J.Kwiatkowska-Malina 1 Dr inż. Jolanta Kwiatkowska-Malina Zakład Gospodarki Przestrzennej i Nauk o Środowisku Przyrodniczym Wydział Geodezji i Kartografii [email protected] Przedmiot pt. ZAGROŻENIA I OCHRONA GLEB
Jan 14, 2016
J.Kwiatkowska-Malina 11
Dr inż. Jolanta Kwiatkowska-Malina Zakład Gospodarki Przestrzennej i Nauk o Środowisku PrzyrodniczymWydział Geodezji i Kartografii
Przedmiot pt.
ZAGROŻENIA I OCHRONA GLEB
J.Kwiatkowska-Malina 22
HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTUHARMONOGRAM ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU p. t. p. t. „„ZAGROZENIA I OCHRONA GLEBZAGROZENIA I OCHRONA GLEB””
Ochrona ŚrodowiskaOchrona Środowiska,, sem. sem. Zimowy Zimowy 2008 2008 /2008/20089. Studia dzienne. 9. Studia dzienne.
Data HARMONOGRAM07.10.2008 Informacje ogólne. Program wykładów. Literatura. Warunki zaliczenia. Wprowadzenie do
wykładów. Gleba jako element wszystkich geosfer.
14.10.2008 Monitoring jakości gleby i ziemi. Systemy kontroli stanu środowiska. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska.
21.10.2008 Ogniska zanieczyszczeń. Źródła i rodzaje zanieczyszczeń. Wpływ chemizacji na jakość gleb
28.10.2008 Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń (migracja).
04.11.2008 Przykłady zagrożeń.
18.11.2008 Klasyfikacja i charakterystyka odpadów oraz ich źródła.
25.11.2008 Kolokwium pisemne I
02.12.2008 Wybrane metody utylizacji przemysłowej
09.12.2008 Zarządzanie ryzykiem zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego: zabezpieczenie, ochrona, minimalizacja skutków
16.12.2008 Ochrona bierna gleb-zapobieganie. Metody likwidacji zagrożenia.
23.12.2008 Rekultywacja gleb. Biologiczne metody remediacji gleb
06.01.2009 Podstawy prawne ochrony gleb
13.01.2009 Kolokwium pisemne II
20.01.2009 Pisemna poprawa Kolokwium I i II
27.01.2009 Zaliczenie przedmiotu. Wpisy do indeksu.
J.Kwiatkowska-Malina 33
Forma i warunki zaliczenia:
Kolokwium pisemne I : 3 pytania po 5 punktów max 15 pkt;Kolokwium pisemne II : 3 pytania po 5 punktów max 15 pkt;
Suma z kolokwium I + II = max 30 pkt
Skala ocen:0,0 - 16,0 - 2,016,1 - 19,0 - 3,019,1 - 22,0 - 3,522,1 - 25,0 - 4,025,1 - 28,0 - 4,528,1 - 30,0 - 5,0
ZAGROŻENIA I OCHRONA GLEB
J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 44
LiteraturaLiteratura1. Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2007-2009. Bib. Monit.
Środowiska, PIOŚ-GIOŚ
2. Maciak F.: Ochrona i rekultywacja środowiska. Wyd SGGW, 1996.
3. Andrzejewski M. 1993. Znaczenie próchnicy dla żyzności gleb. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 411,
11–22.
4. Siuta J. i in. Ochrona i rekultywacja gleb. PWRiL, warszawa 1978.
5. Siuta J., Zielińska A., Makowiecki K: degradacja ziemi. Instytut Kształtowania Środowiska.
Warszawa 1985.
6. Wniosek dotyczący Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca ramy dla
ochrony gleb oraz zmieniającej dyrektywę 2004/35/WE, Bruksela, 22.9.2006, KOM(2006) 232
wersja ostateczna, 2006/0086 (COD)
7. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 1995r. (Dz.U.1995.16.78; tekst jednolity
Dz.U.2004.121.1266)
8. Ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627)
9. Założenia programu rządowego dla terenów poprzemysłowych, Warszawa 8 kwietnia 2003r.
10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002r. w sprawie standardów jakości
gleby oraz standardów jakości ziemi.
11. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r. O zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U.
Nr 75, poz. 493)J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 5
Środowisko naturalneŚrodowisko naturalne
Całokształt wszystkich czynników Geosfery oraz Biosfery
Geosfera - cześć składowa kuli ziemskiej w skład której wchodzą litosfera, hydrosfera i atmosfera
Biosfera - sfera kuli ziemskiej zamieszkała przez organizmy żywe obejmuje dolną część atmosfery, hydrosferę oraz powierzchniową warstwę Ziemi (litosfery). Ogrywa ważną rolę w obiegu węgla w przyrodzie.
J.Kwiatkowska-Malina 6Krzysztof Markowicz Krzysztof Markowicz [email protected]@igf.fuw.edu.pl
J.Kwiatkowska-Malina 7
CHARAKTERYSTYKA GOMORFOLOGICZNA
OBSZARU POLSKI
J.Kwiatkowska-Malina 8
FUNKCJE GLEBY
J.Kwiatkowska-Malina 9
J.Kwiatkowska-Malina 10
J.Kwiatkowska-Malina 11
J.Kwiatkowska-Malina 12
Ze względu na gospodarczą działalność człowieka wyróżnia się następujące kategorie użytkowania gleb:
• G. Naturalne- pod roślinnością leśną lub trawiastą - zrównoważonym obiegiem składników pokarmowych, bliskie – g. rezerwatów ścisłych, parków.
• G. Leśne – ingerencja człowieka nie następuje co roku jak w glebach ornych, jednak ze względu na stosowanie: głębokiej orki, sztucznych drzewostanów, nawozów mineralnych, pestycydów – właściwości g. leśnych są coraz rzadziej zgodne z układem czynników ekologicznych.
• G. Orne – g. poleśne w Polsce. Zmieniona budowa, zmienione właściwości chemiczne w wyniku jednostronnego nawożenia mineralnego.
• G. Trwałych użytków zielonych – pod roślinnością łąkową pastwiskową, częściowo zmienione w wyniku uprawy, nawożenia mineralnego, melioracji.
• G. Sztuczne – na usypanych zwałach pogórniczych, budowlanych – najwyższy stopień ingerencji człowieka – brak zgodności układem czynników ekologicznych.
J.Kwiatkowska-Malina 13
Podział gleb na tzw. kategorie agronomiczne ze względu na skład granulometryczny:
I kategoria – gleby bardzo lekkie (do 10% części spławialnych),
II kategoria – gleby lekkie (10 - 20% części spławialnych),
III kategoria – gleby średnie (20 - 35% części spławialnych),
IV kategoria – gleby ciężkie (35 - 50% części spławialnych).
V Kategoria – gleby bardzo ciężkie (> 50% części spławialnych)
Typy genetyczne gleb PolskiTypy genetyczne gleb Polski
Gleby. Rząd – typ Powierzchnia Występowanie
Brunatnoziemne – brunatne, płowe 51,5% Płatowo w całej Polsce
Bielicoziemne – bielicowe, bielice, rdzawe
25% Płatowo poza obszarami gór i wyżyn
Bagienne i pobagienne – torfowe, mułowe, murszowe i murszowate
7,8% Płatowo na pojezierzach i Polesiu Lubelskim, lokalnie w całej Polsce na terenach o dużej wilgotności
Aluwialne – mady rzeczne 5% Doliny rzeczne
Mineralne, bezwęglanowe, słabo wykształcone – litosole, regosole, pelosole, rankery i arenosole
1,7% Wydmy, wysokie góry
Czarne ziemie – czarne ziemie 1,3% Powszechnie w pradolinach, lokalnie w całej Polsce w wilgotnych zagłębieniach terenu
Czarnoziemne - czarnoziemy 1% Okolice miast - Hrubieszów, Tomaszów Lubelski, Sandomierz, Opatów, Proszowice, Jarosław, Przemyśl, Głubczyce, Prudnik, Pińczów
Wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju – rędziny, pararędziny
0,9% Wyżyny, Tatry, Pieniny, Niecka Nidziańska, Góry Świętokrzyskie
Pozostałe gleby i tereny pokryte zabudowaniami, drogami itp.
5,8%
J.Kwiatkowska-Malina 15
J.Kwiatkowska-Malina 16
J.Kwiatkowska-Malina 17
J.Kwiatkowska-Malina 18
Rędziny właściwe
ACca
Cca
Użytkowane rolniczo lub porośnięte roślinnością leśną.
40 cm
~3% próchnicy
J.Kwiatkowska-Malina 19
J.Kwiatkowska-Malina 20
J.Kwiatkowska-Malina 21
J.Kwiatkowska-Malina 22
J.Kwiatkowska-Malina 23
0 – poziom organiczny – zawiera > 20% swieżej lub częściowo rozłożonej materii organicznej.W glebach mineralnych i mineralno-organicznych poziom 0 tworzy się na powierzchni utworu mineralnego- poziom ściółki w glebach leśnych.
J.Kwiatkowska-Malina 24
KlasyfikacjaDział: gleby autogeniczneRząd: gleby bielicoziemneTyp: gleba rdzawaPodtyp: gleba rdzawa właściwaRodzaj: wytworzona z piaskuGatunek: piasek słabogliniasty płytko zalegający na piasku luźnymKlasa bonitacyjna: VIKompleks przydatności rolniczej: żytni bardzo słaby (7)
J.Kwiatkowska-Malina 2525J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 26
Czym są zanieczyszczenia gleb?
Wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń gleb i gruntów zaliczamy:
•związki organiczne - pestycydy, detergenty •metale ciężkie - ołów, miedź, rtęć, kadm, arsen i inne •sole - azotany, siarczany, chlorki
26J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 2727J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 28
Źródła zanieczyszczeń gleb• ścieki,
• pyły,
• stałe i ciekłe odpady wytwarzane przez przemysł.
• niewłaściwa działalność rolnicza gleb
• transport.
28J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 2929J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 30
Skutki zanieczyszczania gleb
Zmieniają gleby pod względem: chemicznym,
fizycznym
biologicznym.
• odczyn gleb: zakwaszenie lub alkalizacja gleb
• zmniejsza się szybkość rozkładu organicznych szczątek roślinnych i zwierzęcych i tworzenie
humusu.
• zmniejszenie tempa nitryfikacji (utlenianie NH3 do NO2-, głównie przez bakterie z grupy
Nitrosomonas) i denitryfikacji (redukcja azotanów do NH3 lub azotu cząsteczkowego N2,
najczęściej przez bakterie z grupy Pseudomonas lub Nitrocallus).
• Zmniejsza się ich wartość użytkowa.
• zmniejszenie odporności roślin na choroby i szkodniki.
• Rośliny zawierają toksyczne substancje.
• Zanieczyszczenia gleb mogą ulegać depozycji do środowiska wodnego na skutek wymywania
szkodliwych substancji. 30J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 3131J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 3232J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 33
Nie możemy wyczerpać wszystkich zasobów środowiska. Mamy moralny Nie możemy wyczerpać wszystkich zasobów środowiska. Mamy moralny obowiązek nie tylko dążyć do zachowania własnego pokolenia, ale obowiązek nie tylko dążyć do zachowania własnego pokolenia, ale zachowania gatunku ludzkiego wraz ze środowiskiem, które mu zachowania gatunku ludzkiego wraz ze środowiskiem, które mu
zapewni egzystencję. Nasz moralny obowiązek zachowania środowiska zapewni egzystencję. Nasz moralny obowiązek zachowania środowiska wraz z organizmami występującymi w nim należy uświadomić szerokim wraz z organizmami występującymi w nim należy uświadomić szerokim rzeszom społecznym. W obecnej sytuacji wydaje się konieczne tworzenie rzeszom społecznym. W obecnej sytuacji wydaje się konieczne tworzenie
banków genów i przechowanie ich dla zachowania czystych linii banków genów i przechowanie ich dla zachowania czystych linii gatunków.gatunków.
Nie możemy wyczerpać wszystkich zasobów środowiska. Mamy moralny Nie możemy wyczerpać wszystkich zasobów środowiska. Mamy moralny obowiązek nie tylko dążyć do zachowania własnego pokolenia, ale obowiązek nie tylko dążyć do zachowania własnego pokolenia, ale zachowania gatunku ludzkiego wraz ze środowiskiem, które mu zachowania gatunku ludzkiego wraz ze środowiskiem, które mu
zapewni egzystencję. Nasz moralny obowiązek zachowania środowiska zapewni egzystencję. Nasz moralny obowiązek zachowania środowiska wraz z organizmami występującymi w nim należy uświadomić szerokim wraz z organizmami występującymi w nim należy uświadomić szerokim rzeszom społecznym. W obecnej sytuacji wydaje się konieczne tworzenie rzeszom społecznym. W obecnej sytuacji wydaje się konieczne tworzenie
banków genów i przechowanie ich dla zachowania czystych linii banków genów i przechowanie ich dla zachowania czystych linii gatunków.gatunków.
33J.Kwiatkowska-Malina
J.Kwiatkowska-Malina 34
Już człowiek osiągnął Księżyc, zaczyna marzyć o Marsie.Lecz ciągle trzyma się Ziemi i do niej powraca uparcie.Swą miłość do Matki -- planety objawić ma zamiar dziwacznie.Bo każdy swym czynem genialnym przyrodę chce zmieniać nieznacznie. Za dużo jest u nas szkodników! Nie szkodzi. Już myślą uczeni.Jakby tu z naszej planety uczynić tak raj na Ziemi.Wystarczy posypać LUX -- proszkiem, bo o to tu wiośnie chodzi.Że zginą przypadkiem i inni -- cóż, nikt wszystkim nie dogodzi.Marzenie człowieka od zawsze ku zmianom na lepsze ulata.Jak pięknie byłoby dzisiaj odmienić porządek świata.Choć zda się, wszystko jak dawniej, choć zda się. że nic się nie zmienia.Pod ludzi stopami ta sama, lecz martwa będzie Ziemia.
Prognoza
34J.Kwiatkowska-Malina