D.P.Ü. KÜTAHYA EVLİYA ÇELEBİ EĞİTİM 2017 ARAŞTIRMA ...

2017

SİBEL DEMİREL DPÜ EVLİYA ÇELEBİ EĞİTİM ARAŞTIRMA HASTANESİ

SAĞLIK BAKIM HİZMETLERİ MÜDÜRÜ

19.01.2017

D.P.Ü. KÜTAHYA EVLİYA ÇELEBİ EĞİTİM ARAŞTIRMA HASTANESİ

SAĞLIK BAKIM HİZMETLERİ MÜDÜRLÜĞÜ

HEMŞİRELİKTE FARKINDALIK PROJESİ 2017

Hemşirelik Girişimleri Standartları

İçindekiler : 1-Sıcak Uygulama

2-Soğuk Uygulama

3-Nazogastrik Sonda Takılması, Bakımı ve Çıkarılması

4-Mide Lavajı

5-Aspirasyon Uygulama

6-Postüral Drenaj Uygulama

7-Derin Solunum Egzersizi

8- Öksürme Egzersizi

9- Aldığı-Çıkardığı Takibi (AÇT)

10-Üriner Kateter Takılması, Bakımı ve Çıkarılması

11-Rektal Tüp Uygulama

Standartların Hazırlanmasında Görev Alan Personellerimize Teşekkür Ederiz Sibel DEMİREL

Ayşegül YILMAZ

Belkız KILLI

Dudu YAVUZ

Gülay ATA

Itır Ceren KÖMÜRCÜLER

Leman KARAKÜÇÜK

Makbule SOYLU

Ramazan KARAKÜÇÜK

Berna ALTINER

Havva DEMİRDAŞ

Fatma Sultan GERGİN

Şükran DALKILIÇ

Nurşah ARSLAN BULUT

Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü

Supervizör

Hemşire

Hemşire

Hemşire

Ebe

Hemşire

Hemşire

Hemşire

Eğitim Hemşiresi

Eğitim Hemşiresi

Eğitim Hemşiresi

Eğitim Hemşiresi

Eğitim Hemşiresi

T.C. KÜTAHYA VALİLİĞİ

İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ Sağlık Bakanlığı Dumlupınar Üniversitesi

Kütahya Evliya Çelebi Eğitim ve Araştırma Hastanesi HEMŞİRELİK GİRİŞİMLERİ STANDARTLARI

Kod:EY.RH.03 Yayın Tarihi:09.01.2018 Revizyon No:0 Revizyon Tarih: Sayfa 2 / 47

1. SICAK UYGULAMA Vücudun bir bölümüne veya tamamına sıcaklık veren ya da sıcaklık yayan birtakım fiziksel ajanlar uygulanmasına sıcak uygulama denir. Sıcak uygulama, tedavi etmek veya tedaviye yardımcı olmak amacıyla yapılır. Sıcak uygulama için günümüzde kullanılan birçok yöntem vardır. Isı uygulama direkt, endirekt kuru ve nemli yapılabilir.

1.1. Sıcak Uygulamanın Fizyolojik Etkileri Sıcak uygulama organizmada çeşitli etkilere yol açar. Bu etkiler aşağıdaki gibidir. Vazodilatasyon Isı uygulandığı bölgede kan akımını hızlandırır. Zarar görmüş etkilenmiş alandaki konjesyonu azaltır. Bölgeye giden kan akımını artırarak bölgenin beslenmesini sağlar. Metabolik atık ürünlerin atımını hızlandırır. Venöz kan birikimini azaltır. Kanın viskozitesini azaltır: Yaralı bölgeye lökositlerin ve antibiyotiklerin hemen ulaşmasını sağlar. Kapiller permiabilite artar: Besin ve metabolik artıkların geçişi artar. Apsenin lokalize olarak

yayılmasını önler. Doku metabolizmasını hızlandırır: Kan akımının artması sağlanır ve uygulama yapılan bölgede

sıcaklık artar. Kas gerilimini azaltır: Düz kasların gevşemesini sağlayarak spazmı ortadan kaldırır ve ağrıyı azaltır.

1.2.Sıcak Uygulama Yapılması Gereken Durumlar Sıcak uygulama; ödem ve enflamasyon, enfekte yaralar, lokal apseler, hemoroit tedavisinde, perianal ve vajinal enflamasyon tedavisinde uygulanır. Ayrıca böbrek, safra kesesi, bağırsak ve dismenore ağrılarını gidermede de kullanılır. Sıcak uygulamanın yapılmasının sakıncalı olduğu durumlar

Vazodilatasyonun zararlı olduğu durumlar, Akut enflamasyonlar , Kötü huylu (maling) tümörü olanlar, Akciğer hastalığı, kalp hastalıkları ve böbrek hastalıkları olanlar

1.3 .Sıcak Uygulamanın Riskli Olabileceği Durumlar

Yeni doğanlarda ve çocuklarda, deri katmanı ince olduğundan çocuklar acılarını dile getiremeyecekleri için sıcak uygulama riskli olabilir.

Yaşlılarda, ağrıya duyarlılık azalır ve ısıyı tam olarak algılayamazlar bu da yanıklara sebep olabilir. Bazı ilaçların kullanımına bağlı olarak algılama bozukluğu gelişebilir. Buna bağlı olarak sıcağın

derecesini algılamayabilir ve doku kayıpları oluşabilir. Açık yaralar ısıya daha duyarlıdır. Konfüzyon, bilinç kaybı, spinal kord yaralanmalarında uyaranları alma ve cevap verme azalacağından

yapılan uygulamalar risklidir. Ödemli dokularda hücreler arasında sıvı birikmesi olduğundan duyarlılık azalmıştır. Skarlı dokularda deri kalınlaşmış olduğundan o bölgelerde ısı iletimi zordur. Periferal vasküler hastalıklarda eksremitelerde ağrı ve sıcaklık uyarılarının iletimi azaldığından yapılan

uygulamalar risklidir. Ortopedik rahatsızlıklarda kullanılan metal vida ya da metal plaklar ısıyı çabuk ilettiğinden uygulamalar

riskli olabilir. 1.2. Sıcak Uygulama Çeşitleri

Sıcak uygulamalar, kuru, sıcak ve yaş (nemli) sıcak uygulamalar olarak iki başlık altında incelenir.

Sıcak uygulamalarda ısı dereceleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Çok sıcak 41-46 0C

Sıcak 37-40 0C

Hafif sıcak 34-36 0C

Ilık 28-34 0C

1.2.1. Kuru Sıcak Uygulamalar

Kuru ısı veren araçlar kullanılarak yapılan uygulamalardır. Bu uygulamalarda diyaterm, elektrikli yastık ve elektrikli battaniyeler, aguomatik yastıklar, ısıveren lambalar, ısı petleri, termofor kullanılır. Kuru sıcak uygulamalar, ağrıyı azaltmak ve süpürasyonu azaltmak için kullanılır. Vücuda direkt olarak uygulanan kuru ısı yöntemleri; elektrikli ısıtma yastıkları, aguatermik yastıklar ve termoforlardır. İndirekt uygulanan yöntemler ise ısı lambaları, ısı kafesleridir. İndirekt yöntemler çok geniş alana sirkülasyonu sağlamak, yaraları drene etmek ve kuru tutmak için uygulanır.

Aguatermik Yastıklar: Kauçuk ve plastikten yapılmış içinde derin su kanalları ile sıcak ve soğuk suyun sirkülasyonunu sağlayan su geçirmeyen aletlerdir. Güvenli olduklarından oldukça sık kullanılır. Isı ayarını sağlayan bir termostat sistemi vardır. Aguatermik yastıklarda ısı derecesi 40-43 0C’dir. Uygulamaya başlamadan önce yastık içindeki su seviyesi kontrol edilmeli gerekirse distile su ilave edilmeli, kanallara pompalanmalı ve daha sonra ısı ayarı yapılmalıdır. Aguatermik yastıklar uygulamadan önce üzerine yalıtımı ve vücut terinin emilimi için pamuklu keten kılıf ya da havlu geçirilir.

Elektrikli Isı Yastıklar: Elektrik bobinlerinden oluşmuş üzeri pamuklu ya da keten kumaşla kaplı

su geçirmez aletlerdir. Aguatermik yastıklar gibi uygulanır.

Resim 1: Elektrikli Isı Yastıkları

Isı Kafesi (beşiği): Çok sayıda akkor elektrik lambalarından oluşan metal kemerlerdir. Birden fazla 45 Watt’lık ampul kullanımı istenilen ısıya ulaşmak için gerekebilir. Ampuller hastaya 40-45 cm uzaklıkta tutularak hastanın geniş alanını ısıtmak için kullanılır. Uygulama süresi 15 dakikadır. Lambaların mesafesi ve ampul sayısı doktor istemine göre ayarlanır. Isı verilmeden önce hastanın uygulama yapılacak bölgesi bir çarşafla örtülür.

Isı Lambaları: Hastanın yanına taşınabilen oynar başlıklı seyyar lambalardır. Lambaların ampulleri

uygulanacak bölgenin durumuna ve tedavinin amacına göre 25-45-60 Watt’lık olabilir. Lamba ile hastanın uygulanacak bölgesi arasında 45-60 cm’lik bir mesafe olmalıdır. İşlem süresi hastanın toleransına uygun olarak 15-30 dakikadır. Her beş dakikada bir yaranın rengi, durum değişikliği ve sıcaklığı kontrol edilmelidir. İşleme başlamadan önce hastanın vital bulguları alınır, işlem yapılacak bölge kontrol edilir. Hastanın genel durumu gözlenir.

Tek Kullanımlık (disposable) Kimyasal Paketler: Farklı kimyasal bileşenler içeren iki bölümden

oluşan plastik keselerdir. Kese sıkıştırıldığında içinde bulunan kimyasal bileşenler aktif hâle gelir ve

kese içindeki ısı yükselir, bu keseler bir kere kullanılır bu nedenle maliyetleri yüksektir ancak çapraz enfeksiyonların önlenmesi açısından kullanılmaları tercih edilmektedir. Keseler kullanılmadan önce ısıları ön kol iç yüzüne tutularak kontrol edilir ve kese pamuklu bir örtüye sarılarak hastaya uygulanır. Kimyasal paketlerin yırtık olup olmadığı ve daha önce kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilmelidir.

Resim 2: Kimyasal paketler (disposable)

US (ultrasonik) Isı Uygulaması: Ultrasonik ses dalgalarının ısıya dönüştürülerek ultrasonografi probu ile vücuda ısı uygulanmasıdır. Isının miktarı ve uygulama süresi doktor istemine göre ayarlanır.

Sıcak Su Torbasının (termofor) Doldurulması ve Uygulanması: Değişik ebatlarda, suyun

kaynama noktasına dayanıklı, sıvı sızıntısını önleyen vidalı kapağı olan asma işlemi için uzantılı plastikten yapılmış torbalardır. Termoforun deriye direkt temasını önleyen kılıfı vardır.

Uygulamada kullanılan malzemeler, Termofor ve kılıfı Sıcak su (yetişkinlerde 46-55 0C çocuklar için 40-45 0C) termometresi, Vücut termometresi, Kurulama bezidir.

Termofor aracılığıyla sıcak uygulama:

Uygulama Basamakları Uygulamanın Amacı

Eller yıkanır. Kontaminasyonu önlemek

Termofor alınır ve içine biraz su koyarak delik olup olmadığı kontrol edilir.

Kazaları önlemek Termoforu kontrol etmek

Suyun ısısı kontrol edilir. Isının uygulama için uygunluğuna bakmak

Termofor düz bir zemine yatay şekilde koyulur. Doldurma işlemi için hazır hâle getirmek

Termofor ağzı bir elle tutularak hafif yukarı bükülür. Termoforu kolay doldurmak

Termoforun 2/3’ü sıcak su ile doldurulur. Termoforun havasını çıkarmak

Termofor yatay durumdayken su ağzından gelinceye kadar diğer elle üzerinden hafifçe bastırılır.

Termoforun ağzından su görüldüğünde ağzı vidalı kapakla sıkıca kapatılır.

Su kaçağını önlemek

Termofor baş aşağı getirilerek sızıntı olup olmadığı kontrol edilir. Kazaları önlemek

Termofor silinir, kurulanır ve kılıf geçirilir ya da bir havlu sarılır. Yanıkları önlemek

Hasta odasına gidilir. İşleme hasta katılımını sağlamak

Hastaya işlem anlatılır, işlem için hastanın onayı alınır.

Malzemeler uygun bir yere konur. Çalışmayı kolaylaştırmak,Zaman kaybını önlemek

Hastanın genel durumu kontrol edilir, vital bulgularına bakılır kaydedilir.

Hastanın genel durumu hakkında bilgi sahibi olmak

Açık pencereler kapatılır, yatak etrafına paravan çekilir. Hastanın üşümesini engellemek Mahremiyetini korumak

Termofor ağzı hastadan uzak olacak şekilde istenilen bölgeye uygun pozisyon verilerek konur.

Gelişebilecek kazaları engellemek

İşlem esnasında hasta 10 dakikada bir kontrol edilir, hasta ile iletişim kesilmez.

Hastanın güvenini kazanmak ve olumsuzlukların farkına varmak

İşlem süresi 15-20 dakikayı geçmemelidir (Isı reseptörleri 20 dakikadan sonra duyarsızlaşır.).

İşlemi tekniğine uygun yapmak

İşlem yapılan bölge kontrol edilir. Uygulamadan sonra bölge hakkında bilgi sahibi olmak Hastayı rahatlatmak

Hastaya rahat pozisyon verilir. Hastanın rahat etmesini sağlamak

Hastaya işlemin bittiği söylenir. Genel durumu ve vital bulguları kontrol edilir.

Hastayı bilgilendirmek ve işlem öncesiyle karşılaştırma yapmak ve işlemin etkisini kontrol etmek

Kullanılan malzemeler kaldırılır termoforun içi boşaltılarak ters bir şekilde asılır.

Daha sonraki uygulama için termoforu hazır hâle getirmek

Eller yıkanır. Kontaminasyonu önlemek

İşlem süresi bitiş saati ve sonucu kaydedilir. Sürecinin takibini yapmak,Yasal dayanak oluşturmak

1.2.2. Yaş (Nemli) Sıcak Uygulamalar: Sıcak uygulamalar, ısıyı çabuk ileten bir yöntemdir. Bu nedenle daha çok tercih edilir. En çok kullanılan yaş sıcak uygulama yöntemleri şunlardır; kompres, oturma banyosu (sitzbath), lokal ve genel banyolardır. Uygulamanın amacı

Sirkülasyonu düzenlemek, Ödemi ve enflamasyonu azaltmak, Kas relaksasyonunu artırmak, Yara iyileşmesini hızlandırmak ve ilaç uygulamaktır. Isı uygulama yöntemi var olan probleme göre ve beklenen sonuca göre değişir.

Sıcak Yaş Kompresler Pet, gazlı bez, havlu gibi malzemelerin sıcak suya batırılarak gerekli bölgeye uygulanmasına sıcak yaş kompres denir. Kompresler büyük alana uygulanacaksa büyük kompres ya da çarşaflar kullanılır. Küçük alanlarda ise küçük kompresler uygulanır. Uygulama açık yara üzerine yapılacaksa cerrahi aseptik tekniğe uyulmalıdır. Uygulamada kullanılan malzemer:

Tepsi, Solüsyon kabı, Solüsyon (40-50 C), 6-8 adet kompres, İki tahta kaşık veya maşa, Plastik örtü, Tedavi bezi, Vazelin,

Su termometresi, Havlu,2 çift eldivendir.

Sıcak yaş kompres uygulaması:


Malzemeler hazırlanır. Zaman kaybını önlemek,İşlemi yarıda kesmemek

Eller yıkanır ve eldiven giyilir. Kontaminasyonu önlemek

Hasta odasına gelinir. Hastaya yapılacak işlem açıklanır, izin istenir. Hastaya bilgi vermek,Uygulamada hastanın desteğini almak

Pencereler kapatılır paravan çekilir. Hastanın üşümesini önlemek,Mahremiyetini korumak

Hastanın genel durumu kontrol edilir, Vital bulgular alınır.

Hastanın genel durumu hakkında bilgi sahibi olmak

Hastaya uygulama bölgesi açık kalacak şekilde pozisyon verilir. Uygulamayı kolaylaştırmak

Hastanın altına tedavi bezi serilir. Yatak ve giysilerin ıslanmasını önlemek

Hastanın uygulama yapılacak bölgesine ince bir tabaka hâlinde vazelin sürülür.

Hastanın cildinin tahrişini önlemek

Eldiven değiştirilir. Kompresler solüsyon içine batırılır, tahta kaşık veya maşa ile çıkarılıp, iyice sıkılarak ve alıştırılarak kompres bölgeye uygulanır.

Hastayı ısıya alıştırmak

Isıyı muhafaza için kompreslerin üzeri havlu ya da plastik bir örtü ile kapatılır. Isı kaybını önlemek

Gerekirse termofor yerleştirilir. Isı desteği sağlamak

Hastanın durumu gözlenir herhangi bir olumsuzluk yoksa kompres soğuyuncaya kadar beklenir ve yenisi uygulanır. İşlemin devamlılığı için önlem almak

İşlem esnasında hastayla iletişim içerisinde olunur. Hastanın durumunu gözlemlemek

İşlem bitince kompresler, havlu alınır, cilt kurulanır. Kullanılan malzemeyi almak

İşlem bitince hastaya uygun pozisyon verilir, rahatlatılır. Hastayı rahatlatmak

Hastanın genel durumu gözlenir, işlemin süresi ve sonuçları kaydedilir. İşlemin sonuçlarını bildirmek Yapılan işlemin takibini yapmak Yasal dayanak oluşturmak

Kullanılan eşyalar kaldırılır tekrar kullanılacaklar temizlenir, tek kullanımlıklar atılır. Kullanılan eşyaları başka işlem için hazır duruma getirmek

Sitz Banyosu (Oturma Banyosu) Özel küvet ya da özel hazırlanmış banyoda, istenilen özellikleri taşıyan sıcak solüsyona hastanın oturtulması suretiyle yapılan işlemlere oturma banyosu denir.

Rektal ameliyat geçiren hastalara, Epizyotomi yapılan hastalara, Ağrılı hemoroidi olanlara,

Vajinal enflamasyonu olan hastalara uygulanır. Uygulamada kullanılan malzemeler: Uygun büyüklükte küvet, Sıcak su 37-40 °C, Önerilen solüsyon, Havlu, Örtü, Termometre, Çift eldivendir.

Oturma Banyosu Uygulaması:


Malzemeler hazırlanır. Uygulamayı yarıda kesmemek,Zaman kaybını önlemek

Eller yıkanır ve eldivenler giyilir. Kontaminasyonu önlemek

Hastaya işlem anlatılır ve onayı alınır. Hastaya bilgi vermek,Uygulamada hastanın desteğini almak

Hastanın kaymasını önlemek için terlik giydirilir. Hasta güvenliğini sağlamak,Kazalardan korumak

Hasta uygulama yapılacak özel bölüme alınır, kapılar pencereler kapatılır.

Hastanın üşümesini önlemek,Mahremiyetini korumak

İşlem için hazırlanmış özel küvete sıcaklığı 37-40 °C’ye ayarlanmış su doldurulur.

Kullanılacak ilaçlar gerektiği kadar konur.

Hastayı rahatlatmak ve tedavi etmek

Hastanın genel durumu kontrol edilir. İşlem öncesi hastanın durumu hakkında bilgi sahibi olmak

Hastanın alt çamaşırları çıkarılır ve üst çamaşırları bele kadar kıvrılır.

Hastanın kıyafetlerinin ıslanmasını önlemek ve işlemin rahat yapılmasını sağlamak

Hasta küvet içine solüsyona oturtulur. Solüsyondan gerektiği gibi faydalanmasını sağlamak

Hastanın bacakları ve omuzları bir örtüyle örtülür. Hastanın üşümesini önlemek

İşlem 15-20 dakika sürer bu esnada hasta yalnız bırakılmaz. Hasta ile iletişim sürdürülür. Hastanın güvenliğini sağlamak

İşlem esnasında hastada solgunluk, yorgunluk veya benzeri olumsuz gelişmeler olursa nedeni yazılarak işlem sonlandırılır. Hekim bilgilendirilir.

Hastayı gelişebilecek komplikasyonlardan korumak

İşlem bitince hasta kaldırılır, kurulanır, giydirilir. Hastayı rahatlatmak

Hasta yatağına alınır ve uygun pozisyon verilir.

Kullanılan araçlar kaldırılır, küvet dezenfekte edilir. Çevre temizliğini sağlamak Tekrar kullanıma hazır hâle getirmek

İşlemin saati ve sonucu kaydedilir. Yasal dayanak oluşturmak Yapılan işlemleri kayıt altına almak

Parafin Banyosu Mum yapımında kullanılan parafinin vücut ısısından birkaç derece fazla ısıtılmasıyla yapılan uygulamalardır. Bazen parafinin ısısı uygulanacak yerin özelliğine göre 45-50 °C’ye kadar çıkarılabilir. Parafin direkt uygulanabildiği gibi sargı bezi batırılarak da uygulanabilir. Parafin tek uygulanıyorsa dışına folyo ya da sargı bezi sarılır. Uygulama süresi 20-30 dakikadır.

Dikkat edilecek noktalar: Parafin banyosu el, ayak gibi küçük ve düz yüzeyi olmayan bölgelerde tercih edilir. Parafin açık yara dermatit ve aktif enfeksiyon durumlarında uygulanmaz. İşlem bittikten sonra bölge temizlenir, kurulanır ve yapılan işlem kaydedilir.

Daldırma Banyosu:

Vücudun belli bir bölümünün sıcak solüsyona daldırılması esasına dayanır. Daldırma banyosu kas gevşemesini sağlar, ödemi azaltır, yara üzerinde sertleşmiş kalınlaşmış tabakaları yumuşatır, ilaç uygulamalarını ve ilaçların emilimini kolaylaştırır. Daldırma banyosunda solüsyonun sıcaklığı 40,5-43 0C olmalıdır. Uygulama yapılacak bölge solüsyon içerisine tam olarak yerleştirilir. Solüsyonun ısı kaybını önlemek için havlu, çarşaf vb. örtülür. Bu yöntem ilaç uygulamak ve enfeksiyon tedavisi için kullanılıyorsa cerrahi aseptik kurallara uyulmalıdır.

Genel Banyolar:

Sıcak su içerisine gerekli görülen solüsyonlar katılarak hastanın tüm vücuduna uygulanan banyo yöntemidir. Genel banyo; bazı cilt hastalıklarında, bütün vücuda ilaç uygulaması gerektiği hâllerde, vücudun büyük bölümünde özellikle gövdede oluşan yanıklarda, yara kabuklarının yumuşatılıp uzaklaştırılmasında, vücut ısısının genel olarak yükselmesini sağlamak amacıyla uygulanır. Genel banyoda hasta küvet içerisine alınır. İşlemden önce hastanın vital bulguları alınır ve hastanın genel durumu kontrol edilir. Hasta üşütülmeden uygulama yapılır, suyun sıcaklığı 37-40 0C olmalıdır. Uygulama esnasında hastanın genel durumunda bozulma olursa işlem sonlandırılır. İşlem 15-20 dakika sürmelidir. İşlem esnasında hastayı hırpalayacak uygulamalar yapılmamalıdır. İşlem bitince işlemin başlama ve bitiş saati ve hasta hakkındaki gözlemler kaydedilir. Sıcak Uygulamalarda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Elektrikli aletler ve bağlantılarının çalışıp çalışmadığı elektrik kaçağı açısından kontrol edilmelidir. Kullanılacak bütün aletler ve solüsyonlar ısı yönünden uygulamadan önce kontrol edilmelidir. Kullanılacak aletlerin voltajı, tedavi alanına uzaklığı ve verilen pozisyonun uygunluğu kontrol

edilmelidir. Elektrikli aletler kullanılırken hastanın üzerinde iletken bir madde olmamalıdır. Hastaların ısıveren araçların ayarlarıyla oynamasına izin verilmemeli gerektiğinde bu ayarlar

görevliler tarafından yapılacaktır uyarısı yapılmalıdır. Uygulama yapılmadan önce hastanın hayati bulguları alınmalı ve kaydedilmelidir. Hastaya yapılacak uygulamanın süresi 15-20 dakika olmalıdır. Isı uygulaması 30 dakikayı

geçmemelidir geçmesi hâlinde doku hasarı oluşur. Isı uygulamalarının süresi kısaldıkça vücudun ısıyı tolere etme yeteneği artar, uygulama süresi

önerilen süreden fazla olursa vücudun tepkisi beklenilenin karşıtı olur. Isı uygulaması yapıldıktan sonra, 60 dakika ara verilmelidir. Bu sürede doku kendini toparlar ve

gerekirse uygulama tekrarı yapılabilir. Uygulama hemşire tarafından yapılmalı ve hastanın cildi 5 dakikada bir gözlenmelidir. Hasta

uygulama süresince yalnız bırakılmamalı ve güvende olduğu hissettirilmelidir.

Hemşire çocuklara yaşlılara sistemik hastalığı olanlara uygulama yaparken özellikle dikkatli olmalıdır.

İşlem esnasında ve sonrasında hastanın genel durumu ve ciltteki değişimler yakından gözlenmelidir. Hastada gözlenen değişimler mutlaka kaydedilmelidir.

Sıcak uygulamalar açık yaralara ya da göz gibi organlara uygulanacaksa cerrahi asepsi kurallarına uygun olarak çalışılır. Diğer uygulamalarda ise medikal asepsi kurallarına uygun çalışılır.

2. SOĞUK UYGULAMALAR

Soğuk uygulama; vücudun ısısını düşürmek amacıyla lokal ya da genel olarak bir takım fiziksel ajanların kullanılmasıyla yapılan tedavi yöntemidir. Soğuk uygulamalarda amaç bölge ya da dokunun ısısını düşürerek gelen kan akımını azaltmaktır. Soğuk uygulama uygulandığı bölgede doku metabolizmasını yavaşlatır, vazokontriksiyon ve anestezik etki yaratır böylece ağrı duygusu azalır.

2.1. Soğuk Uygulamaların Fizyolojik Etkileri

Vazokonstriksiyon: Soğuk uygulama sonucu damarlarda büzülme olur ve uygulama yapılan bölgeye kan akışı azalır, bölgede ödem ve enflamasyon gelişimi azalır.

Hücre metabolizmasında yavaşlama: Uygulama yapılan bölgede lokal olarak oksijen ihtiyacı azalır. Kas kontraksiyonu: Kaslarda gerginlik, ağrı ve enflamasyonun azalmasına yol açar. Lokal ve kısa süreli anestezik etki oluşturur. Kan dolaşımını artırır. Lokal ısıyı düşürür.

2.2. Soğuk Uygulama Yapılması Gereken Durumlar Ağrıyı azaltmak amacıyla (baş ağrılarında, enjeksiyon uygulamalarında), Vücut ısısını düşürmek amacıyla, Bademcik ameliyatlarında, Mide kanamalarında, Beyin kanamalarında, Çeşitli travmalarda, kırıklarda, burkulmalarda, künt ve delinme şeklindeki yaralanmalarda ağrıyı ve

kanamayı azaltmak amacıyla, Akut apandisit krizlerinde kullanılır.

2.3. Soğuk Uygulamanın Riskli Olduğu Durumlar

Soğuk uygulama periferik vasküler hastalığı olan hastalarda, Diabetli hastalarda, Arteriosklerozu olan hastalarda, Bazı nörolojik hastalığı olanlarda uygulanmamalıdır. Ciltleri çok hassas olduğundan çocuklar ve yaşlılar soğuk uygulama açısından risk grubundadır. Bu grup

hastalara uygulama yapılması mutlaka gerekli ise çok dikkat etmek gerekir. Soğuk uygulama yaparken bazen istenmeyen durumlar ortaya çıkabilir. Deri ve mukozada morarma

hissizlik varsa titreme ve vücut ısısında hızlı düşme olursa kaslarda kontraksiyon ve ağrı gelişirse soğuk uygulama durdurulur.

Soğuk uygulama dereceleri Ilık: 26-34°C, Serin: 18-25°C, Soğuk: 12-17°C, Çok soğuk: 12°C ve aşağısı

2.4. Soğuk Uygulama Çeşitleri Soğuk uygulama kuru soğuk uygulama (buz torbası, buz paketleri) ve yaş soğuk uygulama (soğuk yaş kompres uygulama, serin sünger banyosu) olmak üzere iki şekilde uygulanır.

2.4.1. Kuru Soğuk Uygulamalar Kuru soğuk uygulamada en çok uygulanan yöntem buz torbası uygulamasıdır. Lokal olarak yapılan uygulamada amaç; ödemi azaltmak, kanamayı kontrol altına almak ve uygulama bölgesinde anestezi oluşturmaktır.

Buz Torbası Uygulaması:Kas burkulmalarında, hematomda, diş, burun ameliyatlarında ve tonsillektomide buz torbası uygulaması yararlı olmaktadır. Uygulamada kullanılan malzemeler:

Buz torbası ve kılıfı, Küçük buz parçaları, Havlu, Tahta kaşıktır.

Buz torbası uygulaması:


Malzemeler hazırlanır. İşlem kolaylığı sağlamak

Eller yıkanır. Bulaşmayı önlemek

Hasta odasına malzemeler hazır olarak gelinir. Zaman kaybını önlemek

Hastaya yapılacak işlem hakkında bilgi verilir. Hastanın güvenini kazanmak Hastanın işleme katılımını sağlamak

Açık pencere varsa kapatılır işlem öncesi paravan çekilir. Hastanın üşümesini önlemek ve mahremiyetini sağlamak

Hastanın genel durumu ve vital bulguları kontrol edilir ve kaydedilir.

Hastanın genel durumu hakkında işlem öncesi bilgi sahibi olmak

Buz torbasının sağlam olup olmadığı kontrol edilir. Hastanın kıyafetlerinin ve yatak örtülerinin ıslanmasını önlemek

Buz parçaları tahta kaşıkla buz torbasına 2/3 oranında doldurulur. Torbanın esnekliğini sağlamak

Buz torbasının boyun kısmına basarak içindeki hava çıkarılır. Havanın oluşturacağı şişkinliği önlemek

Torbanın ağzı sıkıca kapatılır, sızıntı kontrolü yapılır. Sızıntıyı önlemek

Buz torbası silinir ve kılıfı geçirilir. Buz kesesinin dışındaki nemi almak ve doku travmasını önlemek

İstenilen bölgeye koyabilmek için hastaya uygun pozisyon verilir. Uygulamayı kolaylaştırmak

Uygulama yapılacak bölge renk solukluğu morarma yönünden kontrol edilir. Eğer bir anormallik varsa işleme son verilir. İstenmeyen durumlara zamanında müdahale etmek

İşlem esnasında hasta her beş dakikada kontrol edilir. Hasta ile iletişim kesilmemelidir. İşlemin etkisini gözlemek hastaya güven vermek

Buz kesesi uygulaması 30dakikadan fazla olmamalıdır. Isı reseptörleri 20 dakika sonra duyarsızlaşır.

Uygulamanın tekrarı gerekiyorsa en az bir saat beklenmelidir. Doku harabiyetini önlemek

Uygulama bittiğinde hasta rahatlatılır.

Uygulama bölgesi silinip kurulanır.

Hastaya uygun pozisyon verilir. Hastayı rahatlatmak

İşlem sonrası hastanın vital bulguları ve genel durumu kontrol edilir. İşlem öncesi durumla karşılaştırmak

İşlem sonrası hastanın vital bulguları ve genel durumu kontrol edilir. İşlem öncesi durumla karşılaştırmak

İşlemin süresi sonuçları ve bitiş saati kaydedilir. Yasal dayanak ve işlemin devamına karar verebilmek

Tek kullanımlık malzemeler tıbbi atık poşetine atılır. Kirliliği önlemek

Tekrar kullanılacak malzemeler temizlenerek yerine konur. Yeni işlemler için hazır hâle getirmek

Buz Paketi: Buz paketleri; jelli paketler ve kimyasal buz torbaları olmak üzere iki çeşittir. Buz jellerinin ve kimyasal buz paketlerinin uygulaması buz torbası uygulaması gibidir.

Jelli paketler: Jelli buz paketlerinin içinde jel bulunur, paketler vücut bölgelerine göre şekil alır ve yumuşak, katlanabilen özelliktedir. Jelli paketler dondurulduklarında bile yumuşaktır, bu özelliklerinden dolayı vücudun düz olmayan kıvrımlı bölgelerinde bile kolaylıkla kullanılır. Bu paketler uygulanacakları bölgeye fazla rahatsızlık vermeyecek ağırlıkta olmalıdır. Jeller ısındıktan sonra buzdolabına konur tekrar soğutulup kullanılır. Kullanımdan 2-3 saat önce buzlukta tutulur. Jeller vücuda direkt temas ettirilmemeli bir havlu ya da örtüye sarılarak uygulama yapılmalıdır. Uygulama süresi 10-15 dakikadır. Kimyasal buz torbaları: Kimyasal buz torbaları; paket sıkıştırıldığında ya da yoğrulduğunda paketin soğumasını ve reaksiyona geçmesini sağlayan alkollü kimyasal maddeyle doldurulmuştur. Bu paketlerin soğutulması için buzluğa konulması gerekmez. İlk yardım aracı olarak oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. 2.4.2. Yaş (Nemli) Soğuk Uygulamalar: Nemli soğuk uygulamalar soğuk nemli kompresler ve serin sünger banyosu olarak iki çeşittir. Soğuk Nemli Kompres Uygulaması:Soğuk su içerisine gazlı bez, değişik boylarda kompresler ya da havlu batırılarak vücudun istenilen bölgesine uygulanması işlemine soğuk nemli kompres uygulaması denir. Uygulama genellikle ateşi düşürmek için bileklere, koltuk altına, inguinal bölgeye, boyna veya başa konur. Kalbi etkileyeceği için kalbin bulunduğu bölgeye soğuk uygulama yapılmaz. Bunun dışında vücudun diğer bölgelerine soğuk kompres uygulaması yapılabilir. Soğuk kompres uygulaması baş ağrılarında burkulmalarda, böcek ısırmalarında ve dermatitlerde uygulanır. Soğuk yaş kompres uygulama tekniği sıcak yaş uygulama tekniği gibidir. Uygulama esnasında deride beneklenme, kızarıklık, aşırı solukluk ve uygulanan bölgede uyuşukluk siyanoz gibi belirtiler iyi gözlenmeli, gerektiğinde işlem sonlandırılmalıdır. İşlem 20 dakika sürdürülür ve tekrarı gerekiyorsa 2-3 saat sonra tekrar edilir.

Serin sünger banyosu Serin sünger banyosu, yüksek vücut ısısını düşürmek için vücudun geneline uygulanan bir yöntemdir. Soğuk suya batırılan süngerin vücuda konulmasıyla yapılan uygulamadır. Bazen belirli oranlarda su ile karıştırılmış alkol kullanılabilir. Alkol kullanılması ısının ani düşmesine ve cildin kurumasına sebep olacağından gerekmedikçe kullanımı tavsiye edilmez. Uygulama esnasında hemşire hastasını gözlemelidir. Kalp atımında zayıflama ya da hızlanma, siyanoz ve kardiyak disritmiye karşı hastayı yakından takip etmeli ve vital bulguları 2 dakikada bir almalıdır. Olumsuz bir durum gözlediğinde işleme hemen son vermelidir.

Uygulamada kullanılan malzemeler Tepsi, Küvet içerisinde soğuk buzlu veya belli oranda karıştırılmış alkollü soğuk su (alkol %25-50), Sünger parçaları (Sünger yoksa kompresler olabilir.), Tedavi bezi ve muşambası, Termometre, Havlu, Banyo battaniyesi, Termofor ve kılıfı, Buz torbası ve kılıfıdır.

Serin Sünger Banyo Uygulaması


Malzemeler hazırlanır. Tepsiye konur. İşlem kolaylığı sağlamak

Eller yıkanır. Bulaşmayı önlemek

Hasta odasına malzemeler hazır olarak gidilir. Zaman kaybını önlemek

Hastaya yapılacak işlem hakkında bilgi verilir. Hastanın güvenini kazanmak

Açık pencere varsa kapatılır işlem öncesi paravan çekilir. Hastanın üşümesini önlemek ve mahremiyetini sağlamak

Hastanın genel durumu ve vital bulguları kaydedilir. Hastanın genel durumu hakkında işlem öncesi bilgi sahibi olmak

Üst yatak takımları hastanın üzerinden alınır. Hastanın giysileri çıkarılır ve hastanın üzerine banyo battaniyesi örtülür.

Uygulamayı kolaylaştırmak

Hastanın altına tedavi bezi ve muşambası serilir. Yatak örtülerinin ıslanmasını önlemek

Uygulamanın rahat yapılacağı ve hastanın rahat edeceği bir pozisyon verilir. Hastayı rahatlatmak ve uygulamayı kolaylaştırmak

Hazırlanmış soğuk su içerisine süngerler batırılır ve sıkılır. Hastanın koltuk altına, boynuna, bileklerine, avuç içlerine, ayak bileklerine ve damarların yüzeyde olduğu diğer bölgelere konur.

İşleme başlamak ve uygulamak

Gerekli görülürse başına buz torbası ya da ayaklarına termofor konulabilir. Yüksek ısıdan dolayı beynin zarar görmesini önlemek Vücut ısısının ani düşüşünü önlemek

Termofor ve buz torbası ayaklara ve başa uygulanırken, vücudun diğer bölgelerine sünger konur. Uygulamadan en iyi sonucu almak ve ısıyı düşürmek

Süngerler ısındıkça buzlu suya tekrar batırılır ve uygulama süresince bu işleme devam edilir. İşlemin sürekliliğini sağlamak

Uygulama yapılacak bölge renk solukluğu morarma yönünden kontrol edilir. Eğer bir anormallik varsa işleme son verilir.

İstenmeyen durumlara zamanında müdahale etmek

İşlem esnasında 2 dakikada bir vücut ısısı kontrol edilir. Hasta ile iletişim kesilmez. İşlemin etkisini gözlemek ve hastaya güven vermek

İşlem 15-20 dakika sürdürülür (Uygulama 30 dakikadan fazla yapılmaz çünkü ısı reseptörleri 20 dakika sonra duyarsızlaşır.).

Uygulamadan istenen etkiyi sağlamak

Uygulamanın tekrarı gerekiyorsa en az 2 saat beklenir. Doku harabiyetini önlemek

Uygulama bölgesi silinip kurulanır. Hastayı rahatlatmak

Uygulama bittiğinde hasta rahatlatılır. Kıyafetlerini giymesine yardım edilir.

Hastaya destek ve güven vermek

İşlem sonrası hastanın vital bulguları ve genel durumu kontrol edilir. İşlem öncesi durumla karşılaştırmak Hasta takibini yapmak

İşlemin süresi sonuçları ve bitiş saati kaydedilir. Yasal dayanak ve işlemin devamına karar verebilmek

Tek kullanımlık malzemeler tıbbi atık poşetine atılır. Kirliliği önlemek

Tekrar kullanılacak malzemeler temizlenerek yerine konur. Yeni işlemler için hazır hâle getirmek

2.5. Soğuk Uygulamalarda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Soğuk uygulamalar hemşire tarafından yapılmalı ve uygulama esnasında hasta yalnız bırakılmamalıdır. Hemşire her 5 dakikada hastayı gözlemeli ve gözlemlerine göre işleme devam etmelidir. İşlem sonucunu ve süresini kaydetmelidir. Soğuk uygulamalar 15-20 dakikadan fazla uygulanmamalıdır. Soğuk uygulamalar 30 dakikadan fazla sürerse hücre ölümüne neden olur. Soğuk uygulamalar vücut ısısını düşürmek amacıyla yapılıyorsa ateş saatte 1°C düşecek şekilde uygulanmalıdır. Soğuk uygulamalarda uygulama aralığı 2 saat olmalıdır. Soğuk uygulama yapıldıktan sonra hastanın yaşam bulguları 72 saat düzenli takip edilmelidir. Soğuk uygulama yapılacak bölgede açık yara varsa asepsi kurallarına göre çalışılmalıdır. Soğuk uygulamalarda vücut ısısı 1,5-2 °C birden düşerse uygulamaya ara verilerek bir süre sonra yeniden yapılmalıdır.

3. ASPİRASYON 3.1. ASPİRATÖRÜ HAZIRLAMA a) Aspiratör: Ürettiği emme (negatif basınç) gücü ile vücut boşluklarındaki istenmeyen sıvı ve partikülleri bir toplama kavanozunda biriktirmek amacıyla, ameliyathaneler, yoğun bakım, acil üniteleri ve klinik alanlarda kullanılan cihazlara aspiratör cihazı adı verilir. Bir aspiratör cihazında üç ana bölüm vardır.

Elektrikle çalışan motor, Sekresyonların toplandığı ölçekli cam kavanoz Bağlantı hortumları

Resim 3: Aspiratör cihazı ve bölümleri

Motor bölümü, cihazın çalışmasını sağlar. Bir nevi cihazın kalbidir. Ölçekli cam kavanoz, kavanozun ağzı, hava geçirmeyen özel olarak yapılmış, istenildiğinde çıkarılabilen lastik kapak ile kapalıdır. İçinde hastanın vücut boşluklarında biriken yabancı maddeler toplanır. Bağlantı hortumları, aspirasyon sondası ile hastanın vücut boşluklarında biriken sıvı ve yabancı maddelerin cam kavanoza taşınmasını sağlayan bölümdür. Uçlarında bulunan metal kısımlar yardımıyla lastik kapağın üzerindeki deliklerden geçerek kavanoz içine girerler. Aspiratör cihazı üzerinde, oluşturulan negatif basıncın düzeyini gösteren manometre bulunmaktadır. Aspiratörlerde kullanılan çeşitli manometreler mevcuttur. Bunlardan en bildik olanı duvar tipi aspirasyon manometreleridir.

Resim 4: Kapalı devre aspiratör sisteminde negatif basıncı gösteren manometre

Duvar tipi aspiratör manometreleri ameliyat sonrası dönemde, hastaların drenaj sistemlerine bağlanarak düşük vakum uygulamak amacı ile kullanılır. Vakum değeri cihaz üzerindeki bir düğme ile ayarlanmaktadır. Basıncı mmHg cinsinden gösterir. Portabl aspirasyon cihazı manometreleri ise inch-H2O cinsinden göstermektedirler. Hastanın yaşına göre önerilen negatif basınç düzeyleri tablo’da sunulmuştur. Tabloyu dikkatle inceleyiniz. Amerikan Kalp Birliği, aspirasyon ünitesinin kateterin ucunda 30 L/dk hava akım ya da kateter klempe edildiğinde 300 mmHg basınç oluşturmasını önermektedir. Önerilen Negatif Basınç Miktarları

Hasta mmHg

Bebek 60–100

Çocuk 100–120

Erişkin 120–150

Amerikan Kalp Birliği, aspirasyon ünitesinin kateterin ucunda 30 L/dk hava akım ya da kateter klempe edildiğinde 300 mmHg basınç oluşturmasını önermektedir.

b) Aspiratör Çeşitleri

Günümüzde aspiratörlerin çok çeşitli tipleri vardır. Bulundukları ortam şartlarına ve hastanın durumuna göre kullanılan aspiratörleri iki gruba ayırabiliriz.

Müstakil aspiratörler Portatif aspiratörler Mobil aspiratörler Operasyon aspiratörleri Hasta başı aspiratörü Ortak kullanılan merkezi aspiratörler

Müstakil Aspiratörler: Adından da anlaşılacağı gibi emiş ve depolama sistemini kendi içinde barındıran, kullanıldığı yere ve duruma göre emiş değerleri ve hacimleri değişen cihazlardır.

Portatif (taşınabilir) Aspiratörler: Hastanın nakli esnasında ve bakımında kullanılmak üzere ambulansta, uçakta ve evlerde kullanılabilecek şekilde tasarlanmış kesintisiz güç kaynağı ile çalışabilen 740 mm Hg vakum gücünde dakikada 10–20 litre kan ya da sıvı emebilen 2 litrelik toplama kavanozuna sahip, oldukça hafif, taşıma kolaylığı veren cihazlardır. Mobil (Her yöne hareket edebilen) Aspiratörler: Yoğun bakım, acil üniteleri ve hasta başı olarak kullanılmaya imkân tanıyacak şekilde dizayn edilmiş kullanışlı, taşıma kolaylığı verecek şekilde tekerlekli küçük cihazlardır. Genellikle kesintisiz güç kaynakları üzerinden beslenirler. Emiş kapasiteleri 740 mmHg seviyesindedir. Dakikada 30–40 litre sıvı emebilen küçük tek kavanozlu cihazlardır. Operasyon aspiratörleri: Ameliyathanelerde kullanılan vakum değerleri oldukça yüksek, toplama üniteleri büyük kapasiteli, vakum ayarları ayak pedalları vasıtasıyla hızlı bir şekilde değiştirilebilen, toplama kapları otoklavlanabilen, gerektiğinde tek kullanımlık steril poşet takılabilen cihazlardır. Genellikle kesintisiz güç kaynağı üzerinden çalışan 220 voltluk 180 ile 750 watt aralığında güçlere sahiptirler. Emiş güçleri deniz seviyesinde 740 mmHg seviyesindedir. Dakikada 100 litre sınırında sıvı ya da kan emebilecek şekilde dizayn edilmişlerdir. Bazı modellerinde liposuction (vakum yöntemiyle vücut yağını emme işlemi) uygulamaları için geliştirilmiş, vücuttaki yağ dokusunu emebilecek şekilde dizayn edilmişlerdir. Hasta başı Aspiratörleri: Yoğun bakım ya da normal hasta başı aspiratörü olarak kullanılan aspiratörler operasyon aspiratörlerine göre nispeten küçük, kullanışlı, hareketli olarak dizayn edilmiş, kapasiteleri normal sınırlarda (40- 50 litre/dakika) bulunan, direk şebeke geriliminden ya da kesintisiz güç kaynaklarından çalışan, genellikle tek kavanozlu toplama kaplarına sahip cihazlardır. Merkezî Aspiratörler: Büyük hastanelerde mobil ve portatif aspiratörler dışında ameliyathaneler, acil müdahale odaları, yoğun bakım üniteleri ve hasta başında ayrı ayrı aspiratör kullanmak yerine merkezi güçlü bir vakum ünitesinin emiş gücünü steril borular ile hastanenin gerekli odalarına aktarma yoluyla oldukça pratik ve kullanışlı çözüm getirilmiştir. Böylelikle hemen hemen her hasta başında gerektiğinde kullanılmak üzere vakum jakları konarak uygulama kolaylığı sağlanmıştır. Vakum merkezi aspiratörde oldukça yüksek seviyelerdedir. Dakikada 1000 litre seviyesindeki emiş gücü hasta başındaki jaklarda istenilen kapasiteye düşürülmektedir. Pompa iki adet üç fazlı motorla beslenmekte, acil kullanımlarda her iki motor devreye girmekte, normal kullanımda motorlar periyodik olarak devrede kalarak verimli bir çalışma gerçekleştirilmektedir. Oldukça büyük vakum tank kapasitesi ile de elektrik kesintilerine karşı bir avantaj sağlanmaktadır. Bir aspiratör cihazı vakum/emme gücü veya negatif basınç oluşturarak çalışmaktadır. Bu vakum çeşitli pompa mekanizmaları ile yaratılabilir.

Günümüzde başlıca üç tip pompa mevcuttur: Diyafram veya yağsız pompalar, Pistonlar, Rotary pompalar.

Resim 5: Merkezi aspiratör pompa ünitesi

Yüksek performansta vakum gücüne sahip bu aspiratörlerin vakum ayarı cihaz üzerinden tek düğme ile yapılmaktadır. Üzerinde bulunan manometre sayesinde vakum seviyesi eş zamanlı olarak takip edilebilmektedir. Cihazın yanında mutlaka bulaşıcı hastalığı bulunan hastalar için yedek filtre bulunmalıdır.

c) Aspiratörde Aranılan Özellikler İdeal bir aspiratörden beklenen özellikler şunlardır: Cihaz aspirasyon gerektiren tüm cerrahi işlemlerde, ameliyathane, yoğun bakım ve acil servislerde

kullanılmaya uygun olmalıdır. Ünite, boşaltma sırasında bile kesintisiz çalışacak şekilde 500 ml sıvı aspire edebilecek kapasitede

olmalıdır. Vakum kaynağı, 25-30 L/dk serbest hava akımı oluşturabilmelidir. Aspiratör en azından 8 L/dk sıvı aspire edebilmelidir. 5-15 saniye içinde maksimum aspirasyon kapasitesine ulaşabilmelidir. Maksimum 80-120 mmHg negatif basınç oluşturabilmelidir. Cihaz, 220 Volt (±%10) 50 Hz, şebeke elektriği ile çalışmalıdır. d) Aspiratörü Hazırlarken Yapılması Gerekenler Cihazı kullanmadan önce elektrik bağlantısı yapılmalıdır. Cihaz kavanozunun temiz olup olmadığı kontrol edilmelidir. Cihazın açma kapama düğmesinin çalışıp çalışmadığından, sinyal lambasının yanıp yanmadığından emin

olunmalıdır. Yüksek basınç hortumunun bir ucu DlSS çıkışına ve diğer ucu 50 psi’lik oksijen desteğine takılmalıdır. Oksijeni açılmalıdır. Emme hortumunun kavanoz kapağına takılmış ve kapağın kavanoza sıkıca oturmuş olmasına dikkat

edilmelidir. Büyük ameliyathanelerde kullanılan çok kavanozlu aspiratörlerde genellikle rengi yeşil olan düğmeye

basarak emme başlatılmalı ve emme basıncı kontrol edilmelidir. Toplama kavanozu kapağına bağlantısı olan hortumların tıkanmaması için kavanozun dik konumda

olması sağlanmalıdır. Emme hortumunun tıkanması halinde kapaktaki aspiratör şarjını kapatarak akım oluşturulmalıdır. e) Aspiratör Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar Emme hortumunun cihaza takılı olduğuna ve kapağın kavanoza sıkıca oturmuş olmasına dikkat ediniz. Açma kapama düğmesine basarak emmeyi başlatınız ve plastik hortumu steril eldivenli elinizle

kapatarak monometreyi kontrol ediniz. Toplama kavanozunun dik konumda olduğundan emin olunuz. Sinyal lambasının yanıp yanmadığını kontrol ediniz. Her emme işleminden sonra tüpteki oksijenin tasarrufu için kapatma düğmesine basarak aspiratörü

kapatınız. Kontamine olan aspirasyon sondası kirli kutusuna atılmalıdır. Kullanım sonrası bağlantı hortumlarının

uçları çevreye temas etmeyecek şekilde toplanmalıdır. f) Toplama Kavanozunun Dezenfeksiyonu Dezenfeksiyon, hastadan çalışana ve ortamdan hastaya enfeksiyonun geçişini engeller. Aspiratörün kullanımı sonrası aspiratör hortumları dikkatli bir şekilde toplanmalı ve toplama kavanozu çıkarılarak içinde biriken materyal uygun şekilde boşaltılmalıdır. Kavanoz daha sonra dezenfekte edilmelidir. Toplama kavanozunun dezenfeksiyonu yapılırken sırasıyla aşağıdaki işlemler gerçekleştirilir: Kullanım sonrası aspiratör kavanozunu su ile çalkalayınız. Hortum bağlantısını ve contayı çıkararak kavanozu sabunlu suya batırınız. Soğuk suyla durulayınız. Kavanozun zarar görüp görmediğini kontrol ediniz ve gerekirse değiştiriniz. Yeni bir conta sterilizasyon yapınız. Kapak ve kavanozu kullanarak kurumuş parçaları yerlerine takınız. Cihazın çalışmasını test ediniz. Emme, yeşil düğmeye basıldığında hortumun ucunda hissedilmelidir.

Hissedilmezse gazın açık olup olmadığına bakınız. Kavanozun kapağını kontrol ediniz, kapak veya conta bozulmuş olabilir.

Aspirasyon sondası tek kullanımlık değil ise sudan geçirdikten sonra antiseptik suda 20–30 dakika bekletiniz.

g) Aspirasyon Sondaları

Aspirasyon sondası, aspiratör hortumu ile hasta arasında bağlantı sağlayan steril şartlarda kullanılan aspiratör bileşenidir. Çeşitli tipleri mevcutsa da aralarındaki temel fark dizaynları ve yapımında kullanılan materyalden kaynaklanmaktadır. Kullanılan bazı aspirasyon kateterleri:

Standart üretral kauçuk kateterler Whistle tip kateterler İpek örgülü kateterler Plastik kateterler Yankauer-tip kataterler Aspirasyon işleminde tercih edilen disposable aspirasyon sondaları erişkinlerde 10-16 F ve uzunluğu en

az 55-60 cm olmalıdır. Sondaların Kullanıldığı Durumlar Aspirasyon sondaları aspirasyon işleminin gerekli olduğu tüm durumlarda kullanılmakla birlikte spesifik olarak aşağıda verilen işlemlerde kullanılmaktadır.

Bilinci kapalı ya da açık hastanın ağız boşluğunda biriken sekresyonun temizliğinde, Entübasyon uygulanan hastalarda ağız ve tüp içinde biriken sekresyonların temizliğinde, Cerrahi sahada mevcut olan kan ve diğer sıvıların sahadan uzaklaştırılmasında, Trakeostomize hastalarda trakeal kanülden biriken sekresyonların aspirasyon işlemlerinde

kullanılmaktadır. Aspirasyon Sondalarında Olması Gereken Özellikler Bir aspirasyon sondası seçilirken kateterin yumuşak ve kolaylıkla eğilip bükülebilen bir tipte olmasına ancak negatif basınç altında kollabe olarak duvarlarının birbirine yapışmamasına dikkat edilmelidir. Aspirasyon sondası doku travmasının azaltılması için fleksibl olmalı, distal ucunda en az iki delik bulunmalı, bu deliklerden bir tanesi yan duvarında olmalıdır.

Resim 4: Sonda uç delikleri Aspirasyon sondası kateter medikal dereceli PVC mamul olmalıdır. Aspirasyon sondası kateter efektif uzunluğu 50 mm üzerinde olmalıdır. Aspirasyon sondasının aspiratöre bağlanan ucu farklı renklerden oluşmalı, bu renkler dünya standartlarına

renk kodu sistemine uymalıdır. Aspirasyon tüpünün internal çapı 6-8 mm, uzunluğu ise en fazla 45cm olmalıdır. Aspirasyon sondası, giriş kolaylığı sağlaması amacıyla buzlandırılmış bir yüzeye sahip olmalıdır. Aspirasyon sondasının distal ucu mutlaka açık olmalı, doku travması oluşturmayacak şekilde yuvarlak bir

yapıda olmalıdır. Genel bir kural olarak seçilen aspirasyon sondası, endotrakeal tüpün iç çapının yarısı kadar olmalıdır.

Tüpün iç çapının 2/3’ünden daha kalın çaplı kateterler (sonda) kullanılmamalıdır. Sondalar tek tek paketlenmiş ethylene oksit ile steril edilmiş olmalıdır. Erişkinlerin büyük bir kısmında 14 French büyüklüğündeki bir aspirasyon sondası yeterli olur. İdeal olan tüm aspirasyon sondalarının bir başparmakla kontrol edilebilen bir kontrol valfinin olmasıdır.

Aspirasyonun aralıklarla yapılmasının istendiği durumlarda, aspiratör ucuna bağlanan kateter aspiratör hortumuna bir Y tüpü ile birleştirilir. Böylece aspirasyon esnasında aspiratörün açma kapama düğmesi kullanılmadan Y tüpünün açık kalan ucuna parmağımızı koyarak aspirasyon işlemini gerçekleştirebiliriz. Aspiratörün çalışması isteniyorsa Y tüpünün üstündeki parmağın kaldırılması yeterlidir.

h ) Konnektörler Aspirasyon sondası ile aspirasyon cihazı arasındaki bağlantı sağlayan naylon veya polipropilen olarak üretilen giderek incelen özellikte veya düz konektörlerle sağlanır. Corney aspirasyon konektörü ise metalden yapılmış bir konektördür. Düz kısmındaki cam parça, görsel kontrol olanağı sağlamaktadır. Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda en kısa sürede ve dikkatli bir şekilde aspiratörü hazırlayarak hastaya uygun sondayı seçebileceksiniz.

İşlem Basamakları Öneriler

Anestezi cihazı üzerinde monte edilmiş aspiratörün merkezi bağlantısını yapınız. Dikkatli olunuz.

Vakumu kontrol ediniz. Bir bardak steril su ile kontrol edebilirsiniz.

Düğmesini açık konuma getiriniz.

Hastanın yaşına ve cinsiyetine uygun sonda seçiniz. Seçtiğiniz sondanın numarasını mutlaka kontrol ediniz.

Sondanın steril ambalajının ağzını açınız. Kullanım anına kadar ambalajından çıkarmayınız.

Steriliteyi bozmadan sondayı aspiratör hortumuna takınız. Kolay ulaşabileceğiniz bir yere koyunuz.

3.2. ORAL (AĞIZ İÇİ) ASPİRASYON Hastalarda sekresyonların ağız yolundan aspirasyon sondası yardımı ile temizlenmesi işlemine oral aspirasyon denir. Aspirasyon İşleminde Kullanılan Malzemeler Kan, mukus, orofarengeal veya gastrik içeriğin larenks ve alt solunum yollarına geçişine aspirasyon, bu sekresyonların aspiratör yardımı ile temizlenmesi işlemine de aspirasyon denir. Aspirasyonun amacı, ağız içi sekresyonlar ile kusmuk gibi yabancı materyallerden hastanın hava yollarını temizlemektir. Kusmuk, besin parçacıklarından, protein çözücü enzimlerden ve hidroklorik asitten oluşmaktadır. Mide içeriğinin, mideden orofarenkse geri gelmesi (regürjitasyon sonucu) tıkanmaya neden olabilir. Bu karışımdan oluşan kusmuk eğer akciğerlere geçerse, dokular arası sıvı birikimine, pulmoner ödeme ve aynı zamanda alveollerde şiddetli hasara neden olabilir. Bunun sonucunda alveol/ kapiller seviyesinde gaz değişimi bozulur, hipoksemi ve hiperkapni ortaya çıkar. Kusmukla aspire olan hastaların % 60-80’inde bu komplikasyonlar görülmektedir. Ancak uygun acil müdahale ve aspiratörle erken dönemde aspire edilerek bu komplikasyonlar önlenebilir. Ameliyathanelerde acil aspirasyon işleminin gerekli olacağı düşünülerek aspiratör cihazı her zaman hazır bulundurulmalıdır. Acil durumlarda aspirasyon ekipmanları:

Çeşitli kalınlıkta sondalar (kateterler), Aspirasyon cihazı veya bir vakum pompası, Aspirasyon cihazını katetere konnekte etmek için bir konnektör, Steril eldivenler.

Aspirasyon Yöntemleri

Günümüzde aspirasyon; kapalı sistem aspirasyon yöntemi, açık sistem aspirasyon yöntemi, olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir. Literatürde geleneksel yöntem diye adlandırılan açık sistem aspirasyon yöntemi,

trakeostomi ya da endotrakeal tüp takılı olan hastalarda kullanılır. Açık sistem aspirasyon yönteminde aspirasyon işlemi sırasında hasta ventilatörden ayrılır. Vakum sisteminin ucuna yerleştirilen tek kullanımlık steril kateter ile aspirasyon gerçekleştirilir. Aspirasyon sonrasında hasta tekrar ventilatöre bağlanır. Kapalı yöntem aspirasyon, 24 (yirmi dört) saat süreyle kullanılabilen plastik kılıfla kaplı aspirasyon kateterinin kullanıldığı yöntemdir. Kapalı yöntem aspirasyon çoğunlukla yoğun bakımlarda ve ameliyathanelerde kullanılmaktadır. Negatif basınç kullanılarak kateter aracılığı ile (endotrakeal tüpün iç çapının yarısı kadar olan kateterler) ağız ve burundan, üst solunum yoluna girilerek solunumu engelleyen hava yolu sekresyonlarının çıkarılması ve temizlenmesi işlemini içeren aspirasyon, klinik alanda orofarengeal-nazofarengeal, orotrakeal-nazotrakeal ve hastada hava yolu aspirasyonu olmak üzere üç şekilde yapılmaktadır.

Oral Aspirasyon Uygulanması Gereken Durumlar Oral aspirasyon aşağıdaki durumlarda yapılır:

Sekresyonların, mukusun, tıkaç, kan ve pıhtının temizlenmesi gerektiğinde, Ventilasyonun düzeltilmesi, Ronkuslar ve efektif olmayan öksürük, Oksijenasyonun düzeltilmesi, Atalektazilerin önlenmesini gerektiren durumlar.

İnspire edilen havayla yabancı materyalin hava yollarına kaçmasına pulmoner aspirasyon denir. Yabancı cisim aspirasyonlarını 6 (altı) ana başlık altında sıralayabiliriz:

Mendelson sendromu, Yabancı cisim aspirasyonu, Bakteriyel pnömoni ve akciğer absesi, Lipid pnömonisi, Trakeobronşit, Suda boğulmalar.

Anestezi uygulamasının indüksiyon döneminde ortaya çıkan iki aspirasyon komplikasyonu vardır. Bu komplikasyonlar aspirasyon pnömonisi ve Mendelson sendromudur. Mendelson sendromu: Midedeki asit özelliğindeki sıvıların, soluk borularına ve akciğerlere girmesi sonucu meydana gelen akut solunum yetmezliği tablosudur. Nörolojik hastalıklar, genel anestezi, üst abdomen cerrahisi, gastrik retansiyon ve nazogastrik tüp uygulamasına bağlı olarak gelişir. Klinik tablo aspire edilen materyalin pH’sı ve miktarı ile doğru orantılı olarak havayolları iritasyonu, interstisyel ödem ve erişkinin sıkıntılı sendromu şeklinde gelişir. Akciğer dokusunun ileri derecede tahribine yol açar. Aspirasyon pnömonisi; Ventilatör ilişkili pnömoni yoğun bakım ünitelerinde mekanik ventilasyon uygulanan hastalarda gelişebilecek en ciddi komplikasyondur. Uzamış mekanik ventilasyon, reentübasyon ve hastanın önceden antibiyotik kullanması en önemli risk faktörlerini oluşturmaktadır. Enfekte hastalar imkânlar doğrultusunda izole edilmelidir. Aspirasyon pnömonisi durumunda aseptik aspirasyon tekniği uygulanmalıdır. Aspirasyon Uygulama Tekniği: Öncelikle aspirasyonun gerekli olup olmadığı değerlendirilmelidir. Ronkuslar ve efektif olmayan öksürük aspirasyon için endikasyondur. Bilinçsiz hastalarda işlem öncesi (en az 30 saniye) ve işlem sırasında %100 oksijen verilir. Hastanın bilinci açıksa işlem açıklanır. Baş hafif ekstansiyona getirilir. Ucu çok delikli ve künt uçlu aspirasyon kateteri vakum kapalı iken ucu dayanıncaya kadar ağız içine itilir.

Vakum açılır kateter parmaklar arasında hafif çevrilerek aspirasyon gerçekleştirilir. Mümkünse işlem 15 saniyeden fazla sürmemelidir. Kardiyak aritminin gözlenmesi durumunda işlem sonlandırılmalı ve hastaya O2 verilmelidir.

Aspirasyon sonrası oksijen verilerek akciğerler şişirilmelidir. Solunum sesleri saf ve temiz olarak alınana kadar girişimler tekrarlanır. işlem sonrası kullanılan kateter tekniğine uygun bir şekilde atık kutusunda atılmalıdır.

1-İşlem Öncesi O2 uygulanması 2-Ağız İçi Aspirasyon 3-Aspirasyon Uygulanmasında Dikkat Edilecek Noktalar

Her işlemden önce eller mutlaka yıkanmalıdır. İşlem öncesi eldiven giyilmelidir. İşlem esnasında aktif olarak kullanılacak ele steril eldiven giyilmeli, maske ve gözlük takılmalıdır. Daha önce aspirasyon yapılmış kateterler asla kullanılmamalıdır. Kateterler (aspirasyon sondası ) tek kullanımlık olmalıdır. Aspirasyon sondası rahat ilerlemiyorsa tıkaç (solunum yolunu kapatan sekresyon) varlığından

şüphelenilmelidir. ETT (Endotrakeal tüp) değişimi var ise FOB (Fiber optik Bronkoskop) ile değerlendirme

yapılmalıdır. Öncelikle hastanın aspirasyon gereksinimi olup olmadığına karar verilmelidir. İşlem steril tekniğe uygun olarak yapılmalıdır. 15-30 saniye sürekli aspirasyondan kaçınılmalıdır. Hava yolunu daraltıp hastadan daha fazla miktarda oksijenli hava çektiği ve hipoksemi, hipoksi gibi

komplikasyonların ortaya çıkışını engellemek için kalın aspirasyon kateteri kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Aspirasyonun aseptik teknikler kullanılarak yapılması gereklidir. Kontamine olmuş malzemelerle yapılan aspirasyonlar enfeksiyona neden olacak, dolayısıyla hastaların hastanede kalış süresini uzatacak ve maliyet artacaktır.

Ambu kullanmak yerine, hastayı ventilatöre bağlamak tercih ediliyorsa aspirasyon öncesi ve sonrası ventilatördeki oksijen yüzdesinin %100’e çıkarılması gerektiği, tidal volümün de 1-1,5 kat artırılarak hastanın beş dakika bu şekilde solutulması gerektiği unutulmamalıdır.

Aspirasyon kateterlerinin, solunum yolunda her bir uygulanmasından önce ve sonra, nabız oksimetre sonuçları normal değere ulaşıncaya kadar hasta ventile edilmelidir.

Aspirasyon sırasında EKG ritmi ve saturasyon gözlenmelidir. Aspirasyondan önce hastanın başı sağa veya sola çevrilerek aspirasyon yapılmalıdır. Aspirasyon sırasında akciğerlerden aspire edilen havanın aşırıya kaçması durumunda hipoksi,

havayolu kollapsı ve sonuçta atelektazi oluşabileceği unutulmamalıdır. Bir aspirasyon kateteri, kateterin ucundaki basıncın atmosfer basıncının altına düşürülmesi ile aspirasyon

işini gerçekleştirir. Bu sırada akciğerlerdeki basıncın kateterin ucundaki basınç ile eşitleneceğinin bilinmesi unutulmamalıdır. Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda en kısa sürede, tekniğine uygun olarak hastayı travmatize etmeden aspire edebilirsiniz.


Hastanın başına uygun pozisyon veriniz. Hava yolu açıklığının sağlanmasında etkili olduğunu hatırlayınız.

Steril eldiven giyiniz.

Eldivenli elle tutarak sondayı makineye bağlayınız. Steriliteyi bozmayınız.

Eldivenli elin baş ve işaret parmağı arasında sondayı tuttunuz. Dikkatli olunuz.

Vakumu kapatınız. Dikkatli olunuz.

Sondanın 3-5 cm’lik ucunu hastanın ağız içine sokunuz. Dikkatli olunuz.

Ağız boşluğundaki ve dilaltındaki salgıları 10–15 saniye süre ile hafif hareketlerle döndürerek geri doğru çekiniz.

Hızlı hareket ediniz. Fakat işlemi dokuda travmaya neden olmayacak şekilde gerçekleştiriniz.

Ağız içinde airway varsa onun içindeki salgıları hafif hafif çevirerek geri hareketlerle çekiniz.

Airway’i çıkarmamaya dikkat ediniz.

Gerektiğinde bu işlemi bir iki kez tekrarlayınız. Gereksiz tekrarlardan kaçınınız.

Ağız içinde salgı olup olmadığını gözlemleyiniz. Dikkatli olunuz.

İşlemin yeterli olduğuna karar veriniz. Aspirasyon kavanozunda yabancı materyal olup olmadığına bakınız.

Eller eldivenli iken sondayı çıkarınız. Kendinizi enfeksiyondan koruyunuz.

3.3. NAZAL ASPiRASYON UYGULAMA Burun boşluğuna girilerek solunum yollarındaki her türlü yabancı cisim ve sekresyonların temizlenmesi amacıyla kullanılan aspirasyon yöntemlerinden biridir. Burun Boşluğuna Aspirasyon Uygulanması Gereken Durumlar

Nazal aspirasyon uygulanması gereken durumlar aşağıda sıralanmıştır: Ağızdan aspirasyonun yapılamadığı durumlarda Burun içinde aşırı sekresyon varlığında Ağzın açılamadığı durumlarda Ağız içi operasyonlarda

Burun Boşluğuna Aspirasyon Uygulama Tekniği Uygun çaplı steril-disposable aspirasyon sondası seçilir. İşlem öncesi (en az 30 saniye) ve işlem sırasında % 100 oksijen verilir. Hastanın bilinci açıksa işlem açıklanır. Baş hafif ekstansiyona getirilir. Kateter, burun deliğinden zorlamadan ilerletilir. Eğer bir dirençle karşılaşılırsa sonda geri çekilerek diğer burun deliğinden yeniden itilmeye çalışılır.

Farinksin alt seviyesine ulaştığında boyun fleksiyona getirilirken atlanto-oksipital eklem ekstansiyona getirilir. Bu pozisyon koklama (sniffing) pozisyonu olarak tanımlanır. Larinksle birlikte farinksin aşağı kısmının da açılmasına yardım eder. Böylece kateter larinksten geçer.

Ucu çok delikli ve künt uçlu aspirasyon katateri vakum kapalı iken öksürük veya bir dirençle karşılaşılana kadar alt solunum yolunda ilerletilir.

Vakum açılır. Kateter parmaklar arasında hafif çevrilerek aspirasyon gerçekleştirilir. Mümkünse işlem 15 saniyeden fazla sürdürülmemelidir. İşlem sonrası kullanılan kateter tekniğine uygun bir şekilde atık kutusuna atılmalıdır. Kardiyak aritminin gözlenmesi durumunda işlem sonlandırılmalı ve hastaya O2 verilmelidir.

Nazal Aspirasyon Uygulamasında Dikkat Edilecek Noktalar

İşlem öncesi steril eldiven giyilmelidir. Aspirasyon öncesi ventilatör alarmları kapatılmalıdır. Kateter karinaya yaklaştığında ilerletilmemeli ve 1cm geri çekilmelidir. İşlem sırasında trakeal lavajdan kaçınılmalıdır. İşlem sırasında kardiyak aritmi gözlenmesi durumunda işleme son verilip oksijen verilmelidir.

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda en kısa sürede, tekniğine uygun, hastayı travmatize etmeden nazal yoldan (burun içini) aspire edebileceksiniz.


Hastanın başına uygun pozisyon veriniz. Ani ve sert hareketlerden kaçınınız.

Steril küvet içine steril su veya serum fizyolojik boşaltınız. Steril suyu çektirerek sondayı kontrol ediniz.

Steril eldiven giyiniz. Dikkatli olunuz.

Eldivenli elle tutarak sondayı aspiratöre takınız.

Hastanın burun ucu ile kulak memesi arasındaki mesafeyi ölçünüz. Mesafeye dikkat ediniz.

Gözle işaretlenen yerden eldivenli elin baş ve işaret parmağı arasında sondayı tutunuz.

Sondayı tutuş tekniğine uyunuz.

Sondanın ucunu 6-8cm’lik kısmını steril su ile ıslatınız. Islatılacak mesafeyi iyi ayarlayınız.

Burun deliğinin içine yavaşça ilerletiniz. Burun mukozasını tahrişten kaçınınız.

Delik kapalıysa diğerini deneyiniz. Delik kontrollerini daha önce yapınız.

Burun boşluğundaki salgıları 10–15 saniye süre ile hafif ileri geri hareketlerle çekiniz.

Zamana dikkat edin

Aynı işlemi diğer burun deliğine de uygulayınız. Dikkatli olunuz.

Gerekli olduğunda bu işlemi bir iki kez tekrarlayınız. Gereksiz işlemlerden kaçınınız.

Burun boşluğunda salgı olup olmadığını gözlemleyiniz. Aspiratör kavanozunu salgı yönünden kontrol ediniz.

Elleriniz eldivenli iken sondayı çıkarınız. Kendi güvenliğinize dikkat ediniz.

Sondayı uygun atık kutusuna atınız. Çevre güvenliğine dikkat ediniz.

Eldivenleri çıkarıp uygun atık kutusuna atınız. Çevre ve kendi güvenliğinize dikkat ediniz.

3.4. ENDOTREKEAL TÜP iÇi ASPiRASYON Endotrakeal entübasyon uygulanan hastalarda hava yolu açıklığının sürdürülmesi, mekanik ventilasyonun etkili bir şekilde devamı için oral ve nazal tüp içine aspirasyon uygulanması önemli bir işlemdir. Özellikle uzun süre entübeli kalan yoğun bakım hastalarında sekresyonların çıkartılmasında uygulanmaktadır. Cerrahi girişim açısından bir aykırılık oluşturmadıkça oral yoldan aspirasyon, nazal yola her zaman tercih edilmelidir. Çünkü bu yolla her zaman daha kolay aspirasyon yapılmaktadır. Tüp içi Aspirasyonun Gerekli Olduğu Durumlar Endotrakeal entübasyon yapılmış hastalarda endotrakeal tüpün trakeayı irrite etmesi nedeniyle ve hastadan kaynaklanan bilinen ve bilinmeyen çeşitli patolojik durumlara bağlı olarak mukus üretimi artmaktadır. Birikmiş olan pulmoner sekresyonun atılımını ve hava yolu açıklığının sürdürülmesini sağlamak amacıyla aspirasyon işlemi uygulanır. Trakeal aspirasyon, oluşabilecek ciddi komplikasyonlar bilinerek bu alanda yetişmiş kişilerce steril tekniğe uygun olarak yapılmalıdır. Aspirasyon İşlemi Gözlem ve akciğerlerin oskültasyonu (steteskop ile dinlenmesi) sırasında sekresyon varlığı saptandığında, Solunum hızının artması, hırıltılı/gürültülü solunum, huzursuzluk, yapay havayolu içinde gözle görülebilir mukus birikintileri olduğunda, Ventilatörde yüksek basınç alarmı görüldüğünde, Akciğer oskültasyonunda ronkus duyulduğunda tüp içi aspirasyon yapılmaktadır. Bu bulgulardan bir ya da birkaçının varlığı aspirasyon endikasyonudur.

Aspirasyon Uygulama Tekniği Endotrakeal aspirasyon aşağıdaki basamakları içerir;

Aspirasyon sırasında steril teknik kullanılmalıdır. Ventilatördeki O2 oran (FiO2) 1.0 olacak şekilde hastaya 1-2 dk %100 O2 verilmeli ya da ambu ile 4-5 kez

solutulmalıdır. Aspirasyon öncesi ventilatör alarmları kapatılmalıdır. Kateter trakeal tüpün içinden yavaşça ilerletilmeli, bu sırada aspirasyon uygulanmamalı, kateter karinaya

yaklaştığında ilerletilmemeli ve 1 cm kadar geri çekilmeli, daha sonra kateter döndürülerek çıkartılırken aspire edilmelidir.

İşlem sırasında serum fizyolojik ile trakea bronşial lavajdan kaçınılmalıdır. Her aspirasyon işlemi 10-15 sn.den fazla olmamalı, aspirasyon periyotları arasında hastanın 20-30 sn.

dinlenmesine izin verilmelidir. Aspirasyon sırasında kalp atım hızının 20 atım/dk azalması ya da 40 atım/dk artması, kardiyak aritminin

gözlenmesi durumunda işlem sonlandırılmalı ve hastaya O2 verilmelidir. İşlem sonrası hiperventilasyon ve hiperoksijenasyon (1-2 dk %100 O2) sağlanmalıdır. Ventilatör alarmları aktive duruma getirilmelidir. Aspirasyon sonrası oksijen verilerek akciğerler şişirilmelidir. Solunum sesleri saf ve temiz olarak alınana kadar girişim tekrarlanmalıdır. İşlem sonrası eller yıkanmalıdır.

Endotrekeal Tüp Uygulanmış Hastalarda Aspirasyon Uygulamasında Dikkat Edilecek Noktalar

Oksijen satürasyonunda düşme olursa işleme ara verilmeli, Hasta oksijenize edilmelidir. Aspirasyon işlemi 15 sn.den fazla sürdürülmemelidir. Kateter (sonda) ile hastanın hava yolları travmatize edilmemelidir. Gerekirse aspirasyon işleminden kaçınılmalıdır. Endotrekeal tüpün iç çapına uygun aspirasyon sondası seçilmelidir. Steriliteye dikkat edilmelidir. İşlem sırasında uygulayıcı eldiven giyerek kendini ve hastayı enfeksiyondan korumalıdır.

Aşağıdaki işlemleri tamamlayarak en kısa sürede, tekniğine uygun olarak tüp içi aspirasyonu yapabileceksiniz.


Hastanın boynuna uygun pozisyon veriniz. Ani hareketlerden kaçınınız.

Steril küvet içine steril su veya serum fizyolojik boşaltınız. Sondayı kontrol ediniz.

Steril eldiven giyiniz. Eldiven giyme tekniğine uyunuz.

Eldivenli elle tutarak sondayı aspiratöre takınız. Dikkatli olunuz.

Solunum devresini endotrekeal tüpten ayırınız. Solunum devresini tüpten ayırdığınızdan emin olunuz.

Eldivenli elin baş ve işaret parmağı arasında sondayı tutunuz. Sondayı iyi kavrayarak tutunuz.

Endotrekeal tüp içine yavaşça ilerletiniz. Tüp içinde olduğunuzdan emin olunuz.

Salgıları 5-10 saniye süre ile hafif ileri geri hareketlerle çekiniz. Süreye dikkat ediniz.

Gerekirse bu işlem bir iki kez tekrarlayınız. Gereksiz tekrarlardan kaçınınız.

İşlemin yeterli olduğuna karar veriniz. Kavanozdaki materyali kontrol ediniz.

Gerektiğinde yeniden solunum devresinin bağlantısını yapınız. O2 bağlantısını unutmayınız.

Eller eldivenli iken sondayı çıkarınız. Kendi güvenliğinize dikkat ediniz.


Hasta başından küveti kaldırınız. Eldivenleriniz elinizde iken kaldırınız.

Eldivenleri çıkarıp uygun atık kutusuna attınız. Çevre ve kendi güvenliğinize dikkat ediniz.

3.5. TRAKEOSTOMiLi HASTALARDA ASPiRASYON

Hava yolunun bir şekilde tıkanması ile hava alınamaması durumunda trakea ön duvarının boyun ön duvarına açılması veya ağızlaştırılması işlemine trekeastomi denir. Böylece hava yolu açıklığı direkt olarak trakea aracılığı ile sağlanır. Hava yolu genellikle trakea içine yerleştirilen bir tüp veya kanül yardımı ile korunur.Trakeostomi, hastanede steril bir ortamda, çoğunlukla genel anestezi altındaki hastalara uygulanır; fakat acil koşullarda uyanık hastalara da lokal anestezi ile yapılabilir. Kişinin boğazı tiroid bezinin altından orta hattan dikey olarak kesilerek soluk borusu (trakea) bulunur. Daha sonra soluk borusunun o bölgesindeki üst ve alt kıkırdaklar çıkarılır. Boşluk oluşturulan yerden özel bir boru (kanül) takılarak dışarıdan bu bölgeye dikilir. Bu geçici bir işlemdir. Eğer hasta iyileşirse bu kanül çıkarılır ya da daha ağır hastalığı mevcutsa kanül yerine soluk borusu direkt boğaza ağızlaştırılır. Bu işlemi yapan mutlaka doktor olmalıdır. Endotrakeal tüpün kontrendike olduğu travmalı hastalarda ventilasyonun sağlanması için doktor tarafından trakeostomi açılması gerekebilir. Enrakeal aspirasyon ve solunan havanın nemlendirilmesi trekeastomili hasta bakımında en önemli işlemlerdendir. Özen ve dikkat, özellikle çocuk hastalarda daha fazla önem kazanmaktadır. Trekeastomili Hastalarda Aspirasyon Uygulama Tekniği

Malzemeler sterilizasyon kurallarına uygun hazırlanmalı, Hastanın yatak başı 30-45° kadar kaldırılmalıdır. Kullanılan sondanın deliği, uç kısmın yan tarafında olmalıdır.

Kateterler steril bir alet veya steril eldiven aracılığı ile tutularak stomadan veya tüpten içeriye arka ucu sıkıştırılarak sokulmalıdır ( vakum kesilir.).

Aspirasyondan önce % 100 oksijen verilerek akciğerler şişirilir. Aspirasyon sondası 10-20 cm itilir. Girilecek en aşağı noktaya erişildikten sonra sıkıştırılma gevşetilir ve aspirasyona başlanır. Vakum açılarak kateter sağa sola çevrilerek yavaş yavaş çekilir. Her aspirasyon 15 saniyeden daha kısa bir süre içerisinde bitirilmelidir. Böylece trakeada çevresel olarak bulunan salgılar da aspire edilmiş olur. Bu yöntemle trakea travmatize edilmemiş olur. Genelde aspirasyon kateterinin kalınlığı dış kanül çapının yarısından fazla olmamalıdır. Bir engel hissedildiğinde veya öksürük refleksi uyarıldığında aspirasyon yapılarak kateter geri

çekilmelidir. İşlem ikinci defa tekrarlanırken yeni bir sonda açılır, aseptik koşullar kesintiye uğratılmamalıdır. Aspirasyon sırasında su kullanmaktan kaçınılmalı sekresyonların yumuşatılması için gerekli ise steril

su kullanılmalıdır. Aspirasyon işleminden sonra yeniden oksijenasyon sağlanmalıdır. Hastalar arası aspiratör toplama kapları değiştirilmemeli, mümkünse aspiratör hastaya özel olmalıdır. Aspirasyon işlemi sırası ve sonrasında, hastanın siyanoz ihtimaline karşı dikkatle gözlenmesi gerekir.

Trekeostomili Hastalarda Aspirasyon Uygulanması Gereken Durumlar

Trekeostomili hastaya ne zaman aspirasyonun gerektiği aşağıda sıralanmaktadır: Gözlem ve akciğerlerin oskültasyonu (steteskop ile dinlenmesi) sırasında sekresyon varlığının

saptanması, Solunum hızının artması, Hırıltılı/gürültülü solunum, huzursuzluk, Yapay havayolu içinde gözle görülebilir mukus birikintileri, Ventilatörde yüksek basınç alarmı, Akciğer oskültasyonunda ronkus duyulması.

Aspirasyon gereksinimini gösteren başlıca bulgular bunlardır. Bu bulgulardan bir ya da bir kaçının varlığı aspirasyon yapılmasını gerektirir.

Dikkat Edilecek Noktalar

Trekeostomili hastaların aspirasyonunda herhangi bir komplikasyona neden olmadan kanülün ve biriken sekresyonların temizlenmesinde dikkat edilecek noktalar sıralanmıştır:

Aspirasyon basıncının çok yüksek olmaması gerekir. Aksi takdirde mukozanın emilerek parçalanması ihtimali vardır.

Negatif basıncın tek bir delikten yapılıp mukozada ülserasyonlara sebep olabilmesine engel olmak için kateterlerin ufak ve çok delikli olmasına dikkat edilmelidir.

Yeterli aspirasyon ve aspirasyon sırasında sterilizasyon sağlanmalıdır. Ventilatör tedavisi uygulanan her hastada tek kullanımlık, steril konnektör, filtre vb. araç-gereç

kullanılmalıdır. Hastalara temas ettikten sonra eller yıkanmalı veya eldiven kullanılmalıdır. Bir miktar serum fizyolojik ile yeterli nemlendirme sağlanmalıdır. Trakeostomi bakımı yapılmalı, iç kanül, rutin olarak değiştirilmelidir. Aspirasyon kateterinin mekanik hareketlerle trakea içerisine itilip çekilmeleri yanlış bir uygulamadır.

Bundan kaçınılması gereklidir (mukoza kanamaları ve ülserasyonlara sebep olur). Kateterin yavaşça itilip daha yavaş bir şekilde yukarıya doğru çekilmesi gerekir Konvansiyonel trakeostomide geniş çaplı kateter kullanılarak yapılan aspirasyon, solunum havasının

aspirasyonu sonucu, hipoksi riski taşır. Bu nedenle aspirasyon hızla ve kısa sürede yapılmalıdır. Trakeostomili hastada trakeostomi deliğinin ve solunum yollarının enfekte edilmeden bakımının

yapılabilmesi önemlidir. Yalnız hekim ve hastane personelinin değil, konuşmak için kendi parmağı ile trakeostomi deliğini tıkayan hastanın da temiz, uyanık ve bilinçli olması gerekmektedir.

Hastada üst solunum yollarının solunan havayı nemlendirmesi mümkün olmadığı için solunumu tehlikeli ölçülerde engelleyen krutlar (pıhtılaşmış kan) oluşmaktadır. Bu nedenle solunan havayı etkili nemlendirmek çok önemlidir.

Eğer tüm önlemlere rağmen krut oluşmuşsa az miktarda serum fizyolojik ile ıslatılarak krut yumuşatılmaya çalışılmamalı ve aspire edilmelidir.

Kullanılan nelaton sondanın deliği uç kısmının yan tarafında olmalıdır. Aspirasyon işlemini gerçekleştirecek medikal aspirasyon sistemleri, yüksek volümlü (35 l/dk), yüksek

vakumlu (-600 mmHg) sistemlerdir. Duvara ya da cihaza monte aspirasyon kontrol üniteleri, anestezide en çok kullanılan modellerdir. Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda en kısa sürede, tekniğine uygun olarak stoma içi aspirasyonu yapabileceksiniz.


Hastanın boynuna uygun pozisyon veriniz.

Steril küvet içine steril su veya serum fizyolojik boşaltınız. Sondayı mutlaka steril su ile kontrol ediniz.

Steril eldiven giyiniz.Eldivenli elle tutarak sondayı makineye bağlayınız. Eldiven giyme tekniğine uyunuz.Islak elle makineye dokunmayınız.

Eldivenli elin baş ve işaret parmağı arasında sondayı tutunuz. Sondayı iyi kavrayarak tutunuz.

Sondanın ucunu 6-8cm’lik kısmını steril su ile ıslatınız. Dikkatli ölçünüz.

Trakeostomi deliğinin içine yavaşça sokunuz. Dikkatli olunuz.

Sondayı yavaşça ilerletiniz. Süreye dikkat ediniz.

Salgıları 10–15 saniye süre ile hafif ileri geri hareketlerle çekiniz. Gereksiz hareketlerden kaçınınız.

Gerektiğinde bu işlemi bir iki kez tekrarlayınız. Gereksiz tekrarlarda bulunmayınız.

Trakeostomi boşluğunda salgı olup olmadığını gözlemleyiniz. Hastanın genel durumuna dikkat ediniz. Hastanın solunumsal parametrelerine dikkat ediniz.

İşlemin yeterli olduğuna karar veriniz. Kavanozdaki materyali kontrol ediniz.

Elleriniz eldivenli iken sondayı çıkarınız. Kendi güvenliğinize dikkat ediniz.


Hasta başından küveti kaldırınız. Eldivenleriniz elinizde iken kaldırınız.

Trakeostomi kanülü etrafındaki kirli spancı yenisi ile değiştiriniz. Aseptik tekniğe dikkat ediniz.

Eldivenleri çıkartıp uygun atık kutusuna atınız. Çevre ve kendi güvenliğinize dikkat ediniz.

4. POSTURAL DRENAJ Postural drenej etkilenen akciğer segment/loblarından yerçekimi yardımıyla sekresyonların hareket etmesi ve çıkarılması için hastaya uygun pozisyon verilmesidir. 4.1. POSTÜRAL DRENAJDA KULLANILAN TANIMLAR: Perküsyon: Periferal bronş düzeyinden sekresyonların hareket etmesi için göğüs kafesi üzerine kapalı parmaklar aracılığıyla vurulmasıdır. Vibrasyon: İki el üst üste konularak göğüs kafesi üzerinden enerji dalgaları yaratarak etkilenen bölgeden

sekresyonların harekete geçirilmesidir. Wheezing: Alt solunum yollarındaki tıkanıklığa bağlı nefes verirken ıslık niteliğinde ses duyulmasıdır. Atelektazi: Hava boşluklarının kapanmasına bağlı akciğerlerin yetersiz genişlemesi ve akciğer volüm kaybıdır.

4.2. POSTÜRAL DRENAJIN AMACI: Spontan solunumda veya ventilatöre bağlı hastada; akciğerlerin tüm bronş ve bronşiallerini sekresyonlardan temizlemek ve arındırmak; iyileşme sürecini kısaltmak ve akciğer kapasitesini arttırmak postüral drenajın amacını oluşturmaktadır. Eğer hastanın kendi başına balgamını atamıyorsa, atmakta zorlanıyorsa bu yöntem tavsiye edilir.

Postüral drenajın uygulandığı durumlar: a. Akut ve kronik akciğer hastalıkları. b. Pulmoner komplikasyon riski olan hastalar. c. Sekresyonu fazla olan ve çıkarmakta zorluk çeken hastalar. d. Genel anestezi almış postoperatif dönemdeki hastalar. e. Ventilatörde izlenen hastalar. f. Çok yaşlı ve çok zayıf hastalar.

Postüral drenajın uygulanmadığı durumlar: a. Hemoraji b. Pulmoner ödem, bronkospazm c. Fraktürler d. Konjestif kalp yetmezliği e. Plevral ödem f. Pulmoner emboli g. Pnömotoraks, torakotomi h. Kardiyak aritmi i. Hipo-hipertansiyon j. Yeni geçirilmiş miyokard infarktüsü k. Yeni geçirilmiş nöro- cerrahi vakaları

4.3. UYGULAMA 1. Malzemeler hazırlanır.(Eldiven, Entübe hasta ise sekresyonu yumuşatmak için serum fizyolojik , Kağıt

havlu, Küvet, Hekim istemi doğrultusunda ventolin inhaler) 2. Oda havalandırılır, dış uyaranlar azaltılır. 3. Eller el yıkama standardına göre yıkanır, eldiven giyilir, maske takılır. 4. Hasta ve ailesine işlem hakkında bilgi verilir, işlem öncesi mümkünse hastaya 10 dk buhar verilir. Hekim

istemine göre hastaya bronkodilatatör ilacı verilir. 5. Hasta, postural drenaj yapma ihtiyacını gösteren semptom ve bulgular (anormal solunum sesleri,

öksürmeyi zorlaştıran kalın, yapışkan, dirençli, rengi değişmiş balgam, etkin olmayan öksürük vb.) açısından değerlendirilir.

6. Hastanın sıkı ve sınırlayıcı kıyafetleri çıkarılır. Hastanın ağzının altına koruyucu örtü serilir. Hastaya sekresyonun yerleştiği bölgeye uygun pozisyon verilir.

7. Yetişkin hastalar için eller, çocuk hastalar için işaret, orta ve yüzük parmakları kubbe şekline getirilerek sekresyonların bulunduğu lobun alt kısmından yukarıya doğru hızlı ve ritmik olarak 5 dk perküsyon uygulanır.

8. Bu yolla el ve göğüs duvarı arasına hava hapsedilmiş olur. Perküsyon işlemi kemik çıkıntılarına ve üst karın bölgesine uygulanmaz.

9. Sekresyonun bulunduğu bölgeye vibrasyon hareketi uygulanır. 10. Her pozisyon değiştirmede hastanın derin nefes alması ve öksürmesi sağlanır. 11. Öksürürken hastanın ağzını mendille/spançla kapatması sağlanır. 12. Her postural drenajdan sonra hastaya ağız bakımı standardına uygun ağız bakımı verilir. 13. İçebiliyorsa rahatlaması açısından bir miktar su içmesi sağlanır. 14. Hastanın işlemi tolere etme durumu gözlenir. 15. Hastaya rahat edebileceği bir pozisyon verilerek vital bulguları alınır.

16. Eldiven ve maske çıkartılır. 17. Eller el yıkama standardına yıkanır. 18. Yapılan tüm işlem ve gözlemler kaydedilir. 19. Özellikle sekresyonların koyu olduğu zaman sadece postüral drenaj değil solunum egzersizleri de

tedavinin önemli bir kısmıdır. 4.4. TEDAVİNİN ZAMANI VE SÜRESİ Patalojiye bağlıdır Hastanın durumuna göre günde 2-6 kere (koyu sekresyon) İdame tedavi haftada birkaç kez ya da her gün Süre: En az 15-20, tüm akciğer temizlemek isteniyorsa 30-45 ‘ı geçmemelidir. Böyle her pozisyonda 5,10 dk tutulmalı (Tolerans unutulmamalıdır) Hemen yemekten sonra yapılmaz. Çünkü hasta kusabilir, kusmada başı döner, tedavi yeterli olmaz. Yemekten hemen öncede uygun değildir. Hasta yorulacağı için yediğinden bir zevk almaz Bazı hastalar ılık bir içecek aldıktan sonra öksürmeyi daha rahat bulurlar Bebeklere yemekten önce postüral yapmak en uygundur. Postüral drenaj için sabah ve akşam saatleri de uygundur. Ancak sabahları daha yararlıdır

Çocuklarda Sekresyon Bölgelerine Göre Postüral Drenaj Pozisyonları

Her iki üst lob

Çocuk, hemşirenin kucağında oturtulmalı ve göğsü yastıkla desteklenerek hafif öne eğik olacak pozisyonda tutulmalıdır.

Her iki tarafta orta ön lob

Çocuk, hemşirenin kucağında hafif arkaya yaslanacak şekilde oturtulmalıdır.

Her iki alt lobda ön segmentler

Çocuk, gövdesi yastıkla desteklenmiş olacak şekilde hemşirenin kucağında sırt üstü yatırılmalıdır.

Yetişkinlerde Sekresyon Bölgelerine Göre Postüral Drenaj Pozisyonları

5. DERİN SOLUNUM EGZERSİZLERİ VE ÖKSÜRÜK EGZERSİZLERİ TANIMLAR İnspirasyon: Havanın akciğerlere girmesidir. Kas ve toraks hareketliliğini gerektiren aktif bir dönemdir. İnspirasyon kaslarının kasılmasıyla göğüs kafesi öne-arkaya, transvers ve vertikal yönlere açılır ve akciğer hacmi genişler. Akciğer genişleyince buradaki hava basıncı atmosfer basıncından düşük olduğundan fizik kurallarına göre atmosfer havası akciğerlere dolar. Ekspirasyon: Havanın akciğerlerden atmosfere doğru pasif olarak çıkmasıdır. Ekspirasyon sırasında hava yolları, akciğerler ve toraks hacmi küçüldüğünden basın artar ve bu kez içerden dısarıya doğru basınç farkı geliştiğinden hava atmosfere doğru hareket eder. 5.1. SOLUNUM EGZERSİZLERİ 5.1.1. SOLUNUM EGZERSİZLERİNİN AMAÇLARI

Solunum egzersizleri ile ventilasyon dağılımını düzenlemek ve oksijenasyonu artırmak, Havayollarını korumak, Öksürüğün etkinliğini arttırmak, Hastane içi ve dışında hastaların kendi havayollarının bakımını yapabilmelerini sağlamak, Solunum hareketlerini düzenlemek Havayollarındaki sekresyonları uzaklaştırmak, Atelektazi, pnömoni ve bronkopulmoner enfeksiyonlardan korunmak ve tedavilerini yapmak, Tüm bunlara hastayı ve ailesini hazırlamak, Kardiyopulmoner rezervi artırarak fiziksel kondisyonu geliştirmek, Gevşemeyi sağlamaktır.

Derin solunum egzersizi, felç ve kırık gibi durumlar sonrası uzun süre yatağa bağımlı hastalarda, yaşlılarda ya da ameliyat sonrası dönemde görülme riski olan akciğer komplikasyonlarının önlenmesinde etkili bir yöntemdir. Uzun süre yatan hastalara derin solunum egzersizi yaptırılarak, hem solunum kaslarını etkin kullanmaları sağlanır hem de dolaşımdaki oksijen miktarı arttırılabilir. Derin solunum egzersizi; hava yollarının genişlemesini artırır ve solunum fonksiyonunu kolaylaştırır. Derin solunum son derece önemli olmakla birlikte, kandaki karbondioksidin normalin altına düşmeyecek şekilde solunum düzeni sağlanmalıdır. 5.1.2. DERİN SOLUNUM EGZERSİZLERİNİN BASAMAKLARI: Uygulamaya engel bir durum olup olmadığı değerlendirilir. Malzemeler hazırlanır ve kolay ulaşılabilecek şekilde yerleştirilir. Eldivenler giyilerek eller, el yıkama standardına göre yıkanır. Oda havalandırılıp, perde/ paravan çekilir. Odanın kapısı kapatılıp hastanın eğitimi için uygun bir ortam sağlanır. İşlem hakkında hastaya kolay anlayabileceği açıklamalarda bulunulur. Hasta rahat, gevşek durumda olmalı ve üzerindeki kıyafetler hastayı sıkmamalıdır. Hastaya uygulanacak derin solunum egzersizi gösterilir. Yerçekimi abdomeni ve diyaframı aşağı doğru çektiğinden derin solunum, hasta ayakta iken en iyi

şekilde yapılabilir. Bu sebepten dolayı hasta ayağa kalkabiliyorsa hastanın ayağa kalkması, engel varsa yatak içinde ya da oturabilirse sandalyede dik oturması sağlanır.

Hastanın solunum durumu, motivasyon ve genel klinik durumu, bu egzersizin gün içinde kaç kez yapılacağını belirler. Hastaya egzersizi, uyanık olduğu zamanlarda saat başı ya da iki saatte bir yapması gerektiği anlatılır. Hasta ameliyat sonrası dönemde ise; ilk 24 saatte, hastanın uyanık olduğu zamanlarda 1- 2 saatte, 3- 5 kez yapılmalıdır.

Hastaya solunum egzersizleri öğretildikten sonra, hastadan istirahatte ve aktivite sırasında bu egzersizleri uygulaması istenmelidir.

Hastanın egzersiz hakkında soruları varsa cevaplandırılır, gerekirse uygulama yapılarak tekrar edilir. Hastanın egzersizi anlaması sağlanır, egzersizi belirtilen sıklıkta ve uygun biçimde yapması için hasta cesaretlendirilmelidir.

Uygulama sonrası hastaya rahat bir pozisyon verilir. Eldivenler çıkarılarak eller el yıkama standardına göre yıkanır. 5.1.3. DERİN SOLUNUM EGZERSİZİ ÇEŞİTLERİ D.Diyafragma Solunumu: Diyafragma soluk almada en önemli kastır. Diyafragma solunumu egzersiz ile daha derin ve daha etkili bir inspirasyon sağlanır. Egzersizin amacı diyafragma solunumunu arttırmaktır. Diyafragma solunumunda inspirasyon sırasında diyafragmanın aşağı inmesi, ekspirasyon sırasında yukarıya doğru çıkması sağlanır. Diyafragma solunumu egzersizinde işlem basamakları:

Hastaya rahat bir pozisyon verilir (Sandalyeye oturtulabilir ya da yatakta baş ve dizlerinin altına yastık konabilir.).

Hastanın bir eli göğüs kafesinin üzerine, diğer eli göğüs kafesinin hemen altına yerleştirilir. Hastadan yavaşça burnundan soluk alması istenir. Hava akciğerlere doldukça göğüs kafesinin altındaki el yukarıya doğru hareket etmeli, diğer el ise

fazla hareket etmemelidir. Yani bu solunum ile daha fazla abdominal daha az göğüs kafesi hareketi istenir.

Dudak büzülmüş olarak kontrollü nefes verilerek abdominal bölgedeki elin içeri doğru hareketi sağlanır.

Hasta egzersizi yardımsız ve doğru yapıncaya kadar egzersiz tekrarlanır. B.Büzük Dudak (Pursed Lip ) Solunumu

Büzük dudak solunumu, dispneyi azaltmak amacıyla kullanılan bir egzersizdir. Günlük aktiviteler ve egzersiz sırasında, solunum ihtiyacının arttığı durumlarda, dispneyi kontrol altına almak ve rahatlatmak amacıyla solunum sıkıntısı olan hastalar tarafından spontan veya bilinçli olarak kullanılan bir solunum tekniğidir. Bu yöntem, ekspirasyon sırasında kontrolü sağlamak ve alveollerin maksimum düzeyde boşalmasını kolaylaştırmak için kullanılır. Büzük dudak solunumu egzersizinde işlem basamakları: Egzersizle ilgili hastaya açıklamalarda bulunulur. Hastaya rahat bir pozisyon verilir. Hastanın ellerini göğüs kafesinin alt kenarı boyunca orta parmaklar birbirine dokunacak biçimde

yerleştirmesi sağlanır. Hastadan burundan yavaşça derin bir nefes alması istenir. Nefes alırken orta parmakların birbirinden

ayrıldığını hissedip hissetmediği sorulur. Üç saniye nefesini tutması istenir. Hasta burundan nefes alma sırasında zorluk yaşıyorsa hem inspirasyon hem de ekspirasyonu ağızdan

yapabilir. Hastadan nefesini verirken karın kaslarını içeri çekmesi ve dudaklarını büzerek nefesini yavaşça

bırakması istenir. Bu egzersizde dudakların büzülerek soluğun verilmesi; hastanın gevşemesine ve rahatlamasına yardımcı olur.

Bu esnada uygulatıcı, elini hastanın karnı üzerine koyarak doğru nefes alıp almadığını kontrol eder. Ekspirasyon süresi inspirasyon süresinin en az iki katı olmalıdır. Ekspirasyon süresinin bu şekilde

uzatılması akciğerlerdeki gaz değişiminin etkili olmasını sağlar. Hastaya bu egzersiz üç kez yaptırılır.

A. Spirometre/ Triflow ile Solunum Egzersizi Spirometre / triflow, doğal iç çekme veya esneme manevraları taklit edilerek tasarlanmış ve derin solunum egzersizleri yapmak için kullanılan araçtır. Birbiriyle bağlantılı ve içinde plastikten yapılmış toplar bulunan, bitişik yerleşmiş üç tüp vardır. İçindeki topların görülebilmesi için şeffaf plastikten yapılmıştır. Hastanın

derin nefes almasını teşvik için topların hareketi görülmelidir. Hastanın derin inspirasyonunun gücüne göre topların biri, ikisi veya üçü aşağıdan yukarı hareket eder. Spirometre kullanımı; ameliyat sonrası dönemde akciğerlerin istenilen düzeyde genişlemesini sağlayarak, solunum kaslarını kuvvetlendirmekte, oksijenlenmeyi artırmaktadır. Derin solunum egzersizlerinin spirometre ile etkili ve gözlenebilir biçimde yapılması hastanın uyumunu kolaylaştırır. Hastaya kendi solunumunu değerlendirme ve hemşireye hastanın ventilasyonunu değerlendirme olanağı sağlar. Spirometre/ triflow ile solunum egzersizinde işlem basamakları:

Hastaya yatakta veya sandalyede tam veya yarı oturur pozisyon veriniz. Spirometre aletini tanıtınız. Hastanıza normal bir şekilde 1–2 kez nefes alıp verdiriniz. Hava akımını kolaylaştırması için spirometre dik pozisyonda tutulur. Hastadan spirometrenin ağızlığını dişleri arasına yerleştirmesi ve dudaklarını sıkıca kapatması istenir. Hastaya bu şekilde burnundan yavaşça ve derin nefes alması istenir. Hasta derin nefes aldığında topu/ topları ne kadar yukarıya kaldırdığı izlenir. Bir sonraki siklusta bu

seviyenin üstüne çıkma hedeflenir. Hasta aldığı nefesi en az 2–3 saniye kadar tutması istenir. Sonra spirometre ağızlığı hastanın ağzından çıkarılarak dışarıya nefes verdirilir. Bu uygulamayı art arda beş kere yapınız. Eğer hastanın balgamı varsa her beş egzersizden sonra hastayı öksürtünüz, balgamı çıkarınız ve

peçete ile ağzını temizleyiniz. Bu egzersiz her iki saatte bir 15–20 kere tekrar ettirilir. Yani toplamda 15–20 kere egzersiz, 3-4 kere

öksürtülür. 5.2. ÖKSÜRÜK EGZERSİZLERİ Öksürük: yabancı maddelerin alt solunum yollarına oturmasını ve bronş, akciğer sekresyonlarının birikmesini önleyen bir savunma mekanizmasıdır. Sağlıklı kişilerde mukosilier klirens hava yollarını temizlemede major bir faktör iken; öksürük, özellikle akciğer hastalığı olanlarda, önemli bir rezerv korunma mekanizmasıdır. Öksürük beklenen amacı sağladığı takdirde etkili ve yararlıdır. Özellikle ameliyat sonrası dönemde anestezide kullanılan ilaçlar ve hareketsizlik bronşlarda sekresyon birikmesine neden olur. Bu süreç ameliyat sonrası pulmoner komplikasyon gelişimi için ortam sağlar. Öksürme egzersizi bu komplikasyonu gidermede oldukça etkilidir. Kontrollü öksürük: Yavaş ve derin bir inspirasyondan sonra, birkaç saniye için nefesin tutulması ve sonra iki ya da üç kez öksürülerek nefes verilmesi ile yapılan egzersizdir. Huff öksürüğü: Solunum yollarının hızlı ekspirasyonda kollabe olmaya eğilimli olduğu KOAH gibi durumlarda tercih edilen egzersizdir. Hasta soluğunu verirken 3- 4 kez “huff” der, böylece doğal öksürme refleksi uyarılır. 5.2.1. ÖKSÜRÜK EGZERSİZLERİ İŞLEM BASAMAKLARI

Uygulamaya engel bir durum olup olmadığı değerlendirilir. Malzemeler hazırlanır. Eldivenler giyilerek eller, el yıkama standardına göre yıkanır. Hastaya ismiyle hitap edilir. İşlem hastanın kolay anlayabileceği şekilde anlatılarak işlem için hastadan izin alınır. Malzemeler kolay ulaşılabilecek şekilde yerleştirilir. Oda havalandırılır. Odanın kapısı kapatılarak hastanın eğitimi için uygun bir ortam sağlanır. Öksürme oturma pozisyonunda iken ve sekresyonlar az yoğunken etkili olur. Bu nedenle hastaya

sakıncalı değilse bol su içirilir. Hasta oturabiliyorsa dik oturması, engel varsa yatak içinde fowler pozisyonuna getirilir.

İnsizyon varsa bölge üzerine yastık veya havlu yerleştirilir ve öksürme sırasında bölgeyi yastıkla desteklemesi konusunda hasta uyarılır.

Hastanın nefesi sakin ve hırıltılı olmayana kadar beklenilir. Hastaya üç kez nefes alıp vermesi söylenir. Üçüncü nefesten sonra hastaya burundan derin ve yavaşça bir nefes almasını ve üç saniye nefesini

tutması söylenir. Hastaya aldığı nefesi dışarı çıkarana kadar, ağzı açık olarak 2-3 kez güçlü ve kesik kesik öksürmesi

vurgulanır. Hasta derinden öksürmeli, sadece boğazını temizlememelidir. Öksürme sırasında hastanın sırtına

masaj yapılabilir. Her öksürük sırasında, hastanın ağzı birkaç kez katlanmış kâğıt mendille kapatılır. Diğer eline kâğıt

havlu ya da mendil verilir. Hasta “huff” öksürüğü uygulayacaksa; hasta oturtulur, kollarını göğüs kafesinin altına çaprazlaması

istenir. Derin nefes alıp, karın kaslarını kasarak ve birkaç kez “huff” kelimesini fısıldayarak hızla soluk verir.

Uygulama sonrası hastaya rahat bir pozisyon verilir. Derin nefes alma ve öksürme basamaklarını bir veya iki kez tekrarlatılabilir. Çıkarılan sekresyon renk, koku, görünüm yönünden değerlendirilir ve gerekirse laboratuvara

gönderilir. Hasta ağız bakımı yönünden değerlendirilir. Malzemeler ortamdan uzaklaştırılır. Eller, el yıkama standardına göre yıkanır.

5.2.2. ÖKSÜRME EGZERSİZLERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR: Beyin, omurilik, göz ameliyatı yapılan, kafa içi basıncı artmış, vertebra kırığı ve diyafragma rüptürü olan

bireylerde uygulanmamalıdır. Öksürük egzersizi sırasında, dispne ya da siyanoz gelişmesi halinde işleme son verilmedir. İnsizyon varsa bölge gözlemlenmeli ve özellikle abdominal ameliyatlarda ağrı varlığı

değerlendirilmelidir. İnsizyon yakın zamanda yapılmışsa ve yeterince desteklenmezse yaranın açılmasına neden olabilir.

Art arda fazla öksürük aşırı oksijen ve enerji kullanımına neden olacağından kaçınılmalıdır. Yemekten hemen sonra veya hasta yorgunsa egzersiz yaptırılmamalıdır. Ameliyat öncesi hastaya öksürük egzersizleri eğitimi için en uygun zaman ameliyattan önceki günün

öğleden sonrası veya gecesidir. Açıklamalar ameliyattan birkaç gün önce yapılırsa unutulabilir, ameliyattan hemen önce yapılırsa anksiyete nedeniyle etkili olmayabilir.

Ekspirasyon sırasında karın üzerine ellerle bastırılırsa hasta daha az yorulur ve daha fazla sekresyon çıkarabilir. Öksürme egzersizinin derin solunum egzersizinin hemen ardından yapılması, akciğer ventilasyonunu kolaylaştırır, solunum yollarını temizler. Bu nedenle ameliyat sonrası ilk 24 saatlik dönemde hasta derin solunum ve öksürük egzersizlerini birlikte her 1-2 saatte iki kez yapması konusunda cesaretlendirilmelidir.

6. ÜRİNER KATETERİZASYON UYGULAMASI İdrarın boşalmasının sağlanması, mesane distansiyonuna bağlı rahatsızlığın azaltılması, steril idrar örneğinin alınması, cerrahi işlemler sırasında idrar sızıntısının önlenmesi, postoperatif idrar retansiyonunun ortadan kaldırılması, saatlik idrar çıkışının izlenebilmesi, mesanenin sürekli ya da aralıklı olarak yıkanabilmesinin sağlanması, inkontinansı olan hastalarda bölgenin korunmasıdır. 6.1. TEMEL İLKELER: Geçici Mesane Kateterizasyonu: Bir kez uygulanan kateterizasyon tipidir. Genellikle nelaton kateter ile 5- 10 dk içinde yapılır. Distansiyon varlığında, mesane yetersizliği olan hastalarda, steril idrar örneği almak için, idrar yaptıktan sonra rezidüel idrar olup olmadığını belirlemek için yapılır.

Kalıcı Mesane Kateterizasyonu Bu işlemde kateter belli bir süre mesanede kalır. Foley kateter kullanılır. Prostat, üretral darlıkta, yoğun bakımdaki hastaların saatlik idrar takibinde, idrar inkontinansında mesane irrigasyonu yapmak için kullanılır ÇOÇUKLARDA 6-8-10 Fr No

KADINLARDA 14-20 Fr No

ERKEKLERDE 16-22 Fr No

6.2. ÜRİNER KATETERİZASYON UYGULAMASI DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR Kateter takılmadan önce;Anatomik deformasyon, hijyen durumu, enfeksiyon belirtileri yönünden perine muayenesi yapılmalıdır.

Kateter takıldıktan sonra; Kateterin yerinde olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kateter ilk takıldığında glob yönünden gelen idrarın miktarı değerlendirilmelidir. İdrarın akış hızı, kateterde tıkanıklık olup olmadığı kontrol edilmelidir. Hastanın şikâyetleri (yanma, ağrı, kaşıntı) dinlenmelidir. Uygulama sırasında mikroorganizmaların mesane içine taşınma riski nedeni ile üriner kateterizasyon

sadece gerekli olduğu durumlarda yapılmalı ve uygulamada steril ve aseptik teknik kullanılmalıdır. Komplikasyon/ enfeksiyon görülmedikçe sabit aralıklarla kateter değişimi uygun değildir, hastaya göre

karar verilmelidir. Balonu şişirmek için sadece steril serum fizyolojik kullanılmalı, salin solüsyon kristalleşme riski

olduğundan tercih edilmemelidir. Hazır steril kateter seti kullanılmıyorsa uygulayıcının yanında bir yardımcı personel bulunmalıdır. Kalıcı mesane kateteri olan hasta/ hasta yakınına idrar torbasını yukarı kaldırmaması, sondayı

çekiştirmemesi, sondanın giriş yerine dokunmaması, idrar torbasını hemşirenin bilgisi olmadan boşaltmaması, idrar yaparken yanma, ağrı, kaşıntı vb. şikâyetleri olduğunda hemşireye bilgi vermesi gerektiği konularında eğitim verilmelidir.

Üriner kateteri olan hastada enfeksiyonu önlemek için periüretral bölgenin antiseptiklerle temizlenmesine gerek yoktur. Hastanın rutin banyo ya da tuvalet sonrası temizliği sırasında rutin günlük temizliğini yapması yeterlidir

6.3. FOLEY SONDA ENDİKASYONLAR Multpli travmalarda , Bilinçsiz hastada, Ameliyat öncesinde, Üretral tıkanıklıkta, İdrar yapamama durumunda kullanılır, Mesane yıkanması gereken durumlarda, Tanı amaçlı steril idrar örneği toplanmasında da kullanılır.

Üriner kateter geçici yada kalıcı takılabilir. Foley sonda ve nelaton sonda kullanılır. Sondalar 2 lümenli yada 3 lümenli olabilir.3 lümenli kateter mesane irrigasyonunda kullanılır. Bir lümeni steril su girişi, biri idrar çıkışı diğer lümen ise balona bağlıdır.

6.4. FOLEY SONDA KONTRENDİKASYONU Tek gerçek kontrendikasyonu üretra yaralanması bulguları olan üretral meatusda kan; rektal muayenede yüksek yerleşimli veya anormal hissedilen prostat; penil, skrotal veya perineal hematom olmasıdır. 6.5. FOLEY SONDALARIN ÖZELLİKLERİ

Transparan medikal uygulama için özel silikondan yapılmış kataterler sıvının düzgün boşaltımını gözle izlemek için idealdir.

Yumuşak ve düzgün şişen balon, kateterin ve balonun mesaneye uygun biçimde konumlanmasını sağlar. Düzgün yüzey, travma riskini yerleştirme ve çıkarma sırasında en alt düzeye indirir.

Silikon Foley Kateterler allerjik reaksiyonlara sebep olmazlar, bu yönleriyle Lateksten yapılma sondalara tercih edilirler.

Kataterler iki ayrı soyulabilir pakette iç içe paketlenmiş ve sterilize edilmiştir. İç paket katetere yapışmayan polietilenden, dış paket bir tarafı medikal folyo, bir tarafı medikal kağıttan yapılmıştır.

2 Yollu Numaraları FR: 6 – 28, 3 Yollu Numaraları FR: 16 – 28

6.6. NELATON SONDALARIN ÖZELLİKLERİ Üretra yoluyla, idrar torbasına yerleştirilir ve kısa süreli kullanıma uygundur. Distal uç travmayı önleyecek şekilde konik hale getirilmiştir ve iyi drenaj sağlayan iki yan gözü vardır. Proksimal uç huni şeklinde standart idrar torbalarına bağlanacak şekilde üretilmiştir. Nelaton üretral kataterler, toksit olmayan, tahriş etmeyen yumuşak medikal PVC’den üretilmişlerdir. Numaraları kolayca ayırt edebilmek için renkler ile kodlandırılmıştır. Sterildir, Toksik-Pirojenik değildir. Standart uzunluğu 40 cmdir. Numaralar: FG 6,8,10,12,14,16,18,20,22,24

6.7. ERKEKTE ÜRETRAL KATATER YERLEŞTİRİLMESİ Hastaya yapılacak işlem hakkında bilgi verilir. Hasta sırt üstü pozisyonu; dorsal horizontaldir. Delikli örtü üretra deliği görülecek şekilde yerleştirilir. Steril olmayan eldivenler giyilir. Dış genital organ antiseptik solüsyonla temizlenir. Böbrek küvet hastanın bacakları arasına yerleştirilir. Eldiven çıkarılır, steril eldiven giyilir. Penis sol elle tutularak sağ elle tekrar antiseptik solüsyonla temizlenir. Steril sonda ucuna kayganlaştırıcı sürülür. Sondanın son ucunu sağ elin küçük ve yüzük parmaklar arasına sıkıştırılır. Sondanın ucunu baş- işaret ve orta parmak arasında tutulur. Penis sol elle kavranıp yukarı doğru çekilir. Sonda hiçbir yere değmeden üretraya girilir. Sondanın çatallı kısmına gelene kadar sonda ilerletilir. İdrarın geldiği gözlenmelidir. Sondanın balonu 10 cc distile su ile şişirilir. Sonda dikkatlice esnek bir direnç hissedene kadar geri çekilir. Örtü kaldırılır. İdrar torbası takılır. Kateter flasterle hastanın bacağına tespit edilir.

6.8. KADINDA ÜRETRAL KATETER YERLEŞTİRİLMESİ Hastaya yapılacak işlem hakkında bilgi verilir. Hasta sırt üstü pozisyonu; dorsal rekümbentdir. Topukları birleştirerek dizleri birbirinden uzaklaştırılır. Delikli örtü üretra deliği görülecek şekilde yerleştirilir. Steril olmayan eldivenler giyilir. Vulva dorsale doğru antiseptik solüsyonla temizlenir. Böbrek küvet hastanın bacakları arasına yerleştirilir. Eldiven çıkarılır, steril eldiven giyilir. Sol el ile labia majörler açılır. Labia minörler üç kez her seferinde ayrı gazlı bez kullanılarak dezenfekte edilir. Steril sonda ucuna kayganlaştırıcı sürülür. Sondanın son ucunu sağ elin küçük ve yüzük parmaklar arasına sıkıştırılır. Sondanın ucunu baş- işaret ve

orta parmak arasında tutulur Sonda hiçbir yere değmeden üretraya girilir. Sondanın çatallı kısmına gelene kadar sonda ilerletilir. İdrarın geldiği gözlenmelidir.

Sondanın balonun 10 cc distile su ile şişirilir. Sonda dikkatlice esnek bir direnç hissedene kadar geri çekilir. Örtü kaldırılır. İdrar torbası takılır Kateter flasterle hastanın bacağına tespit edilir.

6.4. FOLEY SONDA KOMPLİKASYONLAR Bakteriüri Yalancı pasaj gelişimi Hematüri Kateterin mesanede kalması

6.5. ÜRİNER KATETER BAKIMI AMAÇ: Kateterin işlevsel devamlılığını sağlanması ve üriner enfeksiyon oluşmasının önlenmesidir.

TEMEL İLKELER Perine anatomik deformasyon, hijyen durumu ve enfeksiyon belirtileri (kızarıklık, sıcaklık, ağrı) yönünden gözlenir. Kateter yeri ve çalışıp çalışmadığı tanılanır. İdrar; miktar, renk (hematürik, bulanık, vb.) ve koku yönünden tanılanır. Tanılama 8 saatte bir tekrarlanır. Üriner kateteri olan hastada enfeksiyonu önlemek için; Kateterizasyon sadece endikasyon varsa takılmalıdır. Uzun süreli kateterizasyon gereken hastalarda silikon yapıdaki kateterler tercih edilebilir. İdrar boşaltımı kapalı drenaj sistemi kullanılarak yapılmalıdır. Kapalı drenaj sistemi ile kateterden idrar toplama kabına kesintisiz akım sağlanmalı, sistemde kıvrılmalar

olmamasına dikkat edilmelidir. Kapalı drenaj sistemine dokunmadan önce eller yıkanmalıdır. İdrar çıkışı izlenmek isteniyorsa, özel

miktar belirleyici torbalar tercih edilmelidir. Kapalı drenaj sistemine kontaminasyonu önlemek için kateter ile idrar toplama torbası arasındaki bağlantı

gerekmedikçe bozulmamalıdır. Bağlantı herhangi bir sebeple bozulduğunda mümkünse yeni bir idrar torbası takılmalıdır, mümkün

değilse uçlar birleştirilmeden önce bağlantı yerleri povidon iyot ya da % 70’ lik alkol ile silinmelidir. Herhangi bir enfeksiyon belirtisi yoksa ve idrar akışı normal olarak devam ediyorsa kateterin ve

torbasının rutin olarak değiştirilmesine gerek yoktur. Kapalı drenaj sistemini korumak için; idrar mutlaka idrar toplama torbasının altındaki sistemden

boşaltılmalı, idrar torbası bağlantı yerinden çıkarılıp ters çevrilerek boşaltılmamalıdır. İdrarın rahat akışının sağlanması için hemşire kontrolünde torba düzenli olarak 8 saatte bir, idrar miktarı

fazla ise daha sık boşaltılmalıdır. İdrar akışında tıkanma olmadıkça kateter yıkaması yapılmamalıdır. İdrar toplama torbası, mesane seviyesinden yukarı kaldırılmamalıdır. Torba yere değmemeli, yatağa sabitlenmelidir. Hasta sedye ile taşınırken idrar torbası hasta üzerine konmamalı, herhangi bir nedenle torbayı yükseltmek

gerekirse torba klempi kapatılmalıdır. İdrar torbası hasar görmedikçe veya torba kateterden ayrılıp uç kısmı kontamine olmadıkça

değiştirilmemelidir. Mümkün olan en kısa zamanda kateter çıkarılmalıdır. Kateterler yapışıklık, tıkanıklık gibi tıbbi gereklilik varsa değiştirilmelidir. Kateterin giriş yeri temizlenirken, enfeksiyon riski nedeni ile kateter ileri geri çekilerek hareket

ettirilmemelidir. Kateter ve idrar torbası kontamine olduğunda, kateter idrarı drene etmediğinde ya da kötü koku ve

bulanık idrar varlığında kateter değiştirilmelidir. Kateter tespit yerinde tahriş olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Üriner kateter gerekliliği her gün değerlendirilmelidir. Ameliyat sonrası dönemde endikasyon yoksa 24 saat sonra kateter çıkarılmalıdır

İdrar torbası boşaltılırken; Eller el yıkama standardına göre yıkanır, eldiven giyilir. Çıkış musluğu % 70‘ lik alkol ile ıslatılmış pamuk ile temizlenir. İdrarın uygun bir kaba boşalması sağlanır. İdrar boşaltılırken her hasta için ayrı bir küvete/ şişeye

boşaltılmasına, boşaltma musluğunun toplama kabı ile temas etmemesine ve torbanın yere dokunmamasına dikkat edilir.

Çıkış musluğu kapatılır ve alkolle ıslatılmış pamuk ile tekrar silinir. Kaba alınan idrar ölçülür. Atıklar atık torbasına atılır, eller el yıkama standardına göre yıkanır. İdrar toplama torbaları rutin olarak değiştirilmemeli ve idrar boşaltımı sistemi gerekli oldukça ve en az

sıklıkta yapılmalıdır. Mikrobiyolojik inceleme için idrar örneği alınması: Mikrobiyolojik inceleme için idrar örneği mutlaka kateterden, varsa örnek alma bölümünden, yoksa kateterin son bölümünden aseptik tekniğe ve laboratuar testleri için örnek alma standardına uygun olarak alınmalıdır. Bakteriler hızla çoğaldığından idrar toplama torbasından kültür için örnek almak uygun değildir. Ancak diğer idrar analizleri için idrar torbasından idrar örneği alınacaksa torbadaki idrar boşaltılır, gelen yeni idrardan örnek alınır.

Kateter Bakımı :Meatusta kir birikimi varsa kontaminasyonu önlemek için su ve sabunla temizlenmelidir. Ancak periyodik yıkama veya antiseptiklerle silmenin enfeksiyonu önlemede faydası yoktur. Temizleme sonrası nemlendirici kullanılmamalıdır. Meatüs antibiyotik, antimikrobiyal temizleyiciler ya da betadin ile temizlenmemelidir. Üriner kateterli hasta banyo yapacaksa, öncesinde torba boşaltılır ve sondanın klempli olduğu kontrol edilir. Sıvı kısıtlaması yoksa hastaya bol sıvı (günde 2000- 2500 ml) verilir.

6.6. ÜRİNER KATATERİN ÇIKARILMASI Uzun süre kalıcı üriner kateter uygulanan hastada, sonda çıkarılmadan önce mutlaka mesane egzersizi

yaptırılması gerekir. Bu egzersiz sayesinde mesanenin idrar ile dolarak genişlemesi ve boşaltılarak daralması sağlanır. Kateter çıkarılmasına kararı verildikten sonra kateter klemp ile kapatılır. 1- 2 saat kapalı kaldıktan sonra klemp 10 dakika boyunca açık bırakılır ve daha sonra tekrar klemplenir. Bu açma ve kapama 3– 4 kez tekrarlandıktan sonra sonda çıkarılabilir.

Eller el yıkama standardına göre yıkanır ve kullanılacak tüm malzemeler hazırlanır. Hasta kimlik doğrulaması yapılır, hastanın bilinç ve kooperasyon durumu değerlendirilir. Hasta/ hasta ailesine işlem hakkında bilgi verilir. Hastanın mahremiyeti korunur, paravan/ perde çekilir, oda içindeki ziyaretçiler dışarı çıkarılır. Kadınlara dorsal rekumbent ya da sim’s, erkeklere supine pozisyonu verilir, hastanın üzeri örtülür. Kateterin tespiti için kullanılan flaster çıkarılır. Eldiven giyilir. Enjektörle balonu şişirmek için verilen sıvının tamamı geri çekilir. Hastaya derin nefes alıp vermesi söylenir. Hasta nefesini verirken kateter yavaşça çekilir. Direnç

oluşursa balon içinde sıvı tekrar çekilir Perianal bölge temizlenir ve kurulanır. Eldivenler çıkarılır ve eller el yıkama standardına göre yıkanır. Malzemeler uygun şekilde atılır ya da temizlenir. Kateter çıkarılma zamanı ve diğer bulgular kayıt edilir. Hastaya hafif bir yanma ve sık idrar yapma hissi duyabileceği ve nedenleri hakkında bilgi verilir. İlk sekiz saatte hastanın ilk kez idrar yaptığı saat ve idrar miktarı, görünümü hemşire gözlem formuna

kayıt edilir. 7. ALDIĞI-ÇIKARDIĞI TAKİBİ (AÇT) Hastanın 24 saat içinde aldığı ve çıkardığı sıvıların doğru ölçümünü yaparak, etkin sıvı dengesinin sağlanarak olası komplikasyonların önlenmesidir.

7.1. TANIMLAR DRENAJ: Çeşitli durumlarda, çeşitli mekanizmalarla organizmanın boşluklarında biriken istenmeyen sıvıların boşaltılması işlemi. DEHİDRATASYON: Ekstrasellüler sıvı volüm eksikliği. SIVI VÖLÜM FAZLALALIĞI (hipervolemi):Su ve sodyum retansiyonu (birikmesi) SIVI VOLÜM EKSİKLİĞİ (hipovolemi):İntravasküler volüm kaybı. DERİ TURGORU: Derinin elastikiyeti. 7.2. DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR: AÇT yapılması gereken durumlar; Hastada yüksek ateş ya da ödem varlığı, intravenöz ya da diüretik tedavi alması, sıvı kısıtlaması olması, Elektrolit kaybı yüksek olabilen; kusma, diyare, gastrointestinal drenaj ya da yanık gibi büyük açık yaralarda, Hastanın oral alımı zayıf ve idrar çıkışı azalmış ise (0,5 ml/ kg/ saat) Diüretik verilmemesine karşın idrar çıkışı saatte 2 ml/ kg/ saatten daha fazla ise, Stoma veya drenlerden çıkan sıvı 24 saatte 1000 ml’ den daha fazla ise. Aşağıdaki Durumlardan Herhangi Birisinin Varlığında AÇT yapılmalıdır.

Konjestif kalp yetmezliği, Böbrek yetmeliği, Yoğun sıvı tedavisi alan hastalar, Kemoterapi ve böbreğe toksik etkisi olan ilaç kullanan hastalar, Diüretik kullananlar, Karaciğer sirozu, karaciğer hastalığı olanlar, Cerrahi operasyon geçiren hastalar, Yüksek ateşli hastalar, Oral beslenemeyenler (koma, yutma güçlüğü vb.), Diyare ve kusması olan hastalar, Hormonal nedenler, Beslenme bozuklukları, Yenidoğanlar.

AÇT öncesi aşağıdaki durumlara ilişkin kapsamlı tanılama yapılmalıdır.

Hastanın sıvı kaybını arttırabilen yüksek ateş, diyare ve/ veya kusma, cerrahi yara drenajı veya göğüs tüpü drenajı, gastrik drenaj, büyük yanıklar, ciddi travmalar, endokrindengesizlikler (Cushing Sendromu, diabetik ketoasidoz) vb. gibi durumlar

Yutma bozukluğu, bilinç bozukluğu, diüretik, laksatif, hipnotikler ve steroid gibi sıvı dengesini etkileyebilecek ilaç kullanım durumları,

Bradikardi, hipotansiyon, deri turgorunda azalma, konstipasyon vb. gibi dehidratasyona ilişkin belirti ve bulgular ile taşikardi, hipertansiyon, ödem vb. gibi sıvı yüklenmesine ilişkin belirti ve bulgular belirlenmelidir.

Sadece idrar çıkışının az olması veya olmaması göz önüne alınmamalı aynı zamanda aşağıdaki klinik ve fizyolojik belirtilerde göz önüne alınmalıdır;

Ağız kuruluğu, Dudaklarda kuruluk veya çatlama, Gözlerde kuruluk, Kuru-elastikiyetini kaybetmiş deri, Nemli/ soğuk el ve ayaklar, baş ağrısı, Ani yorgunluk, Konfüzyon ve irritabilite, İştahsızlık, Koyu renkli ve keskin kokulu idrar.

Dehidratasyon ve sıvı volümü fazlalığına yönelik hasta gözlenmeli, günlük/ haftalık kilo takibi yapılmalıdır. Kilo takibi aynı saatte ve mümkünse sabah aç karnına ve sabah tuvaletinden sonra yapılmalıdır.

Hastanın laboratuvar bulguları (idrar dansitesi, hematokrit değeri) izlenmelidir. Alt bezi kullanan hastalarda boş bez tartılmalı, hasta idrarını yaptıktan sonraki bez tartılmalı, iki bez

arasındaki fark çıkarılan sıvı olarak değerlendirilmelidir. Alt bezi üzerine idrar sızıntısı varsa; idrarın 1 ml’ sinin ağırlığı 1 gr kabul edilerek tartılmalı ve 24

saatte kullanılan alt bezi sayısı sayılmalıdır. Hasta ve hasta yakınlarının drenaj sistemlerine müdahale etmesi önlenmelidir. Her drenaj miktarı takibinde drenaj sıvısının rengi ve özelliğine de dikkat edilmelidir. Mobilize ya da yatağa bağımlı olmayan hastalara, aldığı çıkardığı tüm sıvıların ölçülmesi ve

kaydedilmesi gerektiği hatırlatılmalıdır. Sıvıların arttırılması ve azaltılması konusunda ekip ile işbirliği yapılmalıdır. Hissedilemeyen sıvı kayıplarının göz önünde bulundurulması için alacağı sıvı miktarı bir gün önce

çıkardığı sıvılara +500 olarak eklenip hesaplanmalıdır. Çıkarılan sıvıların toplandığı kabın üzerine hastanın adı soyadı, tarih ve biriktirilen sıvının cinsi

yazılmalıdır. 7.3. İŞLEM BASAMAKLARI Eller el yıkama standardına göre yıkanır. Hastanın kimlik doğrulaması yapılır. Hasta ve hasta yakını işlem hakkında bilgilendirilir, işlemin hasta için önemi anlatılır. Aldığı sıvıların

kaydı, çıkardığı sıvıların muhafazası için hasta ve refakatçisinin işbirliği sağlanır. Oral aldığı sıvılar için aynı bardağı kullanması üzerinde durulur. Okuma-yazma bilmeyen hastalar için

uygun destek sağlanır. Sıklıkla kullanılan ölçeklerin ml olarak değerleri:

Bir bardak sıvı: 200 ml Bir bardak süt: 200 ml Bir bardak yoğurt: 200 ml Bir kase çorba: 150 ml Bir yemek kasığı: 15 ml

İşlem için hastadan izin alınır, hastanın mahremiyeti sağlanır. Hastanın aldığı tüm sıvılar ölçülür ve kaydedilir: Hastanın aldığı tüm sıvılar ölçülür ve kaydedilir; Yemeklerle alınan sıvılar, muhallebi, dondurma, buzlu şekerler, komposto, buz parçaları (ölçülen hacmin

% 50’ si kaydedilir örn: 100 ml buz parçası 50 ml suya eşittir). Sıvı ilaçlar ve ilaçlarla içilen su, Parenteral sıvılar, kan ürünleri, Total parenteral beslenme ve enteral beslenme solüsyonları, Yıkama (irrigasyon) sıvıları, Yıkama (irrigasyon) sıvılarından arta kalan miktar (hastaya verilen ve geri alınamayan miktar), Periton diyalizinden arta kalan miktar hastaya verilen ve geri alınamayan miktar. Eller el yıkama standardına göre yıkanır. Eldiven giyilir, Hastanın çıkardığı tüm sıvılar ölçülür ve kaydedilir, İdrar (foley katater torbası, saatlik idrar torbası ya da dereceli idrar ,kapları) Göğüs tüpü drenaj şişesi. Hemovak, gastrik drenaj, ileostomi/ kolostomi drenaj torbaları gibi diğer drenaj torbaları. Kusma veya hematemez (çıkan materyal ölçülü kaplara boşaltılarak ölçülür). Diyare veya melena (çıkan gaita miktarı ölçülü kaplara boşaltılarak ölçülür). Yara sızıntısında ped sayısı 24 saatlik ped sayısına göre değerlendirilir. Menstrüel kanamalarda ped ağırlığı (her ped de 30- 50 ml kayıp olduğu kabul edilerek, 24 saatlik ped

sayısına göre takip yapılır). Parasentez/ torasentez işleminden elde edilen sıvılar. Periton diyalizinden elde edilen sıvı (hastaya verilen miktardan daha fazlası).

Mide aspirasyon içeriği. Sondası olan hastanın sızıntı yönünden takibi yapılır. Varsa atıklar enfekte atık kutusuna atılır ve

eldivenler çıkarılır, enfekte atık kutusuna atılır. Drenlerden, mide içeriğinden, yaradan, tüplerden, sondalardan, gaita çıkışından elde edilen sıvıların rengi, kokusu, görünümü değerlendirilip, normal olmayan durumlarda hekime bildirilmelidir.

Hissedilemeyen sıvı kayıpları da (ter, ateş, inhalasyon vb.) göz önüne alınarak balans miktarı (aldığı- çıkardığı) değerlendirilir .

Görünmeyen kayıplar ml cinsinde

AKCİĞERLER 350

DERİ 350

TER 100

Her vardiya sonunda ya da belirli aralıklarla, genellikle 8 saatte bir ara

toplam alınır, 24 saat sonunda genel toplam alınır ve balans (aldığı-çıkardığı=balans) hesaplanır. Önemli değişimler, birkaç gün izlenen 24 saatlik toplamlar karşılaştırılarak belirlenir .

Sıvı Dengesi: Dengede: Aldığı- çıkardığından 200- 400 ml fazla Pozitif Denge: Aldığı > çıkardığı (böbrek yetmezliği durumlarında) Negatif Denge: Çıkardığı > aldığı (diüretik kullanımında) Sonuç normal değerler dışında ise hekime iletilir. Özellikle sıvı volüm eksikliği veya fazlalığını gösteren, saatte 30 ml’ den az idrar miktarı veya günlük tartıda belirgin değişiklik tespit edilirse hemen hekime iletilir. ller el yıkama standardına göre yıkanır ve yapılan işlem ilgili formlara kaydedilir. 8. REKTAL TÜP UYGULAMASI Bağırsak peristaltizmi yavaşlaması, sindirim enzimlerinin azalması, beslenme alışkanlığının değişmesi ve oral yoldan alınan bazı ilaçların etkisi ile bağırsaklarda meydana gelen gaz, sindirim kanalında ilerleyemez. Bağırsaklardan atılamıyan gaz (distensiyon), zaman içinde artar. Gaz, barsak çeperine basınç yaparak şiddetli karın ağrısına neden olur. Bağırsaktaki gazın nedeni araştırıldıktan sonra rektal tüp uygulaması ile gazın dışarı atılması sağlanabilir.

8.1. TEMEL İLKELER Bu protokol; işlem öncesi, işlem sırası ve sonrasında hastanın tanılanması ile takibini kapsar. Hasta ve yakınları işlem öncesi bilgilendirilmelidir. Hastanın işlem sırasında mahremiyeti korunmalıdır. Hastanın yaşına uygun tüp kullanılmalıdır. Rektal tüp yetişkinde 10-12 cm, çocukta 5-7 cm den fazla rektuma itilmemelidir. İşlem esnasında hastanın nabız hızı, terleme durumu ve rengi kontrol edilir. Uygulamadan önce anüs bölgesine ve tüpün ucuna, kayganlaştırıcı pomad/jel sürülmelidir. 8.2. TANILAMA

Rektal tüp uygulama öncesi: • Gaz çıkaramama • Karında distansiyon • Karında ağrı Rektal tüp uygulama sırasında: • Tansiyonda artma/azalma • Nabızda artma/azalma • Terleme • Cilt renginde solukluk • Gaz çıkarma takip ve kayıt edilir.

Rektal tüp uygulama sonrası: • Karında gerginlik • Karında ağrı • Gaz çıkarma Rektal tüp uygulanamadığı durumlar: Anal bölge operasyonu geçirenler

8.2. UYGULAMA Malzemeler:

1. Tek kullanımlık eldiven 2. Rektal tüp • Yetişkinde 22-30 Fr Nolu • Çocukta 16-24 Fr Nolu kullanılır. 3. Rektal tüp Kayganlaştırıcı pomad/jel 4. Tedavi muşambası ve bezi 5. Tuvalet kâğıdı 6. Böbrek küvet ve su 7. Sürgü Paravan veya perde

İşlem Öncesi Hazırlık: Malzemeler hazırlandıktan sonra ellerin “El Hijyeni Talimatı” na uygun hijyeni sağlanır. Malzemelerle birlikte hastanın yanına gidilir. Hastaya yapılacak işlem hakkında bilgi verilir. Paravan veya perdeyi çekilir. Eldiven ve gömlek giyilir.

8.3. REKTAL TÜP UYGULAMA PROTOKOLÜ Hastanın mahremiyeti korunur. Yatağa tedavi muşambası veya bezi serilir.

İşlem: Hastaya yarı yüzükoyun (sims) veya yan (lateral) yatış pozisyonu verilir. Hastanın altına sürgü yerleştirilir. Rektal tüpün ucuna kayganlaştırıcı jel sürülerek kayganlaştırılır. Hastaya derin nefes alması söylenir,

(hastanın bilinci kapalı ise nefes alırken) rektumdan içeri tüp yavaşça itilir (yetişkinde 10-12 cm, çocukta 5-7 cm).

Rektal tüpün dışarıdaki ucu suyla dolu böbrek küvetin içine uzatılır. İşlem esnasında hastanın kan basıncı, nabız hızı, terleme durumu, rengi kontrol edilir. Gaz çıkışı gözlendikten sonra, tüp tek bir hareketle çıkarılır. Anal bölge tuvalet kâğıdı ile silinip temizlenir. Hastanın altından sürgü alınır, rahat bir pozisyon verilir.

İşlem Sonrası: Atıklar “Atık Yönetimi Prosedürü” ne uygun olarak ortamdan uzaklaştırılır. Kullanılan malzemeler ”Sterilizasyon, Dezenfeksiyon Kontrol Talimatı” na uygun olarak işleme tabi

tutulur. Yapılan tüm işlemler, hastadaki bulgu ve gözlemler hekime iletilerek tarih, saat ve ad yazılarak (paraf

atılarak) “ Hemşire İzlem Formu” na kaydedilir.

9. NAZOGASTRİK SONDA TAKILMASI BAKIMI VE ÇIKARILMASI

9.1. GİRİŞ Ağız boşluğundan anüse kadar uzanan kasdan yapılmış olan sisteme gastrointestinal

(GIS) sistem denir. Bu sistem sindirim borusu ve eklerinden oluşmuştur. Karaciğer, pankreas, salgı bezleri ve safra kesesi sindirim sisteminin ekleridir. Bu sistemin, yiyeceklerin çalkalanması, ileriye doğru hareket etmesi, sindirim sıvıları ve enzimlerle karışması, besin maddelerinin ezilmesi ve katı artıkların atılması gibi görevleri vardır. Hayatın devamında önemi büyüktür.

Sindirim kanalındaki fonksiyonların bozulması sonucu; kanaldaki sıvıyı aspire etmek amacı ile mide ve bağırsağa uygun fileksibl bir sondanın ağız veya burundan yerleştirilmesi işlemine İntübasyon denir. Dekompresyon, sakşın, sifonaj ve nazal sakşın, benzeri terimlerdir. Sakşın, sindirim kanalı içine burun yolu ile yerleştirilen bir aletin sıvıyı emmesi işlemidir. Dışarıya açıklığı olan her organ dekomprese edilebilir. Kelime anlamı yüksek basıncın düşürülmesidir. GIS dekompresyon sindirim sisteminde toplanan sıvı ve gazın sonda ile çıkarılmasıdır. İntübasyon kelime anlamı herhangi bir kanal veya boşluk içine sonda sokmaktır. Hava yolunu açık tutmak için larenkse sonda sokulmasına endotrakeal intübasyon,trakeaya sonda sokulmasına trakeal intübasyon denir. 9.2. SİNDİRİM SİSTEMİ İNTÜBASYONU Sindirim sistemi intübasyonunun amacı şunlardır:

Abdominal (karın) ameliyatlardan sonra gerilimi önlemek, herhangi bir nedenle biriken sıvı ve gazı çıkarmak,

Sindirim sistemi ile ilgili radyolojik incelemeler yapmak, Hastayı beslemek, Hastayı genel anesteziye hazırlarken sindirim sistemindeki içeriği boşaltmak, İntübasyonda mide için kullanılan sondalar, kısa sondalardır. Nazogastrik tüp (kateter) olarakisimlendirilir. Ağız (orofarenks) veya burun (nazofarenks) yoluyla mideye yerleştirilir. Bazen de bu tür sondalar gastrostomi yoluyla yerleştirilip mide duvarına dikilir. Uzun sondalar bağırsağa yerleştirilir.

Şekil - Sonda Lümenleri A) Tek B) Çift C) Üçlü

9.2.1. Sindirim Sisteminde Kullanılan Sonda Tipleri ve Özellikleri Etkili bir hemşirelik bakımı verilebilmesi için hemşirenin sonda cinsleri, uzunluğu, çapları, kullanıldığı yerler hakkında bilgisi olması gerekir. Sondaların genişlik ve çaplarının ölçümünde Fransız (Fr) ölçüsü kullanılır. Sondalar lastik veya plastikten yapılır. Diğer önemli özellikleri bir, iki ve üç lümenli (açıklık, geçit yolu) olmasıdır. Tek lümenli sondalar genellikle drenaj için kullanılır. Çift lümenli sondaların bir açıklığı drenaj, diğer açıklığı balonu şişirmek amacıyla kullanılır. Üç açıklığı olan sondaların biri balonu şişirmek, diğerleri emme ve irigasyon amacıyla kullanılır. Levin Sonda: Plastikten yapılmış kısa ve tek lümenlidir. Mide gavajında kullanılır. Ewalt Sonda: Daha geniş lümenlidir ve zehirlenmelerde irigasyon için kullanılır. Salem Sump Sonda: Plastikten yapılmış ve çift lümenlidir. Gavaj, lavaj ve aspirasyon için kullanılır. Miller-Abbott Sonda: Çift lümenlidir. 16 Fr. no, 3 m. uzunluğundadır. Birinci lümen, yutturduktan sonra sondanın ucundaki balonu şişirmek içindir. Şişen balon sondanın ucuna yön verir. İkinci lümen dekompresyon içindir. Harris Sonda: Tek lümenli yaklaşık 2,8 m. uzunluğundadır. Sondanın ucundaki balon, cıva içindir. Balonun her iki tarafında bilezik şeklinde metal ağırlık vardır. Yutturulmadan önce balona 4 ml. cıva enjekte

edilir. Böylece sondanın yer çekimi ile bağırsaklara geçmesi sağlanır. Bağırsakların lavajı ve dekompresyonunda kullanılır. Sakşın aletine bağlandığında ucuna Y tüp takılır. Bir açıklığı sakşın aleti diğeri lavaj için kullanılır. Candor Sonda: 3 m. uzunlukta 18 Fr. no tek lümenlidir. Ucundaki balon şişirilir. Hastanın yaşına ve boyuna uygun olarak yutturulmadan önce 1.5-10 ml. cıva enjekte edilir. Bağırsak dekompresyon-larında kullanılır. Blakemore-Sengstaken Sonda: Mide ve özefagus varislerinin kanamasını durdurmak amacıyla kullanılır. Özefagus varisi genellikle karaciğer sirozu ve portal hipertansiyonda görülür. Sondanın üç bölümü vardır. Bunlar, özefagusa yerleşen bölüm, kardia-özofagial bölüm, drene etmek ve buzlu serum vermek için kullanılan gastrik lümen bölümüdür. 9.2.2. İntübasyonda Hemşirelik Yöntemi İntübasyonda hemşirelik yöntemi şu safhalardan (işlemlerden) oluşur: a) Malzemenin hazırlanması b) Hastanın hazırlanması c)Yutturma a)Malzemenin Hazırlanması

Malzeme servis odasında hazırlanır. Hazırlamaya başlamadan önce ve sonra eller yıkanır. Hastanın etrafının kirlenmemesi için koruyucu malzemeler kullanılır (örneğin hastanın havlusu, muşamba örtü).

Hastanın çıkardığı ifrazatı toplamak için böbrek küvet, dil basacağı, kıskaç, gaz bezleri veya kağıt havlu Ağız bakım seti, dudaklar için pomat, Farenkste glosofarengial sinir uyarılması ile meydana gelecek kusmayı önlemek için atuşman veya sprey

ile lokal anestezi, Sondanın sağlam olup olmadığını kontrol edildikten sonra lastikten yapılmış sondalar yutturulmadan

önce 15-20', plastik sondalar ise 5-10' buzda bekletilir, Sondanın ucu suda eriyen maddelerle kayganlaştırılır, Yutturulan sondaların yerinde olup olmadığının kontrol edilmesi için su ve steteskop kullanılır, Sondanın tesbiti yapılırken allerji yapmayan flasterler kullanılır, böylelikle derinin tahrişi önlenir, Orofarenksi geçtikten sonra sondanın yutulmasını kolaylaştırmak amacıyla yudum yudum su içirilir, Yapılan intübasyonun amacına uygun malzeme hazırlanır.

b) Hastanın Hazırlanması İntübasyon, hasta ve ailesine anlatılmalı ve bu işlem birçok hastada stres yaratabileceğinden, hazırlanan malzemenin üzeri örtülü olmalı ve uygulanacağı zaman hastanın yanına getirilmelidir. Hemşire hastaya yaklaşımında kendinden emin olmalı, hastanın anlayacağı şekilde açıklama yapmalı ve bilgi vermelidir. Sondanın tahmini kalış süresini hastaya bildirmelidir. Yutmayı kolaylaştırmak için ağızdan nefes almanın yararlı olacağı anlatılmalıdır. Hasta şuursuz değil ise ve sakıncası yoksa fawler pozisyonu verilir. Sonda burundan kulak memesine ve buradan sternum altına kadar ölçülür ve işaretlenir. Bu mesafe yaklaşık 55-60 cm. kadardır. Kullanılacak burun deliği travma açısından kontrol edilir. Böyle bir durum varsa diğer burun deliği kullanılır.

Şekil: Mide İntübasyonunda Sondanın Ölçümü

c) Yutturma Malzeme hazırlanmadan ve hazırlandıktan sonra eller yıkanır. Sondanın 16 cm.lik ucuna bir gaz bezi yardımı ile kayganlaştırıcı sürülmelidir. Kayganlaştırıcı mukoza ile sonda arasındaki sürtünmeyi azaltır. İntübasyon sitolojik inceleme amacıyla yapılıyorsa kayganlaştırıcı kullanılmaz. Yuttururken hiperekstansiyon pozisyonuna getirilen baş, sonda yutturulduktan sonra normal pozisyona getirilir. Sakıncası yoksa yavaş yavaş su içmesine izin verilir. Ağızdan derin derin nefes alması söylenir. Yutturma sırasında herhangi bir güçlükle karşılaşılırsa, sonda geri çekilir ve tekrar denenir. Solunum yollarına gidip gitmediği hastanın öksürmesi, siyanoze olması ve sondanın ucundan hava sesinin gelmesi ile anlaşılır. İşaretlenen yere kadar yutturulduktan sonra, midede olup olmadığı kontrol edilir. Sondanın ucuna enjektör takılarak mide sekrasyonu alınması, enjektörle sondanın ucundan hava verilerek, steteskopla epigastrium üzerinden hava sesinin duyulması, sondanın midede olduğunu gösterir. Sondanın midede olduğundan emin olunca flasterle hastanın burnuna ve yanağına tesbit yapılır. Nazogastrik sonda uygulanan hastaya ağız bakımı verilir, dudaklarına pomat sürülür ve hasta rahatlandırılır. Sonda bağırsağa sokulacak ise, yutturulması; mide sondalarının yutturulması gibidir. Ucunda ağırlığı olan sonda mideye kadar sokulduktan sonra hastaya sağ lateral pozisyon verilerek sondanın pilordan geçmesi sağlanır. Floroskop ile pilordan geçişi kontrol edildiği gibi sondanın ucu aşağıya sarkıtılarak safranın gelip gelmediği kontrol edilir. Sonda yavaş yutturulmalıdır. İntübasyon teşhis amacıyla yapılmışsa;

Mide suyunun analizi ve sitolojik muayenesi için örnek toplanarak laboratuara gönderilir. Belirli aralıklarla mide sekrasyonunun miktarı ölçülür. Sonda yoluyla opak madde verilerek floroskop altında sindirim sisteminin belirli bölümleri gözlenir.

10. MİDENİN YIKANMASI (LAVAJ)

Gastrik lavaj belirlenen solüsyon ile midedeki içeriği temizlemek, yıkamak veya nötralize etmek amacıyla yapılır. Gerekli eriyik veya antidot sonda yoluyla verilir. Daha sonra içerik çekilir veya doğal olarak akması sağlanır.

10.1. Kullanılan Araç ve Gereçler: Midenin yıkanmasında kullanılan araç ve gereçler şunlardır: Tepsi içinde 39-40°C derece su veya istenilen solüsyon ibrik veya kulplu bir kapta (en az 4 lt). Önlük (yapan kişiyi ve hastayı korumak için iki tane), Bir kap içinde foşer sonda (puarlı veya puarsız, hunili veya hunisiz) Böbrek küvet Kova Gazete kağıdı (kovanın altına konur) Eldiven

10.2. Yöntem: Mide yıkamada izlenen yöntem şu şekilde ifade edilebilir: Malzemeler hazırlanır. Hasta servis odasına alınır. Hasta kendisinde ise ne yapılacağı anlatılır, gizlilik duygusuna saygı

gösterilir. Hasta sandalyeye oturtulur. Kullanılacak eşya hastanın yakınına getirilir. Sondanın puarı sıkıştırılır, huniden su dökülürken puar yavaş yavaş gevşetilir ve kovanın içine ters

çevrilir. Hasta kendinde değilse ve uygulamayı yaptırmak istemiyorsa, yardım eden kişi, hastanın arkasına geçer,

bir eli ile çenesinden, diğer eliyle alnından tutarak ağzını açar. Sonda 40-45 cm. yavaş yavaş yutturulur. Sifonaj usulü ile midedeki içeriğin bir miktarı kovaya alınır. Huni çevrilerek 1 lt. su verilir ve huni tekrar kovanın içine ters çevrilir ve mide içeriği kovanın içine

aktarılır. Bu işlem su temiz gelinceye kadar devam eder. Tedavi bittiği zaman sonda hastanın dişlerinin hizasından çekilerek çıkarılır. Böbrek küvetin içine konur. Hastanın ağzı gaz beziyle temizlenir, eğer hasta kendinde ise ağzına su vererek çalkalaması sağlanır.

Yerine götürülür, yatırılır. Çıkan suyun karakterine dikkat edilerek kaydedilir. Sonda içinden su geçirilerek gaz bezine sarılır ve kaynar suya atılır. 3 dakika kaynatılır. Madeni kaplar, vimlenir, durulanır ve kaldırılır. Atılacak malzemeler atılır.

10.3. Önemli Noktalar: Hasta servis odasına alınmadan evvel terlik, çorap ve pijama giydirilir (Pijaması yoksa,battaniye ile

örtülür). Hastanın takma dişi varsa çıkarılır. Sonda yutturulduktan sonra hastada şiddetli karın ağrısı ve gelen

mayide kan görülürse, foşer sondası hemen çıkarılır ve doktora haber verilir.

Sonda hastaya yutturulurken hastanın renginde morartı, öksürme, sondada "hiss" sesi duyulursa, trakeaya gittiği anlaşılır,derhal çıkarılır.

Bunlar, genelde adli vakalar olduğundan, gelen içerikten bir şişe içine numune alınır ve hastane polisine haber verilir.

Hasta ve ailesine açıklama yapılır. Ameliyata hazırlık için yapılıyorsa hastanın bunun nedenini anladığından emin olunmalıdır.

HEMŞİRELİK HİZMETLERİNİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ PROJESİ KAPSAMINDA HAZIRLANAN MESLEKİ EĞİTİM REHBERLERİ

Çalışma Mevzuatı Rehberi Hemşirelik Girişimleri Standartları Hasta Bakımı Ve Hemşirelik Süreci İle İlgili Genel Standartlar Cerrahi Hasta Hazırlığı ve Bakım Standartları Gastrointestinal Sistem Endoskopisi ve Hemşirelik Yaklaşımı Ana -Çocuk Sağlığı Hizmetleri Bakım Standartları Hareket, Vücut Mekaniği ve Mobilizasyon Standartları Numune Alınması ve Transferi Rehberi Kan ve Kan Ürünleri Transferi Rehberi Görüntüleme İşlemleri Rehberi

Rehberlerin tamamına HBYS üzerinden Kalite Takip Formu - Eğitim Yönetimi - Rehberler klasöründen ulaşılabilmektedir.

KAYNAKÇA

AK B., Sağlık Eğitimi Kavramı, Amaçları ve Konusu. H.Ü. Sağlık İdaresi Yüksek Okulu, (2005). (www.sabem.saglik.gov.tr/Akademik_Metinler/goto.aspx?id=3664, Son Ziyaret Tarihi:25.11.2007).

AKÇA AY Fatma (Editör), Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler, Nobel Tıp kitapevleri, İstanbul, 2011. AKÇA AY Fatma, Temel Hemşirelik Kavramlar İlkeler Uygulamalar, 2. Baskı, İstanbul Medikal Yayıncılık, İstanbul, 2008. AKÇA AY Fatma, Temel Hemşirelik Kavramları İlkeler, Uygulamalar, İstanbul Medikal Yayıncılık, İstanbul, 2007. AKDEMİR N., Leman BİROL, İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı, 2. Baskı, Ankara, 12-18, (2004). AKTÜRK Z. Nedeni ve Nasılıyla Sağlık Eğitimi, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD. Sağlıkta Nabız Dergisi, Sayı:17, (2005). BİROL Leman, Nuran AKDEMİR, Tülin BEDÜK, İç Hastalıkları Hemşireliği, Vehbi Koç Vakfı Yayınları, No: 6.Ankara, 1990. BİROL Leman., T.C. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Bölüm 8: Klinik Hemşirelik Uygulamaları,Yayın No: 608, 1. Baskı,1998,

Ankara. CÜCELOĞLU Doğan, Yeniden İnsan İnsana, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1998. ÇAKIRCALI Emine, Hasta Bakımı ve Tedavisinde Kullanılan Temel İlke ve Uygulamalar, Nobel kitap evi, 3. Baskı, İzmir, 2000. AKIRCALI Emine, Hasta Bakımı ve Tedavisinde Temel İlke ve Uygulamalar, 3. Baskı İzmir Güven&Nobel Kitapevleri, İzmir, 2000. ÇAVDAR Fatma, Genel Beslenme, MEB. Ders Kitapları, 1 baskı, İhlas Gazetecilik AŞ. İstanbul, 2006. ÇİMEN L., Meslek Esasları Tekniği, İstanbul, 1990. DEMİR Gönül, Nuray BİNGÖL, Sacide KARAGÖZ, İlk Yardım Kaynak Kitabı, Türk Hava Kurumu Matbaası, Ankara, 2007 DÖKMEN, Ü.; İletişim Çatışmaları ve Empati, 7. Basım, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1998. ELİNOR V.R.N.,M.A,LUVERNE Wolff,R.N.M.A.Marlene H.WEİTZEL ,R.N.,M.S.N.Hemşireliğin Temel İlkeleri, Vehbi KoçVakfı, İstanbul, 1979 ERDAL Emine, Hemşirelikte Temel İlke ve Uygulamalar, Dağaşan Ofset, İzmir, 1993. ERTEKİN Cemalettin, Agah ÇERTUĞ, Aytuğ ATICI, Ali ÇOŞKUN, Fehmi AYDINLI, Hüseyin Fazıl İNAN, Serpil ELMALIPINAR, Bora KAYSER,

Turhan SOFUOĞLU, Turgut ARPACI, Aysun ALTUĞ, Temel Eğitim Kitabı, Onur Matbaacılık, Ankara, 2006. Hemşirelik Eğitim Posterleri, Sağlık Bakanlığı

HOVARDAOĞLU Ayşen, ŞENOCAK Leyla, Meslek Esasları Teknikleri ders kitabı, Hatiboğlu Yayınları, 2002. HOVARDAOĞLU Ayşen, ŞENOCAK Leyla, Meslek Esasları ve Teknikleri, Hatipoğlu Yayınları, Anlara, 1992. KARATAŞ GÜNER Ayşe, AĞRALI KEBAPÇI Semanur, AKAR EMSAL Türkan, UZ Ayşe, KÜÇÜKALP İlknur, GÜMÜŞ Aysel, Sağlık Meslek

Liselerinin Hemşirelik Bölümü, Meslek Esasları ve Tekniği IX. Sınıf, PALME YAYINCILIK, Ankara, 2009. KARATAŞ GÜNER Ayşe, AĞRALI KEBAPÇI Semanur, AKAR EMSAL Türkan, UZ Ayşe, KÜÇÜKALP İlknur, GÜMÜŞ Aysel, Sağlık Meslek

Liselerinin Hemşirelik Bölümü, Meslek Esasları ve Tekniği IX. Sınıf, PALME YAYINCILIK, Ankara. KİBAR Meryem, Atındağ Merkez Sağlık Ocağı Bölgesi 15-49 Yaş Arası Gebe Kadınlarda Anemi Prevelansı Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri

Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara,1999. MECİTOĞLU Leman, Vasfi MECİTOĞLU, Diyet Beslenme, İnkılap Yayınları, İstanbul, 2003. ÖZ Güler, Halil POLAT, Ayşe BAYER, Meslek Esasları ve Tekniği, 3.Baskı Songür Yayınevi, 2007. ÖZCAN A., Hemşire- Hasta İlişkisi ve İletişim, 1. Baskı., Saray Medikal Yayıncılık. S: 2- 4., 131, 155, İzmir,1996. SABUNCU Necmiye, Kamerya BABADAĞ, Gülsün TAŞOCAK, Türkinaz ATABERK, Hemşirelik Esasları, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları,

Eskişehir, Şubat 1993. T.C. Sağlık Bakanlığı Adıyaman 82. Yıl Devlet Hastanesi, Hemşire El Kitabı. Taylor, C., Lillis, C., Lemone, P.: Fun damentals of Nursing. The Art and Science of Nursing Care, “Hastanın Yürümesine Yardım Etme” London, 1989,

pp:671 ULUSOY Filiz, Selma GÖRGÜLÜ, Hemşirelik Esasları, 3. Baskı, Ankara, 1997. http://www.gemlikdh.gov.tr/userfiles/file/HKS%20Talimatlar/ Hasta taşıma ve Kaldırma talimatı Erişim Tarihi: 28.09.2011 ANKARA GÜLHANE Hastanesi Ameliyathanesi, Yoğun Bakım Ünitesi Çalışanları, GÖRÜŞME, 2008. BAŞARAN Mustafa, Davut KARAGÖZ, Asım ECEViT, Acil Yardım ve Kurtarma Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2006. ECEVİT Asım, Acil yardım Kurtarma Ders Kitabı, Nobel Yayınları, Ankara, 2002. KAHRAMANMARAŞ Pazarcık Devlet Hastanesi Çalışanları GÖRÜŞME, 2008. KAYHAN Zeynep, Klinik Anestezi, Logos Yayıncılık, 1997. KEÇİÖREN Sanatoryum Devlet Hastanesi Ameliyathanesi, Yoğun Bakım Ünitesi Çalışanları, GÖRÜŞME, 2008. http://docplayer.biz.tr/2603887-Uriner-kateter-takilmasi-bakimi-ve-cikarilmasi.html http://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/2360/mod_resource/content/1/%C3%BCriner%20kateter%20uygulamas%C4%B1.pdf Aştı TA, Karadağ A. (2011). Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri. Nobel Kitapevleri, İstanbul, s. 589-605. Scales K, Pilsworth J (2008). The Importance of Fluid Balance in Clinical Practice. Nursing Standard, 22 (47), p. 50-57. Yıldırım A. (2001). Hemşirelik Bakım Protokolleri El Kitabı. İstanbul Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü, İstanbul, s. 511- 518. http://iskills4heft.co.uk/wp-content/uploads/2011/12/Fluid-Balance-guideline-v1.0r.pdf İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü/Hemşirelik Bakım Protokolleri El Kitabı-REKTAL TÜP UYGULAMA

PROTOKOLÜ-Yard. Doç. Dr. Aytolan YILDIRIM Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi -REKTAL TÜP UYGULAMA PROTOKOLÜ (15.10.2012) UERST, E.V., WOLFF, L., WEİTZEL, M.H.; Hemşireliğin Temel İlkeleri (Çev.: R.Avery,S.Bezmez, M.Yaylalı), Redhouse Yayınevi, İstanbul, 1976. HENDERSON, V.NİTE, G., Principles and Practice of Nursing, MacMillan Pub. Co., New York, 1978. KİNG E.M., WİECK L., DYER M.; Hemşirelik Teknikleri El Kitabı, (Çev.: K.Babadağ, N.Sabuncu, G.Tandal), Redhouse Yayınevi, İstanbul, 1981. KOZİER B., ERB G.L.; Fundamentals of Nursing Concepts and Procedures, Addison-Wesley Pub. Co., California, 1979. MENTEŞ N.K.; Klinik Gastroentoroloji, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir,1980. RAMBO B., WOOD L.; Nursing Skills for Practice, W.B. Sounders Co., Philadelphia,1980. SAPERSTEİN A.B., FRAZİER M.A.; Introduction to Nursing Practice, F.A. Davis Co.,Philadelphia, 1980.

D.P.Ü. KÜTAHYA EVLİYA ÇELEBİ EĞİTİM 2017 ARAŞTIRMA ...

Documents