Driven by talent. 350 years of silversmithing and Academy

Gedreven door talent. 350 jaar edelsmeedkunst en AcademieDriven by talent. 350 years of silversmithing and Academy

Uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling ‘Gedreven door talent. 350 jaar edelsmeedkunst en Academie’ in het Zilvermuseum Sterckshof Provincie Antwerpen ter gelegenheid van de manifestatie ‘Happy Birthday Dear Academie’, 25 september 2013 – 26 januari 2014

Published on the occasion of the exhibition ‘Driven by talent. 350 years of silversmithing and Academy’ in the Silver Museum Sterckshof of the Province of Antwerp in the margin of the event ‘Happy Birthday Dear Academie’, 25 September 2013 – 26 January 2014

Redactie Editor

Jeroen MartensTekst Author

WiM nys

Sterckshof Studies 48

Antwerpen 2013Antwerp 2013

Gedreven door talent350 jaar edelsmeedkunst en Academie

Driven by talent350 years of silversmithing and Academy

4

DeKoninklijkeAcademievoorSchoneKunstenAntwerpenviertditjaarhaar350steverjaardag.OveralinAntwerpenwordendegroteschildersenbeeldhouwersdieerafstudeerdenindebloemetjesgezet.InhetprovinciaalMode­Museumwordtdanweerdevijftigsteverjaardagvandewereldberoemdemodeafdelinggevierd.Deafdelingjuweelontwerpenedelsmeedkunstisnogjongerenwerdpasna308jaarAcademieofficieelopgericht.TochontstonddewisselwerkingtussendeAcademieendeAntwerpseedel­smedenalinhetprillebegin.Voorvelenoodzakelijkevaardigheden,zoalstekenenenboetseren,kondenedelsmedenaandeAcademieterecht.Metdedubbeltentoon­stelling‘Gedrevendoortalent’zethetprovinciaalZilvermuseumdezezeldenbelichtebandindeverf.InhetZilvermuseumwordtderelatietussenedelsmeedkunstenAcademiebelicht,inhetUmicoreZilverpavil­joenwordtondertusseneenover­zichtgegevenvanvierdecenniaopleidingjuweelontwerpenedel­smeedkunstaandeAcademie.

Woord voorafPreamble

Pijp met de Columna Pacis, België, 1815-1832 ZilvermuseumSterckshof–BruikleenFondsLéonCourtinenMarcelleBouchébeheerddoordeKoningBoudewijnstichting–©FotoTomIriks

Pipe with Columna Pacis, Belgium, 1815-1832 SilverMuseumSterckshof–OnloanfromtheLéonCourtinandMarcelleBouchéFundmanagedbytheKingBaudouinFoundation–©PhotographTomIriks

ThisyeartheRoyalAcademyofFineArtsAntwerpcelebratesits350thanniversary.AlloverAntwerptheworkofmajorpaintersandsculptors,allgraduatesoftheAcademy,willbeputinthespot­light.TheFashionMuseumoftheProvinceofAntwerp,meanwhile,iscelebratingthefiftiethanniversaryofthefoundationofitsworld­re­nownedfashiondepartment.Thejewelleryandsilversmithingdepart­mentisevenyoungerandwasonlyofficiallyfounded308yearsaftertheAcademy’sestablishment.AndyettheinteractionbetweentheAcademyandAntwerp’ssilversmithsstartedlongbeforethis,whentheAcademywasfounded350yearsago.Silver­smithsenrolledintheAcademytolearnseveralessentialskillssuchasdrawingandmodelling.Withthedoubleexhibition‘Drivenbytalent’theSilverMuseumoftheProvinceofAntwerphaschosentofocusonthisrarelydiscussedrelationshipwhiletheUmicoreSilverPaviliongivesanoverviewoffourdecadesoftheAcademy’sjewellerydesignandsilversmithingprogrammes.

6 7

Inheteersteluikvandetentoon­stelling‘350jaaredelsmeedkunstenAcademie’belichthetprovinciaalZilvermuseumdebandtussenedel­smeedkunstendeschonekunsten.Hetbestezilverwerkontstaatimmersuithetsamengaanvaneengrotetechnischebagageendekennisvanhetambacht,meteenflinkedosiscreativiteit.Zilversmedenmoetentegelijkertijdkunstenaarsenambachts­liedenzijn.VoordeAntwerpseedel­smeedkunstisdewisselwerkingmetdeAcademievangrootbelanggeweest.DeedelsmedenwerdensterkbeïnvloeddoordeschildersenbeeldhouwersvandeAcademie.Zijvoerdenregelmatigontwerpenvancollega’suitinzilver.Indezetentoonstellingzienwevoorbeeldenuitde350­jarigegeschiedenisvandeAcademie.ModellenvanQuellinusinspireerdeninde18deeeuwWierickIVSomers,terwijlJanPieterAntoonVerschuyleninde19deeeuwmeermaalssamen­werktemetbeeldhouwerszoalsJosephGillis,LodewijkCorrijnendegebroedersDeCuyper.EenrecentervoorbeeldisdekelkmetpateendieWimibensmaaktenaarontwerpvanzijntoenmaligecollegadocentbObVanReeth.

Aandehandvanmeerdan150objectenentekeningenuitbinnen­enbuitenlandbiedtdetentoonstel­linginhetSterckshofeenuniekoverzichtvanderelatietussenedel­smeedkunstenAcademie.Debruik­

lenenwordengecombineerdmetenkelezeerrecentverworvenstuk­ken,zoalsdenooiteerdertentoon­gesteldemonstransvanJanPieterAntoonVerschuylen,geschonkendoordeCongregatievandeZustersvanOnze­Lieve­Vrouweneenselec­tieuit229totnogtoeonbekendeontwerptekeningenuithetatelierVerschuylen.OokdepijpmetdeColumnaPacisdierecentdoordeKoningBoudewijnstichtingwerdaangekochteneenprachtigeschaalvanWimibensnaarontwerpvanbObVanReeth,diedoorbObVanReethaanhetmuseumwerdgeschonken,kregeneenplaats.

Metdezebrochurewilhetprovin­ciaalZilvermuseumdeaanzetgevenomedelsmeedkunstineenruimereartistiekecontextteplaatsen.Hetonderwerpisnoglangnietuitgediept.DedubbeltentoonstellinginhetSterckshofenhetUmicoreZilver­paviljoenlaateenverledenzien,maarkijktooknaardetoekomst.

Luk LemmensGedeputeerde voor cultuur Deputy for Culture of the Province of Antwerp

Jeroen MartensDirecteur Director

Inthefirstpartoftheexhibition‘350yearsofsilversmithingandtheAcademy’theSilverMuseumhigh­lightstherelationshipbetweentheoutputofsilversmithsandthefinearts.Thebestsilver,afterall,iscreatedthankstoacombinationofgreattechnicalskillandanin­depthknowledgeofthiscraft,togetherwithalotofcreativity.Silversmithshavetobeartistsaswellascraftsmen.ForAntwerp’ssilversmithstheinter­actionwiththeAcademyprovedcrucialastheywerestronglyinflu­encedbytheAcademy’spaintersandsculptorsandregularlyexecutedtheircolleagues’designsinsilver.Theexhibitionfeaturesseveralexamplesofthisinteraction,whicharealltakenfromtheAcademy’s350­yearhistory.ModelsbyQuellinusinspiredWierickIVSomersintheeighteenthcenturywhileJanPieterAntoonVerschuylenfrequentlyworkedwithsculptorssuchasJosephGillis,LodewijkCorrijnandtheDeCuyperbrothers.AmorerecentexampleisthechaliceandpatenwhichWimibensmadebasedonadesignbyhisthenfellowlecturerbObVanReeth.

TheexhibitioninSterckshofusesmorethan150objectsanddesignsfromBelgianandforgeigncollec­tionstogiveauniqueoverviewoftherelationshipbetweensilversmith­ingandtheAcademy.Theloansarecombinedwithsomerecentacquisi­tionssuchasthemonstrancebyJan

PieterAntoonVerschuylen,whichhasneverbeendisplayedbeforeandwhichwasdonatedbytheCongrega­tionoftheSistersofOurLady,aswellasaselectionfromthe229hithertounknowndesignsofVerschuylen’sworkshop.ThepipewiththeColumnaPacis,arecentacquisitionoftheKingBaudouinFoundation,andthestunningcupmadebyWimibensafteradesignbybObVanReeth,whichVanReethdonatedtothemuseum,arealsofeaturedintheexhibition.

WiththispublicationtheSilverMuseumoftheProvinceofAntwerpwishestoprovideanimpetusforconsideringsilversmithinginawiderartisticcontext.Muchremainstobeexplored.WhilethedoubleexhibitionintheSterckshofSilverMuseumandtheUmicoreSilverPavilionhigh­lightsthepast,italsolooksaheadtowhatthefuturemayyetbring.

9

Academie, Sint-Elooi of Sint-Lucas?

HetverzoekvanDavidTeniersdeJongeominAntwerpen,naarhetvoorbeeldvandeAccademiadiSanLucainRome(1593)endeAcadémiedePeintureetdeSculptureinParijs(1648)eenacademieopterichten,wordtop6juli1663doorFilipsIVvanSpanjegoedgekeurd.Deacade­mieisdaninwezennogsterkgelinktaandeSint­Lucasgilde,waartoenaastschildersenbeeldhouwersooktalvanandereberoepscategorieën,zoalsgraveurs,verguldersenboek­bindersbehoren.Deopleidingbeperktzichbijaanvangtotteken­lesseninperspectiefendenaakt­studievoorschilders.Zeissupple­mentairtenopzichtevande

Tekenen en boetseren om zilversmid te wordenDrawing and modelling to become a silversmith

Academy, St. Eligius or St. Luke?

OnJuly6th,1663,KingPhilipIVofSpainapprovedDavidTenierstheYounger’srequesttofoundanacademyinAntwerp,alongthelinesoftheAccademia di San LucainRome(1593)andtheAcadémie de Peinture et de SculptureinParis(1648).InessencestrongtiesstillexistedbetweentheAcademyandtheGuildofSt.Luke,whichgroupedpaintersandsculptorsaswellasotherprofessions,includingengravers,gildersandbookbinders.FromtheinceptiontrainingattheAcademywaslimitedtoperspectivedrawinglessonsandlifedrawing(nudestudy)forpainters.Thetrain­ingwasconsideredasupplementtothevocationaltraininginthe

Kelk, Jan Anthoni Lepies, 1707Sint­PauluskerkAntwerpen©FotoJean­LucElias(KoninklijkInstituutvoorhetKunstpatrimonium)

Chalice, Jan Anthoni Lepies, 1707 StPaul’sChurchAntwerp©PhotographJean­LucElias(RoyalInstituteforCulturalHeritage)

Flambeeuwschild, Jan Anthoni Lepies, 1713KapelOnze­Lieve­Vrouwe­Lof–Onze­Lieve­VrouwekathedraalAntwerpen©FotoJean­LucElias(KoninklijkInstituutvoorhetKunstpatrimonium)

Torch chield, Jan Anthoni Lepies, 1713 ChapeloftheVirginMaryCathedralofOurLadyAntwerp©PhotographJean­LucElias(RoyalInstituteforCulturalHeritage)

Wijwatervat, Jan Anthoni Lepies, 1711-1712Privéverzameling©FotoR.Hoeben

Holy-water font, Jan Anthoni Lepies, 1711-1712 Privatecollection©PhotographR.Hoeben

Ontwerp wijwatervat, Jan Anthoni Lepies, ca. 1710MuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,nr.1850©FotoBartHuysmans&MichelWuyts

Design for holy-water font, Jan Anthoni Lepies, ca. 1710 MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,No.1850 ©PhotographBartHuysmans&MichelWuyts

12 13

Tekening Victoria, David II van Beughen, ca. 1725-1738MuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,inv.nr.1327©FotoBartHuysmans&MichelWuyts

Drawing Victoria, David II van Beughen, c. 1725-1738 MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,inv.No.1327©PhotographBartHuysmans&MichelWuyts

vakopleidinginhetateliervandemeester,hetzijbinnendeSint­Lucas­gildeofandereambachten,zoalsdatvandeedelsmedenmetSint­Elooialspatroon.

Delessenaandeacademiewordengegevendoordekensenoud­dekensvandeSint­Lucasgilde,diedetitelvandirecteurmogenvoeren.In1694wordtookhettekenennaarplaas­tersaanhetcurriculumtoegevoegd.Vanbijhetbeginvindenweregel­matiggoud­enzilversmedenterugonderdeleerlingenvandeacademie.Goud­enzilversmidPeeterFrancis­cusIIOosterlinckxbijvoorbeeld,leertindeperiode1706­1708tekenennaarplaasteraandeacademie,terwijlhijtegelijkertijdop1januari1707een

master’sworkshop,eitherintheframeoftheGuildofSt.Lukeorofotherguilds,suchasthesilver­smiths’guild,withSt.Eligiusasitspatronsaint.

AttheAcademytheclassesweretaughtbydeansandformerdeansoftheGuildofSt.Lukewhowereallowedtousethetitleofdirector.In1694drawingfromplastercastswasaddedtothecurriculum.Silver­smithsregularlyenrolledintheacademyfromtheverystart.From1706until1708thegoldsmithPeeterFranciscusIIOosterlinckxforexamplelearnedtodrawfromplastercastsattheAcademywhilesimultaneouslysigningafour­yearcontractasanapprenticegoldsmith

vierjarigleercontractalsgoudsmidendiamantzetterstartbijPeeterGobbaerts.JacobusWouters,diein1713eenleercontractvanzevenjaarbijBalthasarLepieshadafgesloten,leertin1718tekenenaandeacade­mieendeuitTienenafkomstigeGasparddeLanoy,leerlinginhetateliervanJanCarelIvanBeughen,volgtin1697detekenlessenaandeacademie.In1710wijkthijuitnaarBrussel,waarhijin1711alsmeesterzilversmidaanvaardwordt.VooraspirantedelsmedenwarenernaastdeAcademienoganderemogelijk­hedenomdenodigevaardighedenteverwerven.JanAnthoniLepies,broervanBalthasar,leertedelsmedeninzijnatelierteeckenen, drijven, boetseren, etc.Hijzelfheeftindeperiode1691­1697aandeacademielesgevolgd.Zijnartistiekeaspiratiesmaakthijkenbaardoorzijnwerkenvoluittesigneren,inclusiefzijnbijnaamDedalus,eenverwijzingnaarzijnmeestertekendatbestaatuiteenpaargespreidevleugels.

Datgoud­enzilversmedenindeleergaanbijschildersenbeeldhouwersiszekergeennieuwfenomeen.Dezetraditiezetzichindebeginperiodevandeacademieverder.Inderegis­tersvandeSint­Lucasgildevindenweindeperiode1672­1677zekerachtenin1697­1716,zelfszestienaspirantgoud­enzilversmedenterug.OnderandereJacobusMartensgingin1672­1673bijschilderPeeterYkensindeleerenJacobusvanderBiest

anddiamondsetterwithPeeterGobbaertsonJanuary1st,1707.Jaco­busWouters,whoagreedtoappren­ticeforsevenyearswithBalthasarLepiesin1713,learnedtodrawattheAcademyin1718whileGasparddeLanoyfromTienenandanappren­ticeintheworkshopofJanCarelIvanBeughenattendeddrawingclassesattheacademyin1697.In1710hemovedtoBrusselswherehewasacceptedbytheGuildasmastersilversmithin1711.BesidestheAcad­emytherewereseveralotheroptionsavailabletoaspiringsilversmithsforacquiringtherequiredskills.JanAnthoniLepies,Balthasar’sbrother,taughtartiststeeckenen, drijven, boetseren, etc. (drawing,embossing,modelling).Heattendedclassesattheacademyhimselfintheyearsbetween1691and1697.HeexpressedhisartisticambitionsbysigninghisworksinfullandincludinghisnicknameDedalus,areferencetohismaker’smarkwhichconsistedofapairofspreadwings.

Silversmithshadbeenapprenticingwithpaintersandsculptorsforcen­turies,atraditionwhichwasupheldintheearlyyearsoftheAcademy.TherecordsoftheGuildofSt.Lukementioneightapprenticesilversmithsfortheperiodfrom1672until1677andsixteenevenfrom1697until1716.JacobusMartensforexampleappren­ticedwiththepainterPeeterYkensin1672­1673andthatsameyearJacobusvanderBiestdecidedto

Ontwerp illustratie Breviarium Romanum, Joannes Claudius de Cock, 1704MuseumPlantin­MoretusAntwerpen,inv.nr.TK 4445

Design illustration Breviarium Romanum, Joannes Claudius de Cock, 1704 MuseumPlantin­MoretusAntwerp,inv.No.TK 4445

Illustratie Breviarium Romanum, Balthasar Moretus, 1707MuseumPlantin­MoretusAntwerpen,inv.nr.A 1509 II

Illustration Breviarium Romanum, Balthasar Moretus, 1707 MuseumPlantin­MoretusAntwerp,inv.No.A 1509 II

Titelpagina Breviarium Romanum, Balthasar Moretus, 1707 MuseumPlantin­MoretusAntwerpen,inv.nr.A 1509 II

Title page Breviarium Romanum, Balthasar Moretus, 1707 MuseumPlantin­MoretusAntwerp,inv.No.A 1509 II

17

inhetzelfdejaarbijbeeldhouwerLudovicusWillemssens.ArchitectNicodemusTessindeJongeroemtin1687overigensWillemssensvoorzijnkwaliteitenalsbeeldhouwer,inhetbijzondervoorhetmakenvanmodelli:“ist sonstens auch der beste, undt sonderlich in modellen”.

Sommigeedelsmedencombinerenopleidingen.PasschiervanLamoenleertin1696­1700tekenenaandeacademie,terwijlhijin1698­1699ookindeSint­Lucasgildeingeschrevenisomtelerentekenenmetalsdoelgoudsmidteworden.FranciscusvanderMottengaatin1714­1715indeleerbijJoannesCosynsenvolgtdaarnavan1715­1719lessenaandeacademie,zoweltekenennaarplaasteralsnaarhetleven.

JoannesClaudiusdeCock leidtvanaf1697nietminderdanzestienleerlingeninzijnatelierop,waarvanminstensvijfdietekenenenboetserenomzilversmidteworden:JanCarelIIvanBeughen,MichielHennekin,JanBaptistedeBacker,(Joannes)FranciscusGoubauenJanBaptistMelchiorIIBuysens.DeCock,opgeleidinhetbeeldhouwersateliervanPeterIVerbrugghenengezelvanPeterIIVerbrugghen,wordtvooralgeloofdvoorzijnsculpturaalœuvre,waaroverJakobCampoWeyermanhetvolgendeschrijft:“Joan Glaudius de Cocq. Is een Antwerps-wicht, een tamelyk goed konstschilder, doch noch beter beeldhouwer, inzonderheit is hy alzo zeer beroemt door zyne

honehisskillswiththesculptorLudo­vicusWillemssens.In1687,moreover,thearchitectNicodemusTessintheYoungerpraisedWillemssensforhisqualitiesasasculptorandhismodelsinparticular:“ist sonstens auch der beste, undt sonderlich in modellen”(heisoneofthebest,especiallywhenitcomestomodels).

Somesilversmithscombinedvarioustrainingprogrammes.From1696until1700PasschiervanLamoentookdrawingclassesattheAcademy.MeanwhilehehadalsoregisteredwiththeGuildofSt.Lukein1698­1699tolearntodrawtobecomeagoldsmith.In1714­1715FranciscusvanderMottenwenttoapprenticewithJoannesCosynsafterwhichheenrolledintheacademy,wherehelearnedtodrawfromlifeandfromplastercasts,from1715until1719.

From1697onwardsJoannesClau­diusdeCocktrainednofewerthansixteenapprenticesinhisworkshop,fiveofwhomwerelearningtodrawandmodelinhopesofbecomingasilversmith:JanCarelIIvanBeughen,MichielHennekin,JanBaptistedeBacker,(Joannes)FranciscusGoubauandJanBaptistMelchiorIIBuysens.DeCock,whoapprenticedinthesculptor’sworkshopofPeterIVer­brugghenandwasajourneymanofPeterIIVerbrugghen,wasmainlypraisedforhissculpturalwork,ofwhichJakobCampoWeyermanwritesthefollowing:“Joannes

Title Tractaet in wat manierenmen op root koper snijden ofte etzenzal (…) door A. Bosse, Jacob van Meurs,Amsterdam, 1662 uit het bezit vanJoannes Claudius de CockMuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,nr.3979

Title Tractaet in wat manieren men op root koper snijden ofte etzen zal (…) by A. Bosse, Jacob van Meurs, Amsterdam, 1662 with ex libris Joannes Claudius de CockMuseumPlantin­Moretus|PrintRoom­Antwerp,No.3979

Frontispiece Tractaet in wat manieren men op root koper snijden ofte etzen zal (…) door A. Bosse, Jacob van Meurs, Amsterdam, 1662 uit het bezit van Joannes Claudius de CockMuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,nr.3979

Frontispiece Tractaet in wat manieren men op root koper snijden ofte etzen zal (…) by A. Bosse, Jacob van Meurs, Amsterdam, 1662 with ex libris Joannes Claudius de Cock MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,No.3979

18

bevallige gebytelde kleine naakte kaboutertjes (…) zynde hy zelfs een dwerg van het alder-kleinste zoort (…) dat hij een overvlieger is, die veele konstige, zo marmere steene, als houte levens groote beelden, kindertjes en cie-raaden heeft uitgehouwen, behalve een onein-dig getal uit leem, of potaarde kleine naakte nymphen, boetseryen, vaazen, en andere kon-stige voorwerpen heeft gebotseert en beworpen. Daarenboven is hy een groot teekenaar en geen minder groot meester in het ordonneeren geweest.”DatJoannesClaudiusdeCockeenartistiekeduidendpootis,bewijstzijnomvangrijkendiversœuvre,bestaandeuitkerkmeubilair,beelden,tuinvazen,gravuresenontwerpenvoorboekillustratiesenreliekkasten.Dekennisvandeonderscheidendisciplineswordttheoretischonderbouwd.Zoishijsedert1701inhetbezitvanhetTractaet in wat manieren men op root koper snijden ofte etzen zal(…)vanAbrahamBosse,datin1662werduitgegeven.Zelfschrijfthijin1720Eenighe voor-naemste en noodighe regels van de beeld-houwerye om metter tijdt een goet meester te worden,waarinhijzijnkritiekopdeopleidingaandeacademienietonderstoelenofbankensteekt.Hetisechterdevraagofhethierenkelomeenkwaliteitsoordeelgaat,wanthetmislopenvanleercontractenheeftookfinanciëleimplicatiesvoorhemzelf.Leerjongenszijnimmersgoedkopewerkkrachtenenafhanke­lijkvandeduurenhetsoortopleidinglevertdatookinkomstenop.

Claudius de Cock hails from Antwerp. He is a relatively good painter but an even better sculptor. He is especially known for his beau-tifully sculpted naked dwarves, he is even capable of sculpting the tiniest dwarves.(…)given that he himself was pint-sized (…)He is a versatile sculptor, who has designed and modelled several artistic marble sculptures as well as life-sized wooden statues, children and ornaments including an infinite number of loam and clay nude nymphs, models, vases and other art objects. Moreover he is a gifted draughtsman and an equally great teacher.”JoannesClaudiusdeCockwasobviouslyamanofmanytalentsasisobviousfromhisextensiveanddiversebodyofwork,consistingofchurchfurniture,sculptures,gardenvases,engravingsanddesignsforbookillustrationsandreliquaries.Healsohadanexcellenttheoreticalknowledgeofthevariousdisciplineshepracticed.In1701heacquiredtheTractaet in wat manieren men op root koper snijden ofte etzen zal(…),atreatiseoncopperengravingbyAbrahamBosse,whichwaspublishedin1662.In1720hehimselfwroteasculpturetextbook,entitledEenighe voornaemste en noodighe regels van de beeldhouwerye om metter tijdt een goet meester te worden,inwhichheexpressedhisbarely­veiledcriticismoftheAcademy’strainingprogrammes.Thequestionremainswhetherhewasmerelyreferringtothequalityofthetrainingprovidedbecauseadropinthenumberofapprenticeshipsalsohadfinancialimplicationsforhim.Apprenticeswerecheaplabourafterallanddependingontheduration

Gravure Eeuwigdurende kalender, Jan Baptist Jongelinck naar ontwerp van Joannes Claudius de Cock, 1732MuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,nr.19889

Engraving Everlasting Calendar, Jan Baptist Jongelinck after a design by Joannes Claudius de Cock, 1732 MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,No.19889

20

Naasteenkoleriekkarakterenenigepedagogischekwaliteitenbezithij,zoalsuitzijnontwerpenendetekstvanzijnhandleidingvooraan­komendebeeldhouwersblijkt,overeengoedekennisvandeklassiekeoudheidenishijopdehoogtevanhetwerkvanMichelangelo,FrançoisduQuesnoyenArtusIIQuellinus.VanhethoofdaltaarindeSint­Jacobs­kerkinAntwerpen,datin1685doorArtusIIQuellinuswerdgerealiseerd,maaktehijeentekening,diein1741alsbasisdiendevooreenprentdiedoorPetrusBalthasarBouttatswerdgegraveerd.

andthetypeoftrainingtheyalsogeneratedearnings.BesidesarathercholerictemperamentandsomepedagogicalqualitiesdeCockalsohadagoodknowledgeofClassicalAntiquity,asisevidencedfromhisdesignsandhistextbookforaspiringsculptors.Healsowasfamil­iarwiththeworkofMichelangelo,FrançoisduQuesnoyandArtusIIQuellinus.HemadeadrawingofthemainaltarinSt.James’sChurchinAntwerp,byArtusIIQuellinus(1685),whichservedasthebasisforanengravingbyPetrusBalthasarBouttatsin1741.

Schets beeldengroep hoogaltaar Sint- Jacobskerk Antwerpen door Artus II Quellinus, Jan Pieter Antoon VerschuylenZilvermuseumSterckshof,inv.nr.P2013/3/227

Sketch of a group of figures high altar St James’ Church Antwerp by Artus II Quellinus, Jan Pieter Antoon Verschuylen SilverMuseumSterckshof,inv.No.P2013/3/227

Hoort wat mij raedsaem dunckt: maer ’k wil u niet verbolgen,want ’k laet u vrijigheijt om het oft niet te volgen:eer gij ter queeck-school gaet, d’Academie genoemt,meer aen de jonckheijd voor een grootschte saeck geroemt,als dat hun dienen kan tot nuttigheijt en voordeel.Volght niet uw eijgen maer een beter-weters oordeel.Waght soo langh, tot dat u ’t verstandt is wel gezetin al wat voor moet gaen, volgens ons regel-wet:Want wilt gij ’t leven gaen naerbootsen onervaeren,in de voorbelden van vernufte ieveraeren,soo hunn’ bootseersels, als hunn’ geutelingen, diefraeij ’t leven sijn gevolght: meest de Anatomievan Michiel Angel. ’k Vrees dat gij wel zeven jaerenen meer mocht klimmen, en afkomen, en vergaeren,en altijdt ’t selve sijn, gelijck ick veel daer vangekendt heb, ’t was doorgaens een Academie-man,en sonder meer, … en hun verstandt bleef onbeslepen.

Eenighe voornaemste en noodighe regels van de beeldhouwerye om metter tijdt een goet meester te worden, Joannes Claudius de Cock, 1720

23

Beeldhouwers en edelsmeden, samen aan het werk

Wanneerin1716enkelemeesters,waaronderbeeldhouwerJanPetervanBaurscheitdeOude,samenmethunleerlingenaandeacademiehetinitiatiefnemenomverspreidoverdestadsneeuwbeeldenopterichten,aangevuldmetwerkenvanenkeleliefhebbers,vormenmythologischefigurenuitdeklassiekeoudheiddehoofdmootvanditwinterfestival.Achterhetraadhuisboetseertzilver­smidJanAnthonyLepiesEuropainsneeuwofzoalsJakobvanderSandeninzijnKonst-Tonneelbeschrijft:“Lepies den zilversmid in Drijfkonst wel ervaeren, agter het Raedhuys brogt Europa langs de Baeren”.Indestrengewintervan1670bestondhetleeuwenaandeelvandesneeuwpoppen,zoalsbeschre­veninDen Gheestelijcken Val-hoet,noguitvolkserefiguren.Ookin1772isdeklassiekeoudheiddebronbijuitstekvoorhetmakenvansneeuwfiguren,zoalsdeBacchusvanzilversmidJanBaptistIVerberckt:“A la place dite le Oever, dans le Jardin de la maison Verte, Cabaret, J.B.Verberckt Orfèvre & Cise-leur avoit placé un jeune Bachus haut de quatorze pieds dans un Cabinet orné de pampre, le contour formoit un demi cercle, & les grapes de raisins & les feuilles en étoient très agréable -ment arrangès; il n’a pas été possible de placer cette niche sur une si petite planche, c’est pour -quoi l’on y a mis seulement la figure princi-pale.”BeeldhouwerCornelisdeSmetmaaktbijdiegelegenheideenstand­beeldvanKarelvanLotharingen.

Sculptors and silversmiths working together

In1716severalmasters,includingthesculptorJanPetervanBaurscheittheElder,tooktheinitiativetocreatesnowsculpturesacrossthecity,togetherwiththeiracademystudents,whichweresupplementedwiththeworkofsomeamateurartists.Thestatuesmainlyrepresentedmytholo­gicalfiguresfromClassicalAntiquity.BehindthetownhallthesilversmithJanAnthonyLepiessculptedEuropainsnow,asdocumentedbyJakobvanderSandeninhisKonst-Tonneel:“Lepies den zilversmid in Drijfkonst wel ervaeren, agter het Raedhuys brogt Europa langs de Baeren”.Duringtheharshwinterof1670thelion’sshareofthesnowsculptures,asdescribedinDen Gheestelijcken Val-hoet,stillconsistedofpopularfigures.In1772ClassicalAntiquityonceagainwasthepre­ferredsourceofinspirationforcreat­ingsnowsculptures,suchassilver­smithJanBaptistIVerberckt’ssculptureofBacchus:“In Oever, in the garden of the Green House, a cabaret, J.B. Verberckt, a silversmith and chiseller, installed a sculpture of a young Bacchus, fourteen feet high, in a cabinet decorated with vines. The cabinet was crescent-shaped and the grapes and leaves were pleasantly arranged. It was not possible to install the entire niche on such a small plank, which is why they only used the main sculpture.”ThesculptorCornelisdeSmetcre­atedastatueofCharlesofLorrainefortheoccasion.

Koffiepot, Jan Baptist I Verberckt, Antwerpen, 1778 ZilvermuseumSterckshof,inv.nr. S75/27–LegaatPierreLunden©FotoHugoMaertens

Coffee pot, Jan Baptist I Verberckt, Antwerp, 1778ZilvermuseumSterckshof,inv.No.S75/25 –PierreLundenbequest©PhotographHugoMaertens

Gravure sneeuwbeeld Bacchus, Jan Baptist I Verberckt, 1772 gepubliceerd in Collection des desseins des figures colossales & des groupes qui ont été faits de neige (…), Eugène Jean Baptiste de Robiano, 1773ErfgoedbibliotheekHendrikConscienceAntwerpen

Engraving of snow sculpture of Bacchus, Jan Baptist I Verberckt, 1772 published in Collection des desseins des figures colossales & des groupes qui ont été faits de neige (…), Eugène Jean Baptiste de Robiano, 1773 HeritageLibraryHendrikConscienceAntwerp

25

“Men agt wel, liefsten vrind, de konst der juwelieren: want hun hand en het werk der schoon konst elkaêr sieren.”

BovenstaandetitelkomtuitKonst-Tonneel vanJakobvanderSanden,sedert1757secretarisvandeacade­mie,overdesamenwerkingtussenbeeldhouwersenedelsmeden.Zelfsvoorgetalenteerdeengoedopge­leidezilverdrijversalsJanAnthoniLepies,JanBaptistIVerbercktenJanPieterAntoonVerschuylen,isdiesamenwerkingvancruciaalbelangvoorderealisatievansculpturaleonderdelenvanedelsmeedwerk.Beeldhouwersmakenmodelleninhout,was,gipsenpotaardeeninbepaaldegevallenleverenzeopvraagvandeklantzelfseen(voor­)ontwerp.Aanbestedingscontractenenrekenin­genmakendaarmeldingvanenvormensamenmetdebewaardgeblevenontwerp­enpresentatie­tekeningen,dezeldzameterracottabozzettienhoutenmodellendebelangrijkstebronnenvoorhetdocumenterenvanhetcreatie­enproductieproces.

VoordegildevanOnze­Lieve­Vrouwe­LofindekathedraalvanAntwerpendrijftJudocusIgnatiusPicavetin1710­1712panelennaarhetontwerpvanHenricusFranciscusVerbrugghen,terwijlhetantepen­dium,eenontwerpvanWillemIgnatiusKerrickx,in1735doorJanBaptistMelchiorIBuysensuitgevoerdendoorJanCarelvan

“It is worth paying attention to jewellers’ artistry, dear friend, because their work and the fine arts complement each other.”

Theabovetitle,areflectiononthecollaborationbetweensculptorsandsilversmiths,istakenfromKonst-Tonneel byJakobvanderSanden,whowasappointedSecretaryoftheAca­demyin1757.Evenfortalentedandwell­trainedsilverembosserssuchasJanAnthoniLepies,JanBaptistIVerbercktandJanPieterAntoonVerschuylen,thiscollaborationprovedcrucialfortherealisationofmoresculpturalelementsusingpreciousmetals.Sculptorscreatedmodelsinwood,wax,plasterandearthandinsomecasesevensupplieda(pre­liminary)designonthecustomer’srequest.Contractsandaccountsrefertothispractice.Togetherwiththedesignandpresentationsketches,therareterracottabozzetti andwoodmodelsthatwerepreservedtheyarethemainsourcesfordocumentingthecreativeandproductionprocess.

FortheguildofOurLadyofPraiseinAntwerp’scathedralJudocusIgnatiusPicavetembossedseveralpanelsbetween1710and1712afteradesignbyHenricusFranciscusVerbrugghen,whiletheantepend­ium,designedbyWillemIgnatiusKerrickx,wascompletedin1735byJanBaptistMelchiorIBuysensandgildedbyJanCarelvanBeughen.Fortheantependiumthatwascom­missionedin1675fromWierickIV

Ontwerp stralenmonstrans, Michiel van der Voort, 1712 MuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,inv.nr.CVH 338/6 BruikleenKoningBoudewijnstichting©FotoBartHuysmans&MichelWuyts

Design for sunburst monstrance, Michiel van der Voort, 1712 MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,inv.No.CVH 338/6 OnloanfromtheKingBaudouinFoundation©PhotographBartHuysmans&MichelWuyts

Houten model bekroning ceremoniestaf Sint-Walburgiskerk Antwerpen, Willem Kerrickx de Oude, 1709Sint­PauluskerkAntwerpen©FotoJean­LucElias(KoninklijkInstituutvoorhetKunstpatrimonium)

Wooden model finial of ceremonial staff Church of St Walburga Antwerp, Willem Kerrickx the Elder, 1709 StPaul’sChurchAntwerp©PhotographJean­LucElias(RoyalInstituteforCulturalHeritage)

26 27

Beughenverguldwordt.Vooreenantependium,in1675bijWierickIVSomersbestelddoorkoopmanAndriesvanCantelbeeck,wordtvoorhetcentralemotiefeentekeningvanschilderErasmusQuellinusgebruiktenwordendebeeldenvanOnze­Lieve­VrouwendeengelendoorbeeldhouwerArtusIIQuellinusgeboetseerd.Eenterracottamodelvooreenampullenblad,in1989opgegravenindePelgrimsstraatinAntwerpen,kanaanQuellinustoe­geschrevenwordenengerelateerdwordenaanzilverenampullenbladenvandeAntwerpsemeestermetpeermettweeblaadjesenWierickIVSomers,dierespectievelijkvan1672­1673en1687­1688dateren.Eenwij­watervatvan1716­1717,methetmees­tertekenvanWierickIVSomerskanookaaneentekeningvanQuellinus

SomersbythemerchantAndriesvanCantelbeecktheartistusedadrawingbythepainterErasmusQuellinusasthemainmotif.ArtusIIQuellinuscreatedthemodelsoftheVirginMaryandtheangels.Aterra­cottamodelforacruettray,whichwasexcavatedinPelgrimsstraatinAntwerpin1989,hasbeenattributedtoQuellinusandissimilartosilvercruettraysbytheAntwerpmasterofthepearwithtwoleavesandWierickIVSomers,whichdatefrom1672­1673and1687­1688respectively.Aholy­waterstoupdatingfrom1716­1717,featuringthemaker’smarkofWierickIVSomers,canalsobelinkedtooneofQuellinus’sdrawings.In1712SomersexecutedadesignbythesculptorMichielvanderVoortforSt.Andrew’sChurchinAntwerp.Thedoubled­sidedpreliminary

Terracotta bozzetto ampullenblad, Artus II Quellinus, 2de helft 17de eeuw ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.B504/57–BruikleenArcheologischeDienstStadAntwerpen©FotoHugoMaertens

Terracotta bozzetto of cruet tray, Artus II Quellinus, 2nd half C17SilverMuseumSterckshof,inv.No.B504/57–OnloanfromtheCityofAntwerpArchaeologicalDepartment©PhotographHugoMaertens

Ontwerp wijwatervat, Artus II Quellinus, 2de helft 17de eeuwMuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,inv.nr.629©FotoBartHuysmans&MichelWuyts

Design for holy-water font, Artus II Quellinus, 2nd half C17 MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,inv.No.629©PhotographBartHuysmans&MichelWuyts

28

gelinktworden.Somersrealiseertin1712voordeSint­AndrieskerkinAntwerpeneenontwerpvanbeeld­houwerMichielvanderVoort.Zowelhetdubbelzijdigvoorontwerpalsdestralenmonstranszelf,blevenbewaard.ZesjaarlaterwordteenontwerpvanVanderVoort,eenzilverreliekbustevandeheiligeFranciscusRegiusbestelddoorjezuïetPaulusMeganck,doorJanAnthoniLepiesuitgevoerd.EenanderinteressantvoorbeeldiseenceremoniestafdieJosephIHennekinin1709voordebroeder­schapvandeveertiendaagseberech­tingvoordeburcht­ofSint­Walbur­giskerkinAntwerpenrealiseertnaarhetmodelvanbeeldhouwerWillemKerrickxdeOude.Hetgepolychro­meerdhoutenmodelwordtnuindeSint­PauluskerkinAntwerpenbewaard.Hennekinwerktin1713­1715ookmetdienszoonWillemIgnatiusKerrickxsamenvoorderealisatievaneenreliekschrijnindeSint­Martinus­kerkvanMoerzeke,waarbijdehogergenoemdeMichielHennekin,dieondankszijnopleidingaandeacademievooreencarrièrealspries­terheeftgekozen,eenintermediairerolspeelt.

Zilver voor de laureaten

In1741proberenzesvrijwilligedirecteursonderleidingvanarchi­tect­beeldhouwerJanPetervanBaurscheitdeJongeeennieuweimpulstegevenaandeacademieenzemetdesteunvanhetstadsbestuur

designaswellasthemonstrancehavebothbeenpreserved.SixyearslaterJanAnthoniLepiesusedadesignbyVanderVoorttocreateasilverreli­quarybustofSt.FrancisRegiusforacommissionfromtheJesuitPaulMeganck.Anotherinterestingexam­pleisaceremonialstaffmadebyJosephIHennekinin1709forthebrotherhoodwhichaccompaniedthepriesttoadministertheLastSacramenttothesickandthedyingofSt.Walburga’sChurchinAntwerp,basedonamodelbythesculptorWillemKerrickxdeOude.TodaythepolychromewoodenmodelispreservedinSt.Paul’sChurchinAntwerp.In1713­1715HennekinalsoworkedwithKerrickx’sson,WillemIgnatius,tocompleteareliquaryshrineforSt.Martin’sChurchinMoerzeke.TheaforementionedMichielHennekin,whoelectedtobecomeapriestinspiteofhisaca­demictraining,servedasaninter­mediaryinthisframe.

Silver for the laureates

In1741sixdirectors,ledbythearchitectandsculptorJanPetervanBaurscheittheYounger,attemptedtoprovidetheAcademywithafreshimpetusbyseparatingitfromtheGuildofSt.Luke,withthetowncouncil’ssupport.From1742thetowncouncilalsograntedsubsidiesformedalsforthelaureates.In1749thetwoorganisationswerefinallyseparated.Thetowncouncil

Chocoladekan Primus Josephus Gillis 1750, Meester met zespuntster, Brussel, 1747-1749Privéverzameling©FotoHugoMaertens

Chocolate pot Primus Josephus Gillis 1750, Maker with six-pointed star, Brussels, 1747-1749 Privatecollection©PhotographHugoMaertens

30 31

vandeSint­Lucasgildelostekoppelen.Hetstadsbestuurgeeftvanaf1742ooksubsidiesvoordeuit­reikingvanmedaillesaandelaureaten.Descheidingtussenbeideorgani­satiesisin1749eenfeit.Hetstads­bestuursteltdehoofdmanendedirecteuraan.Onderanderebeeld­houwerAlexandervanPapenhoven,graveurPetrusBalthasarBouttatsenstempelsnijderJacobIIRoettiersmakendeeluitvandedocenten­ploeg.CornelisJozefd’HeurgeefttervervangingvanJanPetervanBaurscheitdeJongedelessenper­spectiefleerenmeetkunde.Land­voogdKarelvanLotharingenverleentzijnbeschermingaandeAntwerpseacademie.Alsdeelvanzijnengagementschenkthijvoorhetacademiejaar1749­1750driestukstafelzilver“alle seer constigh uijtgevrocht”.Deeersteprijs,een massiven silveren caffépot, blijktuiteindelijkeenchoco­ladekanvandeBrusselsemeestermetzespuntstertezijn.Beeld­

appointedboththeheadandthedirectoroftheAcademy.Thesculp­torAlexandervanPapenhoven,theengraverPetrusBalthasarBouttatsandtheengraverJacobIIRoettierslecturedattheacademyamongothers.CornelisJozefd’HeurreplacedJanPetervanBaurscheittheYounger,lecturingonperspectivetheoryandgeometry.ThesovereignoftheSouthernNetherlands,DukeCharlesofLorraine,tooktheAnt­werpAcademyunderhisprotection.Todemonstratehiscommitmenthedonatedthreepiecesofsilverwaretotheacademyasprizesfortheaca­demicyear1749­1750“alle seer constigh uijtgevrocht”(whichhadallbeenveryartfullycrafted).Thefirstprize,een massiven silveren caffépot (amassivesilvercoffeepot), turnedouttobeachoco­latepotbytheBrusselsmasterofthesix­pointedstar.NonethelessthesculptorJosephGillis,whoreplacedRoettiersin1764astheAcademy’sdirector,wouldhavebeenvery

Verguld bronzen prijspenning Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen, Jacques Roettiers, 1756ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.M1221 ©FotoDominiqueProvost

Gilt bronze prize medal Academy of Fine Arts Antwerp, Jacques Roettiers, 1756 SilverMuseumSterckshof,inv.No.M1221©PhotographDominiqueProvost

Schilderij De blijde intrede van Karel van Lotharingen in Antwerpen op 18 augustus 1749, Joannes Jozef Horemans de Jonge, 1749MuseumVleeshuisAntwerpen,inv.nr.AV 14/29-30/44 ©FotoDominiqueProvost

Painting The joyful entry of Charles of Lorraine into Antwerp on August 18th 1749, Joannes Jozef Horemans the Younger, 1749VleeshuisMuseumAntwerp,inv.No.AV 14/29-30/44 ©PhotographDominiqueProvost

houwerJosephGillis,diein1764Roettiersvervangtalsdirecteurvandeacademie,zaldaaromnietmindertevredengeweestzijn.Degegraveerdeopschriftenverwijzennaarditheug­lijkfeit:“artis delineat premium primus” en “iosephus gillis = 1750 antverpia sculpsit i.g.”Detweedeenderdeprijs,

satisfiedwiththisgift.Theengravedinscriptionsrefertothishappyevent:“artis delineat premium primus” and “iosephus gillis = 1750 antverpia sculpsit i.g.”thesecondandthirdprizes,apairofsilvercandlesticksandasilverteapot,wereawardedtothepaintersJoannesJozefHoremanstheYoungerand

32

bestaandeuiteen paer silvere kandelaereneneenen silveren theepot,wordendoordeschildersJoannesJozefHoremansdeJongeenJacobusvanBaelenindewachtgesleept.Dedaarop­volgendeacademiejaren,endattotin1757­1758,schenkenAntwerpsenotabelentafelzilveraandelaureaten:driebekers,eentheepot,wijwater­vaten,dienbladen,driekommen,eensauskom,tweezoutvaten,eendienlepeleneentafelmesmetlepelenvork.DeprijspenningendieKarelvanLotharingenna1750aanbiedt,wordendoorJacobIIRoettiersvervaardigd.Ookhetstadsbestuurzetdezeeerderopgestartetraditieverder.In1778wordendoorTheo­doorvanBerckelnieuweprijspen­ningengemaakt.LaterzullenookdeAntwerpsezilversmedenJanBaptistIVerberckt,JoannesFranciscusBogaertsenCorneliusJoannesVolckerickmedaillesaanleveren.

Kunstopleiding onder druk

ToenJohannGeorgAdamForstersamenmetAlexandervonHumboldtin1790doorBrabant,VlaanderenenHollandreisde,noteerthijindemargevanzijnbezoekaanAnt­werpenhetvolgende: “Toen de roes die de oorlogstijden achter hadden gelaten geheel vervlogen was, toen Van Dyck naar Engeland was verplant en te vroeg gestorven was, ver-welkte de kunst van de Lage Landen en ver-vielen de zogenoemde schilderacademies, die heden ten dage in Mechelen en Antwerpen nog bestaan, tot een onbeduidendheid die

JacobusvanBaelen.Duringthenextacademicyears,until1757­1758,severalprominentAntwerpersdonatedsilver­wareforthelaureates:threecups,ateapot,holy­waterstoups,trays,threebowls,agravyboat,twosaltcellars,aservingspoonandtableknifewithspoonandfork.ThemedalswhichCharlesofLorrainedonatedafter1750weremanufac­turedbyJacobIIRoettiers.Thetowncouncilcontinuedthetradition.In1778TheodoorvanBerckelmadenewmedals.InlateryearstheAnt­werpsilversmithsJanBaptistIVer­berckt,JoannesFranciscusBogaertsandCorneliusJoannesVolckerickwouldalsosupplymedals.

Art education under pressure

WhenJohannGeorgAdamForstertravelledthroughBrabant,FlandersandHollandin1790withAlexandervonHumboldt,henotedthefollowinginthemarginofhisvisittoAntwerp: “Once the frenzy of the war years had dissi-pated, once Van Dyck had been transplanted to England and died far too soon the art of the Low Countries withered and the so-called painting academies, which still exist in Antwerp and Mechelen today, lapsed into an insigni-ficance which is even worse than complete obliteration. The technical skills withstood

Ontwerp godslamp, Jan Baptist I Verberckt, 1765MuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,inv.nr.CVH 338/1BruikleenKoningBoudewijnstichting©FotoBartHuysmans&MichelWuyts

Design for sanctuary lamp, Jan Baptist I Verberckt, 1765 MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,inv.No.CVH 338/1 OnloanfromtheKingBaudouinFoundation©PhotographBartHuysmans&MichelWuyts

35

nog erger is dan totale vernietiging. De tech-nische vaardigheden hebben langer stand-gehouden omdat de industrie, die geen nadenken vereist maar het werk is van oefening en gewoonte, bij flegmatieke volkeren tot een tweede natuur kan worden.”Voordetweedehelftvande18deeeuwzijnnietalteveelnamenbekendvanzilversmedendieteken­lesaandeacademiehebbengevolgd.Integenstellingtotwatbovenstaandcitaatdoetvermoedenzijnhetechternietdeminste,metnameSimonHoffinger,AndréJosephPetitenJanBaptistIVerberckt.Petit,inge­schrevenvan1775tot1780,behaaltin1777detweedeprijsinhettekenennaarplaaster.Hoffingerwordtalleenin1750aandeacademiegesignaleerd.Zijnminderbekendebroer,diamant­zetterJeanBaptisteLouisHoffingervolgtvan1760tot1772lessenaandeacademie.DekortepassagevanSimonHoffingeraandeacademiekadertinzijnveelbredereopleidingindeateliersvandezilversmidJanBaptistMelchiorIIBuysensvanaf1746,vandeschilderMichielvanderVoortdeJongein1749,vandeRijselsezilversmidFrançois­JosephBaudouxvanaf1750eneenverblijfinParijsin1753.BijBaudouxleerthij“loof en figueren”tekenen.Dealeer­dergeciteerdeendoorgaansgoedgeïnformeerdeVanderSandenmeldtonderanderehetvolgendeoverSimonHoffinger:“desen meester (..) hield (…) ook sondags na de Goddelijke diensten een teekenschool voor cieraten maer aengetast zijnde door de galziekte en de

Ontwerp abtsstaf Trudo Salé, Cornelis de Smet, 1778-1779MuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,inv.nr.CVH 159 –BruikleenKoningBoudewijnstichting©FotoBartHuysmans&MichelWuyts

Design for abbot’s crosier Trudo Salé, Cornelis de Smet, 1778-1779 MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,inv.No.CVH 159 OnloanfromtheKingBaudouinFoundation©PhotographBartHuysmans&MichelWuyts

this process better because the arts and crafts, which do not require any thought but are the outcome of practice and habit, can become second nature in phlegmatic peoples.”WedonotknowmuchaboutthesilversmithswhotookdrawingclassesattheAcademyduringthesecondhalfoftheeighteenthcen­tury.Contrarytowhattheabovequotesuggests,however,someofthesilversmithswhodidenrolintheacademywereactuallyquitewell­known,includingSimonHoffinger,AndréJosephPetitandJanBaptistIVerberckt.In1777Petit,whoattendedclasses1775until1780,receivedthesecondprizefordrawingfromplastercasts.Hoffingeronlyseemstohaveenrolledin1750.Hislesserknownbrother,thediamondsetterJeanBaptisteLouisHoffinger,attendedclassesattheacademyfrom1760until1772.SimonHoffinger’sbrieftimeattheAcademyisconsistentwithhismuchmoreextensivetrainingintheworkshopsofthesilversmithJanBaptistMelchiorIIBuysensfrom1746onwards,ofthepainterMichielvanderVoorttheYoungerin1749,oftheLille­basedsilversmithFrançois­JosephBaudouxfrom1750onwardsandduringastayinParisin1753.FromBaudouxhelearnedhowtodraw“loof en figueren”(plantsandfigures).VanderSanden,whomwehavealreadyquotedaboveandwhousuallywasquitewellinformed,hasthefollowingtosayaboutSimonHoffinger:“on Sunday after Mass this master also organised jewellery design lessons

36 37

longen besmet door uitswarming van zuur, vitriool, stierf hij ‘s nagts van 22 tot 23 october 1772.”HoffingerisookbevriendmetJanBaptistIVerberckt,diein1753en1756inParijsbijzijnoomenhof­beeldhouwerJacquesVerbercktver­bleef.JanBaptistvolgtin1751­1756en1760­1767metsucceslesaandeacademie.Op20maart1762ont­vangthijdetweedeprijsvoorhettekenennaarhetleven,op9maart1766haalthijeenderdeprijsvoorbeeldhouwenenop19februari1767wordthijprimus.Hetdaaropvol­gendeacademiejaargeefthijzelfdecursusboetsereninplaaster.Indiezelfdeperiode,meerbepaaldin1765,wordthetcurriculumvandeacademieuitgebreidmeteenklasvoormeet­endoorzichtkundeendevijfordenvandebouwkunst,eennietonbelangrijkmomentvoorde

ontwikkelingvanhetneoclassicismeinAntwerpen.JanBaptistIVerbercktwerktetoenaleentientaljaarinhetateliervanzijnvaderMichielVerberckt.Hijsigneertzijneigenrealisaties,maarblijfttot1775hetmeestertekenvanzijnvaderhanteren.In1778krijgthijtweebelangrijkeopdrachten:eensamovarmetinge­bouwdeschoorsteenenkolenbakvoordeAlkmaarsekoopmansfamilievanSanen­vanLooneneenstafvoorTrudoSalé,abtvandeNorbertijner­abdijinAverbode.Voordeabtststaf,waarvanookdeontwerptekeningbewaardbleef,maaktbeeldhouwerCornelisdeSmethethoutenmodel.DeSmetwaszekergeenonbekendevoorVerberckt,aangezienhijin1766detweedeprijswegkaaptevoorhettekenennaarhetlevenaandeaca­demie.NaeenjaarinhetateliervanJacobJozefvanderNeergewerkttehebben,wordthijvrijmeesterindeSint­Lucasgilde.In1780wordtDeSmetadjunct­directeuraandeacademieenin1796leraarbeeld­houwkunst,terwijlVerbercktin1803bestuurslidvandeacademiewordt.EenjaarlaterwordtWillemHerreynsdirecteurvandeheringe­richteacademie.

Indemargevandeacademiewordtin1788eenKonstmaetschappyemetleuzetotNut, Baet en Dienstgesticht.Dezeverenigingvankunstliefheb­berswordtalin1794opnonactiefgezet.In1811wordtonderimpulsvandirecteurWillemHerreynsde

developmentofneo­ClassicisminAntwerp.AtthetimeJanBaptistIVerbercktwasalreadyworkingintheworkshopofhisfather,MichielVerberckt,forabouttenyears.Hesignedhisownworkbutcontinuedtousehisfather’smaker’smarkuntil1775.In1778hereceivedtwoimportantcommissions:asamovarwithanintegratedsmokestackandscuttleforthevanSanen­vanLoonfamily,amerchantfamilyfromAlkmaarandastaffforTrudoSalé,theabbotoftheNorbertineabbeyinAverbode.ThesculptorCornelisSmetcreatedthewoodmodelforthisstaff,ofwhichthesketchhasalsobeenpre­served.DeSmetknewVerbercktquitewellgiventhatin1766hewonsecondprizefordrawingfromlifeattheAcademy.AfterhavingworkedforoneyearinJacobJozefvanderNeer’sworkshophebecameamasteroftheGuildofSt.Luke.In1780DeSmetwasappointeddeputydirectoroftheAcademyandwentontobecomelecturerinsculpturein1796.MeanwhileVerbercktwasappointedasmemberoftheboardoftheAcad­emyin1803.OneyearlaterWillemHerrynsbecamethedirectorofthereorganisedacademy.

In1788anartsocietywasfoundedinthelapoftheacademy.ItsmottowasNut, Baet en Dienst(Use,BenefitandService).Thissocietyofartloverswasdisbandedasearlyas1794.In1811,undertheimpetusoftheAcad­emy’sdirectorWillemHerryns,the

but he died in the night of 22 October 1772 due to the consequences of gallbladder disease and lung cancer, caused by vitriol and acid vapours.”HoffingerwasalsofriendswithJanBaptistIVerberckt,who,in1753and1756,stayedwithhisuncle,thecourtsculptorJacquesVerberckt,inParis.In1751­1756and1760­1767JanBaptistsuccessfullycompletedcoursesattheAcademy.On20March1762hereceivedthesecondprizefordrawingfromlife,on9March1766heobtainedathirdprizeforsculp­tureandon19February1767hecamefirstinhisclass.Inthenextacademicyearhewasappointedaslecturerfortheplastermodellingclass.Duringthissameperiod,morespecificallyin1765,theAcademy’scurriculumwasextendedwithaclassongeo­metryandperspectiveandthefiveordersofarchitecture.Thiswasquiteanimportanttimeforthe

Gouden snuifdoos in 1815 door Willem I aan Jean J. van Hal geschonken voor zijn tussen-komst bij het terugbrengen van de schilderijen van Pieter Paul Rubens naar AntwerpenZilvermuseumSterckshof,inv.nr.S75/139–LegaatPierreLunden©FotoHugoMaertens

Gold snuffbox gifted by King William I to Jean J. van Hal in 1815 for his mediation in bringing Peter Paul Rubens’ paintings back to Antwerp SilverMuseumSterckshof,inv.No.S75/139 –PierreLundenbequest©PhotographHugoMaertens

38 39

Maetschappyter Aenmoediging der Schoone Konsten binnen Antwerpenopge­richt.Dezeverenigingspeelteenbelangrijkerolinhetterughalenvandezesenzestigschilderijendiein1794naarParijsweggevoerdwerden.BalthasarOmmeganck,PietervanRegemorterenJeanJ.VanHalspe­lenhierineenvooraanstaanderol.VanHal,deovergrootvadervanjonkheerPierreLunden,wordthier­voordoorWillemI,koningderNederlanden,in1815beloondmeteengoudensnuifdoosvandeParijsezilversmidPierreCroissant.Ookzil­versmidJosephLecocqmartin,dietusssen1809en1814nogeenzilve­renschenkkanmethetportretvanNapoleonBonapartehadgemaakt,ondersteuntdezeactie.WillemIplaatstdeacademiein1817onderrijksbeheerenvanaf1819wordtdePrix de Romeingesteld.

SocietyforthepromotionoftheFineArtsinAntwerpwasfounded.Thissocietycontributedtotherecoveryofthe66paintingswhichhadbeentransferredtoParisin1794.BalthasarOmmeganck,PietervanRegemorterandJeanJ.VanHalplayedakeyroleinthenegotiations.VanHal,thegreat­grandfatherofSquirePierreLun­den,wasrewardedforhiseffortsin1815byWilliamI,theKingoftheNetherlands,withagoldsnuffboxmadebytheParisiansilversmithPierreCroissant.ThesilversmithJosephLecocqmartin,whohadmadeasilverjugfeaturingtheportraitofNapoleonBonapartebetween1809and1814,endorsedthiscampaign.In1817WilliamIelevatedtheAcademytothestatusofnationalacademyandasof1819thePrix de Rome wasestablished.

Meer aandacht voor toegepaste kunst

Inde19deeeuwvergrootdeaan­dachtvoordetoegepastekunst,watweerspiegeldwordtindetoenamevanhetaantaledelsmedenaandeacademie.Vande1.365leelingendiein1848geregistreerdwerden,warener31goudsmidofzilverdrijver.De

More attention to the applied arts

Inthenineteenthcenturytheatten­tiontotheappliedartsincreased,whichisreflectedintheincreaseinthenumberofsilversmithsattheAcademy.Ofthe1,365studentswhoenrolledin1848,31weresilver­orgoldsmiths.Withtheexceptionof

Zilveren penning stichting Koninklijk Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen, Pierre Wautier van de Goor, 1817 ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.M321©FotoDominiqueProvost

Silver medal foundation of the Royal Academy of Fine Arts Antwerp, Pierre Wautier van de Goor, 1817 SilverMuseumSterckshof,inv.No.M321 ©PhotographDominiqueProvost

Gravure Zegepraal der wapenen, of de plegtige terugkomst der ontvoerde voorwerpen van kunst en wetenschap, J.J. Verellen, ca. 1815–UniversiteitAntwerpenBijzonderecollecties©FotoMichelWuyts(MuseaenErfgoedStadAntwerpen)

Engraving The triumph of weapons, or the ceremonious return of plundered objects from the worlds of art and science, J.J. Verellen, ca. 1815–UniversityofAntwerpSpecialCollection©PhotographMichelWuyts(MuseumsandHeritageCityofAntwerp)

40 41

397scholierenbuitenbeschouwinggelaten,bekledenzealsberoeps­categoriedezesdeplaats,nadehoutbewerkers,dekunstschilders,debeeldhouwers,dedecoratieschil­dersendebouwkundigen.De(aspi­rant)edelsmedenvolgenvoorname­lijkdelessenfiguren,ornament,boetserenofbeeldhouwenennijver­heidstekenen.In1885,bijdeomvor­mingtotNationaalHogerInstituutvoorSchoneKunsten,isdeontwik­kelingvandetoegepastekunstindenijverheidzelfseenvandebasis­doelstellingen.NaastJanPieterAntoonVerschuylen,dieverderaanbodkomt,wordenna1824onderanderedekinderenvanJanBaptistIIVerbercktaandeacademiegesig­naleerd,metnameJanBaptistIII,

JacobusJoannesenHypoliteMichelVerbercktdieuitblinkenindeklasfigurenenboetseren.EgideJosephWatlé,langetijdgezelinhetatelierVerberckt,bekwaamtzichin1818indeklashoofdenenin1824indeklasboetserennaarornament.Zijnzoon,JoannesBaptistfrequenteerttussen1843en1858deklassenfiguren,beeldhouwen,antiekentekenennaarhetleven.GoudsmidJeanFrançoisVanderhulstvolgtin1828­1830deklasornament.ZilverdrijverLambertIVanRyswyck,eenleerlingvanVerschuylen,doorliepvan1837tot1850deleergangenfiguren,boetseren,beeldhouwenentotslotlevendmodel.ZilversmidAlbrechtJacobszatvanaf1858samenmetCharlesVerschuylen,zoonvanJanPieterAntoon,indeklasbeeld­houwen.Charlesvolgteerder,vanaf1854deleergangenornamentenfiguren.Netalsinde18deeeuwwerkendezeedelsmedensamenmetanderekunstenaars.Architect­beeldhouwerFransDurletwordthetvaakstvermeldalsontwerpervoorreligieusedelsmeedwerkdatonderanderedoorEgideJosephWatléenLambertIVanRyswyckwordtuit­gevoerd.DegoudenkroonvanschilderHenryLeyswordtnaarhetmodelvanbeeldhouwerJosephJacquesDuCajudoorJeanFrançoisJosephVanderhulstgemaakt.

the397scholarsthisprofessionwasrankedinsixthplaceattheAcad­emy,afterthewoodworkers,thepainters,thesculptors,thedeco­rativepaintersandthearchitects.The(aspiring)silversmithsmainlytookthefigures,ornaments,model­lingorsculptingclassesaswellasindustrialdesign.In1885,whentheAcademywasrenamedNationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten (nhiskorNationalHigherInstituteoftheFineArts),thedevelopmentoftheappliedartsinindustryactu­allybecameoneoftheAcademy’sprimaryobjectives.BesidesJanPieterAntoonVerschuylen,whomwewilldiscussbelow,thechildrenofJanBaptistIIVerbercktalsoattendedtheAcademyafter1824,

includingJanBaptistIII,JacobusJoannesandHypoliteMichelVerbercktwhoallexcelledinmodel­lingandfigures.EgideJosephWatlé,whoworkedasajourneymanintheVerbercktworkshopforseveralyears,in1818studiedheadsandin1824tookaclassonmodellingfromorna­ments.Hisson,JoannesBaptist,attendedthefigures,sculpture,antiquityanddrawingfromlifeclassesfrom1843until1858.ThesilverembosserLambertIVanRyswyck,oneofVerschuylen’sstudents,tookthefollowingclassesfrom1837until1850:figures,model­ling,sculpture,andfinallydrawingfromlife.From1858thesilversmithAlbrechtJacobsattendedthesculp­tureclasses,togetherwithCharlesVerschuylen,thesonofJanPieterAntoonVerschuylen.Previously,asof1854,Charlestookclassesinorna­mentandfigures.Aswasthecaseintheeighteenthcenturythesesilver­smithsoftencollaboratedwithotherartists.ThearchitectandsculptorFransDurletismostfrequentlymentionedasadesignerofreligioussilverandgold,whichwasexecutedbyEgideJosephWatléandLambertIVanRyswyck.ThegoldencrownofthepainterHenryLeyswasmadebyJeanFrançoisJosephVanderhulstbasedonamodelbythesculptorJosephJacquesDuCaju.

Inktstel Antoine Van Goorlaecken, Egide Joseph Watlé naar ontwerp van Frans Durlet, Antwerpen, 1863 ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.B502/4 BruikleenOCMW|MuseumMaagdenhuisAntwerpen©FotoHugoMaertens

Ink stand Antoine Van Goorlaecken, Egide Joseph Watlé after a design by Frans Durlet, 1863SilverMuseumSterckshof,inv.No.B502/4­OnloanfromthePublicSocialWelfareCentre|MuseumMaagdenhuisAntwerp©PhotographHugoMaertens

43

Verschuylen en de Antwerpse schoolVerschuylen and the Antwerp school

Zilversmiden­drijverJanPieterAntoonVerschuylen,zoonvankanthandelaarJosephThéodoreenAnnaCorneliadeLocht,isinmeer­dereopzichtendespilfiguurvoordeAntwerpseedelsmeedkunstinde19deeeuw.In1820,opnegentien­jarigeleeftijd,wordthijreedsvermeldalszilversmid.Zijntalentgecombi­neerdmetzijnuitzonderlijklangecarrière,maaktdathijnadrukkelijkzijnstempeldruktopdeAntwerpseedelsmeedkunstinde19deeeuw.

In1860ishijdeallereerstenijver­heidskunstenaardiehettotridderindeLeopoldsordeschopt.DeaandeacademieopgeleideJosephWillemsgeeftditeretekeneenprominenteplaatsopdeportretbustediehijin1866,eenjaarnahetoverlijdenvanVerschuylen,maakt.KoningLeopoldIbezateenwijwatervat

Portret Jan Pieter Antoon Verschuylen, Joseph Dupont, 1859-1861 RijksmuseumAmsterdam,inv.nr.RP -F-00-1368

Portrait of Jan Pieter Antoon Verschuylen, Joseph Dupont, 1859-1861 RijksmuseumAmsterdam,inv.No.RP -F-00-1368

InmanywaysinthenineteenthcenturythesilversmithandchisellerJanPieterAntoonVerschuylen,thesonofthelacemerchantJosephThéodoreVerschuylenandAnnaCorneliadeLocht,wasakeyfigureinAntwerp’ssilversmithtrade.In1820,atthetenderageofnineteen,heisalreadymentionedasbeingasilversmith.Histalent,combinedwithhisexceptionallylongcareer,meantthathehadamajorinfluenceonAntwerp’ssilversmithsinthenineteenthcentury.

In1860hewastheveryfirstcrafts­mantoreceiveaknighthoodoftheOrderofLeopold.JosephWillems,whohadtrainedattheacademy,reservedaprominentplaceforthisknighthoodontheportraitbustofVerschuylen,whichhecraftedin1866,oneyearafterVerschuylen’sdeath.

44 45

metdeafbeeldingvanChristusendeSamaritaansevrouwbijdewaterput.Ditmonumentaalwerk,geïnspireerdop18de­eeuwsepreek­stoeleneneenlaat17de­eeuwseprentvanJanvanOrley,wordtkortnaderealisatiein1833alindeGazette van Gendvermeld.DekaakprothesediehijinhetzelfdejaarvoordebijhetbelegvanAntwerpenzwaargewondgeraakteFransesoldaatAlphonseJosephLouis,beterbekendalsThe gunner with the silver mask, vervaardigt,krijgtindemedischeliteratuur,inhetbijzondermetbetrekkingtotdemilitaireenplastischechirurgie,tot

Wijwatervat, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1833 ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.S69/51 ©FotoHugoMaertens

Holy-water font, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1833 SilverMuseumSterckshof,inv.No.S69/51 ©PhotographHugoMaertens

Kopergravure Christus en de Samaritaanse vrouw, Jan van Orley, ca. 1685-1700 RijksmuseumAmsterdam,RP-P-OB-24.305

Copper engraving Christ and the Samaritan woman, Jan van Orley, ca. 1685-1700 RijksmuseumAmsterdam,RP-P-OB-24.305

KingLeopoldIownedaholy­waterfontbyVerschuylenfeaturingChristandtheSamaritanwomanatthewell.Thismonumentalwork,whichwasinspiredbyeighteenth­centurypul­pitsandalateseventeenth­centuryengravingbyJanvanOrley,wasalreadymentionedin1833intheGazette van Gendsoonafteritscreation.ThejawprosthesiswhichhemadethatsameyearfortheFrenchsoldierAlphonseJosephLouis,whowasgravelyinjuredduringthesiegeofAntwerpandwhoisbetterknownasthe gunner with the silver mask,isstillthesubjectofmuchinternational

opdedagvanvandaagveelinter­nationaleaandacht.TegelijkertijdzijndeRoomsKatholiekekerkeninNederlandeenbelangrijkafzet­marktvoorhetkerkzilvervanJanPieterAntoonVerschuylen;waarbijhij–misschienwelgeïnspireerdopdeexportvankant–desmokkelhandelnietschuwt.NieuwerealisatiesvindenweerklankinbijvoorbeeldDe Rotter-damsche CourantenzelfsDe Surinaam-sche Courant.

Zijntechnischebagage,zijnoogvoordetailenzijnvermogenomdiepteenbewegingtecreëren–zelfsalsdatafgestemdwordtopdebeursvandeklantendebeeldentwee derden rond inplaatsvan geheel rond bosafge­werktworden–makenvanzijnedel­smeedwerkwarepareltjes.Zijnvoor­keurvoordeneobaroklaatdergelijkoverdadigdecorooktoe.TegelijkisVerschuyleneenwegbereidervoordeAntwerpseneogotiek,waarinzijnleerlingLambertIVanRyswyckenAlbrechtJacobseenvooraanstaanderolspelen.Derestauratie,hetherstellenofhetherwerkenvan17de­en18de­eeuwsedelsmeedwerkbehorentotdecou­rantepraktijkengevenhem,samenmetzijnengagementinbijvoorbeelddeSchoenmakerskapelindeOnze­Lieve­VrouwekathedraalvanAnt­werpen,demogelijkheidomdezewerkenvannabijtebestuderen.In1852en1853pasthijbijvoorbeelddestralenmonstransenuitdeSint­AndrieskerkvanAntwerpenen

attentiontothisdayinmedicalliter­ature,morespecificallyinthecontextofmilitaryandplasticsurgery.AtthesametimetheRomanCatholicChurchesintheNetherlandswerealsoanimportantmarketforJanPieterAntoonVerschuylen’schurchsilver.Inspiredbylaceexportshewasnotafraidofevensmugglinghiswaresabroad.NewworksmetwithpositiveacclaiminDe Rotterdamsche CourantandevenDe Surinaamsche Courant newspapers.

Histechnicalskills,hiseyefordetailandhisabilitytocreatedepthandmovement–evenwhenhehadtotakeintoaccounttheclient’sbudgetandonlyfinishedthevisiblepartsofthesculpturesinsteadofthewholesculpture–areallcontributingfac­torstothefinequalityofhissilver.Hispreferencefortheneo­Baroquealsoallowedhimtoelaboratelydecoratehiswork.AtthesametimeVerschuylenalsopavedthewayfortheAntwerpneo­Gothic,inwhichhisapprenticeLambertIVanRyswyckandAlbrechtJacobswouldgoontoplayaprominentrole.Oftenseventeenth­andeighteenth­centurysilverandgoldneededrestoring,repairingorreworkingallowinghimtocloselystudytheseworks,alongwithhiscommitmentforexampletotheShoemaker’sChapelintheCathedralofOurLadyinAntwerp.In1852and1853hereworkedthemonstrancesofSt.Andrew’sChurchinAntwerpand

Stralenmonstrans, Jan Baptist I Verberckt, ca. 1800 Sint­GertrudiskerkVorst(Laakdal)©FotoDominiqueProvost

Sunburst monstrance, Jan Baptist I Verberckt, ca. 1800 StGertrude’sChurchVorst(Laakdal)©PhotographDominiqueProvost

Stralenmonstrans, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1861 ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.S2013/9 SchenkingvzwCongregatievandeZustersvanOnze­Lieve­Vrouw©FotoDominiqueProvost

Sunburst monstrance, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1861 SilverMuseumSterckshof,inv.No.S2013/9GiftedbyCongregationoftheSistersofOurLady©PhotographDominiqueProvost

Ontwerp stralenmonstrans, Jan Baptist I Verberckt, ca. 1800 MuseumPlantin­Moretus|PrentenkabinetAntwerpen,inv.nr.CVH338/24BruikleenKoningBoudewijnstichting©FotoBartHuysmans&MichelWuyts

Design for sunburst monstrance, Jan Baptist I Verberckt, ca. 1800 MuseumPlantin­Moretus|PrintRoomAntwerp,inv.No.CVH 338/24OnloanfromtheKingBaudouinFoundation©PhotographBartHuysmans&MichelWuyts

48

deSint­MartinuskerkvanKontichaan.Deeerstewerdin1712doorWierickIVSomersnaareenontwerpvanMichelvanderVoortgerealiseerdendetweedein1709doorJanAnthoniLepies.HijbezitzelfookzilverwerkvanJanBaptistIVerberckt,dathijin1854bijdelustrumvieringvandeAntwerpseSint­Lucasgildeontleent.Daarnaastbeschikthijovereenuit­

Ontwerp ceremoniestaf N° 49 (26) heilige Joannes Nepomucenus, Jan Pieter Antoon Verschuylen ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.P2013/3/148

Design for ceremonial staff N° 49 (26) St John of Nepomuk, Jan Pieter Antoon Verschuylen SilverMuseumSterckshofinv.No.P2013/3/148

Ontwerp stralenmonstrans N° 22, Jan Pieter Antoon Verschuylen ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.P2013/3/1

Design for sunburst monstrance N° 22, Jan Pieter Antoon Verschuylen SilverMuseumSterckshof,inv.No.P2013/3/1

Ceremoniestaf heilige Joannes Nepomucenus, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1865 Sint­PauluskerkAntwerpen©FotoJean­LucElias(KoninklijkInstituutvoorhetKunstpatrimonium)

Ceremonial staff St John of Nepomuk, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1865 StPaul’sChurchAntwerp©PhotographJean­LucElias(RoyalInstituteforCulturalHeritage)

St.Martin’sChurchinKontich.Theformerwasmanufacturedin1712byWierickIVSomersafteradesignbyMichielvanderVoort.Thelatterwasmadein1709byJanAnthoniLepies.HealsoownedsilverbyJanBaptistIVerberckt,whichheloanedin1854forthecelebrationoftheanniversaryofAntwerp’sGuildofSt.Luke.

Stralenmonstrans, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1839 Sint­PauluskerkAntwerpen©FotoJean­LucElias(KoninklijkInstituutvoorhetKunstpatrimonium)

Sunburst monstrance, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1839 StPaul’sChurchAntwerp©PhotographJean­LucElias(RoyalInstituteforCulturalHeritage)

50 51

gebreidecollectietekeningenvanbeeldhouwerHendrikFransVerbrugghenenterracottamodellenvanWalterPompeenJanFransVanGeel,aangevuldmeteenverzamelingmodel­enornamentprentenvanonderanderedelaFosse,NormandenForty.Dankzijeenrecentopge­dokenlotmetmeerdantweehon­derdtekeningenuithetateliervanVerschuylenwetenweookdathijbeeldhouw­enedelsmeedwerkuitAntwerpsekerken,zoalseen

beeldengroepvanArtusIIQuellinusindeSint­Jacobskerk,natekende.

Verschuylenlegtookeentechnischehandbibliotheekaan,dieonderanderevolgendepublicatiesbevat:Vade Mecum de l’orfèvre et du bijoutier, par Fessart(1837),Manuels de Galvanoplastique etde Daguerréotypie(1843),Manipulations électrotypiques, ou traité de Galvanoplastique(1843),L’artde l’essayeur, par Chaudet (1835) en Manuel complet de l’essayeur. Hiermeevulthijzijntechnischebagage,opgedaanindeateliersvandezilversmedenCharlesAulitenJosephLecocqmartinverderaan.DeminutieusafgewerktedetailsencomplexevormeninhetœuvrevanVerschuylendragenduidelijkdestempelvanzijnquasimaniakaleleermeesterLecocqmartin.

VeeldetailsoverdeopleidingvanJanPieterAntoonVerschuylenaandeacademiezijnerniet,aangezienvoorheteerstekwartvande19deeeuweendeelvanderegistersont­breekt.In1825volgthijdelessentekenennaarlevendmodelentenlaatstein1834wordthijlidvandeSociété royale pour l’encouragement des Beaux-Arts.In1833en1834presen­teerthijopdeExposition nationale des Beaux-Arts inBrusseleigenwerk.Opdekeerzijdevaneenvandeont­werpenuithetatelierVerschuylenstaateenornamenttekeningdiemis­schienweluitzijnacademietijdzoukunnenstammen.

Ontwerp ceremoniestaf Petrus en Paulus, Jan Pieter Antoon Verschuylen ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.P2013/3/152

Design for ceremonial staff featuring Peter and Paul, Jan Pieter Antoon Verschuylen SilverMuseumSterckshofinv.No.P2013/3/152

Beelden Petrus en Paulus, Jan Baptist I Verberckt, 1783 Sint­PauluskerkAntwerpen©FotoJean­LucElias(KoninklijkInstituutvoorhetKunstpatrimonium)

Figures of Peter and Paul, Jan Baptist I Verberckt, 1783 StPaul’sChurchAntwerp©PhotographJean­LucElias(RoyalInstituteforCulturalHeritage)

Besidesthishealsohadanextensivecollectionofdrawingsbythesculp­torHendrikFransVerbrugghenandterracottamodelsbyWalterPompeandJanFransVanGeel,whichhesupplementedwithacollectionofengravingsofmodelsandornamentsbysuchartistsasdelaFosse,Nor­mandandForty.ThankstoarecentlydiscoveredlotofmorethantwohundreddrawingsfromVerschuylen’sworkshopwealsoknowthathecopiedsculpturesandsilverandgoldfrom

Antwerp’schurches,suchasagroupofstatuesbyArtusIIQuellinusinSt.James’sChurch.

Verschuylenalsoamassedacollec­tionoftechnicaltextbooks,whichamongothersincludedthefollowingpublications:Vade Mecum de l’orfèvre et du bijoutier, par Fessart(1837),Manuels de Galvanoplastique etde Daguerréotypie(1843),Manipulations électrotypiques, ou traité de Galvanoplastique(1843),L’artde l’essayeur, par Chaudet (1835) and Manuel complet de l’essayeur. HeusedthesetofurthersupplementhistechnicalskillswhichheacquiredintheworkshopsofthesilversmithsCharlesAulitandJosephLecocqmartin.Themeticu­louslyfinisheddetailsandcomplexshapesofVerschuylen’sworkclearlybearthemarkofhisalmostfanaticalteacherLecocqmartin.

NotmuchisknownabouttheeducationofJanPieterAntoonVerschuylenattheAcademyaspartoftherollsaremissingforthefirstquarterofthenineteenthcentury.In1825hetookdrawingfromlifeclassesandby1834atthelatesthebecameamemberoftheSociété royale pour l’encouragement des Beaux-Arts.In1833and1834hepresentedsomeofhisownworkattheExposition nationale des Beaux-Arts inBrussels.OnthebackofoneofthedesignsfromVerschuylen’sworkshopisanornamentaldesignwhichmayhavebeencreatedduringhistimeattheAcademy.

52 53

dubbelontwerpen,onderstrepenzijnartistiekekwaliteitenenzijnvoorliefdevoorsculpturaleonder­delen,zoalsreliëfsenbeelden.JanPieterAntoonVerschuylenwerktookmeermaalssamenmetbeeld­houwersofmaaktgebruikvanhunmodellen:JosephGillisin1844,LodewijkCorrijnin1845,degebroe­dersdeCuyperin1845­1846,WillemGeefsin1857enPierreAlfonsBogaertsin1861­1862.

HetsuccesvolleateliervanVerschuylenteltin1829zeswerk­lieden.EenvanzijnbelangrijkstemedewerkersisJoannesFranciscusGhislenusDutienne,zoonvanebe­nistenarchitectCarolusAugustinusJacobusDutienne.VerschuylenszoonCharlesisnazijnopleidingaandeacademievoorbestemdomhemoptevolgen,maarhijoverlijdtnetalszijnzusterJeanneMarieNorbertineinhetcholerajaar1866.DeinboedelvanhetatelierendeverzamelingvanJanPieterAntoonVerschuylenwordtop15april1867inzijnwoningaandeLomberden­vestgrotendeelsgeveild.Eenaantalobjecten,zoalszijnportretbusteendeprothesevoordeFransesoldaatAlphonseJosephLouis,komenviazijndochterReineLouisCornelieVerschuylenendefamilieStalinsinopenbaarbezit.

Stralenmonstrans, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1851 Sint­LaurentiuskerkAntwerpen©FotoHilkeArijs(KoninklijkInstituutvoorhetKunstpatrimonium)

Sunburst monstrance, Jan Pieter Antoon Verschuylen, 1851 ChurchofStLawrenceAntwerp©PhotographHilkeArijs(RoyalInstituteforCulturalHeritage)

Gesigneerde ontwerptekening ciborie N° 6, Jan Pieter Antoon Verschuylen ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.P2013/3/26

Signed design sketch of ciborium N° 6, Jan Pieter Antoon Verschuylen SilverMuseumSterckshofinv.No. P2013/3/26

artisticqualitiesandhispreferenceforsculpturalelements,suchasreliefsandstatues.JanPieterAntoonVerschuylenoftenalsocollaboratedwithsculptorsorusedtheirmodels:JosephGillisin1844,LodewijkCorrijnin1845,thedeCuyperbrothersin1845­1846,WillemGeefsin1857andPierreAlfonsBogaertsin1861­1862.

In1829Verschuylen’ssuccessfulworkshopemployedsixworkers.OneofhismaincollaboratorswasJoannesFranciscusGhislenusDutienne,thesonofthecabinetmakerandarchi­tectCarolusAugustinusJacobusDutienne.AfterhistrainingattheAcademyVerschuylen’ssonCharleswasdestinedtosucceedhimbutlikehissister,JeanneMarieNorbertine,hediedduringthecholeraepidemicof1866.ThecontentsoftheworkshopandJanPieterAntoonVerschuylen’scollectionwereauctionedoffforthemostparton15April1867inhishouseinLombardenvest.Someobjects,suchashisportraitbustandtheprosthesisfortheFrenchgunnerAlphonseJosephLouis,werecon­servedforthebenefitofthepublicthroughhisdaughterReineLouisCornelieVerschuylenandtheStalinsfamily.

NetalszijnillusterevoorgangerJanAnthoniLepiessigneerthijzijnwerkenmeestalvoluitenvermeldterooktrotszijnwoonplaatsAnt­werpenbij,watnietzonderbelangis,aangezienNederlandeenbelang­rijkeafzetmarktisvoorhunwerk.Zijngenummerdetekeningen,vaak

LikehisillustriouspredecessorJanAnthoniLepiesheusuallysignedhisworksinfullandproudlystatedhisplaceofresidence–Antwerp–whichwasimportantbecausetheNetherlandswasanimportantmarketforhiswork.Hisnumbereddrawings,oftendoubledesigns,underscorehis

54 55

Zilvertalent na mei 1968Talented silversmiths after 1968

Wanneerin1964deafdelingkunst­ambachtenvandeabdijschoolinMaredsous,waarjuweelontwerpersalsEmileSouply,ClaudeWesel,BernardFrançois,RafVerjansenSiegfriedDeBuckgevormdzijn,haardeurensluit,duurthettot1968eerereldersinhetlandeennieuwinitiatiefopdatterreingenomenwordt.OnderimpulsvanWimibenswordtaandeKoninklijkeAcademievoorSchoneKunsteninAntwerpen(kaska)hetAtelier35opgestart,eenjuwelenatelieralsonderdeelvandeavondleergangenvoorsocio­culturelepromotie.In1971­1972wordteengelijkaardigeafdelingalsvoortgezethogerkunst­onderwijsaanhetNationaalHogerInstituutvoorSchoneKunsten(nhisk)opgericht.In1975wordtdaarnogeenafdelingedelsmeed­kunstaantoegevoegd.VoorWimibensisdeinteractietussenmaterie,techniekencreativiteitdekwintessensvandezeopleidingen.JeanLemmens

Wim ibens aan het werk in zijn atelier ©Noordgouw,2(1962)3

Wim ibens at work in his workshop ©Noordgouw,2(1962)3

In1964theartsandcraftsdepart­mentoftheabbeyschoolinMared­sous,wheresuchjewellerydesignersasEmileSouply,ClaudeWesel,BernardFrançois,RafVerjansandSiegfriedDeBucktrained,closeditsdoors.In1968anewinitiativewastaken.UndertheimpetusofWimibenstheRoyalAcademyofFineArtsAntwerpfoundedAtelier 35,ajewelleryworkshop,aspartoftheeveningcoursesitorganisedforsocial­culturaldevelopment.In1971­1972asimilardepartmentwasfoundedforfurtherhigherarteducationattheNationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten(nhisk).In1975asilversmithdepartmentwasadded.Wimibenswasoftheopinionthatthesecourseshadtobefoundedontheinteractionbetweenmatter,techniqueandcreati­vity.TogetherwithDanielWeinberger,JeanLemmenswasamongthefirstgenerationofgraduatesofthesecourses,goingontotrainawholeslewofyoungjwellerydesigners

57

behoortsamenmetDaniëlWein­bergertotdeeerstegeneratieafge­studeerdenenonderzijnleidingwordteenheleristjongeontwerpersgevormd,waaronderSofieLachaert,AnneZellien,PiaClauwaert,HendrikByl,HildeVanderHeydenenThessaGoossens.

Beeldhouwer,goud­enzilversmidWimibens,opgeleidaandeTechni­scheKunstambachtschoolinBerchem,hetInstitutdesartsetmétiers(iam)inBrussel,dekaskaenhetnhiskinAntwerpen,heeftbeginjaren1960eenatelierinBorgerhoutenvanaf1968inWuustwezel.Zijnwerk,zoweljuwelenalsreligieusedelsmeed­werkenmonumentalekunst,wordtgeselecteerdvoordiversetentoonstel­lingenonderdenoemerScheppend ambacht.In1961en1963wordenzijninzendingenvoordeprovincialeprijsvoortoegepastekunstdoordeProvincieAntwerpenbekroond.

Schaal, Wim ibens naar ontwerp van bOb Van Reeth ZilvermuseumSterckshof–SchenkingbObVanReeth©FotoTomIriks

Cup, Wim ibens after a design by bOb Van ReethSilverMuseumSterckshof­GiftedbybObVanReeth©PhotographTomIriks

Kelk, Wim ibens, 1962 Privéverzameling©FotoJanibens

Chalice, Wim ibens, 1962 Privatecollection©PhotographJanibens

Broche, Wim ibens, ca. 1972Privéverzameling©FotoJanibens

Brooch, Wim ibens, ca. 1972 Privatecollection©PhotographJanibens

Anger Plutinski, Patrick Storme en Wim ibens en het bijna voltooide schrijn van Nijvel©FotoFilipClaus

Anger Plutinski, Patrick Storme and Wim ibens and the almost completed Nijvel shrine©PhotographFilipClaus

includingSofieLachaert,AnneZellien,PiaClauwaert,HendrikByl,HildeVanderHeydenandThessaGoossens.

Thesculptor,gold­andsilversmithWimibens,whowaseducatedattheTechnicalArtsandCraftsSchoolinBerchem,theInstitut des arts et métiers(iam)inBrussels,kaskaandthenhiskinAntwerp,openedhisownworkshopinBorgerhoutintheSix­ties,movingtoWuustwezelin1968.Hiswork,whichincludesjewelleryandreligioussilverandgoldaswellasmonumentalart,wasselectedforvariousScheppend Ambacht exhibitions.In1961and1963hisentriesreceivedtheprizeoftheProvinceofAntwerpfortheappliedarts.ThecuratorPietBaudouinpurchasedachalicewithimitationaquamarinesbyibensonbehalfoftheProvincialMuseumofArtsandCraftsin1960.Wimibensalsocollaboratedwithotherartists.

58

ConservatorPietBaudouin,kooptalin1960eenkelkmetimitatie­aquamarijnenvanhemaanvoorhetProvinciaalMuseumvoorKunstambachten.Wimibenswerktooksamenmetanderekunstenaars.In1991realiseerthijvoorpaterJanVanUytvangeeenkelkmetpateenindeelsverguldzilverenepoxynaarontwerpvanarchitectbObVanReeth.EenvanzijngrootsteopdrachtenisderestauratievanhetSint­GertrudisschrijnvanNijvel,waaraanookAngerPlutinskienPatrickStormemeewerken.Ditprojectligtmeeaandebasisvandeoprichtingvandeafdelingmetaalrestauratie,diein2013haarzilverenjubileumviert.In1996neemtWimibens,geborenin1934,afscheidvandeAcademie,maarechtgenietenvanzijnpensioenkanhijniet,wantin1997overlijdthij.

BijdeoprichtingvanhetZilver­museumin1992wordencontactengelegdmetdediverseopleidingenjuweelontwerpenedelsmeden.Doordeorganisatievanmasterclasses,onderanderegegevendoorRodKelly,RichardCookenAlistairMcCallum,biedthetZilvermuseumdocentenenafgestudeerdenextramogelijkhedenomkennistemakenmetbijzonderetechnieken.HetZilver­museumkooptedelsmeedwerkvantalentvollestudentenaanenbiedthenviadepresentatievandeZilver­talenten,deSterckshofopdrachten,detweejaarlijkseWimibensprijsen

das kUchenBOOT, Jean Lemmens, 1998-1999 ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.S99/6 –Sterckshofopdracht1998©FotoJacquesSonck

das kUchenBOOT, Jean Lemmens, 1998-1999 SilverMuseumSterckshof,inv.No.S99/6 –SterckshofCommission1998©PhotographJacquesSonck

Tekening das kUchenBOOT, Jean Lemmens, 27 mei 1999 ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.P99/124 ©FotoJacquesSonck

Drawing das kUchenBOOT, Jean Lemmens, May 27th1999 SilverMuseumSterckshof,inv.No.P99/124©PhotographJacquesSonck

In1991hemanufacturedachaliceandpateninpartlygildedsilverandepoxybasedonadesignbythearchitectbObVanReethforFatherJanvanUytvange.OneofhisbiggestcommissionswastherestorationofSt.Gertrude’sShrineinNivelles,whichhecompletedtogetherwithAngerPlutinskiandPatrickStorme.TheprojectalsoledtothefoundationoftheAcademy’smetalrestorationdepartment,whichcelebratesitssilverjubileein2013.In1996Wimibens,whowasbornin1934,retiredbutunfortunatelyhedidnothavetheopportunitytoenjoyhisretire­mentyearsashediedin1997.

UponthefoundationoftheSilverMuseumin1992contactswereestab­lishedwithvariousjewellerydesignandsilversmithingprogrammes.ThankstotheorganisationofMasterclasses,amongothersbyRodKelly,RichardCookandAlistairMcCallum,theSilverMuseumisabletoofferlecturersandgraduatesadditionaloptionsforlearningmoreaboutspecialtechniques.TheSilverMuseumpurchasessilverandgoldfromtal­entedstudentsandprovidesthemwithaplatformtoexhibittheirworkthroughthepresentationofZilver­talenten(Silvertalents),theSterck­shofcommissions,thebiennialWimibensprizeandexcitingexhibitionssuchasA Sparkling Party,Twen in 2000 andGentle Reminders.Eightofthesix­teenSterckshofcommissionswere

60

Perpetuum Mobile, Helena Schepens, 2007 ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.S2007/34–Sterckshofopdracht2007©FotoFrankMichta

Perpetuum Mobile, Helena Schepens, 2007 SilverMuseumSterckshof,inv.No.S2007/34 –SterckshofCommission2007 ©PhotographFrankMichta

Waterfront, Joris Kuyl, 1993ZilvermuseumSterckshof,inv.nr.S93/14©FotoJacquesSonck

Waterfront, Joris Kuyl, 1993 SilverMuseumSterckshof,inv.No.S93/14 ©PhotographJacquesSonck

spraakmakendetentoonstellingenalsEen schitterend feest,Twen in 2000 enGentle Reminders eenforumaan.VandezestienSterckshofopdrachtenwordenerachtdoordocentenofleerlingenvanhetkaskagereali­seerd:Ontbijt in de melkweg vanNeddaElAsmar,das kuchenBootvanJeanLemmens,In stilte geborgen – een eeuwig-heid groot vanHildeVanderHeyden,Concerto GrossovanRembrandtJordan,WireworkvanAnnemieDeCorte,Without PrescriptionvanDriesLambert,Perpetuum MobilevanHelenaSchepensenPrelude to a KissvanGeorgesCuyvers.JorisKuylisindecollectiehedendaagszilververtegenwoordigdmethetensembleWaterfront,zijninzendingvoordetentoonstellingEen schitterend feest,endeAas van Schop-pen,waarvoorhijmetbody­artistWimVandenBogaertsamenwerkt.VanNeddaElAsmar,dieJeanLem­mensheeftopgevolgdalslesgeveraandeAcademie,koopthetZilver­museumhetkoffie­entheeserviesCentral ParkdatdoorPuiforcatinproductiewerdgebracht.

createdbylecturersorgraduatesofkaskaincludingOntbijt in de melkweg byNeddaElAsmar,das kuchenBoot byJeanLemmens,In stilte geborgen – een eeuwigheid groot byHildeVanderHeyden,Concerto GrossobyRembrandtJordan,WireworkbyAnnemieDeCorte,Without PrescriptionbyDriesLambert,Perpetuum MobilebyHelenaSchepensandPrelude to a KissbyGeorgesCuyvers.JorisKuyl’sworkisrepresentedinthecontemporarysilvercollectionwithhisensembleWaterfront,hisentryfortheexhibitionA Sparkling Party,andAce of Spades,forwhichhecollaboratedwiththebodyartistWimVandenBogaert.TheSilverMuseumalsopurchasedthecoffeeandteasetCentral Park,designedbyNeddaElAsmar,whosucceededJeanLemmensaslecturerattheAcademy,whichismanufac­turedbyPuiforcat.

62 63

Bibliografie / Bibliography

FransBaudouin(o.l.v.),Terracotta’s uit de 17de en 18de eeuw. De verzameling Van Herck,Brussel,2000.

FransBaudouin(o.l.v.),Tekeningen uit de 17de en 18de eeuw. De verzameling Van Herck,Brussel,2000.

PietBaudouin,‘Eenen massiven silveren caffépot’, eerste prijs 1749/1750 aan de Academie van Antwer-pen,in:BulletinvandeKoninklijkeMuseavoorKunstenGeschiedenisJubelparkBrussel,57(1986)1,p.105­120.

W.L.Braekman,Sneeuwsculpturen en ijspret te Antwerpen in de 17de en 18de eeuw,in:Volkskunde,94(1993)1,p.3­45.

Anne­MarieClaessens­Peré,De Sterckshofcollectie,(SterckshofStudies;23),Antwerpen,2003.

JosephDeBeer,Les médailles de l’Academie des Beaux-Arts à Anvers,in:Revuebelgedenumis­matiqueetdesigillographie,84(1932),p.77­112.

BertDeMunck,Le produit du talent ou la produc-tion de talent? La formation des artistes à l’Académie des beaux-arts à Anvers au XVIIe et XVIIIe siècles, in:PaedagogicaHistorica,37(2001)3,p.569­606.

LeoDeRen,Over samenwerking en verwantschap tussen Antwerpse beeldhouwers, schilders en zilversme-den tijdens het ancien régime,in:LeoDeRen(red.),Zilver in Antwerpen. De handel, het ambacht en de klant,Leuven,2011,p.127­145.

LeoDeRen,Anne­MarieClaessens­Peré&WimNys,De Zilvercollectie,(SterckshofStudies;9),Antwerpen,1997.

YvonKenis,Les médailles des académies des beaux-arts dans les Pays-Bas autrichiens,in:Revuebelgedenumismatique,134(1988),p.153­166.

WimNys,Joannes Claudius de Cock als ontwerper van boekillustraties. Een overzicht,in:DeGuldenPasser,73(1995),p.155­186.

WimNys,XIII zilveren Sterckshofopdrachten (1996–2008),in:Kwintessens.Vlaamstijdschriftvoorvormgevingenmode,18(2009)1,p.34–38.

WimNys,Een zilveren prothese van Jan Pieter Antoon Verschuylen (1833) voor de Franse soldaat Alphonse Joseph Louis, alias ‘The gunner with the silver mask’,in:LeoDeRen(red.),Zilver in Antwerpen. De handel, het ambacht en de klant,Leuven,2011,p.147­158.

WimNys,Sculptors modelling Antwerp silver,Onuitgegevenlezinggehoudenophetcol­loquium‘Seventeenth­centurysculptureoftheLowCountriesfromHendrickdeKeysertoJeanDelCour’,georganiseerddoorLowCountriesSculptureindeKoninklijkeMuseavoorSchoneKunstenvanBelgiëinBrusselop15maart2009.

MariaTheresiaRath,Penningkunst. Inventaris- catalogus van de verzameling berustend op het Sterckshof, oopgesteld ter gelegenheid van een ten-toonstelling 50 jaar Sterckshof,Deurne,1981.

AdrienSwartenbroekx,Zilveren wijwatervaten in België 17e en 18e eeuw,Hasselt,1993.

JohanValcke,Requiem voor de zilversmeedkunst,in:BelgischKreatiefAmbacht,24(1988)2,p.6­13.

EmilevanBinnebeke&Jean­PierrevanRijen,Konstzugt en sneeuwe colossen. Gesmolten werk van de zilversmeden Jan Anthony Lepies en Jan Baptist Verberckt I, in:DeStavelij.Jaarboek2009,p.36­43.

F.JosVandenBranden,Geschiedenis der acade-mie van Antwerpen,in:Kermisfeesten. 200e verjaring van de koninklijke akademie. Tentoonstelling van schoone kunsten. Opening van het museum van oudheden. Jubelfeest der koninklijke harmonie. Landbouw tentoonstelling, enz., Antwerpen,1864,p.152­282.

GodelieveVanHemeldonck,De Sint-Paulus-monstrans door Jan Verschuylen,in:Sint­Paulus­info,35(1987/1988),p.466­469.

GodelieveVanHemeldonck,De gratie van immaculata; een kelk van Jan-Anthony Lepies alias Dedalus,in:Sint­Paulusinfo,(1992)2,p.903­908.

GodelieveVanHemeldonck,Het Grootwerk. Goudsmeden, zilversmeden en juweliers vermeld te Antwerpen, 13de – 19de eeuw,Antwerpen,2005.

Jean­PierrevanRijen,“Mijn advies is van ze te laeten smockelen”. De export van de zilverdrijver Jan Pieter Antoon Verschuylen naar Nederland,in:LeoDeRen(red.),Zilver in Antwerpen. De handel, het ambacht en de klant,Leuven,2011,p.159­178.

JakobCampoWeyerman,De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen,Dordrecht,1769.

Tentoonstellingen / Exhibitions

Uitstraling van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen. 1663-1963/1863-1963,Antwerpen,1963.

Schone Kunsten in Antwerpen. De Koninklijke Vereniging tot Aanmoediging der Schone Kunsten te Antwerpen, sinds 1788,Antwerpen,1976.

De beeldhouwkunst in de eeuw van Rubens in de Zuidelijke Nederlanden en het prinsbisdom Luik,Brussel,1977.

Historiek Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten 1663-1885/1945,Antwepen,1985.

Antwerps huiszilver uit de 17e en 18e eeuw,Antwerpen,1988.

Twen in 2000. Diamant- en zilvercreaties voor de 21ste eeuw, Antwerpen,2000.

Zilver uit Antwerpen,(SterckshofStudies;31),Antwerpen,2006.

Bruikleengevers / Loan givers

AbdijderNorbertijnenAverbodeArcheologischeDienstStadAntwerpenBasiliekOnze­Lieve­VrouwScherpenheuvelCentredel’Orfèvreriedelacommunauté

françaiseSeneffeFondsLéonCourtin­MarcelleBouché–

KoningBoudewijnstichtingBrusselKapelOnze­Lieve­Vrouwe­Lof–Onze­Lieve­

VrouwekathedraalAntwerpenKoningBoudewijnstichtingBrusselKoninklijkeMuseavoorKunstenGeschie­

denisBrusselMuseumMayervandenBerghAntwerpenMuseumPlantin­Moretus|Prentenkabinet

AntwerpenOCMW|MuseumMaagdenhuisAntwerpenRockoxhuisAntwerpenSint­JoriskerkAntwerpenSint­JozefkerkLeuvenSint­LaurentiuskerkAntwerpenSint­MartinuskerkKontichSint­PauluskerkAntwerpenZilvermuseumSterckshof

&privérzamelingenuitBelgië,FrankrijkenNederland

&privatecollectionsinBelgium,theNether­landsandFrance.

MetdankaanJanibens,Paulibens,GeorgesCuyvers,PatrickStorme&bObVanReethvoorhettracerenvanhetwerkvanWimibens.

SpecialthanksgotoJanibens,Paulibens,GeorgesCuyvers,PatrickStorme&bObVanReethfortracingtheworkofWimibens.

Redactie Editor JeroenMartens

Tekst Author WimNys

Vertaling Translation SandyLogan

Vertaling bijschriften Translation legends AlisonMouthaan­Gwillim

Vormgeving Layout PascalVanHoorebeke

Druk Printed by AlbedeCoker

Verantwoordelijke uitgever Publisher JeroenMartens Directeur ZilvermuseumSterckshof Hooftvunderlei160,2100Deurne [email protected] www.zilvermuseum.be

Deuitgeverheefternaargestreefdderechtenvandeillustratiesvolgenswettelijkebepalingenteregelen.Degenendiedesondanksmenenzekererechtentekunnendoengelden,kunnenzichalsnogtotdeuitgeverwenden.

Thepublisherhasundertakeneveryendeavourtorecognisecopyrightinrespectofpicturesaccordingtothestatutoryprovisions.Thosepartieswhoareoftheopinionthattheycanasserttheirrightsshouldcontactthepublisher.

isbn 9789066251687d/2013/0180/47