dr. jusuf kardavi - vështrimi ynë në divergjencat e medh'hebeve në islam

8/14/2019 dr. jusuf kardavi - vshtrimi yn n divergjencat e medh'hebeve n islam

1/85

1

Dr. Jusuf Kardavi

VSHTRIMI YN N

DIVERGJENCAT EMEDHHEBEVE N

ISLAM

Mitrovic1417/1997


2/85

2

Titulli i origjinalit:

Prktheu nga boshnjakishtja:Muhamed Iljaz Dolaku

Redaktor profesional:

Redaktor gjuhsor:Mr Mehdi Hyseni

Botoi:Ndrmarrja botuese AGORA -

Mitrovic

U shtyp n shtypshkronjn:AGORA - Mitrovic


3/85

3

Shumsia e imamve dhe

muxhtehidveN emr t All-llahut, t

Gjithmshirshmit, Mshirplotit!

Medhhebet - shkollat juridike t fikhut - nmsimet islame, nuk jan t kufizuar vetm nkatr imam, si mendojn ata t cilt nuk jan tinformuar mjaft, e as q jan Imam vetm Ebu

Hanifja, Maliku, Shafiu dhe Ahmedi.Prkundrazi, ndr bashkkohsit e tyre kanekzistuar njerz t cilt, edhe nse nuk kan qenm t arsimuar dhe njohs m t mir t fikhutsesa ata, megjithat aspak nuk kan ngecur pas

tyre n fushn e shkencs dhe ixhtihadit.Kshtu Lejs b. Sadi ka qen bashkkohs i

imam Malik b. Enesit, kurse imam Shafiu pr tthot: Lejsi ka qen njohs m i mir i fikhutsesa Maliku, mirpo, shokt e tij nuk kan brprpjekje t mjaftueshme q fikhu i tij t mbahetdhe t prhapet.

N Irak ka qen i njohur Sufjan Eth-Thevri, icili aspak nuk ka ngecur pas imam Ebu Hanifes.


4/85

4

Pr kt arsye Gazaliu e ka konsideruar primam t pest n fikh, ndrsa ka qen imam edhe

n Sunnet, i njohur si Emirul-Mumininefil-hadith - prijatar i muminve n njohjen eHadithit.

Evzaiu ka qen prijatar i pakonkurrent nSham (Siri, Jordan, Palestin) dhe medhhebi i tij

ka dominuar n kt rajon mbi dyqind vjet.Pastaj, nga Ali Bejti kan qen t njohur:

imam Zejd b. Ali, vllai i tij Ebu XhaferMuhammed b. Ali


5/85

5

El-Bakir, mandej djali i tij imam XhaferEs-Siddik. donjri prej tyre ka qen imam dhe

muxhtehid absolut, dhe t gjith pasuesit eEhli-Sunnetit e pranojn dhe e respektojnimametin e tyre.

Pas imamve t prmendur, si muxhtehid itrsishm paraqitet Et-Taberi, i cili, pran

imametit n fikh, sht i njohur edhe si imam ntefsir, n hadith dhe n tarih - histori, medhhebi it cilit do t ket pasues, por m von do tshuhet.

Pastaj, para katr imamve (Ebu Hanifes,Malikut, Shafiut dhe Ahmedit), kan qenmsuesit e tyre si dhe msuesit e msuesve ttyre..., po ashtu imam, n t cilt sht treguarme gisht: dete dijenie dhe kandil n rrugn e

konceptimit (njohjes) t s vrtets. A ekzistondikush, i cili gjurmon pr njohje e t mos i prfill: Seid b. Musejjebin, shtat juristt ngaMedina (El-fukahans-seba), Tavusin, Alkametin,Ibrahim El-Nehaiun, Mesrukun, Mekhulin,

Zuhriun dhe juristt (fikht) e tjer tabiin, tcilt kan kaluar prmes shkolls s shokve t tDrguarit t All-llahut - All-llahu iLartmadhrishm qoft i knaqur me ta!


6/85

6

Dhe, m n fund, para t gjith t prmendur-ve n t cilt jan mbshtetur dhe prej t cilve

jan t varur t gjith imamt pas tyre, janfukahaus-sahabet- njohsit e s drejts sheriatikendr ashabt. Ata t cilt kan kaluar prmesshkolls s pejgamberis, kan qen bashkkohst zbritjes s Vahjit dhe dshmitar t shkaqeve t

Shpalljes s Kuranit dhe Sunnetit (Hadithit). Ata jan shquar qart mbi t tjert n njohjen dhe nt kuptuarit e fes, njohjen e qllimeve dhedomethnieve t Kuranit dhe kan qen m tudhzuarit n sintaksn e gjuhs arabe dhe ndomethniet e nocioneve t tij.

Kush sht ai q mund ta injoroj fikhun eEbu Bekrit, Umerit, Aliut, Uthmanit, Zejd. b.Thabitit, Muadh b. Xhebelit, Ibni Mesudit, Ibni

Abbasit, Ibni Umerit, Ubejj b. Kabit, hazretiAishes dhe emrave t tjer ndr ashabt, q pascilitdo t shkosh do t jesh n rrug t drejt?!


7/85

7

Asnjri nga katr imamt nuk e ka

konsideruar veten t pagabuar(Masum)

Asnjri nga katr imamt - si dhe asnjri nga

muxhtehidt e tjer - nuk e ka konsideruar vetent pagabuar, dhe, nga ana tjetr, askush nuk ua kaprshkruar kt veti atyre. M s shumti q mundt thuhet pr ta sht: kan qen muxhtehid dhe

e kan hulumtuar t vrtetn, aq sa u kan lejuarmundsit njerzore. Nse n kt rrug do ta perceptonin (qllonin) t vrtetn, do t kishinshprblim t dyfisht, e nse do t gabonin, atherdo tu takonte nj shprblim. Nga ky shkak ata

shpeshher braktisnin nj mendim dhe pranoninnj tjetr, n prshtatshmri me prezencn dhefuqin e dshmis - argumentit. N kt, gjith-ashtu, qndron fshehtsia e paraqitjes s m teprtraditave - mendimeve tek nj imam n raport me

shtjen e njjt. Imam Shafiu sht i njohur sipronar i dy medhhebeve: t vjetrit, - n Irak, dhet riut - n Egjipt. Nga ana tjetr, ekzistojn pakshtje t rndsishme e q nuk transmetohen nga


8/85

8

Maliku dhe Ahmedi m tepr mendime, ndrsa pr Ebu Hanifen dihet se pak para vdekjes i ka

braktisur disa mendime t veta.Por edhe para tyre ka pasur raste t tilla. Nga

Umeri r.a. transmetohet se me nj rast kishtedhn nj fetva (pr shtje t caktuar), duke u bazuar n kuptimin e vet personal, e q pastaj -

vitin e ardhshm - t jap fetvan krejtsisht tkundrt pr shtje t njjt. Kur sht pyetur prveprim t ktill, ka thn: Hern e kaluar kemigjykuar n ujdi me njohurit e athershme, e sotgjykojm n ujdi me njohurit e sotme!

Nxnsit e Ebu Hanifes kan rn nkundrshtim n qindra pyetje me msuesin e tyre,duke u mbshtetur gjat procedimit t tyre nargumente, apo n tradit (Hadith), gjer tek e cila

kan ardhur ata, apo pr shkak t interesit dhenevojs s prgjithshme q vrenin pas vdekjes simamit - msuesit t tyre. Prej ktu disa hanefijshpeshher thon pr shtjet n t cilat ka ardhurderi te divergjenca: Ky sht kundrshtim i

kohs (dhe hapsirs), e jo i argumenteve dhedshmive.

Kur Ebu Jusufi, njri nga nxnsit m tshquar dhe m t njohur t Ebu Hanifes, sht


9/85

9

takuar me imamin medinas Malikun dhe e ka pye-tur at pr shumn e saa-s, prkitazi me sh-

tjen e vakfit, pastaj pr zekatin n zarzavate(perime), dhe kur Maliku i sht prgjigjur npajtueshmri me traditn - Sunnetin e t Drguaritt All-llahut s.a.v.s., Ebu Jusufi ka thn: O EbuAbdull-llah, un i kthehem mendimit tnd (dhe e

braktis timin), dhe sikur sahibi im (duke menduarn Ebu Hanifen) do t shihte at q pash un,edhe ai do t vepronte njsoj si un. Ky ka qenobjektiviteti dhe drejtsia gjer tek t cilat shpiendijenia e vrtet dhe ixhtihadi i vrtet, dhe dogj q transmetohet nga imamt n kt kontekst,verifikon kt vrtetsi t ndritshme.

Kshtu transmetohet se Ebu Hanifja ka thn:Ky sht mendimi i im dhe gjja m e mir q ka

arritur arsyeja ime, andaj kush vjen me mendimm t mir, ne do ta pranojm at!E Maliku ka thn: Un jam njeri, sikurse

edhe njerzit e tjer, gjykoj me drejtsi, por edhegaboj, andaj vendoni fjalt e mia n peshoren e

Kuranit dhe Sunnetit!Ndrsa nga Shafiu transmetohet se ka thn:

Nse ndonj tradit autentike (hadith) i kundr-vihet mendimit tim, ather prplaseni mendimin


10/85

10

tim pr mur (gardh), e kur ta shihni ndonjargument t ln n rrug, dijeni se ai sht

mendimi im!Ja edhe nj proverb i shklqyeshm, q tras-

metohet nga ai: Mendimi im sht i drejt, megjas q t jet i gabuar; e mendimi ikundrshtarit tim sht i gabuar, me gjas q t

jet i drejt!


11/85

11

Prse jan ndar imamt, apo:

shkaqet e divergjencs s ulemas

Imamt jan ndar n mendime, ngaseAll-llahu i Lartmadhrishm burimin e fes ua ka

shpallur robrve t Vet n trajt t tekstit, e njer-zit n mnyr t paevitueshme dallojn ngaaftsia e t kuptuarit dhe t gjykuarit. Kjo shtdukuri natyrore, meq njerzit ndahen n ata tcilt i japin prparsi kuptimit t drejtprdrejt t

tekstit dhe n ata q shikojn n domethnien mt thell t tij. Kjo sht e pranishme edhe te vetkomentuesit e ligjeve. S kndejmi kemi shkollne kufizuar - t fjalprfjalshme dhe t hapur - tgjersishme, e cila m tepr i kushton rndsifryms dhe domethnies s brendshme t tekstitjuridik.

Kto dy drejtime t prmendura jan t pranishme q nga koha e Resulull-llahut s.a.v.s.

Kur Resulull-llahut s.a.v.s. - pas lufts s Hende-kut u ka thn shokve t vet: Kush e besonAll-llahun dhe Ditn e gjykimit, assesi mos ta fal

ikindin, pos te fisi Benu Kurejdha!, ashabt,


12/85

12

pasi q afrohej perndimi i diellit - u ndan nmendime. Disa than: Pejgamberi a.s. ka pasur

pr qllim q t shpejtojm! Ndrsa t tjertmendonin ndryshe, e than: Jo, Pejgamberi a.s.ka thn: Kush e beson All-llahun dhe Ditn e gjykimit, assesi mos ta fal ikindin, pos te fisi

Benu Kurejdha! - dhe ne nuk do t falemi, pos te

fisi Benu Kurejdha, madje edhe pas perndimit tdiellit... Dhe me t vrtet jan falur pas perndimit t diellit (pas kalimit t kohs sikindis). Kur Resulull-llahu s.a.v.s. u informuapr veprimet e tyre, nuk e qortoi asnjrn pal, qdomethn leje nga ana e Resulull-llahut s.a.v.s. -meq i ka ln n ixhtihadin e tyre. Kjo sht njnga shkaqet e ndarjes n mendime.

Shkaku i dyt do t ishte me sa vijon:

N mesin e njerzve ekzistojn t till q jant prpikt (rigoroz) dhe t atill q jan m tepshm (tolerant), t atill q ndjekin vijn epr pikris dhe t atill q ndjekin vijn elehtsimit dhe tolerancs. Kshtu pr shembull,

Ibni Umeri dallonte nga Ibni Abbasi. Ibni Umeri,gjat abdestit, lante edhe brendin e syve, derisar.a. nuk u verbua, kurse Ibni Abbasi nuk ekonsideronte kt t domosdoshme. Ibni Umeri


13/85

13

friksohej ti puth fmijt e vet, q t mosstrpikej me qyrat e tyre, kurse Ibni Abbasi i

prqafonte dhe i puthte, duke thn: Kta jantrndafil q u marrim er!

Kshtu fikhu i ktyre dy kolosve dallonte,n prshtatshmri t dallimit ndrmjet dyfrymave, dy temperamenteve, andaj nga ktu,

rreptsia e Ibni Umerit dhe butsia e Ibni Abbasitjan t njohura n trashgimin tan t fikhut.

Pastaj, ktu sht edhe gjuha, e cila mund t jet shkak pr ndarje. All-llahu xh.sh - prshembull, thot n Kuran:

Grat e lshuara duhet t presin tre ciklemujore(El-Bekare: 228).

ka nnkuptohet me nocionin (Tekstiarabisht) (kuru)? Nga ana gjuhsore, e ka

domethnien e hajd-it - cikli i menstruacionevendrmjet dy hajdeve (pastrimit mujor). Nga ktuimamt - duke mbajtur parasysh komentimingjuhsor t ktij nocioni dhe nocioneve t tjerashumkuptimore (poliseme) - jan ndar n

domethnien e tyre juridike-sheriatike.Nga ana tjetr, ngjashm me kt sht edhe

fakti se disa shprehje (n gjuhn arabe) mbajndomethnie t njmendta, t vrteta por edhe


14/85

14

figurative-metaforike (hakik dhe mexhaz) Nsituat t till, disa pranojn domethnien e

vrtet t shprehjes, e disa at figurative, si shtrasti me fjalt e All-llahut t Lartmadhrishm:

(Teksti arab) ...apo nse i keni prekurgrat...(El-Maide: 6).

Me prekjen e grave, a mendohet n prekjen e

rndomt me dor (apo me ndonj pjes tjetr ttrupit), si mendon Ibni Umeri, apo ky shtaluzion n marrdhnien seksuale, si mendonIbni Abbasi?

N shkaqet e divergjencs bn pjes edhe:siguria apo pasiguria e imamit n traditn (hadi-thin) prkatse. Kshtu, njri prej tyre ka besimn rivaje - transmetuesin, dhe pranontransmetimin e tij, ndrsa tjetri nuk ka besim n

t, dhe nuk e pranon transmetimin e tij.Disa imam e kushtzojn pranimin ehadithit, e disa jo. Kjo veanrisht sht shprehurn shtjet e caktuara, si jan shtjet q i prkasin nevojave dhe sprovimeve t

prgjithshme. N shkaqet e divergjencs bn pjes edhe

ndarja e ulemas (imamve) n vlersimin dhepranimin e argumenteve...


15/85

15

Kshtu pr shembull, imam Malikukonsideron se veprat e banorve t Medins, t

trashguara nga brezi n brez, prkitazi meibadetin, etj, kan prparsi kundrejt tradits q etransmeton ndonj rivaje (haber ahad).

Disa konsiderojn se hadithi i dobt (mendo-het n hadithin i cili m von sht quajtur hasen

- i mir) sht m i denj se kijasi (analogjia),ndrsa t tjert mendojn t kundrtn, etj.

Disa pranojn hadithin mursel prgjithsisht,absolutisht, disa e refuzojn prgjithsisht, e disae pranojn me kusht.

Disa sheriatet (ligjet) e popujve tmhershm i konsiderojn t vlefshm edhe prne, e disa jo.

Disa mendimet e ashabve i marrin si

argument, e disa jo.Disa n argumentim prdorin (teksti arab) -t mirat e prgjithshme, e cila me ndonjargument konkret t Sheriatit nuk sht miratuar eas kontestuar, ndrsa t tjert nuk pranojn kt

lloj argumentimi.Dhe, m n fund, n shkaqet e divergjencs

bn pjes edhe mospajtimi i ulemas (imamve)rreth domethnies s ktyre nocioneve:


16/85

16

El-emer (urdhri); en-nehj (ndalesa); el-am(shprehje e prgjithshme); el-has (shprehje e

veant); el-mutlak (shprehje e pakushtzuar);el-mukajjed (shprehje e kushtzuar); el-mantuk(domethnie e fjalprfjalshme); el-mefhum (do-methnie e sendrtuar), si dhe nocione t tjera profesionale, t cilat prmenden n shkencn e

quajturusuli-fikh.Ajo q duhet t prmendet ktu veanrisht,

sht me sa vijon:Ekzistojn shkaqe t shumta dhe t

llojllojshme t divergjencs s imamve, dhe nlidhje me kt jan shkruar vepra t veanta, ndrt cilat jan edhe: Drejtsia dhe objektiviteti nshtjet kontestuese, nga alimi i spikaturEd-Dehlevij; Shkaqet e divergjencs s

ulemas, nga Shejh Ali El-Hafif, si dhe libriim: Zgjimi islam ndrmjet divergjencs s lejuardhe prarjes dhe ndarjes s qortuar.

N kt libr kam shpjeguar se, divergjencan shtjet dytsore t fes (furu) sht nevoj e

domosdoshme, mshir, gjersi dhe pasuri, sikam shpjeguar se cilat jan ato baza ideore dhemorale n t cilat duhet mbshtetur kuptimi idivergjencs, si dhe marrdheniet reciproke (t


17/85

17

ndrsjella) t ummetit islam n shtjetkontestuese.

(teksti arab)Mshira e All-llahut xh.sh. sht e madhe

ndaj ktij ummeti (myslimanve) q nuk ua kacaktuar kufijt e rrept (kufizuar nj mendim apodrejtim), por ka ln hapsir t duhur pr

qndrime dhe kuptime t ndryshme. Sepse, ajo qi prgjigjet nj mjedisi, nuk i prgjigjet mjedisittjetr; ajo q i prgjigjet nj kohe, nuk i prgjigjetkohs tjetr.

Pr kt shkak disa nga ashabt kan dhnndonj fetva n baz t nj mendimi, e pastaj ekan braktisur at mendim dhe kan pranuartjetrin (e kan ndrruar fetvan), si sht rasti iUmerit r.a. - q prmendm m lart.

Pra, ngandonjher vihet gjer te ndrrimi irrethanave dhe situatave, andaj njeriu bie nnndikimin e asaj q sheh apo q dgjon dhe endrron mendimin apo qndrimin e vet.

Nj shembull plastik pr kt sht rasti i

imam Shafiut, themeluesit t dy medhhebeve: tvjetrit, derisa ishte n Irak dhe t riut, pas kalimitn Egjipt. Kshtu n librat e fikhut thuhet: - Kysht mendimi i vjetr i Shafiut e ky sht


18/85

18

mendimi i tij i ri! Shkaku i ksaj sht se ai, pasardhjes n Egjipt, ka par gjra t cilat nuk i ka

hasur n Irak, dhe ka dgjuar hadithe dhe tradita,t cilat nuk i ka dgjuar m par, andaj n pajtueshmri me kt edhe e ka ndrruarmendimin e vet.

Prndryshe, muxhtehidi shpeshher i ndrron

pikpamjet e veta, andaj edhe kjo sht nj ngashkaqet e divergjencs.

S kndejmi, kur kalifi Ebu XhaferEl-Mensuri vendosi ti propozoj imam Malikutt shkruaj Muvetta-n, i pat thn: Shmangiurreptsis s Ibni Umerit, butsis s Ibni Abbasitdhe prjashtimeve t Ibni Mesudit, dhe bne att afrueshm pr t gjith njerzit! Maliku e kreukt obligim dhe shkroi librin e njohur n Islam

me titullin El-Muvetta.Mirpo, kur kalifi vendosi ti detyroj tgjith njerzit ti prmbahen ktij libri, imamMaliku, si i paanshm, i devotshm dhe fikik imadh q ishte, i tha atij: O udhheqs i

besimdrejtve, mos e bn kt, sepse shokt(ashabt) e t Drguarit t All-llahut janshprndar npr vende t ndryshme dhe donjriprej tyre ka bart dijenin e vet. N kt mnyr


19/85

19

te njerzit kan arritur mendimet, me t cilat ata jan t knaqur, e nse i detyron n mendime t

tjera, ather do t shkaktosh ngatrrime dhetrazira!

Kshtu ulemaja kt lloj t divergjencs e kakonsideruar divergjenc n shtjet dytsore tfes, e cila nuk sht e dmshme dhe e cila sht

e paevitueshme, sepse - sht e pamundur q, prkitazi me kto shtjeve, ta bashkosh trummetin rreth nj mendimi t vetm

N kt fshihet mshira e All-llahu xh.sh.dhe e mirsis s Tij ndaj myslimanve, me q uka ln gjasa pr ixhtihad dhe hapsir prqndrime dhe kuptime t ndryshme.

T paramendojm se, t gjith myslimant ja-n t detyruar t ndjekin vetm nj mendim! At-

her askush n asgj nuk do t kishte lehtsime,dhe askush kurr nuk do t mund ta zgjedh(veoj) nj mendim nga mendimet e tjera,kurrnj pikpamja nga pikpamjet e tjera, kurrnjtradit kundruall tradits tjetr...


20/85

20

Qndrimi sheriatik ndaj taklidit

E para: DOMOSDOSHMRIA E PASIMIT TKATR IMAMVE

Ekzistojn t till q konsiderojn se pasimi iimamve (Ebu Hanifen, Malikun, Shafiun dhe

Ahmedin) sht i obliguar. N kt kuptim, autori i librit (teksti arab)

(Margaritari n teuhid), thot: sht obligimq t pasohet njri dijetar prej tyre; si flasin disa

me shprehje q sht e kuptueshme!Disa, madje i tejkalojn t gjith kufijtprkitazi me kt shtje, e thon: sht vaxhib -e domosdoshme - t pasohet nj imam i caktuar!

Kshtu, pasuesi i medhhebit t Shafiut thot:

Domosdo duhet t pasohet Shafiu!Hanefiu thot: sht vaxhib t pasohet EbuHanifja!

Malikiu dhe hambeliu gjithashtu ... etj.


21/85

21

E dyta: NUK KA ARGUMENTE PROBLIGUESHMRIN E PASIMIT T MEDHHEBIT

T CAKTUAR

Pasimi i njrit nga medhhebet e prmendura,dhe prgjasimi (t imituarit) i nj imami tmedhhebit prkats n do gj q thot ai, nuksht as farz - obligim i rrept, as sunnet - irekomanduar.

Prandaj, mendimi paraprak, prkatsishtmendimi i atyre t cilt thon se pasimi i imamit

t caktuar sht vaxhib, sht i papranueshm.N kt na udhzojn kto fakte:1. - Me Kuran, me Sunnet dhe me ixhmaa

sht verifikuar se All-llahu xh.sh. i ka obliguarrobrit e Vet q ti binden Atij dhe Pejgamberit t

Tij, dhe myslimanve nuk u ka urdhruardgjesn ndaj asnj personi tjetr, prposPejgamberit, n gjithka q thot ai (q urdhronapo q ndalon). Krahas ksaj, t gjith pasuesit eEhli-Sunnetit jan n pajtim se askush, prve

Pejgamberit s.a.v.s. nuk sht masum - i pagabuar n at q thot ai, prkatsisht n krejtat q urdhron dhe q ndalon, andaj, prej ktutransmetohet nga Ibni Abbasi, Atau, Muxhahidi


22/85

22

dhe Malik b. Enesi, se kan thn: N t thnat edo njeriu ekziston di q sht pr tu pranuar

dhe di q sht pr tu mohuar, prve thnieve tResulull-llahut s.a.v.s.

Pra, t pasuarit e atij q nuk sht masun -sht lajthitje e qart, ngase imami, n kt rast,n raport me pasuesit e vet, vie n pozit t

Pejgamberit. Kjo sht barazi me ndryshimin efes dhe sht afr qortimit t cilin All-llahuxh.sh ua drejton t krishterve: Ata, prposAll-llahut kan konsideruar pr zotr priftrinjte tyre dhe murgjit e tyre...(Et-Teube: 31).

E, t konsideruarit e priftrinjve dhe murgjve pr zotr nga ana e tyre, sht pasqyruar n pasimin e asaj se ka u kan br hallall (tlejuar), ose haram (t ndaluar), si qndron n

sqarimin e Resulull-llahut s.a.v.s.2. - Nga ana tjetr, vet imamt kan ndaluarq t imitohen apo t pasohen, dhe n asnj astgjat jets s tyre nuk kan pandehur se po uacaktojn njerzve fen, t ciln jan t obliguar ta

pasojn. Ve ksaj, gjithnj kan trhequr v-rejtjen n rrezikun q kanoset pr marrjen e men-dimeve t tyre pa mbshtetje dhe pa argumente,andaj transmetohet se imam Shafiu ka thn:


23/85

23

Shembulli i atij q krkon dijeni pa argumente,sht sikurse shembulli i atij q natn mbledh

dru: bart nj krah apo dy krah dru, e n tgjendet gjarpri i cili e ha, e ky as q e vrenkt!

Muzeni, n fillim t Muhtesar-it, thot:Kt e kam prmbledhur nga ilmi i imam

Shafiut dhe mendimeve t tij, n mnyr q tiaafroj atij q dshiron - pr nevojat dhe sigurin evet personale - t prfitoj n konceptimin e fes,duke ia trhequr vrejtjen se ai ka ndaluar qdikush t jipet pas tij, apo pas dikujt tjetr!

Imam Ahmedi ka thn: Mos m pasoni asmua, as Malikun, as Shafiun, as Evzaiun, pormerrni prej nga kan marr edhe ata!

Dhe ka thn edhe kt: Dobsia e nj

fakihu (juristi) pasqyrohet n at q n besimin evet pason dik tjetr! Ndrsa imam Ebu Jusufi ka thn: Askush

nuk ka t drejt ti parashtron mendimet tona,prderisa nuk vrtetohet prej nga i kemi marr

ato!3. - Pasimi me paj dhe momental i nj

medhhebi, sht bidat (risi) n ummetin eMuhammedit s.a.v.s., e krahas ksaj sht edhe n


24/85

24

kundrshtim me praktikn e selefit dhe tre shekujte par t zgjedhur t Islamit.

Autori i veprs Takvimul-rdille (Vlersimii argumenteve), thot: Njerzit n kohn (stadin)e par t islamit - n kohn e ashabve,tabiinve dhe tabei-t-tabiinve (trashgimtart etabiinve) - i kan mbshtetur mendimet e tyre

n argumente. N kt rrug m s pari janshrbyer me Kuran, pastaj me Sunnet, pastaj memendimet e argumentuara t atyre q e kanpasuar t Drguarin e All-llahut s.a.v.s.

Kshtu myslimani pr nj shtje ka pasuarmendimin e Umerit r.a., e pr nj shtje tjetr iuka kundrvr duke pasuar mendimin e Aliut r.a.Mirpo, askush nuk ka thn se medhhebi i parn Sheriat sht i Umerit r.a. e i dyti i Aliut r.a.,

porse t gjitha i jan prshkruar t Drguarit tAll-llahut s.a.v.s. Ato kan qen kohra kurResulull-llahu s.a.v.s. sht shprehur me lvdata,ngase pik qendra e vmendjes s tyre ishteargumenti, e jo ulemaja dhe personaliteti i tyre.

Andaj, pas ksaj - n fillim t shekullit t katrt -kur u zhduk takvallku (prkushtimi,devotshmria) dhe njerzit u dembeluan n


25/85

25

krkimin e argumenteve, ather filluan t marrinuleman si argument dhe nisn ti pasojn ata.

Kshtu disa u bn hanefij, disa malikij, edisa shafij, duke ua parashtruar argumentetnjerzve duke konsideruar t rregullt pasimin emedhhebeve sipas lindjes (e jo sipas bindjes).

Imam Izzud-Din b. Abdus-Selami thot: Ka

qen zakon tek njerzit q ta pyesin uleman dukemos u kufizuar n nj medhheb t caktuar, dheaskush nuk e ka qortuar asknd prkitazi me ktshtje, prderisa nuk u paraqitn kto medhhebedhe pasuesit e tyre fanatik. Q nga athermukallidi fillon t pasoj imamin e vet n do gjq thot ai, madje edhe nse ajo sht pa umbshtetur n argument, sikur tishte imami i tijPejgamber, i drguar nga All-llahu xh.sh. Ky

sht largim nga e vrteta dhe devijim nga rruga edrejt, me ka askush sado pak i arsyeshm nukmund t jet i knaqur.

Prandaj, myslimani e ka pr detyr, atherkur nuk sht n gjendje ti perceptoj rregullat

n baz t argumentimit sheriatik, ti drejtohetulemas. Porse, nuk sht i obliguar ti mbahetmedhhebit t caktuar, ngase, obligim sht ajo qAll-llahu xh. sh. dhe Pejgamberi i Tij s.a.v.s. e


26/85

26

kan br obligim, e ata ask nuk e kan obliguarq t jet hanefij, shafij apo di t tretn.

Pr kt shkak, komentuesi i veprsMusellemus-subut - thot: Ta bsh ktobligim, do t thot t prcaktosh sheriat t ri.

4. - Rezultat i ksaj q parashtruam m lartsht q, ulemaja kompetente konsideron se

mendimi pr obligueshmrin e pasimit t ndonjmedhhebit t caktuar, sht i gabuar. Pr mtepr, ata konsiderojn se, prgjasimi (timituarit) i nj imami t caktuar, n kuptim tpasimit t t gjitha mendimeve t tij, e refuzimine mendimeve t tjetrkujt, sht haram (e ndaluarn fe).

Shejhul-Islam, Ibni Tejmiu, n kt kuptim,thot: Nse dikush, i cili prfaqson mendim t

till, nuk pendohet, duhet t mbytet!Shkaku i ktij gjykimi t rrept sht se ai qthot: - sht obligim t pasohet personi i caktuarn fe, duke iu prmbajtur vetm dhe t gjithamendimeve t tij, dhe duke i refuzuar mendimet e

t tjerve - sht sikurse ta ket br atligjdhns (shari), apo ferrfyes t pagabuar.

Di e ktill nuk sht e lejuar n fen eAll-llahut xh.sh., dhe prej atij i cili thot kshtu,


27/85

27

duhet t krkohet pendimi, e nse megjithatmbetet kmbnguls n qndrimin e vet, Ibni

Tejmiu konsideron se ka dalur nga Islami (dini).Ibni Kajjum El-Xhevizijj thot: sht e

vrtet pakontestuese se n kohn e ashabvenuk ka ekzistuar asnj njeri, i cili ka zgjedhurndonj person t caktuar, n mnyr q ta pason

at n t gjitha mendimet e tij, e i ka refuzuar tgjitha mendimet e t tjerve. Gjithashtu sht enjohur n mnyr pakontestuese se raste t tillanuk ka pasur as n kohn e tabiinve. Nse kjoq tham nuk sht e vrtet, ather le ttregojn mukallidt me gisht madje edhe n njperson i cili, n koht e zgjedhura, pas dshmiss Resulull-llahut s.a.v.s., ka pasuar rrugn e tyret smur dhe t oroditur. E tre shekujt e par n

historin e Islamit jan t zgjedhura mbi t tjerat,si dshmojn pr kt traditat autentike. Bidati(risia) i prmendur sht paraqitur n shekullin ekatrt - shekullin e qortuar- gjithashtu sipasdshmis s Resulull-llahut s.a.v.s.

Mendimin pr pasimin e katr imamve, aponjrin t caktuar ndr ta, Ibni Kajjumi e rrzon nveprn e tij Ialamul-muvekkin (teksti arab)me afro pesdhjet argumente, detajisht dhe


28/85

28

profesionalisht, duke e prpunuar n mnyrshum t dobishme, andaj kush dshiron, le ti

drejtohet ksaj vepre.Rezultati i vzhgimit t tij n veprn e

prmendur sht se, ai i cili arrin tek ndonjmendim i besueshm t njrit nga katr imamve,apo ndonj tjetri, prej atyre t parve apo pas tyre,

i lejohet ta pasoj at mendim, nse vet nuksht i aft q t merret me ixhtihad.

Mirpo, pr sa i prket muxhtehidit, ai sht iobliguar t merret me ixhtihad. Njerzve tpashkolluar dhe t thjesht, q nuk kan mundsipr kt, atyre u sht e lejuar t pasojn cilindonga imamt, apo fakiht, q kan arritur shkallne ixhtihadit.

N kt fakt na udhzojn edhe fjalt e t

Lartmadhrishmit: ...andaj, pyetni njerzit edijshm, nse nuk dini ju!(El-Enbija: 7).

E treta: IBN HAZMI NDALON TAKLIDIN

N tekstin paraprak jemi shrbyer meshprehjet m t buta pr sa i prket taklidit, e,kemi thn se ai nuk sht vaxhib - obligim, assunnet - vepr e rekomanduar. Mirpo, amanetina obligon q lexuesin mysliman ta njoftojm me


29/85

29

mendimin e nj fakihu, me argumente t forta, sisht Ibn Hazmi. Ai thot: Taklidi (pasimi apo

imitimi i dikujt n fe) sht haram, dhe askujt nuki sht lejuar q, pa argumente, t jipet pasmendimit t askujt tjetr, pos t Resulull-llahuts.a.v.s.

Ja disa nga argumentet e tij:

a. Fjalt e All-llahut t Lartmadhrishm:Ndiqni at q u sht zbritur nga Zoti juaj, e mosndiqni tjetr mbrojts prpos Tij. Pak po i pranonikshillat ju. (El-Araf: 3).

Pastaj fjalt e Tij n suren El-Bekare: E kuratyre tju thuhet: Ndiqeni Shpalljen (Kuranin)e All-llahut! - Ata prgjigjen: "Jo! Na ndjekimat udh n t ciln i kemi gjetur t part tan!"(El-Bekare: 170)

Ndrsa pr ata, t cilt nuk i pasojn dhe nuki imitojn t tjert, All-llahu xh.sh i prgzon ethot: Gzoi pra (o Muhammed!) robrit e Mi, tcilt dgjojn fjalt e (Kuranit) e pasojn at qsht e mir. Kta jan ata q All-llahu i ka

orientuar n rrug t drejt dhe ata jan tmenur.(Ez-Zumer: 17-18)

b. Fjalt e All-llahut xh.sh. n surenEn-Nisa: Nse nuk pajtoheni n ndonj gj(ju


30/85

30

dhe ata q udhheqin punt tuaja) , paraqitjaniAll-llahut (Kuranit) dhe Pejgamberit (thniet

dhe veprat e tij) , nse besoni All-llahun dheDitn e Kiametit. (En-Nisa, 59)

N kt ajet All-llahu xh sh. nuk lejon q, nrast mospajtimi t drejtohet dikujt tjetr posKuranit dhe Sunnetit, prkatsisht, ndalon q, n

rast konflikti, t krkohet mendimi i dikujt tjetr,meq ai nuk sht as Kuran as Sunnet.

c. - N baz t mbshtetjes n ixhma-n e tgjith ashabve, q nga i pari e gjer te i fundit, sidhe i t gjith tabiinve dhe tabei-t-tabiinvesht vrtetuar se nuk sht e lejuar q dikush tidrejtohet mendimeve t dikujt prej tyre, apo paratyre, dhe ti pranoj (pasoj) ato n trsi.Prandaj, le ta din ai i cili i pranon t gjitha

mendimet e Ebu Hanifes, apo t Malikut, tShafiut, t Ahmedit - All-llahu qoft i knaqur meta - duke mos iu shmangur mendimeve t atij tcilin e pason, apo pos tyre, n llogari tmendimeve t ndonj personi tjetr, le ta dij pra,

me siguri dhe pa kurrfar dyshimi, se i shtkundrvr koncesionit (ixhma-s) t trummetit. Dhe le ta dij se nuk do t gjej


31/85

31

paraardhs n procedim t till gjat tr treshekujve t zgjedhur t Islamit.

Me veprim t till, devijohet nga rruga e besimtarve - muminve; All-llahu iLartmadhrishm na ruajt nga nj gjendje e till!

d. - T gjith dijetart (e fikhut) kan ndaluarq ti imitoj dikush dhe ti prshtatet atyre, andaj

ai q vepron, vepron n kundrshtim memendimin e tyre.

e. - Pastaj, kush pason msimin e njrit ngapersonat e prmendur, dhe at e konsideron m trndsishm se pasimin e Umer b. Hattabit, oseAli. b. Ebi Talibit, ose Ibni Mesudit, ose IbniUmerit, ose Ibni Abbasit, ose Aishes, nns s besimdrejtve - All-llahu qoft i knaqur me tgjith!

Sikur t ishte taklidi i lejuar, ather secili prej t prmendurve do t ishte m i denj prkt sesa dikush tjetr.

Mendimi i parashtruar n rend t par u shtdrejtuar ulemas e cila studion Kuranin, Hadithin

(Sunnetin), fikhun, usulun, gjuhn arabe dhestilistikn e saj; mirpo, edhe prkundr ksaj,nuk e shohin t arsyeshme q sadopak tangazhohen n planin e analizimit, studimit,


32/85

32

rishqyrtimit dhe krahasimit (t qndrimeve dhemendimeve t ndryshme). Prkundrazi, ata i jan

lshuar prtacis dhe rehatis, e kur dikushthellohet n studime, peshime dhe tevxhih -zghedhja ndrmjet mendimeve - si sht rasti ialimit t njmendt, ata thon: - ndali! Kush je ti?Lri njerzit t jetojn ashtu si jan msuar! Dhe

ngriten kundr tij, sikur t thrriste n di q shte shmtuar dhe e qortuar.

Pr sa i prket njerzve t rndomt dhe t padijshm, nuk pajtohem me mendimin e IbnHazmit se Taklidi n raport me ta sht haram - indaluar, ndrsa diskutimin prkitazi me kt po el pr ndonj rast tjetr.


33/85

33


34/85

34

Megjithkt, jan falur njri pas tjetrit, sijan falur pr shembull, Ebu Hanifja dhe shokt e

tij, Shafiu dhe t tjert - r.a.- pas imamve tMedins, pas malikijve dhe t tjerve, pa marr parasysh q ata nuk shqiptojn besmelen nnamaz, as n vete as me z.

Transmetohet se kalifi Harun Er-Reshidi ka

falur namazin pas lshimit t gjakut (haxhama), e pas tij (si muktedij) sht falur Ebu Jusufi(nxnsi i Ebu Hanifes), duke mos e prsriturnamazin, meq, Maliku i ka dhn fetva kalifit senuk sht i obliguar t prtrij abdestin paslshimit t gjakut.

Imam Ahmedi ka konsideruar se shtobligim t prtritet abdesti pas lshimit t gjakutapo pas rrjedhjes s tij nga hunda, e kur sht

pyetur: Nse imamit do ti rridhte gjaku dhe nukdo ta ndrronte abdestin, a do t faleshe pas tij? -sht prgjigjur: - A mos vall, t mos falem pasMalikut dhe Seid b. Musejjebit?!

Shafiu, me nj rast, falej n afrsi t kaburit

(varrit) t Ebu Hanifes, duke mos knduar kunutduan, nga respekti ndaj tij,e tha: Ndoshta kemikaluar n medhhebin irakian (hanefit).


35/85

35

N njrin nga librat hanefite, q quhetEl-Bezazijje, qndron se Ebu Jusufi - imami i

dyt n medhhebin hanefit - me nj rast faltexhuma-namazin si imam, duke u lar m par nbanjon publike. Pas namazit dhe pas shprndarjess njerzve, u informua se n bunar, nga i cilifurnizohej banjoja, gjendet i ngordhur nj mi

gjirizi, me rast tha: Pra, n kt rast do t pranojm mendimin e vllezrve tan ngaMedina: - Kur uji arrin vllimin e kulletejnit,ather ndytsira nuk i bn dm(Muaxhemul-lugatil-fukaha, dr. MuhammedKalaxhi).

Shkaku i procedimeve t parashtruara shtai, q shtjet e prmendura dhe t ngjashme meto, jan t tolerueshme dhe elastike, dhe

shpeshher dy qndrime pr nj shtje t njjt,nga pikpamja e Sheriatit jan t pranuaeshmedhe t rregullta.

Nse, megjithat, kjo nuk sht n pyetje,ather mendimi i drejt (pr at problem) nuk

sht prfundimtar, e ai i cili gabon (n kt),gabimi i sht falur, madje edhe ka shprblim prt. Andaj imamt, n kto raste, nj mendim ekan konsideruar t rregullt, porse i kan


36/85

36

regjistruar dhe shnuar edhe mendimet e prkundrta. Kshtu disa e kan pasur zakon t

thon: Ky mendim sht m i sigurt (mpreventiv)!, ose: Ky sht mendim i zgjedhur!,ose: Ky (mendim) m sht m i ndshm! Apokishin zakon t thonin: Gjer te ne nuk ka arriturasgj tjetr! Konstruksionet e ktilla jan t

shpeshta n Muvetta, n veprn El-Asar tMuhammed Esh-Shejbaniut, si dhe n fjalt eShafiut - All-llahu i mshiroft q t gjith!

All-llahu i Dashur qoft i knaqur me imamMalikun, sesa fakih (njohs i s drejts sheriatike)i madh ka qen ai! Sujutiu transmeton se kalifiEr-Reshid ka propozuar q, libri i tijEl-Muvetta t vart n Kabe dhe t detyrohent gjith njerzit ta pasojn prmbajtjen e tij.

Maliku i sht prgjigjur: Mos e br kt, meqashabt jan ndar n mendime pr shtjetdytsore t fes (furu) dhe jan shprndar npr bot, ndrsa njerzit kan pranuar at q u kansjellur ata (mendimet me t cilat kan ardhur)!

Ather Er-Reshidi i ka thn: All-llahu tndihmoft dhe t bekoft, o Ebu Abdull-llah!

Ngjarje e ngjashme prshkruhet dhetransmetohet edhe pr kalifin El-Mensur.


37/85

37

Shtmangia nga mendimi i ndonj

imami, nuk do t thot prmimin etij, e as prmim i imametit t tij

Shtmangia nga mendimet e katr imamve,apo nga mendimi i njrit prej tyre, nuk do t thot prmim i imametit t tyre, as zvoglim i vlerss tyre, e as prmim i dituris s tyre, rregullsiss ixhtihadit t tyre dhe sinqeritetit t tyre nkrkimin e s vrtets. Ai q mendon kshtu, ai

nuk e njeh realitetin e ktij ummeti e as historine tij.Prkundrazi, dashuria ndaj ktyre gjigajve,

respekti ndaj tyre, pastaj shprehjet plot lavdatapr ta, paraqesin pjesn esenciale t Islamit.

Shehul-islam, Ibn Tejmijje, n hyrjen e libritReful-melam anil-eimmetil-Ealam, thot:sht obligim i myslimanve q, pas miqsisndaj All-llahut dhe Pejgamberit t Tij, t shprehmiqsin e vet ndaj muminve, besimtarve - si

urdhron Kurani -, e veanrisht ndaj ulemas,trashgimtarve t Pejgamberve, t ciltAll-llahu xh.sh. i ka br yje pr tu ndriuarnjerzve n errsirat e toks dhe detit, dhe t


38/85

38

gjith myslimant jan n pajtim prkitazi mehidajetin dhe rivajetin e tyre... Ata jan

trashgimtar t Pejgamberit n ummetin e tij.Ata ringjallin at q fiket nga Suuneti i tij. Mendihmn e tyre sht ruajtur Libri - Kurani; ata ekan ruajtur at. Me an t tyre Libri flet dhe ataflasin me gjuhn e tij...


39/85

39

shtjet pr t cilat sht ndar

ulemaja Nse do t pyetemi: A jan prcjellur t

gjitha shtjes, rreth t cilave sht ndar ulemaja,nga Resulull-llahu s.a.v.s., prgjigjja do t ishte:

Ekzistojn shum gjra q i ka brResulull-llahu s.a.v.s. (n m shum mnyra), dhen t vrtet edhe kshtu transmetohet prej tij,edhe pse disa nga variantat i ka praktikuar mshpesh, e disa m rrall. Kshtu pr shembull,tekbiri gjat ezanit: (teksti arab), a shqiptohetkatr her apo dy her? Transmetohet edhe njraedhe tjetra. Malikijt kan prvetsuar traditnpr dy her, ndrsa t tjert pr katr. Gjithashtu,

prsritja e shehadetit: (teksti arab) me z t ult;transmetohet nga Resulull-llahu s.a.v.s., e disanga ulemaja e kan pranuar e disa jo.

Pra, disa nga shtjet e prmenduratransmetohen nga Resulull-llahu s.a.v.s. (se i ka

kryer n mnyra t ndryshme), megjithq njvariant e ka praktikuar m shpesh nga tjetra... Itill sht rasti me shqiptimin e besmeles me zn namaz; transmetohet se Resulull-llahu s.a.v.s.


40/85

40

nuk e ka shqiptuar besmelen me z, porseekzistojn hadithe t cilat flasin se kt e ka br

me z. Kjo nuk sht e pamundur. Nuk sht e pakuptueshme q n raste t caktuara e kashprehur besmelen me z, n mnyr q timsoj ata q faleshin pas tij, dhe ngjashm mekt.

Prandaj, Ibn Tejmijje thot: sht e lejuarq, edhe gjja m e mir dhe m efdale prkitazime shtjen e ibadetit, t lihet, pr hir t tubimitdhe bashkimit t zemrave, si ka hequr dorResulull-llahu s.a.v.s. ta ngrit Kaben n kaburine Ibrahimit a.s., duke u friksuar se do tshkaktoj neveri dhe rrnim tek ashabt. Njmendim i till transmetohet tekstualisht nga imamAhmedi pr besmelen, bashkimin e vitr-namazit

dhe gjra t ngjashme, ku, ajo q sht m efsalelihet, e bhet ajo q sht e lejuar, me qllim q truhet uniteti (i myslimanve dhe bashksis styre), apo pr hir t shkaqeve t ngjashme.


41/85

41

Mbshtetja n Kuran dhe n Sunnet

A sht e lejuar t pasohet dikush tjetr poskatr imamve? Dhe, a sht e lejuar sotmbshtetja e drejtprdrejt n Kuran dhe nSunnet, pa pasimin e ndonj medhhebi t

caktuar??Duke u prgjigjur n pyetjet paraprake, unkonfirmoj:

Po, sht e lejuar t pasohet dikush tjetr poskatr imamve!

Si sht e lejuar pr ata q jan n gjendje,nga ulemaja dhe njohsit e fikhut, q tmbshteten n Kuran dhe n Sunnet.

E drejta e tyre sht t studiojn, t bjnixhtihad dhe t nxjerrin dispozita n baz tKuranit dhe Sunnetit, si sht edhe e drejta etyre ti vlersojn mendimet ekzistuese tulemas dhe ti japin prparsi njrit kundrualltjetrit (et-terxhih). Krahas ksaj, ata mund ti

drejtohen ulemas e cila sht e njohur pr ngaterxhidi dhe komparacionin e medhhebeve, e cila bn krahasimin e mendimeve dhe drejtimeve tndryshme e pastaj, n baz t dshmive dhe


42/85

42

argumenteve, i jep prparsi nj mendimikundruall tjetrit.

N kt kategori t ulemas, bjn pjes: IbnDekik El-Id, Ibn Tejmijje, Ibn Kajjum, IbnHaxher El-Askalani, Es-Sanani, Esh-Shevkanietj...

Pas procedimit paraprak, alimi do t pasoj

at me ka sht i knaqur (pr besimin e vet),ka sht m e drejt, sipas mendimit t tij, dheka sht m e pranueshme pr zemrn e tij.

Kjo sht ajo me ka sht i ngarkuar ai, eAll-llahu xh.sh. nuk e ngarkon dik prtejmundsive t tij.

Mendimi i cili sht prhapur n kohn estagnimit dhe prapambeturis s myslimanve, esipas t cilit dyert e ixhtihadit jan t mbyllura,

sht i pa pranueshm dhe nuk ekziston pr tkurrfar argumenti, as n Kuran, as n Sunnet eas n ixhma i cili do ta prkrahte at.

Prkundrazi, hanabilt, e edhe t tjert,konsiderojn se nuk sht e lejuar q asnj

shekull t mbetet pa ndonj muxhtehid, i cili dotu jepte njerzve fetva n pajtim me argumentetekzistuese. All-llahu xh.sh., nga mshira e Vet e pakufizuar, sht n gjendje q disave prej


43/85

43

robrve t Tij, tua dhuroj aftsin dhe prirjen ecila do ti bj t aft pr ixhtihad. Kjo nuk sht

e pamundur. Prkundrazi, duke qen se rrugt eperceptimit jan lehtsuar m shum se kurdohergjer m tani, kjo sht edhe m e mundur. Ktugjithsesi bjn pjes: shtypi, aparatet kopjues,kompjutert, etj.

Mirpo, ata q nuk e njohin gjuhn arabe,disiplinat e saj dhe sistemet e saj, q nuk njohindituri t llojllojshme lidhur me Kuranin dheSunnetin, shtjet pr t cilat ulemaja ka mendimunanim (ixhma) dhe pr t cilat jan ndivergjenc, pastaj si njeh themelet e fikhut,kijasit (analogjis), parimet e tearudit dheterxhihut (kundrthniet dhe predominimet)... sidhe bazat e tjera t supozimit t ixhtihadit, pr

kta sht obligim q ti drejtohen ulemas -njerzve t dijshm e t arsimuar. Kjo sht ntrsi gj e natyrshme, si sht e natyrshme qnjerzit, pr ndonj lmi profesionale, tudrejtohen ekspertve.

All-llahu xh.sh. thot n Kuran: ...andaj, pyetni njerzit e dijshm, nse nuk dini ju!(El-Enbija: 7).


44/85

44

E, sht gj e paprfytyrueshme q t gjithnjerzit t jen t obliguar q t mirren me

ixhtihad, si mendojn disa, meq kjo sht e pamundur dhe pr kt nuk ekzistojn bazashkencore.


45/85

45

Qndrimi islam pr Telfik-un -

przierjen e medhhebeveShtrohet pyetja: far sht qndrimi i

Sheriatit n raport me njeriun i cili pr disashtje e pason njrin imam, e pr disa t tjera

imamin tjetr?Procedimi i prshkruar quhet telfik -

przierje e m shum medhhebeve.Disa nga ulemaja kt e lejojn, kurse disa t

tjer e ndalojn.Mendimi im, lidhur me kt sht: Nse telfik bhet me qllim q n do

medhheb t hulumtohet pr lehtsime, pastaj prmendimet m t lehta, t cilat i prgjigjen

aspiratave dhe pasioneve personale, dhe t cilat i plqejn individit prkats, pa u kujdesur prdshmi dhe argumente - ather, kjo nuk sht elejuar...

Pr kt arsye ulemaja e vjetr ka thn: Ai i

cili hulumton pr lehtsimet n medhhebe shtfasik - mkatar!

Ja nj shembull:


46/85

46

Nse dikush do ta pasonte nj medhheb, nsituat kur ai i prgjigjet interesave dhe dshirave

t tij, pr shembull nse do ta pasonte mendimin eEbu Hanifes - sipas t cilit fqinji gzon t drejtne blersit t par, kur e dshiron pronn e fqinjitt tij pr vete, e kur medhhebi i njjt i prgjigjetkundrshtarit t tij, ather ai pason medhhebin

q ka mendim t kundrt, e thot: - Un pr ktshtje pranoj mendimin e Shafiut, por mendimete tjera t tij i refuzoj!

Nj procedim i ktill nuk sht i lejuar,ngase, ai q vepron kshtu, ndjek pasionin e vet,tallet me fe dhe i shfrytzon medhhebet prrealizimin e interesave t tij personale.

Besimtari sht i obliguar ta pasoj tvrtetn, qoft ajo kundr tij apo n favor t tij,

meq, All-llahu xh.sh. i qorton hipokritt -munafikt, e thot: E, hipokritt thon: Nebesojm All-llahun dhe Pejgamberin dhe u jemibindur. E, pastaj, u shmangn disa prej tyre(pasi e than kt) . E, kta (n t vrtet) , nuk

jan besimtar. Dhe, kur t thirren te All-llahudhe Pejgamberi i Tij, q t gjykoj n mes tyre,disa prej tyre u shmangn menjher; vetm


47/85

47

nse din q drejtsia sht n ann e tyre, atavijn prulshm (me shpejtim).(En-Nur: 47-49).

Ata kan dshiruar q e vrteta t kthehet kahata, e jo ata kah e vrteta, si sht rasti mebesimtart e sinqert.

Mirpo, nse myslimani pason at q shtm e drejt dhe m e fuqishme n zemrn e tij,

ather nuk ka pengesa q ta pasoj medhhebinhanefit - prkitazi me shtjen q prekja e gruasnuk e prish abdestin, shafiit - prkitazi meshtjen q rrjedhja e gjakut nuk e prish abdestin,e ai malikit - prkitazi me shtjen se uji sht i pastr, prderisa nuk i ndrron vetit e veta(ngjyrn, shijen, ern). Nj procedim i ktillsht i lejuar, nse ai q e pason kt, ka besim nargumentet lidhur me shtjet prkatse, dhe kjo

sht fetvaja t ciln e prfaqsoj un n ktmesele.E lus All-llahun e Lartmadhrishm t na

ndihmoj ta perceptojm dhe ta kuptojm fenton, meq, Kujt All-llahu ia do t mirn, ia

dhuron fikhun - perceptimin n fe.Dhe salavati e selami qofshin mbi

Pejgamberin tan, familjen e tij t ndershme dheashabt e tij fisnik!


48/85

48


49/85

49

DASHURIA E

EHLI-SUNNETIT NDAJASHABVE


50/85

50

Qndrimi i Kuranit dhe Sunnetit

ndaj ashabve r.a.

N emr t All-llahut, t

Gjithmshirshmit,Mshirplotit.

Tek ne, shpeshher mund t dgjohen apo t

lexohen trajtime t ndryshme pr disa ashab, tcilat aspak nuk jan t hijshme. Andaj shtnevoja t njoftohemi me qndrimin e Kuranitdhe pr ashabt, si dhe qndrimin e dijetarveeminent islam prkitazi me kt shtje.

Ashab sht do njeri i cili e ka parMuhammedin a.s., apo ka folur me t madje edhe pr s shkurti, e ka qen mysliman ather dheka mbetur mysliman gjer n vdekje. Kshtu idefinon ashabt shumica e dijetarve t hadithit,

t cilve pr ndryshe i kan kushtuar kujdes tmadh, duke qen se ata ishin gjenerata e par nzinxhirin e transmetimit t haditheve tPejgamberit a.s. Dijetart jan t nj mendimi se


51/85

51

ashabt jan besnik gjat transmetimit thadithit, andaj hadithi pranohet prej do ashabi.

Nj qndrim i ktill bazohet n Kuran dhe nHadith.

Kurani, prkundr faktit se bn dallimendrmjet kategorive t ashabve, nprshtatshmri me kohn e pranimit t Islamit nga

ana etyre, prpjekjet e bra n rrugn e All-llahutdhe t disa rrethanave t tjera, t gjith ashabveu premton knaqsin e All-llahut dhe prfundimt mir. Ja disa ajete kuranore n kt kuptim:

All-llahu sht i knaqur me myslimant e par, muhaxhirt dhe ensart(ndihmtart ePejgamberit) dhe t gjith ata q i pasuan n tmir, por edhe ata jan t knaqur me T;All-llahu pr ta ka prgatitur kopshtie, npr t

cilat rrjedhin lumenj, ku ata do t jetojnvazhdimisht dhe prgjithmon. Kjo sht fitore emadhe! (Et-Teube: 100).

Nuk jan t barabart ata q kanshpenzuar dhe luftuar para fitores - dhe ata q

kan shpenzuar dhe luftuar pastaj. Ktu, dallimisht n nj shkall t lart, mirpo, All-llahu tgjithve u premton dhuntin. - All-llahu di mirat q punoni ju!(El-Hadid: 10)


52/85

52

Muhammedi sht Pejgamber i All-llahut.E, ata q jan me t(shokt e tij) jan t ashpr

ndaj mohuesve, e t mshirshm n mes tyre. Isheh ata si bjn ruku dhe sexhde duke krkuardhuntin dhe knaqsin e All-llahut. N fytyrate tyre shihen shenjat e sexhdes.(El-Feth: 29).

(Ajo pasuri u takon) edhe muhaxhirve t

varfr, t cilt jan przn nga vendlindja e tyredhe pasuris s tyre, t cilt dshirojn mirsindhe knaqsin e All-llahut, dhe t ndihmojn All-llahun dhe Pejgamberin e Tij, ata, me tvrtet, jan besimtar t sinqert, - dhe (u takonpasuria) atyre q e kan br Medinnvendstrehim (shtpi) t besimit qysh m par(para emigrimit) , e i duan ata q vijn n Medin dhe n zemrat e tyre nuk ndjejn

kurrfar rndimi, pr at q u sht dhn atyre(ardhacakve), por m tepr duan tu bjn miratyre se sa vetes, edhe pse madje vet jannevojtar. E, ata q ruhen nga lakmia e madhe,me siguri, do t jen fitues. Edhe ata q vijn

pas tyre - thon: O zoti yn, falna ne dhevllezrit tan, t cilt kan besuar para neshdhe mos lejo q n zemrat tona t ket asnj tkeqe (aspak smir) ndaj besimtarve; O zoti yn,


53/85

53

Ti je, me t vrtet, i mir dhe mshirues!(El-Hashr: 8-10).

Ajeti i fundit thekson se far duhet t jenmarrdhniet tona ndaj gjeneratave t mparshme prgjithsisht, dhe ndaj ashabve posarisht,duke na terhequr vrejtjen q t krkojm falje pr ta dhe nga zemrat tona t mnjanojm do

smir ndaj tyre. Ndrsa, Muhammedi a.s. kandaluar rreptsisht ofendimin e ashabve dhe naka trhequr vrejtjen pr fadiletin e tyre, t cilin ekan prfituar duke e ndihmuar personalishtResulull-llahun s.a.v.s., me qllime krejtsisht tpastra dhe n situata kur kjo ndihm ka qen tejete nevojshme.

Muslimi transmeton n Sahihun e tij ngaEbu Seid El-Hudriu r.a. se ka thn:

Ndrmjet Halidit dhe Abdu-r-Rahman b.Avfit shprtheu konflikti, e Halidi e ofendoi at.Resulull-llahu a.s. dgjoi pr kt, e tha: "Mos eofendoni asnjrin prej as'habve t mi! Sikurdikush prej jush t ndante flori sa kodra e Uhudit,

nuk do ta arrinte at q do ta arrinte dikush prejtyre (sikur t ndante) nj grusht apo gjysmgrushti (flori)."


54/85

54

Abdu-r-Rahman b. Avfi ka qen njri ngamyslimant e par, ndrsa Halidi ka pranuar

Islamin pas nnshkrimit t marrveshjes nHudejbije. Pra, Muhammedi a.s. ka ndaluar qashabt, t cilt e kan pranuar Islamin m von,ti ofendojn ata q e kan pranuar m hert, prshkak se ata m gjat jan shoqruar me

Resulull-llahun s.a.v.s. dhe e kan ndihmuar at,andaj kan prfituar merita, kshtu q kta ttjert edhe nse do t ndanin flori sa kodra eUhudit, nuk do t arrinin at q do t arrinin ata tpart sikur t ndanin nj apo gjysm grushti flori.Duke qen se ekziston ksi raporti ndrmjetgjeneratave t ashabve, e far raporti atherdo t duhej t jet ndrmjet gjeneratave tmvonshme dhe ashabve?!

Tabiint kan qen t vetdijshm pr faktinse ashabt me pasurin e tyre dhe me jetn e tyree kan ndihmuar dhe e kan mbrojtur krijesn mt dashur t All-llahut xh.sh., Muhammedin a.s.,andaj i kan respektuar shum dhe jan mburrur

me shoqrimin e tyre.T shohim vetm se me far entuziazmi

(admirimi) Kajs b. Ebu Hazimi thot: E kam


55/85

55

par dorn e Talhas, me t ciln e kishte mbrojturResulull-llahut s.a.v.s., tanim iu kish thar fare.

N betejn e Uhudit, kur mushrikt uprqndruan rreth Muhammedit a.s., disa ashabe mbronin at me trupat e vet. Ndrmjet tyre ishteedhe Talha b. Ubejdullahu, i cili me at rast imori mbi shtatdhjet plag, e nga njra prej tyre,

m von, iu tha dora.Gjenerata e ashabve, marr prgjithsisht,

sht gjenerata m e mir e myslimanve.Transmetohet nga Imran b. Husajn r.a. se iDrguari i All-llahut s.a.v.s ka thn: Pjesa m emir e ummetit tim sht gjenerata ime, mandej,

ajo q vjen pas saj, e pastaj ajo q pason pas

tyre!

Duke komentuar kt hadith, Ibn Haxher

El-Askalani shqyrton shtjen e vlers sashabve: a i prket kjo gjenerats s ashabven prgjithsi, apo do ashabi ve e ve, q shtmendim e shumics s dijetarve. Qndrimin e par e prfaqson Abdul-Berr, dhe sipas

mendimit t tij sht e mundur q dikush prejgjeneratave t m vonshme t jet m i mir sedisa nga ashabt, por jo nga pjesmarrsit n betejn e Bedrit dhe pjesmarrsit e dhnies s


56/85

56

zotimit n Hudejbije, ngase edhe ai i veonpjesmarrsit e Bedrit dhe Hudejbis dhe thot se

t gjith ata jan t pashoq, t pakalueshm nfadilet. Pastaj Ibn Haxheri shpjegon qndrimin eshumics s dijetarve islam, e thot: Pra,shumica e ulemas konsideron se kurrnj veprnuk sht sipas vlers e barabart me shoqrimin

e Muhammedit a.s., dhe at pr shkak t pamjess vet t Drguarit t All-llahut s.a.v.s. Ai i cili eka mbrojtur, e ka br hixhretin me koh dhe e kandihmuar at, i ka mbajtur n mend rregullat q ika dgjuar prej tij dhe ua ka transmetuar atogjenerats s ardhshme, njeriut t ktill nuk isht i barabart askush prej atyre q do t vijnm von, meq pr do vepr t prmendur, ai icili e ka br i pari, do t ket shprblim sikurse

edhe t gjith t tjert q e bjn m von, prejnga edhe rrjedh vlera e posame e ashabve.Kontestuese sht vetm fadileti i atyre q vetme kan par Resulull-llahu s.a.v.s. Hadithet endryshme sht e mundur t harmonizohen n

hadithin (q e shnojn Tirmidhiu dhe Nesaiu):Do t vij koha kur njeriu pr ndonj vepr do

t ket shprmblimin pesdhjet (nga ju), q nukdo t thot se dikush tjetr sht m i vlefshm se


57/85

57

ashabi, ngase zmadhimi i shprblimit nuk trheq pas vetes edhe vlern n do aspekt. Ve ksaj,

shprblimi zmadhohet vetm n raport me veprnprkatse, e sa i prket prparsis t ciln e ka aiq sht shoqrua me Resulull-llahun s.a.v.s., en kt mnyr ka fituar vlern e veant tshoqrimit me Resulull-llahun s.a.v.s., n kt

pikpamje askush nuk i sht i barabart.Dashuria ndaj ashabve sht rezultat i

dashuris ndaj Resulull-llahut s.a.v.s. Tirmidhiutransmeton nga Abdull-llah b. Mugaffeli r.a. se iDrguari i All-llahut s.a.v.s. ka thn: Juprbetoj n All-llahun prkitazi me ashabt e mi!Pas meje mos i sulmoni ata. Kush i don, i kadashur nga dashuria ndaj meje, e kush i urren, ika urrejtur nga urrejtja ndaj meje. Kush i trazon

ata, m ka trazuar edhe mua, e kush m trazonmua, e ka trazuar edhe All-llahun, e kush e trazonAll-llahun, Ai do ta ndshkoj s shpejti!

N prputhshmri me ajetet dhe hadithet e prmendura, Ebu Xhafer Et-Tahavi n veprn e

njohur akaide, komentues i s cils sht edheHasan Kafi Prusaku yn, thot: Ne i dojmshokt e Resulull-llahut s.a.v.s. Nuk e teprojmn dashuri ndaj cilitdo prej tyre. Nuk e mohojm


58/85

58

asnjrin prej tyre, e braktisim secilin q i urrenata dhe i cili i prmend ata pr t keq. I

prmendim vetm pr t mir. Dashuria ndaj tyresht fe, besim dhe bamirsi. Urrejtja ndaj tyresht mosbesim, hipokrizi dhe zullum.

Ska dyshim se, pr sa i prket fadiletitashabt dallojn n mes veti, n prputhshmri

me kohn e pranimit t Islamit, angazhimit,aftsive dhe rrethanave t tjera. Mirpo, kjo nukdo t thot se ndonjrin prej tyre mund tasulmojm dhe ta prmojm. Ktu, veanrisht,do ta prmendja Muaviun, ndaj t cilit shumnjerz kan qndrim joobjektiv. Lihet pas dorefakti se ai ka qen njri nga shkruesit e Shpalljes,se Umeri r.a. e ka emruar pr mkmbs tSiris dhe se myslimant, kryesisht, kan qen t

knaqur me udhheqjen e tij, pasi q Hasani r.a.ia pat lshuar kalifatin. Shkaku i pezmit ndajMuaviut se ai nuk e ka pranuar Aliun r.a. pr kalifdhe, m von, prleshja e armatosur ndrmjetktyre dyve. Edhe pse Aliu r.a., n kt rast ka

pasur t drejt, kjo nuk do t thot se Muaviu nukka pasur arsyetim pr veprimet e veta. N realitet,q t dy kan vepruar sipas ixhtihadit t vetpersonal.


59/85

59

Pas vrasjes s Uthmanit r.a., me t shpejt u prhapn gnjeshtrat dhe trazirat. Aliu r.a.

zgjedhet pr kalif, dhe ushtris s tij i bashkohetnj pjes e kryengritsve q e kishin vrarUthmanin r.a. Mirpo, disa prej tyre nuk ishin tnjohur personalisht, disa kishin mbrojtje ngapopulli i vet, e pr disa nuk kishte dshmi se kan

marr pjes n vrasje. Pr kt arsye, Aliu r.a. e pezullon ndshkimin e tyre prderisa nukspastrohet situata. Por Talha dhe Zubejrikonsideronin se jan t obliguar ta zbatojnndshkimin ndaj vrassve t Uthmanit r.a. dhe tuvihet n fund atyre q prhapnin rregullime. Kymospajtim mendimesh shkaktoi betejn e Deves,e m von edhe betejn e Siffinit. Banort eShamit, ne krye me Muaviun, konsideronin se

ndaj tyre sht br padrejtsi (e, n realitet, nukishte e mundur q t zbatohet drejtsia ndaj tyre),andaj qndronin mnjan, derisa nuk pajtohen qt gjith. Ve ksaj, ata edhe friksoheshin ngaata kryengrits nga ushtria e Aliut r.a., t cilt e

kishin mbytur Uthmanin r.a., pr ka edhe nuk epranonin at pr kalif.

Pr sa i prket Aliut r.a., ai ishte kalif izgjedhur, t cilin myslimant ishin t obliguar ta


60/85

60

dgjonin dhe ta pasonin, e ai, pasi q e shqyrtoimir situatn e dhn, prfitoi bindjen se dgjesn

duhet ta siguroj me luft, andaj hyri n luftkundr Muaviut dhe atyre t cilt nuk e pranoninpr kalif.

Mirpo, shumica drrmuese e ashabve, nukmori pjes n kto prleshje, por mbaheshin

mnjan n rast se do t vihet deri te trazirat, e eshihnin se prleshjet e prmendura m teprshkaktojn dm sesa dobi.

Pas shpjegimit t ktyre konflikteve, qndodhn gjat kohs s kalifatit t Aliut r.a.,komentuesi i akaidit t Tahaviut, Ali b. Ali b.Muhammed b. Ebul-Izz El-Hanefi, thot: Pr tgjith ata, ne, kemi fjal m t mira!, O zoti yn, falna ne dhe vllezrit tan, t cilt kan

besuar para nesh dhe mos lejo q n zemrattona t ket asnj t keqe (aspak smir) ndajbesimtarve; O zoti yn, Ti je, me t vrtet, imir dhe mshirues! Nga trazirat q kanndodhur n kohn e tyre, All-llahu na ka ruajtur

duart tona, andaj e lusim All-llahun q, memirsin dhe fisnikrin e Tij, t na ruaj edhegjuht tona prej tyre!


61/85

61

Sikurse Muaviu, edhe nna e tij Hinda, vajzae Utbe b. Rebias, padrejtsisht sht urrejtur nga

ana e shum myslimanve. sht fakt se ajo i kanxitur mushrikt n luft kundr myslimanvegjat betejs n Uhud dhe, e ka angazhuarVahshiun q ta mbys Hamzn r.a., xhaxhain eMuhammedit a.s., i cili paraprakisht, n betejn e

Bedrit e kishte mbytur xhaxhain e saj Shejbiun.Mirpo, me rast lirimit t Meks, ajo sinqerisht eprqafoi Islamin dhe Muhammedi a.s. ia ka falurasaj. S kndejmi sht trsisht e logjikshme qBuhariu, n Sahihun e vet, n librin pr virtytet eashabve, ia ka kushtuar nj kapitull Hinds, dhen t shnon hadithin transmetuar nga Aishja r.a.duke thn: Erdhi Hinda, vajza e Utbetit, e tha: -O i Drguari i All-llahut, n tr botn nuk ka

pasur person pr t cilin do t isha e knaqur q t jet i poshtruar sesa personaliteti yt, e sot shtbr ashtu q n tr bot nuk ekziston person prt cilin do t kisha nda t jet m i ndershmsesa personaliteti yt! Aishja thot m tej: Pasha

At, n dorn e t Cilit sht jeta ime - ajogjithashtu ka thn: O i Drguari i All-llahut,Ebu Sufjani sht njeri koprrac, andaj a e kammkat q, prej asaj q posedon ai, ta ushqej


62/85

62

familjen tan? - Jo, u prgjigj ai, por vetmn kufijt e zakonshm!

Nga kjo ndodhi shihet qart se Hinda e kapranuar sinqerisht Islamin, meq nuk ka dashur ta jap zotimin se nuk do t vjedh, derisa nuk ekupton se a sht e lejuar q nga burri i saj tmerr fshehurazi m tepr sesa i jepte ai pr

furnizimin e familjes. E, sikur ta pranonte Islaminformalisht dhe josinqerisht, ajo nuk do tinteresohej pr pasojat e marrjes s fsheht ngapasuria e burrit, e as q do t mendonte pr kt.Prandaj, duke qen se Hinda e ka prqafuarIslamin sinqerisht dhe Muhammedi a.s. ia kafalur, ather, a nuk jemi t obliguar q edhe ne tshembllehemi n Resulull-llahun s.a.v.s. e tiafalim asaj at q ka br para se t pranoj

Islamin, dhe ta trajtojm si ashabe q e ka pranuar Islamin para Muhammedit a.s. dhe kambetur myslimane gjer n vdekjen e saj, e q kandodhur gjat kalifatit t Umerit r.a.

Nse Muaviu dhe nna e tij Hinda me kto

veprime i kan lnduar emocionet, dhe kshtuderidiku edhe vet i kan kontribuar sjelljesjokorrekte ndaj vetes, ather kt assesi nuk e kashkaktuar Sad b. Ebu Vekkasi.


63/85

63

Mirpo n Islamske misli, nr. 126, qershor1989, sht botuar nj artikull i Husein Ahmed

Eminit, n t cilin ai e sulmon Sad b. EbuVekkasin, duke luajtur me faktet historike, dheduke u nisur nga ajo q, Uthmani r.a. e kazvendsuar nga pozita e mkmbsit t Kufs.sht fakt se ka ardhur deri te konflikti ndrmjet

Sadit dhe Mesudit pr shkak t huazimit tSadit, me rast Uthmani r.a. hidhrohet n t dy,por duke qen se Sadi ka qen i zvendsuar m par nga ana e Umerit r.a., pr ka do t bhetfjal m von, ai vendos ta zvendsoj Sadin eta l Ibn Mesudin. N vend t Sadit e emronvllain e vet pr nga nna, Velid b. Ukben, i cilime sjelljet e veta s shpejti shkakton hidherimin emyslimanve, prandaj ata protestojn tek

Uthmani r.a. dhe e kritikojn q, n vend tSadit, i cili ka pasur aq virtyte, e ka vendosurVelidin, njeriun pa kurrfar virtytesh.

Ky konflikt i Sadit me Ibn Mesudin dhezvendsimi i tij nga mkmbsi n Kuf, aspak

nuk e pakson vlern e tij, meq, askush pasMuhammedit a.s. nuk sht i pagabuar, dhe sikurautori i artikullit t prmendur t ishte knaqurvetm me kaq, nuk do t mundnin tia shohim pr


64/85

64

t madhe. Mirpo, ai i ka marr dy fakte historikedhe i ka venduar n at mnyr, q ato japin

mbresa tejet t kqija pr Sadin dhe besnikrine tij ndaj Islamit.

S pari ka parashtruar deklaratn eAbdu-r-Rahman b. El-Musavvirit dhe Zekerijja b. Amrit, sipas t cilve Sadi i shkurtonte

namazet dhe hante n muajin ramazan, duke mose theksuar se kt e ka ngase ather ishte mysafirq, sipas Islamit, sht trsisht ne rregull. Pr mtepr, Sejjid Sabiku, duke shqyrtuar periudhn mt gjat t qndrimit n nj vend, gjat s cilsnuk do t humbas statusi i mysafirit, merrshembullin e Sad b. Ebu Vekkasit, e thot seMisver. b. Mahrame ka thn: Qndronim meSadin npr disa fshatra edhe nga dyzet net, dhe

Sadi e shkurtonte namazin, ndrsa ne eplotsonim! Pastaj Sejjid Sabiku merr shembullveprimet edhe t disa ashabve t tjer, e thot se Nefi ka thn: Ibn Umeri ka qndruar nAzerbajxhan gjasht muaj, duke i falur nga dy

rekate, ngase dbora nuk ia mundsonteshkuarjen.

Pra, disa ashab kan konsideruar se periudha e qndrimit n nj vend nuk sht e


65/85

65

kufizuar dhe se njeriu nuk e humbas statusin emysafirit, prderisa nuk vendos q prher t

qndroj n at vend.Pastaj, autori n fjal thot se transmetohet

nga Xhabir b. Semure se banort e Kufs kanfilluar ti ankohen Umer b. El-Hattabit pr Sad b.Vekkasin, duke thn mes tjerash: Nuk falet si

duhet! Umeri r.a. i drgon disa njerz q tinformohen, t cilve u sht thn: Pasi q na prbeni me All-llahun, do tua themi: Sadigjykon padrejtsisht, nuk ndan njsoj dhe nukmerr pjes n ekspedita me etat! Ktu citatimbaron, dhe n trajt t ktill, ky, me t vrtet, jep fotografi t shmtuar pr Sadin. Por, tpyetemi se a ka ndodhur n t vrtet kshtu? Tshikojm versionin e mirfillt t Buhariut

prkitazi me kt rast: Nga Xhabir b. Semurete r. anhumatransmetohet se ka thn: U ankuan banort eKuffes te Umer b. el-Hattabi r.a. pr Sadind.m.th. pr Ibn Ebi Vekkasin r.a. , kshtu q

Umeri r.a. (n vend t Sadit) e vendosi prmkmbs Ammarin. Ata u ankuan dhe theksuanq ai nuk ua fal mir namazin. Ai e ftoi at tvij ku i tha: O Ebu Ishak, kta pohojn se ti


66/85

66

nuk falesh mir! (Sadi) tha: Pasha All-llahun,sa m prket mua, un me ta fali namazin e t

Drguarit t All-llahut s.a.v.s. nga i cili un nukheq dor. Un fal dy rekate t jacis, n t cilt ezgjas qndrimin n kmb, kurse n dy t fundit eshkurtoj. Umeri r.a. tha: I ktill shtmendimi pr ty, o Ebu-l Ishak! Ather Umeri

r.a. i drgoi me t nj apo dy njerz n Kuf, tcilt i pyetn banort e Kufs pr Sadin n doxhami. T gjith xhematlinjt u shprehn mir prt. Kur i deleguari i Umerit r.a. erdhi n xhaminBeni Abbasi, nj njeri u ua n kmb, t cilin equanin Usame bin Katade, kurse kishte ofiin EbuSad, dhe tha: Pasi ti na pyet pr Sadin un tpohoj se Sadi e ka ln luftimin me ushtrin, sedrejtsin nuk e ndan drejt dhe se aktgjykimet

nuk i shqipton drejt. Ather Sadi tha: Sa mprket mua, un vrtet pr kt do ta bj nj lutje(nm) pr tri gjra: All-llahu im, nse ky robi ytsht gnjeshtar dhe sht ngritur n kmb prtu par e pr tu dgjuar, ather zgjatja jetn,

jepi varfri t gjat dhe ekspozoje sprovave.Kshtu ka ndodhur, pastaj kur e pyetnin prgjendjen, thoshte: Un jam plak i moshuar meshum sprova, m ka zn nma e Sadit.


67/85

67

Abdulmelik b. Umejri rrfen se Xhabir b. Semurei ka thn: Un e kam par pas asaj se si i kan

rn vetullat n sy nga pleqria e shtyr, e kurfqinjt e takonin n rrug, n t cilat shtrihej, ata ishmangeshin.

Kur kjo tradit autentike mbi tr ngjarjenkrahasohet me at q ka parashtruar autori n

fjal, ather duket qart se sa ka luajtur ai mefaktet historike. Mendojm se ktu nuk ka nevojpr ndonj komentim tjetr.

Si prfundim i tr asaj q tham gjer mtani, le t shrbejn fjalt e Tahaviut n veprn etij tanim t prmendur: Ua dshmojmXhennetin e dhjet ashabve t cilt i ka emruarMuhammedi a.s. dhe i ka prgzuar me t. Fjala etij sht e vrtet. Ata jan: Ebu Bekri, Umeri,

Uthmani, Aliu, Talha, Sadi, Seidi,Abdu-r-Rahman b. Avfi dhe Ebu UbejdeEl-Xherrahi, e ai sht i besueshmi i ktijummeti. All-llahu qoft i knaqur me ta. Kushflet mir pr shokt e Resulull-llahut s.a.v.s., pr

bashkshortet e ndershme t tij dhe prpasardhsit e tij fisnik, pa asnj njoll madje edhem t vogl, ai sht larguar nga hipokrizia!


68/85

68

T prmendim n fund edhe fjalt e dr.Mustafa Sibaiut: Tabiint, e pas tyre masat

myslimane t Ehli-Sunnetit dhe t gjith ekspertte hadithit, jan t nj mendimi prkitazi meshpirtdlirsin e ashabve dhe t ruajturit e tyrenga gnjeshtrat dhe trillimet. Nga ky vlersimshmangen vetm harixhinjt, muetezilinjt dhe

shiinjt, pr ka kemi folur m hert. Ja, kjosht gjendja e vrtet dhe e gjithnjohurprkitazi me kt shtje.

bu Usame El-Bosni


69/85

69

Qndrimi (raporti) yn ndaj

ashabve r.a.

N emr t All-llahut, t

Gjithmshirshmit,Mshirplotit.

KUR T PRMENDEN ASHABT E MI

(pr nga mospajtimet q kan ndodhur ndrmjettyre), JU PRMBAHUNI...!Falnderimi i qoft All-llahut, q na drgoi

Kuranin si udhzim dhe salavati e selami qofshinmbi Pejgamberin e Tij, Muhammedin a.s. dhe t

gjith ata q ndjekin rrugn e tij deri n Ditn eKiametit.Ashabt jan shokt e Muhammedit a.s. dhe

n kt grup fisnik numrohet donjri q shttakuar me Muhammedin a.s., q i ka besuar

pejgamberllkut t tij dhe q ka vdekur simysliman.

Dijetart e Hadithit pajtohen n at se tgjith ashabt jan t ndershm, t sinqert dhe


70/85

70

besnik, dhe me kt nuk i nnshtrohen rregullaveq zbatohen ndaj transmetuesve t tjer t

hadithit te vrtetimi i besnikris dhe saktsis styre. All-llahu xh.sh. n Kuran i ka karakterizuarashabt r.a. si njerz t ndershm dhe besnik,duke i spikatur virtytet e tyre. Ja disa nga ktoajete:

Ju (besnikt e Kuranit) jeni njerzit m tmir nga i gjith populli q jan paraqiturndonjher.(Ali Imran: 110).

All-llahu sht i knaqur me ata besimtarkur tu betuan ty nn hijen e drurit. Ai(All-llahu) , e ka ditur se ka n zemrat e tyre, e u kadhn atyre qetsi (siguri) , dhe i shprbleu atame fitoren e afrt.(El-Feth: 18)

All-llahu sht i knaqur me myslimant e

par, muhaxhirt dhe ensart(ndihmtart ePejgamberit) dhe t gjith ata q i pasuan n tmir, por edhe ata jan t knaqur me T!(Et-Teube: 100).

Ekzistojn shum hadithe q flasin pr at se

Ashabt jan njerzit m t mir, pasResulull-llahut s.a.v.s. dhe se All-llahu xh.sh. i kazgjedhur mu ata ndr njerzit e tjer.


71/85

71

Gjenerata m e mir sht gjenerata e

ashabve t Muhammedi a.s., e pastaj ata q

vijn pas tyre!Pasha All-llahun, sikur dikush prej jush t

ndante (si sadaka) flori, sa sht kodra e Uhudit,

me kt nuk do t arrinte at q kan arritur

ashabt, duke ndar sa nj grusht, e as sa gjysm

grushti! Pak m von do t vij ky hadith ntrsi me shpjegimin e domethnies s tij.

Me t vrtet All-llahu xh.sh. - prve

Ferrfyesve dhe Pejgamberve - u ka dhn

prparsi ashabve t mi kundruall njerzve t

tjer dhe xhinnve!

Me kt nnkuptohen cilsit dalluese nprgjithsi. E, kush dshiron ti njoh hadithet tcilat flasin pr meritat e donjrit prej tyre, pr

kt ka rastin n librat t cilat jan shkruar mu prkt qllim, si jan: Fedailus-sahabe, AhmedIbni Hambeli; Usdul-gabe, Ibni Ethiri; Sijeruealamin-nubela, Zuhebiu; El-isabe, IbniHaxher dhe shum t tjera.

Ashabt jan nderuar me at q t jen sbashku me t Drguarin All-llahut, e kjo sht prparsi dhe shkall me t cilat nuk mund tkrahasohet asgj, dhe ata jan, ata t cilt e kan


72/85

72

br hixhretin, kan luftuar n rrugn e All-llahut(xhihadin), kan ndihmuar Islamin - duke

sakrifikuar jetn e vet, pasurin e vet dhe at qka qen m e dashur pr ta, duke krkuar me ktvetm knaqsin e All-llahut, e gjat ksaj dukeu shquar me fuqin imanit dhe me sinqeritetin enijetit. Pr kt shkak dhe shum shkaqe t tjera,

ata jan, padyshim, m t mir se t gjith ata qkan ardhur pas tyre, dhe me vet kt, meritojnrespekt dhe trajtim t veant. Ky sht qndrim it gjith dijetarve t pranuar islam.

Gjithashtu dijetart jan n pajtim se ne, simysliman, jemi t obliguar q: t jemimirnjohs ndaj ashabve, t lutemi pr faljen emkateve t tyre, t krkojm rahmet pr ta, gjat prmedjes s tyre t themi: radijAll-llahu

anhum - (All-llahu qoft i knaqur me ta!), tidojm dhe ti nderojm, si jemi t obliguar edheta ndshkojm secilin q do ti trazonte dhe do ti prmonte ata me fjal t kqia apo me shkrimet ndryshme.

Ja disa hadithe t cilat flasin pr kt tem: Nga Ebu Musa el-Esharij r.a. transmetohet

se i Drguari i All-llahut s.a.v.s. ka shikuar nqiell e ka thn: Engjjt jan ruajts t qiejve, e


73/85

73

kur t shkojn ata, qiejve do tu ndodh ajo q u

sht caktuar (rrnimi dhe shkatrrimi n Ditn e

Kiametit), e un jam ruajts i ashabve t mi, ekur t shkoj un (vdes), ashabve do tu ndodh

ajo q u sht caktuar (trazirat dhe prarjet t

cilat i kan futur n mesin e tyre hebrenjt dhe

armiqt e tjer t Islamit), e ashabt e mi jan

ruajts t ummetit tim, e kur t shkojn ata,ummetit tim do ti ndodh ajo q i sht

caktuar!

Transmetohet nga Ibni Mesudi r.a. se iDrguari i All-llahut s.a.v.s. ka thn: Kur tprmenden ashabt e mi (pr nga mospajtimet q

kan ndodhur ndrmjet tyre), ju prmbahuni dhe

frenone veten (nga kritizimet dhe prmimet), dhe

kur t prmenden yjet (t hedhurit e fallit me

ndihmn e tyre), leni ato (mos besoni n to), dhekur t prmenden prcaktimet e All-llahut (kada

dhe kaderi), prmbahuni (nga polemizimi)!

Me kt hadith na ndalohet t diskutojm dhet polemizojm pr kto gjra, pr arsye se nj

polemizim i till, na shpie n gabime dhe na sjellshum bezdi.

Abdull-llah Ibni Mugaffel r.a. thot sePejgamberi s.a.v.s. ka thn: Keni frik


74/85

74

All-llahun, keni frik All-llahun (n raport) ndajashabve t mi; pas meje mos i merrni ata si

shenj (lnd t bisedimeve tuaja), e, kush ti dojata, i ka dashur nga dashuria ndaj meje, e kush iurren ata, i ka urrejtur nga urrejtja ndaj meje, ekush i shqetson ata, m ka shqetsuar edhe mua,e kush m shqetson mua, me kt e ka

shqetsuar edhe All-llahun, e kush e shqetsonAll-llahun, Ai do ta ndshkoj s shpejti!

Transmetohet nga Ebu Seid el-Hudrij r.a. sei Drguari i All-llahut s.a.v.s. ka thn: Mos i shani (mallkoni, ofendoni) ashabt e mi! Pasha

All-llahun, sikur dikush prej jush t ndante (si

sadaka) flori, sa sht kodra e Uhudit, me kt

nuk do t arrinte at q kan arritur ashabt,

duke ndar sa nj grusht, e as sa gjysm

grushti!Ibni Haxheri, duke shqaruar domethnien ektij hadithi, thot: Askush prej jush nuk do tmundet, edhe nse do t ndante flori sa kodra eUhudit, t arrij shkalln she shprblimin q e

kan arritur ashabt duke ndar nj apo gjysmgrushti ushqim, e shkaku i ksaj sht se ata, siashab q jan, kan prparsi t madhe dhe pr


75/85

75

at se myslimant ather ishin n skamje tmadhe.

Gjithashtu i Drguari i All-llahut s.a.v.s. kathn: Mos i shani ashabt e mi; e kush tishaj ata, mbi t qoft hidhrimi i All-llahut dhe

mallkimi i engjjve dhe i t gjith njerzve.

All-llahu prej tij nuk do t pranoj as pendesn as

shpengimin!Ja disa hadithe mevkuf t cilat flasin pr kt

tem:Sad Ibn Ebu Vekkasi r.a. ka thn:

Njerzit ndahen n tri grupe: dy kan shkuar enjri ka mbetur, dhe m s miri ku do t mund trenditeni sht t jeni n kt grup q ka mbetur!Pastaj filloi ti citoj ajetet kuranore nga surejaEl-Hashr: 8-10, t cilat flasin pr ndarjen e pres

s lufts. (Ajo pasuri u takon) edhe emigrantvet varfr, t cilt jan przn nga vendlindja etyre dhe pasuris s tyre, t cilt dshirojnmirsin dhe knaqsin e All-llahut, dhe tndihmojn All-llahun dhe Pejgamberin e Tij,

ata, me t vrtet, jan besimtar t sinqert,etha: Kta jan muhaxhirt dhe ky grup kashkuar! Mandej e citoi kt ajet: dhe (u takonpasuria) atyre q e kan br Medinn


76/85

76

vendstrehim (shtpi) t besimit qysh m par(para emigrimit), e i duan ata q vijn n

Medin dhe n zemrat e tyre nuk ndjejnkurrfar rndimi, pr at q u sht dhn atyre(ardhacakve), por m tepr duan tu bjn miratyre se sa vetes, edhe pse madje vet jannevojtar. E, ata q ruhen nga lakmia e madhe,

me siguri, do t jen fitues., e tha: Kta janEnsart, e edhe ky grup ka shkuar! Pastaj e citoiajetin vijues: Edhe ata q vijn pas tyre - thon:O Zoti yn, falna neve dhe vllezrit tan, tcilt kan besuar para nesh dhe mos lejo q n zemrat tona t ket asnj r keqe ndajbesimtarve; O Zoti yn, Ti je, me t vrtet, imir dhe mshirues!, e tha: Kan shkuar atody grupe ka mbetur vetm ky, dhe m s miri ku

do t mund t renditeni sht t jeni n kt grupq ka mbetur, prkatsisht t lutemi pr ata q tufalen mkatet.

I sht thn Aishes r.a. se disa njerz i prmendin pr t keq ashabt e Pejgamberit

s.a.v.s., madje edhe Ebu Bekrin dhe Umerin, e ajosht prgjigjur: E, prse i uditeni ksaj?! Atyre(ashabve) ju kan ndrprer veprat (me vdekjen


77/85

77

e tyre), e All-llahu xh.sh. ka vendosur (caktuar)q t mos u ndrpritet shprblimi!

Pra, ata kan sevape dhe shprblim, kursekta q flasin keq pr ta - kan mkat.

Aishja r.a. po ashtu ka thn: U shturdhruar q t luten pr faljen e mkateve tashabve, e ata, n vend t ksaj, kan br

shpifje pr ta!Ibni Umeri r.a. ka thn: Mos i shani

(ofendoni) ashabt, meq qndrimi i tyrenjorsh (afr Resulull-llahut s.a.v.s.) sht m ivlefshm se dyzet vjet t ibadetit tuaj! Ndrsa nnj transmetim tjetr: ...m i mir se krejt ajo qbni ju gjat tr jets suaj!

Ibni Abbasi r.a. ka thn: Mos i shani(qortoni) ashabt, e All-llahu xh.sh. me t vrtet

ka urdhruar q t bni istigfar pr ta edhe pse eka ditur se do t luftojn ndrmjet veti!

Ashabt m t mir riduanullahialejhim

Ashabt m t mir jan: Ebu Bekri, Umeri,Uthmani, Ali. Kta jan katr hulefaur-rashidin.Pr kt radhitje ekziston plqimi (ixhma) idijetarve islam, si na transmeton kt Shafiu


78/85

78

dhe t tjert, ndrsa mbshtetje pr kt shthadithi q e transmeton Buhariu me domethnie

t till.Shiinjt dhe qndrimi i tyre ndajashabve r.a.

Nj numr i madh shiinjsh, nga dashuria e

madhe ndaj familjes s Resulull-llahut s.a.v.s.,nuk pajtohet me renditjen e siprcituar, dhekonsiderojn se Aliu r.a. sht m i mir se trekalift e para q kan qen para tij. Sikur shtjat prfundonte vetm me kt, do t ishte leht,

mirpo nj numr i kosiderueshm i tyre (fanatikdhe njerz t rrmbyer) i kan dhn vetes tdrejtn, dhe e konsideron kt si ibadet, ti shajnEbu Bekrin e Umerin r.a. dhe ti quajn tradhtare mashtrues. Gjithashtu e mallkojn Aishen r.a.dhe shpifin pr t mu si e kan shpifur munafiktn kohn e Resulull-llahut s.a.v.s., e All-llahuxh.sh. ka shpallur n Kuran pafajsin e saj dheka vrtetuar se ajo q thon ata sht shpifje e

kulluar.N mesin e atyre q konsiderojn se Aliu r.a.sht m i mir se t tjert dhe nuk pajtohen merenditjen e siprcituar, sht edhe vet Aliu r.a.


79/85

79

Transmeton Ahmedi, me sened t besueshm seAliu r.a. ka thn: M t mirt n kt ummet,

pas Resulull-llahut s.a.v.s. jan Ebu Bekri dheUmeri! Gjithashtu ka thn: donjrin q tagjej se m konsideron mua m t mir se EbuBekri dhe Umeri, do ta frushkulloj (rrah mekamxhik) aq sa sht ndshkimi pr shpifje!

E pr sa i prket atij q bn shpifje prAieshen r.a., ai bhet jobesimtar, sipas mendimitunanim t shumics s dijetarve.

Gjithashtu, nj numr i konsideruar idijetarve kan thn se rafidinjt (pjesa eshiinjve) jan jobesimtar, pr shkak se i shajnashabt. Muhammed Ibni Jusuf El-Firjabi, i pyetur pr at q e shan Ebu Bekrin, ka thn:Ai sht kafir! Pastaj e kan pyetur a duhet ti

falet xhenazja, e ai sht prgjigjur se nuk duhet.Ather i than: E, si t veprojm me t, meq aie shqipton Kelimei-shehadetin? Ai tha: Kur tavarrosni, mos e prekni me duar, por shtyjeni atme shkpopinj n grop dhe ashtu varrosne!

Pr sa i prket shiinjve, ekziston edhe njfraksion m i keq se t gjith t tjert, t cilt, prveq i shajn ashabt, konsiderojn seXhibrili a.s., duke e sjellur Shpalljen ka gabuar


80/85

80

meq at sht dashur tia dorzoj Aliut e joMuhammedit a.s. Disa prej tyre kan shkuar edhe

m larg, e konsiderojn se Aliu sht(neuzubil-lah) zot.

Pr t till nuk ka kurrfar dyshimi se jankafir, e gjithashtu nuk ka dyshim se jan kafiredhe ata, t cilt ngurrojn t thon se t tillt

jan kafir.Disa prej tyre thon Kur'ani, mbrojtjen e t

cilit e ka garantuar All-llahu xh.sh., nuk shtkomplet (i plot), ngase disa ajete jan fshehur, engjashm me kt. Pr t ktillt, gjthashtu nukka dyshim se jan kafir

Sentenca sheriatike pr at q i shanashabt r.a.

Dijetart islam jan t sigurt se, personi icili do ta shante All-llahu xh.sh. apo t Drguarine All-llahut s.a.v.s, duhet t mbytet. Kt pajtueshmri (ixhma) e konfirmon dhe etransmeton Ibni Munziri, Ebu Bekr El-Fasi,

El-Kadi Ijadi, Ishak Ibni Rahuje, El-Hattabi, e ttjert.Mirpo, pr sa i prket atij, i cili do ta shante

ndonjrin nga ashabt r.a., ktu dijetart kan


81/85

81

mendime t ndryshme. Nj pjes e dijetarvemalikij konsiderojn se edhe i ktilli duhet t

mbytet. Nj pjes e shafijve konsideron se duhett mbytet ai i cili i shan disa nga ashabt (si jan Ebu Bekri, Umeri, Hasani dhe Huseini).Mendimi i tret sht se, ai i cili i shan ashabtduhet t frushkullohet, e ky sht qndrim i

xhumhurit (i shumics s ulemas), dhe ky shtmendimi m i fuqishm, e All-llahu xh.sh. e dim s miri.

Transmetohet se Umer Ibni Abdul-Azizit iakan sjellur nj njeri, i cili e kishte shar Umerinr.a., e ky ka urdhriar q ta godasin me kamxhiktridhjet her. Gjithashtu transmetohet se disaher e ka goditur me kamxhik njeriun i cili e kaofenduar Muaviun r.a.

El-Mejmuni thot: I sht transmetuarAhmed Ibni Hanbelit se disa njerz jan dukeofenduar Muaviun r.a., e ka thn: kan atakundr Muaviut? Prej All-llahu xh.sh. krkojmfalje! Pastaj ka thn: Kur ta dgjosh dik q

flet keq pr ashabt, dysho n korrektsin ebesimit t tij!


82/85

82

Ebu Zura Er-Razi thot: Kur ta dgjoshnjeriun se po e prmon ndonjrin nga ashabt,

dije se sht kafir!Dhe n fund, e lusim All-llahun xh.sh. q t

na udhzoj n besim t drejt, q ti bashkojzemrat tona, dhe q na bj n grupin e atyre qthon: O Zoti yn, falna neve dhe vllezrit tan,

t cilt kan besuar para nesh dhe mos lejo q nzemrat tona t ket asnj t keqe ndajbesimtarve! Amin!

Ebu Jusuf


83/85

83

SHNIME


84/85

84

PRMBAJTJA

Shumsia e imamve dhe muxhtehidve 3

Asnjri nga katr imamt nuk e kakonsideruar veten t pagabuar (Masum) 8

Prse jan ndar imamt, apo: shkaqet edivergjencs s ulemas 12

Qndrimi sheriatik ndaj taklidit 22

E para: DOMOSDOSHMRIA E

PASIMIT T KATR IMAMVE 22E dyta: NUK KA ARGUMENTE PR

OBLIGUESHMRIN E PASIMIT TMEDHHEBIT T CAKTUAR 23

E treta: IBN HAZMI NDALONTAKLIDIN 31

Divergjenca n pyetjet dytsore t fes nukshpie n konflikt dhe n prarje 36

Shtmangia nga mendimi i ndonj imami,nuk do t thot prmimin e tij, e as prmim iimametit t tij 41

shtjet pr t cilat sht ndar ulemaja 43


85/85

85

Mbshtetja n Kuran dhe n Sunnet 45

Qndrimi islam pr Telfik-un - przierjene medhhebeve 49

DASHURIA E EHLI-SUNNETIT NDAJASHABVE 52

Qndrimi i Kuranit dhe Sunnetit ndajashabve r.a. 53

Qndrimi (raporti) yn ndaj ashabve r.a.73

Ashabt m t mir riduanullahi alejhim83

Shiinjt dhe qndrimi i tyre ndajashabve r.a. 83

Sentenca sheriatike pr at q i shan

ashabt r.a. 86 SHNIME

dr. jusuf kardavi - vështrimi ynë në divergjencat e medh'hebeve në islam

Documents