* Dr hab. inż. Andrzej Seruga, prof. PK, dr inż. Teresa Seruga, Instytut Materiałów i Konstrukcji Bu- dowlanych, Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Krakowska. ** Mgr inż. Lech Juliszewski, Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Krakowska. AnDrzeJ SerugA * , TereSA SerugA * , Lech JuLISzeWSKI ** DyBLe W DrogoWych nAWIerzchnIAch BeTonoWych DoWeLS for concreTe PAveMenT uSe Streszczenie W artykule przedstawiono rolę dybli w nawierzchni betonowej. Szczególną uwagę poświęco- no aspektowi trwałości oraz właściwej pracy w konstrukcji nawierzchni. Przytoczono wyniki badań odporności na korozję dybli z powłoką ze stopu cynku oraz wpływu rodzaju dybli na skuteczność przenoszenia obciążeń w łączonych nawierzchniach betonowych. Słowa kluczowe: nawierzchnie betonowe, korozja dybli, nośność połączenia w nawierzchniach betonowych Abstract This paper summarizes the role of dowel for concrete pavement use. Special attention was given to aspects of durability and good performance of concrete pavement. The results of labo- ratory investigations dealing with the efficiency of corrosion protection of the carbon steel core of zinc alloy sleeve dowels were presented. Moreower the influence of dowels type for load transfer efficency in jointed concrete pavements is also discussed. Keywords: concrete pavement, dowels corrosion, LTE in jointed concrete pavements
22
Embed
Dyble w drogowych nawierzchniach betonowychsuw.biblos.pk.edu.pl/resources/.../i1/r5721/SerugaA_DybleDrogowych.pdf · się dawniej pomijane własności mechaniczne konstrukcji nawierzchni
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Słowa kluczowe: nawierzchnie betonowe, korozja dybli, nośność połączenia w nawierzchniach betonowych
A b s t r a c t
This paper summarizes the role of dowel for concrete pavement use. Special attentionwasgiventoaspectsofdurabilityandgoodperformanceofconcretepavement.Theresultsoflabo-ratoryinvestigationsdealingwiththeefficiencyofcorrosionprotectionofthecarbonsteelcoreofzincalloysleevedowelswerepresented.Moreowertheinfluenceofdowelstypeforloadtransferefficencyinjointedconcretepavementsisalsodiscussed.
Keywords: concrete pavement, dowels corrosion, LTE in jointed concrete pavements
Wdotychczasowejhistoriiwykonywanianawierzchnibetonowychwiększośćdyblidonawierzchniprodukowanabyłazestaliwęglowej. Ichkorozjamożewznacznymstopniuobniżyć cechy użytkowe i przyspieszyć tempo powstawania zagrożeń prawidłowej pracykonstrukcji.Przykładowowmomencierozpoczęciakorozjidyblawmiejscupołączeniaorazjejpostępuwgłąbsąsiadującychpłyt,dochodzidopowstaniaszczelinypomiędzybetonemadyblem,copowodujezwiększenieefektywnejszerokościpołączenia,zwiększenieugięćinaprężeń(skutkująceszybsząakumulacjąuszkodzeńzmęczeniowych)orazzmniejszeniemzdolnościdoprzenoszeniasił(łatwiejszepowstawaniezjawiskapompowania,większepraw-dopodobieństwoutratypodparciapłytynapołączeniu,szybszyrozwójklawiszowania).
Dyblezwyczajowobyłypokrywanesmarami,farbą,epoksydamilubplastikiemwceluzapobiegnięciakorozji.Skuteczność tychmetodwdużymstopniu zależałaodwarunkówśrodowiska,własnościoraztrwałościpowłok,metodywykonaniaorazinnychczynników.Mimototesposobyzabezpieczeńwielokrotnieokazałysięzawodnewdłuższychokresachpracy (na przykład powyżej 20 lat)wmiejscach, gdzie używano środkówodladzającychwzimowymutrzymaniudróg.
Dyblepolimerowezbrojonewłóknami również sąprzeważnie traktowane jakoekspe-rymentalnerozwiązaniedybliwnawierzchniachbetonowych,pomimotegoproduktyzro-dzinyfrPzaczynająbyćcorazszerzejakceptowanedoużytkuwkonstrukcjachzbrojenio-wychpłytmostowych.niższasztywnośćproduktówwykonanychzfrPwnawierzchniachbetonowychjestpowiązanazniższązdolnościąpoczątkowąidługotrwałądoprzenoszeniaobciążeń,w związku z czymaby to zrekompensować, należy stosowaćwiększe średnicedyblilubzmniejszyćichrozstaw.Pojawiłysięrównieżpytaniadotyczącedługotrwałejwy-dajnościpracytakichproduktówwobecnościświatłaultrafioletowego(podczastransportu,składowania,wbudowywania)orazwśrodowiskachalkalicznych.
Jeśli połączenie charakteryzuje się małą zdolnością przenoszenia obciążeń, to ugię-cienieobciążonejpłyty jest znaczniemniejszeniżugięcieobciążonejpłytywpołączeniuiwskaźnikLTE jestbliski0%.Jeślizdolnośćprzenoszeniaobciążeńprzezpołączeniejestbardzodobra,wtedyugięciapoobustronachpołączeniasąwirtualnierówneiwskaźnikLTE jestbliskiosiągnięcia100%[6].
normyprzewidująprocedurybadawczemającenaceluokreśleniewytrzymałości(od-porności) na poślizg dybla zakotwionego w betonie wzdłuż jego osi (metoda pull-out).DopuszczalnypoziomnaprężeńprzyczepnościakceptowanywwielustanachuSAwynosi 0,4MPa.Aby spełnić toograniczenie,większośćdyblipokrywana jest różnymi smaramiprzedbetonowaniem.
Wprzypadkustalowychdyblipowlekanych stopemcynkuwiadomo jest, żeproduktykorozjistopucynkuprzedostająsiędoporowatejstrukturybetonu.PrzyspieszonebadaniadoświadczalneprzeprowadzonenapodobniezabezpieczonychelementachwkonstrukcjachmostowychprzezfloridaDepartmentofTransportationwykazały,żeproduktykorozjistopucynkuniewywołująszkodliwychefektówwpowłocecynkowej,jakrównieżwotaczającymbetonie[7].Jeślichodziowpływpowłokiochronnejzestopucynkunaskutecznośćprzeno-szeniaobciążeńprzezpołączenie,jakrównieżnanośnośćdyblinawyciąganie,tozdaniemautorówpracy[7]mógłbybyćistotny,gdybyśrednicadyblawpołączeniuzmniejszyłasięowięcejniż0,5mm.Takiezmniejszenieśrednicydyblawkonstrukcjijestnieprawdopodob-nezdwóchpowodów:
Dyble do nawierzchni betonowychw przeszłościwykonywane były na ogół ze stali,wzwiązkuztymichtrwałośćbyławgłównejmierzezależnaodichodpornościnakorozję.Dyblezkompozytówpolimerowych(żywicewzmocnionewłóknami)obecniesąstosowanewniektórychnawierzchniachbetonowych.Ponieważniesąonepodatnenakorozję,badasięichpodatnośćzarównonaagresjęchemicznąśrodowiska,jakinadegradacjęwobecnościpromieniuv–któresąwyznacznikamitrwałości.
Podstawowymi zaletami dybli przenoszących obciążeniaw ten sposób jest taka samajakwpełnychdyblachfrPodpornośćnakorozjęorazniskikosztwporównaniudopeł-nychdybli.Testyrozwojowenawierzchni(2003r.)zalecająstosowaniezarównonowychjakiadaptowanychmateriałów,oceniającjednocześnie,żetulejezfrPośrednicy50mmwy-pełnionezaczynemcementowymsąbardziejekonomiczneistanowiąalternatywędladyblistalowychośrednicy38mm,pokrytychwarstwąepoksydową.
120
4.3.Dyblepokryteplastikiem
Są to stalowe dyble pokryte cienką powłoką plastikową, najczęściej polietylenową,ogrubości0,5–0,8mm.Pomiędzyprętipowłokęczęstowprowadzanyjestsmar.Dybletegotypusą stosowaneod lat60.,powykonaniueksperymentalnychnawierzchnibetonowychzichużyciem.Podstawowymizaletamidyblijestniskacenaidobaodpornośćnakorozję.Ponadtoplastikowaosłonkaskutecznieprzeciwdziałaprzywieraniudybladobetonu,wobecczegoniejestpotrzebnataśmaoddzielająca.Doświadczeniazestosowaniategotypudyblisązróżnicowane.Publikacjesugerują,żewłaściwościnawierzchnibetonowychzzastoso-waniemdybli tegorodzajusą raczejdobre.WstanieMichiganpo10 latachużytkowaniaefektywnośćocenianojakoznakomitą,natomiastpo30latacheksploatacjistwierdzonood-spajaniesięosłonekplastikowychodrdzenidybli,podczasgdydyblepowlekaneepoksydembyływkondycjibliskiejpoczątkowej.
W ramach realizacji od 2000 roku europejskiego ProjektuDemonstracyjnegoMichi-ganI–75stosujesiędyblewosłoncepolietylenowej,umieszczonewmniejszymrozstawiewpaśmieruchuorazdlaporównaniadyblepowlekaneepoksydemwrozstawieco305mm.Pełnewynikiniesąjeszczeudostępnione,alewiadomojuż,żenaobuodcinkachwartościLTEsąponiżej70%.WstanienowyJorkpo10latachużytkowaniałączonychnawierzch-nibetonowychz tymidyblaminiezanotowanoklawiszowaniaanizarysowaniapołączeń.Wstanieohiopo19latachużytkowanianawierzchnistwierdzonomniejszeklawiszowanieniżwprzypadkupołączeńzdyblamibezpowłoki.
4.4.Dyblepełnezestalinierdzewnej
Dyble te charakteryzują się wysoką odpornością na korozję, wysoką wytrzymałościąisztywnością.Stalenierdzewnesąstalaminiskowęglowymi(zawartośćwęglaponiżej1%),azawierająwagowoconajmniej10,5%chromu(fhWA,2001).Dodatekchromuzapewniautworzeniesięnapowierzchnidyblaniewidocznejpowłokiztlenkuchromu,któraczynijąpasywnąiodpornąnakorozję.Wprocesieprodukcyjnymstalinierdzewnychstosowanesąwceluuzyskaniaspecjalnychwłaściwościmateriałustopymolibdenu,nikluiazot.Wyróżniasięponad60gatunkówstalinierdzewnych,podzielonychnapięćklas:austenityczna,duplex(ferrytyczno�austenityczna),ferrytyczna,martenzytycznaihartowana.
Doprodukcji prętów zbrojeniowych najczęściej stosowane są stale nierdzewne auste-nityczne,onajwiększejodpornościnakorozję,zawierającenikiel(8–25%)ipodwyższonąilość chromu (17–25%).Wcelu zwiększenia odporności na korozję dodawany jest takżemolibden(do7%).Stalenierdzewneniemajązdolnościmagnetycznychicharakteryzująsięnadzwyczajnąodpornościąnawysokieiniskietemperatury.WuSAdozbrojeniakonstrukcjinajczęściejstosowanajeststaltypu304lub304L(zmniejszązawartościąwęgla).Dopro-dukcjidyblizprętówklasy40,60i75(odpowiadającaminimalnagranicaplastyczności300,420i520MPa)stosowanesąstaletypu316(opodwyższonejodpornościnakorozję)i316L(jak316,leczzmniejszązawartościąwęgla).Kosztdyblizestalinierdzewnychjestwysoki,przewyższaokołopięciokrotniekosztstandardowychdyblipowlekanychepoksydem.cał-kowitekosztypowinnybyćjednakmniejsze,biorącpoduwagęwiększążywotnościdyblizestalinierdzewnychidłuższyczasichużytkowania.
WartościLTE,otrzymanewwynikuprzeprowadzonychbadańwramachprojektu IL2(Ilinois)przedstawionona rys.1.zprzedstawionychdanychwynika,żewartościLTE na odcinkach,naktórychzastosowanodyblewpostaciprętówzkompozytówfrP,sąniższei bardziej zmienne niż na odcinkach próbnych, na których zastosowano konwencjonalnedyblezprętówstalowychzpowłokąepoksydową.
WstanieWisconsinskonstruowanotrzydoświadczalnenawierzchniebetonowełączone,dyblowane.Dyblezestalinierdzewnej304L,wykonanezpełnychprętów,byłyrozmiesz-czanewariantowopo3lub4prętywpaśmiekółzewnętrznegopasadrogi.Pozostałedyble,wykonanezprętówfrPorazz tulei ze stalinierdzewnej304L,wypełnionychzaczynemcementowym,rozmieszczonownormowymrozstawieco305mm.
WskaźnikiLTE,określonedoświadczalniepokilkulatacheksploatacjidroginaodcin-kachdoświadczalnychWI2 iWI3,przedstawionoodpowiedniona rys.2 i rys.3.Wynikibadańprzeprowadzonychwpaździerniku1997r. i listopadzie1998r.wykazująznaczącąredukcjęwskaźnikaLTEwszystkichdybliwykonanychzprętówkompozytowychfrP.Wy-nikiotrzymanezbadańprzeprowadzonychwczerwcu1998r.niewykazująistotnychróżnic.zdaniemautorówbadań[8,9], jakrównieżautorówniniejszejpracy,fakttenmożnauza-sadnićwiększymudziałemmechanizmuzazębianiasiękruszywanaskutekzamykaniasiępołączeńpoprzecznychwwynikuwyższychtemperaturotoczenia.
5. Proces korozji dybli stalowych
WedługThenationalAssociationofcorrosionengineers(uSA)[7]korozjajesttoznisz-czenie i rozpadmetalu lubstopupoprzezbezpośredniąagresjęchemiczną lubelektroche-miczną.Korozjametalu jestwięczasadniczopowracaniemdoniższegostanuenergetycz-negowpostaci tlenków lubwodorotlenków.Stanmetaliczny jestnajwyższymmożliwymstanemenergetycznymdlawiększościmetali,które–oiletomożliwe–naturalnieutleniająsięwposzukiwaniunajniższegopoziomuenergiipotencjalnej(potencjałuenergetycznego).
Korozjastalizbrojeniowejwbetoniewystępujewtedy,gdymatrycabetonowapełnirolęelektrolitu, umożliwiając przepływ elektronówpomiędzy anodą i katodą.Anoda i katodaogniwa elektrolitycznego mogą być oddzielnie zlokalizowane na tym samym pręcie lubmogątobyćdwaprętybądźdwametale.Produktreakcjiwytworzonypodczaskorozjianodyjest postacią tlenku żelaza, potocznie nazywaną rdzą.rdza jest odpowiedzialna zawielezniszczeńspowodowanychkorozją,ponieważjejtworzeniejestreakcjąekspansywnąmogą-cąspowodowaćwykruszaniesiębetonuorazzblokowaniepołączeniadyblowanego.ogólnymechanizmkorozjistalijestzilustrowanynarys.4.
redukcja poprzecznego przekroju dybla w rejonie połączenia nawierzchni (środkowa –częśćdybla),akumulacjaekspansywnychproduktówkorozjiwzdłużdyblaprowadzącadozablokowa- –nia(zamknięcia)połączenia.
8. Badania dybli z powłoką ochronną ze stopu cynku
DybelonazwieLifeJacket,chronionywarstwązestopucynku,zostałopracowanyprzezJardenzincProductInc.Dybeltenjestprodukowanyprzezmechanicznezespolenieciągłejwarstwy stopu cynku o grubości 1,2mm z typowymdyblem o średnicy 38mm ze staliwęglowej.Mechanicznezespolenieuzyskujesięprzezwciągnięcierękawazestopucynkunardzeńzestaliwęglowej.grubośćpowłokizestopucynkuzostałatakdobrana,abyza-pewnićochronękatodowąprzezokres100lat(przyzałożeniu90%ubytkupowłokicynko-wej)w5�procentowymroztworzesolnym.Przyjętagrubośćdostosowanazostałarównieżdomożliwościtechnologicznychzwiązanychzprocesemnaciąganiapowłokiochronnej.
Produkowanydybeljestpodwójniechroniony.Popierwszegrubawarstwapowłokicyn-kowej działa jako powierzchniowa bariera dlamechanizmówkorozji. Ponieważ powłokazestopucynkujest5do7razygrubszaodtypowychpowłokchroniącychdybleiznacznietwardsza od powłok epoksydowych i plastikowych, jest znacznie odporniejsza na uszko-dzeniapowierzchnispowodowanezarysowaniemizużyciemprzezścieranie.Pozatymstopcynkuchronikatodowoodkrytąstalwwynikunaturalnejróżnicypotencjałówelektroche-micznychcynkuistali.
narysunku6przedstawionowynikiotrzymanezapomocąatomowejspektroskopiiab-sorpcyjnej,szacującetempoubytkużelazawokresie12tygodni.Możnapowiedzieć,żetem-po rozwijającej się korozji jest stałe dla każdego rodzaju dyblaw analizowanym czasie.znaczne różnicewidoczne sąnatomiastwewzględnym tempie rozwojukorozji.Stężenieżelazapomierzonewpojemnikachzawierającychdyblezpowłokązestopucynkubyłopo-dobnedostężeniażelazawwodziewodociągowej.
Badaniauzupełniająceprzeprowadzonotylkonadyblachzestaliwęglowejzpowłokązestopucynku.celembadańbyłookreślenieskutecznościochronykatodowejwzapobieganiukorozjistaliprzydużychuszkodzeniachpowłokiwśrodkowejczęścidybla.nadwóchprób-kachtegotypu,wpołowieichdługościwyciętopowłokęochronnąnacałymobwodzie.najednejpróbcewykonanoszczelinęoszerokości3,2mmigłębokości1,3mm,natomiastnadrugiejpróbcewykonanorowekoszerokości25mmigłębokości6,4mm.Badaniapróbekprzeprowadzonowsposóbanalogicznydopoprzedniego.Po12�tygodniowymokresiebadańniestwierdzonooznakkorozjistali,astężeniejonówżelazawroztworzebyłopodobnedoobserwowanegopoprzedniodladybli zpowłokąze stopucynku (rys.7).okazało się, żeochronakatodowaprzewidzianawpostaci rękawazestopucynku jestwpełniefektywnawmostkowaniudużychprzerwwpowłoceochronnejizapewniacałkowitąochronęprzeciw-korozyjnąpowlekanegostalowegodybla.
ochrona rdzeniaze staliwęglowejdyblaLifeJacket jest częściowo realizowanaprzezkorozjępowłokizestopucynkuwnajbliższejokolicyodsłoniętejstali.Tempakorozjistopucynkubyłyszacowanezapomocąatomowejabsorpcjiprzezpomiarstężeniajonówcynkuwroztworzechlorkusoduwokresie jednego tygodnia.otrzymanewartościzostałyprze-liczonenaszacunkowąutratęgrubościpowłokizestopucynkuwyrażonąwmm/rok,przyzałożeniuwarunków ekspozycji, jakw przeprowadzonych badaniach.otrzymanewynikiprzedstawiono na rys. 8 zarówno dla próbek z nawierconymi otworami, jak i dla próbkizobwodowymrowkiemszerokości25mm.zprzedstawionychwykresówwynika,żetempoubytku cynku gwałtownie spadłow ciągu pierwszego tygodnia ze stosunkowowysokichwartości 0,075–0,090mm/rok do prawie stałego poziomuwynoszącego 0,0127mm/rok.Wysokie tempoubytkucynkuwpoczątkowej fazieodzwierciedlapoczątkowąaktywnośćpasywacyjną,podczasktórejnapowierzchniodsłoniętej stalizostajeutworzonaochronnapowłokazwęglanucynku.
napodstawiewynikówotrzymanychzbadańdoświadczalnychzamieszczonychnarys.1,2i3możnastwierdzić,żewskaźnikiLTE(skutecznościprzenoszeniaobciążenia)dladybliwykonanychzprętówstalowychzpowłokąepoksydowąsąnajwyższeinajbardziejstabilne.Bezwzględu na okres prowadzonych badań doświadczalnychwskaźniki te zawierają sięwprzedziale78–95%.WskaźnikiLTedladybliwykonanychzpełnychprętówzestalinie-rdzewnejtypu304Lzawierająsięwprzedziale76–92%.WskaźnikiLTEdladybliwykona-nychzmateriałówfrPwpostaciprętówlubtuleiwypełnionychzaczynemsąnajmniejsze,charakteryzująsiędużązmiennościąizawierająsięwprzedziale62–82%.
zaprezentowanewpracywynikipochodzązbadańdoświadczalnychwróżnychstanachwuSA,naodcinkachnawierzchniwykonanychzbetonuna różnych rodzajachkruszyw.Autorzy badań nie uściślili danych dotyczących rozstawu dybli, ich średnic i warunkówśrodowiskowych(terenowych),którerzutująnawartośćwskaźnikaLTE.Możnarozważać,jakijestrzeczywistywpływmechanizmuzazębianiasiękruszywawwynikuzamykaniasiępołączeńpoprzecznychprzywyższychtemperaturachotoczenia.napewnojestonwiększy
[7] S n y d e r M.B.,An Evaluation of Cathodically Protected Dowels for Concrete Pave-ments,8thInternationalconferenceonconcretePavements,coloradoSprings,uSA,2005,392�414.
134
[8] L a r s o n r.M.,S m i t h K.D.,Alternative Dowel Bars for Load Transfer in Jointed Concrete Pavements,8th InternationalconferenceonconcretePavements.coloradoSprings,uSA,2005,415�438.
[9] S e r u g a T., S e r u g a A., Nowe rozwiązania dybli do betonowych nawierzchni łączonych w świetle badań doświadczalnych,Drogi,nr10,2009,25�35.
[10] AAShToT�253:Standard metod of test for coated dowel bars.[11] K h a z a n o v i c h L.,yu t I.,To m p k i n s D.,S c h u l t z A., The second genera-
tion of Minnesota Accelerated Loading Facility-Minne-ALF-2,Proceedingof the8th International conference on concrete Pavements, colorado Springs, uSA, 2005, 1013�1029.