DİYAGNOSTİKmanisaciraklik.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/45/01/182171/...2 12. SINIF OTO ELEKTRİK DALI ELEKTRİK ARIZA TESPİT DERSİ 23-27 KASIM 12. SINIF OTO ELEKTRİK DALI ELEKTRİK

2

12. SINIF OTO ELEKTRİK DALI ELEKTRİK ARIZA TESPİT DERSİ 23-27 KASIM

12. SINIF OTO ELEKTRİK DALI

ELEKTRİK ARIZA TESPİTİ DERSİ 23-27 KASIM

1. DİYAGNOSTİK

1.1. Diyagnostiğin Tanımı ve Amacı

Diyagnostik İngilizce kökenli bir kelime olup teşhis etmek, hatayı bulmak anlamına

gelir. Günümüzde üretilen taşıtlarda kullanılan sistemler elektronik devre elemanları ile

donatılarak, sistemlerin çalışması ve kontrolü daha da kolaylaştırılmıştır. Farklı araçlara ait

bilgisayar yazılımlarını içeren diyagnostik cihazları ile taşıtlarda meydana gelebilecek

arızalar kolayca teşhis edilip hızlı bir şekilde giderilebilmektedir. Bu cihazlar olmadan

arızaya müdahale etmek veya çözüm aramak imkânsız denecek kadar zor olmaktadır. 1960

yılında üretilen bir taşıtta 200 metre kablo kullanılırken, 1995’te bu 2000 metreye kadar

çıkmıştır. Ara bağlantı sayısı da aynı şekilde artarak 1800’ e ulaşmıştır. Firma mühendisleri,

bu şekilde üretilmiş bir aracın tamirinin çok zor olacağını düşünerek 2000’li yıllarda

mikrobilgisayarları araç üzerinde kullanmaya başlamışlardır. Mikro işlemcilerin, sensörler

ve aktüatörler ile birlikte kullanımı sonucu hem araç üzerindeki sistemler daha hassas

çalışmaya başlamış, kablo uzunluğu ve ara bağlantı sayısı azaltılmış, ayrıca mikrobilgisayara

aracın tüm teknik verileri ve arızaları kayıt edildiğinden, arızalar da daha kolay tespit edilir

hale gelmiştir.

1.2. Hatalı Diyagnostiği Sonuçları

Taşıtta meydana gelen arızaları giderebilmenin ilk şartı, arızanın doğru bir şekilde

tespit edilmesidir. Yanlış arıza tespiti yapıldığında; farklı parçalar üzerinde uğraşılacağından,

zaman ve para kaybının yanı sıra arıza da giderilemeyecektir. Doğru tespit için gerekli olan;

taşıt için en uygun arıza tespit cihazını almak ve cihazın kullanımını eksiksiz öğrenmektir.

Kısacası; önce arıza doğru belirlenmeli ve ona göre gerekli önlem alınmalıdır.

3

1.3. Hatalı Diyagnostiğin Nedenleri

Hatalı diyagnostiğin birçok nedeni olabilir. Bunlar arıza tespit cihazından olabileceği

gibi cihazı kullanan teknisyenden de kaynaklanabilir. Ayrıca cihazda kullanılan yazılım

programı taşıta uyum sağlamayabilir. Yetkili servislerde bir markaya ait tüm modellere

uyum sağlayan cihazlar kullanılırken, bu ekipmanlara sahip olamayan işletmeler

bulunmaktadır veya bünyesindeki diyagnos cihazları sınırlı araç ve modellerde arıza teşhisi

yapabilmektedir. Ayrıca hatalı diyagnos yapmamak için alanında uzmanlaşmak ve sadece bir

markanın tüm modellerine bakabilme zorunluluğu doğmaktadır. Hatta aynı markanın farklı

motor seçenekleri de dizel, benzinli ve Lpg’li araçlar olmak üzere ayrı uzmanlıklar

gerektirmektedir.

1.4. Diyagnostiğin Aşamaları

Arıza nedeniyle servise gelen bir araçta diyagnostik işlemlerini şu şekilde uygulamak

gerekir;

İlk önce araç sahibinin şikâyetleri dinlenerek araç kabul formuna arıza ve

nedenleri not edilir.

Arızanın tam anlaşılabilmesi için yol testi ile arızanın kaynaklandığı sistem

belirlenir.

Araç servis içerisine alınarak ECU (Elektronik kontrol ünitesi) bağlantı

soketine, arıza tespit cihazının giriş ucu takılır,

Cihazın arıza tespit programındaki menüden, arızanın kaynaklandığı sistem

seçilir. (Motor, vites kutusu, fren sistemleri vs.).

Seçilen bu alanda cihaza hata ara komutu girilir ve cihaz aracın elektronik

kontrol ünitesiyle bağlantıya geçer,

Cihazlar hatayı kod halinde ve yanında açıklaması ile birlikte vermektedir. Bazı

cihazlar, hatanın giderilmesi için yapılması gerekli olan çalışmaları da öneri

olarak sunmaktadır.

Arıza tespitinden sonra cihaza bu arızayı ECU’den silmesi istenir. Şayet arıza

elektronik devrelerdeki haberleşme hatalarından veya yanlış bilgi aktarımından

oluşmuş ise cihaz bu hatayı siler ve sıfır hata olarak gösterir.

Tekrardan cihaza tekrar hata arattırılır, hata bulunamazsa işlem tamamlanmıştır.

Anacak cihaz aynı hatayı yine gösteriyorsa, açıklama istenerek hatanın

kaynaklandığı aktör veya sensör belirlenir, yenisi ile değiştirilir.

Bu işlemden sonra değiştirilen parça araç kontrol ünitesine tanıtılarak,

gerekiyorsa adaptasyonu yapılır (Genellikle yakıt sistemi parçalarında

4

adaptasyon gerekmektedir. Özellikle enjektörlerin değiştirilmesi durumunda

kodlama gerekmektedir. Kodlamayı her cihaz yapamadığı için cihaz satın

alırken bu özelliğin olup olmadığına dikkat etmek gerekir).

1.5. Diyagnostiğin İlkeleri

Hatasız bir diyagnostik (arıza tespiti) için şu hususları dikkate almak gerekir:

Taşıt modeline ait bilgileri içeren yazılım programına sahip diyagnostik cihazı

bulunmalıdır.

Taşıt ECU’si ile bağlantı kurabilmek için uygun adaptör kablosu bulunmalıdır,

Teşhisi yapacak teknisyenin cihaz ve taşıt hakkında gerekli bilgilere sahip

olması gerekir.

Arıza giderildikten sonra tekrar cihazla kontrol edilmeli ve yol testiyle taşıt

kontrol edildikten sonra müşteriye teslim edilmelidir.

1.6. Araç Kabulü

1.6.1. Müşteri Şikâyetlerinin Belirlenmesi

Arıza sebebiyle servise müracaat halinde, her firma kendi taşıt modeline uygun

formları müşteri şikâyetlerini dinleyerek ve bu şikâyetleri formenin de gözlemesiyle

doldurarak, arıza hakkında ilk veriyi oluşturur. Serviste müşterileri karşılayan formenin de

mesleki alanda iyi yetişmiş ve arıza teşhisi hakkında gerekli bilgilere sahip olması ve taşıt

sistemlerini eksiksiz olarak bilmesi hatasız tamir işleminin ilk şartıdır.

Resim 1.1: Müşteri şikayetlerinin belirlenmesi

5

1.6.2. Araç Kabul İşlemlerinin Yapılması

Taşıtın arızası belirlendikten sonra taşıtın servis bilgi formu düzenlenmelidir. Her

firmanın farklı formları olmasına rağmen, bütün formlarda araç hakkında temel bilgileri

içeren kısımlar değişmezdir. Bununla birlikte bazı formlarda temel arıza ve bakımlarda

başlıklar halinde yer alır. Ayrıca bu bilgiler alındıktan sonra bilgisayarda bir veri tabanına

kaydedilerek aracın geçmişi hakkında da bilgi sahibi olmak için saklanmalıdır. İleride sorun

yaşanmaması için arıza tam teşhis edilmeli ve başka arızalar mevcut ise müşteriye

belirtilmelidir. Ayrıca kabul işlemleri sırasında müşteriye taşıtın teslim tarihi ve saati tam

olarak belirtilmelidir. Arıza giderildikten sonra olumsuz bir durumla karşılaşmamak için

ortalama masraflar toplamı ve değişecek parçaların fiyatları da kabul esnasında müşteriye

belirtilmelidir. Şekil 1.1’de genel bir müşteri kabul formu görülmektedir. Form, araç ve

sahibi hakkında genel bilgilerin yer alacağı şekilde düzenlenmiştir.

Şekil 1.1: Örnek müşteri kabul formu

6

1.7. Diyagnostik Cihazları

1.7.1. Diyagnostik Cihazları Görevleri ve Çeşitleri

Birçok farklı firma değişik araç modelleri için veya sadece bir markanın tüm modelleri

için diyagnostik cihazları üretmektedir. Ancak bu cihazlarda en önemli unsur cihazın

kullandığı yazılım programıdır. Cihazın hatayı en kısa sürede ve tam olarak belirlemesinden

sonra yazılım programı izlenecek yolları ve parçaların sökülüp takılma aşamalarını resimli

olarak göstermeli, aracın tüm teknik verilerini içermeli ve yeni çıkan taşıtlar için sürekli

güncellenmelidir. Cihazlar hata tespitinin yanı sıra multimetre ve osiloskop görevi de

yapabilmektedir. Öncelikle cihazları farklı özelliklerine göre sınıflandırmak gerekir.

Uyum sağladığı taşıt sayısına göre cihazlar:

Bütün taşıt modellerine uyum sağlayan cihazlar

Bazı gurup modellere uyum sağlayabilen cihazlar

Sadece bir modele uyumlu çalışan cihazlar

Uyum sağladığı taşıt cinsine göre cihazlar:

Sadece otomobillere uyum sağlayan cihazlar

Otomobil ile birlikte; otobüs, kamyon ve kamyonetlere uyum sağlayan cihazlar

İş makinelerine uyum sağlayan cihazlar

Kullanım özelliklerine göre cihazlar:

Atölye tipi sabit cihazlar

Taşınabilir mobil cihazlar

Taşınabilir bilgisayarlar ile kullanılabilen cihazlar

Bunların dışında sadece kullanılan yakıt çeşitine göre tüm taşıt modellerine uyum

sağlayabilen yazılımlar ve cihazlarda üretilmektedir ( Lpg’li, dizel ve benzinli taşıtlar için).

Bu cihazların görevlerini de şu şekilde sıralayabiliriz:

Hata kodu okuma

Hata kodu silme

Parametre okuma ( Kontrol paneli üzerinden parçaların çalışma değerlerinin

ölçülmesi)

Gaz kelebeği, fan motoru gibi hareketli parçaların çalıştırılarak test edilmesi

7

Enjektör vb. parçaların kodlaması

Parçaların çalışmalarının düzenlenmesi, yani adaptasyon imkanı

Multimetre olarak kullanım

Osiloskop olarak kullanım

Resim 2’de atölye tipi diyagnostik cihazı görülmektedir.

Resim 2: Atölye tipi sabit diyagnostik cihazı

Resim 2.2: Mobil tip taşınabilir diyagnostik cihazları

Resim 2.2’de görülen cihazlardan soldaki cihaz taşınabilir bilgisayar ile birlikte mobil

olarak kullanılabilmektedir. Diğer cihaz ise atölye dışında hizmet vermek için üretilmiş,

taşınabilir ve tek başına kullanılabilen bir cihazdır. Resim 2.3’te Günümüzde cep telefonu

kadar küçük diyagnostik cihazları da imal edilmektedir.

8

Resim 2.3: Cep telefonu şeklinde diyagnostik cihazları

1.7.2. Diyagnostik Cihazının Araca Bağlanması

Diyagnostik cihazının araca bağlanabilmesi için taşıtın ECU giriş soketine uygun

kablo önce bilgisayara daha sonra taşıta bağlanmalıdır. Bazı araçların giriş soketleri birbirine

uyumlu olmasına rağmen bazı araçlarda özel soketli bağlantı kabloları gerekmektedir.

Günümüzde üretilen taşıtlarda bağlantı kablosuz wireless ve bluetooth gibi aygıtlarla da

direkt olarak sağlanabilmektedir (Hatta bazı araçlar yerleştirilen cep telefonu kartı ile taşıtla

uydu aracılığıyla bağlantı kurularak arıza tespit edilmekte ve giderilmektedir). Diyagnostik

cihazı ile farklı araçlara bağlantı yapabilmek için ayrıca satılan kablo setinin alınması

gerekmektedir. Resim 2.4’te ECU iç yapısı, Resim 2.5’te ise araca bağlanma şekli

görülmektedir.

Resim 2.4: Taşıt ECU’su ve elektrik devreleri

9

Resim 2.5: Diyagnostik cihazının taşıta bağlanması

Resim 2.6’da taşınabilir bilgisayar ile birlikte kullanılan diyagnostik cihazının taşıta

bağlanması şematik olarak gösterilmektedir. (1) numaralı bağlantı cihazdan bilgisayara, (2)

numaralı bağlantı taşıttan cihaza, (3) numaralı bağlantı ise cihazdan taşıtın ECU giriş

soketine takılacak şekilde ayarlanmaktadır.

Resim 2.6: Diyagnostik cihazının taşıta bağlanmasının şematik gösterimi

10

1.7.2.1. Bağlantı Yöntemleri

Diyagnostik cihazları taşıta uyumlu kablo aracılığıyla seri olarak bağlanmaktadır.

Yukarıda da izah edildiği gibi cihazdan gelen kablo taşıt ECU’su giriş soketine takılır. Taşıt

kontağı açılarak devrelere elektrik geçişi sağlanır. Cihaz programından taşıt marka, tip ve

modeli seçilir ve cihazın taşıtla bağlantı kurması beklenir. Ekranda taşıtla bağlantı

gerçekleştirildi uyarısı görüldüğünde, bağlantının gerçekleştiği anlaşılır.

1.7.2.2. Soketler

Resim 2.7: Diyagnostik cihazında kullanılan kablo ve soketler

Soketlerin bilgisayara takılan ucu için gerekli bağlantılar USB, PS/2, CAN/BUS OBD

soketi veya üniversal adaptör kablosudur. Araca takılan kısım ise bazı araçlar için farklı

olabilmektedir. Bu bağlantıya uygun soketi seçmek için öncelikle soket yuvasının şekline

bakılır. Daha sonra pimler (Soketin içine giren çıkıntılar) sayısı kontrol edilerek uygun kablo

seçilir. Resim 2.8’de ise taşıt üzerinde soket yerini bulamadığımız zaman cihazın soket

yerini otomatik olarak göstermesi görülmektedir.

11

Resim 2.8: Taşıta bağlantı soketi yerinin cihazda gösterimi

Soket seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar

Soket seçimine diyagnostik cihazı alırken dikkat etmek gerekir. Cihaz ve program

istenen taşıtlara uyum sağladığı gibi kablo bağlantılarının da yazılımda yer alan taşıtlara

uyum sağlaması gerekir. Firmalar kablo setini cihazla birlikte veya ayrı olarak satabilir.

Farklı taşıt tiplerinin soket girişleri veya soket içerisindeki pin sayısı farklı olmaktadır.

1.7.3. Aracın Diyagnostik Cihazına Tanıtılması

Diyagnostik cihazıyla araç arasındaki kablo bağlantısı gerçekleştirildikten sonra

yazılım programından test edilecek taşıtın markası, modeli ve tipi seçilir. Bazı cihazlarda

taşıt motor numarası ve şasi numarası, model yılı gibi bilgiler de istenmektedir. Resim 2.5’te

aracın diyagnostik cihazına tanıtılması görülmektedir.

12

Resim 2.9: Taşıtın cihaz yazılım programına tanıtılması

Resim 2.10: Farklı diyagnostik cihazında taşıtın yazılım programına tanıtılması

13

12. SINIF OTO ELEKTRİK DALI VE OTO MEKANİKER DALI VE ÖN DÜZEN AYARLARI VE

LASTİKÇİLİK DALI MESLEK RESİM DERSİ 23-27 KASIM

1.2.2.1. Kamaların Resimlerde Gösterilmesi ve Ölçülendirilmesi

Dişli çark, kasnak, volan gibi makine parçalarını dönen millere sökülebilir olarak

birleştiren elemanlara kama denir. Şekil 1.36’da kama resmi görülmektedir.

14

Şekil 1.36: Kama

Kamalar, TS 147’ye göre iki ana grupta sınıflandırılabilir:

Enine kamalar: Mil eksenine dik olarak çalışır. Bu kamalar, sık sık sökülüp

takılması gereken eklemli bağlantılarda kullanılır.

Boyuna kamalar: Mil ekseni boyunca çalışır. Bu kamalar, moment taşıyarak

bağlantı görevi yapar. Boyuna kamalar TS 147’ye göre üç sınıfa ayrılır.

Eğimli kamalar: Kamanın üst yüzeyine 1/100 oranında eğim verilir.

Eğimli kamalarda montaj itme ile olurken mil ve göbek sıkışarak çalışır.

Eğimsiz kamalar: Bu kamaların üst yüzeyleri boşluklu olup yan

yüzeyleri kuvvetleri iletir. Eğimsiz boyuna kamalar, mil kanallarına

alıştırılarak takılır. Eğimsiz kamalar, kalın ince ve memeli türde olur.

Yarım ay kamalar (TS 147/12): Millerin konik kısımlarında ve belli

açılarda oynak (esnek) birleştirmelerde kullanılır.

Şekil 1.37’de kama çeşitlerinin resimleri görülmektedir.

15

Şekil 1.37: Kama çeşitleri

16

Kamalar TS 147’ye göre Şekil 1.38’de görüldüğü gibi standart numarası ile belirtilir.

Burada kamanın TS numarası ile birlikte kalınlık ve yükseklik ölçüleri de ifade edilir.

Örnek:

Şekil 1.38: Kama standardı

1

TS standardına göre aşağıda ölçüleri verilen yarım ay kama

resimlerini çizerek ölçülendiriniz.

b= 3 mm h= 5 mm d2= 13 mm

d1= 10 mm t1= 3,8 mm t2= 1,4 mm

Şekil 1.39: Kama çizimi

2

3

12. SINIF OTO ELEKTRİK DALI ELEKTRİK UYGULAMALARI DERSİ 23-27 KASIM

ARIZA ANALİZİ

Dersin Modülleri Kazandırılan Yeterlikler

Arşivleme ve Katalog Arıza ve bakım karteksi oluşturup arşivlemek ve katalog okumak

Arıza Analiz Yöntemleri ve Arıza Giderme

Sistem analizi yapıp tespit edilen arızaları gidermek

4

Dersin Adı Arıza Analizi

Alan Elektrik-Elektronik Teknolojisi

Meslek/Dal HABERLEŞME SİSTEMLERİ

Dersin okutulacağı sınıf/yıl

2.yıl 3. dönem

Süre Haftada 1 ders saati

Dersin amacı

Bu ders ile öğrenciye Arıza ve bakım karteksi oluşturabilecek, kayıtları arşivleme yapabilecek, kataloglardaki gerekli bilgilere ulaşabilecek elektrik ve elektronik sistemlerinde hızlı hata yalıtım metodunu kullanarak malzeme ve sistem arızalarını bularak arızayı giderebilecektir.

Dersin tanımı

Bu ders; arıza ve bakım kayıtlarının tutulması ve arıza giderme yöntem ve teknikleri ile ilgili bilgi ve becerilerin verildiği derstir

Dersin Ön Koşulları Bu dersin ön koşulu yoktur.

Ders ile kazandırılacak yeterlikler

Öğrenci, bu dersin sonunda; 1. Arıza ve bakım karteksi oluşturup, arşivlemek ve katalog

okuyabilmek 2. Sistem analizi yapıp tespit edilen arızaları giderebilmek

Dersin İçeriği

1. Arşivleme yapmak 2. Katalog okumak 3. Arıza kaynağının yerini belirlemek ve yalıtmak 4. Arızalı malzemeyi veya sistemin arızasını bulmak 5. Arızalı baskı devreyi temizlemek ve iletim yollarını

onarmak 6. Arızayı gidermek, sistemi test etmek

Yöntem ve Teknikler

Bu derste anlatım, göstererek yaptırma, grup çalışması, tartışma, uygulamalı çalışma, araştırma, yenilikleri takip etme, internet ortamında araştırma yapma vb. yöntem ve teknikler uygulanabilir.

Eğitim Öğretim Ortamı ve Donatım

Ortam: Elektrik atölyesi, işletme ortamı Donanım: Projeksiyon, bilgisayar

Ölçme ve Değerlendirme

1. Her faaliyet sonunda kazanılan bilgi ve beceriler ölçülür. 2. Her modülün sonunda kazanılan yeterlikler ölçülür. 3. Dersin sonunda; Orta Öğretim Kurumları Sınıf Geçme ve

Sınav Yönetmeliği ile Mesleki ve Teknik Eğitim

5

Yönetmeliği’nin Mesleki Eğitim Merkezleri ile ilgili maddelerine göre ölçme ve değerlendirme yapılacaktır.

Öğretmen ve Eğitici 1. Eğitim almış, alanında sektör deneyimi olan öğretmenler, 2. Gerektiğinde sektörde çalışan ustalık ve usta öğreticilik

belgesi olan meslek elemanları

İşbirliği Yapılacak Kurum ve Kuruluşlar

Öğrencinin konuyla ilgili olarak iletişim, araştırma-gözlem, uygulama yapabileceği; diğer alan öğretmenleri, üniversiteler, sosyal ortaklar, sivil toplum kuruluşları, çevrede bulunan işletmeler, özel, kamu kurum ve kuruluşlarıdır.

6

MODÜL BİLGİ

SAYFASI

ALAN : ELEKTRİK - ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

MESLEK/DAL : HABERLEŞME SİSTEMLERİ

MODÜL : ARŞİVLEME VE KATALOG BİLGİSİ

KODU :

SÜRE : 40 / 32

ÖN KOŞUL :

AÇIKLAMA :

GENEL AMAÇ :

Öğrenci bu modül ile, kayıt gereçleri ve kataloglarla donatılmış çalışma ortamında, TSE ve ISO

standartlarına uygun olarak arıza ve bakım kayıtlarını tutabilir, arşiv oluşturabilir ve mesleği ile ilgili

katalogları okuyabilecektir.

AMAÇLAR : 1. Arıza ve bakım karteksi oluşturabilecektir.

2. Kayıtları arşivleme yapabilecektir

3. Kataloglardaki gerekli bilgilere ulaşabilecektir.

İÇERİK :

A. Arıza ve Bakım Karteksi

1. Önemi

2. Yeni arıza ve bakım karteksinin oluşturulması

a. Arıza karteksi

i. Arıza karteksi oluşturma

ii.Arıza karteksi doldurma

b. Bakım karteksi

i. Bakım karteksi oluşturma

ii. Bakım karteksi doldurma

3. Bilgisayar programları ile veri tabanı oluşturma

a. Veri tabanı oluşturma (Access, Excel vb. ofis veya stok paket programları)

b. Verilerin kayıt edilmesi

c. Verilerin çağırılması

4. Mesleklere göre karteks örnekleri

7

B. Arşivleme

1. Önemi

2. Takip formunun gerekliliği

3. Arşivleme formu içeriğindeki konu başlıkları

8

4. Arşivleme yöntemleri

a. Matbu form ile

b. Bilgisayar ile

C. Katalog 1. Katalog Çeşitleri

a. Elektrik malzeme katalogları

b. Elektronik malzeme katalogları

c. Mekanik malzeme katalogları

2. Internet üzerinden katalog bilgilerine ulaşma

3. Katalogların Okunması

a. Okurken dikkat edilecek noktalar

b. Katalog bilgilerinin karşılaştırılması

KONU ALANLARININ AĞIRLIKLARI : KONULAR Yüzde(%)

Arıza Ve Bakım Karteksi 40

Arşivleme 30

Katalog 30

TOPLAM 100

9

MODÜL BİLGİ

SAYFASI

ALAN : ELEKTRİK - ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

MESLEK/DAL : HABERLEŞME SİSTEMLERİ

MODÜL : ARIZA ANALİZ YÖNTEMLERİ VE ARIZA GİDERME

KODU :

SÜRE : 40 / 32

ÖN KOŞUL :

AÇIKLAMA :

GENEL AMAÇ :

Öğrenci bu modül ile, elektrik ve elektronik sistemlerde hızlı hata yalıtım metodunu kullanarak

malzeme ve sistem arızalarını bularak arızayı giderebilecektir.

AMAÇLAR : 1. Güvenli ölçme yapmak için arızalı bölge veya elemanın yalıtımını yapabilecektir.

2. Arızalı birimi ve ya elemanı tespit edebilecektir.

3. Arızalı kartın malzeme değişimini, onarımını ve temizlemesini yapabilecektir

4. Arızayı giderip sistemi test edebilecektir.

İÇERİK :

A. Arıza İzolasyonu

1. Arızanın tanımı ve gidermenin önemi

2. Güvenlik

3. Antistatik laboratuar ortamı

4. Blok diagram

5. Arıza bulma metodları

B. Arızalı Birimi veya Elemanı Bulma 1. Test cihazları ve kullanımı

2. Devre elemanlarının sağlamlık kontrolü

3. Devre elemanlarının karakteristikleri

4. Elektrik elektronik devrelerde arıza tespiti

a. Dirençli devrelerde arıza tespiti

1

0

b. Diyotlu devrelerde arıza tespiti

c. Transistörlü devrelerde arıza tespiti

d. Güç kaynaklarında arıza tespiti

e. Amplifikatörlerde arıza tespiti

f. Opamplı devrelerde arıza tesp

12. SINIF OTO ELEKTRİK DALI VE OTO MEKANİKER DALI

OTOMOTİV KONFOR SİSTEMLERİ DERSİ 23-27 KASIM

ISITMALI CAMLAR

Araçlarda kullanılan bir diğer konfor sistemlerinden birisi de ısıtmalı camlardır.

Önceki yıllarda sadece arka camlarda kullanılan ısıtmalı camlar, günümüzde teknolojinin

gelişmesi ile birlikte ön ve yan camlarda da kullanılmaktadır.

Isıtmalı camların görevi özellikle kışın soğuk havalarda camlarda oluşan buzlanma ve

buğulanmanın hızlı bir şekilde giderilmesi içindir. Bugün araçlarda ön camlarda gizli

rezistanslı (ısıtmalı) camlar kullanılmaktadır. Resim 4.1’de gizli rezistanslı ön cam

görülmektedir.

Resim 4.1: Gizli rezistanslı ön cam

52

4.1. Yapıları

Günümüz araçlarında yüksek teknoloji sayesinde ön camlarda gizli rezistanslı camlar

kullanılmaktadır. Bununla birlikte diğer lamine camlara da gizli rezistanslı cam teknolojisi

uygulanabilmektedir. Araçta kullanılan akü ve cam yüzeyine göre sistemin ısı performansı

değişmektedir. Buğu ve buz çözme işlemleri için kullanılan bir sistemdir. Buz tutmuş bir

camın kısa sürede buzunun çözülmesi göz önüne alınırsa; camın kazınmasından kaynaklanan

çizilmelere; zaman kaybına yol açmadan sistemin faydalı olacağı kesindir. Bunun yanı sıra

görünmez tel teknolojisi ile araçlarda kullanılan özel radyo antenlerinde de kullanmak

mümkündür. Şekil 4.1’de ısıtmalı cam devresi görülmektedir.

4.2. Çalışması

Şekil 4.1: Isıtmalı cam devresi

Isıtmalı camların yapıları ve çalışması oldukça basittir. Kontak anahtarından ve

kumanda butonundan geçen elektrik akımı ön veya arka camlarda bulunan rezistans

ızgaralara veya tellere ulaşmaktadır. Buradan geçen akımın oluşturduğu direnç etkisi ile

rezistans iletkenler ısınmakta ve camlarda oluşan buzlanma, buğulanma gibi sürüş konforunu

olumsuz yönde etkileyen faktörleri hızlı ve kolay bir şekilde ortadan kaldırmaktadır.

Sistemde geçen akımın kontrolünü ve korunmasını sağlayan role ve sigortalar da

bulunmaktadır. Resim 4.2’de ısıtmalı camların kumanda anahtarı görülmektedir.

53

Resim 4.2: Isıtmalı cam kumanda anahtarı

4.3. Arızaları ve Kontrolleri Isıtıcı cam rezistans devresinde aşağıdaki arızalar görülebilir. Bunlar: Isıtıcı cam rezistans teller; yüksek elektrik direncine maruz kaldığı için zaman

içerisinde kopmalar meydana gelebilir.

Isıtıcı cam rezistans devresi sigorta ve rolesi arızalanabilir.

Isıtıcı cam rezistans devresi kumanda anahtarı arızalanabilir. Isıtıcı cam rezistans devresi bağlantı noktalarında ve kablolarda kopmalar

olabilir.

4.4.1. Isıtıcı Cam Rezistans Tellerinin Kontrolü

Arka cam üzerinde yatay ızgara rezistans telleri ve bunları taşıyan her iki yanda dikey

taşıyıcı teller bulunmaktadır. Bu tellerin bağlantısı paralel bir elektrik devresidir. Isıtıcı

rezistans telleri, gümüş seramik malzemeden yapılmaktadır. Bu gümüş seramik teller, cam

içerisinde yüksek elektrik direnci meydana getirir. Aşırı yüksek direnç; ızgara tellerin

yanarak kopmasına neden olabilir.

Isıtıcı rezistans tellerin çalışıp çalışmadığını anlamak için aşağıdaki kontrol yapılabilir.

Kontak anahtarı ve kumanda düğmesi açık konuma getirilir.

Gösterge ışığından sistemin çalıştığı gözlenmelidir. DC voltmetre veya avometre kullanılarak (A) ve (B) noktaları arasındaki

gerilim miktarı ölçülür. Bu gerilim 10 – 14 V arasında olmalıdır. (Şekil 4.2)

54

Şekil 4.2: Arka cam rezistansının elektrik kontrolü

Düşük voltaj göstermesi şasi veya besleme kablosunda kötü bağlantı olduğunu

gösterir.

Voltmetrenin negatif (-) ucu ile şasi noktasına iyi bir temas sağlayınız. Voltaj bu

durumda değişmemelidir.

Voltmetrenin negatif (-) kablosunu (B) noktasına bağlayın ve pozitif (+)

kabloyu ısıtıcı cam rezistansın orta noktasındaki ızgara tellerine temas ettiriniz.

Bu durumda:

Yaklaşık 6 Volt gösteriyorsa ısıtıcı teller sağlamdır.

0 Volt gösteriyorsa ısıtıcı telin A ve C noktası arasında kopukluk vardır.

10 – 14 volt gösteriyorsa B ve C noktaları arasında bir kopukluk vardır.

4.4.2. Isıtıcı Cam Kumanda Anahtarının Kontrolü

Arka cam ısıtıcı rezistans devresi kumanda anahtarının çalışıp çalışmadığını kontrol

edilir. Bunun için kumanda anahtarının bulunduğu döşeme sökülerek kumanda anahtarı

bulunduğu yerden sökülür. Avometre ile kumanda anahtarının çalışıp çalışmadığı kontrol

edilir.

55

4.4. Arka Cam Rezistans Devresi

Şekil 4.2’de arka camlarda bulunan basit bir rezistans devresi görülmektedir.

Şekil 4.2: Arka cam rezistans devresi

56

Aşağıda ısıtmalı camlar ile ilgili verilen uygulama faaliyetini yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Gerekli atölye güvenlik tedbirlerini

alınız.

Uygulama aracı için güvenlik kurallarını

uygulayınız.

Aracın el frenini çekiniz. Gerekli takım ve aletleri hazırlayınız.

Avometreyi hazırlayınız ve arka

cam rezistansının kontrolüne

başlayınız.

Avometreyi açınız ve kademesini

DCV 20 V olarak ayarlayınız

Avometrenin ekran kısmı

ayrılabiliyorsa ayırınız.

Bu işlem ölçümde kolaylık sağlayacaktır.

UYGULAMA FAALİYETİ

57

Avometrenin bir ucunu arka

rezistans kablosunun bağlantı ucuna

bağlayınız. Diğer ucunu da aynı

şekilde diğer tarafa bağlayınız.

Arka cam rezistans devresine gelen

gerilimi ölçünüz.

Avometrenin ekranını aracın ön

konsoluna yerleştiriniz.

Aracın kontak anahtarını ve ısıtıcı

cam düğmesini açınız ve avometre

ekranınında okunan değeri

gözlemleyiniz.

Avometrede okunan değer, 10 – 14 V arasında

olmalıdır.

Düşük voltaj göstermesi şasi ve güç

kablosunda kötü bağlantılar olduğunu gösterir.

58

Gerilim ölçümünü kontrol ettikten

sonra arka rezistans devresinin

direnç kontrolünü yapınız.

Bunun için avometre kablosunun bir ucunu

devrenin bağlantı noktasına bağlayınız.

Avometrenin ucuna sivri uçlu

ölçüm aparatını takınız.

Avometrenin ucunu rezistansın belli noktalarına tema ettirerek direnç ölçümünü

yapınız.

Ölçtüğünüz değerleri aracın katalog

değeri ile karşılaştırınız.

59

12. SINIF ÖN DÜZEN AYARLARI VE LASTİKÇİLİK DALI

OFİS PROĞRAMLARI DERSİ 23-27 KASIM

5.1. Tablo İçindeki Verileri Sıralama

Tablo içine yazmıĢ olduğumuz verileri artan veya azalan olmak üzere istediğimiz

Ģekillerde sıralayabiliriz.

Tablo seçildikten sonra görüntülenen Düzen sekmesindeki Veri grubundan

nesnesine tıklarız. KarĢımıza gelen sırala penceresi seçeneklerinden istediğimiz sıralama

ölçütlerini seçip tamam düğmesine bastığımızda sıralama iĢlemi gerçekleĢmiĢ olacaktır.

ġekil 5.12: Tablo verilerini sıralama penceresi

Aynı Ģekilde istediğimiz bir sütunu da seçerek sıralama iĢlemini

gerçekleĢtirebileceğimiz gibi bir tablo sütununda birden çok sözcük veya alana göre de

sıralama yapabiliriz. Bunun için öncelikle verileri ayıran karakterler kullanmamız gerekir.

Örneğin, sütundaki hücrelerde hem ad hem de soyadı etiketleri varsa adları ayırmak için

virgül kullanabilirsiniz (Seçenekler-Alan Ayırıcı).

5.2. Hücre Kenar BoĢluklarını Ayarlama

Bir tablodaki hücre kenar boĢluklarını ve hücrelerin birbirleri arasındaki mesafeyi

ayarlayabiliriz.

Bu ayarlama iĢlemi, Düzen sekmesindeki Hizalama grubundan seçilerek

yapılır. Bu nesne tıklandığı zaman karĢımıza aĢağıdaki Tablo seçeneklerinin göründüğü

pencere gelecektir.

60

ġekil 5.13: Tablo seçenekleri penceresi

Tablo seçenekleri penceresini kullanarak hücre kenar boĢluklarının üst, sol, alt ve sağ

taraftan ne kadar olacağının, hücrelerin birbirleri arasında boĢluk olup olmayacağının,

olacaksa ne kadar olacağının ayarları ve düzenlemeden sonra içeriğin sığması için otomatik

boyutlandırma ayarları yapabilirsiniz.

5.3. Tablo Silme

Silmek istediğimiz tabloyu seçtikten sonra silme iĢlemi uygulamak için

Düzen Sekmesi altında yer alan Satırlar ve sütunlar grubundaki Sil ( )

seçeneğine tıklandıktan sonra ‟e tıklanarak tabloyu silme

iĢlemi gerçekleĢtirilir.

Tablo silmek için tablo seçili iken kesme iĢlemlerinden herhangi birini de

uygulayabilirsiniz.

5.4. Hücre, Satır ya da Sütun Silme

Kullanmak istemediğimiz bir hücre, satır veya sütunu silmek için aĢağıdaki adımlar

uygulanır.

Hücre silmek için silmek istediğimiz hücre veya hücreleri seçtikten sonra;

Düzen Sekmesi altında yer alan Satırlar ve sütunlar grubundaki sil ( )

seçeneğine tıklandıktan sonra ‟e tıklanarak seçili hücre

veya hücreleri silme iĢlemi gerçekleĢtirilir.

Farenin sağ tuĢuna basıp açılan menüden Hücre Sil seçeneği tıklanır.

Satır silmek için silmek istediğimiz satırı seçtikten sonra;

61

Düzen sekmesi altında yer alan Satırlar ve Sütunlar grubundaki sil ( )

seçeneğine tıklandıktan sonra ‟e tıklanarak seçili satırı

silme iĢlemi gerçekleĢtirilir.

Farenin sağ tuĢuna basıp açılan menüden Satır Sil seçeneği tıklanır.

Sütun Silmek için silmek istediğimiz sütun seçildikten sonra;

Düzen Sekmesi Altında yer alan Satırlar ve sütunlar grubundaki sil ( )

seçeneğine tıklandıktan sonra ‟e tıklanarak seçili sütunu

silme iĢlemi gerçekleĢtirilir.

Farenin sağ tuĢuna basıp açılan menüden Sütun Sil seçeneği tıklanır.

5.5. Tablo BaĢlıklarını Her Sayfada Yineleme

Birden çok sayfaya yayılan tablolarda, baĢlık satırının tüm sayfalarda görünmesini

istiyorsak tablo baĢlıklarını her sayfada yineleme iĢlemini uygularız.

Bu iĢlem için, Düzen sekmesindeki Veri grubundan

düğmesine tıklamamız gerekir.

5.6. Metni Tabloya DönüĢtürme

Kelime iĢlemci programı kullanarak belge içinde bulunan bir metni, tablonun içine

aktarabiliriz.

Bir metni tablo içine aktarmak için metin seçildikten sonra Ekle sekmesindeki,

Tablolar grubundan Metini Tabloya DönüĢtür ( )

seçeneğini tıklamamız gerekir.

62

ġekil 5.14: Metni tabloya dönüĢtür penceresi

Tabloya dönüĢtüreceğimiz metnin, sekmeler veya virgüller gibi ayırıcı karakterler

içermesi gerekir. Sütunda metni bölmek istediğiniz yeri belirtmek için ayırıcı karakterler

(virgül veya sekme gibi ), yeni satırın baĢlamasını istediğiniz yeri belirtmek için paragraf

iĢaretlerini kullanmanız gerekir.

5.7. Tabloyu Metne DönüĢtürme

Bir metni tabloya dönüĢtürebileceğimiz gibi istediğimiz bir tabloyu da metne

dönüĢtürebiliriz.

Bunun için metne dönüĢtürmek istediğimiz tablo seçildikten sonra Düzen

sekmesindeki Veri grubundan nesnesine tıklarız.

Sıra No: Stok Adı Adeti

1 Kalem 50

2 Silgi 50

3 Defter 50

ġekil 5.15: Metne dönüĢtürülecek tablo

63

ġekil 5.16: Tabloyu metne dönüĢtür penceresi

Sekmeler seçeneği seçili iken Tamam düğmesine bastığımızda tablo aĢağıda

görüldüğü gibi metne dönüĢmüĢ olacaktır.

Sıra Nu.: Stok Adı Adeti

1 Kalem 50

2 Silgi 50 3 Defter 50

5.8. Tablo Tasarımını DeğiĢtirme

Yeni ekleyeceğimiz veya daha önceden hazırlamıĢ olduğumuz bir tabloya farklı

tasarımlar eklemek isteyebiliriz.

Yeni ekleyeceğimiz tablonun hazır tasarımlar kullanarak oluĢturulmasını istiyorsak;

Ekle sekmesindeki Tablolar grubundan, Tablo-Hazır Tabloları seçeriz. Buradan

istediğimiz tablo stilini seçip tablomuzu oluĢturabiliriz.

Veya daha önceden hazırlamıĢ olduğumuz bir tablo üzerinde de stil değiĢikliği

yapabiliriz. Bu iĢlem için tasarımını değiĢtirmek istediğimiz tablo üzerinde herhangi bir yere

tıkladıktan sonra oluĢan Tasarım sekmesini kullanmamız gerekmektedir.

ġekil 5.17: Tablo stilleri ve stil seçenekleri

Tablo stil seçenekleri ile tablomuzda kullanacağımız stiller ile ilgili

ayarlamalar yapabiliriz.

Tablo Stilleri ile bu grupta yer alan stillerden istediğimiz herhangi birini seçip

stili uygulayabiliriz.

64

Gölgelendirme seçeneği ile seçili metnin veya paragrafın arka planını

renklendirebiliriz.

Kenarlıklar seçeneği ile seçili metnin veya hücrelerin kenarlarını

özelleĢtirebiliriz.

ġekil 5.18: Kenarlık çiz grubu

Tasarım sekmesi altında yer alan Kenarlıklar Çiz grubunda bulunan Tablo Çiz

seçeneği ile tablo üzerine eklemeler yapabilir, kalem rengi ile çizim için kullanacağımız

kalemin rengini belirleyebilir ve silgi ile de tablonun istemediğimiz herhangi bir kenar, satır,

sütun veya tablonun tamamını silebiliriz.

No Açıklama Tutar(TL)

1 Kırtasiye Giderleri 115

2 Temizlik Giderleri 225

TUTARLAR TOPLAMI: 340

ġekil 5.19: BiçimlendirilmiĢ Tablo Örneği

5.9. Tabloda Formülleri Kullanma

Kelime iĢlemci programında tabloda formülleri kullanarak birtakım matematiksel

iĢlemleri yapabiliriz.

No Açıklama Tutar(TL)

1 Kırtasiye Giderleri 115

2 Temizlik Giderleri 225

TUTARLAR TOPLAMI: 340

ġekil 5.19: Tablo Örneği

Toplamın yazılmasını istediğimiz hücre aktifken Düzen sekmesindeki Veri grubundan

butonunu seçeriz. Bu iĢlemi yaptıktan sonra karĢımıza aĢağıdaki formül

penceresi gelecektir.

65

ġekil 5.19: Formül penceresi

Buradan Tamam düğmesine tıkladığımızda yukarıdaki

örneğimizdeki tutarlar toplamı otomatik olarak hesaplanacaktır.