DR. DAVID PERLMUTTER - Turuzturuz.com/storage/her_konu-2019-7/7202-Taxil_Beyin-David...DAVID PERLMUTTER Özgün Adı: Grain Brain Yayın Koordinatörü: Yusuf Tan Editör: Tuvana Zararsız

DR.DAVIDPERLMUTTER

TAHILBEYİN

İngilizcedenÇeviren:HADİYEDENİZÜLKER

PEGASUSYAYINLARI

PegasusYayınları:1102

TAHILBEYİNDAVIDPERLMUTTERÖzgünAdı:GrainBrain

YayınKoordinatörü:YusufTanEditör:TuvanaZararsızDüzelti:DilekYücel

SayfaTasarımı:MeralGök

Baskı-Cilt:AlioğluMatbaacılıkSertifikaNo:11946

OrtaMah.FatinRüştüSok.No:1/3-ABayrampaşa/İstanbulTel:02126129559

2.Baskı:İstanbul,Ocak2016ISBN:978-605-343-572-3

Türkçeyayınhakları©PEGASUSYAYINLARI,2015Copyright©DavidPerlmutter,MD,2013

BukitabınTürkçeyayınhaklarıAnatoliaLitAjansaracılığıylaLittleBrown,

andCompany,USA’denalınmıştır.

Tümhaklarısaklıdır.Bukitaptayeralanfotoğraf/resimvemetinler

PegasusYayıncılıkTic.San.Ltd.Şti.’denizinalınmadanfotokopidâhil,optik,

elektronikyadamekanikherhangibiryollakopyalanamaz,çoğaltılamaz,

basılamaz,yayımlanamaz.

YayıncıSertifikaNo:12177

PegasusYayıncılıkTic.San.Ltd.Şti.GümüşsüyüMah.OsmanlıSk.AlaraHan

No:11/9Taksim/İSTANBULTel:02122442350(pbx)Faks:02122442346

www.pegasusyayinlari.com/[email protected]

http://www.pegasusyayinlari.commailto:[email protected]

Çeyrek asırdan fazla bir süre önce emekliye ayrılmışolmasına rağmen, güne hâlâ hastalarını görmek içingiyinerekbaşlayandoksanaltıyaşındakibabama...

Beyninizbirkilodörtyüzgramağırlığındadırveyaklaşıkyüzaltmış bin kilometre kan damarı içerir. Samanyolu'ndakiyıldızlardan daha fazla bağlantı noktasına sahiptir.Vücudunuzdaki en iri organdır ve tam da şu anda size hiçhissettirmedenacıçekiyorolabilir.

İÇİNDEKİLERTAHILBEYİN

GİRİŞTahılaİtiraz

KENDİNİZİDEĞERLENDİRİNNeKadarRiskAltındasınız?DENEME,DENEME,1-2-3

BİRİNCİKISIMTAMTAHILGERÇEĞİ1.BÖLÜM:BEYİNHASTALIKLARININTEMELTAŞLARI

EnflamasyonHakkındaBilmediklerinizALZHEIMERHASTALIĞI—TİP3DİYABET?

BEYİNDEKİSESSİZYANGINENFLAMASYONBEYNEULAŞTIĞINDA

KARAMİZAH:STATİNLERBEYİNSAĞLIĞINDANSAĞLIKLIYAŞAMA

2.BÖLÜMYAPIŞKANPROTEİNGluteninBeyinEnflamasyonundakiRolü(MeseleYalnızca

GöbeğinizDeğil)BİRYAPIŞTIRICIOLARAKGLÜTEN

ÇAĞLARBOYUÇÖLYAKRESMİNGENELİ

MODERNGIDALARDAKİGLÜTENBOLLUĞU3.BÖLÜMKARBONHİDRATSEVERLERİNVEYAĞ

DÜŞMANLARININDİKKATİNE!BeyninizinGerçekDostlarıveDüşmanlarıHakkındaŞaşırtıcı

GerçeklerTUTUMLUGENLERVEBİLİM

GEÇMİŞEBAKIŞKARBONHİDRATLAR,DİYABETVEBEYİNRAHATSIZLIKLARI

BEYNİNİZİNENİYİDOSTUYAĞLARHAKKINDABİLMENİZ

BEYNİNİZİNENİYİDOSTUYAĞLARHAKKINDABİLMENİZGEREKENLER

KOLESTEROLDAVASISTATİNSALGINIVEBEYİNSORUNLARI

KOLESTEROLDEĞİL,KARBONHİDRATLARKOLESTEROLÜNASILYÜKSELTİR?

CİNSELİKTİDARSIZLIK:HERŞEYKAFANIZDABİTİYORTATLIGERÇEK

4.BÖLÜMBUORTAKLIKDÜŞÜNDÜĞÜNÜZKADARVERİMLİDEĞİL

BeyninizveŞeker(DoğalyadaYapay)ŞEKERVEKARBONHİDRATLARAGİRİŞ

ŞEKERHASTALIĞISONUNBAŞLANGICIDIRBİRDELİDANAVENÖROLOJİKBOZUKLUKLARHAKKINDA

BAZIİPUÇLARI:ERKENDAVRANIN

SİZŞİŞMANLADIKÇABEYNİNİZKÜÇÜLÜRKİLOVERMENİNFAYDALARIHAKKINDABİLMEDİKLERİNİZ

GÜNDEBİRELMATÜKETMELİMİ?5.BÖLÜMNÖROGENESİSMUCİZESİVEANAŞALTERLERİN

KONTROLÜGenetikKaderiniziNasılDeğiştirebilirsiniz

NÖROGENESİSİNHİKÂYESİEGZERSİZLEGELENİYİLEŞME

KALORİKISITLAMASIKETOJENİKBESLENMENİNFAYDALARI

KURKUMİNVEDHADÜŞÜNSELUYARANLARYENİAĞLARKURAR

ANTİOKSİDANALDATMACASI34ALZHEIMERGENİ

6.BÖLÜMBEYİNSIZINTISIGluteninSizdenveÇocuğunuzunRuhSağlığındanÇaldıkları...GLÜTENİNDAVRANIŞVEHAREKETBOZUKLUKLARINDAKİ

ROLÜGLUTENSİZDİYETLEOTİZMİNTEDAVİEDİLMESİMÜMKÜN

MÜ?BİTKİNVEÇARESİZ

DÜŞÜKMORAL,DÜŞÜKKOLESTEROLGLÜTENLEGELENHÜZÜNBESLENMEVERUHSAĞLIĞI

YAYGINBAŞAĞRILARIİÇİNBİRREÇETEAĞIRBAŞAĞRILARINAGENELBAKIŞ

KOCAMANGÖBEKLERDENKOCAMANBAŞAĞRILARINAİKİNCİKISIMTAHILBEYNİNREHABİLİTASYONU7.BÖLÜMBEYİNSAĞLIĞIİÇİNNASILBESLENMELİMerhabaOruç,YağlarveGerekliBesinTakviyeleri!

ORUCUNGÜCÜORUÇVEKETOJENİKDİYETLERİNORTAKNOKTALARI

BEYNİGÜÇLENDİRENYEDİBESİNTAKVİYESİ8.BÖLÜMGENETİKTIP

DahaİyiBirBeyinİçinGenleriniziHareketeGeçirinHAREKETETMENİNBÜYÜSÜ

ATİKVEHIZLIOLUNYENİAĞLARÖRÜN

FARKYARATMAKOKADARDAZORDEĞİLSEÇİMİNİZİYAPIN

9.BÖLÜMİYİGECELER,BEYİNHormonKrallığınızıLeptinDengenizleYönetin

UYKUBİLİMİSİZŞİŞMANLADIKÇABEYNİNİZKÜÇÜLÜR

Leptindirencinizvarmı?MADALYONUNDİĞERYÜZÜ:GHRELİN

ÜÇÜNCÜKISIM10.BÖLÜMYENİBİRYAŞAMTARZI

DörtHaftalıkEylemPlanıBİRİNCİHAFTAYAGİRİŞ:HAZIRLANINGıdaTakviyeleriniziAlmayaBaşlayın

MutfağınızıTemizleyinStoklayın

YumurtaylaBarışıyoruzİsteğeBağlıOruç

I.HAFTA:BESLENMENİZEODAKLANIN2.HAFTA:EGZERSİZEODAKLANIN3.HAFTA:UYKUYAODAKLANIN

4.HAFTA:PARÇALARIBİRLEŞTİRİNDışarıdaYemekYerken

YENİBİRSAYFAII.BÖLÜMSAĞLIKLIBİRBEYİNİÇİNNASILBESLENMELİ

ÖğünPlanlarıveTariflerBİRHAFTALIKÖRNEKMENÜ

TARİFLERKAHVALTI

ÖĞLENVEYAAKŞAMYEMEĞİSALATALAR

GARNİTÜRLERDİPSOSLARSOSLARTATLILARSONSÖZTEŞEKKÜR

GÖRSELLERNOTLARİNDEKS

GİRİŞ

Tahılaİtiraz

Bilgeliğinanailkesibozulmuşdüzenionarmakdeğil,varolandüzeni korumaktır. Bir hastalığı ortaya çıktıktan sonraiyileştirmeyeçalışmak,susadıktansonrasukuyusukazmakyadasavaşbaşladıktansonrasilahüretiminebaşlamakgibidir.

—NEIJING,MÖ2.YY.

Eğer büyükanne ve büyükbabalarınıza ya da onların anne vebabalarına eskiden insanların neden öldüğünü sorabilseydiniz"yaşlılıktan" cevabını alır veya kötü bir mikrop kaparak verem,kolerayadadizanteriyüzündenerkenyaştaölenbirininhikâyesinidinlerdiniz. Kimse size şeker hastalığından, kanserden, kalphastalıklarındanyadabunamadanbahsetmezdi.Yirminciyüzyılınortalarından beri ölüm raporlarına “yaşlılık” yerine belli birhastalık ismi yazma eğilimi içerisindeyiz. Bu hastalıklar dabelirtileri ve komplikasyonları genellikle yıllar içinde gelişipartarakkronikvedejeneratifbozukluklaradönüşenhastalıklardır.Bunedenleseksenyadadoksanyaşındakibirhastanınölümütekbir nedene bağlı değildir. Bakımsız kalan eski bir evi düşünün;malzemeleri eskir ve paslanır, su ve elektrik tesisatı çöker,

duvarlarındaçıplakgözlegörülemeyecekinceçatlaklaroluşur.Eveskimeyedevamederkensizdegerekenyerlerinitamirettirirsiniz.Ancak ev, onu temelleriyle birlikte yıktırıp yeniden inşaettirmediğiniz sürece hiçbir zaman eskisi gibi olmayacaktır. Hertamir ya da bakım işlemi size biraz daha zaman kazandırır amatamamendeğişmesiyadayenideninşaedilmesigerekenbölümleraslındaevinheryerindedir.Hayattakiherşeygibiinsanbedenideeskir.Yıpratıcıbirhastalıkortayaçıkarvevücutiflasedenekadarsinsiceilerleyerekonuyavaşyavaştahripeder.

Bu,aralarındaAlzheimer’ındabulunduğubeyinhastalıklarıiçindegeçerlidir.Alzheimer,manşetlerdenhiçdüşmeyenmodernbircanavardır.Kurbanlarınındüşünme,mantıkyürütmevehatırlamayetilerini elinden alan Alzheimer ve diğer farklı bunama türleri,yarattıkları korkuyla diğer tüm hastalıkları gölgede bırakıyor.Araştırmalarbukorkununderinliğinikanıtlamaktadır.2011yılındaMetLife Derneği adına Harris Interactive tarafından yapılan biraraştırma, insanların yüzdeotuzbirinin bunamadan, ölümyadakanserden korktuklarından çok daha fazla korktuklarını ortayakoymuştur.1 Üstelik bu sadece yaşlılarda görülen bir korku dadeğil.

Aralarında Alzheimer’ın da bulunduğu dejeneratif beyinhastalıklarıkonusundaağızdanağızadolaşanbirçokşehirefsanesivar: "Bu hastalıklar genetik” ya da "yaşlanınca başa gelmesikaçınılmaz”veya"seksenyaşınıgeçenherkestegörülebilir”gibi...

Durunbirdakika...Ben, beyninizin kaderinin genlerinizin elinde olmadığını

kanıtlamakiçinburadayım.Veeğerkronikbaşağrıları,depresyon,epilepsi (sara hastalığı) ya da şiddetli duygu dalgalanmaları gibibeyinle ilgili farklı bir sorundanmuzdaripsenizbununda suçlusuDNA’nızdeğil.

Suçlu,tükettiğinizbesinler.Evet, doğru okudunuz. Beyin hastalıkları her gün tükettiğiniz

ekmeğinbaşınınaltındançıkıyorvebenbunusizekanıtlayacağım.Kulağa saçma geldiğinin farkında olduğum için tekrarlıyorum:Modern tahıllar beynimizi tahrip eder. “Modern”den kastımsadece obezite savaşçısı dostlarımız tarafından hâlihazırdalanetlenen rafine beyaz unlar,makarnalar ve pirinç değil, bütüntahıllardan bahsediyorum. Birçoğumuzun, sağlıklı olduğunudüşündüğü için bağrına bastığı tam buğdaylı, tam tahıllı, çoktahıllı,yeditahıllı,canlıtahıllıyadataşta,değirmendeöğütülmüştahıllı ürünler debunadâhil.Aslındabengünlükbeslenmemizinen sevilen öğelerini vücudumuzdaki en kıymetli organa, yanibeynimize saldıran bir terör örgütü olmakla suçluyorum.Meyvelerin ve diğer karbonhidratların da sadece beyninize zararvermekle kalmayıp yaşlanma sürecini hızlandırarak vücudunuzazararverdiğinisizekanıtlayacağım.Üsteliktümbunlarbilimkurguöğelerideğil,artıkkanıtlanmışgerçeklerdir.

Bukitabıyazarkenamacımmodernbilime,evrimevepsikolojikbakış açılarına dayanarak sağlam bilgiler ortaya koymaktı. Bukitapgenel kabulgörendoktrinlerin—ve firmalarındüşünmeniziistediğişeylerin—ötesinegeçiyor.Beyinrahatsızlıklarınınkökeninianlamak için yeni bir yol ve bir umut ışığı sunuyor: Beyinhastalıkları ömür boyu yapacağınız seçimler sayesindeengellenebilir.Şimdiyekadaranlaşılmadıysadahanetolayım:Buherhangi bir diyet kitabı ya da “nasıl yapılır" konulu bir sağlıklıyaşamrehberideğil.Bukitaptambirezberbozan...

Çeşitlikronikhastalıklarakarşıverdiğimizsavaştahergünyenibir şeyler öğreniyoruz ve yaşam tarzını değiştirmenin buhastalıklarınbüyükölçüdeönünegeçmesidebunlardanbirtanesi.Bize ince ve formda kalkmamız için satılanoncabilgiye rağmen,

her geçen gün biraz daha şişmanladığımızı görmememiz içinbaşımızı kuma gömmüş olmamız gerekir. Tip-2 şeker hastalığıoranındaki artıştan ya da kalp hastalıklarının bir numaralıkatilimiz olduğundan ve onun hemen ardından da kanseringeldiğindenbihaberbirinibulmakiçinbayağıuğraşmanızgerekir.

Sebzelerinizi yiyin. Dişlerinizi fırçalayın. Arada sırada terleyin.Bol bol dinlenin. Sigara içmeyin. Daha fazla gülün. Sağlıklı biryaşamın bazı kurallarının olduğunu ve sağduyulu olan herkesinbunlara uyması gerektiğini hepimiz biliyoruz. Ancak nedense işbeyin sağlığımızı ve zihinsel yetilerimizi korumaya gelince bukonuda elimizden bir şey gelmeyeceğini, eğer kaderimizde varsahayatımızınengüzelyıllarındabeyinsorunlarıyaşayabileceğimizive yaşlığımızda da aklımızı kaybedebileceğimizi düşünüyoruz. Bukaderden kaçmanın şansa ya da tıp alanındaki devrimselgelişmelere bağlı olduğuna inanıyoruz. Emekli olduktan sonrazihinsel yetilerimizi korumak için bulmaca çözmenin, kitapokumaya devam etmenin yeterli olacağını düşünüyoruz. Ayrıcabeyin hastalıkları ile yaşam tarzımız arasında, günde iki paketsigara içip akciğer kanserine yakalanmak ya da patateskızartmasıyla beslenip obez olmak arasındaki gibi bariz birbağlantı olmadığından da eminiz. Daha önce de söylediğim gibi,beyin hastalıklarını kötü alışkanlıklarımıza bağladığımızhastalıklar arasında sınıflandırmamak gibi bir alışkanlığımız var.Sizeyaşamtarzınızilebazılarıhenüzbebekkenbazılarıdayaşamınson yıllarında gelişebilecek bir dizi beyin hastalığına yakalanmariskinizarasındaki ilişkiyigöstererekbualgıyıdeğiştireceğim.Yağaçısından zengin, karbonhidrat açısından fakir bir diyetten; yağaçısından fakir, karbonhidrat açısından zengin ve temeldetahıllardanvezararlıkarbonhidratlardanoluşanbirdiyetegeçtik.Geçtiğimiz yüzyılda beslenme alışkanlıklarımızda gerçekleşen bu

değişimin, aralarında kronik baş ağrıları, hareket bozuklukları,şizofreni, dikkat eksikliği ve hiperaktivite ile yaşamın ilerleyenyıllarında ortaya çıkan, ciddi bir bilişsel yıkım yaratan ve netedavisi ne de geri dönüşü olan beyin hastalıklarının dabulunduğu,beynebağlıbirçokmodernsorununkaynağıolduğunudüşünüyorum. Tahılların beyninizi şu anda, siz farkında bileolmadan,derindenetkilediğinisizekanıtlayacağım.

Beynimizin tükettiğimiz besinlere karşı hassas olduğu fikri, ensaygın tıbbi kaynaklarda yer alıyor. "Besleyici” etiketi altındaürünler satangıda endüstrisi tarafından sürekli kandırılanhalkında bu bilgiye ulaşmahakkı var. Bu bilgi benim gibi doktorları vebiliminsanlarınıda“sağlıklı”olarakkabulettiğimizbazıbesinleriyeniden sorgulamaya itti. Artan kalp-damar hastalıkları, obeziteve bunama oranlarının sorumlusu karbonhidratlar ve kanola,mısır, pamuk, yer fıstığı, aspir, soya fasulyesi ve ayçiçeği gibibitkilerin işlenmesiyle elde edilen çokludoymamış yağlar olabilirmi? DNA'mızı, genetik mirasımıza rağmen, sadece aldığımızbesinlerle değiştirmemiz mümkünmü? Toplumun sadece küçükbir yüzdesinin sindirim sistemlerinin buğday, arpa ve çavdardabulunanglutenisimliproteinehassasolduğubilinenbirgerçektir.Fakat bu bileşenin herkesin beyni üzerinde olumsuz bir etkisiolabilirmi?

Hastalarımınsayısınıngitgidearttığısonyıllardabusorularbenigerçektenrahatsızetmeyebaşladı.Onlarıeldenayaktandüşürenbeyin hastalıklarından muzdarip hastalarla ve sevdiklerininzihinsel yeteneklerini kaybettikleri gerçeğiyle yüzleşmeye çalışanhastayakınlarıylagecegündüzbirlikteolanbirnörologolarakbusorunun kaynağına inmeye karar verdim. Ben sadece bir nörolojiuzmanı değilim, aynı zamandaAmerikan BeslenmeBirliği’nin debir üyesiyim —ülkemizde bu iki unvanı aynı anda taşıyan tek

doktorum ve Amerikan Holistik Tıp Derneği’nin de kurucuüyelerindenim. Bu durum benim, yediğimiz besinler ve beyinfonksiyonlarımız arasındaki ilişkiye bambaşka bir açıdanbakabilmemisağlıyor.Bunutıpeğitimlerinibuyeniçalışmalardanönce alan hekimlerin de aralarında bulunduğu birçok kişianlamakta güçlük çekiyor.Artık bu konuyugöz ardı etmememizgerekiyor. Benim gibi birinin mikroskobunu bir kenara bırakarakkliniğinden dışarı çıkıp doğruları anlatmasının tam zamanı. Ziraistatistiklerçokşaşırtıcı.

Konuya yabancı olanlar için şunu söylemeliyim: ABD’deki enmaliyetli ve tehlikeli iki hastalık olan diyabet ve Alzheimer,birbiriyle yakın ilişki içerisinde olan ve aslında büyük ölçüdeengellenebilecek hastalıklardır. Şeker hastası olmak Alzheimer’ayakalanmariskiniziikiyekatlar.Bukitap,tümbeyinhastalıklarınınortak paydalarının olduğunu net bir biçimde kanıtlıyor. Şekerhastalığıvebunama,birbiriylealakasızikihastalıkgibigörünebiliramabensizleretümpotansiyelbeyinhastalıklarıvebeyinlehiçbirilgisiolduğunudüşünmeyeceğimizdurumlarınarasındaçokyakınbir ilişki içinde olduğunu kanıtlayacağım. Ayrıca Parkinsonhastalığı ve şiddete meyillilik gibi pek çok farklı beyin hastalığıarasında şaşırtıcı bağlantılar kuracağım. Bu bağlantılar beynietkileyendiğerbirdizihastalığındatemelindeyatmaktadır.

İşlenmiş besinlerin ve rafine karbonhidratların, obezitenin vebesin alerjilerinin artmasında etkin bir rol oynadığı artıkkanıtlanmış bir gerçek. Ancak kimse tahılların ve diğer gıdamaddelerinin beyin sağlığıyla ve daha geniş çerçevedenbakıldığındaDNA'ylaarasındakiilişkiyiaçıklamıyor.Ortadanetbirgerçek var: Genlerimiz sadece besinleri nasıl işlediğimizi değil,dahadaönemlisi,tükettiğimizbesinlerenasıltepkiverdiğimizidebelirler.Modern toplumda beyin sağlığındaki önlenemez çöküşü

başlatan en önemli etkenlerden birinin buğdayın insanbeslenmesine dâhil edilmesi olduğuna dair pek fazla kuşkukalmamıştır. Taş Devri’ndeki atalarımız da bu tahıldan azmiktardatüketirlerdi.Ancakbizimbugünbuğdaydediğimiz tahılile atalarımızın nadiren tükettiği yabani buğday arasında pekbenzerlik bulunmamaktadır. Günümüzdeki melezleştirme vegenetikmodifikasyon teknolojilerinin de katkısıyla, ortalama birAmerikalınınyılda60kilo tükettiğibuğdayın,atalarımızınavcılıkve toplayıcılık döneminde tükettikleri tahılla neredeyse hiçbirgenetik, yapısal yadakimyasalbenzerliğibulunmamaktadır. İştesorun da burada başlıyor: Organizmamızı sürekli genetik olarakhazırolmadığımızbirtakımmalzemelerlekarşıkarşıyabırakıyoruz.

Bukitabınçölyakhastalığı(nüfusunsadeceküçükbirkısmındagörülen, glutenle ilişkili otoimmün bir hastalık) hakkındaolmadığının altını çizmek isterim. Eğer sadece teşhis edilmiş birhastalığınızolmadığıyadaglutenalerjinizolmadığıiçinbukitabınsize uygun olmadığını düşünüyorsanız, sizden okumaya devametmeniziricaediyorum.Buhepimizi ilgilendirenbirsorun.Glutentam bir “gizli düşmandır" ve siz farkında olmadan geri dönüşüolmayanhasarlarasebepolabilir.

Artık besinlerin içerdikleri kalori, yağ, protein ve mikro besinmaddelerinin dışında, epigenetik değişimler açısından da önemtaşıdıklarınıbiliyoruz.BesinlerDNA’mızdaolumluyadaolumsuzdeğişimlere neden olabilirler. Yani besinler sadece bir kalori,proteinveyağkaynağıolmaklakalmaz,birçokgenimizinşifresinide değiştirebilirler. Buğday tüketiminin zararlı sonuçları da bubakışaçısıylabakıldığındaanlaşılabilir.

Çoğumuzhayatımızı istediğimizgibiyaşayabileceğimize inanır,birsağlıkproblemiylekarşılaştığımızdadoktorakoşarveonunbizienyenivegüçlühaplaçabucaktedaviedebileceğinidüşünürüz.Bu

tanıdıksenaryo,hastalıkodaklıbiryaklaşımüzerinekuruludurvedoktorlaradailaçtedarikçisirolübiçilmiştir.Ancakbuyaklaşımdaiki temel yanlış söz konusudur: Öncelikle sağlık yerine hastalıkodaklıdır. İkinci yanlışsa ilaç tedavilerinin de çok tehlikelisonuçlarının olabileceği gerçeğidir. Örneğin, kısa bir süre önceArchives of Internal Medicine’de yayınlanan bir rapor, yüksekkolesterol sorunu nedeniyle statin içeren ilaçlar kullananmenopoz sonrası kadınlarda şeker hastalığına yakalanmaoranının, kullanmayanlara oranla yüzde kırk sekiz daha fazlaolduğunuortayakoymaktadır.2 Şekerhastası olmanınAlzheimerhastalığına yakalanma riskini iki katına çıkardığı göz önündebulundurulduğunda bu örnek çok daha fazla önemkazanmaktadır.

Günümüzde yaşam tarzının sağlık ve çeşitli hastalıklarayakalanma riski üzerindeki etkileri konusunda bilinçlenmeyebaşladık. "Kalpdostu”diyetlerdenyada liflibesinler tüketmeninkolon kanseri riskini azalttığından bahsedildiğini mutlakaduymuşsunuzdur.Amanedenbeyin sağlığımızıkoruyacakvebizibeyin hastalıklarından uzak tutacak bilgiler bu kadar sınırlı?Beynin sonsuz ve soyut zihin kavramıyla olanbağlantısı bizi onukontrol edemeyeceğimiz yanılgısına sürüklediği için mi? Yaşamtarzında yapılacak değişikliklerin beyin sağlığı üzerinde ciddietkilerininolacağıfikri, ilaçfirmalarınınyatırımlarıylamıçelişiyoryoksa?Sizibaştandürüstçeuyarayım:İlaçendüstrisihakkındaçokda iyi şeyler söylemeyeceğim. Yıllar içerisinde bu endüstrinintedavi ettiği insanlardan çok daha fazlasını da istismar ettiğinigördüm. Bu hikâyelerin bazılarını ilerleyen sayfalardaokuyacaksınız.

Bukitapbeyninizisağlıklı,canlıvedinçtutabilmekvegelecektebeyninizi zayıf düşürebilecek hastalıklara yakalanma riskinizi en

azaindirebilmekiçinhemenşimdiyapabileceklerinizhakkındasizeyolgöstermekiçinkalemealındı.Hayatımınotuzbeşyıldanfazlabir kısmını beyin hastalıklarını araştırmaya adadım. Her bir işgünüm bu rahatsızlıklardan muzdarip olan kişilerin beyinfonksiyonlarını geliştirebilmelerini sağlayacak yöntemleriaraştırmakla geçiyor. Hayatları ailelerinden birinin ya da birsevdiklerinin hastalığıyla altüst olan insanlarla her günkarşılaşıyorum. Bu benim için de yürek burkan bir durum. Hersabahgünebaşlamadanöncedoksanaltıyaşındakibabamıziyaretederim. Geçmişte Lahey Clinic’te eğitim görmüş çok değerli birbeyin cerrahıolanbabam,artıkofisiminhemenkarşısındakiözelbirbakımevindekalıyor.Adımıher zamanhatırlayamasada tümhastalarını tek tek yoklamam gerektiğini söylemeyi aslaunutmuyor.Kendisiyirmibeşyılönceemeklioldu.

Size vereceğim bilgiler nefes kesici olmanın ötesinde, konuyanokta koyar nitelikteler. Beslenme şeklinizi derhâl değiştirmekisteyecekvekendinizeyepyenibirgözlebakmayabaşlayacaksınız.Aklınıza, "Ya çok geç kaldıysam?” gibi sorular gelebilir. Buncayıldıryediğinizböreklerveçöreklerlebeyniniziiçindençıkılmazbirgirdaba mı sürüklediniz? Panik yapmayın. Her şeyden önce bukitabın amacı sizi güçlendirmek ve gelecekteki beyninizinkumandasınınsizdeolmasınısağlamak.Asılönemliolan,bundansonrayapacaklarınız.

Kendiminkiler de dâhil, onlarca yıllık klinik ve laboratuvararaştırmalarından ve otuz yılı aşkın kariyerim boyunca şahitolduğum inanılmaz sonuçlardan yola çıkarak size bildiklerimi vebubilgilerinasıl lehimizekullanabileceğimizianlatacağım.Ayrıcayaşamınıza kaliteli geçecek yılları nasıl katacağınızı ve bilişselsağlığınıza nasıl kavuşacağınızı da göstereceğim. Göreceğinizfaydanın sadece beyin sağlığınızla sınırlı olmayacağına,

uygulayacağımızprogramınsizeaşağıdakisorunlarkonusundadayardımcıolacağınasözveriyorum:

•DEHB(Dikkateksikliğivehiperaktivitebozukluğu)•Anksiyetevekronikstres•Kronikbaşağrılarıvemigren•Depresyon•Şekerhastalığı•Epilepsi•Odaklanmavekonsantrasyonproblemleri•Arteritgibienflamatuvarsorunlarvehastalıklar•Uykusuzluk• Çölyak, gluten alerjisi ve irritabl bağırsak sendromu gibibağırsakrahatsızlıkları•Alzheimerbaşlangıcıolarakkabuledilenhafızaproblemlerivehafifbilişselsıkıntılar•Duygudurumbozuklukları•Aşırıkiloproblemiveobezite•Tourettesendromuvedahafazlası

Saydığımız şikâyetlere sahip olmasanız da bu kitap, sağlığınızıvezihinselyetilerinizkorumanızayardımcıolacaktır.Programımızgençler ve yaşlılar, hatta gebelik planlayan kadınlar için deuygundur. Benbu giriş bölümünü yazdığım sırada yayınlananbiraraştırma, gluten hassasiyeti olan annelerin bebeklerinin ilerikiyaşamlarındaşizofrenivediğerpsikiyatrikhastalıklarlakarşılaşmaolasılığının çok yüksek olduğunu göstermektedir.3 Bu büyük vetüylerürperticikeşfitümanneadaylarınınbilmesigerekiyor.

Yıllar içinde dramatik U dönüşleriyle sağlığına kavuşan çoksayıda hastam oldu. Beslenme alışkanlıklarında yaptığı birkaç

küçük ve kolay değişiklik sayesinde onu neredeyse sakat halegetiren titreme nöbetlerinden kurtulan 23 yaşındaki genç adamörneğindeki gibi, hastaların tahılları terk edip yerine daha fazlaprotein ve yağ tüketmeye başladıkları anda nöbet geçirmektenkurtulduğu sayısız epilepsi vakasıyla karşılaştım. Birçok sağlıksorunuylaboğuşurkensağlığındaolağanüstübirdeğişimyaşayanotuzluyaşlarındakikadınhastambanageldiğindeağırbirmigren,depresyon ve yürek burkan bir kısırlık sorunuyla mücadeleediyordu. Tüm bunlara ek olarak bir de distoni adı verilen vekaslarınıntuhafpozisyonlardaykenkasılmasınanedenolarakonuneredeyse iş göremez hale getiren nadir bir nörolojik hareketbozukluğundanmuzdaripti.Beslenmealışkanlıklarındayaptığımızbirkaç değişiklik sayesinde sağlıklı bir bedene ve beynekavuşmanın yanı sıra sorunsuz bir hamilelik geçirdi. Fazla sözegerek bırakmayan bu hikâyeler, hayatı çekilmez hale getirenhastalıklarlamücadeleedenmilyonlarcainsanınhikâyesinindebirözeti.Hastalıklarına çarebulabilmek için "her şeyidenemiş”,hertürlü nörolojik muayene, tetkik ve taramayı yaptırmış çok fazlahastam oldu. Büyük çoğunluğu hiçbir ilaç, ameliyat ya da telkiniçermeyen basit birkaç reçeteyle iyileşip sağlıklarına kavuştu. Bureçetelerintamamınıbukitaptabulacaksınız.

Kitabındüzeniyleilgiliküçükbirnotdüşmekisterim:Konumuzuüçbölümde inceleyeceğizvegünlükalışkanlıklarınızın,beyninizinişlevselliğini ve uzun vadede sağlığını nasıl etkilediğini sizegösterecekdetaylıbirsorubölümüylebaşlayacağız.

"Tam Tahıl Gerçeği” başlıklı birinci bölümde beyninizindüşmanları ve dostlarıyla tanışacağınız bir tura çıkacaksınız. Budüşmanlar işlev bozukluğuna ve hastalıklara davetiyeçıkardıklarındanözellikledikkatedeğerdir.AlışılagelmişAmerikanbeslenme piramidini tersine çevirerek size beynimiz buğdayla,

fruktozla (doğal meyve şekeri) ve bazı yağlarla karşılaştığındaneler olduğunu gösterecek ve çok düşük karbonhidrat ve yüksekyağ içeren diyetlerin neden tercih edilmesi gerektiğiniaçıklayacağım (düşük karbonhidrattan kastım günde 60 gram,yani bir porsiyon meyvedeki kadar). Bu söyleyeceğim size tuhafgelebilir ama size her gün yediğiniz ekmek yerine yumurtayı vetereyağınıtercihetmeniziönereceğim.Böylecedahafazladoymuşyağ ve kolesterol tüketecek ve market içindeki rotanızı dadeğiştirmiş olacaksınız. Yüksek kolesterolü olan ve statin grubuilaçkullananlarıanibiruyanışbekliyor.Sizevücudunuzdaaslındaneler olduğunu anlatacak ve rahatsızlığınızı ilaçsız, kolayca velezzetli yoldan nasıl kontrol altına alacağınızı göstereceğim.Enflamasyonkonusunadabilimdenaldığımdestekleyenibirbakışaçısı getireceğim. Beyin hastalıklarının kökeninde yatan buölümcül biyokimyasal tepkimeyi ve vücutta bozulmaya yol açandiğer tüm durumları kontrol altına almak için beslenmenizideğiştirmeniz gerektiğini göreceksiniz. Seçtiğiniz gıdalarıngenlerinizi nasıl bir değişime uğratarak enflamasyonu kontrolaltınaalabileceğinisizegöstereceğim.Ayrıcaantioksidantakviyesialmak da hiçbir işe yaramaz.Onun yerine, tükettiğimiz gıdalarlavücutta doğal olarak bulunan antioksidanları ve detoksifikasyonyollarını harekete geçirmemiz gerekiyor. Kitabın birincibölümünde genetik kaderimizi nasıl değiştirebileceğimizin veDNA’mızdaki ana kumandayı nasıl ele alabileceğimizin üzerindeduruluyor. Okuyacağınız araştırma o kadar etkileyici kiegzersizden en çok nefret eden fast food dostlarını bile etkisialtına alacaktır. Birinci bölüm; baş ağrıları, dikkat eksikliği vehiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve depresyon gibi psikolojik vedavranışsal sorunların derinlemesine bir incelenmesiyle son

bulacak. Size çok sayıda vakanın ilaçsız tedavi edilebildiğinigöstereceğim.

“Tahıl Beyin’in Rehabilitasyonu" başlıklı ikinci bölümdeyse sizesağlıklı bir beyin için edinmeniz gereken alışkanlıkları destek,egzersiz ve uyku ana başlıkları altında anlatacağım. Buradaöğrenecekleriniz,kitabın“TahılBeyinleVedalaşın”başlıklıüçüncübölümünde karşınıza çıkacak olan bir aylık programımı takipetmenizikolaylaştıracak.Bubölümdemenüler,yemektariflerivehaftalık hedefler bulunuyor.Güncellemeler ve daha fazla destekiçinweb sitemi (DrPerlmutter.com) ziyaret edebilirsiniz. Buradason araştırmalara, bloğuma ve bilgisayarınıza indirebileceğiniz,kişisel hedefinize ulaşmanıza yardımcı olacak materyallereulaşabilirsiniz.Mesela“birbakıştabugününüz”yada“birbakıştabu ayınız” gibi, tarifler de içeren ve gününüzü planlamanızayardımcıolacaktakvimlereulaşabilirsiniz.Bukitaptabulunanbazılistelere de (Gluten Polisi vb.) internet üzerinden ulaşabilir,böylece çıktılarını alıp onları buzdolabınıza ya da mutfakpanonuza asarak sürekli gözünüzün önünde olmalarınısağlayabilirsiniz.

Peki,bu“TahılBeyin" tamolaraknedir?Benceartıksizindebukonudabirfikrinizvar.Bunuanlamanıneniyiyolu,sanırımeskibirreklam filmini gözünüzün önüne getirmek. Hatırlarsanız1980’lerin ortalarında her yerde rastlanan, uyuşturucu maddekullanımına karşı yapılmış bir kamu spotu vardı. Sahanda pişenyumurta görüntüsünün altında, Uyuşturucu kullandığınızdabeyninizin hali, yazıyordu. Bu güçlü görsel, uyuşturucunun beyinüzerindeki etkisinin, kızgın tavanın yumurta üzerindeki etkisiyleaynıolduğununaltınıçiziyordu.Cızırcızır...

Bu imge, tahılların beyin üzerinde bıraktığı etkiye dair savımıözetler nitelikte. İzin verin, size bunu kanıtlayayım. Sonrasında

http://www.DrPerlmutter.com

bunuciddiyealarakhastalıksızveparlakbirgeleceğeyelkenaçıpaçmamak size kalmış. Bumesajı ciddiye almayıp kaybetmek de,ciddiyealıpkazanmakdabizimelimizde.

KENDİNİZİDEĞERLENDİRİN

NeKadarRiskAltındasınız?

Beyin hastalıklarının bizi genetik yatkınlık dışında bir nedenolmaksızınyakalayıvereceğineinanırız.Bazıgenetikfaktörlerinveyaşam tercihlerinin de etkisiyle zaman içinde gelişen kalphastalıklarının aksine, beyinhastalıklarının şansa ve kaderebağlıolduğu düşünülür, Bazılarımız bu hastalıklardan kaçabilecek,bazılarımızsa onlara yakalanacaktır. Ancak bu yanlış birdüşüncedir.Beyinhastalıklarınındaaslındakalphastalıklarındanbir farkı yoktur ve onlar da zaman içinde davranışlarımıza vealışkanlıklarımıza bağlı olarak gelişirler. Bu da, sinir sisteminietkileyen sorunların ve bilişsel çöküşün de tıpkı kalp hastalıklarıgibi doğru beslenme ve egzersizle engellenebildiği anlamınagelmektedir. Bugün bilim bizlere depresyondan tutun dabunamaya kadar beyne bağlı olan tüm sağlık sorunlarınınbeslenmealışkanlıklarımızlaveyaşamtarzımızladoğrudanilişkiliolduğunu göstermektedir.Ancak sadece yüz kişiden biri ömrünüzihinsel bir sorun yaşamadan tamamlayabiliyor, elbette başağrılarınıhesabakatmazsak...

Beyinle ilgili sorunların çoğunlukla yetersiz ya da kötübeslenmeden kaynaklandığı gibi cüretkâr bir fikrin ardındaki

bilimselgerçeğedeğinmedenvedahasertsaptamalaryapmadanönce, size hâlihazırda sinsi bir şekilde zarar vermekte olanalışkanlıklarınızı gösterecek bir testle işe başlayalım. Bu testinamacı, gelecekte zihinsel bir çöküşe kadar gidebilecek olanmigren, seğirmeler, duygudurum ve hareket bozuklukları, cinselsorunlar,dikkateksikliğivehiperaktivitegibinörolojiksorunlarlakarşılaşma riskinizi ölçmektir. Aşağıdaki ifadelere, beyinsorunlarıyla ilgili yaptığım saptamaları göz önündebulundurmaksızın dürüstçe cevap verin. İlerleyen bölümlerdeneden bu ifadeleri kullandığımı ve risk faktörlerinizin nelerolduğunuanlamayabaşlayacaksınız.Eğerdoğruveyanlışarasındakalıyorve"bazen”diyecevapvermenizgerektiğinidüşünüyorsanızcevabınızın"doğru”olmasıgerekmektedir.

1.Ekmekyerim(herhangibirçeşit). DOĞRU/YANLIŞ

2.Meyvesuyuiçerim(herhangibirçeşit). DOĞRU/YANLIŞ

3.Gündebirporsiyondanfazlameyvetüketirim. DOĞRU/YANLIŞ

4.Şekeryerineagaveyitercihediyorum. DOĞRU/YANLIŞ

5.Günlükyürüyüşümüyaparkennefesimkesiliyor. DOĞRU/YANLIŞ

6.Kolesterolüm150’dendüşük. DOĞRU/YANLIŞ

7.Şekerhastasıyım. DOĞRU/YANLIŞ8.Fazlakiloluyum. DOĞRU/YANLIŞ9.Pilavyadamakarna

yerim. DOĞRU/YANLIŞ

10.Sütiçerim. DOĞRU/YANLIŞ11.Düzenliegzersiz

yapmıyorum. DOĞRU/YANLIŞ

12.Ailemdenörolojiksorunyaşayankişileroldu. DOĞRU/YANLIŞ

13.Dvitaminitakviyesialmıyorum. DOĞRU/YANLIŞ

14.Düşükyağlıbirbeslenmeprogramıuyguluyorum.

DOĞRU/YANLIŞ

15.Statiniçerenbirilaçkullanıyorum(kolesterolilaçları).

DOĞRU/YANLIŞ

16.Yüksekkolesteroliçerenyiyeceklerdenkaçınırım.

DOĞRU/YANLIŞ

17.Meşrubatiçerim(diyetyadanormal). DOĞRU/YANLIŞ

18.Şarapiçmem. DOĞRU/YANLIŞ19.Biraiçerim. DOĞRU/YANLIŞ

20.Tahıllıgevrek—kahvaltılıkgevrek,müsli—yerim.

DOĞRU/YANLIŞ

Bu testten tam not alabilmek için “doğru" cevabını hiçişaretlememiş olmanız gerekiyor. Tek bir soruya bile “doğru”cevabı verdiyseniz beyninizin —ve tüm sinir sisteminizin— birhastalıkla ya da sorunla karşılaşma riski hiçbir soruya “doğru”cevabıvermemişbirininkindençokdahayüksektir.“Doğru”cevabıverdiğiniz soru sayısı arttıkça riskiniz de artacaktır. Eğer ondanfazla soruya "doğru” cevabı verdiyseniz, önlenebilir fakat teşhisedildikten sonra geri dönüşü olmayan ciddi nörolojik sorunlarınriskalanındasınızdemektir.

DENEME,DENEME,1-2-3

"Hangi risklerle karşı karşıyayım?” Bu soru bana her günsayamayacağımkadarçoksoruluyor.Neysekiartıkbireylerinbazıhastalıklara olan yatkınlıklarını —Alzheimer’dan obeziteye(obezitenin beyin hastalıkları açısından ciddi bir risk teşkil ettiğiartık bilinen bir gerçektir)—ölçebilecek tıbbi yöntemlere sahibiz.Aşağıda listelenen tahliller düşük maliyetlidir ve genellikle tümsağlık sigortaları tarafından karşılanmaktadır. Bu tahlillerhakkındaki detaylı bilgileri ve “notlarınızı yükseltmek” içinyapmanız gerekenleri ilerleyen bölümlerde bulacaksınız. Riskfaktörlerinizi hemen öğrenebilmek için doktorunuzun neleryapabileceğini bilmek isteyeceğinizi düşünerek söz konusu listeyi

bu bölümde veriyorum. Bir sonraki doktor randevunuza listeylegidip doktorunuzdan bu tahlillerin yapılmasını istemektençekinmeyin.

• Açlık kan şekeri: Gizli şekerin ve şeker hastalığınınteşhisinde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Sekizsaatlik açlık sonrasında kanınızdaki şeker miktarı ölçülür.Desilitrebaşına70ila100mgdeğerlernormalkabuledilir.Eğer değerleriniz bunun üzerindeyse vücudunuz insülindirenci ve diyabet belirtileri göstermekte ve beyinhastalıklarınayakalanmariskinizyükselmektedir.

•HemoglobinA1C:Kan şekeri ölçümünün aksine bu test,90günlükbirdönemdeki “ortalama"kanşekeriniölçervekanşekerininkontrolaltınaalınabilmesiaçısındançokdahadoğru bir göstergedir. Çünkü beyin atrofisinin en önemligöstergelerindenbiriolankanşekerininbeyinproteinlerineverdiğizararıgözlerönünesermektedir.

•Fruktozamin:TıpkıHemoglobinA1Ctestigibibutestdeikiüçhaftalıkbirdönemdekiortalamakanşekeriseviyesiniölçmektedir.

• Açlık insülin seviyesi: Bir hastada kandaki şeker oranıyükselerek diyabet ortaya çıkmadan önce kandaki açlıkinsülin seviyesi yükselecektir. Bu, pankreasın aşırıkarbonhidrat tüketimiyüzündenfazlamesaiyaptığınınbirgöstergesidir. Bu oranın yüksek olması, diyabetin vediyabetebağlıbeyinhastalıklarınınönlenmesiaçısındançoketkilibiruyarıniteliğitaşırmaktadır.

•Homosistein:Vücut tarafından üretilen bu amino grubu

•Homosistein:Vücut tarafından üretilen bu amino grubuasidin yüksek seviyede olması ateroskleroz (damarlarındaralıp sertleşmesi), kalp hastalıkları, felç ya da bunamagibibirçoksorunlailişkilendirilebilir.Homosisteinseviyeleri,bazı B vitaminlerinin takviye edilmesiyle kolaylıkladüşürülebilmektedir.•D vitamini:Günümüzde çok önemli bir beyin hormonuolduğuartıkbilinmektedir(aslındabirvitamindeğildir).

•C-reaktifprotein(CPR):Birenflamasyongöstergesidir.• Cyrex array 3: Bilinen en kapsamlı gluten hassasiyetigöstergesidir.

•Cyrex array 4: Bu test, gluten hassasiyeti olan kişilerintepki verme ihtimali yüksek olan yirmi dört farklı gıdamaddesineolanhassasiyetiölçmektedir.

Bu testleri hemen bugün yaptırmayacak olsanız da genel bilgisahibiolmanızveneanlamageldikleriniöğrenmenizTahılBeyin’ingenel prensiplerini benimsemenize yardımcı olacaktır. Kitabınilerleyen bölümlerinde bu tahlillerden ve ne anlamagelebileceklerindendeayrıcabahsedeceğim.

BİRİNCİKISIM

TAMTAHILGERÇEĞİ

Bir tabak makarnanın ya da bir dilim pastanın beyninize acıçektirebileceği fikri size uzak geliyorsa sıkı durun... İşlenmişşekerlerin ve karbonhidratların, özellikle de aşırı miktardatüketildiklerindevücudazararlıolduğunuzatenbiliyorsunuz.Pekiyasağlıklıolduğuiddiaedilentamtahıllarvedoğalşekerler?Tamtahıl gerçeğine hoş geldiniz. Bu bölümde enflamasyona nedenolarak sinir sisteminizi tahrip edebilecek gluten gibi maddelerledolu karbonhidratlar tarafından saldırıya uğrayan beynin başınaneler gelebileceğini göreceğiz. Baş ağrısı ya da yersiz kaygı gibigündeliksıkıntılarlakendinigösterebilenbutahribatilerlediğindedepresyon ya da bunama benzeri çok daha ciddi sorunlara yolaçabilmektedir.

Bu bölümde insülin direnci ya da diyabet gibi metaboliksendromların nörolojik hastalıklar üzerindeki etkisini ve yağ vekolesteroldüşmanlığımızınvekarbonhidratlaraolanvazgeçilmeztutkumuzun obezite ve Alzheimer salgınlarının baş sorumlularıolduğunugöreceğiz.

Bölümün sonuna geldiğimizdeyse besinlerden alınan yağlaraçok farklı bir gözle bakacaksınız ve karbonhidrat konusunda

bildiğiniz pek çok şeyi yeni öğrendiklerinizle değiştirmenizgerekecek. Yeni beyin hücreleri üretebilmek, genetik kaderinizinkontrolünüelegeçirmekvezihinsel yetilerinizi koruyabilmek içinyapabileceklerinizdebubölümdeöğreneceklerinizarasında.

I.BÖLÜM

BEYİNHASTALIKLARININTEMELTAŞLARI

EnflamasyonHakkındaBilmedikleriniz

Vücudunasılişlevi,beynitaşımaktır.—THOMASA.EDISON

Bundan on binlerce yıl öncesine, ilk insanların mağaralardayaşadığı ve savanlarda dolaştığı Taş Devri’ne geri döndüğünüzüdüşünün. Bir an için önünüzde bir dil engelinin olmadığını veoradaki insanlarla kolaylıkla iletişim kurabildiğinizi hayal edin.Toprak zeminde yanan ateşin önünde bağdaş kurun ve onlarabizimuçaklarla,otomobillerle,gökdelenlerle,bilgisayarlarla,akıllıtelefonlarlavebilgiağıinternetledonatılmışteknolojikdünyamızıanlatın.Onlara insanlarınayaçoktanayakbastığındanbahsedin.Konu bir noktadan sonra yaşam tarzına ve yirmi birinci yüzyıldayaşamanın nasıl bir şey olduğuna gelecektir. Onlara moderntıptan ve hastalıklara ve mikroplara karşı savaşan bin bir çeşit

ilaçtan dem vurabilirsiniz. İnsan hayatını tehdit eden birçoktehlikenin artık bertaraf edildiğini, kana susamış kaplanlardan,kıtlıktan ya da veba salgınından artık kimsenin korkmadığınıonlara söylemeniz gerekir. Dükkânlardan ya da süpermarketlerden alışveriş yapmak gibi bu insanların tamamenyabancıolduğukavramlarıdaonlaraaçıklamanızgerekir.Herkeseyetecek kadar yiyeceğin olduğunu söyledikten sonra onlaraçizburger, patates kızartması, meşrubat, pizza, simit, ekmek,tarçınlıçörek,krep,waffle,kurabiye,makarna,pasta,cips,kraker,mısır gevreği, dondurma ve şeker gibi yiyeceklerden debahsetmenizgerekir.Yılınhermevsimimeyvebulunabildiğini,hertürlüyiyeceğesadecebirdüğmeyebasılarakyadakısabiryolculukyapılarak erişilebildiğini ve suyun ve meyve sularının kolaytaşınabilmesi için şişelendiğini de söylemeyi unutmayın. Tümbunlarıyaparkenmarkalarıkullanmamakiçinuğraşsanızdabunuyapmanızçokzorolacaktır.Starbucks,WonderBread,PepperidgeFarm, Lucky Charms, Skittles, Domino’s, Subway, McDonald's,Gatorade, Hâagen-Dazs, Cheerios, Yoplait, Cheezit, Cola,Hershey’s ve Budweiser gibi birçok marka artık hayatımızınayrılmazbirparçası.

Tüm bunlar onları tek kelimeyle şoka sokar, anlattıklarınızıkafalarında canlandırmaları çok zordur. Bahsettiğiniz birçokkavramıanlamalarıimkânsızdır.Birfastfoodrestoranınıyadabirpastaneyi gözlerinin önüne getirmeleri mümkün değildir. “Aburcubur" terimini onların anlayabileceği bir şekilde tarif etmenizimkânsızdır.Sizdahageçtiğimizbinyıldainsanlığınattığı,çiftçilik,hayvancılık ve yiyecek imalatı gibi önemli adımlardanbahsedemeden, onlar size modern insanların karşılaştıklarızorluklarhakkındasorularsormayabaşlarlar.İlkaklagelensesonyıllardamedyadabüyükyerbulanobezitesalgınıolacaktır.Nebu

ne de toplumu tehdit eden kronik hastalıklar—kalp hastalıkları,şeker hastalığı, depresyon, otoimmün hastalıklar, kanser vebunama— onların ince ve kaslı bedenlerinin kolay kolayanlayabileceğişeylerdir.Bukavramlaronlaratamamenyabancıdırve size bir süre, “Otoimmün hastalık ne demek?”, “Şekerhastalığının nedenleri nelerdir?”, “Bunama nedir?” gibi sorularsorarlar.Bunoktadansonrafarklıbirdildekonuşmayabaşlarsınız.Onlara gelecekte insanları nelerin öldürdüğünü listeleyip herhastalığı elinizden geldiğince tarif ettiğinizde şaşkın ve şüphecibakışlarla karşı karşıya kalırsınız.Geleceğedair çizdiğiniz o güzelve egzotik tablo, bir enfeksiyondan ya da beslenme zinciriningüçlübirhalkasınıoluşturanbiryırtıcınınavıolarakölmektençokdaha korkunç ölüm şekilleriyle gölgelenmiştir. İnsanı yavaş veağrılı bir yoldan ölüme götüren kronik bir hastalıkla yaşamadüşüncesi korkunçtur. Kalıcı ve dejeneratif bir hastalıklayaşamanın daha uzun bir yaşamın bedeli olduğuna onları iknaetmeye çalışsanız da, Taş Devri’ndeki atalarımız bunu yutmaz.Zaten siz de yakında onlarla aynı fikirde olacaksınız. Çünkü butablodayanlışbirşeylervar.

Bizgenetikvefizyolojikolarak,tarımınkeşfindenönceyaşamışolan atalarımızın birer kopyasıyız ve binlerce yıl boyunca doğatarafından şekillendirilen üstün bir tasarımın ürünüyüz. Artıkkendimizi avcı ve toplayıcı olarak görmesek de vücutlarımız aynıbiyolojik bakış açısıyla hareket ediyor. Şimdi günümüze geridönelim ve atalarımızla yaşadığımız deneyimi değerlendirelim.Elbette sadece teknoloji açısından bakıldığında ne kadar ileriyegittiğimizle övünmek çok kolaydır. Fakat günümüzde binlercedostumuzunmücadeleettiğizorluklarıhiçesaymakdapekakıllıcaolmayacaktır.Hattaönlenebilirvekaderolmayanbuhastalıkların,diğer tümhastalıkların toplamından daha fazla can aldığı bilgisi

deoldukçasarsıcıdır.Bugerçeğihazmetmekhiçdekolaydeğildir.Evet, atalarımızdan çok daha uzun süre yaşayabiliyoruz amahayatımızın özellikle hastalık riskinin arttığı ikinci yarısını dahasağlıklı bir biçimde yaşayabilmemizdemümkün. Şuandabizdenönceki nesillerden daha uzun süre yaşayabilmemizin temelnedeniyse bebek ölümleri ve çocuk sağlığı alanındakigelişmelerdir.Ancakneyazıkkiyaşlılıkdönemindeyakalandığımızhastalıkların da önlenmesinde ve tedavisinde fazla yol katedemedik.Elbettegünümüzdebirçokhastalığıntedavisimümkünama bu durum,milyonlarca kişinin önlenmesimümkün olan buhastalıklar yüzünden acı çektiği gerçeğini ortadan kaldırmıyor.BizlerAmerika’dakibeklenenortalamayaşamsüresininartmasınaalkıştutarkenyaşamkalitesinitamamengözardıediyoruz.

Uzun yıllar önce, ben tıp fakültesindeyken, tıp eğitimi birhastalığı teşhis ve tedavi etmek üzerine kuruluydu. Bazıvakalardaysa her belirti farklı bir ilaçla ya da yöntemle tedaviedilirdi. Bana belirtileri tanıyıp onlara uygun bir sonuca vararakteşhiskoymamöğretildi.

Ogündenbugüneçokşeydeğiştiçünküartıkeskisikadarkolaytedavi edilebilir hastalıklarla karşılaşmıyoruz. Daha da önemlisiartık birçok modern ve kronik hastalığın tek bir ortak paydasıolduğunubiliyoruz:enflamasyon.Doktorlarartıksadecekolaylıklateşhisedebileceklerienfeksiyözhastalıklarlayadamikrop,bakteriya da virüs gibi olağan şüphelilerin neden olduğu hastalıklarladeğil, net bir çaresi olmayan birçok farklı hastalıkla karşıkarşıyalar. Kanseri tedavi edebilecek, amansız bir ağrıyı ortadankaldıracak, diyabeti yok edecek ya da Alzheimer hastalığıtarafından tarumar edilmiş bir beyni yeniden canlandıracak birreçete yazabilmem ne yazık ki mümkün değil. Elbettesemptomlarımaskelemeyiyadaazaltmayıvevücuduntepkilerini

düzenekoymayıdenememmümkün.Fakatbirhastalığıkökenineiniptedavietmeklesadeceyüzeyselşikâyetleriortadankaldırmakarasında çok büyük fark vardır. Bugün çocuklarımdan biri tıpfakültesinde okuyor ve öğretim tarzının ne kadar değiştiğinigörme şansı buluyorum. Stajyer doktorlar sadece teşhis koyuptedavietmeyideğil,çoğununyoluenflamasyondangeçenmodernsalgınlaraçözümlerdüşünmeyideöğreniyorlar.

Enflamasyon ve beyin arasındaki ilişkiye değinmeden önce,çağımızınenönemli keşiflerindenbiri olduğunudüşündüğümbirnoktaya değinmek istiyorum: Vakaların çoğunda beyinhastalıklarının kaynağı beslenme alışkanlıklarıdır. Beyinhastalıklarınınkökeniniveilerleyişinietkileyençeşitlifaktörlerdendebahsetmekmümkündür.Ancak birçok nörolojik sorun, büyükölçüde aşırı miktarda karbonhidrat ve yetersiz miktarda sağlıklıyağ tüketiminden kaynaklanan hatalı beslenmeye bağlıdır. Bugerçeği açıklamanın en iyi yolu, en korkulan nörolojik hastalığı,yani Alzheimer’ı ele alarak onu sadece beslenmealışkanlıklarından kaynaklanan bir diyabet tipi olarak incelemekolacaktır. Yanlış beslenmenin bizi obeziteye ve diyabetesürükleyebileceğini hepimiz biliyoruz ama ya beynin de iflasetmesinesebepolabiliyorsa?

ALZHEIMERHASTALIĞI—TİP3DİYABET?

Tekrar avcı ve toplayıcılara dönelim. Onların beyinlerisizinkilerden çok da farklı değildi. Yağ ve şeker oranı yüksekyiyecekler bulmayaprogramlanmışlardı. Zirabuher şeydenöncebir hayatta kalma mekanizmasıdır. Ancak siz bolluk çağındayaşadığınız için avlanma çabanız çok çabuk sonuç veriyor veişlenmiş yağ ve şekerlere de kolaylıkla ulaşabiliyorsunuz. İştesorundaburadabaşlıyor.Mağaraadamıdostlarımızınarayışıçokdaha uzun sürüyordu ve bunun sonucunda da ya hayvansalyağlara ya da bitkilerden ve meyvelerden elde edilen doğalşekerlere ulaşıyorlardı. Yani beyinlerinizin işleyişi benzer olsa dabesin kaynaklarınız bir hayli farklı. Atalarımızın beslenmedüzeniyle bizimki arasındaki temel farkları görebilmek içinaşağıdakigrafiğebirgözatın.

Peki, beslenme alışkanlıklarımızdaki bu farklılığın nasılyaşlandığımızla ve nörolojik sorunlar ya da hastalıklar yaşayıpyaşamamamızlailgisivarmı?

Hemdenasıl!Alzheimerhastalığınıüçüncübirtürdiyabetolaraktanımlayan

çalışmalar ilk olarak 2005 yılında yapıldı.1 Fakat yanlış beslenmeve Alzheimer hastalığı arasındaki ilişkiden ancak bunun nasılolabileceğini ortaya koyan yakın tarihli araştırmalar ışığındabahsedebiliyoruz.2,3Bu araştırmaların sonuçları hem çok korkunçhem de çok ikna edici. Alzheimer’ı sadece tükettiğimiz besinlerideğiştirerek önleyebileceğimiz düşüncesi bile şok edici. Üstelikilerleyen bölümlerde göreceğiniz gibi, bu yolla aslında sadeceAlzheimer’ıdeğilbeyinleilgilidiğertümsorunlarıdaönleyebilmekmümkün.Amaönceliklebeyinveşekerarasındakiortaknoktalarhakkındabirazbilgiedinelim.

Vücudumuz, besinlerden aldığı yakıtı hücrelerimizinkullanabilmesi için enerjiye çevirebilecek şekilde tasarlanmıştır.

Türümüz neredeyse dünya üzerindeki varlığı boyunca glikoz —birçokhücre içinvücuduntemelenerjikaynağı—kıtlığıçekmiştir.Bu da bizi glikoz depolamaya ve farklı maddeleri glikozadönüştürmeyeyöneltmiştir.Vücut ihtiyaçolmasıhalindeproteinve yağları glikojenez isimli bir işlemden geçirerek glikozüretebilmektedir. Ancak bu, nişastanın ve şekerin glikozadönüştürülmesindendahakarmaşıkbirtepkimeolduğuiçindahafazlaenerjigerektirir.

Hücrelerimizin glikozu kabul edip kullanabilmeleri için detaylıbirişlemdengeçirmelerigerekir.Hücrelerglikozuemerekdolaşımsistemine gönderemezler. Bu hayati şekermolekülünün hücreyegirişi pankreas tarafından salgılanan insülinhormonuaracılığıylagerçekleşir. Daha önceden de biliyor olabileceğiniz gibi, göreviglikozudahasonrayakıtolarakkullanılacağıkas,yağvekaraciğerhücrelerine iletmek olan insülin, hücresel metabolizmanın enönemli bileşenlerinden biridir. Normal, sağlıklı hücrelerin insülinhassasiyetiyüksektir.Ancak ısrarlıglikozalımısonucundasürekliyüksek insülin seviyelerine maruz kalan hücreler yüzeylerindekiinsülin reseptörlerinin miktarını azaltarak bu duruma uyumsağlarlar (bunun sebebi çoğunlukla insülin seviyelerinin tavanyapmasına sebep olan rafine şekerlerle dolu, aşırı işlenmişgıdaların fazla miktarlarda tüketilmesidir). Başka bir deyişle,hücrelerimizinsülinekarşıduyarsızlaşırvebudurumdahücrelerininsülini umursamayarak kandaki glikozu bünyelerine almaktabaşarısız olmalarına neden olan insülin direncine sebep olur.Pankreasdabudurumadaha çok insülin salgılayarak tepki verir.Böylece şekerin hücrelere girebilmesi için daha yüksek insülinseviyelerine ihtiyaç duyulur. Bu durum, sonu Tip-2 diyabetevaracak olan klinik bir sorun oluşturur. Şeker hastalarınınkanlarındaki şeker oranı yüksektir, zira vücutları şekeri enerji

olarakdepolanacaklarıhücrelereulaştıramazveyüksekkanşekeridesaymaklabitmeyecekbirsürüsorunasebepolur.Toksikşekerde tıpkı bir cam kırığı gibi birçok hasara yol açabilir: körlük,enfeksiyonlar,sinirharabiyeti,kalphastalıklarıveevet,Alzheimer.Bu zincirleme olaylar gerçekleşirken vücuttaki enflamasyon datavanyapar.

Burada insülinin, kan şekeri düzenlenemediği takdirdeolabileceklerin gizli sorumlularından biri olarak dagörülebileceğininaltını çizmek isterim.Neyazıkki insülin sadeceglikozu hücrelere taşımakla kalmaz. İnsülin aynı zamanda dabüyümeyitetikleyen,yağüretiminivedepolanmasınıdestekleyenve enflamasyona zemin hazırlayan bir anabolik hormondur.İnsülin seviyelerinin yüksek olması diğer hormonlar üzerinde deters etki yapabilir. İnsülinin baskın olması bu hormonların daseviyelerinde düşüşe ya da artışa neden olabilir. Bu da vücudunnormal işleyişini sekteye uğratacak, sağlıksız bir kaos ortamıoluşturur.4

Genetik, bir bireyin şeker hastası olup olmamasında kuşkusuzbüyük rol oynamaktadır ve vücuttaki hücrelerin hangi noktadayüksekkanşekeriseviyelerinitolereedemeyerekşekerhastalığınıortaya çıkaran düğmelere basacağı da genetik faktörlercebelirlenir.ÖteyandanTip-1şekerhastalığı—tümvakalarınsadeceyüzde beşini bu hastalar oluşturur— otoimmün bir bozuklukolduğu düşünülen farklı bir hastalıktır. Tip-1 şeker hastalarınınvücutlarıyaazmiktardainsülinüretiryadahiçüretemez.Zirabukişilerin bağışıklık sistemi pankreastaki insülin üreten hücreleresaldırarak onları yıkıma uğratır ve bu hastalar kan şekerlerinidengede tutabilmek için günlük insülin enjeksiyonlarına ihtiyaçduyarlar. Vücudun zaman içerisinde aşırı miktarda glikoztarafındantahribatauğratılmasısonucuyetişkinlerdegörülenTip-

2 şeker hastalığının aksine, Tip-1 şeker hastalığı genellikleçocukluktayadaergenlikçağındateşhisedilir.Yineyaşamtarzıvebeslenmealışkanlıklarındayapılacakbazıdeğişiklerlegeridönüşüsağlanabilen Tip-2 şeker hastalığının aksine, Tip-1 şekerhastalığının tedavisi yoktur. Tip-1 şeker hastalığının görülmeolasılığı üzerinde genlerin büyük bir etkisi olsa da çevreselfaktörlerin de bu noktada rol oynadıklarını aklınızdabulundurmanızda fayda var. Tip-1 şeker hastalığı üzerinde hemgenetik hem de çevresel faktörlerin rol oynadığı uzun yıllardırbiliniyordu. Ancak bu vakalarda son yıllarda görülen artış,araştırmacıları çevresel faktörlerinTip-1 şekerhastalığınınortayaçıkmasındaki rolünün sanılandan daha büyük olduğunudüşünmeyesevketmektedir.

ACI AMA GERÇEK

Yirmiyaşındangençyüzseksenaltıbindenfazladiyabethastasıbulunmaktadır (Tip-1 veya Tip-2).5 Tip-2 diyabet yalnızca on yılöncesine kadar "erişkin dönem başlangıçtı" olarak biliniyordu.Fakatçoksayıdagençtedegörülmeyebaşladıktansonrabuterimgeçerliliğini yitirdi. Modern bilim, söz konusu hastalığınçocuklarda yetişkinlerde olduğundan çok daha hızlı ilerlediğinigöstermektedir. Aynı şekilde gençlerin tedavisi de daha zorolmaktadır.

İnsülin direncinin Alzheimer hastalarının beyninde görülenmeşum plakların oluşumunu harekete geçirdiğini yeni öğrendik.Tuhaf bir proteinin birikmesiyle oluşan bu plaklar, beynesaldırarak normal beyin hücrelerinin yerini alıyor. Düşük insülinseviyeleriyle beyin hastalıklarının ilişkilendirilmesi sonucunda dabilim insanları “Tip-3 diyabet”ten bahsetmeye başladılar. Obez

bireylerinbeyin fonksiyonlarıyla ilgili sorunyaşama riskinindiğerbireylere oranla çok daha yüksek olması ve şeker hastalarındaAlzheimer hastalığının sağlıklı bireylere oranla iki kat daha fazlagörülmesidebukonudaçokşeyanlatıyor.

Tüm bunlar şeker hastalığının Alzheimer’a neden olduğuanlamına gelmiyor ama iki hastalık aynı temeli paylaşıyor. Herikisine de vücudu, sonu işlev bozukluklarına ve hastalıklaravarabilecekbiyolojikçıkmazlarasokanyiyeceklersebepoluyor.Birşeker hastası ile bunamadan muzdarip bir insan birbirlerindenfarklı görünüyor ve davranıyor olabilir ama aslında aralarındadüşündüğümüzdençokdahafazlaortaknoktanınolduğunuartıkbiliyoruz.

Son on yılda Tip-2 şeker hastalığı vakalarında ve obez kabuledilenkişilerinsayısındaparalelbirartışgözlendi.Bugünsebenzerbir artışın bunama vakalarında da gerçekleştiğini ve Alzheimervakalarının da Tip-2 şeker hastalığıyla eş zamanlı bir artışgösterdiğinigörüyoruz.Omuzlarımızayüklenecekolanağırsağlıkmasrafları ve yaşlı nüfusun artmasıyla ortaya çıkan sosyalgüvenlik masrafları da göz önünde bulundurulduğunda bununyabana atılacak bir tespit olmadığını, yüzleşmemiz gereken birgerçek olduğunu görmek hiç de zor olmayacaktır. 2050 yılınakadar Alzheimer hastalığının 100 milyon kişiyi etkilemesibeklenmektedir. Sağlık sistemimizi kalbinden vuracak olan burakam karşısında obezite salgınının etkileri bile hafif kalacaktır.6ABD’deki tüm şeker hastalığı vakalarının yüzde 90 ila 95’inioluşturan Tip-2 şeker hastalığı vakaları, son kırk yılda üç katınaçıkmıştır.ABDhükümetinin, hastalığın seyri ve tedavisi alanındaçalışmalar yürüten araştırmacıları endişeyle takip etmesi hiç deşaşırtıcı değildir. Önümüzdeki kırk yıl içinde dünyada 115milyonyeni Alzheimer vakasının görülmesi beklenmektedir ve bu

durumun maliyeti de bir trilyon doları geçecektir.7,8 HastalıkKontrol ve Önleme Merkezleri’ne göre 2010 yılında 18.8 milyonAmerikalıya şeker hastalığı tanısı konmuştur ve henüz teşhisedilmemiş yedi milyon vaka bulunmaktadır. 1995 ve 2010 yıllarıarasında teşhis edilen şeker hastalığı vakalarının sayısı kırk ikieyalette en az yüzde elli oranında, on sekiz eyaletteyse en azyüzdeyüzoranındaartmıştır.9

BEYİNDEKİSESSİZYANGIN

Bunasıloldu?Annem(yadababam,kardeşim,ablam,ağabeyim)neyi yanlış yaptı? Bunlar kliniğime gelen Alzheimer hastalarınınyakınlarından en sık duyduğum sorular. Böyle üzücü bir durumyaşayanbir aileyle karşılaştığımda verdiğimcevaplara çokdikkatederim. Babamın günden güne çöküşünü izlerken yaşadığımkarmaşıkduygularıonlarındayaşadığınıbiliyorum.Öfkeylekarışıkbir çaresizlik, acıyla karışık bir pişmanlık... Ama bugünbildiklerimiz ışığında bu hasta yakınlarına (ben dâhil) gerçeklerianlatacakolsaydım,onlara sevdiklerimizin şunlardanbirini yadabirkaçınıyapmışolabileceklerinisöylerdim:

• Şeker hastası olmasalar da hayatları boyunca kronikyüksekkanşekerideğerlerinesahipolmak•Hayatlarıboyunca fazlamiktardakarbonhidrat tüketmişolmak•Kolesterolü asgari seviyeye indiren, yağsız bir beslenmeprogramıuygulamak•Buğday,çavdarvearpadabulunangluten isimliproteinekarşı, teşhis edilmemiş bir intoleransın (hassasiyetin) sözkonusuolması

İnsanlara gluten hassasiyetinin insanlığı tehdit eden en büyüksağlık sorunlarındanbiriolduğunuveneyazıkkihafifealındığınıhersöylediğimdeaynıtepkiylekarşılaşıyorum:"Ciddiolamazsınız.

Herkeste gluten intoleransı yok ki... Tabii çölyak hastası olanlarayrı. Ama o da çok az kişide var..." Onlara son araştırmaların,glutenin sadece bunamayı değil epilepsiyi, baş ağrılarını,depresyonu, şizofreniyi, DEHB'yi (dikkat eksikliği ve hiperaktivitebozukluğu) ve hatta libido düşüklüğünü bile tetiklediğinisöylediğimdeyse yine benzer tepkiler alıyorum: "Sizi gerçektenanlayamıyorum.” Bunu söylemeleri çok doğal çünkü onlarglutenin sadecebağırsak sağlığıüzerindeki etkilerihakkındabilgisahibi ve sinir sistemi üzerindeki etkileri hakkında hiçbir fikirleriyok.

Bir sonraki bölümde glutenle son derece içli dışlı olacağız.Gluten sadeceotoimmünbirbozuklukolan çölyakhastalığındanmuzdarip insanlar için sorun teşkil etmekle kalmaz, neredeyseyüzdekırkımızglutenitamolaraksindiremiyorvekalanaltmışımızda risk altında. Burada kendimize sormamız gereken soruysa şu:"Ya gluten hepimizin beyninde sorunlara neden oluyorsa?” Neyazık ki gluten sadece buğday ürünlerinde değil, el kremindendondurmaya kadar pek çok beklenmedik ürünün içinde de yeralıyor.Glutenhassasiyetivenörolojikişlevbozukluklarıarasındakiilişkiyi kanıtlayan bilimsel çalışmaların sayısı da her geçen günartmakta. Bu, gluteni hazmetmekte sorun yaşamayan ve glutenhassasiyeti testleri negatif çıkan kişiler için de geçerli. Benmuayenehanemde buna her gün şahit oluyorum. Hastalarımınçoğubanageldiğinde“herşeyidenemiş"vedertlerineçarebulmakiçin sayısız doktora başvurmuş oluyorlar. Baş ağrısı, migren,Tourette sendromu, kasılmalar, uykusuzluk, DEHB (dikkateksikliğivehiperaktivitebozukluğu),depresyonyadatamolarakteşhisedilemeyenbirdizinörolojiksemptomlabanabaşvuranbuhastalara ilk tavsiyeettiğimşeylerdenbiri, glutenihayatlarından

tamamen çıkarmaları oluyor. Aldığım sonuçlarsa beni hâlâ çokşaşırtıyor.

Bilim insanları, aralarında beyin bozukluklarının da bulunduğutümdejeneratifhastalıklarıntemeltaşınınenflamasyonolduğunubirsüredirbiliyorlar.Ancaknelerinenflamasyonutetikleyerekbuölümcültepkimeleresebepolduğukonusundakiçalışmalardevamediyor. Gluten ve karbonhidrat açısından zengin bir beslenmedüzenininbeyindeenflamasyonutetikleyenfaktörlerinenbaşındageldiği de elde ettikleri bulgular arasında. Bu aslında oldukçatedirgin edici bir tespit. Zira beynin olumsuz etkilenipetkilenmediğini anlamak çoğu zaman mümkün olmuyor. Gaz,şişkinlik, ağrı, kabızlık ve ishal gibi hızla ortaya çıkan bulgularlakendinigösterensindirimbozukluklarınıvebesinalerjileriniteşhisetmekçokdahakolaydır.Öteyandanciddibirbaşağrısıçekmiyorya da bariz bir nörolojik sorun yaşamıyorsanız beyninizde nelerolup bittiğini iş işten geçmeden öğrenmek çok zor olabiliyor.Bunama gibi ciddi bir sağlık sorunu teşhis edildiğindeyse artık Udönüşüyapmakçokzoroluyor.

Fakatsize iyibirhaberimdevar:Nörolojiksorunlaradoğuştanyatkınlığınızolsadasizegenetikkaderinizikontrolaltındatutmayıöğretebilirim. Bunun içinse insanların yıllardır inanmakta ısrarettiği bazı şehir efsanelerini unutmanız gerekiyor. Bunlardan enönemlileri şunlar: 1— Yağ oranı düşük ve karbonhidrat açısındanzenginbirbeslenmedüzenidoğrudur.2—Kolesterolkötüdür.

Mesele sadece glutenden kurtulmakla kapanmıyor. Gluten buyapbozun sadece bir parçası. İlerleyen bölümlerde kolesterolün,beyin sağlığının ve işlevselliğinin korunmasında ne kadar önemlibir rol oynadığını göreceksiniz. Yüksek kolesterolün beyinhastalıklarına yakalanma riskini azalttığını ve ömrü uzattığınıortaya koyan çalışmaların sayısı her geçen gün artıyor ve

besinlerden alınan yağların da (burada trans yağlardan değil, iyiyağlardanbahsediyoruz)sağlıklıbiryaşamınveişlevselbirbeyninanahtarıolduğukanıtlandı.

Nasıl yani? Bu söylediklerim yıllar boyu sizi inandırmayaçalıştıkları bilgilerle ciddi anlamda çeliştiği için bana inanmaktazorlandığınızıbiliyorum.Amerika’dayapılanendeğerlivedikkatedeğer bilimsel çalışmalardan biri olan ünlü Framingham KalpÇalışması’nda elde edilen veriler, aralarında bunamanın dabulunduğu bazı hastalıkları çok daha iyi analiz edebilmemizeolanak sağlamaktadır. Massachusetts, Framingham’da 1948yılındabaşlayanaraştırmayayaşları30-62arasındadeğişen5209gönüllü katılmıştır. Kadın ve erkeklerden oluşan katılımcılarınhiçbiridahaöncekalpkriziyadafelçgeçirmemiştivekalp-damarhastalığı belirtileri de göstermiyorlardı.10 Yıllar içinde ilkkatılımcılardandoğanyeninesillerindearaştırmayaeklenmesiyleilerleyen çalışma, bilim insanlarına bu topluluğu yakındaninceleme ve fizyolojik bozuklukları yaş, cinsiyet, psikososyaldurumlar, fiziksel özellikler ve genetik miras gibi birçok farklıetken ışığında analiz edebilme imkânı sundu. 2000’li yıllarınortalarınageldiğimizdeysetotalkolesterolvebilişselperformansarasındaki ilişkiyi incelemeye karar veren bilim insanları, ilkkatılımcılar arasından seçtikleri 789 erkek ve 1105 kadınımercekaltına aldılar. Çalışmanın başında bunama ve felç sorunukesinlikle olmayan bu katılımcılar, on altı veya on sekiz yılarasındadeğişensürelerboyuncatakipedildilerveherdörtyadaaltı yılda bir hafıza, öğrenim becerileri, kavram oluşturma,konsantrasyon,dikkat,soyutdüşünmeveorganizasyonbecerilerigibikriterleriölçümleyenbilişseltestlerdengeçirildiler.Alzheimerhastalarınıntümbukriterlerindegerilemegörüldü.

2005yılındayayınlananaraştırmaraporundatotalkolesterolün

2005yılındayayınlananaraştırmaraporundatotalkolesterolünsözlü ifade, dikkat/konsantrasyon, soyut düşünme ve birçokbilişsel ölçütle doğrudan ilişkili olduğu ifade ediliyordu.11 Üstelik“tavsiye edilen” kolesterol değerlerine (200 ve altı) sahip olankatılımcılar, sınır değerlere (200-239 arası) ve yüksek değerlere(240veüstü)sahipolankatılımcılarındandahakötüsonuçlareldeetmişlerdi.Araştırmadadüşüktotalkolesterolseviyelerininsoyutdüşünme, odaklanma, sözlü ifade ve akıl yürütmede çok ihtiyaçduyulanbilişselperformansıdüşürdüğüifadeedilmektedir.Başkabirşekildeifadeetmekgerekirse,enyüksekkolesteroldeğerlerinesahipolankişilerinbilişsel testlerdedüşükkolesteroldeğerlerinesahip olan kişilerden daha başarılı oldukları görülmüştür. Bu dakolesterolün beyni koruyan faktörlerden biri olduğunukanıtlamaktadır. Bunun nasıl mümkün olabildiğini 3. bölümdegöreceğiz.

Dünyanındörtbiryanındakilaboratuvarlardangelenaraştırmasonuçlarıdabukonudakigenelgeçerbilgileriyerlebirediyor.Benbunları yazarken Avustralya’nın Canberra şehrinde bulunanAvustralya Ulusal Üniversitesi’nden (Australian NationalUniversity) bilim insanları Neurology isimli bültende (AmerikanNöroloji Akademisi’nin tıbbi gazetesi), kan şekeri değerleri“normal kabul edilen referans aralığının" üst sınırında bulunankişilerde beyin küçülmesi riskinin çok daha yüksek olduğunukanıtlayanbirmakaleyayınladılar.12BuradanTip-3şekerhastalığıhikâyesine dönecek olursak, beyin hastalıklarının ve bunamanınbeyin küçülmesiyle yakından ilişkili olduğunu uzun yıllardırbiliyoruz.Öteyandanböylebirküçülmenin,kanşekerininnormalkabul edilen referans aralığı içinde yükselmesiyle bile mümkünolabileceği bilgisi, kan şekerini yükselten yiyecekler (yanikarbonhidratlar) tüketen biri için çok şey ifade ediyor.

Hastalarımınçoğubanakanşekerlerinormalaralıktaolduğu içinbir sorunlarının olmadığını söyler. Fakat “normal” derken neyikastediyoruz? Laboratuvar testleri bir bireyin belirlenmişstandartlara göre "normal" olduğunu gösterebilir ama sonbilimsel çalışmalar bizi normal kabul ettiğimiz değerleri yenidengözdengeçirmeyeitiyor.Kanşekeriniz“normal”görünebilir.Fakatpankreasınızabir göz atabilseydiniz, sizi ayakta tutmaya yetecekinsülinisalgılarkenverdiğimücadelekarşındadehşetedüşerdiniz.Bunedenlesabahsaatlerinde,dahagünün ilköğününüyemedenyapılan açlık kan şekeri ölçümü çok önemlidir. Bu ölçümdekanınızdaki insülin seviyesininyüksekçıkmasıkırmızıalarmdırvemetabolizmanızda bir şeylerin ters gittiğinin göstergesidir. Şekerhastalığınıneşiğinegelmişvebeyninizingeleceğinitehlikeyeatıyorolabilirsiniz.

Avustralya’dayaşları60ila64arasındadeğişenvekanşekerleri“normal kabul edilen” aralıkta olan 249 kişinin katılımıyla birçalışma yapılmıştır. Katılımcılara önce çalışmanın başında,ardından da dört yıl sonra olmak üzere iki kez beyin taramasıyapılmıştır. Kan şekeri seviyeleri normal kabul edilen referansaralığınınüstsınırındayeralankatılımcılarınbeyinlerininhafızavebilişselbecerilerleilgilibölümlerindegörülenhacimkaybınındiğerkatılımcılarınkine oranla daha fazla olduğu tespit edilmiştir.Araştırmacılaryaş,yüksekkanşekeri,sigaravealkoltüketimigibidiğer etkenleri de göz önünde bulundurduklarında, kan şekerideğerlerinin normal kabul edilen referans aralığının üst sınırındaolmasının beyin küçülmesinden yüzde altı ila on sorumluolduğunu gördüler. Bu araştırma, kan şekeri seviyelerinin beyinsağlığı üzerindeki etkilerinin şeker hastası olmayan kişilerde degörülebileceğiniöngörmektedir.13

Kan şekeri ve insülin dengesizliği bir salgın gibi yayılmaktadır.

Kan şekeri ve insülin dengesizliği bir salgın gibi yayılmaktadır.Önümüzdekionyıl içindeher ikiAmerikalıdanbirindediyabezite—günümüzdehafif insülindirenci,prediyabetveşekerhastalığınıkapsayan bir dizi metabolik dengesizliği tanımlarken bu terimkullanılmaktadır—sorunugörülecektir.Bunoktadakabuledilmesien zor olansa bu kişilerin yüzde doksanının, hayatlarına teşhiskonmadan devam edeceği ve bu sorunlarını ancak iş iştengeçtikten sonra fark edecek olmaları gerçeğidir. Ben bu talihsizyazgının önüne geçmeyi kendime görev edindim.Asıl hedefimiz,bir hastalık ortaya çıktıktan sonra tüm silahlarımızı kuşanıpsaldırıya geçmek değil, hastalıklar ortaya çıkmadan kendimizikorumak olmalıdır. Bunun için de bazı günlük alışkanlıklarımızıdeğiştirmemizgerekiyor.

Eğer karbonhidrat oranı düşük bir beslenme düzenine geçmekgözünüzü korkutuyorsa (çok sevdiğiniz bütün o yiyeceklerdenmahrum kalma fikri bile tırnaklarınızı yemeye başlamanıza yettimiyoksa?)hemenpesetmeyin.Bunusiziniçinolabildiğincekolaybir hale getireceğime dair size söz veriyorum. Ekmek sepetinizielinizdenalabilirimamaonunyerinesizezararlıolduğuyanılgısınadüşüp yemekten kaçındığınız tereyağı, kırmızı et, peynir veyumurta gibi bir sürü yiyecek veririm. Bol miktarda sağlıklı velezzetli sebze de cabası... Ama buradaki en iyi haber şu:Metabolizmanızı karbonhidratla çalışmaktan kurtarıp protein veyağlaçalışırhalegetirdiğinizandakolaycavekalıcıbirşekildekilovermek, gün içinde daha enerjik olmak, daha iyi uyumak, dahayaratıcı ve üretken olmak, daha iyi bir hafızaya ve düşünmeyeteneğine sahipolmak,daha renklibir cinsel yaşamakavuşmakgibi hedeflerinize ulaşmanın da artık çok daha kolay olduğunugöreceksiniz. Ayrıca elbette ki beyniniz de artık tam anlamıylakorumaaltındaolacak.

ENFLAMASYONBEYNEULAŞTIĞINDA

Bu bölümde birkaç kez bahsettiğimiz ama ne olduğunu tamolarakaçıklamadığımızenflamasyonkonusunadönelim.Herkesin,enflamasyonunneolduğunadairgenelbirfikrivardır.Vücudumuzherhangibirstresemaruzkaldığındabunadoğalolaraktepkiverir.Enflamasyon dendiğinde çoğumuzun aklına bir böcek tarafındanısırıldığımızdabelirenkızarıklıkyadasakatbireklemdehissedilenkronik bir ağrı gibi enflamasyonun en temel belirtileri olarakbilinenağrıveödemgelir.Ancakenflamasyonherzamannegatifbir tepki değildir ve bazen vücudumuzun potansiyel bir tehlikeolarak gördüğü bir durum karşısında —böceğin zehrini nötralizeetmek ya da burkulan ayak bileğinin hareketlerini kısıtlayarakiyileşmesini sağlamakgibi—kendini savunduğunungöstergesidir.Enflamasyon hayatta kalabilmek için alınan çok önemli birtedbirdir.

Ancakenflamasyonkontroldençıktığındasorunlarasebepolur.Nasıl ki gündebir kadeh şarap içmek sağlıklıykenher günbirkaçkadeh şarap içmek sağlık açısından tehlike teşkil ediyorsa,enflamasyoniçindeaynısıgeçerlidir.Enflamasyontekbirnoktaylasınırlı kalmalı, uzun zamana yayılmamak ve asla sürekliolmamalıdır. Ancak ne yazık ki bu milyonlarca kişinin başınageliyor. Eğer vücut sürekli farklı uyaranlar tarafından saldırıyauğrarsa enflamasyon tepkimeleri de devam eder ve dolaşımsistemi aracılığıyla bütün vücuda yayılır. Bu türden birenflamasyonun yaygınlık durumunu kan testleriyle görebilmekmümkündür.

Enflamasyon yaygın hale geldiğinde vücutta hücrelerimizüzerindetoksiketkileriolanbirdizikimyasalüretilir.Budahücreişlevlerininazalmasınaveakabindedehücreyıkımınanedenolur.Kontrol altına alınamayan enflamasyon Batı toplumlarında sıkrastlananbirsorundurvebilimselaraştırmalaragörekalp-damarhastalıklarının, kanserin, şeker hastalığının, Alzheimer’ın, aklagelebilecekdiğertümkronikhastalıklarvebunlarabağlıölümlerintemelsebebidir.

Kontrol altına alınamayan enflamasyonun artrit gibi birproblemezeminhazırlayacağınıtahminetmekhiçdezordeğildir.Sonuçta bu hastalığı tedavi etmek için kullanılan ibuprofen veaspirin gibi ilaçlar da antienflamatuvar adıyla satılmaktadır.Hastalarınalerjiktepkimeyenedenolanuyaranlaramaruzkaldığıastım vakalarında ortaya çıkan enflamasyonla mücadele etmekiçindeantihistaminiklerkullanılmaktadır.Artıkkalpkrizlerininentemel nedeni olan kalp-damar hastalıklarının altındakolesterolden ziyade enflamasyonın yatıyor olabileceğini hergeçengündahaiyianlıyoruz.Aspirinin—kansulandırıcıözelliğinindışında—kalpkrizivefelçgeçirmeriskleriniazaltıcıözelliğinidebuşekildeaçıklamakmümkün.

Enflamasyon ve beyin hastalıkları arasındaki ilişki, bilimliteratüründeçokaçıklayıcıbirbiçimdeortayakonsadazorkabulgörmekte ve toplumun geniş kesimleri tarafındanbilinmemektedir. Parkinson’dan multipl skleroza (MS),epilepsidenotizmeveAlzheimer’dandepresyonakadarher türlübeyin problemiyle doğrudan ilişkili olan beyin enflamasyonunuöngörmek çok da kolay değildir. Zira vücudun geri kalanınınaksine, beyinde ağrı reseptörleri bulunmamaktadır ve bu yüzdendebeyindekienflamasyonuhissetmekmümkündeğildir.

Beynin sağlığını ve işlevselliğini korumaya çalışırken

Beynin sağlığını ve işlevselliğini korumaya çalışırkenenflamasyonukontrolaltınaalmayaodaklanmakilkbakıştayersizgörünebilir. Hepimiz artrit ve astım gibi hastalıklar ileenflamasyon arasındaki ilişkiden uzun süredir haberdarız. Ancakson on yılda insan bedeni üzerinde yapılan çalışmalar, pek çoknörodejeneratifhastalığınsorumlusuolarakenflamasyonu işaretediyor. İki yıldan uzun bir süre boyunca Advil (ibuprofen) ya daAleve (naproksen) gibi nonsteroid antienflamatuvar ilaçlarkullanan kişilerde Alzheimer ve Parkinson hastalıklarınayakalanma riskinin diğer kişilere oranla yüzde kırk daha düşükolabileceğini gösteren araştırmalar aslında 1990’laradayanmaktadır.14,15Ayrıca nörodejeneratif hastalıkları olankişilerinbeyinlerindeenflamasyonunhücreselarabulucularıolansitokinlerindedramatikbirartışgösterdiğitespitedilmiştir.16SonteknolojiürünüolangörüntülemesistemlerisayesindeAlzheimerhastalarının beynindeki hücrelerin sitokin üretimine aktif birşekildekatıldığınıartıkgörebiliyoruz.

Yani artık enflamasyona farklı bir gözle bakmak zorundayız.Sorun sadece ağrıyan dizler ya da sızlayan eklemler değil;enflamasyon,beyindejenerasyonunasebepolansüreçtedebüyükrol oynuyor. Enflamasyonun beyindeki hasarın ivmekazanmasındaki en büyük etkisi de birtakım kimyasalmetabolizmaları harekete geçirerek serbest radikal üretiminihızlandırmasıdır. Kronik enflamasyon sürecinin merkezindeoksidatifstres—birçeşitbiyolojikpaslanma—kavramıyeralır.Budereceli aşınma tüm dokularda görülür. Hayatın normal birparçasıdır, doğanın her alanında görülür ve vücudumuzbesinlerden ve havadaki oksijenden aldığı kaloriyi kullanılabilirenerjiye dönüştürürken de gerçekleşir. Ancak vücutta aşırıboyutlara vardığı ya da vücut onu sağlıklı bir biçimde kontrol

altında tutamadığı takdirde ölümcül sonuçları olabilecek birreaksiyondur.Oksidasyon kelimesi içinde "oksijen" içerse de bu,soluduğunuzoksijenle aynı şey değildir. Buradaki suçlu, bir diğeroksijenmolekülüyle(02)birleşmemişolantekbirO’dur.

Bu oksidasyon sürecini size biraz daha açıklamak istiyorum.Çoğumuz serbest radikallerden bahsedildiğini duymuşuzdur.Serbest radikaller bir elektronunu kaybetmiş moleküllerdir.Normaldeelektronlarçiftlerhalindebulunur.Fakatstres,kirlilik,kimyasallar, beslenme kaynaklı toksik uyaranlar, güneşinultraviyole ışınları ve hatta vücudun sıradan faaliyetleri gibi pekçok etken bu moleküllerden bir elektron koparabilir ve bu da omolekülün "arsızlaşmasına” ve diğer moleküllerden elektronçalmaya çalışmasına neden olur. Vücutta bir dizi zincirlemereaksiyon yaratarak daha fazla serbest radikalin üretilmesine,enflamasyonun alevlenmesine neden olan bu bozukluk,oksidasyonundatakendisidir.Ziraoksideolandokularvehücrelernormal işleyişlerini sürdüremez ve bu durum da sizi sağlıksorunlarınakarşıdirençsizhalegetirebilir.Oksidasyonseviyesivebuna bağlı olarak da enflamasyondeğerleri yüksek olan kişilerinenfeksiyonlara karşı direnç düşüklüğünden eklem ağrılarına,hazım sorunlarından anksiyeteye, baş ağrılarına, depresyona vealerjilere kadar pek çok farklı şikâyetten muzdarip olmaları dabununlaaçıklanabilir.

Ayrıca, tahmin edebileceğiniz gibi oksidasyonun düşürülmesienflamasyonu da azaltır ve bu da oksidasyonun sınırlanmasınısağlar. Bu yüzden antioksidanlar hayati önem taşır. A, C ve Evitamini gibi antioksidan özellikli besinler serbest radikallereelektron vererek zincirleme reaksiyonların önünü keser ve hasaroluşmasını önler. Bitkiler, kırmızımeyveler ve kuru yemişler gibiantioksidan açısından zengin besinler tarih boyunca beslenme

sistemimizin birer parçasıydı. Ancak günümüzde gıda endüstrisienerjimetabolizmalarımızve sağlığımız içinhayatiönemtaşıyançoğubesinmaddesinihayatlarımızdançıkarmaktadır.

Bu kitabın ilerleyen bölümlerinde size hem vücudunuzunserbestradikalüretiminiazaltacakhemdebeyninizienflamasyonyüzündenoluşan serbest radikallerdenkoruyacakbir yöntemdenbahsedeceğim. Enflamasyonu zerdeçal gibi doğal malzemelerkullanarakazaltmayöntemleritıbbiliteratürdeikibinyılıaşkınbirsürediryeralıyor.Ancakbizbukarmaşıkveanlamlıbiyokimyanınsırlarınıancaksononyıldaanlamayabaşladık.

Bu biyolojik yöntemin bir diğer sonucu da, maruz kaldığımızçeşitlitoksinleriyıkımauğratanenzimlerinvediğerkimyasallarınüretim kodlarını içeren genlerin aktif hale getirilmesidir. İnsanDNA’sının toksinlerden arındırıcı kimyasalların üretim kodlarınıiçermesi sizi şaşırtabilir. Zira çoğumuz toksinlere ilk olarakendüstriyelçağlardamaruzkaldığımızıdüşünürüz.Ancakinsanlar,daha doğrusu tüm canlılar bu gezegende yaşamın başladığıtarihten bu yana çok sayıda toksinemaruz kalıyor. Dış dünyadadoğal olarak bulunan kurşun, arsenik ve alüminyum gibitoksinlerinvebazılarıgıdaolarakdatüketilenbitkivehayvanlarınkendilerini korumak için ürettiği toksinlerin dışında, vücudumuzda normal işlevlerini yerine getirirken toksinler üretir. Yanigünümüzde her zamankinden daha çok ihtiyaç duyduğumuz budetoksifikasyongenleri aslındabize zatenuzunyıllardır sadıkbirşekilde hizmet ediyorlar. Evimize en yakın marketten teminedebileceğimizzerdeçalveomega-3dokosaheksaenoikasit(DHA)gibi doğal maddelerin gen ifadesini artırarak güçlü birdetoksifikasyon aracı olabileceklerini biz de artık anlamayabaşlıyoruz.

Genlerimizinifadesinideğiştirerekenflamasyonukontrolaltına

Genlerimizinifadesinideğiştirerekenflamasyonukontrolaltınaalmamızayardımcıolanşey,sadeceyediğimizyiyeceklerdeğildir.İlerleyen bölümlerde egzersizin ve uykunun da DNA için çokönemli düzenleyiciler olduğunu göreceksiniz. Dahası yeni beyinhücreleri üretmeyi de öğreneceksiniz. Size nörogenesisin —yenibeyin hücrelerinin oluşumu— sizin kontrolünüzde olduğunu,nedenlerivenasıllarıylagöstereceğim.

KARAMİZAH:STATİNLER

Beslenme ve egzersiz, vücudumuzun enflamasyonla doğalyollardanmücadeleetmesinekatkıdabulunur.Peki,ilaçlariçindeaynışeyisöyleyebilirmiyiz?Kesinliklehayır.Günümüzdeenfazlareçeteedilenilaçlardanolankolesteroldüşürücüstatinlerinvücutgenelinde enflamasyonu azalttığı yönünde ciddi bir çığırtkanlıkyapılıyor. Ancak son araştırmalar statinlerin beyin fonksiyonlarınıazaltabileceğini ve kalp krizi riskini artırabileceğini de ortayakoymakta. Bunun nedeniyse son derece basit. Daha önce debelirttiğim gibi bu gerçeği asla unutmamanız için tekrarlıyorum:Beyinayaktakalabilmekiçinkolesteroleihtiyaçduyar.Kolesterol,nöronlarınişlevselliğinidevamettirebilmesiiçinhayatideğertaşırve beyin için çok önemli bir besin maddesidir. Hücre zarınınoluşmasında çok önemli bir rolü olan temel bir yapı taşıdır.Antioksidan özelliklere sahiptir ve vücutta D vitamini gibi beyindostumaddelerinvesteroidhormonlarınüretimindekullanılır.Enönemlisiyse kolesterolün nöronların en temel yakıt maddesiolmasıdır. Nöronlar yeterli miktarda kolesterolü kendi başlarınaüretemezler ve kandaki kolesterolün onlara bir taşıyıcı protein

tarafındanulaştırılmasını beklerler. Bu taşıyıcı protein, yani LDL,"kötükolesterol”gibiolumsuzbir isimle tanınmaktadır. İyi, kötübir yana LDL bir kolesterol molekülü bile değildir. Düşükyoğunluklu bir lipoproteindir ve hiç de kötü bir şey değildir.LDL’ninbeyindekitemelgörevi,hayatvericikolesterolüyakalayıponuçokönemliişlevlerüstleneceğinöronlaraulaştırmaktır.

Kolesterol seviyeleri düşük olduğunda beynin iyi çalışmadığınıkanıtlayacakdelillerartıkbilimliteratüründeyeralıyor.Kolesteroldeğerleri düşük olan kişilerin bunama ya da diğer nörolojiksorunlarla karşılaşma riski diğer kişilere oranla çok daha yüksek.KolesteroleveLDL’yebakışaçımızıdeğiştirmezamanıgeldi.Onlarbizimdüşmanımızdeğil,dostlarımız.

Peki ya kolesterol ve kalp-damar hastalıkları? Bu bulmacanıncevabını 3. bölüme saklıyorum. Şimdilik kolesterolün iyi bir şeyolduğufikrinikafanızaiyiceyerleştirmenizyeterliolacak.Birazdansuçluyu yanlış yerde aradığımızı göreceksiniz. Zira kalp-damarhastalıklarının asıl sorumlusu kolesterol ve LDL değil, oksideLDL’dir.Peki,LDLnasılbukadarhasargörerekkolesterolübeyinetaşıyamazhalegeliyor?Budurumunenyaygınsebeplerindenbiri,LDL moleküllerinin glikoz tarafından fiziksel değişimeuğratılmasıdır. Şeker molekülleri LDL’ye bağlanarak molekülünyapısını değiştirir ve bu durum hem LDL’nin işlevini yerinegetirememesine hem de serbest radikal üretiminin artmasınanedenolur.

Az önce anlattıklarım kafanızı allak bullak ettiyse paniğekapılmayın. İlerleyen bölümlerde size tüm bu biyolojik olaylarıaçıklayacağım.TahılBeyin’inhikâyesiningirişbölümüolarakkabuledebileceğimiz bu ilk bölümde pek çok farklı konuya genelhatlarıyla değindim. Aslında üzerinde düşünmenizi istediğimsorular şunlar: Yağ oranı düşük, karbonhidrat oranı yüksek

öğünlerden ve meyvelerden oluşan bir beslenme düzeniuygulayarak beynimizin çöküşünü hızlandırıyor muyuz? Genetikmirasımız ne olursa olsun sadece yaşam tarzımızda yapacağımızdeğişikliklerlebeynimizinkaderinikontroletmemizmümkünmü?Dikkateksikliğivehiperaktivitebozukluğu,depresyon,anksiyete,uykusuzluk, Tourette sendromu, baş ağrıları ve Alzheimer gibibeyin kaynaklı çoğu hastalığın doğal yollardan önlenebildiği,tedavi edilebildiği ve hatta bazen tamamen ortadankaldırılabildiği gerçeğinin dile getirilmesi, ilaç endüstrisindekidevlerin yatırımlarını zarara uğratırmı? Tümbu sorulara yükseksesle "evet" yanıtını veriyorum. Hatta biraz daha ileriye giderekkalphastalıklarınınveşekerhastalığınındaönlenebileceğiniiddiaediyorum. Bu hastalıkların “tedavi" edilmesinde kullanılanyöntem, belirtilerden yayılan dumana çok fazla odaklanarakyangınınyarattığıasılhasarıgözardıediyor.Bu,hemetkisizhemde sürdürülmesi mümkün olmayan bir yaklaşım. Eğer insanömrününsınırlarınızorlayıp100yılıaşkınbirsürehayattakalmayıve tarih , öncesi dönemde yaşayan atalarımıza anlatacak gerçekbirhikâyemizinolmasınıistiyorsakyaşamşeklimizideğiştirmemizgerekiyor.

Bubölümünamacı,sizeenflamasyonunhikâyesinianlatmakvebeyninizi (ve vücudunuzu) yeni bir bakış açısıyla görmenizisağlamak.Güneşinhersabahdoğudandoğupherakşambatıdanbattığınıhepimizbiliyoruz.Güneşhergünaynı şeyi yapıyor. Pekiya ben size güneşin aslında hiç hareket etmediğini söylesem?Güneşin etrafında dönen biziz! Bunu zaten bildiğinizi elbettebiliyorum ama bu analojiden yola çıkarak artık geçerli olmayanbirtakım fikirlere nasıl takılıp kaldığımızı daha kolayanlayabilirsiniz. Konferanslarımdan sonra insanlar yanıma gelipbanakalıplarındışına çıkandüşüncelerim için teşekkürediyorlar.

Onlara saygım sonsuz ama benim derdim bu değil. Benim,kalıpların dışına çıkan düşünceleri olan biri olmamın dünyayahiçbir faydası yok. Asıl derdim, o kalıpları genişletmek vesavunduğum kavramları yaşam biçimimizin ve kültürümüzün birparçası haline getirmek. Çağımızın sorunlarını aşmak konusundaciddiveanlamlıbiryolkatedebilmemizancakozamanmümkünolacak.

BEYİNSAĞLIĞINDANSAĞLIKLIYAŞAMA

Sağlıklıbirşekildehayattakalabilmekiçinyağaihtiyaçduyanbirtür olduğumuz evrimsel bir gerçek ve bundan kaçış yok. Aşırımiktardakarbonhidrattüketimibedenimizdevebeynimizdesessizmeteor fırtınaları koparıyor. Üstelik ben burada sadece doktormuayenesinde (tartı üzerinde olacaklardan bahsetmiyorum bile)bize bir madalyon kazandırmayacağım hepimizin bildiğifabrikasyon, rafine ürünlerden de bahsetmiyorum. DoktorWilliamDavis,çığıraçançalışmasıWheatBelly’debunuçokgüzelanlatıyor:17

“Birsomunorganik, liforanıyüksek,çoktahıllıekmekyadakremalıbirtopkek...Oyediğinizşeyaslındatamolaraknedir?Hepimiz top keklerin işlenmiş, paketlenmiş bir abur cuburolduğunu biliyoruz ama ürünleri bize B vitaminleri ve“kompleks” karbonhidratlar açısından zengin bir lif kaynağıolaraksunuyorlar.Ah,fakatbuhikâyeninbirdeötekiyüzüvar.Gelinbubölümebir göz atalım. Bu tahılın içerdiği bileşenleri inceleyelim ve

nedeninsanlaratuhafşeyleryapabilmepotansiyelinin—şekli,rengi, içerdiği liforanıyadaorganikolupolmamasıhiçfarketmeksizin—olduğunuanlamayaçalışalım."

İşte biz de şimdi tam olarak bunu yapacağız. Ancak DoktorDavis’in modern tahıllar hakkındaki analizini bir adım öteyetaşıyarakbubesinlerinyarattığıhasarınumulmadıkbirkurbanınındahaolduğunugöreceğiz:beynimiz.

2.BÖLÜM

YAPIŞKANPROTEİN

GluteninBeyinEnflamasyonundakiRolü(MeseleYalnızcaGöbeğinizDeğil)

Bananeyediğinisöyle,sanakimolduğunusöyleyeyim.—ANTHELMABRILLAT-SAVARIN(1755-1826)

Hemen hemen herkes ara sıra ağır bir baş ağrısı ya da buruntıkanıklığı sorunu yaşar. Bu belirtiler ortaya çıktığında genelliklebu durumu açıklayabilecek bir neden buluruz. Baş ağrılarınıbilgisayar karşında uzun saatler geçirmekle ya da yutkunmagüçlüğü ve burun tıkanıklığını hafif bir soğuk algınlığıylaaçıklamak gayet mümkündür. Çoğunlukla vücudumuz normal,sağlıklıhalinedönenekadarbubelirtileribastırıprahatlamakiçinreçetesiz satılan ilaçlara sığınırız. Ama ya belirtiler ortadankaybolmaz ya da bu kez suçluyu yakalamak o kadar da kolayolmazsa? Ya kendinizi bana başvuran pek çok hastam gibi

geçmeyen bir ağrı ve rahatsızlıkla mücadele ederkenbuluverirseniz?

Franuzunyıllardırbaşındaki zonklamahissiyle yaşıyordu.Onugüneşlibirocakgünüilkkezmuayeneettiğimde63yaşındavehergün migren ağrıları çeken biri hayatından ne kadar memnunolabilirse, Fran de hayatından o kadar memnundu. Elbettepiyasadakibütünağrıkesicileridenemiştivehaftadaenazbirkaçkez kuvvetli bir migren ilacı olan Imitrex’i (sumatriptan)kullanıyordu. Fran’in tıbbi geçmişini incelediğimde yirmiliyaşlarının başındayken “bağırsaklarıyla ilgili ciddi bir sıkıntı”yaşadığı için bir keşif ameliyatı geçirdiğini gördüm.Değerlendirmesinin bir parçası olarak gluten intoleransı testiistediğimdeyse incelenen göstergelerin sekiz tanesinde pozitifsonuçlarlakarşılaşmakbenihiçşaşırtmadı.Fran’eglutensizdiyetreçeteettim.

Dört ay sonra Fran'den şöyle bir mektup aldım: "Glutenihayatımdançıkardıktansonraneredeysehergünçektiğimmigrenağrılarından kurtuldum. Vücudumda iki büyük değişiklik oldu:Geceleri başımdaoluşan vemigren krizleriyle sonuçlanan yanınahissi kayboldu ve artık kendimi çok daha enerjik hissediyorum.Artık günlerimi sizi ilk görmeye geldiğim zamankinden çok dahaverimli geçiriyorum.” Fran mektubunun sonunda onu yıllardırçektiği migren işkencesinden kurtaracak çözümü bulduğum içinbana teşekkür ediyordu. Fran’e kaybettiği yılları geri verebilmeyiçok isterdim ama en azından ömrünün geri kalanını ağrısızgeçirmesinisağlamayıbaşardım.

Farklı şikâyetlerle uzun yıllardır acı içinde yaşayan bir diğerkadın hastam da Lauren’dı. Sadece otuz yaşındaydı ve daha ilkkarşılaşmamızdabana“ruhsalsorunlar"yaşadığınısöyledi.Laurenbanasononikiyıliçindesağlığınınhergeçengünkötüyegittiğini

anlattı. Gençliği çok zor geçmiş ve hem annesini hem debüyükannesini erken yaşta kaybetmişti. Üniversite yıllarında"mani” atakları nedeniyle birkaç kez hastaneye yatmıştı. Laurenbu dönemlerde çok konuşkan oluyor ve kendine güveni yerinegeliyordu.İştahıaçılıyor,kiloalıyorvebununsonundadaciddibirdepresyonagiriyorveintihareğilimigösteriyordu.Banageldiğindebipolar bozukluk tedavisinde kullanılan lityumu kullanmayabaşlamıştı. Ruhsal sorunlar ailesinde de görülüyordu; kız kardeşişizofren, babasıysa bipolardı. Lauren’ın tıbbi geçmişinde ciddiruhsal sorunlar dışında dikkat çekici bir durum yoktu. Bağırsaksorunları,gıdaalerjisi yadaglutenhassasiyetineeşlikedendiğerstandartsorunlardanmuzdaripdeğildi.

Ben yine de bir