Duygusal zeka

DUYGUSAL ZEKA

Hazırlayan: Özden ÖZLÜ

“İlim ilim bilmektirİlim, kendin bilmektirSen kendini bilmezsen

Bu nice okumaktır?”Yunus Emre

Aklın duyguya olan üstünlüğü antik Yunan döneminden beri süregelen bir tartışma konusudur. Bazı dönemlerde duygular şeytani unsurlar olarak görülmüş ve kontrol edilmesi gerektiği düşünülmüştür. Sanayi devrimiyle birlikte aklın kesin egemenliği hakim olmuştur. Her ne kadar 20. yüzyılda psikolojinin gelişmesiyle duygusal tepki ve davranışlar üzerinde durulmaya başlanmışsa da, sosyal ve bilimsel çalışmaların ışığı altında ancak 1990’ların başlarında Marey ve Salovey duygusal yeteneklerin de zihinsel bir yetenek olduğu yaklaşımında bulunmuşlardır.

GİRİŞ

DUYGUSAL ZEKA

Deniel Goleman’ın yazdığı kitapla ortaya attığı bir kavramdır. Uzun zamandır insanların başarılı olmalarının derecesi bilişsel zeka (IQ) ile ölçülmektedir. Yapılan araştırma sonuçları duygusal zekanın (EQ) insanların kişisel ve mesleki alanda başarılı olmalarını önemli ölçüde etkilediğini göstermektedir.

Test sonuçları ve kişilerin kariyerlerindeki başarılar karşılaştırıldığında ;

IQ (Bilişsel Zeka) EQ (Duygusal Zeka)

% 4 - % 25 % 75 - % 96

IQ

EQ

EQ+IQ= Bireysel Başarı

Önemli olan EQ ve IQ arasında  uygun dengenin sağlanabilmesi ve IQ-EQ'nun sinerji yaratmasıdır.

Biri diğerinin yerine asla düşünülemez. Her biri insanlarda farklı oranda vardır.

Duygusal Zeka Kavramı

Duygusal zeka (EQ), duyguları algılama, denetim altında tutabilme ve değerlendirebilme yeteneği olarak açıklanmaktadır. Bazı araştırmacılar, duygusal zekanın doğuştan var olan bir özellik olduğunu söylerken diğerleri, duygusal zekanın öğrenebileceğini ve güçlendirilebileceğini söylemektedir.

Peter Salovey ve John Mayer (1990), ‘Duygusal Zeka’ adlı yazılarında, duygusal zekayı bireyin kendi duygularını birbirinden ayırt ederek ve bireyin düşünme ve eylemlerine rehber olacak bilgiyi kullanarak denetim altında tutabilme yeteneğini kapsayan sosyal zekanın alt kümesi olduğunu ifade etmişlerdir.

Duygusal zeka; kendimizle ve başkaları ile olan iletişimimizi doğrudan etkiler. Yani bir taraftan kendi gelişmemizi ve olgunlaşmamızı diğer taraftan da yeteneklerimiz ile diğer insanlarla aramızda olan ilişkileri tanımlar.

Çoğunlukla duygusal zeka ile sezgisel zeka birbirine karıştırılır. “İçime doğdu, bu iş olacak” dedirten şey sezgisel zekadır ve genellikle altıncı his, ön sezi ya da telepati gibi isimlerle anlatılır.

His her hangi bir şeye karşı zihinde veya bedende oluşan ve yoğunluğu yüksek olmayan bir duygusal tepkinin farkına varma işidir.

Duygusal zeka için gereken yetkinlikler nelerdir?

* Kendini Tanıma (Öz-bilinç)

* Kendini Yönetmek

* Motivasyon

* Empati

* Sosyal Beceriler (Yetkinlik) ve İletişim Becerisi

A) Kendini Tanıma (Özbilinç)Özbilinç kısaca bireyin ruh halinin ve o ruh hali

hakkındaki düşüncelerinin farkında olabilmesidir (Mayer ve Stevens, 1994: 351).

Bireyin yasamı boyunca diğer kişiler, fırsatlar ve olaylara nasıl karşılık vermesi gerektiğini anlayabilmesi için öncelikle kendi duygularının farkında olması gerekmekte ve bu anlamda özbilinç duygusal zeka yetenekleri içinde en önemlisi olarak ortaya çıkmaktadır (Marshall, 2001: 93).

Özdenetim, bireyin duygularını, güdülerini, sahip olduğu kaynakları yönetebilme yeteneğidir (Poskey, 2006:1). Bunun anlamı, bireylerin ne tutkularının kölesi olmaları, ne de duygularını bastırmalarıdır. Yani, duyguları dengeli, uyumlu biçimde ortaya koyabilmektir (Doğan, 2005: 117). Amaç duyguları bastırmak değil, dengedir: Her duygunun kendine özgü bir değeri ve önemi vardır. Duygular fazlasıyla bastırıldığında donukluk ve uzaklık yaratabilirken; kontrolden çıktığında ise aşırı ve ısrarlı bir hale gelebilmektedir (Goleman, 1995: 77).

B) Kendini Yönetebilme (Özdenetim)

C) Motivasyon

Motivasyon, kişinin kendisini ve birlikte çalıştığı insanları başarıya odaklayarak motive edebilmesidir. Yüksek duygusal zekaya sahip liderler, başarıya ulaşmak için öğrenmeye hevesli ve yaratıcılıklara açıktırlar. Başarıya odaklı bir motivasyon, liderin çıtayı sürekli daha yükseğe koymasını, örgütüne bağlı kalmasını ve başarısızlıklarda yılgınlığa kapılmamasını da beraberinde getirir.

Empati, başkalarının duygularını, beklentilerini ve inançlarını anlayabilme yeteneğidir. Yani liderin çevresinden haberdar olmasıdır. Empati becerisine sahip bireyler, başkalarının bakış açılarını kavrayabilen, iyi bir dinleyici olmalarının yanı sıra, dile getirilemeyen duyguları da sezebilen, ne zaman ve ne kadar konuşmaları gerektiğini bilen ve kendilerini başkalarının yerine koyarak, onları anlayabilen bireylerdir.

D) Başkalarının Duygularını Anlayabilme (Empati)

Kişinin açık ve ikna edici bir şekilde iletişim kurabilmesi, sorunları çözebilmesi ve etrafıyla güçlü bağlar kurabilmesidir.Bu yetenek aslında duygusal zekanın ilk dört özelliğinin bir sonucudur. Duygusal zekaya sahip liderler, ilişki yönetimi ve sosyal yetenekleri sayesinde birlikte çalıştıkları insanları başarı için motive edebilir, onları yönetmede ve ikna etmede başarılı olabilirler.

E) Sosyal Beceriler

BUNLAR;

A KİŞİSEL YETKİNLİKLER

B SOSYAL YETKİNLİKLER

DUYGUSAL ZEKAESAS OLARAK

İKİ YETKİNLİĞİN BİLEŞKESİDİR

1 Kendiyle ilgili farkındalık:Kişinin kendi iç dünyasını tanıması, tercihlerini yapabilmesi, sahip olduğu kaynakların ve gücün farkında olması.

a Duygusal farkındalık:Kişinin kendi duygularını ve bunların

doğurduğu sonuçları fark etmesi, bunları dile getirmesi.

A) Kişisel Yetkinlikler:

b Kendini değerlendirme:Kişinin kendi gücünü ve zayıflıklarını bilmesi sınırlarının nereden geçtiğini fark etmesi ve bunu kabullenmesi.

c Özgüven:Kişinin yetkinliklerinin farkında olması ve bu yetkinliklerle değerli olduğuna inanması.

2 Kendini Yönetme: Kişinin sahip olduğu dürtüleri,istekleri kontrol etmesi

ve yönlendirmesi.a Kendini kontrol:Kişinin dürtülerini ve içten gelen olumsuz duyguları kontrol edebilmesi; Olumsuz duygularla başa

çıkabilmek,duygusal olgunluk açısından çok önemli bir ölçüttür.

b Güvenirlik:Ahlaklı,dürüst ve tutarlı olmak.

c Esneklik:Kişinin beklenmedik durumlara ve değişikliklere uyum sağlayabilmesi.Bu özellik stresle başa çıkma becerileri açısından da önemlidir.d Kontrol odağı ve içerde olmak:Kişinin ortaya çıkan sonuçlarla ilgili sorumluluk üslenmesi,başkalarını suçlamak yerine kendini

sorgulaması.

1 Empati:Kişinin başka insanların duygularını,ihtiyaçlarını

ve kaygılarını anlayabilmesi.a Diğer insanları anlamak:Kişinin başka insanların duygularını ve bakış

açılarını fark etmesi,bu konuda duyarlılık geliştirmesi ve onların kaygılarıyla,yargılamadan savunmaya geçmeden samimi olarak ilgilenmesi.

b Başkalarını geliştirmek:Kişinin birlikte çalıştığı insanların ihtiyaçlarını fark edip onları becerisi ölçüsünde geliştirmesi.c Hizmete yönelik olmak:Kişinin iç ve dış müşterilerinin ihtiyaçlarını fark

etmesi,karşılaması ve onları memnun etmekten mutluluk duyması.

B) Sosyal Yetkinlikler:

2 Sosyal Beceriler:Kişinin başka insanların davranışlarını kendi

istediği yönde yönlendirebilmesi. İstediğini zorlamadan elde etmesi.

a İletişimb Etki yaratma ve etkilemec Çatışma çözümüd İşbirliğie Ekip çalışmasına yatkınlıkf LiderlikKişinin başka insanları ikna etmesi, ilham vermesi,

heyecan yaratması ve harekete geçirmesi.

* İletişim ve yönetme becerisine sahip oldukları için başarılı olurlar.

* Sorun çözme becerileri yüksektir.* İnsanlarla iletişimleri güçlüdür. Olduğu gibi kabul, empati yapabilirler.* Kendileri ile barışıktırlar. Olaylara pozitif bakarlar.

DUYGUSAL ZEKAYA SAHİP İNSANLAR

* Kendi beden dilini kontrol edebilmek, başkalarının beden diline duyarlı olmak,

* Empati göstermek ,* Uzlaşmaya dayalı sinerjik ilişki kurmak ,* İnsanlarla olumlu ilişkiler içinde olmak, * Başkalarını hesaba katmak ,* Yüksek duygusal enerji. * Çalışmaya istekli olmak,* İyimserlik ,* Değişime istek duymak ,* Kendini yönlendirebilmek, * Hoşgörülü olmak,* Alçakgönüllü olmak,* Olumsuz duygularla başa çıkma ,* Stresle başa çıkma ,* Kararlılık.

Duygusal Zekilerin Genel Özellikleri

Baltaş (2006), duygusal zeka için, kişinin kendisinde ve başkalarında duyguları algılayıp, ayırt etmesi ve yönetmesi, iş başarısı için gerekli olan toplumsal ve duygusal yetkinlikleri kazanması ve hayata geçirebilmesi için bir temel oluşturduğunu ve duygusal zekanın her yaşta geliştirilebilecek bir nitelik olduğunu söylemektedir.

Duygusal Zeka Geliştirilebilir mi?

1 Kendinizi tanıyın

- Ben kimim?- Beni şekillendiren şey ne?- Hayattan ne bekliyorum, isteklerim ne?- Güçlü ve zayıf yanlarım ne?- Davranışlarımı, düşüncelerimi, duygularımı belirleyen ne?- Hayatta hangi rolleri üstleniyorum ve bunların hangileri gerçek?

DUYGUSAL ZEKANIZI GELİŞTİRMEK İÇİN

2 Duygularınızı tanıyın ve onları kontrol etmeyi öğrenin

Duyguları ne kadar iyi tanırsak olaylarla başa çıkma olasılığımız o kadar artar.

- Kendimi nasıl hissediyorum?

- Böyle hissetmemi sağlayan şey ne?

- Bununla nasıl başa çıkabilirim?

3 Kendinizi, kişisel özelliklerinizi başkalarına açık tutun

4 İletişim kurma becerinizi geliştirin

5 Problem çözücü olun

6 Eleştiriye açık olun

7 İnsanlarla ilgilenin

8 Çevrenizi hissedin

9 Değişimi yakalayın

10 İç dengenizi kurun

11 Olumlu enerji yayın

SONUÇ

Günümüzde, artık bireylerin yaşam kalitesinin yükselmesinde duygusal zekanın, bilişsel zeka kadar önemli olduğuna inanılıyor. Bilişsel zeka mı, duygusal zeka mı daha önemlidir tartışması yapılmıyor. Bu iki yetiyi de kimliğimiz ve toplumsal sorumluluğumuz adına en üst düzeyde kullanmamız gerekmektedir.

“Kendinizi yönetmek için kafanızı,başkalarını yönetmek için kalbinizi kullanın”

E. Roosvelt

• Baltas, Zuhal (2006). Duygusal Zeka, 3. Baskı, Istanbul: Remzi Kitabevi.

• Basaran, Ethem. (1992). Yönetimde İnsan İliskileri. Ankara: Gül Yayınevi.

• Cooper, Robert K & Ayman Sawaf. (2003). Liderlikte Duygusal Zeka. İstanbul: Sistem Yayıncılık.

• Goleman, Daniel. (1996). Duygusal Zeka Neden IQ’dan Daha Önemlidir? İstanbul: Varlık Yayınları.

• Goleman, Daniel. (1998). İşbaşında Duygusal Zekâ. İstanbul: Varlık Yayınları.

• Goleman, Daniel, Boyatzis, Richard, McKee, Annie. (2003) Yeni Liderler. İstanbul: Varlık Yayınları.

• Goleman, Daniel. (1998). Duygusal Zeka. 9.b. çev. Banu Seçkin Yüksel stanbul:Varlık Yayınları.

KAYNAKLAR