul ringringmi a si,” a ti. A beet hrihmi cu: “Pathian hnaquan dingih athoktu pawl, hi leikhawvel duh sawn in Pathian nan tlansan ding maw?” ti thusuhnak a si. Pathianhnaquantu pawl cun kan thinlung tein kanmah le kanmah kan cek-aw thluh ding ka zum.

Pa Khum qong thiam daan hi ka mang a bang qheu. Lumbang qong le Zanniat qong cu amah qonga sisi, a thiam a qul a sisi, kan ti ding. Asinain Lumbang khuami le Zanniat mi tampi Falam qong athiam lem lotu ka tong zo. Falam qong thiam lo lamah cun keimah tluk fang an si. Asinain Pa Khumcu Falam qong a thiam; Tedim qong a thiam; Kawl qong a thiam; Mirang qong a thiam. (Mirangqong hi B.Th., a ongmi vial sungah cun a thiambik pawl a si ding.) Tedim qong hi ziangtin a thiamti cu ka thei lo. Asinain a thiam a si. “Taza a haw thei”. A Tedim qong a dik le dik lo cu thu dang; keika hna theih vial ahcun Tedim mi tluk in a thiam. Cule Lushei qong tla a theih lawng a si lo; a duhcaan ahcun a sim thei ve ko. Cuih tlunah Hakha qong in thu a sim thei lai hrih. A Hakha qong cu aqhabik cu a si lo nain ngaithiam a theih. A sim duhmi a sim thei a si. Hakha mi hrangah a ngaih anuam cuang! Hakha peng ih a um dah lomi in cutluk ih Hakha qong a thiam cu lawm ding hrimhrim

Page 7: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

a si. Qong lamah cun Pathian laksawng a co a si. Zohman in kan tluk lo. Kei tla cun a hrek hman katluk lo.

Vei khat cu qong thiam le thiam lo thu kan rel ih Lairam uktu – Lairam Khonsil Chairman - Col.Kap Cung Nung tla a tel. Col. Kap Cung Nung tla qong thiam zet a si ih Pa Khum tluk zikzik in athiam. Ziangtinso hi tluk in qong hi nan thiam thei? Pathian ih pekmi nan si ruangah maw? PaKhum tla a thiamzet ve, tiah kan ti. Cutikah Chairman pa cun, “Kan lei hi kilaw lei vek a si ruangahsokhaw qong hi kan thiam” a ti dah. Cumi ka ruah tinte Pa Khum lei hi kilaw lei vek a si ngaingai peimaw? tiah ka ruat qheu. A si ding ti cu kan zum lo; asinain in hleihnakte cu a um a si; ziangruangahti kan theih thluh lo hman ah Pathian ih pekmi laksawng an co, ti tal cun kan pomah a sual lo ding.

Cule Pa Khum hi mi ralqha a si. Ziangtik kum ah ti cu ka ciing nawn lo. Kalay Valley BaptistAssociation zungpi saknak ah tiah Kalemyo-Tahan ih um Kawhhran upa pakhat in leilung kaupipakhat a hlu ah a pek. Cuih leilung cu atu KVBA zungpi a umnak khi a si. Culaiah cun inn a umhrih lo ih fangcang ciinnak lo a rak si. KVBA cu atu Tahan Baptist Church kiangah zung an rak nei.Cutiih leilung an hlutmi cu Kalemyo ih um Acozah upa pawl in an theih tikah an lung a kim lo asibik hmang. Kawhhran zungpi ih a can ding an duh lo tla a si thei. Asilole lothlawhnak leiram cuinn saknakah tuah daan a si lo, an ti ruang tla ah a si thei. Cutikah KVBA upa pawl in an zungpi ihsaknak dingah cuih leilung cu an ham tikah Acozah upa pawl thawn hmuh-awk thei lonak a um.Acozah lam thuneitu pawl in cuih leilung cu an lak lonak dingah KVBA upa pawl in an tawlrel ihnasazet in an qang! A tangtu bik cu KVBA General Secretary Pa Khum a si. Acozah zungpi lezungte ah feh tahrat in nitin, zantin in a vaak, a tawlrel, a sim, a rel, a el, thu a relcat. A qang nasa! Anufa pawl khal a thei nawn lo, ti tlak a si. Zarh hnih hnuah thu cu a tluang deuh ih ZBC ECmeeting ah Falam ah a ra kai thei. A simmi cu: Zarh hnih sung Acozah bawi upa pawl thawn‘operation’ kan tuah ih ka neh hai a si! a ti. A neh hai le neh hai lo cu thu dang; cutluk ih a qanruangah thuhla tluangtein a um thei sal cu Pa Khum lawmbik ding a si.

Cuih tlunah Pa Khum hi motor car mawng thiam zet a si. Kei khal Laitlang ka um laiah Jeep hlunte(kum 1949 ih tuahmi D/511) ka mawng ve qheu ih upat hnuih motor car mawng zir a har daan cuka thei ve. Anih khal upat hnu ih motor car mawng zir a si ve ruangah a har ve ding tiah ka zum.Culai ahcun KVBA in Jeep pakhat an rak nei ih Pa Khum in suk le so ah a mawng qheu. Zozo khalin motor car mawng cu a thiam a si tiah kan fak ciar. A vikvak a qha ih motor car mawng dinghrimhrim a si. A motor car malte a siat asile le Tahan ah ‘motor workshop’ a um; a neitu cu Pa Thang(U Zam Dong Thang) kan ti. Pa Thang hnenah a tuah, a rem ringring ih a motor car cu a feh theiringring. Cak zetin a feh thei. ZBC meeting ih kan feh tlang tikah a sim qheu mi cu: Van Lian pa cusolam ahcun thlun cawk ding a si lo; asinain suklam ah cun man ding rual a si lo, a ti qheu. A simduhmi cu nan thei thluh ko! (A fuung in ka mawng ih hnihsuak ah in tuah qheu. Hakha Lai zungpiih hnaquan U On Pi tla cun: Saya Le Kio cu fuung tuk in a mawng ih cawleng khal ‘pass’ a pek, a tidah!)

Pa Khum thawn upat hnuih motor car mawng zir kan si veve ruangah kan har lawng a si lo. Mualkan phonak tla a um veve. Vei khat cu Kalemyo kiangah ZBC EC meeting kan tuah ih motor carmawngzir phah in Natchaung khuasung ah ka mawng. Lamzin ka zoh tuknakah kiangkap ah zianga um, ziang a ra, ti ka hmu nawn lo. Cutikah zamrang deuh in, ka thiam a si ti langter duh ah, kamawng ih uico faate, suakpekte, ka motor car thuaiah a ra tlan a si hmang. Ka motor car in ka palih a thi riai! Ka rial that ti tla ka thei lo. Kan kir lamah a neitu nu in lamzin ihsin i rak bawh ih a qapciamco. Ziangso, tiih ka suh tikah ka uico faate, ka duhzetmi, na rial that tiah i kawk ciamco. Kawlqong in i kawk ih ziang a sim ti hman ka thei thluh lo. Zaangfak in tiah tangka fanghra ka pek ih kafeh suak. Pa Khum khal, motor car mawng thiam pekte ti fam cu, mual a pho ve. Vei khat cu Tedimah ZBC EC meeting kan nei ih khual thlen zanah TBA (Tedim Baptist Association) zungpi hmaiah

Page 8: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

meisapi muah in meisa kan ai. Thunuam kan rel rero laiah Pa Khum cu a tho ih Van Lian pa, motorcar mawng kan zuam aw pei cu, tiah a motor car cu a va ‘start’. Kei cu ka to meen. Malte a mawngih rin lopi in TBA zungpi qhuam a pah aw! An inn phar tla tawkfang a kiak. Cucu a mualphomipakhat ka hmu mi a si. Mualpho lamah kan tluk aw. Asinain motor car mawng thiam lamah cun ineh.

Pa Khum hi Baptist Kawhhran hotu a si vek in Baptist Kawhhran cu a qan nasa. “Laimi le Baptistcu kan qhen aw thei lo,” tiah a relmi tla mi tampi in kan theihmi le kan ciin ringringmi a si. Hotu sitikah cun hitiih qan lak khal hi a rak qul caan a um. Hitiih a ti tikah Baptist pawl kan ning a zak lo;kan hmai a hngal a si! Pathian in Laimi le Lairam ah Thuthangqha a thlenter ih Baptist tiah hminnei in kan Lairam a vaang, a tleu ih a qhanso hi hmaihngal ding kan si ko. Hngal ding cu kan si lo;asinain hmaihngal ding cu a tlak ko. Tuihsan ih Kawhhran fatete a ummi liangluang khal hi BaptistKawhhran ihsin a qeekmi hlir an si kan ti ahcun kan sual tuk lo ding. Kawhhran fatete ih nu le pakan si. Cutiin nu le pa a simi Kawhhran cu “Baptist cu mithi an si,” tiah ring tukin au hlah hai sehlaa qha! Ma’ih nu le pa thangsiat hi a mawi lo. Pathian ih duhmi khal a si zik lo. Baptist kan kim lonaka tampi ding; milai kan si ruangah kan tlaksamnak a um ti kan thei ko. Asinain zo Kawhhran so akim cuang? Zo Kawhhran so tlaksamnak a nei lo? An sung thil um daan qhateih kan zoh ahcunkanmah Baptist Kawhhran vek thotho an si thluh ko. Hihi theih thiam ding an si; Baptist khal intheithiam ding kan si. Kan theithiam ko! Kawhhran fatete soiselnak ruangah si loin Pathian thluasuahsawn dong in kan nung a si.

A netnak ah Chins for Christ in One Century (CCOC) thuhla rel tikah Pa Khum hmin a langringring. Cumicu langtlak a si. ZBC EC le Pa Khum in nasazet in an tawlrel ih CCOC tiah hminlang in Lairam ah siseh, Kawlram ah siseh, Leilung tlun hmun tampi khalah siseh, a langmi hmin asi. Curuangah Pathian kan thangqhat ngaingai. CCOC hmin le Pa Khum hmin cu qhen a theih loding. Kan Kawhhran thuanthu ih tel a si. Asinain CCOC tiih hmin a neih hlanah ZBC GospelTeam tiah hmun tampi ah saklam Laitlang pastor le upa pawl khual kan rak tlawng rero zo. CumicuCCOC hrihhram a si, kan tile kan sual lo ding. A hmin cu Chin Hills for Christ, Laitlang hi Khrihhrangah, kan rak ti. Kum 1965 ihsin kan rak thok. Qum khat kan khualtlawnnak cu Falam pengLente Haimual lamah a si ih Tedim peng Mualpi khuami Rev. Kham Khaw Kai le Tahan kiangHmunlai khuami Rev. Len Cung Nung tla an tel. Cuih kan khual tlawn cu zarh hnihthum sunglawng a siih kum khat ah vei khat lawng kan tlawng. Asinain CCOC timi Pa Khum te pawl in anrun thok tikah paisa hawl in Gospel Team a fehmi an um ih a kum a kum ih a fehtu Palai an um ihropi deuh le kau deuh in an run tuah. An hlawhtlingzet kan ti le kan sual lo ding. Keimah theih vialahcun kum 15 sung thlanglam Laitlang ah CCOC hna a tuan ih ramdang paisa dil lo le lak loteinpaisa Laimi lawnglawng in ting 700 kan thawh; palai 1200 an tel ih Pathian zumnak ah milai22,000 kan thlenter. Hihi Laimi Kawhhran thuanthu ah pengqhuam, asilole rolungphun thupipakhat a si. Pathian hnenah lungawinak siarcawk lo kan nei. Pa Khum parah lungawinak tampi kannei. Pa Khum hi, “Pathian hnaquantu salqha” a si.

Kum 1985 ah Pa Khum ih in thihsan tikah kan tha a sia; kan thin a nau. Amah vek milai cu kan neithei nawn lo ding, tiah kan bei a dong deuh. Asinain kan ruah ding pakhat a ummi cu, amah vekPathian hnaquantu tha Laimi in kan neih cu Pathian thluasuah a si, ti ding kan nei. Caan tawite kanhnenah a tlangleng. Asinain kan ciinken dingmi tampi a tuahta. Caantawi a nunnak zaar ah Pathianram tampi a kau deuh ih Pathian hmin a thang deuh. Pa Khum thih hnu kum hnih thum ah kansungkhar in Kawlram kan tlawng ih Toungphila Biakinn ah kan khawm. Cutikah Pa Khum farnuSayama Van Dim in ka kut I kai ih a tap. “Tuan tukah in fehsan, na hmuh loin a thi,” a ti. A simmicu a dik. Asinain a hnenih ka sim vemi cu: Caan tawite a nung nain thil tampi a tuahsuak. Pathianhmai ahcun caan saupi nun le caan tawite nun hi a thupibik lo. Amah Pathian hrangah ziangzatso

Page 9: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

kan tuah, tile ziangtluk thil mawi so kan tuah, timi hi a thupi. Pa Khum parah Pathian a lung a awiko ding; cumi cu kannih kan zateih lungawi ding ve a si, tiah ka ti dah.

Ka hnaquanpi Saya Hrang Tin Khum hi kum 14 sung hnaquantlang ih kan um hi mivannei ka si,tiah ka ruat. Ka hngilh thei lo dingmi thil tampi a um. Ka nunnak a kimter deuh ngaingai. Caantawitea nunnak hi Pathian in a hmangzet. Pathian hmin sunglawi sinseh!

January 12, 2006.Guam, USA.

Page 10: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

REV. CHARLES HRANG TIN KHUMTHUPI KA SAKNA PAWLKHAT

A gelh- Rev. Dr. Kam Khaw Thang

Thupatnak:

SIA KHUM PEN KAWL ZANG-A TENG HI A, KEI PEN KHAMTUNG-a teng ka hih manin biaknak nasepna-ah a kihel ciangin a kithei pan ka hi uh hi. 1956 kum-ah kipan Zomi Baptist Convention(ZBC) kikhopnate-ah kihel den ka hih manin Sia Khum in Kalay Valley Baptist Association(KVBA) ah Secretary a sep-a kipan ZBC ah Secretary a sep ciangin a kithei ka hi uh hi.

Thupi sakna pen nam nih hi thei hi. Khatna-ah: Mi kim in a sep zawh loh thute a sem zotethupi a kisa ahi hi. Tua pen a kinial thei lo thu ahi hi. Nihna-ah: I ngaihsut zia a kibangtethupi a kisa hi a, ei’ ngaihsutnak hoih a sa lote in ei thupi hong sa lo hi.

1. “I mawhnak kimaisak ni,” a cih thei manin thupi ka sa hi. Tedim gam-a om Zote inAssociation tuam-in a om ding uh ZBC ah phu niloh uh a, Tedim Baptist Association (TBA)in Myone khat-ah Association nih a om ding hoih lo hi. Minam zui-in ki tuam pawlna hoihlo a, a leitang zui-in kipawlna hoih zaw hi, ci-in nial uh hi. Ahi zongin ZBC in TBA langpan’inZo Baptist Association (ZBA) ci-in Tedim gam-ah a din’ khit uh ciangin Kawlzang KVBAgam sungah Zo teng kaikhawm leuleu uh hi. Amau kiangah tua bangin Zo teng a kaikhopuh ciangin TBA te’ lungkim lohnak a thuman hi, ci-in phawk uh ahih manin Rev. Kip Vumle Rev. C. Hrang Tin Khum in kei kiangah, a beisa hun-a i mawhnate kimaisak ni, hong ciuh hi (Zogam Tuiphum Pawlpi Tangthu laimai 201 a khawm laita sung). I khialhnate inung phawk hangin i khialhnate pulakin mawhmai saknak ding a pulak nuam mi i tam keihi. Mite’ gen nop loh gen nop manin thupi ka sa hi.

2. Vanleeng khat a pai lohna ding mun-ah a pai dingin a vaihawm zawh manin thupika sa hi. ZBC-EC kikhop December 4-7, 1970 sung Mindat-ah kinei hi. Kalaymyo panvanleeng tuangin Kyauktu ah kituak a, tua panin mawtaw tawh Mindat khua dong kipaihi. Ciah ciangin Kyauktu pan Kalaymyo ah vanleeng tawh a kipai ding ahi hi. ZBC-ECkikhop sungin Yangon ah sang naupangte’ vai-in buaina om a, Yangon panin sang naupangkhempeuh vanleeng tawh kinawnkhia ahih manin vanleeng pai ngeinate kiphiat hi. Kyauktuka tun’ uh ciangin tua thupiang thei ka hih manun Kyauktu ah a taam hithiat dingin lui gei-ah kisil-in puan ka sawp uh hi. Tua lai takin Kalaymyo pan Mandalay pai ding vanleengkhat Kyauktu ah hong tu zenzen hi. Sia Khum zong vanleeng hawlte kiangah va pai in komi 20 bang thamcip ka hih manun nong hehpihnak un Kalaymyo ah hong puak un, ci inthum hi. Vanleeng hawlte zong gim mahmah in vul ningniang uh hi napi in, kithawi un,hong kha nung, ci hi. Ka puan sawpte uh a kawtpi in lom tun in vanleengah van tawi teh cihzong om loin vanleeng sungah ka vante uh tawh lut ngeingai in Kalaymyo ka tun’ uh cianginkhua mial kuan ahih manin vanleeng tukna ding mun lahna in mei na kivak hi.

Hi bangin vanleeng khat a pai lohna dingpi ah a pai dingin a vaihawm zo ka theih mi dangom nai lo ahih manin mi dangte’ vaihawm zawh lo ding vaihawm zo ahih manin thupi kasa hi.

3. Tuiphum pawlpi sungah siate in sia puantualpi kisam lo hi, ci-in ka ngaihsutna penamah’n zong tua mah a ngaihsutna nung phawk ka hih manin mi dangte-a’ dingin a thupikei zongin kei-ah’ dingin thupi hi. Myanmar Baptist Convention (MBC) EC-ah 1958 pawl-

Page 11: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

a kipan kihel-in Convention kikhop ciangin sia kikhopna-ah ka kihel tawntung hi. Kachingam siate in, galkapte in van pua dingin siate hong lammat lohna dingin letmat leh siapuan nei lehang hoih ding hi, ci ahih manin sia letmat kibawl a, sia puan ding a geel dinginsiate sung pan mi pawlkhat kiseh hi.

(***A cemnetnaklam kan ti hlo pangih in rak ngaithiam hram uh).

Page 12: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

KKKKKAAAAA H H H H HNGINGINGINGINGILLLLLHHHHH TTTTTHHHHHEEEEEIIIIIDDDDDAHAHAHAHAH L L L L LOMIOMIOMIOMIOMI

SSSSSAAAAAYYYYYAAAAA P P P P PAAAAA K K K K KHHHHHUMUMUMUMUM

Rev. J. Suah Thang

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM THU NGAN VE AW TIIN sawmnak ca a fapa Rev. CJ Hrang Hmunghnenin ca ka ngah tikah ka lung a awi ngaingai. Sawmnak cate ka ngah lo sisehla ka riahsia zet ding.Ziangahtile Rev. Charles Hrang Tin Khum hi ka duhdawttukmi le i duhdawt zettu a siih ka upatzetmi a si ruangah a si. Keimah ih kumkhua ka kawh daan te in Saya Pa Khum ka ti ding. Kaupatzetmi ka Saya a siih hlei ah ka duhdawtzetmi, i duhdawttu ka unau khal a si ruangah a si.

Saya Pa Khum Insein Baibal tlawng kai in B.Th. a qheh ih Falam Baibal tlawng ah tlawng saya quana thok laiah hin Baibal tlawng ka kai rero laifang a si. Tlangval a si lai ih umpitu a neih lo ruangaha hnen ah ka riak qheu. A hnen in ca ka zoh qheu. Anih in zirh ding ca thungai thlakin a zoh qheu.Kei khal in ka ca zirmi thungai thlak in ka zoh ve qheu. Kiangkap hnaihnoktu a um lo ih meihlumai phah in ca ka zoh qheu ruangah a si ding, hmat qhadeuh in ka ong ve. Graduation day ah Speechtla ka ngah thei ve. Hlanlai kan san ahcun Gown kan nei hrih lo ruangah Suit thawn thusim dingka si. Suit ka nei fawn lo. Ka khuaruah a har ngaingai. Culai ah Saya Pa Khum in thingkuang sungiha Suit tharte a suah. Necktie a suah. Kedan i pek. I sin ter. Ka mawi tuk in ka hmu aw. Saya Pa Khumhi Style te'n a um ahcun Korea tlangval vek te a siih uar thuptu a nei tam nasa. Graduation day niah Saya Pa Khum thil le ri te thawn ka thuam aw hi cu zokhal in in uar lo hman sehla keimah lekeimah cu ka uar aw nasa. Cutluk ih ka zawn in ruahnak pawl ka ruat tikah Saya Pa Khum cu kahngilh thei hrimhrim lo.

Baibal tlawng saya a quan laiah Subject thupi deuh pawl hi Saya Pa Khum an kai ter. SystematicTheology, Pastoral Theology, Ethic, Church History, Evangelism le a dang thupi pawl in zirh.Pastor ka quannak ah cumi in zirhmi pawl in in bawm tuk. Culawng a si lo. Baibal tlawng ka kai laiahhin Saya Pa Khum thawn kan thlun aw ringring. Rev. S. Hre Kio dung ka thlun ringring. Dr.Johnson dung ka thlun ringring. Mirang qongfim pakhat, "The best leader is a good follower" an tibangin hruaitu qha pawl dung ka thlun ringring ruangah san in tlai ter cuang a si tiin ka ruat aw.Felnak in zirh ih, thil ti theinak tla in zirh. Ralqhatnak tla in zirh a si, tiin ka ruat. Baibal tlawng kaqheh in hmun dang ah ka um nan Falam ka thlen tintein a hnenah ka riak ringring qheu.

1974 kum ah Falam ah Aid for Poor Children (APC) timi centre an phuan ih cunah cunSuperintendent quan in Falam ah ka thleng sal. Culai ah Saya Pa Khum hi ZBC GS a quan ve. Innhnen aw in kan tong aw sal. Rawl ei tlang, ti in tlang in kan um sal. Qulnak a um can ah in ko qheu.ZBC a quan lai ah ka hngilh thei lomi rinsantlak a sinak ka hmuh mi lak ah ZBC hmun le ram hiacozah lamin lon qepqep an tum qheu. Cutikah Saya Pa Khum in ralqhazet in a kham qheu. Zokhalin an nor ngam ce lo. Ka thin a phang nawn qheu. Asinain amah san ahcun zokhal in an tok ngamngaingai lo. Mi rin-um na si hi tiin ka porh zet theu.

Culaifang ahhin Lairam ah piantharnak a thok rero laifang a si. Pawl qhen awknak a thok rero. SayaPa Khum ih qong qheu mi cu, "Baptist le Lairam, Lairam le Baptist a qhen aw thei lo," a ti qheu. Pawlthar pawl in Hrang Tin Khum cu vanram a thleng hrimhrim lo ding an ti tikah Saya Pa Khum ihqongmi cu "Nanmah piangthar a ti awtu pawl cu Pathian in Vancung sangka kiltu ah an lo fial cuanglo ding. Vancung sangka kiltu cu Bawi Jesuh a si ding ruangah Baptist pawl khal vanram kan thlengve ko ding," a ti. An qong a cem qheu. A hmanzet ka ti.

Page 13: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

1975 kum ah Rangoon ah APC Superintendent hmuahhmuah training in ko ih MBC mikhualriahnak ah kan riak cio.Culai ah MBC EC meeting ding thawn kan tong aw ruri. Riahnak hmun cukan khat thluh ti ding a si ko. Saya Pa Khum cu netabik lam ah a thleng ve. Riahnak a harsa deuha si hmang. Capoh le thu ngai in "Charles hi hivek men ah nan riak ter ding maw si," a ti. MBC upapawl an thin a phang ngaingai ih Ramdang mikhual pawl riahnak Special khaan ah an riak ter sal.Upa dang pawl in Saya Pa Khum, kanmah hrang khal ah in dilsak ve hmen an ti. Upa cio cioziangtinso nang hmuah riahnak qha a lo tuahsak thei an tiih mak an ti ngaingai. Ka thei salmi cuKawl le Karen pawl thu an buai lai ah Saya Pa Khum in napiin a kawk dah ih cunah Saya Pa Khumhi an qih ngaingai a si, tiin mi in in sim.

1995 kum ah KVBA kum ah KVBA kum sawmnga kim Jubilee le Thayagone khua ih Salem BaptistBiakinn onpuai ah thusim in sawm ih ka va tel ve. KVBA civui ka tel a veikhatnak a siih ropui ka tizet. Cuih qumah Pyidawtha Baptist Mino pawl in Drama an hmuh ciamco. An hmuh mi cu KVBAthuanthu a si. Cuih tum ih an hmuhmi thupibik cu, KVBA zungpi le a Area ralkap pawl in lon anduh qepqep ih an nor lai ah Saya Pa Khum ih ralqhazet ih a tawng venak thu a si. KVBA upa tamzetan mitthli a tla. Saya Pa Khum an ngai tuk. A par ah lungawinak an nei. Amah um lo sehla kan cema si si an ti. Thilqha tuahtu pawl cu a kha zet lawknan a rahsuah cu a thlum duahdo a si. Saya PaKhum cun har fualfo in a quan na'n faate hrangah rah thlum a suah a si hi hngilh a theih lo.

Rev. Dr. David Van Bik hi Laimi lakah mifim tiih porhmi kan pa a si. Rev. Dr. Van Bik in Saya PaKhum hi a porh zet. A qong ka ngai ringring. A qong dahmi cu, "Saya Pa Khum hi Laimi lakah mitawkbik a si. Mirang qong kha Kawl qong ih leh cu an thiam cio ko. Asinain Kawl qong kha Mirangqong ih let theitu cu Saya Pa Khum lawng a si," a ti. "Qong phunkim a thiam ih qong lettu ahfamkimbik cu Saya Pa Khum hi a si," a ti. A thupte in ka lung a awi ngaingai. Mi tawk cu a si tahrimhrim.

ZBC GS a quan lai ah Lairam thlanglam a tlawn qum ah besia zet in a na ih inn ah a tlung, siizunga to. Pathian hnenah damnak a dil. A thlacammi cu CCOC hnaquan thok ding thu a si. ZBCMeeting ah CCOC thok dingin a saduhthah a suahpi tikah ZBC upa pawl in an lung a kimpi ih

Pathian sunlawinak ah kan qheh. Pathian in thluasuah in pek ih kan hlawhtling (atmifjrif) zet.

Culo sehla ziang kan bang ding ruat sal tikah Saya Pa Khum hi lawm lo awk a qha hrimhrim lo.Hngilh theih ding rual khal a si hrimhrim lo.

Saya Pa Khum hi um nawn lo hman sehla a quanta mi thil pawl hi cuan sal tikah mangbangza an si.A saduhthah lungtum a qheh suak qheh hnu ah a tanglai quanvo cu a tesinfa par pawl in a kenehthlun in kan quan tlang pei. Hmai kan nor cio pei.

Page 14: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

RRRRREEEEEVVVVV..... C C C C CHARHARHARHARHARLLLLLEEEEESSSSS H H H H HRRRRRANGANGANGANGANG TTTTTIIIIINNNNN K K K K KHHHHHUMUMUMUMUM IIIIIHHHHH TTTTTHHHHHUUUUUANTANTANTANTANTHHHHHUUUUU

- Rev. Dr. Hrang Cung Nung

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM KA THEIH HMAISABIKNAK cu 1965 kum September thla ah Lumbang

khua ah Rural Development Training kan nei ih cutawk ah ka rak feh ngah ve. Hi laifang ahhin

anih cu Falam Baibal tlawngah Saya a quan hramthoknak kum a si hmang. Tindaan kai pawl le

khuasung mi pawl bawhlung kan sit aw ih anih cu khuasung lamah a qang. Kan nuam zet. A

pawlkom in siseh, pumpak in siseh neel aw zet ih umkhawm hi a duhzettu mi a rak si hmang. 1972

kum ah Kawlrawn ah kan vai ih in rak cawmtu FBA pawl in KVBA hnenah Baibal tlawng kai ka

peh theinak dingah zaangfah dilin ca an kuat. Culai ah KVBA General Secretary quantu cu Rev. C.

Hrang Tin Khum a siih napi ih in rak bawm rero tu a rak si.

1974 kum ihsin Pathian hnaquan ka thok. Vei khat cu KVBA zung ah ka ve leeng (culai ahcun

Tahan Baptist Church kiangte ah a si). Rev. Dang Bil a rak um ve. Rev. Dang Bil cun, "Saya Khum

ziang thu ruangah in ko?" tiah a sut. Saya Khum cun, "Nunau in thlarau an nei lo ti in ka lo zirh dah

maw?" tiah a sut. Hi thu an suh awk daan cu, Rev. Dang Bil in theology pakhat a suah ih cuih a

theology cu, 'Pathian in milai, mipa a sersiam, a hnar ah nunnak thaw a khum. Nunau cu a thawn

khumlutnak thu a um nawn lo ruangah thlarau an nei lo a si,' ti ih a relmi kha SMC (Myaungsone

Area) an buai. Nunau pawl hnen ih thubuai a suak. Cumi thuhla ruangah Saya Khum ih a rak

kawhnak a si. Saya Dang Bil cun, "Saya Khum in zirh dah lo," tiah a sim. Saya Khum in, "Ka lo zirh

lomi thu dang sim nawn hlah. Atu ihsin va tlung aw la, nunau in thlarau an nei sal a si, tiah nan Area

ah va than aw," tiah a fial. Saya Khum cu hivek hin rampi a rak hruai tikah thu fate, thu tum ti loin

buai theinak a um tikah qha tein ramsung a rak kil a si.

1975 kum ah KVBA civuipi cu Chaungkhuah ah tuah a si. Cutawk ah mi pakhat in politic a tuah

tahratin Saya Khum ih dinhmun kha (GS) an run cuh ter. An dawn rero na'n an duh lo. Vote lak a

si ih Saya Khum in a neh tariai. Cutikah khate khan Association thar kan din a si an tiih an motor

car thawn an tlung. Upa in an dawn na'n an duh lo. Keimah KVBA GS ka run quan tikah Saya

Khum cu BBC (MBC) AGS a quan laifang a si. Hi lai ah veikhat cu Kalaymyo len in sawm. A dung

thlun in Kalaymyo cu kan vung leng. Association thar din ih hmai rak hruaitu pa in lakphak in daar.

Cutik ah Saya Khum cun, "U......, Association kan din a si ti ih motor car parih puanzar taartu kha

nangmah na si ko lo maw kha? Hivek nan cang leh ding ti kan lo theihcia ruangah so khaw kha ti

ih ka lo dawn. Atu ah hiti nan cang ngaingai. Nan sung thu cu kannih ih lo relpi theih ding nan si

ual lo. Asinain ka lung a awi. In rinsan ih cu hmuah thu in sim cu ka lung a awi," a ti. Ka sim duhmi

cu Saya Khum hin rual le pi, upa pawl thuron loin thupi hlapi amah thute in a tuah dah lo. Hmailam

ah ziangti in thil a feh pei ti khi upa pawl thu a ron qheu.

Falam Chin Literature Society kan din qum ih Rev. Kip Vum in in hoha. A inn ah kan tongkhawm

aw. Saya Khum hi thu kan ron duh lo, ziangahtile anih cu thinlung kaupi nei a siih ZBC tivek a tum

deuhmi thil lawng ruah a duh. Himi FCLS hin ZBC fehnak ding lamzin a fiakter ding tiah in dawn

pang ding ti kan phan ruangah kan sim duh lonak a si. Nan thinlung a fiaktuk tiah in siang lo pang

ding ti phaan ah a si. Thinlung kau zet nei theimi a si. Thu fate ti lo, thu tum ti lo, fiangfiang ih

thusim pawl a si.

Page 15: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

CCCCCCCCCCOOOOOC DinsuahnakC DinsuahnakC DinsuahnakC DinsuahnakC Dinsuahnak

1986 kum ihsin 1989 kum tiang E & M Secretary hna quan in ZBC ah ka rak um dah. CCOC thu

cu ka theikim thei lo ding nain, ka theihmi tamzet a um ve ko. Ka quan sungih thu qhaqha sim awk

ding khal a um ko. CCOC thuanthu an ngannak ah kei ka tel baan lo. Asinain ka thu theihmi an

ngan lomi thupi pi an hrelh cu poi ka ti zet. Ka theihnak vekin Rev. Charles Hrang Tin Khum thu

ka ngan ding.

Saklam Laitlang ihsin Acozah hnaquan ih Thlanglam Laitlangih a vungsuk pawl in mai' Laimi lei

le van sersiamtu Pathian bia ngah lo ih an um cu an seherh tuk ih mai' thei tawk cio in Pathian thu

an sim qheu. Asinain Acozah hnaquan an si ruangah caan an nei thei lo. Curuangah Laimi upa pawl

hnenah Pathian thusimtu thlah dingin an sim an dil qheu na'n quanvo latu ngai an um thei lo.

Asinain ZBC in 'Chin Hills for Christ' timi Evangelist group tuah tahratin an rak feh. Cumi cu

1965 kum hrawng ah a rak si. Sikhalsehla cutlukin saduh a that thei ngai deuh lo. Hiti vekin

thlanglam ih qulnak in saklam unau pawl a nor. Vei khat cu Saya Khum cu thlanglam Laitlang a

tlawng hnu ah dam loin Falam siizung a rak kai. Culai ah hi thu hi napi in a ruat. Siizung ihsin a

qum vetein ZBC ram ih a rinsanmi pawl a ko ih thlanglam Laitlangih Thuthangqha phuangtu

special ih thlah ding thu rel ding a si. Cutawk ahcun ka rak tel ve. Hi kum hi 1982 kum a si in ka

thei.

Kan hun relkhawm hin kan zatein kan lung a tho nasa. A hminsak ding kan hun tawlrel in Chins

for Christ in One Century (CCOC) ti a rung suak. Himi thu ih in hohatu cu amah Rev. Charles

Hrang Tin Khum a si ko. Himi cang ko tuahnak dingah rinsanmi tampi thu a ron ding ti cu zum

a um a si. A hohatu bik le a thoktu cu amah a si ko. Curuangah a liamcia zo mi ZBC hnaquannak

ih a thupi tukmi CCOC hnaquannak thu rel tikah Rev. Charles Hrang Tin Khum ih thuhla le

CCOC hi qhen a theih lo. 1982 kum ah phuan dingin kan rel. 1983 kum ih thok ding kan si.

Sumsaw ziang hman a um lo. Pathian rinsan in kan feh ding ti a si ta mai. Kan upa pawl cu an

thin a phang nasa. Asinain Pathian in lam in hruai vivo ngaingai.

RRRRRual le pi thawn Pual le pi thawn Pual le pi thawn Pual le pi thawn Pual le pi thawn Pawlkoawlkoawlkoawlkoawlkom awknak ahm awknak ahm awknak ahm awknak ahm awknak ah

Rev. E. Hlawn Piang in hiti in thu in sim: Insein Baibal tlawng in ka suak ih Pathian hnaquan ka

thok. Rev. Cuai Sang thawn thu kan el aw ringring. Kan rem aw thei lo. Culai ah ZBC hminin

Matupi tlawn ding a um. Saya Khum in in sawm. Saya Cuai Sang thawn kan pathum in kan feh.

Lamzin tluan in thu kan el aw. Saya Khum a mang a bangih, "Nannih pahnih nan rem aw thei lo.

Matupi kan thlen tikah tlan nan zuam aw dingih a sungmi in a nehtu ih thu nan ngai ding," tiah in

ti. Saya Cuai Sang cun, "Hi Hlawn Piang thamtham, a cawn niam turhti, Sakuh vek, tlan a cak lo

ding ka neh ko ding," tiah in ti. Saya Khum cun "Pa Piang na ngam maw?" tiah i ti ih, "Ka ngam

tuk" ka ti ve. A zan cu Matupi ah kan riak ngaingai.

A thaizing zingpitte ah Saya Khum cu a tho ih whistle (bawhlung sit ih phawtmi) a la ih "Tho tho,

tlan nan zuam aw ding" in ti ngaingai. Hiti ih in fial ding cu ka zum cia ko. Curuangah a mizan kha

Dr. Ro Uk hnenah a thuptein ka va feh ih Glucose le vitamin thatha rawi mi sii ka va thun aw in ka

sim duh lo. Kan pathum cun bawhlung sit ding bangin bualrawn kan thleng lo maw. Saya Khum

cun tlan zuam aw ding cun in ding ter. "Whistle ka tum vetein nan tlan dingih a sungtu in himi

Page 16: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

qheh ah rawl dawr ah kan feh dingih rawl man nan kuan qheh ding" in ti tariai. Ka thinlung tein ka

ngam tuk. Whistle a awn vetein kan tlan ciamco. Saya Cuai Sang cu veel-khat kan veel hlan ah a cau

ih a bok. Cu vete'n ka va tlan ih a par ah ka to. A tuk-khur sam in ka lak ih ka kut khatlam in a zaang

ka cum ciamco. "A sung na khaan maw, rel aw" ka ti. Saya Cuai Sang cun, "Ka sung riai, ka sung

riai" i ti lawng ah ka baang. Cuihsin rawl dawr ah kan feh. Saya Khum in rawl a duhduh a cah ih kan

ei ciamco. A man cu Saya Cuai Sang in a kuan qheh, tiah Saya Hlawn Piang in an tlanlen thuhla

pawl in ruah dah. Hi thu kan zoh tikah hin Saya Khum hi rualpi le pawl thawn pawlneel aw zet ih

um rak duhtu a si zia a lang.

Thinsau a qulnak ah thinsau zetin hngak theitu a si. Atu ih a fa le pawl umnak inn ahhin thinginn

qhathnih a rak sak. A tangta khaan pakhat ah Kawlpa a um ter. Qhate ih sak a duh ih a cuih Kawlpa

cu tlaan a fial. A duh lamlam lo ih hreitlung ih ceh that a zal lehlam lo maw, tuksum in. Saya Khum

ih in sim daan ahcun, "Qong tam duh lo tein ka hngak ko. Ka theihthiammi ralbawi le bawi dangdang

pawl tla rawl ei ah ka ko khawm qheu ih cumi cu in hmu ko ding. Curuangah a si ko ding, a thuptein

zan ah a rak tlanhlo ko," in ti. Thinsau te ih a um qulnak ah a thin saute in a um thiam. Himi hi

a mi nehnak ah a cang.

HnaHnaHnaHnaHnaquan daan in cquan daan in cquan daan in cquan daan in cquan daan in cahta mi pawl:ahta mi pawl:ahta mi pawl:ahta mi pawl:ahta mi pawl:

Pathian hnaquan kan si ruangah hnipuan qhaqha, mawimawi cu kan hruk thei lo ding. Ziangahtile

Pastor lahkha cun malte a si qheu. Asinain a sia cu kan hruk lo ding, ziangahtile Pastor hnaquan kan

si. Kan ril khal a rawng lo ding. A qhaqha le a thawthaw cu kan ei baan lo ding na'n kan rilrawng cun

kan um lo ding, ziangahtile Pathian hnaquan kan si. Umnak inn nei lo khal in kan um lo ding,

ziangahtile Pathian hnaquan kan si ual. Cuhnak ih thupi mi cu kan hnaquan kha felte ih quan ding

hi a si, ziangahtile hna dang vek a si lo. Pathian kan biakmi ih hna kan quan a si ual, tiah in rak sim

dah. Ka theih hngilh thei lomi thucah pakhat a si.

Cun zung hnaquan daan thuhla ah hitin a sim: Zung hnaquan hmanhman te ih quan ding a siih tlun

ah, khual tlawn tikah sumsaw ngahnak le pek suahnak phiatpaing (voucher) thawn nan vahnak

kipah nan keng pei. Cun Letter Head khal nan keng ringring pei. A qul tikah zamrang tein ca ngan

lohli thei dingin nan ralring cia pei. Cun Zung shield khal nan keng ringring pei. Khristian zung cu

a caan caan ah lamzin kap khal a si thei, lakphak dawr khal a si thei. Kan ton awknak ih zir in zung

kai le ca ngan a qul qheu. Hihi ka tuah daan in run cawngta pei. Thu qha ka lo sim, tiah in ti ih tui ni

tiang ka hmang dah ta a si.

Khual upa hmuah daan le tuamhlawm daan hitin in zirh. ZBC, MBC le MCC lam upa an rat tikah

vanzuangleeng in siseh, motor car in siseh an rat tikah hmuah a qul. Motor car a um thei a si le

motor car in hmuak sehla a qha. An thuamhnaw va phur in zungah hruai hnu ah lakphak tite thawn

thunuam reltlang phah in neel awk zuam ding. An tlun ding lamah an qulmi ticket qhate in leisak in

an thuamhnaw thawn thlah ding. Vanzuangleeng ih feh ding an si le, a tulmi zate anmah qul loin

tuahsak ding, in ti vekin amah khal ka tuahsak qheu. Amah le a harhdam tuk fawn si lo ih ka tuahsak

mi parah a lung a rak awi zet qheu. A netabik dam lo cingih Rangoon a tlun ah khual ka tlawn laitak

a siih tuahsaktu a nei lo. "Aw ka naupa um lo cu a va har ve," tiah a lo hlam rero tiah mi in in sim ih

nuam ka ti lo nasa. Anih tlukih um daan ding siseh, thu le hla siseh in simtu hi ka nei lo. A caan caan

Page 17: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

ahhin ka mitthlaam ah a hungsuak qheu. Khua le ram an danglam thei cuang lo, tikcu le caan khal

amah keeltein a ra her suak leh qheu. Ngai awknak a suak leh qheu.

MBC Associate General Secretary a quan lai ah vei khat cu MBC BM, Pathein ah a um ih cutawk

ah feh ding kan si. Rangoon kan thleng ih a inn ah kan riak. Pathein fehnak ding ah Diesel Acozah

rate in pung tampi a rak lei. Asinain MBC upa pawlin a hnaihnok aw passenger dinhmun in long

kan thlun mai pei an ti sal. Cutikah Saya Khum in Diesel leimi cu a hlei a si ta mai. A leng ahcun

man tampi a si. A lengah zuar sehla tangka tampi a ngah ding. Asinain anih cun a duh lo. A leinak

phiatpaing (voucher) khal i hmuh. Hmailam ah ka tuah vekin nan run tuah pei. A miat hawlin zung

hna nan run quan lo pei. Atu hi ka phiatpaing thawn Acozah zungah ka va khirh ding. Annih cu an

lung a awi tuk ding a si. Ka keneh le ka sulhnu in run thlun uh. Fel tein hna nan run quan pei," tiah

in cah ta. Mi tampi cu hivek caan ahhin lo ziang lennak ih an hman phahnak cu. A thuptein

miatnak an hawl ciamco ko. Hivek ruangah Saya Khum hi a hmin a qhatnak a si. Khatlam ahcun mi

aa, mai' hlawknak hman theithiam lo an ti. 'Hmin qhatnak hi lennak hnakin a qha sawn'.

Atu ih KVBA zung umnak hi a rak um thokka te ah thubuai hnaihnokzet a rak um dah. Atu ih

motor car zinpi (RTC umnak) ihsin a dunglam deng tiang khi KVBA zung hmun dingih Saya

Khum ih rak dil ngahmi a si. Atu ih meisa ralkap (rD;owf) umnak khin run cuh mi a si. Saya Khum

ih ngah cia zomi a thupte ih an run lonmi a si. Himi an lon ni ah Sagaing ih Acozah bawi pawl an

ko. A zingah a thupte in ramri an tuah. Culaifang ah Saya Khum cu KVBA zung motor car mawng

in cutawk hmun ahcun a va lut. Himi kan ram a si, zo ih thu in hi tawk ram nan tah thei? a ti. A

ngahnak ca cu an bawi hmaika ahcun a hmuh. Zo ih thu in himi ram lon in tum? ti ah a sut. Sagaing

ihsin a ra mi bawi cu a mang a bang thlang. Atu ih meisa ralkap pawlih umnak khi ziangkhal a si le

in pek a qul tiah Sagaing ihsin a ra mi bawipa cun a dil ciamco. Curuangah an co ta nak a si. Atu ih

KVBA quarter hmun khi Saya Khum um lo sehla kan ngah a zum um lo. A zate ih lon in tummi a

sina'n Saya Khum in napi ih a do ruangah kan ngah salmi a si.

KVBA General Secretary ka quan lai ah vei khat cu Kawhhran pakhat ah thubuai a um. Na zung

motor car thawn zamrang tein ra aw tiah ca in kuat. Zamrang zetin a inn ah ka feh. Cuihsin cuih

kawhhran ahcun kan feh. Kan thlen tikah thu cu kan hun rel thok. Annih khal an thin napi in a rak

heng. Thu kan hun rel cu an mehtok zungin a hmai an khih ih, "Nang Hrang Tin Khum, ziangha

na si ce. Na duh ngai maw si? tiah an qhuat mai. Mai' Pastor ve pakhat cuti rori ih kutzung khih men

cu ka tuar thei ve nawn lo ih, "U le nau tla ngai hnik uh, Saya le upa pawl in a qhabik in thu an rel.

Cumi ih duh lo cu misual kan si sawn ding. Upa le saya pawl ih thu kan ngai pei," tiah ka vun ti.

Annih in, "Thu rem dingah hmang nan rat kan lo ti, in dawi dingah maw nan rat," in ti. Cuti ih

nemte ih thurel nan duh lo ahcun nan thu si ko seh, ka vun ti. Cule an upabik in, "A si ngai, kan

thlun pei," tiah in ti. Kan thu a qha ih motor car thaw'n cun kan tlung. Lamzin ah, "Pa Hrang, na

cian tuk, ralring aw, kei hi Pastor vei khat hman quan loin zunglam lawnglawng ih ummi ka si.

Keimah hnakin na cian sawn. Kum khat te lawng zungah na um, atu hman ah hiti na si ahcun neta

lam cun kan lo tuar lo ding," in ti. "Asi ko, himi thubuai rem theitu dingah i ko a si ual lo maw si, kha

ti ih ka qong lo ahcun kha te pawl kha kan neh thei lo ding ti ka thei a si, curuangah nangmah

sirhsan in ka ralqhatnak a si ual," tiah ka ti. "A si ve ngai maw" i ti lala. Daan fel takih rel, thu qha

duhmi thawn hnaquan tlang cu ral khal a qha ih a nuam a si. Caan tampi ah ka thinlung sungah

amah hi a hung suak qheu.

Page 18: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Lairam Pathian Thuthangqha a thlennak kum 100 kimnak puaipi cu Hakha ih tuah ding a si tiih an

rak than rero laiah America ihsin Hakha siangbawi Rev. Johnson tei sungkua cu Kawlram ah an ra.

Rangoon ihsin Rev. Sang Awr le Hakha lam in saya pawl in an hun thlunih Kalaymyo an hung

thlen tikah a hmuak-in ka va thok ve. Milai kan tam zet. Tlunlam upa pawl in Laitlang thlen an

siang lo ih Kalaymyo ah an riah ter. A thaisun cu Bethel Theological Seminary, Toungphila-Tahan

ah an feh ih Laitlang ram cu Moses ih Kanaan ram a con bangin mitthli le canghnap thawn an cuan

rero. An lung a leng tuk. Ziang awk ti qha maw, dunglet hoi in mitthli thawn an kir dah ta. Hakha

mi pacang pakhat hi ka hnenah a ra ih, "Kan Siangbawi tei Lairam, Hakha, thleng lo ih an kir cu ka

thin a na tuk. Rev. C. Hrang Tin Khum cu um sehla, kan siangbawite hi Hakha thleng ko in a hruai

thei ding nan," tiah i ti. Kei khal cu qongtam ti fam cu, "Ziangtin hmen so pei a hruai thei cuang

ding?" ka vun ti. "Ee, Rev. Hrang Tin Khum cun aamah a khaan ding lo ziang. Hite parah ziang thu

a um khal le keimai' nunnak in aamah ka khaan a ti dingih a hruai thleng ko ding. Rev. C. Hrang

Tin Khum ih um nawn lo hi cu a poi tuk lawmman a si," tiah i ti. Siacang qha le pacang qha an

sulhnu an rel qheu.

Milai cu kan ra suakih ka tar ih kan thi. A dang an ra suak ih cu thotho. Lei parah dam rei kan

duh cio. Kan Baibal sungah Mathusel cu kum 969 a dam nan ziang cuca tuah mi nei loin a thi

ko. Kan Bawi Jesuh cu kum 30 tlun hrawng a dam nan leitlun runtu in a thi. Rev. C. Hrang Tin

Khum hi kum note le tuante'n in thihsan na'n kan Laimi lak ah kan theih hngilh thei lomi

Lairam hruaitu qha famkim pakhat a si.

Page 19: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM THUANTHU

Rev. Tuang Khan Kap

1. Ka Theihtirnak:

ZOMI BAPTIST THEOLOGICAL SCHOOL (ATU ZTC), FALAM AH tlawng saya a tuanlai ah ZBC Gos-pel team ah hruaitu in KVBA ram sungah 1967 December thlasungah Baibal tlawngta pawlthawn an ra ih kan khua Pyidawtha ah zan hnih an cam. Keimah cu culai ah phun (8) kaong ih Private Primary School ah Saya ka tuan laifang a si.

Culai ah Pyidawtha pawlpi cu Pyinkhonegyi Area ah kan um. Asinain Yauhchokwin thawnArea pakhat in dinding tumtah a si zo.

2. Pyidawtha Pawlpi hrangah ruahnak tha le dik a pek.

Pawlpi in Bawmtu Saya On Za Dal lawng kan nei ih Taunggyi ah Baibal tlawng kai dingpakhat kan tum laifang ah ZBTS, Falam sawn ah kai dingin upa pawl a forh hai. Culai ahTaunggyi tlawng hi Sunday School saya hrang lawng a si. Saya Khum in, Falam ZBTS cuPastor tuan taktak ding pawl hrangah a si ih kum (4) course a si. Cun zirhtu saya khal a thasawn, Sayagyi cu Tedim miphun Rev. Paul Thuam Thang a si; Siangbawi pawl ih ro khal asi; Rev. S.T. Hau Go te pawl ih dinsuahmi a si; Culai ah Laimi hrangah zirnak a thabik a si.Cun a zirtu ding milai nan rak thlah a si le a cangthei tawp in ka lo bawm ding, tiah a sim.Cutikah kawhhran upa pawl an ruahnak an thleng ih phun (5) ong pa kaiter an tummi cuan phiatsal ih keimah kha kaiter an duhnak ah a rak cang. Curuangah KVBA Civui a vei(13) nak, Kyar-in Delegate ah keimah (Rev. Tuang Khan Kap), Rev. Dang Bil, Rev.R. ThaBiak tla ZBTS ih tlawngkai dingah Delegate upa hmai ah in simsak ih kan kaisuak theinaka si. 1968 kum June (10) ah minung (18) in luhnak camipuai (entrance exam) kan phi ihminung (12) in kan ong. KVBA in pa (3) te kan lut theinak tla Saya Khum ih bawmnak a telding.

3. Ka Tlawng Saya a si.

ZBTS, Falam ah kum (4) sung (1965-69) a tuan sungah a netabik kum keimah kum khatnakka kai ah Saya (3) kan nei ih Saya Khum khal a tel ve. Rev. P. Thuam Thang cu Principal,Rev. C. Hrang Tin Khum cu Vice Principal le Sayama Hnem Iang tla an si. Kanmah 1st yearah How Came the Bible, Church History I, le Exegesis of Revelation in zirh. Ca zirh a paih,a thiam zet ih tlawngta pawl hrangah duhsaknak tumpi a nei. Curuangah Student Councilin thurelcatnak kan nei ih ZBTS ihsin a colh ding kan duh lo. ZBTS ah tuan peh hrih dinginZBTS Board Chairman, ZBC General Secretary Rev. J Sang Awi hnenah ca kan ngan. Asinaina peh nawn lo. Ziangruangah ti cu ka theifiang lo. 1969 kum cu Toungphila Baptist Churchah a tuan ih 1.3.1970 ah a vei (14) nak KVBA khawmpi, Sentaw ah Ordination a ngah. Cuihkhawmpi tum ihsin KVBA General Secretary a tuan cih.

4. KVBA ramsung a hnathuannak

1970 kum March ihsin 1977 kum February tiang KVBA General Secretary a tuan ih a tuansungah thil thupi a tuahsuak mi ka theihmi pawl cu a tanglam bangtukin a si. Amah hi fulltime General Secretary a pahnihnak a si.

(a)KVBA Jeep u^6758u^6758u^6758u^6758u^6758 kha a tha theitawp in a tuah thei.

Page 20: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Hih san laiah tulai san vekin motor pungsan siseh, a thilri pawl siseh amah ta siar lo a dangthawn thleng theih a si lo. Motor pawl khal Kalaymyo ah rem theih a si lo ih Kalewa PoliceStation lawngah a licence renew theih a si. Engine, gearbox lam U Khup Za Cin (Khuppi/

Dalpa) hnenah le body lam cu a siat vetein yef;yJ U Zam Dong Thang hnenah ap a si theu.

Annih khal in a tha thei tawpin an bawm. Saya Khum hrangah a thabik in an tuahsak theu.

Saya pawl an duhdawtnak le Saya Khum ih qufqHa&; a thiamnak ruangah a si. A cancan

ah motor thawn peng (9)(atu Khaikam khua) lam ah ti an leuh, nga an kap theu. Motor aduhdawt tuk ruangah soiselnak tampi tla a tong. Driver General Secretary tiin tla an ti.Amai' kaih hlan ah KVBA Jeep hi cutluk a si lem lo na'n amai' tuan sungah cun a thazet a si.

b. Ministers' pawl thatein a finkhawm thei

KVBA GS a tuan lai ah Minister tamsawn cu Baibal tlawng kai lo ih Bawmtu Saya hrilmideuh an si. Curuangah tonkhawm awknak le thuzir tlangnak, MC conference a tuahpitheu. Cun thihhlohnak le riahsiat ton tikah topi awknak dan tla a tuah. Cule zumtu pawlthit umnak hrangah Marriage Certificate tla a tuahsuak thei (MC/77-05; Jan. 26, 1977, Cicai).

c. Pyidawtha/Yauhchokwin Area a zoh.

Pyidawtha/Yauhchokwin Area cu 1968 kum ah Area dang kan siih Ordination kan ngahhlan sung cu General Secretary in zoh ding tiah KVBA Delegate in tuanvo pekmi a si (1970-1977). Kum sarih sung amah in tihnimnak le Bawipa Zanriah pek a siih a man thei lo tikahRev. Hang Mung a fial theu. 1972 ah Pyidawtha kawhhran hrangah Communion Tray(kheng le khuat bu 3), Yauhchokwin hrangah (bu 2 ) kom (5) in then ih tuisun ni tiang kanhmang lai.

d. KVBA, Burma Baptist Convention(BBC- atu MBC) le Burma Council of Churches(BCC- atu MCC) pehzom awknak tha a zuam thei.

Hih san lai ah BBC le BCC ah Association in direct pehzom theih a si lo. ZBC lawngindirect pehzom theih a si. Asinain Saya Khum cu tlunlam upa a pawl thiam ruangah BBC ahEC upa kum (3) sung lai a tuan thei. Culai san ah tulai vekin ZBC in BBC EC ding hril a silo. BBC Delegate kaimi sungin hril a siih ZBC ram suak ZBC GS siar lo EC kai hmaisabiktua si. EC a kai kum pawl cu ka theifiang nawn lo. Cun BCC upa pawl a kom thei ruangah1973 kum August 16 ni ihsin KVBA Headquarter, Tahan ah World Vision hnen in bomnakthawn Child care nauhak (3) thawn kan thok thei. Cule 1976 kum ah BCC in Child CareCenter hrangah Ks. 99,000/- in ngahsak ih atu KVBA hruang sungih APC inn a sak a si. Aidfor Poor Children(APC) hmin tla amah sakmi a si. APC timi sii hman theu a siih mipi theiholnak dingah a sak thiamzet. Culai ah BCC General Secretary cu Rev. John Thetgyi a si.

Child Care le Compassion (Nu le Pa neilo) bomnak 1973 kum ihsin 1979 kum tiang kanneih theinak hi amah ih in thoksaknak in a siih ZBC ram sungah a co hmaisabik kan si.Tlawngta le bomnak cotu cu kum 7 sungah minung 200-300 tiang hrawng an siih atu ah miupa tihzahtlak khal an um zo a si. BCC in Rev. John Thetgyi, Saya Saw Margay Gyi le Ko YeAung te pawl an rat tikah KVBA Jeep in a hmuak, Tamu, Khampat, Tedim, Tonzang, Falam,Hakha, Thantlang lam ah a thlah hngai theu. Hmundang leidang pawl khal in amah ihlamhruainak ruangah thathnemnak tamnawn an co ngahmi tete a um.

Cun 1974 kum hrawngah kan Laitlang ah piantharnak a thok tikah pianthar zia a phunphun

Page 21: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

a ummi pawl simfiangnak dingah le a dik lomi pianthar um daan pawl kham dingah BBCih upa pawl kha anmah te T.A. thawn rat dingah a sawm. KVBA headquarter, Tahan Biakinn(culai ahcun atu KVBA hmun ah a si hrih lo) ah zarhkhat sung thuzirnak le zan thusimnakin tuahsak dingah a sawm hngai. Cuticun 1975 kum April thla sungah Rev. Victor San Lone(BBC GS), Rev. Thra Khan Gyi (E & M Director, BBC), Rev. U Ba Hmyin (President, BBC),Rev. Aye Myah Kyaw (Treasurer, BBC) pawl an ra thleng. Himi thu ka ngan theinak hikeimah khal 1974-1977 tiang KVBA zungah amah kut tangah Youth Secretary tuan phah inAGS ka ceemphah ruangah a si.

(e) Atu KVBA Headquarter Hmun Ngahtheinak

KVBA din pekte in 1966 kum tiang Headquarter cu Kalaymyo ah a siih 1966 May thla ihsinTahan Baptist Church hruang sungah ret a si. Hmailam KVBA Headquarter ding le ChildCare Centre hrangah 1973 kumah U Lian Pum ih loram (420' x 400') cu Ks. 20,000/- in an dilih (ve - 39) ngah theinak ding an zuam. Culaifang ah jrdKYe,f rD;owf&kH; hrangah jrdKYe,fvkHjcHKa&;aumfrDwD (evu) in an pek duh lo tikah cv& - 42 wyf&if;rI; 'kwd,AkdvfrI;MuD;oef;armifhnen tiang a va feh. Netabik ahcun c&pf,mef&dyfom ding tiah (ve - 39) a ngah thei. Amai'simnak vek a si ahcun (5 &ufwkdufyGJ) a ti. Amai' zuamnak in ngahsalmi a si. Amai' ro intanta mi a si ti sehla a palh lo ding. Culai ih KVBA Treasurer U Lian Pum a siih an pahnihin an kom aw mi khal a si. w&m;&kH; ih sungtel OD;oma*gif (U Hrang Thuan) ih ruahnak pekmikhal a tel ding. Tuisun ni tiang hih (ve-39) c&pf,mef&dyfom tiah KVBA hmun hi a ding hriha si. A ralthatnak man cu neh hnu ah rampi le zumtu tampi in a thathnempi ngaingai.

5. ZBC ah Hna A Tuannak

ZBC ah 1968 April ihsin 1971 March tiang Assistant Treasurer, 1974 April ihsin 1977 Marchtiang Vice President, 1977 April ihsin 1983 March tiang General Secretary a tuan. Hih caanpawl hi Pathian in a hmannak ah a sangbik caan a si, tiin ka ruat. &mxl; in ka sim duhnak siloin Kawlram le ramdang tiangah CCOC hnatuannak hi Pawldang pawl le MBC, MCCUpa pawl ih an sim sinmi thuanthu roling ah a cang. Ziangahtile mission hnatuannak hizumtu pawl ih an uarbikmi hnatuan pakhat a si. CCOC hnatuannak a thupibik cu Kawlramsungah mifarah, mi aa, tlangparmi, biaknak dang le midang tampi hrangah ramdangbomnak lak lo mah le rammi palai lawng hmang a siih ramsung zumtu pawlih peknak rorihmangin tuanmi a si. Himi a ruahnak pawl cu ZBC a tuan sung ih suakmi thu a siih atu santiang zokhal in a dik, a tha an timi a si. (A thu kim deuh in CCOC thuanthu twGJ (1)pmrsufESm 116 ihsin 129 ah a um). Keimah khal hi tikcu caan ah KVBA GS ka siih ZBC EC leConsultation caan siar lo kom aw caan ka nei tuk nawn lo. MBC le MCC lam ihsin upa

rading an um tikah hmuak le thlah MudK^ykdY tuanvo in pek theu. Himi hnu ah ZBC lamah MBC,MCC lam ihsin mikhual tla a tam tuk nawn lo.

6. BBC(MBC) ah Hna A Tuannak

Rev. C. Hrang Tin Khum hi BBC (Atu MBC) ah 1984 January ihsin 1985 kum September 5ni a thih tiang Associate General Secretary a tuan. Laimi sungah BBC EC hmaisabik a kaitua siih BBC Full time Officer hmaisabik khal a si. Thudik a dinpi tuk ruangah zungsunghnatuannak ah miphun dang pawlih tanpi lonak tiang a tong (Asinain Kawlram sungConvention dang dang ihsin cu an duhzet, ziangahtile hnatuan a tluang an ti). Curuangahthinnatnak tumpi a tuarnak tla a si thei. A thih hlan siizung (aq;&kH) a kai hlan ah in sim dah.Siizung a um ding tik khalah BBC EC meeting laifang a siih inntlun ihsin inntang tiangmotor sung luhnak dingah keimah in ka cawi. Cumi EC meeting in BBC AGS term hnihnak

Page 22: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

a tuansal ding khal harsa nawn in relcat a si. Cucu thudik, thu fel parah a dinpi tuk ruangaha si. Cun Nomination Committee member a simi Rev. U Win Tin khal in Rev. Charles cuziangkhal sisehla term hnih tal cu a tuan a tul hrimhrim tiah in sim.

7. Keimah Pumpak in Ka Hmuh daan

a. Miphun thleidannak a langter lo. Minung zokhal miphun thinlung nei lo taktak cu anmalzet.

Asinain keimai' hmuhnak ahcun Saya Khum hi ZBTS tlawng saya a tuanlai khalahtlawngta zapi in an duhdawt. Ca a duhzet ih tlawngta zate hrangah duhsaknak bangrepa nei tiin ka hmu. Mi thleidannak a nei lo tiding a si.

KVBA le ZBC ih hna a tuan tik khalah miphun buainak a um theu nan a karlak ah, alaifang ah a ding ringring. Tlunlam ih bomnak ngah ding tik khalah bangrep in a ruatsakih a zem hngai. KVBA ih hna a tuan tikah Tedim tong a thiam ih tlunah Tedim lam mipawl a kom tuk deuh a bang ruangah Falam mi unau pawlih soiselnak a tong.

b. A ral a tha. Tlunlam upa pawl hnenah ram hrang a si ahcun ziangvek thuhla khal a simngam, a tong ngam, a dil ngam ih a suahpi ngam a si. KVBA Headquarter - c&pf,mef&dyfomngah ding a zuam lai ah thawnginn sung luh ding tiangtiang hman a si thlang nan,Kawlrampi rD;owfXme hman hi Rangoon Sule lamzinpi ah pi 100 hman a kau lo a tiihnapi in a tang ngam.

c. Hnatuanpi a duhdawt, mi zawn a ruat. KVBA GS a tuan sungah farah nauta hrangahcompassion le Child-care program ah mi harsa deuh a tanpinak le miphun telkim dingin a tawlrel. Boarding master khal cuvek thiamthiam in a hril ter. A sungkhat pawl khaa thupiter hmaisa lo ti ka thei. Driver tuantu ding khalah mi harsa le a thiammi poh cua hmang. Culai ah Driver cu U Khai Do Lang a siih a cancan ah U Mang Bawk a hmang.

Vei khat cu Rangoon in a rak tlung ih keimah in KVBA Jeep thawn avqdyf ah ka vahmuak. Driver pa teh in ti. Ka hngak thei lo, Saya Khum in a mawng thei pam a tiih atlung zo, ka ti. Khai Do Lang in a pu cu cuti men in a tandah lo, nangmah in na mawnga si lo maw? in ti. Kei in mawng ko aw, amah na ton tikah sut leh aw, ka ti. A duh lo ihkeimah kha mawng hnik aw a tiih in mawng ter. Ka mawng thei tikah a mang a bangzet. Ziangtin na thiam? Hrang Hmung nu hnenah mawtaw tawh (aomh) na dil thup a siding, in ti. A si lo, ka ti ve. Kumkhat sung na mawng daan ka lo zoh theu ih ka thiam asi ko. q&mu awmfw,f qkdawmh wynfhvnf;awmf&wmaygh ka ti. A thaisun ah Driving Licencetuahsak dingin Kalewa &Jpcef; ah in fehpi. Culai ah uav;0&Jpcef; in licence an kai ihLaimi &JwyfMuyfBuD; OD;vIdifjrifh kut in in tuahsak. Tusun ni tiang ka Driving Licence cu1975 kum ih in tuahsakmi kha ka nei ringring hrih.

Cun KVBA General Secretary kum 7 a tuan sungah keimah thawn 1974-1977 kum 3 sungkan tuan tlang. Kum khat cu 1975-76 Youth Secretary le Associate General Secretary kaceem phah. Cumi kum (1975) in ZBC EC ah amah in KVBA upa pawl hnenah a sim vekintusun tiang ka tel theinak a si. Kum 31 sung Pathian hna ka tuan sungah kum 5 siar lo ZBCEC ah kum 26 sung ka tel theinak khal hi Saya Khum ruangah a si.

Curuangah Saya Khum hnen in ka hmuh mi, ka zirmi le ka zuammi pawl cu;

Page 23: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

1. Thuhman , thudik le felnak dinhmun nei ding.2. Hnatuanpi thawn (tlunlam, tanglam) rem aw ding.3. Mi thleidannak nei lo tein mi zawnruat in hnatuan tlang ding.4. Mi upa upat in biak thiam ding.5. Peek siannak lamah zuam ding. Tirhfak lo ding.

(Mikhual a zoh thiamnak, rawl dar a zuamzia cu a mak ih innsang nu pawlih an retheihziaka hmu ngah. Asinain neh hnu hrangah thluasuah tumpi ah a rak cang)

Page 24: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

KA PHILH KHAWH LOMI KA HAWI THABIK REV. CHARLES HRANG TIN

KHUM

- Rev. E. Za BikM.I.T., Insein

Introduction:

A HMAISABIK AH REV. CHARLES HRANG TIN KHUM PHILH lonak caah timhtuahmi cauk caah caqiala ka fialtu a fapa CJ Hrang Hmung cungah ka lawm. Tuanbia chungah a luutmi thil siningqial tikah mirang nih cun a qhawnnak (strength) le a derthawmnak (weakness) hi a sining inan qial tawn. Cucu a phung hrimhrim zong a si. Cucaah a tanglei ka qialmi ahhin Rev.Charles Hrang Tin Khum a derthawmnak ai tel sual ahcun careltu nih a ruah zia rak kathiam piak u ti kha a hmaisabik ah chim ka duh.

1. Rev. C. Hrang Tin Khum he kan i theihnak

Saya Hrang Tin Khum hi Burma Divinity School (atu M.I.T) ah Bible a rak cawn liote hinkan i thei cang. Culio a cawnpi hawikom hna cu Rev. John Cuai Sang, Rev. Jones MangHup, Rev. Abel Hram Luai, Saya Sui Ling, Rev. Billy Saw Ling, Rev. Robert Hniar Ceu leSayama Hnem Iang te hna hi an rak si. Cu hna lakah amah hi senior bik a si. Cu lioahRangoon ah a ummi Laimi hi kan rak tlawmte i Lanmadaw Baptist Church ah kan rak ipum. Kan min ah RCCA (Rangoon Chin Christian Association) tiah kawh a si. LanmadawBaptist Church i Associate Pastor a simi Rev. U Thein nih hin Bawipa Zanriah hi thla khatvoi khat a rak kan peek tawn. 1960 kum February tiang Saya Hrang Tin Khum hi kanRCCA ah hin C.E. Secretary a rak kan quan piak; keimah kha amah bawmtu (Joint Secretary)ka si. 1961 February in keimah nih a rian kha ka chaan. Amah hi mifel a si pin ah rianquanzia a thiam i kan rak upat ngaingai. Amah sinin rianquan zia (experience) tampi ka rak ilaak khawh phah.

2. Saya C. Hrang Tin Khum he kan i hawikomhnak

Kei hi thinlung phun dang ka ngei ka ti hnga maw, zei ka ti hnga dek. Minung ka si vebantukin hawikom cu tampi ka ngei ve ko nain a taktak ka hawiqha bik cu minung pahnihlawng an si. Cu hna cu Antony Ngun Uk le Charles Hrang Tin Khum an si. Antony NgunUk cu a nung rih. Charles tu nih cun a ka thih taak cang. Saya Hrang Tin Khum cu a thihnakhmanh kum 20 a si cang nain a philh in ka philh kho lo; ka thinlung chungah a nung pengko rih. Cucaah Amerika ka kal fate Saya Hrang Tin Khum fale kha telephone tal in "ka falenan dam maw" tiah chonh khawh ka zuam qheu hna. Careltu nih zeicadah Hakha miphunhmanh a si lo mipa he cu tluk in hawikom qha an si hnga ti hi hngalh nan duh qheu lai caah' a ruang' von langhter ka duh.

A tawinak in chim ahcun Rev. Charles Hrang Tin Khum he hin kan thinlungput aa khat.Insein Bible sianginn ah ca a cawn lio in a thinlungput ka zoh lengmang tikah hi pa cu kaupat khawh mipa a si. Mi ding a si tiah ka hmuh. Biatak le biadik hi a tanh zungzal. Discipline(sii-kaan) a ngei. Mi thinlung thiang, nek-neih nahchuahnak a ngei lomi pa a si. Asilo tiah a hmuhahcun mi hmai a zoh lo, a-piat-ta. Aa hmaithlaak cang mi rian ah ai biatak mi pa a si. Mi tampi nih"a hring-rho a chia" an ti nain a chungah a ummi a thinlungput an hmuh khawh lo caah a si.Amah belte a poi ve nak cu - kha bantun minung nih cun dawtu tam kan ngei ve lo. Cuzong cu a poi ah kan chia bal ve lem lo. Anih le kei i kan celh lo cemmi, kan paw a faakcemmi cu 'khe-hlen' (hypocrisy) hi a si. MBC meeting ahhin kum tamtuk ai telmi a si tikah

Page 25: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Pastor cheu khat cu ca-de-dep te (khe-hlen) in bia an chim tikah a celh tawn lo i a hmurkahi a puarhrang, a thin a tawi tiah mi tampi nih an ruah phah. Ka palh kho, ka hmaan kho,ka palh sual a si le careltu nih hung ka ngaithiam ulaw - keimah ka hmuhnak ahcun SayaHrang Tin Khum thinlungput a ngeimi atu lio ZBC ram chung ahhin Pathian rianquantuminung pahra um hna seh law kan ZBC ram cu a qha sut ko lai tiah ka zumh.

3. ZBC ah General Secretary a tuanlio

Rangoon ah meeting ding i a rat caan poh ahhin ka sinah a rak ka leeng ta zungzal i keiM.I.T. ah B.D. ka cawn lio a si caah lakphakti hi a ka dinpi ta tawn. Voi khat a rat ah siseh,voi hra a rat ah siseh a chim zungzal tawnmi cu: "Kawi Bik, B.D. cawn naa liim cun Z.T.C.ah Principal in na kan bomh ko lai" ti lengmang hi a si. Kei nih ka lehnak tawn cu: "Charles,Laitlang ah ka hung tlun tikah ZBC le TABC upa nih nan ceih lai i khoika hmun ah quan sehnan timi poh Pathian fialmi a si tiah ka pom ko lai; ka dua, voi tamtuk na ka chimh cang ia zeiti hlei in bialehnak ding dang zong ka ngei hlei lo" ka ti. Asinain MBC General SecretaryRev. Victor San Lone nih MIT ah saya quan ding a ka fial lengmang ruangah MIT ah sayarian ah ka von luh tikah Rev. Charles Hrang Tin Khum cu a ngeih a chia, ka cung ah a thinzong a hung phah. Asinain mi qha, mi lungthiang, thinlung chungah thinhunnak saupi achia lomi a si caah tlawmpal ahcun hlan bantukin kan i daw than qhiamqhiam. ZTC ah saya,sayama laaknak ding caah "na siangakchia chung hin cathiam, Pathian rian ah i peeknakthinlung a ngei mi ahodah an si" ti hin a ka hal tawn.

Voikhat cu Rangoon a phanh le cangka in ka sinah a ra; biapi tukmi chimh ding kan ngei ati. Cucu zeidah a si tiah - Laitlang ah fak ngai in ka zaw i Falam siizung ka um chungahPathian nih ka thinlung chungah ZBC nih thlanglei Laitlang ah Mission rianquan a herhnaka von phuanmi a si - a ti. Kei zong nih a herh taktak ning ka hngalh tawk in ka chim hnu ahthazaang fakpi in ka peek ve. ZBC upa hna nih Saya Hrang Tin Khum ih ruahnak an cohlan,CCOC an von thok i Saya John Cuai Sang nih cak ngai in Mission Secretary a von quan;Pathian nih a rianquannak a von hlorh ciammam i kan rak ruah ning nak in a let tampi inhlawhtling a si caah Laimi sinah Pathian Bia a phanhnak kum 100 tlinnak puaipi ah 1999kum ah Hakha ah siseh, Amerika khuapi Washington D.C. ah siseh Laimi vialte nih Pathiankan Pa kan thangqhat phah. Hi thil lianngan - CCOC - thoknak ding caah Pathian nih miding, mi qha, A rianquannak caah a dam lo can tete hmanh ah thih ngamh in Pathian caah aipee mipa - Rev. Charles Hrang Tin Khum - a hmanmi ka ruah can poh ah kai lomhnaknganbik pakhat a si. Amah belte kum 100 tlinnak puaipi a mit te hmanh in hmu ta manhloin a kan thih tak mi ka ruah bel ah ka celh ve tawn lo. Pathian khuaruahning le tuaktanningcu minung nih cun kan hngal koh fom lo cu ta mu!

ZBC General Secretary a quan lioah 1979 kum dongh lai ah Rangoon ah a rat lioah RangoonChin Baptist Church (atu ahcun CBC tiah a min an thlen cang) thok uhsih kan ti i na hna atla maw tiah kan rak hal. Zeihman i ruat cungcang loin: "Kawi Bik, thok zokzok uh. ZBCnih a herhning poh in kan in bomh hna lai," tiah thazaang a rak kan peek. Amah hi "Laimile Baptist" ti hi a bia tlaihthleng a si zungzal bang in Rangoon i a zeizei ti loin bu kip komhin kan i pumh mikha ka zoh kho lo, a ti. Amah Rev. Charles Hrang Tin Khum thazaangpeeknak le cu lio MBC General Secretary Rev. Victor San Lone thazaang peeknak thawngin duhsah in RCBC cu kan von thok khawh phah.

4. Rev. Charles Hrang Tin Khum cathiam a sinak

Insein Baibal sianginn i c a rak cawn lioah hin kum tinte amah taang (class) chungahpakhatnak lengmang a si pinah Degree an laakni zongah amah nih kum 4 chung marks

Page 26: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

fonh zong ah pakhatnak a si caah Graduation Speech zong amah nih a peek. Keimah zong(acozah rian ka rak tuan lio) a ka sawm ve bantukin ka kal ve i a biachimmi cu ka ngai ve.A chimmi cu "Rome ah Paul thawng a tlaak lioah khan Paul nih a vorhlei kut tluk khan ina rak i bochanmi amah a bawmtubik Demas nih Thessalon khua leiah lopher a zaam tak.Jesuh le a zultu hna cu a hnubik zanriah an ei lioah Jesuh nih, 'nanmah lakah pakhat nih nanka leirawi te lai' a ti lio hna ah khan zultu hna nih 'Bawipa, keimah ka si maw' tiah an halbantukin nihin Bawipa kan zumhnak ahhin Demas bantukin Jesuh kan zumhnak ahhinhrokhrawl hna kan tuah maw, zultu hna nih Bawipa keimah ka si maw tiah an hal bantukinkan lungthin i thlokdap zau in kanmah le kan mah i hal ve uhsi" tiah a rak chim.

Saya Hrang Tin Khum hi B.Th. degree te lawng a ngei nain MBC General Secretary Rev.Victor San Lone nih hin ka sinah voi hnih thliahmah te hitin a chim: "Ko Za Bik, Rev.Charles cu B.Th. degree te lawng a ngei; kei cu B.Sc., B.Ed., B.R.E., M.Th. degree hna kangei nain dah ngai Saya Charles Hrang Tin Khum (culio MBC Associate General Secretary)nih ramdang le Valley Forge (USA) hna i ca a qialmi ka rel tikah a English an qha tuk i kakhuaruah a har. Kanmah pahnih lawng hngan cu a taktak ahcun a English hnarcheu hmanhka banh lo. Hi pa hi khawzei ah dah hi tluk English hi a cawn?" tiah a ka hal. Kei nih "ThraTha Loo nih Pre-Class in Final Year tiang English a chimh mi vialte hna lakah Saya Charlescu a peipar ah a laam termi pei a si cu" ka ti. Thra Tha Loo hi Mirang chan lioah RangoonUniversity ah English chimtu saya a si nain vanchiat ah Kawlram mahte uknak a von hmuhtikah Thra Tha Loo cu a miphun le acozah kha heh tiah an i doh caah promotion an pee duhtilo i lung dongh in a rian in ai phuah hnu ah Burma Divinity School (atu MIT) ah Pathianrian ai pee i ca a chim. Cucaah Saya Hrang Tin Khum nih KVBA ah Association Secretarya tuanlio ah siseh, ZBC ah General Secretary a quanlio ah siseh Thra Tha Loo cu "ka cizu-shin, ka pa" a ti i Rangoon a rat can poh ahhin laksawng a von phurh lengmang tawn. ThraTha Loo nih hin Saya Hrang Tin Khum le keimah hi kum tampi chung a siangakchia vialtehna lakah fapa dawt in a kan dawt. Fapa hmanh khi va ngei seh law kanmah a kan dawtnakleng in a daw thiam ti hnga hme maw ti tluk in a kan dawt. Asinain zapi caah EnglishLiterature a chimh mi hna le bang cu an zul kho tilo i ca a chimh pah in siangakchia zapicu an ngu. Cucaah 1976 kum thok cun Rangoon University ah a rak cawnpiakmi CollegeEnglish (1st & 2nd yrs) le English Literature (3rd & 4th yrs) Insein Bible sianginn ah a kanchimh tawnmi cu an ngawl ter. "Cu tluk a va paam khawh ning cu" tiah Saya Hrang TinKhum he kan ti tawn.

MBC ah Associate General Secretary in a von i thial hnu cun khua can ahcun: "Kawi Bik,kan i ton lonak a sau. Saya Cuai Sang le a dawng nu, nang le nan nu tiin cawnninga (Friday)zan cu a riak in rak kan leng te uh, zanriah kan rak chuan lai" a ti i kan i leengkai qheu.Keimah belte nih zarhteni cu zanriah kan hrawng uh tiah ka rak sawm hna. Saya Charlesnih a manh ding zarhteni a chim tikah - a hmailei zarh thumnak zarhteni ah kan ra te lai ati. Zarh thum a rauh tikah keinih ka philh ve awk ai! An rat tikah zeihmanh kan rak i readyti lo i an nupa in an kir. Kan nu nih cun ningzah na ka huah ter a ti i a ka thah deng. Cu lioahRev. Cuai Sang cu MIT ah B.D. a cawn lio a si. ZBC lioah CCOC rian ah kutsih in rian a rakquantii mi hawikom qha tuk an rak si. Charles te inn kan len i zanriah ei khawh in Scrabblekan i kah tawn i umhar capo khin Saya Cuai Sang nih Scrabble biafang chiahning a von ipalh can poh ah khin: "Kawi Cuai --- B.D. cu cawng lo cawng law na ka tluk bal rua lailohih" a von ti tawn i Saya Cuai Sang nih: "Hrang Khum --- ka dua na ka zomhtaih ngai ko ee"tiah a von ti khin dang lengmang in kan ni tawn.

5. MBC zung chung ah a kut tangmi an voi-vai.

Page 27: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

A cunglei ah ka chim cang bangtuk khan Saya Charles cu mirang discipline a ngeimi, miding, rian ai hmaithlaakmi ah thi deng rianquanmi a si tikah MBC zung i kum sau nawnrian a quanmi rawn minung sining le rianquanning a zoh hna tikah a zoh in a zoh kho hna lo,"mi hrokhrawl pawl, a-chawng-tama" a ti hna. Cucaah a hnu deuh ahcun (i) zinglei zungnan kai tikah nan min nan qhuut lai, a caan (time) nan qial lai; (ii) zanlei zung in nan tum laiah nan min nan qhuut lai, a caan nan qial lai tiah order a chuah. Cucu discipline ngei lo caahcun hrokhrawlnak a donh cang hna i uite ek-chuak an lo cang. Rev. J. Qial Dum le Rev.Simon Pau Khan En Rangoon i meeting an rat can ahhin a thlitein an chimh tawn hna.Anmah nih le Charles cu an chim ngam ve lo; cucaah keimah tu kha ui hrut forh in an kaforh i Saya Charles chimhhrin kha an ka fial. "Nannih cu pyi-ne nan si, kei cu baho ka si akan ti tawn caah chim hmanh usih law a ngai duh lai lo. Hawikom qha nan si caah nang nabia cu a ngeih deuh lai ti kan zumh, hong kan chimh piak ko" tiah keimah lehlam kha ralsaah an ka terh. Ka duh ve lo; asinain an ka hneek chih caah "ee" tiah ka lehkhan.

Telephone ka set cia. Kan i ton lonak zong a sau pah cang caah tuchun cu keimah ka ra laii a leeng ah chuncaw ei usih ka ti i "a qha ko" a ti caah nikhat cu a sinah ka va kal. Bia pipakong a si caah a nupi le a fale hmai i chim kha ka duh lo. Cucaah kanmah pahnih te lawngDufferin siizung pawng rawl dawr ah rawl kan ei pah in ka von chim i aw -- ka bia hmanha dongh hlan ah keimah lehlam kha thah phah a ka timh. "An hrokhrawl ning hi zing ahnazi 10 hnu hna ah zung an kai; tlawmpal luklak an um i chun in an chuak i zung tum tiangan chuak ti lo; cu bantuk mi hrokhrawl hna cu maw na chim piak hna" a ka ti i keimah tukha sual le hrokhrawl a ka canh. Kei nih: "na chimmi cu a hmaan ko; asinain na theih veawk cu kum tamtuk in a rak kawi cangmi fung cu chikkhatte in din ter khawh a si lo; Kawlle Lai kan i dannak cu hi dahawh a si cuh. Hranhram in din ter na zuam hmanh ah nangmahMBC zung i na quan ti lo hnu cun anmah kel qhiamqhiam an si ko lai. Na se-ta-na an in theihpiak duh tung lo i huat tu na tong. Cucaah a nemnak tein zapi bia na ruah qhan hna tikah"sen kan qhuut ter mi hna kha zei ruangah ti nan theih ko cang caah hi hnu cu sen qhuut hauti loin zungkai zungqum tikah felfai deuh tu in Bawipa rian kan i thimmi ah quan cang hnausih" tiah chim hna law cauk kha cu laa ko cang; huat na ton tikah na hawikom le zong kantuar kho ve lo hih; an si poh in va si ko hna seh" tiah ka ti. A hei ruah ve tikah "huat lam katong" a ti ve a si lai cu; a hnu ahcun a von i rem sut cang.

Ka kawi qhabik Saya Hrang Tin Khum - miding, biatak le dinnak aa tlaihmi, lungthin thiang,nek-neih nahchuahnak ngei lo, thinhunnak ni a tlaak ter lo mi pa, din lonak kha bia-hraang,aw-hraang in bia a chim nain zeitikhmanh ah mi cung ah ruah thiamnak a ngei mi pa-bantuk hmailei kan Lairam ah tam deuh in kan Pa Pathian nih kan thlaak hram ko seh tiahthlaza cam bu in, ka bia ka dongh ter.

Page 28: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM THU

- Rev. R. Qha Biak

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM CU TOUNGPHILA KHUASATTU Pu Hlei Hmung ih tupa a si. StateMiddle School, Toungphila, Tahan (atu No. 2, State High School, Kalaymyo) ah Toungphilakhua ihsin a kai hmaisatu pawl an si. Cu laiih a kaipi pawl cu U Mung le U Ling Za Kap tlaan si. Toungphila khua ihsin phun 10 (Matric) ong hmaisabiktu khal a si. Curuangah TahanMiddle School ih kan kai lai ah Saya Sein kan timi pa in "Toungphila in Middle School nannei nan Hrang Tin Khum lawng phun 10 ong nan nei, ca zuam uh," a rak ti qheu. Rev. C.Hrang TinKhum cu Serampore Matric a ongtu pakhat a si.

Keimah thawn qhateih kan theih awknak cu 1968 kum, Falam Baibal tlawng kai dingihka tumtah laiah Mizo tapung in Falam an rak lak ruangah interview khal phi thei loinMyaungsone khua ah ka tlung sal. Ni 10 hnu ah Falam ka hung so salih ka rualpi dangpawlcu ca an rak zir rero zo. Curuangah tlawng lut thei ding ka si nawn lo. Asinain Rev.C. Hrang Tin Khum in i zaangfah tuk ruangah Sayagyi Paul Thuam Thang hnenah interviewphi tersal dingin i dilsak ih cutin interview cu ka phi sal. Cuti cun Saya Khum ih ruahsaknakin Falam Baibal tlawng cu thatein ka kai thei. Tlawng Saya cu 3 lawng an si: Saya PaulThuam Thang, Saya Charles Hrang Tin Khum le Sayama Rebecca Hnem Iang tla an si.

Rev. C. Hrang Tin Khum inn Church History le Revelation in zirh. Cazirh a thiam ngaingai.Tlawngta pawl khalin kan duh ngaingai. Amai' in zirhnak ruangah Revelation hi ka theideuh ngaingai. KVBA ram sung Kawhhran tamnawn ah Revelation ka zirh sal thei. HihiSaya Hrang Tin Khum ih in zirhthhatnak ruangah a si. Ca in zirh lai khal ah a qong qheumicu, "Ka theihmi hmuahhmuah in ka lo sim qheh so khaw!" in ti qheu.

A hmaikum 1969 cun Saya C. Hrang Tin Khum cu Toungphila kawhhran pawlin an ChurchPastor dingah an laksal. Cuti cun amah can-ai ah Falam Baibal tlawng saya dingah SayaJohn Cuai Sang lak a si. 1970 kumah Falam Baibal tlawngta pawl in ZBC upa pawl hnenahca pakhat ngan in Baibal tlawng saya dingih kan duhmi kan langter. Cu pawl cu: Rev. C.Hrang Tin Khum, Saya James Qial Dum le Saya Simon Pau Khan En tla an si. "Anmahpathum in Falam Baibal tlawngah Baibal in zirh asile tlawngta pawl khal kan thiam dingihBaibal tlawng khal a hmin a qha ding," tiin. Asinain ZBC upa pawl in zianghman in tawlrelsak lo a si hmang, thudang theihmi kan nei nawn lo.

Rev. C. Hrang Tin Khum cu 1970 kum hsin 1977 kum tiang KVBA ah General Secretary aquan. Amah hi KVBA ih Full time General Secretary a pahnihnak a si. Amah hlanah Rev.Sein Twe in kum 3 lawng a quan man. Zung hnaquan khal a thiam ih a zuam khal a zuamngaingai. Ca ngan daan, ca bil daan le ca-ik parih ca ngan daan tiangin a felfai ngaingai. A

qong qheu mi cu Zung ca cu Zung ca vek a si ding (½kH;pmonf ½kH;pmESifh wl&rnf) ti a si. Vei khat

cu a hnenah ka leng ih Stancil thawn ca a nganmi qheh deuh lo ih a taantakmi ka hmu. Keikhal in a ca ngan qheh lomi cu theh koin ka ngan beet sak. Asinain ka ca nganmi cu a duhloih stancil hlon in a thar in a ngansal. Cuti ih a hnaquan ka hmuhnak in 1977 kum ah KVBAzung ih AGS hna ka quan tikah ka Sayapa Rev. C. Hrang Tin Khum ih zirh bangin type cangan khal ka ralring thiam ih cakuat bil daan le ca-ik par ca ngan daan tiangin amah ih insimmi ka thlun tata.

Page 29: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Rev. C. Hrang Tin Khum hi luhmuhzi (vlrIa&;) thiam zet a si ih nauhak upa ti loin rualpi qha

in a hmang thei. Asinain a dik lo tiih a hmuhmi parah zozo khal hmaisongnak nei loin a tingam hluahhlo theu. Vei khat cu Saya S. Dang Bil in Pyinkhonegyi khua ah "Nunau inthlarau an nei lo," tiin a sim dah. Cucu an kawhhran upa Pak Piang pa kan timi in thinhengzetin "Dang Bil, cuih thu cu zo in a lo zirh?" tiah a sut. Saya S. Dang Bil khal i, "Saya C. HrangTin Khum ih in zirhmi a si," tiah a let. Pak Piang pa cu a thinnuam loin Rev. C. Hrang TinKhum ih zungkhaan (KVBA zung) ah a lut ih, "Cuvek thu na zirh maw si?" tiah a sut. Cuihni rori ah Saya Khum in Saya S. Dang Bil hnenah, "Na puantom thawn tuzan ka hnenah rariak aw, thu poimawh tuk a um," tiah ca a kuat. Saya S. Dang Bil khal cun GS thu peknakbangin a puantom thawn Saya Khum hnen ahcun a va thleng. Zanriah an ei theh in SayaKhum in, "Dang Bil, thaizing ihsin thokin KVBA ram sung Kawhhran tinah zankhat vivoriak in, 'Nunau in thlarau an nei sal zo' tiah na sim vivo pei" tiah a tiih Saya Dang Bil cu amithmai nuam lo zetin a ret.

1974 kum ah ZBC Mino Training cu Chaungkhuah khua ah tuah a siih MBC ihsin YouthSecretary Rev. Aung Kyaw Zan khal a hung thleng thei. Cutawk ah Saya Khum cu SayaDang Bil thawn Volley Ball single in an zuam aw. Training kaitu kan zate zoh dingin SayaKhum in Order a suahih kan zatein kan zoh qheh. Cuih zuam awknak ah Saya Khum inSaya Dang Bil cu a neh riai. Mirang qong, Kawl qong le Lai qong khal phun tampi thiam a sibangin KVBA Secretary a quan sung cu KVBA in MBC hmai ah siseh, ZBC hmai khal ahsiseh mithmai kan nei ngaingai. Saya Khum cu amah khal Yangon culai ah Burma DivinitySchool (atu MIT) tlawng suak a si bangin Yangon lam ihsin upa le saya a ratu hmuahhmuahcu amai' mitheih lawnglawng an si qheh. Amah hi KVBA ihsin Baibal tlawngsuak apahnihnak a si. A pakhatnak cu Rev. Ngo Kam a siih Insein Kawl Baibal tlawng ihsinongmi a si. Mirang Baibal tlawngsuak ahcun a pakhatnak a si.

Vei khat cu KVBA General Secretary a quanlai ah a hnenah ka leengih Namtong ih serdingah Motor Spring sia ka va dil. Saya Khum in, "Pastor cu Nam ser dingin Motor springsia tivek hawl le dil ding kan si lo. Nam na duh asile Nam zuarnak ah feh awla a man va sutaw. A man khal na neep lo peiih an ti zatzat in na lei ding," in ti. Cun in sim beet hrihmi cu,"Hnipuan khal tampi neih ding a si lo. A qhami malte lawng nei aw," in ti hrih.

KVBA Secretary kum 7 a quan qheh ih ZBC General Secretary quan dingin 1977 kum ZBCTriennial khawmpi, Khampat khua ah hril a si. Cuti cun ZBC Secretary a ngah hnu ah "SayaKhum, ZBC General Secretary teh hi na quan thei ngaingai pei maw, mifim, mi thiam le antam si," ka tiih Saya Khum cun, "KVBA Secretary hnak khalin ka quan thei sawn ding.Ziangahtile mifim tampi pawl hnenih hnaquan cu a ol in a nuam sawn. Mi aa tampi hnenihhnaquan so khaw a har sawn," tiah in let. A qong vek ngaingai in ZBC General Secretary aquan tikah a quan thei ngaingai ih "ZBC Rolung Buntu pakhat" ah a cang ngaingai.

Asinain vansiatnak ah ZBC Secretary a quan sungah a duhdawtzetmi a innsang nu in 1978kum ah a thihsan.

Kum a liam hnu ah nupi ding hrangah SAT quanlai Sayama pakhat sut dingah Rev. ThangKhaw Khai (culai ih KVBA General Secretary) quanvo a pek. Cuih quanvo a pekmi cu ahmaikum Khuasak khua ZBC EC ah a thu theihter sal ding a si. Saya Khai khalin a suttermi fala khal a ngah ko. Asinain Saya Cuai Sang ih tawlrel saknak in Duh Hoi thawn an quai(wGJ) deuh ringring ruangah Saya Khai khalin fala a ngah zo thu a sim ngam lo. Saya Khumkhalin Saya Khai in ziang thu i sim fawn lo ih "a ngah lo a si ding" tiah a ruat ve. Cuti cuna reihlan ah Nu Hoi thawn an nei aw. (Thusuh awk fukfi ngam lo khal hi a poimawh thei

Page 30: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

ngaingai). Cuhnu ah Saya Khai ih a suhmi fala cun, "Pastor tezong leilawt thei thong zamve" a ti, an ti.

Daw Duh Hoi thawn an umtlang ngaingai tikah harsatnak tampi Saya Khum in a tong. Innle lo thu ah siseh, amai' hnaquannak lam thu ah siseh mualphonak khal tampi a ton phah.Curuangah Saya Khum in a qongmi pakhat cu "Women is necessary Evil" a rak ti. Cuti cunDaw Duh Hoi thawn an umtlang vivo ih MBC ah Associate General Secretary a quan laiaha duhdawtu Pathian in a hnenah a lakta.

Saya Khum hi: - Sikaan (pnf;urf;) nei zetmi a si.

- Leibak a nei dah lo. A thlahlawn in daih tawkin a in/ ei thei.- GP Fund pawl Bank ah Certificate in a ret ringring. Keimai theih tiangah

Ks. 90,000/- man a ret (Culai ahcun Jeep tawkfang pakhat lei a theih a si).- Nauhak khal a pawlkom thiam ih upa khal a pawlkom thiam.- A dik lo tiih a hmuhmi parah zohman qihmi a nei lo.- Hlasak thiam ciamco cu a si lo nan hla a thei ngaingai. Ka hnen ih i simdah

mi, a hla duhbik mi 2 cu "Come Thou Fount" timi le "Jesus Loves EvenMe" ti hi a si.

- Ziang a tuah poh le quanvo pekmi poh hi paihzet in a quan.

- Dignity nei ( odu©mxdef; ) thiam zetmi a si.

- Qong phun tampi thiammi a si: Mirang, Kawl, Zanniat, Hakha, Tedim,Sizang, Falam, Tapong, Bualkhua, Ngawn, etc.

- A kutngan hi a mawi ih a fel. Zozo khal ih siar theih a si.- An innsang rawl an ei tambik cu Kala pe (ukvm;yJ), anqam le pazun ro

(ykZGefacsmuf) a si. Kala pe a kio ih anqam le pazun ro hi tihang ah an hmang.Vei khat Yangon a tlawn tikah pazun ro hi a cuai in a leicia qheu.

- Thu hi a si vekin a rel. A santlaihnak khal siseh, a thiam lonak khal sisehthuhmi a nei dah lo.

- Saya Khum hi a piangthar lo, Piantharnak dodaltu a si an ti. Asinain SayaKhum hi a hnaquannak le a pumpeknak kan zohtikah mi piangthar ngaingaia si. A dodalmi cu piantharnak si loin Hlimsang pom daan sawn hi adodal sawnmi a si.

- Laimi in khaisangtu cu Baptist Kawhhran a si bangin Laimi le Baptist hi aqhen aw thei lomi a si, ti hi a qong ringring mi a si.

Page 31: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM

KA HNGILH THEI LONAK

- Rev. J. Qha Nei ThangNgaphe.

KHUAHLAN IH PI LE PU, NU LE PA PAWL IN THUANTHU ROLING IH an rak sim qheumi tuisun qhangthar

nonawn lungthin sungih a caam mi letsel sahnar a liam cia zo mi pawl ih zuun ngai hi a

harbikmi le sim lo le rel lo ih um menpi theih lomi thu a si.

Curuangah kan pa Rev. C. Hrang Tin Khum ih thuanthu mawite le duh um zet a hnaquan

daan tete keimai' hmuhtonmi rori ngan theinak dingah a fapa Rev. CJ Hrang Hmung in i

siansak ruangah lungawinak thu ka sim hmaisa.

Rev. C. Hrang Tin Khum hi "kan pa" ka ti tikah a san tumpi a um. Kalay Valley ih Laimi

Baptist hmunkhat ih kan umkhawm lai ah pabik dinhmun la in General Secretary kum (7)

sung rori in quansaktu a si. Laimi hi qong phun zarawi hmangmi kan si na'n qong le phun le

hnam thliar dang loin bangrep tei in zoh theitu a si.

Cun ZBC ah General Secretary a quan tik khalah Laimi phun qong dangdang hmang tete

thleidannak um lo riai tei in zoh theitupa a si. Zomi Baptist Theological School (atu ZTC)

tlawng ka kai lai ah kan unau Tedim, Hakha le Thlanglam Laimi pawl ram hruaitu upa

pawl le Pastor, Saya pawl, mi tampi in ka hnen ih an simmi ka hna rori ih a hnaquan daan

le a nun daan an lomhnak thu ka theihmi a si.

Myanmar Baptist Convention pi khalah Associate General Secretary a quan tikah miphun

dangdang pawl le zung ih staff, a cazi le hnaquantu dangdang pawl lakah ka suhmi mi

ziang maw ti zat pawl in Rev. Charles cu a nun a fel, a thianghlim, thudik dinpitu le tikcu

fel le hmaantei kilkhawi theitu a si. Mi zaangfah le mi zawnruat thei zettu a siih mi

calpangkhen yGifhvif; zet ih mi thu sim theitu a si. Kan duh in kan ui tuk lawmmam tiin ka

rualpi Pastor hnamdangmi pawlin in sim.

Rev. C. Hrang Tin Khum hi Lai miphun ih kan hngilh thei dah hrimhrim lo dingmi "kan

zate ih pa" a si. Khawsia, khuavang a biatu Laimi tampi hrangah CCOC program hramthok

in "Jesuh cu Bawi a si" tiih Khrih ih rundamnak sungih hruai luttu kan "HOTUPA BIK" a si. Hi

CCOC sunmang a neihmi le amah rori ih hmin a sakmi hnaquannak hi Lairam, Kawlram le

Leitlun pumpuluk dengsuak qheh tertu a si. CCOC cu Rev. C. Hrang Tin Khum thawn qhen

a theih hrimhrim lomi a si.

Page 32: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Keimah pumpak ka hrang ahcun Baibal tlawng i kaitertu le Pastor quan in siseh, Mission

Field incharge tiang ka thlen theinak hi a hrampi i bawmtu le i ruahsaktu cu Rev. Charles

Hrang Tin Khum hi a si. Curuangah Rev. Charles Hrang Tin Khum ka hngilh thei lo ih

vancung khal ah lungawi thusim in cibai ka buk lai ding.

Page 33: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

KAN ZAWH DING MI KENEH

Rev. Nun Uk

Hi ti vek in hringtu “Pa” parah lungawinak nei in duhdawtnak le upatnak a pek thiamtu

Rev. CJ Hrang Hmung te unau pa nga parah lungawinak le sunsaknak tumpi ka nei. Pa le

Fa cawisang aw ton daan thiamtu, peng le ram ih zohqhim ringring dingmi an si. An nunnak

ah Pathian sunlawinak a lang.

“Hngilh lonak Khanlung phun” san ihsin “Hngilh lonak Cabu” tuah san, santhar, sanman

nun hramthok thiamtu zohqhim tlak unauza an si.

Thufim 23:22.

”A lo hringtu na pa ih thu ngai aw, Amah um hlah sehla na seem lo ding. Na nu kha a tar

tikah nautat hlah.”

Efesa 6:1.

”Nauhak pawl, nan nu le nan pa upat uh. Nu le pa upat cu Khristian quanvo a si ih a qha mi

a si fawn.”

Kolose 3:20.

”Nauhak pawl, Khrih thluntu nan si ruangah ziangtinkim ah nan nu le nan pa thu ngai uh.

Cumicu Pathian lungawi tertu a si.”

Hi mi Baibal cang ihsin zir a qulmi pawl:

1.Nu le pa hi kan seemnak a si.

2.Nu le pa thungai le upat hi Pathian thupek le kan quanvo a si ih,cumi cu a qha mi le

Pathian lungawi tertu a si.

Ti tawk zawn ah “Nauhak” a ti mi hi upa hrangah a huap lo ti ah ruah a ol te, a ngaingai

cu “Faate” a si mi hmuahhmuah hrangah a si. Cule nu le pa thungai le upat khal hi nu le pa

an nundam lai sung hrang lawngah ruah sual a ol te. A ngaingai cu nu le pa sulhnu khal ah

an zirh ta mi le an duhnak thu cu kan nundam sung thlun in, ngaiding kan si. Cuvek thotho

in kan nundam sung nu le pa upatnak pek ringring tla kan qul.

Curuangah Rev. CJ Hrang Hmung te unauza hi nu le pa thungaitu le upattu,thilqha tuahtu

le quanvo quansuaktu, Pathian thupek a ngaitu le Pathian lungawi tertu an si.

Rev. C. Hrang Tin Khum hi a sungsuak faate pawl lawng ih pa a si lo:

1. Baptist khawhhran duhdawt in ralqhazet ih hruaitu le kilkhawitu kan ‘Pa’ a si.

2. Mission hnaquannak ah hramthoktu hmaisa kan ‘Pa’ a si.

Page 34: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

3. Felnak le ralqhatnak ah zohqhim tlak kan ‘Pa’ a si.

Curuangah Rev. C. Hrang Tin Khum hi a san a tawi na'n a thu san a sau. Amah cu a um

nawn lo na'n a tuah ta mi pawl a um lai. Amah cu a cawl zo na'n a hnaquan (mission) cu a

cawl hrih lo. Amah cu daitein a um zo na'n a hmin cu a dai dah lo ding. Sankhuk sandeng

tiang a cam ringring ding.

Rev. Nun Uk

General Secretary

Falam Baptist Association

Falam.

Feb. 19, 2006 (OMSC,USA)

Page 35: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM IH THUANTHU TAWITE

- Rev. N. Cong Sum

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM IH THUANTHU TAWITE NGAN theinak caanqha ka ngah ruangahcaanqha in petu Pathian ka thangqhat a si. Rev. C. Hrang Tin Khum ih thuanthu tawitengan ka duh venak cu biaknak lam thawn peh aw in a hnaquan ka theihmi le ka hmuhmia um ve ih hminsin tlak le cawn tlak tampi a um ruangah a si.

An pupa suahkehnak khua cu Lumbang a siih cuih hnu ah Falam peng Parte khua ah anum. Japan ral hlanpi ah Rev. Thang Tsin le a naupa Pa Za Lian le Pa Hlei Hmung te pawlhohanak in Toungphila khua an sat ih Lumbang le Parte lam pawl Kawlrawn ah an suk ve.Cumi pawl cu Rev. Hrang Tin Khum ih pupa pawl an rak si. Cuih khuasattu sungin Pa HleiHmung cu mifim zet a siih Kalaymyo Kawl miphun lakah mithmai a nei zet. Toungphilakhua sungah khuabawi a quantu a si. Mifim var zet a si.

Pa Hlei Hmung ih fapa cu Pa Hrang Duh a siih Rev. C. Hrang Tin Khum ih pa a si. Rev.Hrang Tin Khum ih Pu, Pa Hlei Hmung cu sakap zet, muksu a si. Japan ral lai ah khuabawia si ruangah Japan qih in Laitlang lamah a tlan ve ih Phaizawn tiang a thleng ve ih caan reilote a um dah. Toungphila lamih ral tlan pawl cu Phaizawl pan lo zokhal an um lo. Pa HleiHmung khal a thleng ve. Zultu le Tlangphai lam khalin an pal qheh.

Ka nauhak lai a siih ngai nuam ka timi cu: Pa Hlei Hmung in Kawlrawn ramsa tam daan,khuavang tam daan, ruul tam daan, khuavang pawlin ramsa a kil daan, sakhal pawl umdaan, thingpar ah laan donin sa an bawh qheu daan, an kap ngah tikah sakhal pawlinramsa ruangpi tham ta in an tlan leh daan pawl a rel rero mi cu tuksum fawn, ngai nuamfawn, kaa angko-in kan ngai ringring. Atu Thing Unau kiangte Saikhua tla cu Vui (Sai)pawl tlanleennak hmun a si. Curuangah Khuasat pawl in "Saikhua" an ti ve tho.

Tahan le Thing Unau karlak lamzin so pi kha, Saikhua lamin Samuat ram lamah Vui pawllamzin an tan qheu. Cumi kha Pa Hlei Hmung in a bawh ih Vuicang tum ngaingai a kap iha ril cia mi kha a kiang din tikah lu tiang a si, a ti. Laitlang lam kuli pawl tiangin a sa an cove dah. Cumi Pa Hlei Hmung ih tupa cu Rev. C. Hrang Tin Khum a siih B.Th. a ong, minorinsan tlakzet a si.

KVBA General Secretary a quannak

Kalay Valley Baptist Association cu 1955 kumah din a si. Hmaisabik ah U Hrang Thuan (UTha Kawng) in Secretary a quan ih part time hnaquan a si. Cuih hnu ah Rev. Sein Twe inSecretary a quan ih a hmaisabik full time Secretary a si. Cuih hnu ah Rev. C. Hrang TinKhum in Secretary a quan ih kum 7 sung a quan dah.

KVBA Secretary a quan sungah a qhangso ngaingai. Amah hi qong phunkim thiam a siihmi upa pawl daan a thiam. Mi nauta pawl daan khal a thiam ih ramsung mipi khalbiaknak lam ah an hlawptlo ngaingai. Acozah upa pawl khalin an hmaisongzetmi a si.KVBA zung lamzinpi hman kha ralbawi pa in himi tiang kan ta a si tiah zung lamzin khafiakte in a ret. Asinain Rev. C. Hrang Tin Khum in nasa takin a qang tikah ralbawi pawlcun an zoh cuahco men. Saya Khum in "Himi lamzin hi cu nan hlan ih tuantu pawlthawn hi tiang hi siseh, tiih kan rel cia mi a si. Keimah thu lawng a si lo. Association ramsungih ummi hmuahhmuah in ka dung ihsin minung thawng tampi ih thlunmi so khaw

Page 36: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

ka si," a ti tikah an cang ngam nawn lo. Tuni tiang KVBA zung hmuan kaupi le lamzinkaupi kan neih theinak cu Rev. C. Hrang Tin Khum ruangah a si.

KVBA GS a quan sungah ZBC ramsung khalah mi langsar zet a si. MBC tiang a tel ban ihKawl le Karen lakih thurel pa a si. 1975 kum ah ZBC GS Rev. Sang Awi kha term thumtiang quan a duh ih nainganzi a laih ciammam. KVBA in Rev. C. Hrang Tin Khum hi ZBC GSdingin thunlut ve mi a si. Asinain Rev. Sang Awi in a cuh thotho tikah mee (vote) thlak a si.Rev. Sang Awi in mee 113 a ngah ih Rev. Hrang Tin Khum in mee 110 a ngah. Khawmpituahnak hmun cu Tedim Church ah a si.

ZBC GS a ngah.

1977 kum ah ZBC GS hril kum a si lala. Cunah cun an buaipi nawn lo. ZBC Upa pawl anrim thlang a si hmang. Personal Committee in Rev. Hrang Tin Khum siseh, tiah nominatean tuah cia. A quan theitu pa in quan thlang seh an ti. ZBC Khawmpi, Khampat ah delegatein an rel ih midang nominate mi an nei nawn lo. Parsonal Committee in a hmin an phuangih a eltu zohman an um lo. Mi pakhat in a kanhkuat zik na'n hnihsuah capo vek a si men.Cuti cun Chairman in "Nan lung kim maw? Kim... a si le nan kut thlir uh," a ti ih khuari pivekin delegate kaitu hmuahhmuah in "huu" tiah kut an thlir thluh.

Vision a neih mi:

Laitlang Khristian cu qhangphawknak in a nuai ih zumnak lam ah kan buai. Culai fangahKachin pawl in, "Rampi hrang" tiin minung 300 in kum thum sung (tunghnit tungza)Thuthangqha phuang in pumpeknak an nei ih a qhazet tiah Rev. C. Hrang Tin Khum in atheih ve tikah Pathian in vision pakhat a pek. A vision cu "Chins for Christ in One Century"(CCOC) hnaquan thok dingin a hmu. ZBC Upa pawl ko in thu a suahpi ih an zate lungkimpinak in CCOC an thok. "Baptist le Laimi kan qhen aw thei lo" ti hi a qongkam suak tambikmia si. Cumi cu mino pawl thinlung sungah a lut tukih tha a tho ter ngaingai.

ZBC in minung 100 kan duh. A dil duhtu hmuahhmuah in nan dil thei tiin thu an suah tikahminung 100 an kim. 1983 kum ZBC Khawmpi, Thantlang ihsin minung 100 cu CCOC fehdingin khawmpi qheh zawng zankhawm ah ap a si thlang. CCOC fehtu ding pawl kha GSin thu a cah ih a thucahmi cu: "Nan hnaquannak ah thlacam rual nan hmang lo pei" tiah a ti.Hitin a tinak cu anih in pianthar tiih a ti aw mi pawlih tuah daan kha a cohlang thei lo.Hlimsang pianthar cu ka duh lo. Khrih ah piangthar ding lawng ka duh, ti a si. Ziangruangah a kham tile cuih san ahcun 'Pawl sawmnak lam deuh ih hman a si ruangah a duhlo ih a khamnak deuh cu a si.'

ZBC a quan sung ah ZBC in "Faith and Order" a tuah. Cuticun ZBC upa pawl in Bur thlacamtha kan pe lo, Amen au ruri tha kan pe lo, Haleluijah au khal tha kan pe lo, tiah ZBC ramsungah thu an suah. Atu ih ZTC khal hi amai' san sungih khaisanmi a si. A khuaruahmipawl hi a sang ta rengreng. Amah lawngte CCOC hi amai' vision a neihmi a si ruangahZBC GS term cem in ZBC E & M Secretary hi amah quan ding rori in rel a sina'n kanhkuattua um ruangah midang an fial. A thuptein ka zaangfah ka riahsia nasa.

ZBC Hnaquan a theh

1983 kum Thantlang ih ZBC khawmpi ihsin Rev. S. Pau Khan En in a thleng. Asinain 1983kum thotho ahhin MBC in Associate General Secretary dingin an nominate thotho. 1983

Page 37: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

kum MBC khawmpi, Moulmein ihsin AGS quan dingin an nemhnget. GS cu Kachin paRev. Zau Yaw a si.

A hnaquan daan

A thokpek ahcun Kawl le Karen mi cun an hmu sakhi lawk na'n a quan ngaingai tikah mithleidan nei lo, a si vekvek in hna a quan tikah an duh nasa leh ih hmin an bunmi cu thilqha duh, mi piatta a si an ti. Cumi cu Pathian khalin a duh ve mi a si pei maw, Pathianhnenah a tlungta.

A parah ka lungawinak

Keimah pumpak in ka hngilh thei lo dingmi lungawinak ka nei. Keimah Rev. N. Cong Sumhi Falam peng Phaizawl khua ah Tamah dawr thil zuar in ka um. Culai fangah KawlrawnThayagone Kawhhran in Saya dingin in ko, upa pahnih in in hruai ih Pyinkhonegyi Areadelegate in 17.2.'1973 ni ah bawmtu saya (helper) dingin in pom. Lakkha si hrih loin kumkhatsung Ks. 300/- laksawng in pek mipa ka si. Cuti cun KVBA khawmpi February zarh netabikah Thing Unau khua ah khawmpi ka zawh ve. Culai ah Rev. C. Hrang Tin Khum in G.Shmin in ca in pe.

KVBA Minister member ah in khum.

Minister pawl cu Bo Khup Za Thang inn ah an riak. Ca i pek vekin an hnenah ka ra ihningzak phah nawn in ka lut. Rev. C. Hrang Tin Khum in, "Na thinphang nawn a bang. Nathin phang hlah. Ziang dang a si lo. Pyinkhonegyi Area in Saya in an lo pom zo ruangah tuini ihsin thokin KVBA Minister member ah kan lo ret a si, ti kan lo theiter lawng a si," i ti.

Ka hngilh thei nawn lo dingmi zawnruahnak

Atu ahhin ka service pension cu kum 25 a si. Kum 25 pension ka si. Kum khat hi cu Rev. C.Hrang Tin Khum ih mi zawnruah thiamnak ruangah ka ngahmi a si, tiah ka bun. Tusansisehla a raal hman ka hmu lo ding sikhaw, ti ka ruah tikah a thih hnu khalah lungawi thuka sim thotho. Hrikpi tia hman Minister sinak ding nei lo pa kha, minung daan tuah mihrimhrim ih raal hmuh ding mi si lo kha. Amai' hmuh daan thiamnak ruangih ka ngahmi asi ruangah Pathian zaangfahnak in ka ti qheh hnu ah Rev. Hrang Tin Khum hmin sal loin kaum thei lo a si. Curuangah hi thu ka ngannak a si. A fale pawl khal thluasuah ka pe sin vea si. Haleluijah tiin Pathian ka thangqhat. A fale pawl tiangin Pathian in lamhruai hram seh!Amen.

Page 38: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Rev. CHARLES HRANG TIN KHUM THU

- V. Sui Hngel

Hmuhton hmaisabik

1966 kum Baibal tlawng luhnak camipuai tuah dingin Falam Baibal tlawng (atu ZTC) ahkan feh. Camipuai khaan sungah kan lut ih Saya pawl cu kan hmai ah to in in kil. Camipuaikan tuah qheh in inn lengah kan suak ih Miss Kai Ling thawn kan saya ding Falam paSaya Hrang Tin Khum cu a va piang ve, kha vek Saya neih ding cu kan ti. A mithmai panzet in in biak. Mi duhdawt thei zet ding a bang kan tiih tlawng kai ding kan hngakhlapnasa. Cucu ka hmuhton hmaisabik a si.

Miphun hrang a thinlungput

Rev. Hrang Tin Khum cu Laimi pacang qha taktak a si. Ziangtluk mi aa te khal le a duhdawt.Mi farah khal nautatnak a nei lo. Ka farah timi qongkam khal a duh lo. "Kan farah lo, kanbiakmi kan Pathian cu ziang hmuahhmuah sersiamtu a si. A lianzet mi Pathian a si. A faatepawl hrangah kanmah le tawk ciar in thluasuah in pek. Kan qulmi khal dil uh in ti. Pek dingthu in kam. Khrifa zumtu taktak cun ka farah timi qong hlah uh. Kan sinak ciar in Pathianthangqhat ding a si," a ti.

A lungkim lo zetmi pakhat cu Laimi pawl in mai' miphun hi kan upat lo. Kanmah le kanmahkan nautat aw a ti. Zung sung vek kan lut tik khalah miphun dang (Kawl) pawl cu 'bawipa,bawipa,' tiah upat zetin kan biak na'n kanmah miphunpi bawi a um tikah zianghman ahkan siar lo. Laimi bawi upa hnakin midang (kawl) mi bawi nauta deuh hman kan qihzah ihupatnak kan pek. Laimi bokhat hnak in midang senkhat kan qihzah sawn hi ka lung a kimlo tuk, a ti. Laimi a sunsak, a sunloih tuk.

Kawlrawn ih um, dinhmun sang ih um a sinain Baibal tlawngta pawl thawn Lairam khuatelam ah Gospel team kan feh tikah Lai kho sung ta rawl khal kaa thawzet in a ei hluahhlo.Lailam, khuate lam um daan vekin nuamzetin a um hluahhlo thei. Dinhmun niamzet pawlhnenah niam zetin a tlang thei ih dinhmun sang pawl hnenah sang zetin a um thei. Amahle amah a khaisang aw lo. Jesuh in kei cu mi ih ren ding (hnaquan sakmi si ding) ah ka ra lo,mi riantu ding (midang hrang quantu ding) ah ka ra a timi hi Rev. Hrang Tin Khum ihnunnak ah a langzet in ka hmu. Hi zawn ahhin Jesuh simmi thawn a nun daan a kaih zettiin ka hmusuak. Upat tlak taktak Pathian hnaquantu a si tiin ka thinlung in ka ruatcat a si.

Kawhhran le Pathian hrang ih a lungput

Pathian hna a quannak ah zianghman qihmi a nei lo. Pathian hminthannak ding a si ahcuntuah ngam lomi a nei lo. Asinak zatein a pek aw ngam thluh. Jesuh in kaimai' hrangah anunnak a sungtu cu a nunnak a hum ngah ding a timi hi Saya Khum nunnak ah ka hmungah. Hivek Lai pacang qha hi tam deuh nei sehla tihi ka saduh that zet. Kawhhran aqhansonak ding hrangah ziangtin ti sehla a qhabik pei ti hi a ruat ringring. A innsang hnakinKawhhran hrang, Pathian ram hrang, peng le ram hrang, miphun hrang a ruat sawn tlukina nunnak ah a lang a si. A innsang hrangah a har zet ding tiin khal ka ruat phah theu. Hnakan tuantlang tawkte ah, meeting kan tuah caan ah, training in pek caan ah a thinlungputhi theih thei in a lang qheu. Duhsaknak tumpi thawn midang khal a forhfial qheu. Khrih ahpacang qha taktak a si tiin ka hmu.

Page 39: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

A thuhla theihmi teteBaibal tlawng ah (Zomi Baptist Theological School, Falam- atu ZTC):(a) Tlawngta parah duhdawtnak thukpi a nei. Pumpak fingfing in mi a duhdawt.(b) Mi zaangfah neizetmi a si. Tlawng ah rawl thawn pehpar aw in kan sammi a um le

zamrang in in tawlrel sak. An inn ih anmai' hrang an retmi tihang, hmeh tiangin in pek.Vei khat tla cu tlawng ah buh suan ding lawng a um ih kan inn ta pe vala aw in tiihkeimah in ka va lak. A man a qul lo a ti. Cutivek in tlawngta rilrawng ding a siang lo. Acaancaan cu duhdawt langternak ah tlawng ah kan hnenah rawl tla a ei qheu.

(c) Cazirh a thiam tuk. A ca zirhmi tlawngkhaan sungah qhatein kan ngai ahcun inn ahnapiin cazoh a qul nawn lo. Amai' subject hi camipuai sung ding a harzet. A subjectsung khal a duh lo. Amai' subject hi a zirhthiam ruangah hmat tampipi kan ngah qheu.

Tlawngta pawl hnen ih ca in zirh tikah kan zate theisuak thluh rori dingin in zirh.Theifiang lomi pakhat te um ding khal a duh lo. Thatho tukin ca in zirh ringring. Evan-gelism & Mission in zirh tik tla ahcun kan tha a tho tuk ih kan tonak in tho lohli inramthar lamih Pathian hnaquan dingah va feh vurvo khi kan hiar qheu.

(d) Mi thleidan a nei lo. Qha tein a thu ngai ih cathiam cio ding a duhbik.(e) A felfai zet ih sikaan a nei zet. Curuangah tlawngta pawl in kan upat zet.(f) Tlawngta pawl hi rualpi vekin in kom ih tlawngta pawl khalin kan neel zet. Kan

duhdawtzet. Kan rinsanzetmi a si.

ZBC ah:ZBC General Secretary a quan hnu ah Nubu Committee ah ka tel ih Rev. Hrang Tin Khumcu in hotu a si lala. ZBC ramsung minung Khrifa pawl kaa lawng si loin thinlung taktak,nunnak rori ih a langmi Khrifa si ding hi thupizet in a ruat ih in relpi ringring. ZBC ramsungah cawl bang loin a tlawng ringring. Nubu hi tha in pe zet. Nunau pawl rinsantlak leralthazet ih hnaquan dingin tha in pe ih in forhfial nasa. Hnaquanpi (minister) pawl mahinnsung vek in a ruat. A tlawngta sungin ramsung ah hnaquan thupi deuh a quantu a hmuhcun a lung a awi tuk. Mai' zawn ruat ciamco mi minung a si lo. Curuangah Rev. Hrang TinKhum cu Luka 9:23 vekin a nungmi Pathian hrangah rinsantlak pacang qha rori a si tiin karuat.

Mi pakhat hi Pathian hna a quan ahcun cuih a quannak hmunah felzet le rinsan tlakzet ihquan ding a duh sak tuk. Thinlung taktak in a duhsak ruangah ruahnak a diltu hnenaha thinlung sung ummi hmuahhmuah sup loin a hlawm qheu. Curuangah kan rinsannaka thukzet. Amai' hnaquannak sung khalah ruahnak pek tiah, amah hnak ih thiamnaknei lo kan si khal le a hman, a dikmi cu qha tein a cohlang ih qha tein mi a ruahpi.Curuang upa hnaquantu a sina'n kan rualpi vekin nuamzet in kan quantlang ih kan komthei. A nunnak sungah a uktu cu Jesuh a si tiin ka hmu ih thazaang cahnak ah ka hmangqheu.

Page 40: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Rev. CHARLES HRANG TIN KHUM thuka hmuhtonmi

Rev. Biak Cung Nung

Ka nauhak lai ihsin Baibal tlawngkai pawl le Pathian hnaquantu pawl hi thupizet in ka rakruat. Pathian vekin ka rak zoh. Pastor le Kawhhran Upa pawlih an timi pohpoh cu a dikinka rak ruat thluh.

Vei khat cu 1968 kum March thla thok ah ZBC General Secretary Rev. E. Kyon Bill hohanakin ZBC gospel team mi (5) kan Kawhhran ah an ra thleng. Cutawkah Saya Khum khal a telve. Khawsenpi in gate tuah in kan rak hmuak. Rev. Hrin Cung Nung inn ah an qhum aw. Anhnipuan pawl kan sawpsak ih Istari (iron) in kan hnawt sak. Kawhhran Upa pawl in thutampi an sut. Culak ah Pa Khup Nei Thang in thu a phunphun a sut tambik. Thusuhmipawl cu Rev. Kyon Bill le Saya Khum in an let rero. Inn khat qhepqhep in kan ngai ih nuamkan ti zet. Khawm caan khal ah Biakinn sungah kan khat qhepqhep. Zan khawm qheh inlenkhawmnak a um ih cutawkih Saya Khum ih qong tui ni tiang ka hngilh thei hrih lomi cu"Tui hnu ahcun Baibal tlawng ong lo cu Pastor ah lak an si nawn lo ding," ti a si.

Cun 1968 kum May thla ah Kalay Valley Baptist Association Bible Conference cu TahanBaptist Kawhhran ah tuah a si. Culai ah mino te ka si lai na'n Kawhhran Upa pawlin mi (4)thlah ding an relmi ah ka tel ve. Cuih Conference ah Rev. S. Hre Kio in Kawhhran Upahnaquan, Rev. Kam Khaw Thang in Baptist Principles, Rev. Son Khaw Kham in KhristianPeknak, Saya Khum in Evangelism and Gospel Team timi thu pawl in zirh. In zirhmi sub-ject pawl cu an qha thluh. Cuih mi lakah Saya Khum ih in zirhmi hi ka thinlung i la deuhbikin ka thei.

1970 kumah KVBA mino lam hohatnak in Nanchaung ah Leadership Training a umih cutawkkhalah ka feh ve. David Yang in Major Profet, Kam Aung in Staff Notation, Rev. C. HrangTin Khum in Church History in zirh. Saya Khum ih in zirhmi ah Martin Luther ih thu hi mitih hmuhtheih vek rori in a zirh ih mitqhep loin kan ngai nasa. Culai ah Saya Khum hi KVBAGeneral Secretary a luh kum a si.

1970 kum May thla ah Insein Kawl Baibal tlawngah kai dingin KVBA GS Saya Khum hnenahthohkhanca la dingin ka feh. Ka thuhla cu KVBA delegate, Sentaw ah relcat a si zo. SayaKhum hnen ka thlen tikah, "Nangmah maw Insein ih tlawngkai ding" i ti tikah, "A si," ka ti.Anih in Taunggyi Baibal tlawng ah feh hmaisa aw tiah i ti sal ih kei khal in el ngamlo in "ee"ka ti mai. Cuti cun Insein ah feh sal loin Taunggyi ah ka feh.

1972 kum Taunggyi Baibal tlawng ihsin Credit in ka ong. Kan ra tlung ih KVBA civuipiTahan ah tuah laifang thawn kan tong aw. Cutawkah Saya Khum in KVBA mikhual MCCihsin Rev. John Thetgyi lawng ka nei. Curuangah nannih khal KVBA mikhual in ka innahnan riak ding, nan ei ding in ti. Kan rualpi pawl cu Lahu mi (3), Rev. Thang Khaw Khai leRev. Pau Khup tla kan si. Cutin a inn ih kan riah lai ah i ko ih Insein Baibal tlawngah kai natum hrih maw in ti. Kei in ka rel thei lo, Pathian in rem a ti asile ka kai thei leh kei cu! ka ti.

1975 kum kan area khawmpi cu Smithkwine khua ah kan nei. Culai ah kan area hmin thukan buai. Cuih thu an thei a si pei maw? Kan sawm loin KVBA GS Rev. C. Hrang Tin Khumle Mino Secretary Rev. Tuang Khan Kap kan area khawmpi hmang dingin an ra. PathianThuthangqha simnak an nei. Zan khat an ra riak ih Nipini zingkhawm qheh thaithawh ei tain an tlung sal. Kan area hmin thu kan kawhhran upa U Khup Nei Thang hnenah a relpi

Page 41: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

rero. U Khup Nei Thang in, "Nangmah in na buai ter ruangah nangmah in phishin (ajz&Sif;)sal aw," a ti. Capo le thungaithlak in hni rero phah in an rel. Cumi thu ah Saya Khum innan area hmin hi Pyinkhonegyi Pastor Area ti sehla a qha lo maw? tiah a ti tikah U KhupNei Thang in keimah pakhat thu lawng ih lungkim theihmi a si lo tiah a el. Cuih hnu ahKVBA Commission kan hnenah an rasal ih kan area hmin cu Pyinkhonegyi Pastor Areasisehla tiah ruahnak an ra pekmi cu area khalin lungkim in an sang. Saya Khum ih a rakhmuhham ciami hi a dik a si ti kan hngilh thei lo.

1976 kumah Insein Kawl Baibal tlawngah ka kai sal. Kawl tlawngkaitu le Mirang tlawngkaituLaimi tlawngta pawlkomnak kan nei. Culai ah Saya Khum cu MBC (BBC) meeting kaiphah in Seminary Hill ih um Laimi tlawngta pawl tonnak a ra nei. Mirang tlawngah BD anphuan kum a si ruangah Pastor quancia tampi an tel. Cutawk ih a thusim thupibik cu"Tlawngta cu tlawngta vekin um ding, Saya vekin um lo ding," ti hi a si.

1980 kum KVBA in Christian Education Department thar an phuan ih hnaquantu dingah inhril. Cutawk ih ka quan lai ah Saya Khum cu ZBC GS a siih a ra tlawn tintein in sim qheumicu, "Hi KVBA compound leiram hi ni nga sung (ig;&ufwkdufy JG) ih ngah lehsalmi leiram a si.Myo-ne Mitat pawlin lakqheh an tum lai ah evu OuúX ralbawi zungah, M.I(axmufvSef;a&;)hnenah, Sah-tung-lung (pokH;vkH;) hnenah ti in ni (5) sung ka feh. Hringhronaka phunphun nasa takin in timi ka tong. Kei khal in ka dunglam ah milai thawnghra lengloin in thlun ka ti ve, timi thu pawl a sim. Curuangah atu KVBA zung compound hi SayaKhum in KVBA GS a quan lai ih a tawlrel suak ngahmi a si ti kan thei.

Rev. C. Hrang Tin Khum cu ZBC GS ih a hnaquan term a cem hnu Toungphila, Tahan an innih a um lai ah kan kawhhran ah ra tlawng dingin ka sawm. Ka sawm vekin in letkhan.KVBA Jeep thawn kan kawhhran ahcun a ra tlawngih keikhal Jeep ah ka to ve. Kan fehrero lai ah Saya Khum in, "Saya Biak, kei hi mi in ziangtin in ti," tiah i sut. Kei khal in, "Kathei ve lo. Asinain MCC (BCC) GS Rev. Aung Khin in a lo reldan ka theihmi cu a um. Cumicu "q&mcsmvf;pf[m awmfw,f? jzwfxkd;OmPf aumif;w,f? owådvnf;&Sdw,f? r[kwfwmrcHbl;?tvkyfqkd&if wu,fvkyfw,f/ 'gayrJh ol[m ywf0ef;usifukd em;rvnfbl;" a lo ti ka thei, ka ti.Cutikah Saya Khum in "Cutin maw" i ti ih Pyinkhonegyi kan thleng. Kawhhran upa, De-partment hruaitu hmuahhmuah in Rev. Hrin Cung Nung inn ihsin in rak hmuak nasa.Kawhhran in vok tumpi kan thah. Kan nuam aw zet. Pathian Thuthangqha in sim. Cuih milakah thupibik ih a simmi cu, "Laimi le Baptist, Baptist le Laimi, Ramthar hnaquan CCOChi nan daithlang lo pei; Pathian a lung a awi ih Kawhhran ah qhansonak a um. Thawhlalwmkha thup hlah uh, nan thup asile thubuai khawl rero vek a si so khaw", ti thu pawl an si.Rev. C. Hrang Tin Khum in in tansan zo hmanseh a hnaquanmi pawl le a qongkam pawl cutui sun ni tiangin a nung ringring a si, ti thu cu hngilh ni kan nei dah nawn lo ding.

Page 42: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

HNGILH THEIH LOMI

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM

Rev. D. Kap LuiaSanmyo Baptist Church

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM IN BAWIPAI' HNEN IN fehsannak kum 20 a kim thlang ti hei ruahah ka thinlung ah a tharsalmi thu tampi a um. A zate cun sim le ngan caan tla ka ngah loding ruangah malte cu ka hun tarlang ve ding.

Rev. Charles kha ka theihban ve tiang ahcun Laimi Khristian biaknak sungah "Mi Thupi,Hruaitu Ropi" tiih kawh tlak in ka ruahmi sungah a telmi pakhat a si. Keimah pumpak lehhrang bangah cun, Ka Saya le si fawn, ka hnaquanpi le si fawn, in kaihruaitu a si.

Zomi Baptist Theological School (atu Zomi Theological College, Falam) ka rak kai sung(1968-1972), in zirhtu ka Saya pakhat a rak si. Saya a quan sungah zokhal upa, nauta ti loina fim, a aa ti loin, rualpi qha vekin in zoh thei qheh ih pawlkom a nuam. Duihsaknak thawnca a zirh ih, Tlawngta pawl in kan theihthiam lomi thu kan sut tikah kan theihthiam tianginfiang zetin in simfiang qheu. Amai' subject ah camipuai tuah kan qih dah lo.

Pathian hna ka hei quan ve hnu, Tedim ah Tedim Baptist Association Youth Secretary (1973-1976) ka quan ah siseh, Tonzang ah Tonzang Township Baptist Association General Secretary(1976-1986) ka quan sung kum 10 lenglo sungah Rev. Charles cu KVBA General Secretary,ZBC General Secretary, MBC Associate General Secretary le a dangdang tla quaninAssociation le Convention le ram pakhat ih hruaitu pakhat a si ringring. Meeting le khawmpiti vekah Pathian hnaquan ih kan rak feh tlangnak le kan thlun awknak tla hmun tampi aum. Cuvekih Pathian hna a rak quan sungah Thuhman a duhzetmi a si. A qha le a ham tiih atheihmi thu par ahcun zokhal qih loin a qulnak vekin thu a simngamtu a si. MBC le MCClam tiangah thuhman qanpi ngambiktu a rak si qheu ruangah miphun dangdang upa pawlkhalin an upatzet mi pakhat a rak si. A ngaingai kan ti a si ahcun hivek hruaitu Upa ralqhafawn, theihnak le hmuhnak kau fawn, thu ruatthiam le ram hrangah qhahnem ngai mi hikan qulzetmi a si, ka ti.

Thu tampi kan sim man lo ding ruangah keimai' pumpak thu ah ka hngilh thei lomi thumalte tal hei sim ningla: Tonzang Township Baptist Association ah General Secretary kaquan laiah Singapore khua Haggai Institute ah Advanced Christian Leadership Trainingthlakhat sung (October 22 - November 20, 1985) ka rak kai dah. Kawl ram in Passportthawn hih Institute ah a rak kai hmaisa biktu ka rak si. Ka hlanah Invitation ngahtu an raktampi nan passport an rak ngah dah lo (ramdang ih um cia pawl cu a rak kai dah an um tlaa si thei men). Cu vekih kei ka va kai theinak cu Rev. Charles kha MBC AGS a quan lai si ih,amai' bawmnak thawn ka rak kai theihnak cu hivek in a si.

Rev. Charles in :"Haggai Institute hi MBC khal in recognized kan rak tuah dah mi a si na'nKawlram Acozah in an thei fianglo ruangah passport an pek thei lo a bang, curuangah hitivekin Invitation rak ngan sal dingah dil aw, in ti. "Haggai Institute ih an tuah dingmiChristian Conference ih kai dingah kan lo sawm," ti in rak ngan seh la, tiih ruahnak in pekvekin ca ka va ngan sal tikah invitation thar in kuat ih passport cu olte'n ka rak ngah thei asi.

Page 43: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Culawng si hrih loin, Rev. Charles in MBC Delegation Committee ah in put-up sakih, MBCtheih pih le aiawh ih ramdang feh midang vekin MBC in ca in ken ih Singapore khua ihChristian Conference of Asia (CCA) ihsin Singapore $ 420 ka va ngah a si. Ka dungahHaggai Institute kaitu tuni tiangah mi tampi an um rero nan zo khal cuvekih paisa ihbomnak ngah an um nawn lo a bang. Hivek ih bom qulmi bawm thei, thuhman a hmanvekih sim ngam, mi upa nauta ti lo bangrep ih zoh thei le a dik lomi cu a dik lonak vekihsim ngamtu le tuah ngamtu hruaitu qha kan miphunin kan rak neihmi a si tiah ka ruat.

Page 44: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Ka hngilh thei lomiREV. CHARLES HRANG TIN KHUM

-Rev. M. Thawng Mawi

A nithla le a hmun cu ka cing nawn lo. Kan dunglam kum 40 leng lo rei lai ah a si. ZBCGopel team an thleng ding ti thawngvang cu khuakipah a thang hiamhiam.Mi a qhangphawkthei ngaingai. Pathian hnaquantu mi malte lawng an si hleiah mi thinlung sungah Pastorsim relnak le soiselnak ci a keuh hrih lo ih thangsiatnak khal a um hrih lo. An simmi thu lean sakmi hlacu Vancung mi aw vek ih ngai le rak zum caan a si. Pastor pawl cu duhdawt lesunloih le ngainat awk caan si.

Upa nauhnak ti lo thinlung thozet le hngakhlap zet in rak ngai cio a si. A thusimmi cu kacing nawn lo. Kutke thawi cangvaihnak hla (Acting Song) a phunphun an sak ih tuihnitiang ih ka cin mi cu: 1 (Judah mi pathum a ra)3 Jerusalem in; (A pakhatnak cu Abraham)3;(A pahnihnak ah Isak)3; (A pathumnak ah Jakob)3 timi le, kan Pathian dawtnak ca ah Laimiphunkhatte kan si.., Falam. Busul, Hakha aalu, Tedim pa le anqam hring; Matu pa le hmairunmeh.." timi Laimi phun pawl ih an ei mi rawl le an qongfang tla sal tel in cangvaihnakthawn an hmuhmi an hlasak cu ngainuam le zoh qha an ti zet. Hmel theihnak an run tuah.Pakhat hnu pakhat in, Tedim, Falam, Hakha tiin Lai miphun an kim sawh: Cu lakin SayaCharles Hrang Tin Khum (Ordained a ngah hrih lo) an timi cu an zate lakah mino deuhbikle ruangrai tuakzet le hmuihmel piang deuh, mi dawhkhihnawn le cangvaihdaan khalahmidang hnak in virvat deuh le lardeuh cuangzet in a hung lang. Cumi cu ka theih hmaisabikle ka hmuh hmaisabik caan a si.

Kum 1967 June thla in Falam Baibal tlawng (culai ah ZBTS ti a rak si) ah tlawng ka kai.(Principal) Sayakyi cu Paul Thuam Thang a siih Saya Hrang Tin Khum cu zirhtu Sayapakhat a si ve. 1967-1969 tiang kumhnih sung in zirh. Cazirh daan a thiam ngaingai.Amai' kaihmi Subject cu camipuai ah zoh ciamco tuk qul loin on theih a si. In zirhmi pawlcu: Church History (Kawhhran thuanthu), English I, Baibal ca thawhkehnak (How camethe Bible) Thuphuan zimfiangnak (The Revelation of St. John the Divine) ti pawl an siihmi thinglung lut zetin zirh a thiam ruangah kan theih a ol ih kan cingkeng thei cih.

A tlawngta pawl parah duhsaknak le zawnruahnak a nei ih thleidannak a nei lo. Mawhnakparah napin kawk le nunsimnak a nei qheu. A qong cian tuk an ti qheu na'n a thinlung athiangzet ih mi zawnruah thiamzet a si sawn. A thin a tawi a bangna'n duhdawtnak aneizet fawn. Kawk a qul ahcun a unau suahpi le midang a thleidang cuang lo vekin, lomding lam khalah a lungput a dang hlei lo. A hnaquannak ah rintlakzet a siih; Kawhhran,miphun le ram hrangah ralqhatzet le taimazet ih hnaquantu a si. A sim qheumi cu: "Zirbetnak(Further Study) neih hi a qha zet nan, ramhrang hnaquan ding tamzet quan man lo ih zirnaklawngih caan cemter hnakin a tuih ka thiamnak thawn a qhabik ih quansuak a qhahnemsawn. Ka thiamnak hi kan ram hrang hnaquannak ah a daih tawk ko, ka hmang cawk lo" ati qheu. Hi tiih a ti tikah zirbet vivo hi a soisel si loin, mai' ti theitawk ih mai' hmaika ih ummi hna quan hmaisa hi a thupit sawnnak zawn a um ti thu a sim duhmi a si. Quan caanumman lo ih zirpeh vivo ih pension zik tiang zir khal a qhazet nan, a pamhmai tuk ti thu asi deuh.

Page 45: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

A innsungsang le a suahpi unau

A suahpi unau panga pawl hi amai' hnen in tlawng an kai qheh. Himi zoh tikah unauduhdawtu le kilkhawi theitu nu le pa dinhmun la theitu a si ti hi el theih a si lo. A nau lepawl khal in an qihzah, an upat ih an duhdawtzet ti a lang. A thu an ngai nasa. A fialmi anel dah lo ih a kham (don) mi an tuah dah lo. A unau hmin pawl cu ka ngan nawn lo ding.

Cun a nupi neih kum le ni caan khal ka thei lo na'n a nupi Daw Vum Thiam cu ka theihzetmika tlawngkaipi le ka rualpi qha ngaingai a si. Asinain kan tlawngkai laiih a hmin lawngte abang lo. Vum Thiam ti si loin Thawng Bia ti a si sawn. Ziangtikah a hmin an thleng ti khalka thei cuang lo. Asinain Baibal tlawngih ka Sayapa ih nupi cu ka rualpi qha a rak si ciaruangah a inn ih tlanlen le pawlkom a nuam ngaingai.

An fapa upabik Hrang Hmung (Rev. CJ Hrang Hmung) tla cu Baibal tlawng a quanlai ihsuakmi a si ruangah kan duhdawt cuang. Nitin kan pawk, kan cawi ih kan um ringringqheu.

Kum 1969 ahcun Kawlrawn lam KVBA in General Secretary dingah an dil bangin Tahan ahan tlung ih a tuih Tahan Baptist Church kiangte ih (KVBA Qr. a rak si) Quater ah an um. Cutawk khalah Kawl lam kan sukso tinte'n kan cambannak riah hmun le kan rawl hrawnnaktlun inn an si lala. Ka Saya lawng si loin a suahpi unau vekih in kilkhawitu le in zohqhattuan sinak hi ziangtik hman ah ka hngilh dah lo ding.

ZBC GS Falam ah

Kum 1977-1983 tiang kum (6) sung ZBC General Secretary (Full time) ih hril a si ruangahan sungtein Falam ZBC zungah a hung qhawn aw sal. Hnu lam ah amah hringtu a nu tla ara um ve. ZBC GS a quan sungah thil thupi quansuakmi tampi lak in pakhat cu (evu) Nah-lah-kah san laiah ZBC hmunram hi a kau deuh nawn ruangah an zangram deuh si hmang,rak lon qheh an tum ih tawkfang cu an buai ruri. Cu laiah zunglam ah le a qulnak hmunahralqhazet le felfaizet in a tawng hngai ih thihngam ih a qanngamnak ruangah ZBC hmun leram tla beuh heu lo in a humhim ngahsuak thei a si, ti thu ZBC thuanthu ah an sim qheumithupi pakhat a si.

ZBC GS a si vekin inn a um hnakin a khualtlawn a tam sawn. Vei khat cu khual a tlawng iha um lo ruangah mifir pawl in an coka an rak boh ih, an fangdip, siti le an khukheng pawltamnawn an rak fir. Cuih thu zingzoi rero laiah kutqial zohthiam mi pakhat in a nupi HmungHmung nu cu hitin a rak sim ta: "Nan innsang ah meisa in harsatnak a lo pe ding. Thlakhatsungah veihnih khual tlawng hlah, cun a cang thei le motor car thawn khual tlawng hlahaw! qih a nung," a rak ti.

Cuih thu cu an innah kan lengih amahin in simmi a si. Asinain hi thu hi Pa Khum in a theile in kawk ding."Ziangahtile anih cu hivek kutqial zoh le bedin haw ti vek a hua tuk," ti'n insim bet. A pasal lungkim loin zianghman a tuah dah lo ih a thu khal a el dah lotu le pasalduhnak thlun theizet le thinlung thei awzet, hmuthiam zetmi an si veve.

FBA Nubu thu zirnak

Kum 1978 February zarh netabik FBA Nubu kumcem meeting le thuzirnak a um. SayaKhum (Rev. C. Hrang Tin Kum) cu thu in zirhtu a si. A thu zirhmi cu Basil Miller nganmi

Page 46: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

(Nehhnu ah "Rolung buntu" ti ih cangantu ih a lehmi cabu) (Heroine of Burma) timi KawlramSiangbawi hmaisabik Adoniram Judson nupi Ann Judson (Ann Hasselltine) thuanthu a si.Thuzirh thiamzet le qong thiamzet a si vekin a thu zirhmi in mipi a hiipzet ih mi thinlungsungah a lut ngaingai ih a thu a nung a si ti a lang (Saya Khum hi Mirang qong le Kawl qonga thiamzet tlunah kan Lai qong phunkim qong theitu le thiamtu khal a si). A hleice in Kawlramsungah Ann Judson in a pasal thawng ihsin luat theinak dingih a nausuak pek pom phahih Innwa (tif;0) le Aungpinle (atmifyifv,f) karlak Ni lingsensa lakih a suk a soh ih azuamnak thu, Kawl siangphahrang in a pasal cu Mirang qong lettu ih Innwa ih an hruaisungih harsatnak le natnak phunphun tuar ih netabik ih a pasal ih domkaih lo le kaa biak loih a rak thihsan thu, a pasal a ra thlensal tikih a tansanmi a fanute pom aw ih a nupithlanlam ah ritzet in a fehtu Adoniram Judson thu a vun sim hi cun, a ngaitu nu le tampi cuan mitthli luang kuahko in an qap ih a zirhtu khal thinlung sung tuarnak nasazet thawn amitthli hal nawn in thutakzet in a sim. Cuih caan ahcun a thungai ih a duhnak thlun theitua caan caanah naute ih nu a hnoh vekih a hnoh hnan phah qheu mi a thinlung muril neitu aduhdawtzet mi a nupi khal a tel ve. A thaisun ahcun hitin a sim sal". Innlamah hi thu hiHmung Hmung nu (a nupi) thawn kan rel ih na um lo sungah Sang Sang (a fanu nautabik)cawi in nangmah lo hawl ding vek in le keimah hi na um lo ah rak thi in Sang Sang thawnnan pa fa ka thlanlam feh ding vekin ka ruat ih ka thin a na tuk," ti'n qap phah in i sim" tiihthu zirhnak ah a sim sal (Nubu pawl in "hi cabu hi Lai qongin in lehsak aw," an tiih a lehman hlan a nupi in a thihsan ruangah let man loin kum 1980 ah FBA Nubu ih fialnakbangtuk in cangantu in a run let sal leh).

Cuih thu zirhnak ah le a zan khawmnak pawlah an nupa in phuurzet in hla tla (Duet-pahnih hla sak), an sak qheu. An hla cu Kawl hla a siih (Tattih shih yin laik kheh - Na ngam lei thlun aw) timi hla si. Atu tiang ka hngilh thei lo, ka cing ringring lai.

Falam Biakinn ih Khawmtlang netabik ni

Cuih nipi ni FBC ah thusimtu cu amah Rev. Charles Hrang Tin Khum a si. Khawm qheh in,"MBC meeting feh ding ka si ruangah atu hi khawm qheh in kan pok cih ding," a ti ruangahan motor car retnak, FBC Biakinn hlun sak ih Balai Tamah dawr hmai tiang kan hun thlahta. Hmung Hmung nu khalin a thlun ve (Himi hi Saya Khum in a simsalmi thu ah, kan fa lecamipuai tuah ding an si, i thlun hlah; na nu cu keimah ka lo hruaisak leh ding ka ti rerona'n in thlun thotho mi a si tin a sim). Cuih ni le thla hi an thuanthu ngantu, hngilh thei loni le thla a si. Falam Biakinnpi ah lungawi mithmai pan le duhdaw awzet in kutkai aw ihan khawm tlang ni netabik a si thu cu Pathian lawngin a thei ding.

Duhdawtnak hri satcattu Rapthlak ni le thla

March 12, 1978: "Kalaymyo ihsin hungmi RTC motor car cu Vaar lilawn saklam ah a breaka poh ih kaih theih loin zamrangzetin a ril ih vaar lilawn a taih cih ih ro sim loin mi pathuman thi. Besiazet in tuahmawh mi tla an um" timi thawngvang cu zanlam 5:00 p.m. hrawngahFalam khuasung a hun hrawh. Awloksong le thinpit in an um cio. Cuih tlunih an simbetmithu cu Biaknak lam hnaquantu pawlih thinlung a hun hliaukang nasa. "A thimi lakin pakhatcu Saya Khum nupi ih nu (Dr. Nai Sang nu) a siih a besiazet in a tuahmawh awmi (a kawnga kiak ih hmun dangdang ah tla hma a pu mi cu Saya Khum fanu nautabik Sang Sang a si.Cun Saya Khum nupi khal a kawng, a lu, a kut zung zate le a khabe hrawngah napiin atuahmawh ih thei aw lo (unconcious) in a um a si, ti thu theih cu a cohlan a va har ve. Sihlahseh ti khal le ziang dang cuang lo.

Page 47: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Rolung an ling, an sim ta mi thuanthu hluan in

A zan cu Falam khua sungah cun an thawng cu ling bang a hnin. A theitu hmuah in an qangan cum, van an zoh cio an hnar ruhno a qam an lung a kuai cio. Sun lai lingah thim khuazingtlung si lo maw! ti'n an van a sang cio. Khuitawk so kan pan ding ti'n an mang a bang. ZBCGS quater inn ah an pi (Saya Khum nupi nu) ruak cu an ret ih mihrek in an rak topi. SayaKhum suahpi pawl le a hnaquanpi pawl in, Siizung sungih special khaan pakhat sungah, alusam bua hnianghni te'n a kut zung pawl le a bianglam ih hma neh thii pawl thawn a kaaah oxygen an thluah ih zianghman thei aw loin a itmi a nupi, a kawng kiakmi operation atuah ih caang thei lo ding in an thlaisakmi; ka nu, ka nu! tin a au rero mi khatlam ihkhunpar ih a fanute , zoh in ziangtuah ding thei loin mangbang le an-haizet in an kil ringring.Ni hnih le zan hnih cutin an kil hnu ah zan hnihnak zanqim ahcun, quanvo neitu Nurse(mipa) in a thi feh a lungtur a ra tah. "Ah! khua a vang thei nawn lo ding, a qumsuk zo" a ti.Cutin 1:15 a.m. hrawng ahcun, a kawng a himnak lam deuh kha malte a hung caang ih adanghrum in Umn... tin a hrum hnu ah a thaw cu nuamte'n a vung cem. A duhdawtduahdomi a fahniang le pawl a duhdawt lawng si loin a upat ih a thu a ngaizetmi a pasalle sungte unau pawl tla taan in ral qhazet in hlamawi sak phah in, ziangtik hman ih kirsalnawn lo dingin vansangka sung a lut ih amah a duhdawtu a Pa Pathian qang sungah acawlta. Vancungmi pawlcun lungawizet in minunqha le rinsan tlaknu a ra thleng a si, tiinan rak hmuak nasa ding a si.

Lung pacal kuai tertu thlipi

Cuih thawngvang sia rapthlak cun, Tsunami linghnin tisuar le Rita hurricane thlitupi bangina vunghrang ih Rangoon MBC zungih a pasal Rev. C. Hrang Tin Khum hnen ah a vun qhumaw. A puan tom a tuah ih zamrangzet in vanzam in a hung zuang. Kalaymyo le Tahansungte unau pawl in vanzamleng tualrawn in an rak hmuak ih Falam lan dingin an tawlrelpi.Sihmansehla a nupi ruak cun a rak hngak thei nawn lo. An pi ruak tla cu zan thum menpia si zo. Zinglam nazi 8:00 a.m. ahcun vuinak khawm sunglawizet, upatzet ih an tuah hnuah Cinmual thlanmualah an nufa hmun khatte ah vuinak an tuah qheh zo. Cuih zan 8:00p.m. hrawngah Saya Khum cu Tahan lam unau pawl thawn an inn a hung thlengta. Aninnsung khat qhepqhep ih a to mi mipi pawl cu an thawsuah hman theithei ding khopin andai qhepqhep. Thinbangzet le phurrit zet thawn thinlung pacan cuhin sangka cu a rung lut.Thlacamnak an neih sak qheh hnu ah a hung dingih thu a sim: "Falam in a pawh ihsinKalaymyo lan loin Tedim, Tonzang lam tiang Rangoon ihsin a rami Rev. John Thetgyithlun in an tlawng phah vivo. Curuangah a nupi kha thlun lo dingin le a hruai duhmi a nukhal keimah ka rak hruai ko ding tin a khamring nan a tuah dah lomi le a el dah lomi a thuel in thlunnak thu, lamzin ah ram meisa kang ruangah harsatnak an ton thu pawl a sim.Cuih hnu ah a nupi Hmung Hmung nu hi ziangtik hmanah a thu a el dah lo. (Qong mawi loa sinan) Pawng suakzet hman thawhhlah ti sehla hrutmi vekih thawh loih um thei mi a si.Tuih qum ka thu a ngai lo hi hivek ih a nu thawn hmunkhat ih cangtlang ding an rak siruangah a si," tin saupin a sim. Cuqheh cun a thinlungih tlem lo ding ih a bensanmi tuarnak

pawl run kaih theih (xdef;) loin a hung puakkuai thlang. Innsung an ihnak khaan ah an

fehpi. An tuahmawh awk lai ih a nupi ih hrukmi hni le angki thiisen thawn a ciah awmi cua pom ih lungzurzet in napi in a qap. (Cuih angki thii kopmi cu a lukham tangah a retringring).

A hnem theitu zohman an um lo. A hnem tumtu hmuah in amah thawn qah ve rero men asi. Peng le ram hrangah zianghman qih loin ralqha zetin a qongngamtu cu lungkuai in nautebangin a qap ruangro ko. "A na" ti lo le "a poi tuk" ti siar lo qongdang sim ding an thei cio lo.

Page 48: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

A thaizing cu a nupi unau pawl le sungte dang le rualpi pawlin an kil ih nuamte'n an ticingin an hmuh lo karah amah lawng thlanmual lam panin a va feh. A dungin an va dawiih thlan hmun an thleng cun thlan parah a bok ih lungkuai in a qap. Cun a nupi le (Rev. D.Sa Tin Qhio) in hla an sakmi: "Maw ka pa, maw ka pa ti in maw!" timi hla kha cassette ina phuan ter ih a qap sinsin.

FBA nubu thuzir lai ih an sim awkmi Adoniram Judson tei' nupa thuanthu an hluan ngaingaiter a si cu. An thuanthu hi casung ih ngan cawk ding hman a si lo. Rolung an ling taktak asi cu!

MBC AGS (1984-1985)

ZBC GS hnaquan cu kum 6 term 2 a kim ruangah 1983 March thla cun Tahan ih tlungsalding le KVBA lam ih quan pehzom ding a si na'n BBC (atu MBC) in AGS ah an rak hrilruangah an innsang in Rangoon ah an qhawn aw ih BBC Zung AGS inn ah an um. Cumiahcun tuamhlawmtu nupi dang tla a nei sal zo. A nupi cu Thlantlang mi Daw Duh Hoi a si.Cuti ih Saya Khum cu MBC AGS a quan laiah MBC meeting le zirnak a um tin tein ZBC ramsung Pathian hnaquan pawl cu kan hmai a hngal zet. Tlun-inn tla kan van a sang lo. An innkaupi khat in nuamzetin riah a si qheu. Cutin mai' miphun (ZBC) Laimi a duhdawtnak le aqanpinak cu hmunkipah a langter ringring.

Lairam Arsi a liam miarmo ve ta!

Kum 1985 August thla lam in Saya Khum a dam lo ih siizung ah a um ti thawng cu asuahsemnak Lairam ah a hung thang. Biakinn cio in tla thlacam saknak a um qheu. Kum1985 September 4-6 sung hi FBA Minister thuzirnak a umih Falam Biakinnpi ah Thlantlangih TABC GS Rev. Sang Awi in "Tuukhalqha" timi thu zirhnak a nei. Zirh a thiamzet ve ih milunglut zetin a sim thiam ruangah tha thozet le hiarhal zet ih thuzir lai ah; 'Saya Khumachini (tajctae) a qha tuk lo' tin theih a si. "Ziang a bang pei" ti thinphang le ruah harphah in thawngvang ngai phah in um a si.

Cu laiah (R.T. maw Telegram a si ti khal ka thei nawn lo, Telephone a um hrih lo) Septem-ber 5, 1985 zanlam 2:30 p.m. ahcun Rangoon ihsin thu a ra thlengmi cu, theih kan qih zetmile kan duh lo zetmi thu: "Tuizing nazi 1:00 a.m. ah Saya Khum (Rev. C. Hrang Tin Khum) inin cemsan zo a si," ti thu a si. Kan thuzir kan bang. Thlacam khawm tawite caan kanhmang. Nunau pawl cu suup aw thei loin kan qap rero. A va poi ve! a va pamhmai ve! a nuna tawi tuk aw! Lairam Arsi a liam. Thimkhuazing a tlung, nu le pa nei nawn lo kan bang,kan thla a qem nasa. Kawlram kulhpi hrangah Lairam tlangzim in a rung tleu depdo miarsi, a tleu qhat lai fangih liam lohli cu tuar a har nasa. Anih cu a hlan ih a rak fehcia zotu aduhdawtzet mi a nupi in van sangka in hnihnak mithmai pante thawn a rak hmuak ding, aton duh zetmi le a hnaquannak ah felzet in a ren (rian)mi amah Rundamtu Bawipa hmai ahmu ding ih, "Na ra tlung zo maw! Rinsantlak salqha" tiih kawhnak le sunloihnak a co dinga si. Qangqhennak le qahnak leiram hi cu an seherh nawn lo dingih an ngai nawn lo ding a si.

************Hminsin:Himi thu hi Rev. Charles Hrang Tin Khum ih fapa Rev. CJ Hrang Hmung in a pa thih kum(20) kim hngilh lonak cabu hrangah ti'n in dilmi a si. Amai' thu lawng si loin a nupi thu khalhi telh a qul ti'n ka ruat ih mit ih rak hmutu, rak tuar nazet vetu ka si ruangah himi hidiriamzet in ka nganmi a si. Dr. Tilbe in Rev. Carson thu a ngan tikah, "Duhdawtzetmi le

Page 49: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

rualpi qhazet ih thihnak thu ngan hi a sunglawizet le a thupizet a si" a ti vekin ka ruat ve. Apalh mi a um pang le in rem sak uh. A mawi lomi a um le in phiat sak uh. Pa ih kenehthlunin Pathian hna a run quantu a fapa upabik Rev. CJ Hrang Hmung (Hmung Hmung)par khalah lungawinak sim cawk lo ka nei ih himi ca in upat hmaizahnak ka pek a si.

-Rev. Marina Thawng Mawi.

Page 50: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

REV. C. HRANG TIN KHUM

Rev. Thang Tin Sum

Rev. Hrang Tin Khum cu Hmung Hmung pa ti'n kan ko. Cucu kan Laimi pawl kawhawkdan a si ih sunglawi kan ti zet. Laimi pawl hin faate kan neih vetein, hmin se sawngtukan nei zo kan ti qheu. Cuihruangah a fapa Hmung Hmung cu Saya Khum ih hmin sesawngtu a si. Keimah ih kawh daan tein, Hmung Hmung pa ti'n ka ngan ringring ding.

Hmung Hmung pa ka theihnak hi, ka tlei rawl lai, Falam tlawng ka kai lai in a si zo.Falam ZBC Baibal tlawng Saya a quan lai in ka thei zo. Culai ahcun anih cun in thei tuk lemlo ding. Kan nauhak deuh. Falam Baptsit Church ah kan Sunday School saya tla a quan.Revelation in zirh ih nuam ka ti zet.

Hmung Hmung pa hi qha zetih ka theihnak cu MCC ka quanhnu in a si. ZBC GS a quanih, tu le tu BBC meeting kai in Yangon ah a rung qheu. Culai sanah cun MCC kan hnaquannakhmun cu ZBC ramsung a si ruangah, kei khal Laitlang lam ka tlawng ringring qheu. CutivekinLaitlang ka tlawn tik khalah, Hmung Hmung pa in qha zetin in rak tuamhlawm qheu.

Kum lam cun nauta zet ka si na'n, MCC hnaquanmi ka si tikah, Hmung Hmung pa hnenka thlen tikah mi duhdawt, mi upat a thiam zet. ZBC khawmpi a um tik poh ah, thusim infial ringring. Kum 1980, Leipi ZBC Triennial Civuipi ah siseh, 1983 Thantlang ZBC civuipiah siseh, thusimnak can in pe ve. Himi zawnah ka sim duhmi cu Hmung Hmung pa ihthinlung put daan a si. Organization timi hi upat thiam zetmi a si ti ka thei fiang. MCChmin ih hna quanmi ka si tikah keimah cu zianghman ka si lo na'n, MCC upatnakah thusimi fial qheunak a si ti'n ka ruat.

MBC meeting ah siseh, MCC meeting ah siseh, ralqha zetin qong ngamtu a si. Thudika timi cu zovek hnen khalah a sim ngam. Thudik parah zohman hmaisong a nei lo. A ruhlangko ( bluntly) a qong men. Cuvek a qong tikah cun mihrek cun naa an ti zet. Asinain aqongmi cu thudik a si ko. Hivek paral qha hi kan qul caan tampi a um.

Hmung Hmung pa thawn vei tampi khual kan tlawng tlang. Thlanglam Laitlang adeng tiang Gospel khal kan feh tlang. Pathian thu nung midang khal in thei ve hai seh tisaduhthahnak nei zettu a si. Kum 1979 kum ZBC Gospel cu Falam in Kanpetlet tiang kanfeh tikah, mission hnaquan ding a qul zia a hmu fiang sinsin. Runnak thu thawn peh aw inSaya Qhio (Rev. D. Sa Tin Qhio) ih phuahmi hla tawite a uar thei zet. Lamzin tluan tu le tuin sak ter leuhleuh.

......Runak.. Jesuh runnak Than uh khua za kipah ...... timi hla za beng phahin lamzin tluan kan sak ciamco pawltla tutiang ka mit thlamah a cuang lai. Runak thu hi midang khal in thei ve hai seh timi duhzettu a si ti a langnak a si. Himi kan mission qheh hnu in CCOC timi Program pi tla a rundinsuak a si.

Kan khual tlawnnak kipah Baptist hi a qan thei ngaingai. Laimi le Baptist cu qhen a theihlo timi tu le tu a sim leuhleuh. Baptist zumnak timi hi ti fekfek in a kai tu a si. San ti luandaan in ti huahho ih um thiam pawl cu a si lo. Cucu a mizia a si ve. Minung hi kan miziadang cio dingin Pathian ih sersiam mi kan si cio ticu a fiang.

Hmung Hmung pa hi Biaknak lamin ramdang feh hmaisabik lam pawl a si.

Page 51: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Kum 1979, Hongkong ah Biaknak lam meeting kai dingin a feh. Culai san ahhin ramdangfeh thei an um tuk hrih lo. Mah Sah Lah acozah in biaknak lam meeting kai thei lo dinginkum 16 sung an rak phit dah. Kum 1978 lawngah an ong ih, ramdang feh hmaisabik cuMCC GS Rev. U Aung Khin a si. Kum 1978 ah Singapore a tlawng. Hmung Hmung pa hia vei hnihnak hrawng Biaknak lam ramdang feh pawl a siih a sunglawi ngaingai. Hongkonga tlawnnak thu pawl in sim sal tikah ngai a nuam zet. Ramdang feh thei kan um hrih loruangah sunglawi kan ti zet. Minung tampi lakah ramdang feh hmaisa pawlih hril a sinakkhal hi amah hi, mi tawk, mi pawl thiam, hruaitu tling, rinsantlak, Pathian duhdawtu asinak a lang ti'n ka ruat.

Hmung Hmung pa hi a nat tik khalah Pathian hna quan a bang cuang lo. Dam locing in, zung a kai, khual a tlawng thotho. “Hmung Hmung pa, na dam lo tuk hi, cawlhrih men aw,” kan ti khal le a duh dah lo. “Ka khual tlawn lai fangah, Amai' hna ka quanlai fangah Pathian in in hruai sehla ka duh sawn,” a ti qheu. Cutluk in Pathian hrang ahpum a pe aw mi a si.

A tefa pawl in Hmung Hmung pa ih keneh thlun tum cio uh si.

Page 52: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

I TUNGDINGTU KA U,

Rev. C. HRANG TIN KHUM

Rev. James Qial Dum

1966 kum thok lamah a si. “Chin Hills for Christ” timi program in ZBC Gospel team cu kankhua Tiahdai ah an thleng. ZBC upa pastor pawl lakih ka hminsin mi cu Rev. Kip Vum leRev. C. Hrang Tin Khum an si. Rev. Hrang Tin Khum in, “Baibal tlawng na kai ding an loti, a si maw?” ti ah in suut. “A si,” ti ah tawi tein ka sawn. “Khui tawk tlawng ah na kaiding?” ti ah i suut beet.

“Cawmtu tla ka nei lo ih Falam ah ka kai pei maw, ti ah ka ruat,” ka ti. “Falam ih kai dingcu na paamhmai tuk ding si. Insein ah kai awla bomnak ka lo hawl bawm ding,” i ti. Kalung a awi zet ih Insein BDS (Burma Divinity School – atu ih MIT) ah kai dingin ka tiim aw.

Tlawng luhnak camipuai kan tuah tikah ka ong ih a kumkhatnak ah ka to. Rev. C. HrangTin Khum in ca in ngan sak ih USA ih Greece Baptist Church in kumkhat ah Ks. 700/- inbawm. Cumi le ka Area a si mi Qaal tlangih bomnak kumtin Ks. 400 thawn ka kai ih 1970March thla ah B Th. ka ngah. Rev. C. Hrang Tin Khum cu atu ih ka dinhmun thleng dingahi tungding hmiasa biktu a si.

1970 kum April thla ihsin ZBC EC ah ka tel ve ih ka u Rev. Khum thawn meeting ah kantong-aw qheu. Ka hminsin mi cu Baptist qanpitu a siih ralqha zetin Kawhhran dinpitu a si.Thudik thuhman ah a ding ngamtu a si.

1977 ZBC Triennial khawmpi cu Thado Association, Khampat (3) ah a si ih cuih kum ahRev. C. Hrang Tin Khum cu ZBC GS dingah hril a si. Kei khal ZBC President ah in hril ve. Culai ah kei cu kum 30 lawng ka si ih hmuhtonnak a mal mi, thlarau thu le Kawhhrankaihruainak ah a no mi ka si. Asinain Rev. Khum in, ZBC kaihhruainak ah ziangso a thupi,ti ah na ruat?” ti’n in sut. Kei in saupi ruat lem lo in, “Ramthar hnaquan le Baibal tlawng aqhat ahcun ZBC cu a qha ko ding,” ka ti.

Rev Khum in a nau pakhat ah i ruat ti ih ka theihnak pakhat cu, “Pa Dum, ka nau Phun ZaKhim hi College a kai ih ka har zet. Na bom thei tawk thlatin malte te’n in bawm aw,” i ti.Ka lung a awi zet. Ziangzat ka bawm ti tla ka hminsin cuang lo. Phun Za Khim in Captaina si hnu ah, “In rak bawmnak parah ka lung a awi,” i ti ih Ks. 10,000/- in qhen.

1980-81 hrawngah a si in ka ruat. Rev. Khum cu a besiat ih siizung a to. Nikhat cu Rev. JohnCuai Sang (ZBC E&M Secretary), Rev. Chum Awi (ZTC Principal) le keimah (FBC Pastor)in siizung ah kan veh. Rev. Khum cu a celh na loin ihkhun parah a to ih, “Thu pahnih ka losim hai ding. Qha te in i ruahpi uh,” a ti. “Ziang thu in sim pei aw!” ti in qha te’n kan ngai.

“A pakhatnak ah Party Council upa pawl in kan ram an siat ter tuk. Ka dam tikah nasazetin ka tawng hai ding. Cun, a pahnihnak ah ramthar hnaquan kan quanmi hi thazaang amal tuk. Ramthar ah mi 100 tal kan thlah a quul,” a ti. Kannih in, “Party Council cu kanAcozah an si ih ziang khal kan ti thei lo ding. A pahnihnak, Ramthar hnaquan na ti mi cunasa zetin kan tawlreel pei cu,” kan ti. Falam Siizung pi (Atu ih OPD) khi CCOC timi ZBCramthar hnaquan hramthawhnak a si ka ti duh. Rev. C. Hrang Tin Khum ih dam lonak cuPathian in a hmang ti’n ka ruat.

Page 53: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Veikhat cu Yangon ah MBC EC meeting kan nei. Culai ah, Falam Vaar lilawn ah MotorAccident a um ih Mrs. Khum (Hrang Hmung nu) le a fanute cu an besia tuk ti mi thirhri cakan ngah. Pakhat khat cu a si ko ding, ti ah thin nuam lo zetin kan um. Amah in thazaangin pe sawn ih, “Kan pahnih ih tlun cu a cang thei lo, nang cu meeting rung kai ko aw.Vanzam ticket ngah khal a ol lo ding,” i ti. Cuti in kei cu MBC meeting ah ka taang.

ZBC GS hnaquan cu 1977-83 tiang a quan. Kei khal Baibal tlawng kai saal ka duh ruangahZBC ah quanvo ziang khal ka nei nawn lo. Cuti in 1985 kum, ramdang ih Baibal Tlawng kakai lai ah, “Rev. C. Hrang Tin Khum cu MBC AGS a quan lai fangah in thihsan,” ti thawngvangsia ka thei. Ka riah a sia tuk. Laimi(Chin) hrang lawng si loin, Kawlram pumpi hrangihhruaitu Pathian le Baptist Kawhhran qanpitu paral qha cu kan sungral a si maw!” ka ti. Fa(5) a neihmi lakah hnaquan a sawngtu an um pei maw aw! ti in Kawlram lam cuan in kahruum. Asinain a fapa upabik CJ Hrang Hmung in a pa keneh a zuul thei ih ruangahPathain ka thangqhat ngaingai. Ka hna a ngam zet.

Falam

February 14, 2006.

Page 54: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

CALHMAI TUANGTU

Rev. Samuel Hrang Kap Hnin

Theih awknakA fehcia Rev. C. Hrang Tin Khum ka theihnak thu malte ngan ka duh ve.

Kum 1968 ih Falam Baibal tlawng ka luh ding lai ah nasa zetih i rak bawmtu a si. Bomka qulnak san cu 1968 kum May 31 khi tlawng luhnak interview tuah ding kan si. Rin lopinMay 30, 1968 zan ah Mizo tapung in Falam a hnaihnok ruangah interview tuah thei loin kantlung. Lamhla mi ka si ruangah kawhsalnak thei nawn loin Leilet khua ah Tlawng saya karak lut. Tlawng thil suah dingin June 25, 1968 ah Falam ka vung. Cutikah Baibal tlawng anrak kai rero. Thlakhat rei hnu ah luh ding ka dil sal ih amah Rev. C. Hrang Tin Khum ihqanpinak in mi hnu pi ah ka lut thei sal. Cule tlawngah Church History le Revelation inzirhtu a si.

ZBC GS a luh tikah kei FBA Evangelist (E & M Secretary) ka si ih ZBC ram sung hmuntampi ah meeting in siseh, Pathian thusim in siseh kan quan tlang.

Calhmai tuangLaimi hrekkhat in rannung zuatmi lakah Sia hi thupibik in kan ruat. Conlaamnak, sa-

aihnak, nupi man le ruak hnah pawl ah Sia kan hmang. Sia an thah ding tikah mual ahzohnuam in an caih ta ciamco. A tal (leu) duh lo le an vuak, a mei an khiah sak. Cuti ih siaan caih tikah pacak le pa ral qhabik in a calhmai an tuang qheu. A hri a cal ri rori in an kai.Curuangah calhmai tuangtu ti hnuhnu cu Sia a caitu lakih thupibik le mi cakbik tinak a si.

CCOC Calhmai TuangtuRev. C. Hrang Tin Khum (ZBC GS) cu Thlanglam Lairam a tlawng. Dam loin a hung

tlung ih Falam siizung (zato) ah a it. Rualpi hrekkhat pawl thawn kan veh. Culai ah (kum1978 thok) ramthar hnaquan a qulzia le quan a duh daan pawl cu in ruah ciamco. A phunphunin kan ruahpi ve. Siizung a suah ih ZBC Officers Council a ko. Mission hnaquan ding hrangiha ruahnak pawl a suahpi. ZBC OC in a lungkimpi ih consultation ko dingin an rel. Thuhlaca in suahpitu ding Rev. J. Cuai Sang (ZBC E & M Secretary) le Rev. Chun Awi (ZTC Principal)pawl an hril.

Cutin ZTC ah ZBC ramsung hruaitu upa pawlin 1982 qhaal tlawngpih sungahruahkhawmnak (consultation) kan nei ih cuihsin CCOC tuah ding an lungkim. 1983 kumZBC Trieniel khawmpi Thantlang in CCOC thlah thok a si. Himi qum ah amah Rev. C.Hrang Tin Khum hi CCOC tawlreltubik ding E & M Secretary ah an hril na'n a duh loruangah a quan lo. CCOC thuhram thoktu, CCOC calhmai tuangtu a si, ka ti.

MBC Calhmai TuangtuLaimi kan u le pawl hi Mirang qong le ca cu an thiamzet na'n, Kawl ca le qong hi an naal

lem lo a si hmang. MBC ih meeting tawk khal le qong lem loin an um men. An qong sun khalle Mirang qong an hmang deuh, Kawl qong a hmang sun khal fiangfai hnai loin an um deuha si hmang. MBC upa pawl hin mithmai an pe lem lo an ti.

Nehhnu deuh lam cun Rev. C. Hrang Tin Khum hi Mirang ca le qong lawng si loin Kawlca le qong ah mai’ qong mai’ ca vekin a hmang thei ve tu a um ve thlang. Qong le ca lawngsi loin zin le daan lam khalah rampi huap in a fim a thiam ve mi a si. Curuangah Laimi

Page 55: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

sungah rampi huap in MBC AGS a quan hmaisabiktu kan lamsial, kan sulsat, hmai qhitu leLaimi ai ih MBC calhmai tuangtu a si. Cuih lamzin in Laimi in MBC, MCC le MIT ti pawlah mithmai a ngahtu milai tete an rung lang thei vivo.

Hivek in Laimi hrangih calhmai tuangtu pacang qha Pathian in in pek hi Pathianthangqhat ding ngaingai kan si. A cawi a hrin le a Laimi pawl in a sialcia lamzin thlun inPathian ih thluasuah co hram haiseh! ti’n thla ka cam.

Shalom VillaFebruary 12, 2006

Page 56: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

c&pfawmftwGuf acgif;aqmifaumif;ESifh tapcHuRefaumif;

odu©mawmf&q&mcsmvf;(pf)[&efoifckrf;q&mcsmvf;(pf)[&efoifckrf;q&mcsmvf;(pf)[&efoifckrf;q&mcsmvf;(pf)[&efoifckrf;q&mcsmvf;(pf)[&efoifckrf;

odu©mawmf&q&ma'gufwma&mbwfaxmif;vSKdif

ed'gef;ed'gef;ed'gef;ed'gef;ed'gef;c&pfawmfü vkyfazmfaqmifzufjzpfonfomru csif;jynfe,f? zvrf;NrdKUe,f? vkrfbef;½Gmom;

Rev. Thang Cin (zvrf;NrdKUe,f? yxrOD;qkH; ajymif;vJol)\ ajr;jzpfí uRefawmfESif hwpf½Gmwnf;jzpfonfh Rev. Charles Hrang Tin Khum \ "r®trIawmfaqmifjcif;taMumif;ukdazmfjy&aom tcGifhukd &&SdaomaMumifh bk&m;ocif\ *kPfawmfukda&S;OD;pGm csD;rGrf;rdygonf/

o lon f uRe f awm fE S i f htw l Zomi Baptist Convention (ZBC) E S i f hjreffrmEkdifiHESpfjcif;toif;csKyf MBC wGif twlwuG c&pfawmf\ trIawmfjrwfü vufwGJvkyfaqmifcGifhbk&m;ocifu ay;cJhygonf/

Rev.Charles Hrang Tin Khum onf c&pfawmf twGuf acgif;aqmifaumif;ESifhtapcHuRefaumif; jzpfaMumif;ukd atmufazmfjyygtcsufrsm;tm;jzifh oufaocHvkdygonf/

1/ bk&m;ociftwGuf vkH;vkH;vsm;vsm; qufuyf tyfES Haom "r®trbk&m;ociftwGuf vkH;vkH;vsm;vsm; qufuyf tyfES Haom "r®trbk&m;ociftwGuf vkH;vkH;vsm;vsm; qufuyf tyfES Haom "r®trbk&m;ociftwGuf vkH;vkH;vsm;vsm; qufuyf tyfES Haom "r®trbk&m;ociftwGuf vkH;vkH;vsm;vsm; qufuyf tyfES Haom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;awmfaqmifjzpfjcif;awmfaqmifjzpfjcif;awmfaqmifjzpfjcif;awmfaqmifjzpfjcif;Rev.Charles Hrang Tin Khum \ "r®trIawmf aqmifjcif;onf rdrdukd,fusKd;?

rdom;pktusKd;cHpm;jcif;twGuf OD;pm;ray;bJ bk&m;ociftzkdYtvkdYiSm OD;pm;ay; qufuyfaomq&mBuD;jzpfygonf/ aeraumif;wJh tcsdefwGifyifvQif c&pfawmftwGuf qkdcJh&if oGm;rnf? a[mrnf?vkyfrnf[k cH,laomoljzpfjyD; usrf;pmwGifyg&Sdaom ]]tuREkfyf&Sdyg\? tuREkfyfukdapvTwfyg}}[k(a[&Sm, 6-8) azmfjyjcif;onf ol\cH,ljcif; ESifh qufuyftyfESHjcif; jzpfayonf/

2/ ,kHMunfjcif;ukd qGJukdifí aemufrqkwfwwfaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;,kHMunfjcif;ukd qGJukdifí aemufrqkwfwwfaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;,kHMunfjcif;ukd qGJukdifí aemufrqkwfwwfaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;,kHMunfjcif;ukd qGJukdifí aemufrqkwfwwfaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;,kHMunfjcif;ukd qGJukdifí aemufrqkwfwwfaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;Rev.Charles onf ,kHMunfjcif;ü enf;enf;rSravsmh? aemufrqkwfcsifaomol jzpfonf/

]]tb,folukdig ,kHMunfonf[k igod\/ olüyg tyfxm;aomt&mukdvnf; xkdaeY&ufwkdifatmifapmifhEkdifrnf[k igoabmus\}} (2 wd 1;12)[k azmfjyjcif;ukd tjynhft0 cH,loljzpfygonf/

3/ vkH Yv0D&d,ESif h ZGJ&S dí atmifjrifjcif;txd vkyfaqmifol "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;vkH Yv0D&d,ESif h ZGJ&S dí atmifjrifjcif;txd vkyfaqmifol "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;vkH Yv0D&d,ESif h ZGJ&S dí atmifjrifjcif;txd vkyfaqmifol "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;vkH Yv0D&d,ESif h ZGJ&S dí atmifjrifjcif;txd vkyfaqmifol "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;vkH Yv0D&d,ESif h ZGJ&S dí atmifjrifjcif;txd vkyfaqmifol "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;Rev.Charles onf pDrHudef;? tpDtpOfaqmif½Guf&ef wm0efrsm;ukd atmifjrifonfhwkdifatmif

vkHUv0D&d,ESifh ZGJ&Sd&Sd vkyfaqmifaom "r®trIawmfaqmif jzpfygonf/ ]]aumif;pGmaomwkdufvSefjcif;ukd igjyKNyD? ajy;&aomvrf;ukd tqkH;wkdifatmifajy;NyD}} (2 wd 4;7) [k azmfjyouJhokdYaumif;pGmaom wkdufvSefjcif;ukd jyKaomoljzpfygonf/

4/ c&pfawmftwGuf ½lyg½k H&S dí acgif;aqmifaumif; yDoaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmftwGuf ½lyg½k H&S dí acgif;aqmifaumif; yDoaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmftwGuf ½lyg½k H&S dí acgif;aqmifaumif; yDoaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmftwGuf ½lyg½k H&S dí acgif;aqmifaumif; yDoaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmftwGuf ½lyg½k H&S dí acgif;aqmifaumif; yDoaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;

Page 57: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Rev.Charles onf c&pfawmftwGuf BuD;rm;aom ½lyg½kH&Sdí ZkdrD;ESpfjcif;c&pf,meftzGJUcsKyf\taxGaxG twGif;a&;rSL;tjzpf wm0efxrf;aqmifaepOf Chins for Christ in One Century

(CCOC) ]]csif;c&pf,mef &mpkomoem pDrHudef;}} jzifh csif;vlrsKd;rsm;xHokdY {0Ha*vd a[majymjcif;pDrHudef; vkyfief;ukd 1983 ckESpfwGif pwifOD;aqmifoljzpfonf/ olonf vlYrsufESmukdrMunhfbJc&pfawmf\rsufESmukd axmufí trIawmfjrwfü acgif;aqmifyDopGmjzifh&yfwnfaom "r®trIawmfaqmif wpfyg;jzpfygonf/ bk&m;ocifonf wefckd;ESifh jynhfpkHí? aMumufrufbG,faombk&m;vl YrsufESmuk draxmuf (w&m;a[m&musrf; 10;17)[k azmfjyxm;onfhtwkdif; vl\rsufESmukdrMunhfbJ bk&m;ocif\ rsufESmukdomMunfhí trIawmfaqmifoljzpfonf/

5/ c&pfawmftwGuf tapcHuRefaumif;yDoaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmftwGuf tapcHuRefaumif;yDoaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmftwGuf tapcHuRefaumif;yDoaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmftwGuf tapcHuRefaumif;yDoaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmftwGuf tapcHuRefaumif;yDoaom "r® trIawmfaqmifjzpfjcif;c&pfawmfonf rdrdtoa&ukdpGefYí tapcHuRef\ o@mefukd,laqmifvsuf[lí zdvdyÜd

2;7 azmfjyouJhokdY Rev.Charles vnf; c&pfawmftwGuf tapcHuRefozG,f aqmifí cufcufcJcJESifhtepfemcHrItjynhft0ESifh qufuyfjyD; "r®trIawmfaqmifcJholjzpfygonf/

6/ bufpkHuRrf;usifrI&S daom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;bufpkHuRrf;usifrI&S daom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;bufpkHuRrf;usifrI&S daom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;bufpkHuRrf;usifrI&S daom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;bufpkHuRrf;usifrI&S daom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;Rev.Charles onf "r®trIawmfaqmifjcif;ü olwpfyg; xufomaom tcsufrsm;onf

bufpkHuRrf;usifrI &Sdaomol jzpfaMumif; azmfjyygonf/ pDrHcefYcGJrIykdif;qkdif&m? tkyfcsKyfrIykdif; qkdif&m?a[majymykdif;qkdif&m? pum;rsKd;pkHuRrf;usifí ajymqkdEkdifjcif;? um;armif;jcif;? jyKjyifjcif;? tm;upm;vSkyf&Sm;rIykdif;qkdif&m? pum;&nfvkNydKifyGJ? aqmufvkyfa&;ykdif; qkdif&m ponfjzifh olonfuRrf;usifrIrsKd;pkH&Sdaom "r® trIawmfaqmifwpfyg; jzpfygonf/

7/ aygif;oif;qufqHa&;ü pHemrlem,lxkdufaom "r®trI awmfaqmifjzpfjcif;aygif;oif;qufqHa&;ü pHemrlem,lxkdufaom "r®trI awmfaqmifjzpfjcif;aygif;oif;qufqHa&;ü pHemrlem,lxkdufaom "r®trI awmfaqmifjzpfjcif;aygif;oif;qufqHa&;ü pHemrlem,lxkdufaom "r®trI awmfaqmifjzpfjcif;aygif;oif;qufqHa&;ü pHemrlem,lxkdufaom "r®trI awmfaqmifjzpfjcif;"r ®tr I awm f aqmi f j ci f ; ü ay gi f ;oi f ;qu fq Ha& ;on f ti frwe f

ta&;BuD;aomtcsufjzpfygonf/ Rev.Charles onf aygif;oif;qufqHa&;ü uav;oli,frsm;xHoli,fcsif;rsm;uJhokdY? vli,f? vl½G,frsm;xH vli,fvl½G,fuJhokdY? vlBuD;rsm;ESifh qufqH&müvnf;vlBuD;uJhokdY qufqHEkdifol "r®trIawmfaqmif jzpfayonf/ aysmfaysmf ½Tif½TifESifh olwpfyg;ukdqufqHEkdifaomol? pum;ajym&mwGifvnf; c&D;oGm; vrf;wpfavQmuf pdwf0ifpm;pGm olwpfyg;ukdajymqkdEdkdifaom t&nftcsif;&Sdol jzpfygonf/

8/ *kPfjyKxkdufaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;*kPfjyKxkdufaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;*kPfjyKxkdufaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;*kPfjyKxkdufaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;*kPfjyKxkdufaom "r®trIawmfaqmifjzpfjcif;Rev.Charles \ "r®trIawmfaqmifoufwrf;onf (20)ESpfrQom&Sdaomfvnf; bk&m;ocif\

trIawmfjrwfü wkdufwkdufpm;pm;? pGrf;pGrf;wrH vkyfaqmifcJ holjzpfygonf/ KVBA \taxGaxGtwGif;a&;rSL;tjzpf aqmif½Gufonfh tcsdefü KVBA \ pDrHudef;rsm;? ZufbDpD taxGaxGtwGif;a&;rSL; tjzpf aqmif½Gufonfhtcsdefü BuD;rm;aom CCOC (Chins for Christ One

Century) {0Ha*vdvkyfief;ukd taumiftxnfazmf aqmif½Guffjcif;? MBC üvnf; wGJzuftaxGaxGtwGif;a&;rSL;tjzpf wm0efxrf;aqmifpOf ½kH;pnf;urf;rsm; pepfwus&Sdatmif

Page 58: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

OD;aqmifoljzpfí *kPfjyKxkdufaom "r®trIawmfaqmifBuD; wpfOD;jzpfaMumif; azmfjyvkdygonf/

9/ orkdif;ausmufwkdifBuD;xlaom "r®trIawmfaqmif jzpfjcif;orkdif;ausmufwkdifBuD;xlaom "r®trIawmfaqmif jzpfjcif;orkdif;ausmufwkdifBuD;xlaom "r®trIawmfaqmif jzpfjcif;orkdif;ausmufwkdifBuD;xlaom "r®trIawmfaqmif jzpfjcif;orkdif;ausmufwkdifBuD;xlaom "r®trIawmfaqmif jzpfjcif;csif;vlrsKd;tm;vkH;\ orkdif;ausmufwkdifBuD; xlaxmifatmif aqmif½Gufaomolonf

c&pfawmf\ tapcHuRef Rev.Charles Hrang Tin Khum jzpfayonf/ b,fol\ ESvkH;xJrSmr&Sd?rarQmfvifh&JwJh? csif;vlrsKd;tm;vkH; ]]a,½I onf ocifjzpfawmfrl\}} (zd 2;12)[laom aqmifyk'fjzifhChins for Christ One Century (CCOC) vkyfief;MuD;jzifh csif;vlrsKd; tm;vkH;xHokdY {0Ha*vdowif;Mum;ajymapjcif; pDrHudef;BuD;ukd 1983 ckESpf ZBC oif;vkH;uRwf tpnf;ta0;BuD;? xefwvefNrdKUüOD;aqmifcJholjzpfygonf/ ,aeY CCOC vkyfief;onf wpfurÇmvkH;wkefvIyfapaom {0Ha*vdvkyfief;BuD; jzpfygonf/

10/ olwpfyg;twGuf touf&Sifol "r®trIawmfaqmif jzpolwpfyg;twGuf touf&Sifol "r®trIawmfaqmif jzpolwpfyg;twGuf touf&Sifol "r®trIawmfaqmif jzpolwpfyg;twGuf touf&Sifol "r®trIawmfaqmif jzpolwpfyg;twGuf touf&Sifol "r®trIawmfaqmif jzpfjcif;jcif;jcif;jcif;jcif;Rev.Charles onf rdrdukd,fusKd;? rdom;pktusKd;? aqGrsKd;tusKd;xuf olwpfyg;twGuf

vufawGUtultnD ay;jcif;? rpjcif;? tBuHay;jcif;? 0kdif;0ef;yHhykd;jcif;? r½Sdqif;&Jom;rsm;ukd *½kpkdufjcif;?{nhfonfrsm;ukdvnf; tjynhft0 Munfh½Ijcif;? ay;urf;jcif;vnf; pdwftm;xufoefrI wu,f&Sdol"r®trIawmf aqmifBuD; jzpfygonf/

ed*k H;ed*k H;ed*k H;ed*k H;ed*k H;txufazm f j yy gtc su f (10 ) j zi f h Rev. Charles Hrang Tin Khum \

"r®trIawmfaqmifjcif;rsm;ukd azmfjyjcif;tm;jzifh zwf½Iol ta,mufwkdif;onf oluJhokd Yorkdif;ausmufwkdifBuD; xlEkdifaom "r®trIawmfaqmifrsm; jzpfMuonfomru c&pfawmftwGufacgif;aqmifaumif;ESifh tapcH uRefaumif;rsm; jzpfMuygap[k qkrGefawmif;vsuf ed*kH;csKyftyfygonf/Rev.Charles \ usef&pfcJhaomZeD;? om; 3 OD;? orD; 2 OD;? acR;r 3 OD;? oruf 2 OD;? ajr; 14OD;ESifh ol\ vkyfazmfaqmifzufrsm;tay: bk&m;ocif\ aus;Zl;? u½kPm? Nidrfoufjcif;&Sdygapaom?tmrif/

Rev. Dr. Robert Thawng Hlei

Senior Pastor, CBC.

Page 59: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

uRefawmfodaomq&mcsm;vf(pf)uRefawmfodaomq&mcsm;vf(pf)uRefawmfodaomq&mcsm;vf(pf)uRefawmfodaomq&mcsm;vf(pf)uRefawmfodaomq&mcsm;vf(pf)

odu©mawmf&q&mapmrma*MuD;

pwifod&Sdjcif;pwifod&Sdjcif;pwifod&Sdjcif;pwifod&Sdjcif;pwifod&Sdjcif;u Re f awm f\tr Iawm faqmi fb0onf jre frmE d k i f i H c&p f,me f aumi fp D (,c kjrefrmEdkifiHc&pf,meftoif;awmfrsm;aumifpD) wGif 1972ckESpf? pufwifbmv (1) &ufaeUrSpwifcJhonf/ jrefrmEdkifiHc&pf,mefaumifpD½Hk;wGif pwif wm0efxrf;aqmifjyD; (3)vcefUwGif touf(30)t&G,f0ef;usif trIawmfaqmif wpfyg;onf aumifpD\ taxGaxGtwGif;a&;rSL; ESifhvlrI0efxrf;nTefMum;a&;rSL;wdkUtm; vma&mufawGUqHkjyD; toHus,fus,fjzifh pum; ajymqdkaeonfudkowdjyKrd vdkufonf/ rMumrD vlrI0efxrf;nTefMum;a&;rSL;jzpfaom q&mMuD;OD;*RefoufMuD;uuRefawmfhudk rdwfqufay;onf/ q&mcsm;vfpf[líom rdwfqufay;onf/ emrnftjynfhtpHkudkrajymjyojzifh xdktrnfudkom rSwfom;xm;jyD; trnftjynfh tpHkudk od&SdvmaomtcgwGifvnf;q&mcsm;vfpf(odkU) ygckrf;[líom &if;ESD;cifrifpGmac:Muygonf/ Uncle John u ]]rif;olUqDudkrMumcifoGm;&r,f? aemufESpf Zefe0g&DvxJrSm oGm;&r,f}} vdkUajymvdkufaomtcg uRefawmfaocsmpGm rSwfom;vdkuf&ygonf/

uRefawmf\trIawmfaqmifb0wGif yxrqHk;tMudrf jyK&aomc&D;jzpfygonf/ yxrqHk;tMudrfav,mOfp D ;&aom tawGUtMuH Kvnf; jzp fygonf/ &e fuke fr S rE Åav;? rE Åav;r Suav;jrdKUodkUoGm;a&mufcJh&onf/ rarQmfvifhbJ av,mOf ay:wGif tzsm;wufojzifh uav;jrdKUodkUa&muf&Sdaomtcg toif;awmfvlMuD;rsm;ESifh q&mcsm;vfpfrdom;pk\ jyKpkjcif;udk cH&onf q&mcsm;vfpfaexdkifaom omoemhtdrf (,ck wm[ef;ESpfjcif; toif;awmf½Hk;)wGif wnf;cdk&ojzifhrdom;pkESifhydkrdk&if;ESD;vm&onf/ (2)&ufcefUMumaomf aumif;rGefpGm jyefvnf usef;rmojzifh zvrf;jrdKUodkUc& D ; j y K&e f p DpO f Muonf / jre frmE d k i f i H E S p f j ci f ;toi f ;c s Ky fu 0, fay ;c J h aomuav;e,fESpfjcif;toif;awmfrsm;tzGJUydkif *spfum;udk q&mcsm;vfpf udk,fwdkifarmif;í wvrf;vHk;olompum;trsm;qHk; ajymjyD;oGm;Muonf/ tazmfqdkíol ac:vmaom tjcm;trsdK;om;wpfOD;omygonf/uRe fawm f tz d k U c si f ;awmi fwe f ;o d k U yxrqH k ;t Mu dr f o Gm ;a&mu f jci f ;jzpfojzif hawGU&aomjrifuGif;rsm;onf pdwf0ifpm;zG,f&m jzpfouJhodkU q&mcsm;vfpf\wpfvrf;vHk;ajymjycJhaom olUb0taMumif;onfvnf; wrsdK;wzHk pdwf0ifpm;p&myif jzpfonf/þodkUjzifh awGUqHk&aom&uftenf;i,ftwGif;wGif olUtaMumif;? olUrdom;pktaMumif;udk od&ouJhodkUydkrdk cifrif&if;ESD;vmjyD; aemifwGif nDtpfudkuJhodkU tvGefcspfcif &if;ESD;aomrdwfaqG? vkyfazmfaqmifzufjzpfvmcJhonf/

twloGm;cJhaom omoemc&D;rsm;ESifh tjcm; owd&aom t&mrsm;twloGm;cJhaom omoemc&D;rsm;ESifh tjcm; owd&aom t&mrsm;twloGm;cJhaom omoemc&D;rsm;ESifh tjcm; owd&aom t&mrsm;twloGm;cJhaom omoemc&D;rsm;ESifh tjcm; owd&aom t&mrsm;twloGm;cJhaom omoemc&D;rsm;ESifh tjcm; owd&aom t&mrsm;1973? Zefe0g&DvtwGif; (&ufrsm;rrSwfrdawmhyg) q&mcsm;vfpfESif h twlyxrqHk;omoemhc&D;jyKcJhonf/ uav;jrdKU-zvrf;jrdKU toGm;tjyefc&D; jzpfonf/ xdkaemufwGif 1980ckESpfxd?

Page 60: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

zvrf;jrdKU? [mcg;jrdKU? xefwvefjrdKU? wD;wdefjrdKU? wGefZHjrdKUESifhwrl;jrdKUrsm;odkU tenf;qHk; (7) MudrfrQarmfawmfum;jzif h omoemhc&D;jyKMuonf/ oludk,fwkdif um;armif;aom tcg&S dovdktjcm;tazmfwpfOD;udk ac:í um;armif;apaomtcgvnf;&Sdygonf/ odkUaomf um;armif;&eftazmfwpfOD; ac:vmaomfvnf; rdrdudk,fwdkif armif;rS tm;&auseyfonfudk awGU&onf/þomoemhc&D;pOf rsm;wGif rarhEdkifaomtjzpftysufrsm;pGm&Sd&m azmfjyoifhonf [k,lqaomaMumifht&mtcsdKUudkazmfjyvdkygonf/

(1) zvrf;jrdKUodkUoGm;&aom c&D;pOfwpfckwGif uav;e,f toif;awmfrsm;tzGJU *spfum;udkpdwfcs&onftxd jyKjyif &ojzifh uav;jrdKUrS eHeuf (9) em&DcefUrSxGufcGg&onf/ um;jyKjyif&mwGif udk,fwdkifMunfh½I ppfaq;jcif;ESifh tjcm;vkyfief; wm0efaMumifh q&mcsm;vfpf yifyef;vsuf&Sdonf/uRefawmfESif h ESpfOD;wnf; uav;jrdKUrSxGufvmcJ honf/ xkH;pHtwdkif; q&mcsm;vfpfurem;raepum;ajymjyD; um;udkrSefrSef armif;onf/ wD;wdefjrdKUvrf;cGJ (okdif;iif;&Gm) wGif em;í eHeufpmudkpm;oHk;Muonf/ c&D;qufMu&m q&mcsm;vfpfu c&D;tpuJhodkU pum;odyfrajymawmhojzifhuRefawmfvnf; tdyfidkufvmonf/ olUtoH vHk;0wdwfoGm; onf/ twefMumí olUrsufESmudkvSrf;Munfhvdkuf&m rsufESmtenf;i,f ysufaeonfudk owdxm;rdonf/ pdwfrcsojzifh bmjzpfwmvJ[kar;&m ]]uRefawmftufprm (yef;em)xvmw,f? cPem;r,f}} [kjyefajzonf; cPem;pOfygvmaom aq;udkaomufonf/ c&D;qufMuonf/ oufomovdk &Sdaomfvnf; trSefrSmroufomyg/ aus;Zl;awmfaMumifhom tem;,lpcef; (Bamboo Camp)odkU a&mufoGm;onf/q&mcsm;vfpf &ifusyfyef;emudk jyif;jyif;xefxef cHpm;&onf/ pcef;&Sdqdkif&Sifrsm;onf olUudkodMuojzifhvma&muf jyKpkMuonf tdrfcef;xJodkU ac:aqmifoGm;jyD; vJavsmif; tem;,laponf/ESdyfay;oluvnf;ESdyfay;onf/ &ifusyfyef;em jyif;jyif;xefxefxonfudk wcgrS rjrifbl;ojzifhuRefawmfvefUjzefUjyD; txl; pdk;&drfrdonf/ touf&Sif yghrvm;[líyif awG;rdonf/ um;armif;rnfhol&Sdawmhrnf r[kwfojzihf c&D;pOfrnfodkU quf&rnfudk rpOf;pm;wwf awmhyg/ (2)em&DcefUMumaomtcgq&mcsm;vfpf rsm;pGmoufomvmonf/ xdknwGif xdkpcef;ü tdyfpufcJh&onf/

eHeufrdk;vif;aomtcg q&mcsm;vfpfonf Edk;aejyD; q&mcsm;vfpf rD;zdkem;wGif xdkifaeonfudkawGU&onf/ uRefawmf Edk;vmonfudk jrifaomtcg ]]uRefawmfwdkU aumfzDaomufjyD; cyfapmapmxGuf&atmif? uRefawmf 'DaeU[m;cg;xd a&mufatmifoGm;r,f}} [k ajymygonf/ MuufO?*sDom;xrif;ausmfESifh aumfzDpm;oHk;jyD;aemuf q&mcsm;vfpf um;armif;jyD; c&D;qufMuonf/ xdkaeUwGifolbmrSrjzpf? um;vnf; 'ku©ray;ojzifh arQmfrSef;onfhtwdkif; [m;cg;jrdKUodkUa&muf&SdoGm;cJhonf/q&mcsm;vfpfonf yef;em&ifusyfa&m*g &Sdaomfvnf; rdrdwm0ef,lxm;aom vkyfief;udk ZGJowåd&Sd&Sdvkyfaqmifwwfaom yk*¾dKvfjzpfonfukd od&Sd&awmhonf/

(2) q&mcsm;vfpfonf pum;tajymaumif;aom trIawmfaqmifwpfyg;jzpfonf/ csif;bmompum;trsdK;rsdK;udk ajymqdkEdkifjyD;? jrefrmpum;udkvnf; uRrf;usifpGm ajymqdk Edkifonf/ pum;udkvnf;rukefrcef;ajymqdkEdkifonf/ uRefawmf uav;jrdKUodkU a&muf&SdaepOftwGif; wnaecif;wGif

Page 61: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

txufjrefrmjynf rufo'pftoif;awmf\ *dkPf;tkyf q&mawmf (aemifwGif*dkPf;csKyfq&mawmfxrf;aqmifcJhol) q&mMuD; OD;AGefcsL;umtdrfodkU tvnftywf oGm;Muonf/ tdrf&Sif q&mMuD;EIwfquftjyD;wGif q&mcsm;vfpfu ajymvdkufonf/ ]]'Dq&mMuD;u zdk;ajymcsifAsm}}/ q&mMuD;OD;AGefcsL;umonfvnf; jrefrmpum;udk ydkifEdkifpGm ajymqdk Edkifonf/ w&m;a[mvnf; aumif;onf/þESpfyg;onf rnfolu zdk;ajymcsifjzpfonfudk uRefawmfrcGJjcm;wwfyg/ olwdkUESpfOD; tjyeftvSefrem;pwrf; (2)em&DMumrQ pum;ajym Muonfudk uRefawmfonf ikwfwkwf xkdifvsuf em;axmifcJh&onf/

csif;jynfe,f zvrf;jrdKUodkU a&muf&SdaomnwGif ESpfjcif; toif;awmf Adr®mefawmf (opfom;jzifhaqmufvkyf xm;aom bk&m;ausmif;ta[mif;)ü jyKvkyfaom 0wfjyKudk;uG,fjcif;wGifw&m;a[m&onf/ q&mcsm;vfpfu bmomjyefonf/ uRefawmfu a[mvdkuf? olubmomjyefvdkufESifh a[majymonfudk olESpfoufyHkr&/ xdkw&m;wpfyk'fudkom [m;cg;? xefwvefESifhtjcm; jrdKU&Gmrsm;wGif bk&m; 0wfjyKudk;uG,fjcif;ü qufa[mcJhonf/ uRefawmf tptqHk; a[majymjyD;rSolu w&m;a[mcsuf tESpfcsKyfudk csif;bmomjzifh jyefajym&efjzpfonf/ uRefawmfrdepf (20) cefUa[majymaom w&m;udk csif;bmomjzifh tESpfcsKyfjyefajymaom q&mcsm;vfpfonf rdepf (30)cefUMumatmif ajymMum;onf/ bmaMumifh'DvdkMum&'gvJ ar;awmh q&mcsm;vfpfu ]]cifAsm;vdkwmawGuRefawmf jznfhpGufjyD; a[mvdkufw,f}} [k jyefajym&m Mum;&olrsm;u &,farmMuonf/

(3) q&mcsm ;v fp fonf r Se fonf[k c H, laomt&mrsm ; twGuf owå d& S d & S d jzi f h&yfwnf&ifqdkifaomxll;jcm;onfh t&nftcsif; &Sdaom trIawmfaqmifwpfyg;jzpfonf/ uRefawmfrarhEdkifaom tjzpftysufwpfckum; uav;jrdKUwGif jyKvkyfcJhaom ZdkrD;ESpfjcif;c&pf,meftzGJUcsKyf\oif;vHk;uRwf tpnf;ta0;wGiff jzpfonf/ xdktcsdefwGif q&mcsm;vfpfonf ZdkrD;ESpfjcif;c&pf,meftzGJUcsKyf\ taxGaxGtwGif;a&;rSL;wm0efudk pwif xrf;aqmifaejyDjzpfonf/ oif;vHk;uRwf0wfjyKudk;uG,fjcif; wGif jrefrmEdkifiHESpfjcif;c&pf,meftoif;csKyf\ OuúX jzpfaom q&mMuD;OD;cspfnD"r®a'oem a[mMum;ygonf/ w&m; a[maepOf taemufbufwGif xdkifaeaom y&dwfowftcsdKUpum;ajymMuojzifh w&m;emolrsm;twGuf taESmifht,Suf jzpf&onf/ uRefawmfESifh tjcm;trIawmfaqmifrsm;u pifjrifhay:wGif xdkifaeMuojzifh awGUjrif&vsuf &Sdonf/ q&mcsm;vfpfonfw&m;a[maeaom q&m;MuD;OD;cspfnD tem;odkU oGm;a&mufrwfwyf&yfvdkufjyD; ]]q&mMuD; cP&yfvdkufygtHk;}} [k ajymvdkufonf/ xdkaemuf pum;ajymcGuf teD;odkU wdk;vdkufjyD; csif;bmomjzifhbk&m;0wfjyKaepOf pum;ajymMuaomolrsm;udk jyif;xefpGm qlvdkufonf/ þjzpf&yfrsdK;udkrnfonfhtzGJUcsKyf\ oif;vHk;uRwf 0wfjyK udk;uG,fjcif;rsm;wGif rawGUjrifbl;yg/ yxr ESifhaemufqHk;awGUjrifjcif;vnf;jzpfEdkifygonf/

q&mcsm;vfpfonf omoemhtzGJUtpnf;rsm;ESifh tjcm; tzGJUtpnf;rsm;onf rdrdwm0ef,lOD;aqmifaeaom omoemhvkyfief;udk xdyg;aESmuf,Sufonf[k odjrifcH,lygu raMumufr&GUH &J&ifhpGmckcHumuG,fajymqdkí cdkifrmpGm &yfwnfcJhaom toif;awmfacgif;aqmifwpfOD; jzpfonf/ vlwdkif;

Page 62: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

tm;enf;csufrsm;&SdouJhodkU q&mcsm;vfpfwGif tm;enf;csufrsm; &Sdygonf/ odomxif&Sm;aomtm;enf;csuf wpf&yfum; pdwfwk dwwfjci f;? wcgw&H p dwfvd kufrmefyg ajymqd kqufqHwwfjcif;jzpfygonf/

(4) trIawmfjrwfvkyfief;wGif qufuyfvkyfaqmifrIaMumif h usrf;pmausmif;q&m?e,ftoif;awmfrsm;zGJUtwGif;a&;rSL;? ZdkrD;ESpfjcif;c&pf,meftzGJUcsKyf\taxGaxGtwGif;a&;rSL;ESifhaemufqH k;bkef;awmf0ifpm;oGm;onftxd jrefrmEd ki fiH ESpf jcif;c&pf,meftoif;csKyf\wGJbuftaxGaxGtwGif;a&;rSL; tjzpf MuD;av;aom omoemh0efrsm;udk xrf;aqmifcGifh&cJhonf/olxrf;aqmifcGif h &&S dc J haom omoemhwm0efrsm;wGif rdrd taumif;qH k; ay;qyfíqufuyfvkyfaqmifcJhonf/ þodkU qufuyfvkyfaqmifrIaMumifh jrefrmEdkifiHESpfjcif;omoem\ ordkif;0ifomoemvky fie f ;wp fc k jzp f jy D ; urÇm hE Sp f jci f ;or d ki f ;wGi f r Swfausmufwifc H&aomcsif;c&pf,mef&mpkomoem (Chins for Christ in One Century "CCOC" 1999) ½lyg½Hkudk bk&m;ocifay;awmfrlcJhonf/ ol\xl;jcm;aom atmifjrifrI ordkif; rSwfwdkifyifjzpfonf/

q&muawmfa':AGrfxD;,rf;q&muawmfa':AGrfxD;,rf;q&muawmfa':AGrfxD;,rf;q&muawmfa':AGrfxD;,rf;q&muawmfa':AGrfxD;,rf;u Re fawm f tvGe fci fri f&i f ;E S D ; aom q&mc sm ;v fp fta Mumi f ; pO f ;pm ;w d k i f ;q&muawmfa':AGrfxD;,rf;taMumif;udk rpOf;pm;bJ raeEdkifyg/ xdkUaMumifh q&mcsm;vfpftaMumif;udka&;om;aomtcg q&muawmftaMumif ;ud k ra&;bJraeE d ki fy g ? ra&;yguvnf;q&mcsm;vfpftaMumif; jynfhpHkrnfr[kwfyg/ q&muawmfaMumifhom q&mcsm;vfpfonf trIawmfvkyfief;udk pdwfa&mudk,fyg tkd;ypftdrfypf vkyfaqmifEdkifcJhonf/ rdom;pkwpfckvHk;ESifh &if;ESD;oljzpf&mq&muawmf\ZeD;aumif;? rdcifaumif; yDojcif;ukd aumif;rGefpGm od&SdcJh&onf/ pdwfxm;tvGefjrifhjrwfí cifyGef;ESifh om;orD;rsm;udk pdwfqif;&J? udk,fqif;&JcHum vkyfauR;jyKpkcJhonf/xdkUjyif cifyGef;\ nDtpfudk armifESrrsm;udkvnf; twwfEdkifqHk; jyKpkysdK;axmif cJhonf/pdwfoabmxm;jrifhjrwfjyD; arwåmw&m; jynfh0aomol jzpfonf/ olwdkU\tdrfwGif tMudrfaygif;rsm;pGmwnf;cdk cJh&ojzifh q&muawmf\ apwem?arwåm tjynfht0jzifh jyKpkjcif; cHpm;cJh&onf/

wpfMudrfuolwdkU tdrfodkUa&muf&SdcsdefwGif tjyif;zsm;cJh&m q&muawmfESifh rdom;pkwdkUutjrefqHk;jyefvnf usef;rmvmap&ef jyKpkcJhMuonfudk tjrJowd&rdvsuf&Sdonf/ waeU &efukefwGifq&mcsm;vfpf tpnf;ta0;twGuf vma&mufaepOftwGif; owif;qdk;wpfck a&muf&Sdvmonf/q&muawmfonf zvrf;jrdKUodkUtoGm; Am;wHwm;wGif wHwm;abmifESifh wdkufrdí jyif;xefpGm'gPf&m&&SdaMumif; owif;yif jzpfonf/ q&mcsm;vfpf csufjcif;jyefoGm;&onf/ rSwfrSwf&& uRefawmfESifhnDtpfudkuJhodkU cifrif&if;ESD;aom q&mxef;wifqGrf;wkdUu ordkif;vrf;qHkwGif rkefUrsm;0,fjyD; tvSLaiGtenf;i,fESifh tm;ay;aompmudk ydkUvdkufonf/ uRefawmfwdkUydkUvdkufaomrkefUudk rpm;&&SmawmhbJq&muawmfonf bkef;awmf0ifpm;oGm;onf/ q&muawmf bkef;awmf0ifpm;oGm;jcif;onfq&mcsm;vfpftwGuf vnf;aumif;? om;orD;rsm;twGufvnf;aumif; tvGef MuD;rm;aomqHk;½IhH;rIjzpfaMumif; aemifwGif ydkíxif&Sm;cJhonf/

Page 63: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

q&mcsm;vfpf\aemufqHk;csdeq&mcsm;vfpf\aemufqHk;csdeq&mcsm;vfpf\aemufqHk;csdeq&mcsm;vfpf\aemufqHk;csdeq&mcsm;vfpf\aemufqHk;csdefq&mcsm;vfpf jrefrmESpfjcif;c&pf,meftoif;csKyf\ wGJzuf taxGaxGtwGif;a&;rSL; wm0efpwifxrf;aqmifjyD; vtenf;i,ftMumwGif uRefawmfh½Hk;cef;odkUa&mufvmonf/ xdktcsdefwGifuRefawmfonfvnf; jrefrmEdkifiHc&pf,mef toif;awmfrsm;aumifpD wGJzuftaxGaxGtwGif;a&;rª;wm0efudk xrf;aqmifvsuf&Sdonf/ olupwif ajymvdkuf onfrSm ]]cifAsm;vnf; AGS uRefawmfvnf;AGS uRefawmfwdkUESpfa,mufudk bk&m;u wm0eftwlwlay; xm;w,f? 'gayrJh uRefawmfomwmwpfck&Sdw,f uRefawmf awmifay:rSm um;armif;w,f/ cif;Asm;twGuf '½dkifbm vkyfcJhw,f?tckvnf; uRefawmf&efukefrSm um;parmif;aejyD/ tck cifAsm;½Hk;udk uRefawmfudk,fwdkifum;armif;vmw,f/ awmifay:rSm uRefawmfarmif;wJ hum;ud k pD;&Jovdk &efukefrSmuRefawmfarmif;wJhum;udk rpD;&Jbl;vm;? tckvdkufcJh? wpfae&mrSm wpfckckoGm;pm;Mur,f? jyD;awmhuRefawmf jyefydkUr,f}} / ol armif;vmcJhaom tjyma&mif epfqef; ypfuyfwGif vdkufygjyD;? vyfuD;qJAif;pm;aomufqdkifodkU oGm;Muonf/ odkUaomf q&mcsm;vfpfonf &efukefjrdKUwGif um;MumMum armif;cGifhr&&SdcJhyg/ toif;csKyf\ wGJzuf taxGaxGtwGif;a&;rSL; wm0efudkvnf; arQmfrSef;xm;onfh twdkif;xrf;aqmifcGifh r&&SdcJhyg/ jyif;xefaoma&m*gudk cHpm;&jyD; &efukefaq;½HkMuD;wGif wufa&muf&onf/aq;½HkwufaepOfwGif uRefawmfESpfMudrfcefU oGm;a&muf Munfh½IcJhonf/ qkawmif;ay;cJhonf/olUtajctae tvGefqdk;0g;jyD;? a&m*ga0'em cHpm;ae&rIudk uRefawmf xyfrHoGm; a&mufMunfh½IEdkifaomcGeftm;r&Sdawmhyg/

jyifOD;vGifjrdKUe,f&S d trdIufusif;toif;awmfwGif jyKvkyfaom ESD;aESmzvS,fyG JwpfckwGifoGm;a&mufyg0ifaepOf olbkef;awmf 0ifpm;oGm;aMumif; owif;&&Sdonf/ csufcsif;yif &efukefodkUjyefcJhonf/ ol\aemufqHk;jyKtyfaom 0wfjyKudk;uG,fjcif; onf tpnf;um;qHk;aom0wfjyKwpfckjzpfonf/ rdk;onf;xefpGm &GmoGef;aomfvnf; pnf;um;odkufjrdKufpGm vdkufyg ydkUaqmifcJhMuonf/ q&mcsm;vfpfonf om; (3)OD;? orD; (2) OD;xGef;um;onfhteuf om;MuD;jzpfaom Rev. CJ. Hrang Hmung onf zcif\ajc&mudk vdkufvsuf ,cktcg oif;tkyfq&mESifhvdkif;a&mf(ef)ESpfjcif; toif;awmfrsm; tzGJU\ wGJzuftaxGaxGtwGif;a&;rSL;tjzpf trIawmf xrf;aqmifvsuf &Sd&m cspfcifav;pmaom vkyfazmfaqmifzuf trIawmf aqmifMuD; q&mcsm;vfpftwGuftxl;*kPf,l 0rf;ajrmuf &vsuf &Sdygawmhonf/

Page 64: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

uRefawmfESif h q&m[&efoifckrf;uRefawmfESif h q&m[&efoifckrf;uRefawmfESif h q&m[&efoifckrf;uRefawmfESif h q&m[&efoifckrf;uRefawmfESif h q&m[&efoifckrf;

odu©mawmf&q&mMuD; OD;0if;wif

uRefawmf armfvjrdKifwGif (10)ESpfausmf trIawmfaqmif jyD;aemuf 1975 ckESpfxdpOftcgc&pf,mefaumifpD (,ck jrefrmEdkifiH c&pf,mef toif;awmfrsm; aumifpD) c&pf,mef0e fxr f ;v ky fie f ;tz G J Uü q&mMu D ;O D ;* Re fouf Mu D ; (u G, fv Ge f ) q&mapmrma*Mu D ;(,cktaxGaxGtwGif;a&;rSL;? jrefrmEdkifiH usrf;pmtoif;MuD;) wdkUESifh wGJzuftrIawmfaqmif&efzdwfMum; cH&onfhtwdkif; &efukefodkUa&muf&SdcJ honf/ xkdpOf jynfwGif; vdktyfcsufESif hEdkifiHwumqufoG,frItm;jzifh c&pf,mef 0efxrf;vkyfief;rsm;udk twdkif;twm wpfcktaejzifhus,fjyefUpGm vkyfaqmifEkdifcJh ayonf/

aqmi f& Gu f&rn f h ta jcc Hv ky f ie f ;w d k U r S m (1 )u,fq,fa& ; v ky f ie f ; ? (2 )jyefvnfae&mcsxm;a&;vkyfief; (3) zGHUjzdK;a&; vkyfief; ponfwkdUjzpfonf/ vkyfief;rsm;pDrHaqmif&Guf&ef csrSwfxm;onfh vkyfxHk;vkyfenf;wkdUjzif h aqmif&Guf&onf/ xdkok dUaqmif&GufEdkifapjcif; tvdkUiSg e,fajra'oodkU uGif;qif;um wm0ef&SdolwkdUESifh awGUqHkar;jref;pnf;a0; &jcif;onf t"duvkyfief;wpfck jzpfonf/

1977rSpjyD; ESpfpOf csif;jynfe,fokdU wpfESpfvQif ESpfacgufrQ oGm;&ygonf/ &efukefrS uav;jrdKUodkU av,mOfjzifh oGm;a&mufjyD; csif;jynfe,fwGif;odkU armfawmfum;ESifh oGm;&ygonf/oGm;&onfhc&D;pOfwdkif; q&mcsmvf;pfESifhtwl oGm;&ygonf/ xdkpOfumv q&mcsmvf;pfrSm ZdkrD;ESpfjcif;c&pf,meftzGJUcsKyf (ZufbDpD)wGif taxGaxGtwGif;a&;rSL; jzpfjyD; c&D;oGm;vmEdkif&eftwGuf½kH;*spfum;&Sdjcif;aMumifh tvGef tqifajyygonf/ csif;jynfe,ftwGif; vrf;yef; qufoG,fa&;rSmtvGef cufcJMurf;wrf;onf jzpf&m *spfum;jzifh oGm;&apumrl tcsdefukef vlyifyef;&ygonf/cefUrSef;oavmuf c&D;raygufcJhay/ awmifay:c&D; jzpfaom aMumifh vrf;c&D;rSm rwfapmufjyD;acsmufurf;yg;rsm; &Sdjcif; twGufvnf; vGefpGmrS ab;tEÅ&m,f MuD;ygonf/ ,mOfarmif; tazmfvdkufygvmaomfvnf; rsm;aomtm;jzifh q&mcsmvf;pf udk,fwdkif um;udk armif;ESifygonf/uRefawmfxuf toufi,faomol jzpfjcif;aMumifh cHEdkif&nf &Sdonfomru armfawmf,mOfudkuRrf;usifpGm armif;ESifEkdifonf/ rnfrQ yifyef;EGrf;e,fjcif; &Sdapumrl azmfa&GjyHK;&Tifaom rsufESmjzifhvlwef;pm;ra&G; qufqHaygif;oif;wwfjcif;rSm q&m csmvf;pf\ xl;uJaom yg&rDjzpfonf/

ZdkrD;ESpfjcif;c&pf,meftzGJUcsKyf\ taxGaxGtwGif;a&;rSL; wm0efudk xrf;aqmifaeol jzpfaomaMumifhcsif;jynfe,fwGif&Sd toif;awmfESifh omoemudpöwdkUwGif tvGef wm0ef&SdolwpfOD; jzpfonf/csif;vlrsdK;rsm;rSm a'otm;jzifh uGJjym;aejcif;aMumifh t"dutm;jzifh [m;cg;? zvrf;? wD;wdefvlrsdK;EG,fpkjzpfMujyD; bmompum; uGJjym;vsuf &SdMuonf/ q&mcsmvf;pfrSm zvrf;vlrsdK;EG,f0if

Page 65: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

jzpfaomfvnf; [m;cg;ESifh wD;wdefpum; wdkUudkvnf; em;vnfajymqdkEdkifjcif;aMumifh? qufoG,fpnf;½Hk;a&;twGuf rsm;pGm taxmuftul jzpfaponf/

toi f ;awm fa&; ? omoema&;u dp ör s m ;E Si f Y yw fouf jy D ; ? , k H Munfc su fr sm ;u k dxdef;odrf;apmifYa&Smuf&mwGif wm0ef&Sd&Sd vkyfukdifaqmif&Gufoljzpfonf/

Page 66: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

A letter to my friendRev. CHARLES HRANG TIN KHUM

Rev. Dr. J. Maung Latt

My dear departed friend, classmate and fellow minister in Jesus Christ - Rev. Charles Hrang

Tin Khum, you are now in heaven serving the Father, Son and Holy Spirit while I continue

to serve them on earth. We are still both in service.

I remember when we first met in 1960 when we both became B.Th first year classmates. I

noticed you as a brown handsome youngman with an intensive will to serve the Lord.

Your face showed sadness most of the time; you stayed to yourself and did not mix with

the students. You were very shy in front of female students. I became interested in you and

made friends. There were others too. In no time at all we became a small group. I, Esther

Barrie, Noah Thein (d), Enoch Pun and a Kachin student. We read, studied together and

had good fellowship.

Do you remember the time when we played soccer at night between 11:00 p.m. and 12:00

p.m. I played in the frontline, you played as back and Noah was the goalkeeper. After the

game was over, we were all wet and muddy when we returned to our rooms. We bathed

and settled on our beds to go to sleep. Suddenly we all heard the wailing sound of Noah's

voice, "Please help me friends fine my golden ring which was given by my sweet heart.

The ring must have fallen off my finger when I was catching the ball. This ring is most

valuable to me please help me find the ring". We were feeling very tired and sleepy but

since we wanted to help Noah all of us 25 students went back to the wet and cold soccer

field. We sifted the small pools of water and mud through our hands. Soon day light dawned.

None could find the ring. We all sadly dragged our weary bodies washed our hands feet

and face and threw ourselves on our beds. We were all sad because we pitied Noah who

was to face his lover with no ring to show his true love.

Suddenly we heard the glad shout of Noah, "I've found the ring. Thank you Jesus". When

we heard that we all got up from our beds and rushed to his bed. He was holding the ring

in his hand. His face had a big smile. When we asked him how he had found the ring, he

said, "I must have taken it from my finger and put it in my box because I was afraid I

would lose my ring when we played soccer". Oh! Noah may he be happy with Charles in

Heaven.

During the dry months we played volleyball we played till we could not see the ball at

night. Our student days were filled with interesting activities.

Then came Graduation Day and each of us went to our respective fields - Charles to be-

came General Secretary and I to become teacher then professor. Another time I met him

was at Falam during the Council of Churches meeting. I learnt of his tragie family, deep

loses. And then one day I visited him at Rangoon General Hospital, he was ready to take

the find journey home. I said any last prayer and left him. Later he passed away to be with

Page 67: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Jesus forever. When will I see my dear friend again? This I leave in the Father's Hand.

Happy times - Happy moments. Hard times come and go but the memory lives.

I leave this letter as a legacy to his son Rev. CJ. Hrang Hmung. As you follow in your

father's footsteps learn also to follow Our Father's will.

Servant of Jesus Christ,

Student of the Holy Spirit,

Rev. Dr. J. Maung Latt

Professor, MICT, Insein, Yangon

Pastor, Sinai Baptist Christian Church

Page 68: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

A Life Worth Remembering

byCapt Darryl P. Lamberth (a.k.a. Van Lian Uk), USMC

“Leadership is the sum of those qualities of intellect, human understanding, and moral characters thatenables a person to inspire and control a group of people successfully.” –General John A. Lejuene, 13th

Commandant of the US Marine Corps.

Leadership Traits are defined as follow:

a) Integrity. Uprightness of character and soundness of moral principles.

b) Knowledge. Understanding of a science or an art.

c) Courage. A mental quality that recognizes fear of danger or criticism, but enables a

person to proceed in the face of it with calmness and firmness.

d) Decisiveness. Ability to make decisions promptly and to announce them in a clear, forceful

manner.

e) Dependability. The certainty of proper performance of duty.

f) Initiative. Taking action in the absence of orders or direction.

g) Tact. The ability to deal with others without creating offense.

h) Justice. Giving reward and punishment according to the merits of the case in question.

i) Enthusiasm. The display of sincere interest and exuberance in the performance of duty.

Great leaders usually possess all of the leadership traits described above. Leadership traits

can be used as a benchmark to determine whether or not someone is a good leader. Although

these leadership traits are not used widely in the public sector, the military often use these

traits when evaluating their service members for promotions and future potential to fill a

leadership role.

Leaders must have a strong sense of the great responsibility of their office. For this reason,

it is not unusual for highly effective leaders to sacrifice their own personal and family life

to achieve great things for the betterment of their own people. History has shown us many

of such great and well-known leaders who devoted their entire life for a cause they believed

in. Recent memory showed us the life of such leaders such as General Aung San, Mahatma

Gandhi, Rev. Dr. Martin Luther King, to name a few, who have dedicated much of their life

fighting not for their own personal gain but for the advancement of their own people. The

cause they believed in was so great and deeply rooted in their heart that they went against

all odds to achieve those goals...in some instances, at the expense of giving their own life.

These are some of the example of leaders who went above and beyond their call of duty in

order to advance the struggle of their people.

I am Darryl Patrick Lamberth, known in Chin as Van Lian Uk or Pecik, the youngest son of

Rev. Charles Hrang Tin Khum. I am, by no mean, neither trying to compare what my

father accomplished while he was alive to the accomplishment of these great leaders

mentioned above, nor am I trying to place him in the same pedestal as these great leaders.

Page 69: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

However, what he did for the advancement of Christianity throughout Chinland,

subsequently throughout Myanmar, and his commitment and dedication to this cause is,

in my opinion, in line with some of the accomplishments from these leaders. This article is

about my way of honoring my father for all that he was able to accomplished while he was

living with us for a brief yet very productive time. At the same time, I am trying to show

the affect of his commitment to God’s ministry on his children and how he deprived us of

his love and affection for us by him travelling so much for the ministry. I am not trying to

lift my father so high above his contemporaries because I do not know the extent of all the

great things that he was able to accomplish while he was alive. But I do know that he was

a great leader who devoted his life to do God’s work and therefore, I hope you will

understand if I am being bias about his success in life.

My father passed away in September 5, 1985 at a tender age of 44 to be with God. At the

time of his death, I was 12 years old so I was old enough to know him as a father, but not

quite old enough to know him in a great detail as to the impact he made as a minister to

many believers in Christ. He was blessed with a very high degree of intellectual knowledge

and could articulate everything really well. Looking back at his life and career, he was able

to rise to the top rapidly to assume leadership roles and was able to achieve a prominent

role within the Christian community at such a young age. The one thing I know really well

about my father is that he was never afraid to stand up for what he believed in and would

stand his ground against anyone regardless of his or her stature in life. I know that he was

swift in judgement and fearless in all that he set his mind to do, but a very fair leader. I also

know that he was working diligently for the expansion of God’s kingdom in Myanmar and

that he devoted his life basically to do whatever it required of him, often neglecting his

health and the well-being of his children.

As a child growing up in Falam, I knew that my father was a pastor/minister by profession,

but I never really knew the extent of his duties and responsibilities as the General Secretary

of Zomi Baptist Convention (ZBC) and later as the Associate General Secretary of Myanmar

Baptist Convention (MBC). We lived in Falam from 1977 to 1983 and while we were living

there, he was hardly ever home to care for his immediate family. My mother unexpectedly

left us from this world in 14th March of 1978 at a very young age of 31. Although he knew

that he had five of his children at home without their biological mother to care for them,

his love and concern for the Chin people was so strong that he never seemed to be able to

set aside a time off from his busy schedule to spend a quality time with them. Growing up

as a child to the time of his death, I do not recall me ever spending a quiet moment with

my father to enjoy his company. He was always so focus on God’s mission and he devoted

so much of his time and energy to God’s ministry that he ended up neglecting us

unintentionally at home. To a great extent, God’s ministry was the only life that my father

really ever knew.

During His last days here on earth, Jesus Christ reminded his disciples in Matthew 28:18-

20 to “Go and make disciples of all nations, baptizing them in the name of the Father and of the Son

and of the Holy Spirit, and teaching them to obey everything I have commanded you. And surely I

Page 70: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

am with you always, to the very of the age.” In my opinion, my father took this commandment

at heart and in line with this great commission from our Lord, his drive and focus in life

was to search for ways to preach and proclaim the gospel to his beloved Chin people. He

was also determined to ensure that everyone had the opportunity to at least hear the saving

grace of our Lord Jesus Christ. He envisioned travelling throughout every villages and

cities in the Chin State and ministering God’s plan of salvation to the people dearest to his

heart. He was a risk taker and extremely purpose-driven that he spent more of his time

travelling than spending time at home for the sake of proclaiming God’s word. I have

heard of some of my father’s close acquaintances telling me that his drive to proclaim the

good news of God was so great that he would continue to travel despite doctors and

others telling him to rest more for health reason. He understood his limitation and knew

that he could not do this alone, therefore, the Chins for Christ in One Century (CCOC)

evangelism program was created in 1983 under his leadership to send evangelists throughout

the Chinland. He was able to witness and see the inception of this program, however, did

not get to see in person the fruit of his hard labor when the closing ceremony of CCOC was

held in Hakha, Chin State, in April 1999. He would have been very pleased as to how this

evangelistic program worked out and very appreciative of all the evangelists who took

part in proclaiming the good news where some evangelists even gave the ultimate prize,

death, to achieve the success of the program. I am quite sure that my father had a huge

smile and a sense of pride and satisfaction looking down from heaven during the celebration.

Looking back at his life, he spent a lot more time nurturing and caring for his other family,

the family he established through God, than us, his immediate family.

I have a lot of admiration and respect for my father for what he was able to accomplish

during his lifetime. However, his commitment and devotion for God’s ministry resulted in

us being neglected and not taken cared of properly at the home front. As a great leader as

he may have been in the Christian community, his biggest weakness in life was his inability

to show the love and affection he had for us at home like the way he showed to the believers.

He was a very strict father and was never afraid of using a rod or stick to discipline us. The

Bible tells us in Proverb 13:24 that “He who spares the rod hates his son, but he who loves him is

careful to discipline him.” Again, my father was taking this to the extreme when he disciplined

us. All of us have had our share of being disciplined in an extreme manner by him one way

or another. Whenever he was home, his temperament always got in the way of his personal

affection for us that I felt like I never really knew my father the way I should. Often time,

we felt more comfortable staying home when he was travelling for the very fact that in

that way, we knew for sure that we would be spared from his harsh disciplinary method.

Not being able to spend a quality time with him and never really had a chance to feel his

love and affection for us are some of the things that I really missed about my father. But, at

the same time, I am really happy for those believers whose lives were touched and changed

by what my father was able to do for them.

Now that God has blessed me with two children of my own, Jonathan and Charis, I come

to realize how difficult it must have been for my father at times to leave us at home by

ourselves. Although he may not have spent that much time with us to nurture us and to

Page 71: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

raise us, God provided for us the best guardian in my late grandmother, late uncle, aunts

(especially Sui Men) and my step-mother…to some extent…who all played a big role in

who we become today. The one thing I know about my father is that everywhere he went,

he was well-respected by everyone and was a highly regarded person not only in Chinland,

but also throughout Christian community in Myanmar. This recognition is apparent

whenever I come back to Myanmar for a visit. It amazes me how much most people still

remember my father even after twenty years since his departure from us. Whenever I

come back to Myanmar for a visit, most people recognize me not for who I am or what I

have accomplished, but for the fact that I happen to be one of the five children of Rev.

Charles Hrang Tin Khum. He may have been gone from us for twenty years now, but he is

still being recognized and remembered by many people within the Christian community

to this day for his selfless sacrifice the commitment he made for the expansion of God’s

Kingdom in Myanmar. It’s a true testimony of the legacy he built while he was alive and I

hope he will continue to live in the heart and mind of all Christians in Myanmar for many

more years to come. We, his biological children, are still reaping the never-ending rewards

and blessings for the hard work and dedication of my father.

Page 72: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

REV. CHARLES HRANG TIN KHUM

LE CCOC

CJ. Hrang Hmung

Thuhmaihruai

"Rev. C. Hrang Tin Khum le CCOC" timi thulu thawn cahram ngan dingah atu ZBC G.S. Rev. E.Hlawn Piang FBA Communication Secretary a quan lai (2000 kum) ah ca in rak kuat dah. Ka paRev. C. Hrang Tin Khum (Saya Khum ti'n ka hmang phah vivo ding) ih thuhla ngan ding hi kathinlung thupte'n ka duh zetmi a si cia ruangah ka lungawi ngaingai. Hiti ih quanvo in pek ruangahka pa ih thuanthu hiti in ka ngan theinak a si ih Rev. E. Hlawn Piang parah ka lungawi zet.Ka pai' thu hi ngan ka tum qheuna'n ka tlinsuak thei dah lo. Khatlam kapah ka ruat qheu mi cu mai'pa ih thuhla ngan hi midang in ziangti'n in hmu pei? Hmusualnak teh a um pang pei maw? Phundangpiin in ruat pei maw? tiah ka ruah qheu tikah ka ngan ngam lonak a si.

Kei le ka pai' unaupi pawlih kan theih, kan hmuh daan le midang ih an theih, an hmuh daan hi anbang aw lonak zawn tampi a um men thei. Asinain famkim lo cingin ka pai' thuanthu tawi lePathian hna a quannak thuhla pawl kha theih tawk suah in ngan ka tum ve. Ziangahtile FalamChristian Centenary puaipi ah Rev. Thang Tsin ih tupa a si mi ka pa hi kan Falam mi lawng si loinLaimi, Kawlram tiang thuanthu nei pakhat a si ve ruangah ka pa ih thuhla hi mipi in thei ve haisehla a qha ding tiah ka ruah ruangah a si. Thih hnu a hmin hlo men ding ka siang hrimhrim lo. Ahleice in amah rori in a nunlai ah a rak quan lo, CCOC hnaquannak ih a rahsuakmi pawl kimte'n arak hmu man lo na in a nunlai ih a rak tuh ta mi thlaici hi a kho, a nung ih rah tampi a rah ti ka hmuhtikah Pathian hmin thangqhat lo in ka um thei lo. Amah khaisangtu hi Pathian a si ti ka thei fiangihPathian ka thangqhat ngaingai. Ka pai' hnaquannak pawl parah ka porh aw nasa.

Himi cahram sungah famkim-lonak tampi a um ding. Ka pa ih Pathian hna a quannak pawl ka theihban tawk, ka zingzoi ban tawk ka zingzoimi sungin a tawinak in ka nganmi a si. A famkim lonakparah in theithiam sak ih tluangkhawng a bangnak a um pang le in ngaithiam hram dingah zaangfahka lo dil hmaisa.

A. INNSUNGSANG DUNGLAM THU

a. A Nauhaklai leTlawngkainak thu.

Ka pa cu 1941 kum December 3 ni ah Toungphila khua ah a suak. A pa le a nu cu Pu Hrang Duhle Pi Sung Hnia tla an si. Unau suahpi 11 sungah anih hi a pahnihnak a si. An upabik Mr. Kap Cinle a nau dang 4 pawl cu an nauhak te lai ah an thi zo. Curuangah ka pa cu upabik dinhmun ah dingin naupa 1 le farnu 4 tla thawn an upat tiang an dam tlang. Asinain a naupa Capt. Phun Za Khimin 2005 kum April 15 ni ah leitlun nunnak cem in Pathian hnenah a tlungsal. Atu ah a farnu 4pawl cu anmah le innsang cio thawn dam le nuam in Toungphila ah an um.

Kan suahkehnak thu kan zoh tikah ka pupi le pawl cu kan Falam pengah Pathian a bia hmaisabiktuRev. Thang Tsin le Pathian a biak ruangah Falam peng Parte khua ihsin dawisuak a tuartu Pu HleiHmung (Zanniat awsuah cun Hlai Hmung tiah an ko) tla an si. Rev. Thang Tsin hi Zanniat cithlahLaizo hrin a siih a pupai' suahkehnak khua cu Khawlei khua a si. Pu Hlei Hmung hi Zanniat cithlahDarthang hrin a si. Darthang hrin pupa pawlih suahkehnak khua cu Lumbang a si. Asinain Lumbangah um ding a remcang lo ruangah Hmunli khua ah an vai. Hmunli khua ah san tawkfang tiang an

Page 73: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

rak umdah a si. Kan zingzoi ban tawk le kan theihban tawk ah Darthang hrin Pu Za Cong san tiangHmunli khua ah an um. Cuihsin Pu Za Cong fapa Pu Za Hlur san ah Pu Hlei Hmung ih innsungsangle a unau pawl cu Hmunli khua ihsin an qhawn aw sal ih Parte khua ah an rak um. Cuti ih ansuahkehnak Lumbang khua pan loin Parte khua an pannak cu pupa san Lumbang ihsin an suahlaiah Lumbang khuami pawl hi midang khua le ram ah reipi nan um thei lo ding. Nikhat khat ahcunLumbang ah nan kir leh ko ding tiah an rak ti dah. Cutik ah kan pu le pawlin Lumbang cu kan kirdah nawn lo ding. Uico cun a luakcia mi a ei nan kannih cu cuvek kan si lo tiih an qongkam an rakthlah dahmi a um. Curuangah mi khua mi ram ih um an nuam aw nawn lo tikah Lumbang ah an kirngam lo. Cuticun Lumbang khua thawn a nai aw biknak pengkhat hman a hlat lomi Parte khua anrak pannak a si, tiah pupa suahkehnak thuanthu a um.

Rev. Thang Tsin in Pathian thuthangqha a sim tikah Pu Hlei Hmung cu a lung a thleng aw ih khuasiabiaknak ihsin a nung Pathian a rak bia. Cuticun a nung Pathian a biak tikah a umnak Parte khua ahum dingin an siang nawn lo. Curuangah Rev. Thang Tsin ih kaihhruainak in hmunrawn lam paninan suk ih 1914 kum December thla ah Toungphila khua sat in an um. Toungphila ah a thih tiangkhuabawi a quan. Pu Hlei Hmung ih fapa cu Pu Hrang Duh a siih ka pu a si. Pu Hrang Duh cu kum81 tiang a dam ih 1995 kum July 24 ni ah Pathian hnenah in colhsan. A nu Pi Sung Hnia cu Rev.Thang Tsin ih fanu a siih kum 76 tiang a dam hnu 1996 kum August 4 ni ah Pathian hnenah incolhsan ve.

Ka pa hi a nauhak lai ahcun mi harhdam zet a si. Leknak lam khal a paih zet ih thu le hla theihduhzettu khal a rak si. Rualpi thawn siseh, a nau le pawl thawn an lehnak kipah hotu si ding lawnga duh qheu. Kum 5 hrawng a kim tikah ka upat tikah Pastor ka quan leh ding a rak ti dah, tiah a nu(ka pi) in i sim dah. 1974 kum June thla ihsin State Primary School, Toungphila (Atu No. (2)B.E.H.S, Tahan, Kalaymyo) ah phun hrek kai a thok. Camipuai a ong vivo ih 1957 kum ah StateHigh School, Kalaymyo (Atu No. 1, B.E.H.S, Kalaymyo) ah phunhra (Matriculation) a kai. Cuihkum hrawngah ka pa hi a pu Hlei Hmung ih duhdawt zetmi a si ih a huatsuah laifang a si. Phunhraa kai ko na'n ca a zoh duh dah lo. A pu ih duhtuk mi a si fawn ruangah zohman in an kawk ngam lo.Curuangah ca thiamtheizet a si ko na'n camipuai a ong lo. Culai fangah raalbawi luh a duhtu pawlluhnak dil theih a si, ti'n thu a um. Ka pa khal cumi cu a duhzet ve ruangah raalbawi lut ding tumtahin a rak timtuah aw rero. Culai ah raalbawi a quan lai mi a pu Capt. Pawluh khal in ka lo bawm dingtiah a ti. Asinain sumsaw harsatnak ruangah a rak lut ngah lo. Phunhra le a ong lo, raalbawi luhnakding lamzin le a pit tikah a beidong ngaingai. {Ka pi (Saya Khum nu) a nunlai in sim dahmi pakhatcu: ZBC GS a quan pek hrawngah ka pi hnenah ka pa in hitin a rak qong dah, a ti. "Ka nu cuih ralkapluh ding ka lo dil lai ah sumpai i pek awla atu ahcun ralbawi rank sangzet ka si thlang ding na'n"tiah a rak ti dah. Ka pa hi ralbawi cu a duhzet, asina'n Pathian in amai' ralkap quandingin khuahlanpi ihsin khawkhannak a nei cia deuh a si cu!}.

Cu tiih a um lai fang 1958 kum November thla sungah Burma Divinity School (Atu M.I.T., Insein)ihsin tlawngta pawl gospel team vakin Toungphila ah an thleng. Cuih tlawngta pawl a hmuh tikaha thinlung a thleng dukdi. A nauhak kum 5 lai ih a rak qong dah mi vekin Pathian hnaquan duhnakthinlung cu a rak suak sal. Cuti cun ti a hnim ih a Kawhhran Toungphila Baptist Church le KaleValley Baptist Association (KVBA) ih lungkimpinak thawn 1959 kum ah Burma Divinity School(Atu M.I.T) ah Baibal tlawng kai dingin a feh. A hmaisa ah Toungphila Pastor a quantu a pu Rev.Kip Vum hman in Saya Khum cuti ih a lung a thleng awk cu a zum thei hrimhrim lo. AsinainPathian thu a zir peh vivo ih Pathian lamhruai le kilvennak in 1965 kum March thla ah B.Th.degree a rak ngah thei. Cuti cun Pathian hnaquan hram a thok. Baibal tlawng a kai phah in 1963kum ah Serampore College, India ihsin phunhra (Matriculation) camipuai a ong.

b. A Hnaquannak le A Innsungsang thu.

Page 74: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

Ka pa hi B.Th. degree a ngah vete'n amai' Kawhhran Toungphila Baptist Church ah AssociatePastor quan dingin relcat ciami a si (Culai ih Toungphila Baptist Church Pastor cu a pu Rev. KipVum a si. Rev. Kip Vum cu Rev. Thang Tsin naupa Pu Za Lian ih fapa nautabik a siih Capt. Pawluhih naupa a si.). Asinain 1965 kum March 18-21 sung tuah mi ZBC EC ih dilnak vekin Zomi BaptistTheological School (Atu ZTC) Falam ah zirhtu saya si dingin relcat dilnak a um. Cuti cun kawhhranah pastor quan man loin ZBTS ah zirhtu saya a quan. Zirhtu saya a quanlai ah a tlawngta pawlhrangah duhsaknak tumpi nei in hna a rak quan qheu. Cazirh a thiamzet ih fiang ko in a zirh thiamruangah a tlawngta pawl khalin an duhdawt ngaingai, tiah culai ih a tlawngta pawlin in sim dah (Atlawngta pawlih canganmi khal himi cabu sungah tam nawn a tel ve).

ZBTS ah zirhtu a quanlai fang 1967 kum October 15 ni ah Falam peng Lumbang khua um SayagyiKulh Ci le Pi Kawl Sia te ih fanu nautabik Flavia Vum Thiam thawn Lumbang Baptist Church ahRev. Za Duh kut in Pathian hmai le minung hmai ah thianghlim kutsihnak an nei. Fapa 3, fanu 2 letuisun ah tupa 4 le tunu 3 an nei. A faate pawlcu a tanglam vekin an si.1. Rev. CJ. Hrang Hmung + Deborah Zung Rem

Tulai fangah LBA Associate General Secretary le Toungphila Baptist Church ah AssociatePastor a quan.

2. Nu Stella Mang Ciang + Pa Awng Bik (USA ah an um)3. Pa Christopher Hlei Lian Khup (System Engeneer, Geico Co.) + Nu Patricia Phunkulh (USA ah

an um)4. Capt. Patrick Van Lian Uk + Charity Thian Rem Mawi (US Marine Corp ah hna a quan)5. Nu Lani Sang Ciang (Supervisor,UPS) + Jason Alcoba (USA ah an um)

Saya Khum cu a Kawhhran le Association (KVBA) ih kawhnak vekin 1969 kum April thla ahZBTS zirhtu saya in a cawl ih Toungphila Baptist Church ah Associate Pastor a quan. 1970 kumMarch thla ih tuahmi KVBA kumtin khawmpi, Sentaw khua ah ordination an pek. Cuih khawmpiqum ah ka pa cu KVBA General Secretary si dingah an hril. Ka pa hi KVBA ih a pahnihnakthlahlawh nei Full time General Secretary a si. 1970 kum ihsin 1977 March thla tiang KVBAGeneral Secretary hna a quan. 1977 kum March 17-20 sung Khampat khua ih tuahmi ZBC Trien-nial ah ZBC General Secretary quan dingin quanvo an pek. Curuangah ka pa hi a Kawhhran thawnkum reipi hna an quan tlang man lo. ZBC General Secretary a quan hnu kumkhatnak 1978 kumMarch 12 ni ah a duhdawtzet mi a nupi Nu F. Vum Thiam cu Falam peng Vaar lilawn ah motor caraccident tong in besiazet in a na hnu March 14 ni ah Pathian hnenah a fehsan. 1979 kum ah nupidang a qhit sal. ZBC General Secretary hnaquan cu 1983 kum tiang termhnih sung a rak quan. Cuihhnu ah Toungphila Baptist Church, Toungphila-Kalaymyo ah Rev. Kip Vum thawn kutkai aw inthla 7 sung pastor hna an quan tlang. Cuti ih a quanlai fangah Kalay Council of Churches khalahhruaitu hna a quan phah. Cuihkum cem zik lamah BBC (Atu MBC) khawmpi cu Moulmein khua ahtuah a si. BBC hruaitu upa pawl ih thurelcatnak le quanvo peknak vekin 1984 kum January thlaihsin BBC ah Associate General Secretary a quan. BBC ih hna a quan laifang, 1985 kum September5 ni ah leitlun nunnak tansan in Pathian qaang sungah a cawl ta.

B. REV. CHARLES HRANG TIN KHUM LE KVBA.

Ka pa hi a hnaquannak hmun tinkim ah rinsantlak, upattlak le felfai zetin hna a quan. ZBTS ahzirhtu saya a quanlai khal ah tlawngta pawl le zumtu mi tampi ih rinsanmi le qihzah upatmi a rak si.Kawhhran sungih hna a quan tik khalah Kawhhran kilkip qhansonak ding hrangah le zumtu tampiqhathnemnak ding hrangah thilqha tampi a suahpi. Amah hi mi pawlkom thiamzet a si ruangahbiaknak lamah siseh, hruaitu bawi upa le mipi lakah siseh rualpi qhaqha tampi a nei. Rampi uktubawi le raalbawi upa pawl tiang rualpi qha tampi a nei.

Page 75: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

KVBA General Secretary hna a quan lai khalah atu KVBA compound thu thawn peh aw inKalaymyone uktu bawi pawl in KVBA compound an lon tum ruangah thubuai a um. Culai khalahSaya Khum in cuti men in a lak in nan long thei lo ding tiah nasa zetin a qangih myone uktu pawlthawn thu in an do aw. KVBA compound hrangah thawng tlak ding tiang dinhmun a thleng. Cutitiang cun thudik parah a qangngamtu a si. Curuangah atu KVBA compound khal hi tui' ni tiangKVBA in himte'n an nei theinak a si. Cuticun Saya Khum hi a hnaquannak hmunkip ah amai'pumpak hrang hnak hmanin Pathian ram, Kawhhran le mipi hrangah a thinlung, a thazaang, afimnak le a ruahnak zate thawn pumpek in hna a rak quan.

ZBTS ih zirhtu saya a quan lai, 1968 ihsin 1971 kum tiang ZBC Assistant Treasurer a quan phah.Cun KVBA General Secretary a quan lai khalah 1974 ihhsin 1977 kum March thla tiang ZBC VicePresident a quan.

C. REV. CHARLES HRANG TIN KHUM LE CCOC.

Kawhhran ih nunnak le a thazaang cu mission hnaquan parah a um a si, tiah Saya khum cun a zum.Mission hnaquannak ah amah rori cun pumpek in a fehsuak dah lo. Asinain a hnaquan sunghmuahhmuah kan zoh kir sal tikah amai' pumpak le a innsang, a faate pawl hrang hnakin Pathianram karhzai le kau sin ding in caan a pe tam sawn. Curuangah a faate pawl in ka pai' duhdawtnakkan co malzet tiin ka ruat. A tikcu caan tamsawn cu khualtlawng sukso a fehnak ah a cem ter. Amai'innsungsang thawn an umtlang caan a malzet. KVBA General Secretary a quan lai khalah inn a umdah tuk lo. Kan Laimi hmuahhmuah in a nung Pathian thu thei qheh in Pathian faate kan sizia theiqheh hai sehla ti hi a saduhthah tumbik a si ringring. ZBC ram sungah Pathian thu a qhanso sinsintheinak ding ah le ZBC ih nunnak le thazaang hi mission hnaquannak ah a um tihi fiangzet in a thei.Cumi pawl cu ZBC ramsung hmunkip le ramkip a tlawn vivo tikah a hmuhtonmi a si. CuruangahZBC General Secretary quan dingih an hril tikah ZBC zungih Evangelism & Mission Departmentkhal amai' quan caan ah a thar in ret a si. E & M Department a din theinak dingah hlan deuh pi inZBC in an rak tawlrel zo mi asinain remcan lonak tampi a um ih a cangsuak thei lo. Neta lamlawngah E & M Secretary cu full time in an ret thei sal a si.

Saya Khum hi Pathian hnaquan a thok pek ihsin mission hnaquannak hrangah tumtahmi le sunmangtumpi a nei. A sunmang le a tumtahmi pawl cu:(1) ZBC ram sungah mission hnaquannak thazaang cakzet le hmual nei zet dingah khaisang ding.(2) ZBC ram sungih zumtu hmuahhmuah thleidannak um loin zum daan le tuah daan bang aw ding.(3) ZBC ram sungih Baibal tlawng lam qhanso dingin tha pe ding.

Curuangah ZBC General Secretary a quan sungah thlanglam Laitlang lam panin atu le tu khual atlawng ringring. Cuih caan lai ah thlanglam Laitlang ih a ummi Laimi tamsawn cu Pathian thu anthei hrih lo. Khual a tlawn tambiknak hmun pawl cu Mindat, Paletwa, Kanpalet, Matupi le Gangawpawl an si. Cuti ih a tlawnnak ihsin thlanglam Laitlang ih um Laimi unau tampi ih an dinhmun aniamzia khal fiangtein a hmu, a thei. Hnipuan hruk an thiam hrih lo tu mi tampi khal fiangtein ahmu. A thinlung thup te in hih Laimi unaupi pawl hi Pathian thu thei ve hai sehla an mit a vangdingih a nuntu khawsaknak a sang ding, fimthiamnak lam khalah an qhangso ding ti hi a ruahringringmi a si. Cuticun a thinlung sungah CCOC hmelthlam cu a rung cuang ringring.

Ka pa hi a tikcu caan tamsawm cu ramthar lam panin khualtlawng in caan a hmang sawn. A dam locaan hmanah ramthar ih ummi Laimi unau pawl hrang lawng hi thupibik ah ret in a ruat ringring.1982 kum hrawngah besia zetin a na. Thlakhat sung lungnat (heart attact) tuar in a um. Damlo ina um ko na'n Pathian Thuthangqha a thei hrih lo pawl hnenah Thuthangqha phuan ding hi a ruat thei

Page 76: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

hrih thotho. Cuti dam lo ih a um laiah lungthlitum sunmang a thar in a ngah sal lala. A damsal tikaha lungthlitum sunmang kha a rualpi hnaquanpi pawl hnenah a sim. Cuticun Teddim peng, Thuklaikhua ih ZBC EC ah cuih thu cu a bur ih mission hnaquannak ding thu ruahkhawm tlangnak neidingin lungkimnak an nei. 1981 kum May 13-17 tiang ZBTS (Atu ZTC) ah ZBC ram sungihrinsanmi Pastor le upa 47 thawn mission hnaquannak hrangah thupizetin ruah le relkhawmnak annei. Cuihsin thokin CCOC ruangrai a rung lang deuhdeuh. ZBC upa rinsanmi pawl in Saya Khumih sunmang lungthlitum parah thu le hla tampi an relkhawm, an ruahkhawm hnu ah bet qul, remqulmi pawl an rem, an bet. Cuticun CCOC hnaquannak dingah a tanglam vekin lungkim tlangnak annei.

A HMIN: Chins for Christ in One Century (CCOC)

TUMTAHMI PAWL:1. Laimi Baptist sinak kum 100 kim hlanah thuthangqha phuang in Laimi hmuahhmuah Khristian

ah cang qheh ding.2. Kawhhran um cia pawl hi a nungmi, a cakmi le a qhangphawkmi thazaang thar nei qheh ding.3. Laimi Baptist in kum 100 kimnak puaipi cu Hakha ah 1999 kumah tuah dihg.4. Kum 100 puaipi qheh tikah Ramthar hnaquannak cu miphun dang zum lotu pawl hnenah

karhzai ter ding.

BIBLE SIRHSAH: Filipi 2:11, "JESUH KHRIH CU BAWI A SI"

Cuticun CCOC hnaquannak hi ka pa Rev. C. Hrang Tin Khum ih tumtahmi le sunmang vekinquansuak a siih 1999 kumah Laimi hmuahhmuah in kum 100 kimnak puaipi cu Hakha khua ahnuamzet le hlunghlai zetin kan tuahsuak thei zo a si. Himi CCOC hnaquannak hi sumsaw lam ahhmun dang, ram dang ihsin bomnak lak loin Laimi zumtu hmuahhmuah in thazang suahin zumtuzate'n qan kan lak cio ruangah harsatnak le mitthli lakah Pathian sunlawinak a langsuak theimi a si.CCOC hnaquannak hi Saya Khum ih tumtahmi le lungthlitum sunmang a si kona'n amah cun cuihhnaquannak ih a rah cu a hmusuak ngah man lo. Asinain ZBC upa pawl le zumtu hmuahhmuahqangkhawm in Pathian ram karhzainak dingin lungrualtein kan quantkhawm tlangnak ruangah Pathiansunlawinak cu Laimi hmuahhmuah hnenah a lang ticu zohman ih el theih lomi a si. A tu ahcunCCOC ih tumtahmi a palinak vekin miphun dang zum hrih lotu pawl hnenah Pathian Thuthangqhaphuan rero a si thlang.

Kan Laimi pawl hi Pathian in thluasuah tampi in pek ti cu kan thuanthu kan zohsal tikah fiangte'nkan hmu thei. A hmaisabik ah kan Laimi hnenah Baptist mission pawl in hram an thok ih Laimipawl kan mit in vang ter, khua in hmu ter. Laimi sung khalah Kawhhran dang tampi a um kona'nBaptist pawl thotho in Pathian thu a thei hrih lomi Laimi dang pawl hnenah Pathian Thuthangqhakan phuang, khua kan hmu ter ih an mit kan vang ter. Curuangah Rev. C. Hrang Tin Khum in,"Laimi le Baptist hi qhen a theih lo," tiah a rak ti ringring qheunak a si. America Baptist missionarypawl hnaquannak in kan Laimi pawl ih nuntu khawsak daan, dinhmun pawl in khaisang ter. KanFalam peng sungah zumtu hmaisabik Rev. Thang Tsin in Pathian a awi ruangah a tupa Rev. C.Hrang Tin Khum khalcu kan unaupi Laimi phun pawl hrangah rundamnak Thuthangqha an theih vetheinak dingah CCOC hnaquannak hram qohtu ah a rak cang ve. Ka pa Rev. C. Hrang Tin Khum ihsunmang a simi CCOC hnaquannak cu amah a um nawn lo na'n tuini tiang a nung ringring. 1999kum Chin Evangel Centenary qheh hnu in CCOC hnaquannak cu a cemih Centenary Mission forChrist (CMC) tiah hmindang bun in miphun dang hnenah Pathian Thuthangqha phuang in hna aquan rero lai fang a si. CCOC palai pawl ih thiisen luang le nunnak liam in mitthli thawn an sialmilamzin le an tuhmi thlaici pawl cu kan Laimi thuanthu ah san cem, san deng tiangin kan hngilh theinawn lo ding. Hngilh khal kan siang hrimhrim lo ding. CCOC hnaquan hram a rak tohtu ka pa Rev.

Page 77: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

C. Hrang Tin Khum khal cu Laimi zumtu pawl, a hleice in thlanglam Laitlang ih Laimi pawlihthinlung sungah ziangtik hmanah hngilh ti a um dah nawn lo ding, tiah zumnak ka nei.

Hminsin: Himi cahram hi Falam Christian Centenary (Rev. Thang Tsin Centennial Jubilee) Maga-zine (2006) cahmai 110-116 sungih ka nganmi mallai bet le rem in lak salmi a si.

Page 78: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

List of Contributors:

1. Rev. Stephen Hre Kio, Ph. D.Former Bible Consultant of UBS,Guam, USA.

2. Rev. Kam Khaw Thang, D.D.Honorary Pastor,Chin Baptist ChurchSanchaung,Yangon.

3. Rev. J. Suah Thang (Rtd.)Cinmual, FalamChin State.

4. Rev. Dr. Hrang Cung NungAcademic Dean,Bethel Theological Seminary, ToungphilaTahan, Kalaymyo.

5. Rev. Tuang Khan KapSenior PastorPyidawtha Baptist Church,Pyidawtha Village, Kalay Township.

6. Rev. Dr. E. Za BikProfessorMyanmar Institute of TheologyInsein, Yangon.

7. Rev. R. Qha BiakSecretaryFalam Christian Literature SocietyTahan, Kalaymyo.

8. Rev. J. T hh hh hha Nei ThangField InchargeNgaphe Mission Field (LBA)Ngaphe myo.

9. Rev. Nun UkGeneral SecretaryFalam Baptist AssociationFalam, Chin State.

10. Rev. N. Cong Sum (Rtd.)Thayagone Village,Kalay Township.

11. Pastor V. Sui Hngel (Rtd.)Congheng Village,Falam Township, Chin State.

12. Rev. Biak Cung NungChurch PastorPyinkhonegyi Baptist ChurchPyinkhonegyi, Kalay Township.

13. Rev. D. Kap LuiSenior PastorSanmyo Baptist ChurchKalaymyo.

Page 79: E Book: Rev. C. Hrang Tin Khum Thuanthu

14. Rev. M. Thawng MawiChurch PastorKanaan Baptist Church,Falam, Chin State.

15. Rev. Thang Tin SumMyanmar Concil of ChurchesYangon.

16. Rev. J. Qial Dum (atu pension zo)Senior PastorFalam Baptist ChurchFalam, Chin State.

17. Rev. S. Hrang Kap Hnin (Rtd.)Shalom Villa,Satawm, Kalaymyo.

18. Rev. Dr. Robert Thawng HleiSenior PastorChin Baptist ChurchYangon.

19. Rev. Saw MargaygyiGeneral SecretaryBible Society of MyanmarYangon.

20. Rev. U Win TinPatronMBCUYangon.

21. Rev. Dr. J. Maung LattProfessorMyanmar Institute of Christian TheologyInsein, Yangon.

22. Captain P. Van Lian Uk (atu Major)USMC,Okinawa, Japan.

23. Rev. CJ. Hrang HmungAssociate General SecretaryLairawn Baptist AssociationPinlong (2), Kalaymyo.