drive.globaldimension.org.uk · Web viewFodd bynnag, mae diffyg diogelwch yr ysgol yn rhwystr i ddysgu nad yw bob amser wedi'i gynnwys yn benodol mewn polisi addysg neu raglenni datblygu.

Gwneud ysgolion yn ddiogel: gwaredu rhwystrau i ddysgu

Mae cytundeb cyffredinol bod addysg yn hanfodol i wella cyfleoedd bywyd pobl ac i gynyddu'r cyfleoedd sydd ar gael iddynt yn eu bywydau. Ymhlith y cwestiynau mwy anodd i ymgysylltu â nhw yw: sut i ddarparu mynediad teg i addysg; pa ffurf y dylai addysg o ansawdd da ei gymryd; a sut i sicrhau bod diogelwch a lles plant yn cael eu gwarantu yn yr ysgol. Nid yw'n ddigon i ymrestru yn yr ysgol yn unig os yw'r ddarpariaeth yn wael neu mae'r ysgol yn anniogel.

Cyflwynwyd Nod Datblygu Cynaliadwy 4 (NDC4)1 yn 2015. Ei nod yw cwrdd ag her addysg o ansawdd da i bob plentyn yn ei addewid i 'Sicrhau addysg o ansawdd cynhwysol a theg a hyrwyddo cyfleoedd dysgu gydol oes i bawb'. Mae hyn yn bwysig gan ei fod yn pwysleisio'r thema allweddol 'ansawdd' heb golli pwyslais ar gydraddoldeb. Mae'n bwysig nodi hefyd bod NDC4 yn canolbwyntio nid yn unig ar feysydd allweddol megis llythrennedd, rhifedd a sgiliau cyflogadwyedd, ond hefyd ar yr angen i ddarparu amgylcheddau dysgu diogel, diduedd, cynhwysol ac effeithiol i bawb.

Fodd bynnag, mae diffyg diogelwch yr ysgol yn rhwystr i ddysgu nad yw bob amser wedi'i gynnwys yn benodol mewn polisi addysg neu raglenni datblygu. Un *rheswm yw bod diogelwch yr ysgol yn gysyniad dihangol. Mae'n cwmpasu ystod eang o risgiau a pheryglon sy'n anodd mynd i'r afael â hwy trwy fenter unigol. Yn ogystal, mae rhai risgiau i ddiogelwch a lles plant yn cael eu cynhyrchu o fewn system yr ysgol (er enghraifft, cosb gorfforol) tra bod eraill yn digwydd y tu allan i ddylanwad uniongyrchol addysgwyr (er enghraifft, ymosodiadau ar ysgolion gan grwpiau arfog). Mae hyn yn gwneud ymateb unedig yn heriol.

Yn y blynyddoedd diwethaf, mae ysgolion yng Nghymru wedi gwneud cynnydd tuag at sefydlu amgylcheddau ysgol llawer mwy diogel gyda mentrau megis gwahardd cosb gorfforol, mentrau gwrth-fwlio a chamau diogelu. Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, bu llywodraeth Prydain yn ceisio amddiffyn diogelwch plant ar adegau o berygl difrifol. Er enghraifft, cafodd miliynau o blant eu symud i ardaloedd gwledig mwy diogel yn ystod cyrchoedd bomio Blitz ar ddinasoedd Prydain.2

Fodd bynnag, mae'r cynnydd tuag at ysgolion diogel ar draws y byd yn anwastad. Mae addysgwyr yn dechrau cytuno bod diogelwch ysgolion annigonol ar raddfa fyd-eang yn gweithredu fel rhwystr sylweddol i gyflawni addysg i bawb. Maent wedi nodi'r rhestr anghyflawn ganlynol o heriau sy'n atal mynediad teg i addysg o safon.

Ymosodiadau arfog ar ysgolion, plant ysgol ac athrawon gan heddluoedd wladwriaeth a heddluoedd nad ydynt yn rhan o'r wladwriaeth. Heddluoedd y wladwriaeth a heddluoedd nad ydynt yn rhan o'r wladwriaeth yn meddiannu ysgolion.

Y risg i blant ac ysgolion sy'n deillio o drychinebau naturiol a pheryglon megis daeargrynfeydd a llifogydd.

Trais rhywiol; mae hyn yn cynnwys bygwth, aflonyddu, cyffwrdd diangen, gorfodaeth a threisio.

1 http://www.un.org/sustainabledevelopment/education/

2 http://www.iwm.org.uk/history/the-evacuated-children-of-the-second-world-war

Trais seicolegol; llafar a / neu emosiynol

Bwlio

Cwricwla, arferion, addysgeg a chyfleusterau gwahardd sy'n atal plant rhag dysgu.

Plant yn Ynysoedd y Pilipinas yn mynychu dosbarthiadau yn dilyn difrod a dinistrio 17,500 o ysgolion gan Typhoon Haiyan yn 2013. Mae plant yn aml yn cael eu peryglu gan adeiladau ysgol wedi'u dylunio'n wael a gweithdrefnau brys annigonol.Llun: Jonathan Hyams / Achubwch y Plant

Mae Rhaglen Dysgu Byd-eang Cymru (GLP-W) yn cyflwyno disgyblion i faterion byd-eang allweddol, megis tlodi a datblygu, a rhyngddibyniaeth, ac mae'n darparu'r wybodaeth gyd-destunol i gefnogi targedau Nodau Datblygu Cynaliadwy. O ran SDG4 a phwysigrwydd addysg, gall y GLP-W ganolbwyntio ar dri maes craidd: gwybodaeth am y ffactorau sy'n effeithio ar ddiogelwch yr ysgol; sgiliau i ymgysylltu'n feirniadol â chwestiynau beth yw addysg ddiogel; a dealltwriaeth o'r gwerthoedd sy'n ategu rhagolygon byd-eang a datblygu cynaliadwy byd-eang.

Gwnewch ysgolion yn ddiogel

O ran niferoedd yn unig, nid yw llawer o blant yn derbyn addysg. Er enghraifft, ym mis Ebrill 2015, cyhoeddodd UNESCO nad oedd 58 miliwn o blant ledled y byd wedi cofrestru yn yr ysgol gynradd, a dechreuodd 100 miliwn o blant ledled y byd ysgol ond methu â chwblhau eu haddysg gynradd.3

3 http://www.bbc.co.uk/news/education-32194962

Methiant y gymuned fyd-eang i ddarparu addysg gynradd i bawb sy'n ysgogi addysgwyr i ailarolygu'r nodau byd-eang a gytunwyd ar ddiwedd yr 20fed ganrif. Yn benodol, tynnwyd sylw at wella ansawdd yr addysg, gan sicrhau bod plant hynod agored i niwed yn mynychu'r ysgol, ac yn darparu addysg ar gyfer pobl ifanc anllythrennog ,pobl ifanc ac oedolion.Roedd hyn yn annog y gymuned fyd-eang i ddrafftio Nodau Datblygu Cynaliadwy newydd a mwy cynhwysfawr (NDC) yn 20154 sy'n addo i 'sicrhau addysg o ansawdd cynhwysol a theg a hyrwyddo cyfleoedd dysgu gydol oes i bawb' erbyn 2030.

Serch hynny, yn 2017, dywedodd UNESCO fod 264 miliwn o blant, yn dal i golli ysgol gynradd ac uwchradd5. Mae'r her o gyfarfod NDC4 felly yn un fawr.

Ysgol yng Ngogledd Ddwyrain Syria y mae sawl grŵp arfog wedi ei meddiannu. Mae'r creithiau rhyfel a adawyd yn cynnwys tyllau bwled, ffenestri wedi'u torri, desgiau wedi eu torri a safleoedd saethwyr cudd.Llun: Achubwch y Plant

Rhoddir sylw pellach i ddiffyg diogelwch ysgolion fel rhwystr mawr i ddysgu. Dyma rai ystadegau allweddol:

Awgrymodd adroddiad Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig ar Blant a Gwrthdaro Arfog yn 2016 fod 2832 o ymosodiadau arfog yn erbyn ysgolion mewn 20 gwlad a 205 o achosion o weithgareddau milwrol a meddiannu ysgolion mewn 14 gwlad. Mae hyn yn gyfwerth â chyfartaledd o 15 o ymosodiadau arfog sy'n bygwth bywyd ar addysg bob diwrnod ysgol. At ei gilydd, mae 28.5 miliwn o blant yn byw mewn gwledydd yr effeithir arnynt gan wrthdaro.6

4 https://www.theguardian.com/global-development/2015/jan/19/sustainable-development-goals-united-nations5 http://unesdoc.unesco.org/images/0025/002595/259593e.pdf p. 76 http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=s/2016/360&referer=/english/&Lang=E

Mae 875 miliwn o blant ysgol o gwmpas y byd yn byw mewn parthau risg seismig uchel lle mae ysgolion a chymunedau mewn perygl o gael eu difrodi a'u dinistrio gan ddaeargrynfeydd.7

Mae “Plan International” yn amcangyfrif bod o leiaf 246 miliwn o fechgyn a merched yn dioddef trais rhywiol bob blwyddyn ac mae tua 150 miliwn o ferched wedi dioddef trais rhywiol yn yr ysgol.8

Dim ond 10% o blant y byd sydd wedi'u hamddiffyn yn gyfreithiol rhag pob math o gosb gorfforol.9

Mae UNESCO yn amcangyfrif y bydd 246 miliwn o blant yn profi rhyw fath o fwlio neu drais tebyg yn yr ysgol bob blwyddyn.10

Mae cydsyniaeth gynyddol nad yw cyflawni addysg i bawb yn bosibl oni bai bod camau'n cael eu cymryd i wneud ysgolion yn llefydd diogel, croesawgar i bob plentyn. Bydd llawer o bobl ifanc yng Nghymru yn ymwybodol o'r ymdrechion y mae eu hysgolion eu hunain yn eu gwneud i hyrwyddo eu diogelwch a'u lles. Mae'r adnodd hwn yn gofyn iddynt ystyried eu barn yn feirniadol ynghylch sut i wneud ysgolion yn ddiogel ar raddfa fyd-eang.

Mae Anfonwch fy Ffrind i'r Ysgol yn gofyn i athrawon ymuno â'r miloedd o ysgolion eraill sy'n cymryd rhan yn yr ymgyrch Gwneud Ysgolion yn Ddiogel. I dderbyn Pecyn Athrawon yn dangos sut y gall eich ysgol ddysgu mwy a chymryd rhan, ewch i www.sendmyfriend.org

Cysylltiadau

Anfonwch fy Ffrind i'r Ysgol

Lawrlwythwch y Pecyn Athrawon am ddim gyda phopeth sydd ei angen arnoch i ddod â'r ymgyrch yn fyw yn eich ystafell ddosbarth, gan gynnwys astudiaethau achos o storïau plant, fideos, gweithgareddau, taflenni ffeithiau a gwybodaeth ymgyrchu ac astudiaethau achos ysgol http://www.sendmyfriend.org/

Oxfam

Mae Adnodd Darganfod Addysg Merched ar gyfer Cyfnod Allweddol 3 yn archwilio mynediad i addysg yn Affganistan ac yn cynnwys syniadau ar gyfer gweithredu.

Cymraeg: https://www.oxfam.org.uk/en-GB/education/resources/explore-girls-education

Saesneg: https://www.oxfam.org.uk/education/resources/explore-girls-education

7 Wisner et al (2004) School Seismic Safety: Falling between the Cracks? http://www.ilankelman.org/articles1/wisneretal.2004.pdf8 Plan International (2013), A Girl’s Right to Learn Without Fear9 http://www.endcorporalpunishment.org/progress/countdown.html10 http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002469/246970e.pdf

Mae Her Dinasyddiaeth Fyd-eang Bagloriaeth Cymru yn defnyddio lluniau, astudiaethau achos ac ystadegau i helpu disgyblion i ddysgu am addysg yn Affganistan a Phacistan.

Cymraeg: https://www.oxfam.org.uk/en-GB/education/resources/welsh-baccalaureate-education

Saesneg: https://www.oxfam.org.uk/education/resources/welsh-baccalaureate-education

Cefnogaeth gan RhDB-C

Mae'r dudalen Nodau Datblygu Cynaliadwy yn cynnwys darllen cefndir, fideos a gweithgareddau am y CDGau.

Mae'r dudalen addysg RhDB-C yn cyfeirio at nifer o adnoddau.

Cefnogaeth i feddwl yn feirniadol gan RhDB-C

Mae deilliannau disgyblion RhDB-C yn cydbwyso gwybodaeth, sgiliau a gwerthoedd Mae adnoddau RhDB-C ar gyfer Diwrnod Rhyngwladol y Menywod yn cynnwys

gweithgareddau ar addysg merched.

Am ragor o adnoddau sydd wedi'u bathosod ar y Rhaglen Dysgu Byd-eang, ewch i wefan Global Dimension.

Adnodd a grëwyd gan Anfon fy Ffrind i'r Ysgol ac Addysg Oxfam ar gyfer y Rhaglen Ddysgu Byd-eang.

Telerau defnyddio

Lluniau © Sefydliadau sy'n cyfrannu fel y nodwyd yn y pennawdau.

Gallwch ddefnyddio'r ffotograffau hyn a'r wybodaeth gysylltiedig at ddibenion addysgol eich sefydliad addysgol. Gyda phob defnydd, rhaid i chi gredydu'r ffotograffydd a enwir ar gyfer y ddelwedd honno a'r sefydliad sy'n cyfrannu. Efallai na fyddwch yn defnyddio delweddau a gwybodaeth gysylltiedig at ddibenion masnachol neu tu allan i'ch sefydliad addysgol. Mae'r holl wybodaeth sy'n gysylltiedig â'r delweddau hyn yn ymwneud â'r dyddiad a'r amser y cynhaliwyd y gwaith prosiect.