Page 1
ED 155 902
AUTHORTITLE
INSTITUTION,
SPONS AGENCY
'PUB DATENOTEAVAILABLE FROM
EDRS PRICEDESCRIPTORS
IDENTIFIERS
DOCUNEIT RESUME .
FE 009 503
Kaneshiro,' Vera, Ed.lyumiim Ungipaghaatangi, IV (Stcries,cf Lon'g Ago,IV).Alaska Univ., Fairbanks. Alaska Native LillguageCenter.National 'Endowment for the Humanities (WEAR),Washington-, D.C.75 ,0
47p.Alaska Native Language Center, University of Alaska,Fairbaiks, AlAka 99701 ($1.75)
MP-$0.83 Plus Postage. BC Nct Available from EDBS.Alaska Natives; Bilingual Education; *Childrens,Literature; Cultural Education; Elementary Education;*Eskimo Aleut Languages; Eskimos; *InstructionalMaterials; Language Instruction; *ReadiAgInstrUction; *Reading Materials; Uncommonly TaughtLanguagesAlaka; *Siint Lagrence Island Yupik
ABSTRACTThis reader contains five traditional stories in St.
Lawrence Island Yupik, and is intended for use in advanced levels cfreading instruction.. The book is part cf a series of Siberian Yupikreading materials. (AM)
O
4
************************************4*********************************** Reproductions supplied by EDRS are the best that can,be made * ,
* from the original document. ******************************4!***********************#******************
Page 2
.'4,Lcr0-2,r0cruOuu,
'2 4-k,4,' ",,, -
^ 4 '. "'" 14,14
."
","'"`"7 4",-1.0, 0:: 4
.44, f 4 fr
` Ait r
Page 3
t.
K
411
AYUMIIM UNGIPAGHAATANGJIV
Ungipaghaghtet: \AkulmiiElqiilaqApetekiPuughhun
'Nuughnaq
Terugistek: UtiilejcTapeghaataq
UlimaaghiAlaskam Yupigan1
Akuzillghanun IlanganunUlimaviganun Aywaaghmiit
Liinnaqellghita Naalkunnagellghan`,Alaskam Liinnacifigani, Fairbanksmi
Iyam Uum Ulimallghan'Llitiistenga:National Endowment for the Humanities
Uum igam atuqelleghqii kenlelguut.Qamaglluki pilleghqii ilalluku ukuneng iganeng
atuqelleghqaq, wallu nali4hneghi alngunak,yulquut- Alas am Yupigan-hkuzildghan Kaangggh;gAni.
\./
.Sivuliit Igagegkat-: Akimigaq Yduk Igat
KutalaVik, 1975
Si clam' Qiighqaan Yupigistun
.
3
Page 4
STORIES OF LONG AGOIN/
Stories by! Grace SlwookoFlora ImerganHomer ApatikiDoro;thy Waghiyi*'Ruby'Rookook
Illustrated by: Morgan L. ApatikiJoseph T. Slwooko, Jr.
A Production of theAlaska Native Language Prbgram
A Division of theCenter for NorthernEdi3cationai ResearchUniversity. of Alaska
Fairbanks, Alaska
Funis for the preparation of.thismaterial were provided'hy the'' *,.
National EndoWment for the Humanities. t.
4
,
Use of this material is restricted:,All rights, including the right- toreproduce all or part of the dontentS-in any form, are reserved by the '4._Alaska. Native Language Center: 0,
,First Printing: 3go copieI
October, 1975St. Lawrence Island Yupik
6.)
)
Page 5
a.
In/
/IGAM UUM IMII
Ungipaghaq Ungipaghaghta Page
Nukalpigaq Uniighmigegkaq ,Akulmii 1
.Saymegerngen....,. Elqiilaq 12
Sikesnakwhaat .
,. Apeteki 21
Perinani Kiiyeghwaaghhaak ,..Puughhun 35
Yuget Tallimat Anglegutkullghiit....Nuughnaq 37
r
Page 6
.,
A
NUKALPI6AQ UNIIGHMIQEGKAQ\
(Akulmiim Ungipaghaa)
Ungipaghaninguq imani- taananguq nukalpigaq nengiwghnne-\
.
Avaqutinghaq enraq, enkaam quyaghllak avaqutagenn-
ghaghmineng mekelghiighhaghmeng. Repalinguq oanegpenani
nayughighllak, taghnughhaqenghhaghthi Ainaa malliithsugaaghllak,
saama saaghsaghqaa iiskughteghllak legan. Legannguq\mallas-
51.ighhaatlu igisimanginaghaqluki gginaan uvitanganeng, enkaam-
h§uq legan sampenani artrighpenani.
L
ft
4
Nukalpigam atanga genwannguqkaynguyagutug yuigutmini
kiyaghnneghmeng, saama esghaneghmengllu gginiitgun alingughluni
lliightuseyulgutpineng; Enkaam tawaten sumeghtaghaghluni
lliiqhyami, ighneni iteghvikluku pimakang, "Quyakusiqinaghluku
allgeghtaqamsi whankuta. Leginallge4i4naneghpesini quyanaq
itusagegkefut. Taawanginaq nayughiightaqeghngaamta aanaghtaq-
3
Page 7
luta piiqukut/ Esghaghnanighwaaghamken ulapullph ni, enkaam
kaynguyuglunga lliightunga yulgutempi an'ginemni taI a.
.Ulapullghiinun pinanighsin sangavek? Taawa ilataghtaqluten. c
piyaquyek esghaghhu."
Kii, mekelghiiq qallegpanani nagap.uni,milegtaaghllagluni,
nanillu pimakek, "Aatkangllaghtegnenga_amimeng
qateperewaaghmeng elngaatall. Whanga-ayaviingllaghnagnguunga,
yataaghgennagunga kilgaanun aghulagnagunga.v Tawaten piluni
aanumalghii, aghulaqusighgani ulimayaghtuumakangi. EnIcaam
taakuk aghnak naangallu nulighhallu qunitek inglukluki elngaatap,
whaa kakimalghiik unugtuumaan. Aatkaq taquumakangak legan
qateperewaaq.
Taagken apeghiighyami yataaghgenneghmeng taawa nukalpiga 4.
aghulaquq kilgaanun tazimavek. Uyavaghaaq taagavek nunanun'3115*
esghiigalkemminun kaataqluni legan. Qenwannguq meghnughna-
nightuq tumangani pinighighllagaa.
Alla tawaten mangteghat esghaamakangi aga
Kaasaghtughyalghiimi nagamnguq ataasiinaaluteng ,Wata
-kaasaghtughyalghiimi liigikii uglalghiit qama qapragullghiit
thAngtegam ilungani. AghnaghaanZigEgama qafsinegyaget amigkun
agigtaqluteng nenglengeltaamaghmeng akuziteghllaget, qugeyeg-
teghllaget.
Manughamunicaasami nukalpigam a viini nuvugmikun wanitalek
.napaghsimakanga anigukun. Tawaten nekemghamaluni nagaquumakangi
qaamkut aghnaghaat atayeng pikangat, "Yuuk qakma anglinghhaq
2
7
Page 8
kaasimaaq. Qakma mangteghamta mapungani nekevghaaquq
napaghlluku saaghwmikun."
"Enta uyuq, aanvikigu,.iitghesqesaghtughhu. Legan
ayaviini
itegh-
linguq." Yuuk siivanlleq qama piiq. Legannguq tawaten piiq,
whaanguq mekelghiiq aangaghtuq. Samenguq naqam whaa pigpenani
ekevghaaq elinganun ayugluni. Uteghpaark,i.taagliiitugnguq naqam
sameng pitegpenatek. Anugemsgug legan wanitaa ajaviighem
lengaaghrugtaghaa. Unugyaghtuganganguq,,enkaam tangiqiu
piilluni.
pimalghii,
igleghtuq.
Uteghpaarkitaaghutkelluku nukalpigaq
"Kii, tangiq *a-a-a piituq. Qilawaaq
Entaqun anuqa miuggnagilq."
kaanneghhaq
allatmun
mekelghiiq aaneghaq whaa piiq, whangkutestun
akuzing'gannikemken pikayuguziin. Whangkutestun
&wi ayuqsiin? Atarria kayagtaanga ungipaatesqelluten iitghes-.
gelluten. Tagi fitghi maligilunga."
Iteghyalghiimek, kii, imaninguq aghnaghalghutet whaas
aqurtiuullilteftg inglugtun sakighquullUtehg, ighuteng estugh-
3
Page 9
Iqughlyki, itegateng kaatutesluki inglumeggnun aghnaghaghnun.
Legan aga anegaat taakwagun nalugutqaghtaghtuq kiwavek utegh-,
vanun: Tawaten katam legan elingallu nukalpigaq nalugutaaghtuq
dBighungitgun aghpaghaat.. Legan aghnaghaat heriglengeltaatkelluku
whaa piiqut elrtieggneng, aagna r alpigaq.ugengestaapiwaa!
Talwa temngi llangaqa legan efleghmighuutaataghtuq!", Legan-,
nguq aghnaghaat nenglengeltaamaghmeng sigutquutut iglimyu-'
. gaaghusimaan nukalpigaq.
Yeghleginguq atangat piiq. whaa, "Kiwahten nuyeklighmi
panimni." Liaaghanwhanguq kiwavaghtuq aghnaghaq kiiwna
kelgusgu yugem. Aavngaghmeteftughnguq kiwatangani, llanga-
qanguq sangwaa pingwaaq, megnuilaghwaaq. Enkaam legah taaggun
aghnaghaam saaghwakun aqumumalghil". Taawa tugaa taana agh-
naghaq, nulighqaa legan. Uyughlinguq enkaam taakut aghnaghaat
nepangiitii ima.
Ighivgaamaan aghnaghaam pimakahga ugikenghhani, "Unaami
aghnat Sagneriighynnagut'. Neqmeng pagneghqun negengllagh-
waaqameggneng taginnaqut kayaalqiiraaghutkaghqameng. -Agh-.
naghaghllak tagillequq sagndghegneng kegelluni. Taagkenii 6
sagneghegmi imaaneng neghesnnagutkellegaaten. Neghyaqunang
puughlleqaaten. Legan aglaallegaaten elmi mangtegh4inun.
Naalguuq'amyugetalghiimeng. Tugullegaaten legan. Uteghnii-
gatut pikat tazingavek.Iiwen tuqutaglitenliu."
Unaaminguq llaaghanwha.aghnaq negengllariighutug allaa-
ghhiihaghmeng. Taagken, kii, llaaghanwhanguq whaa aghna-,
ghaghllak tagiiq aghneghmi taakwani. Sunanguq sagneghegnia
4( 9
Page 10
se-
IL
elnganun tagitakek whaa,.
pimaghmi, "Neghi whaken. Neqngwaa-'
ghuuq negnilghii, iyataghnigelleguten."'
.Ighsaaghngug iitek svukluni. Qenwanngliq ima neghtuq.
Qaywa iitek temngi tugullughluni piyaghtuq..-Neghyan ashna-N
ghaghlidgem-pii,2"Em-Ahm-m-m, tagi enta, maligtinga. Aglaannh-.,N
0
qamken whankunnun.".
Sukatmeng, pipati, nukalpigam maligsimakanga aga aqfay-,
ngwaalghii. Aghnaghaghnguq imani sukatuq. Iwernga nukalpigam.
maligesnaamakanga, enmis legan tuutgaghtaqestiinaghluku-I
ketngigegkenkun. Kaallutek mahgteghamun iitghumalchiiit. Taa-.
wanguq ugatmi kayngek maalghuk inglukliqullutek petugak amigem
igegkeni. Naasqughllategnguq nunamun tenpullukek kelengakistek
igleghameng.
"Taakuk nayughistenguuk. Mangteghamta nayughistekaak."
aghnam pimakanga. "Legan maligtinga iitghi." Agangiaq legan
nalughqutaghtuq ilutmun aghnaghaq, taakuk kayngek naasqiigkenkun
tuu'tqaghtaamaagkenka.. Legan kayngik agliik mengqutun, ket-.
ngigkek aghnaghaam kingugkenkun nuughtekestaghlukek!
Legan elpeklu tawaten iitghi." Pii aghtaghaam uteghmun qii-
Vikluku. Llaaghannguq legan nukalpigaq pliq tawaten elingallu.4
Kayngem aglii menggutunngug legan, ketelgigi nuughtaqukestagh-\
luki. Iteghyalghiimek ilunganun, whaanguq aghnalqwaaghllak
ugatangani, ugatem quulpittegkeni aqumluni. Whaanguq aghnaghaam
pii aghnalqwaaq taawna, "Emta pigpenaan, nelliqutkegpenaan
ugiknagagangam,taana, -Emta airelghaghhu-nelliqutkegpenaan."
_ 1 04
r . . ,
4
1
Page 11
a
.4
2
I \,
;
1 't
r
Ighivgaghyan ingaghquusamek, nukalpigaq,qavaneghmeng
.aghtuumalghii. Megsugyami aghnaghaq teghtughlluku aaptaa4. .
Teghmeng. Aghnaghaq tusaqinaghpenhni qaltat kelgutii meghmeng
imalgeJILTaawanguq qaltaghpaggaak nuqutugak imalgek megkeng., ,
Guughlluni nukalpigaq nutaap iighwzilgunnaqsaghtuq, ukanguq
angyaghhaq ellngaghllugaaghanun yullgaq'tagiragkiigfiyalghiimi.-
*Legan yuggaghnguq angwaaraa yalghlimi sukhlluni uka ellnganun.
Piigh ataan .tawaten'suupekestaghaataghaa., .
,Tuupekestanghatninguq legan aga uughhaqaa., Meghnagenghaningug
uki legan agiragkiineghmini. Qenwat qinuyagulluku suupeghlla-.s 7
gumakanga'taagavek. Imanguq xieghtaa, aviighutughnguq. Llaa-
ghanwha enkaam me4Aumalghif.
Iiwen ingaghtaquq whaa aghnaghaam pii, "Kaay, meghsiin?"
"Aa,' meghtunga. Taawanginaq angyaghhaam saam 46uyugsa-)
ghaanga pingaatall. Suupluku taaga-uvdghsimahqa. Aviighusimaaq,A
enkaam lla ghanwha meghtUnga pinitun.". Akitaa nukalpigam tawavek.. ,
"Kaa, qun naghaaghtkaghaqa/tuqutan taawa. Nacrhaa-
ghutkaghyagh gai Imaqun naafgan!" aghilaghaq whaa agniq:suugtug
V
611
,
a I
Page 12
'1141
.qimghuluni. AghigsuugluniqavaghtUq., Elinga nuk4lpigaq
qalo.neghmeng aghtughtuq elngaatall.
UnupaaghgaghsanNuganguq aghnalqWaaq maketekestaghtughnguq
ux4a; Ukanguq ulaan4 tagikestaghtUg, 1 ,
naanun. Tawaten lec n ellnga.gavalghiistun quhaghmi kikaghsi"..
ma ghii. .Kaalluninguq whaa ulaaghmineng ugliiiteghllaga tawg-.
estaghhaq. Legan 'qapragtughnguq gavangughtaasighwaaghumaghmi.,
4
_ .
Inganguq iiwen nemini aghnalqwaaq-makesimangilngughestun legan.
Aghnaghaamnguq tazingavek, 'QaYnguh pinaglaataghan. Nelliqut-_
kegpenaan ugiknagaq-ahgam taana varan!",
Ihgan6q aghnalqwaaq-qapragumaghmi, "Taciitek,'tagitek..
Emta'taghneghaqrugek nellignaglaataghtuf Uguminaghnaghhalek,4
K
tagiqrugpenatek taghheghagrugegka!" At\:
ghyan ag naghaq ellhga kelengamalghiiTaagken
htaghaghtuq elngaatei,' aatak naten sana7-,
. P
lunr, anagnaluni. Taagken aghna4
kestaghaa yaakelengeStaghhaan.. Enka
aam.uliga atkuk taana sayu-. ..
4gfiutuq.nenganun aghnaghaam,-uligaallu.el mi atku,
minun. Naav-
aksaqluku iiskughtaa taagavek tagilaataghnayukan)-
ghanwhanguq qka aghnglqwaag.tagikestaghlaatagfituTul
ineng. Tawaten
Ila. Llaa-
alighlunii,Kaalluni whaa ipnigminu quliAgiilluni tamluni amqeghllu
-..
ugUNyugumaghmi ulaaghmtneng uqliiteghllala panini. Iitegnguq. .
. , 4.,
.' aghuliighluni esgapagtughyaaghaa ali4kekanighsligniialmigu.', .
i! .
,
W14anguq u4aghmineng anagughligyagmInigu aOlnagnag naasqwer ,hV
' ,I .,
ilefkaghaghnneciegsaghluku! Agamguq-naasiiii07egan ulighttaghtuq, .
If .*
.
"
12.
Page 13
.s.
taawavek kayngegnun. Legannguq uga kayngek tcangghugtaghaaka
naasquq stikalluku.t
"Uuk, panika tuqutaqa ima!" WEaaulaaghthineng uqliiteghlla-
gaa Alughndluku. Elinga nalugutqaghtekaalghii agavek minglem
ingIunganun. Milughyatni nalugutqaghsimalghii.sanitmun.,
Legarnigug ulaaq mingL.6mp apumgutuq. 'Tugulukti-ulaack elingatun
tawaten miluusimakanga. Miluutaa ulaaq aghnalqwaaghmun,
saghuyanga ilefkaghaghlluku. Aglugmineng enraq aghnalqwaaghem
milughaa mekelghiiq. Nalpgunneghmini ulaaq yeghlegi apumkaata-
,.. lolppii minglekun. ,Taagken aglugmineng mukalpigam milughaa
aga naasgWa legan ullghitaghtuq taawavek kayngegnun: Legan-=.
a'ngug k'anghugtaghaak taawegkuk kayngek maateghhaq. Taawa J .//
aghnalqwaaq tuquuq.
8 13
,
a
Page 14
Nukalpigaq aanluni aglaghtuq tukuqsuggaaghminun- Kaalluni
iteghyan piit, "Kii, tagikataghtuten! .Natentagizin, kii?
Sivuliit qamaggi4luteng tazingayek aglaqat taawa uteghniigatut.
Naten anagsin?"
"Tuquluku aghnalqwaaq tagiinga." Akitaa tukuni nukalpigam.
Tawaten piyan'nukalpigaq tukaa yuuk pilugugluni aanluni
vaga mangtegham ayngakun nekevluni araghtuq, "Uu-hu-hu-hu-huuy:
.Taawa amydgetiqestezi nukalpigam nunaneng allaneng tagikam
ttiqusimaa. Elngaatall umyugaghpesistun kiyaghsagunnaqusi.z-
taawa!" Taawa taam kingunganeng nulamalghii nuna taana
amyugetaghtengiisal'oiimi.
Tagtalmi milegtaatughtaa nukalpigaq. Nulightuqallghiillu
taagken nuyeklighmeng aghnaghaghyaget aakiitneng. Sakingan
taam pimakanga,i,"Sangavek milegtaaghaqsin? Alpyugagenghisiin?
Angayugaghten esghaghyugaqenghisikii."
"Angayugalgungama esgha whaa sumeghneghem kaaskanganga.
Angayugalguunga, nuliilguunga nefiniv avaqutalguungallu taawa,
saama mekelghiighhaaguq avaqutaqa. Esghaqaghyugaqanka'taawa."
Akitaa tawaten sakini.
"Aa-a, eshaghyaghtughnaketen aatak weni." PiillU enkaam
sakingan maateghhaq:
Tusaqinaghpenani nukalpigaq ag'hulaquq tazimavek tagivigllu-
gaaghminun. Igleghtuq elngaatall.. Igleghtuq, igleghtuq,
ighivgaalluku eghtagluku, igleghtuq, igleghtuq, igleptuq,
Ilravaghaaq. Muluuq tumemi taakwani, uyatupiglleghhii. Taagken
tagtalmi naa aga agigtaa weni aangelghii. Maftgeghanngucilmani
9j14
4
Page 15
uglaghtut. Iitek liigikiillu. Iqukliitnun mangteghat kaa-
'saghtughyalghiimi liigikii ellmeng angayugagullghiit
mangteghaghteng. ,Nanevgaghllagnguq inga qayugtughageftug
manughami. Kaasaghtuutkelluku piyugpagtuq nagaqughsagepiglluni.,
Nanevgaghnguq llaaghanwha whaa sivuglluni esghapagaa elngaatall.
Weningug whaa liigiknaqutkaa yuvghiighaa. Qenwat nukalpigam
pii, "Kii, maana yugtughsimaa taawa Maantagellemneng awata-
ngaghniineng. 'Angayugagkallu nullighqallu Lghaghyaghtughaganka.
Naakituq, esghaqiigasikii?"
Nanevgam whaa pii, "Kii, apanka taawa atighaten. Apama-
, nguq ataka uniighmiqsatni seghleghyuggiinaam kilgaanun
aghulaqumaftuq. Whanganguq allgeghyuggaaghulunga aananiitkeg-
kagegkanganga-elngaatall, talwa ulapsaghnanighluni an'gipa-
gnanighluni legan. Aneghrengimnguq tawaten aneghtestekaq=
eftaa, avaqutagsuggaani quyakem angtalanganeng. Apama enkaam
kaynguyagulluku aghyuuqaqsag6etaa. Uniighyugluni tamaaken
15
Page 16
apalltqluni kilgaanun aghulaqumaftughnguq. Allallu,esghaa-
mangisimakangat taam kungunganeng. 111ngita apama whanga
anglistekagaatnga enkaam."
"Aa--aa--aa, kii--ii!" Angeghluni tawaten sunanguq-gginaa
whaa al langughteghllagtagu nukalpigam Kaynguyugaghtem saam,
legan saam seghleghyugaghtem inanevgameng ighnegneghmeng
seghleghyugaghtem kaynguyugaghtem pii tawavek, "Whanga ava-
qutageftamken taawa!" Pitkelluku tawaten panani akuqaghluku
legan tawavestaghhaq.nanevgaq panayagminigu tuqutnginaamaan!
Nanevgamenguq nuka,lpigaq ighnegneghmeng kaynguyugluni, saluni
sesghleghyugluni tuqusimaftaa ighneni nanevgaq.
Tefaay, aliinghakun amsanaaku-u,u-n!
'0
Page 17
.Saymegerngen
Elqiilaam-Upgipaghaatanga
Whanganguunga Elqiilaq. Tingipagha?hnagunga apama
ungipaghaghaatanganeng-.
Ungipaghaningtiq imani Taakughnguq nengyuqutalghi'ikL
yaywaalingiighhainkuk, aatgha Saymegerngen, eltughaghaa
taana. Eltughaghhaa sangigalnguq-ganigalngug aatkiiInguq,
nunalgutangilnguuk talw . Pupigllak mekelghiighbaq.
Tawaten, ighivgaam ilangani qavaneghmeng aghtuumalgilii
mekelghiighhaq., Nengyughhani qavaghyan aatkaghhii aatqugh--
luki aanumalghii. Aanyalghiiminguq tanqighllugllak. Tes-,
pikavek.penaukragmun taglaghlunipegnem kaalluni, taaggun
i,
..-14.!
, -.........;.;:a.... ..._..r----......=or--.,---..:._ -,...w.- ......
12'
17
4
3
-
.
Page 18
A .
0.
aqumluni, amsanaghllugilak, tangighllugllak, taWansimalghii.
Tawaten kiyaghsimalukunguq mamlegpaguutlq tangle, Piyal-'
ghiimingug, iik, sangwaanguq,uka ukigageftng.: Ta4ngagun
ingakaghaakun tekisalghiiminguq legan. Tekilluni aanyal-
1ghiimi yuuk. Taagken aghusigmineng faanYalghiimi yuuk legan.e
AaipsiMakanga, ,"Saagsin tawani?"km7
"Temngi an'gighaqunga aanigalnguunga, temngi itghu-\ y
maghllak. _Salunga aanlanga,`aatkii1n4uunga, talwa p42Xg- .
1]ak Quunpeng itghumaghllak."
Pimakanga, "Nangllegyagulluten elpek takwaamken.,
Apeghtughnagamktn; a-a-a, naten pilleghqamenge Tespama
Quyillgem paniga ataasiq tuguneghteng aghtuuskangat. TI/Agu-
naqsaneghmegteggu, ima pipagningitaqut, avangillutengutegh
taqut. Tlpek maaten nanghiiqusgelluku elpenun takungwaamken.
Apeghtughnagamken naten piileghqameng."
Taagken tawatennguq pighngaaghmi\gengagkenengmaalghuk
amiklugek aanqa werngaqun kakafsagmegtegnegu sigu-
tangakun itegh lutek qaanghakun aanacalutek,gengagkenun
'iitghaglutek, nagpn aanviggaa qamagilukungug tawaten anegh-
qmegnegu.t Taaqluku pilaatagfiai, "Unaami taglaghhaaten
n lightughyaghtughhaaen. Espana nanevgaghha4k ugatanga-
7' nituk mangtegham. Aghnaghaq taana ellnginaghhaan angayu-
qagkenka unillesgaak°. Unaami ukapillequk, esnaghmiinun
Iukavek qimugsighliequk. ,Taakwani nallaqufkek legan pina-
kegken Saymegerngennulightughyightughniiukn. Taagken
f-13
Page 19
kiyaqaghluni, "Haa, itegl'aghtughhaatenngam." Mekelghii-
ghhaq nekevluni =ga iteghyaghtughtuq, atghaghtuq. Iteghyal-
ghiiminguq nengyughhaa paninar, qavaghaqeftuq. Ingaghlluni
taagken qaVaamalghii.
Unaami teghtuquullutek piyalghiimegnguq aliineghllug-
Uksuulghii, aliineghllugllak tanqighllugllak. Nengyu-
ghhaghmi ighlekeghngaatni pilugugtughyalghiimi nulightugh-
yaghtughAaLgniluni pamavek Quyillgem paniganeng, tuguneghmeng
aghtuqaat tuguyaghttfghnagniluku. Taagken amennguq whaten
pikaqi3 ,ninnaqngamigu sakangatni ighsakegkangatni qiyaaghwiis-
1
,qumaf't "Qakunmi naqam aghnangllaasaghtughnacisinga!"
Taakl,,71a !Ik<luku. Taagken legan nengyughhagfimi mengakup
taagm -:aglaghtuq aanluni, pilugugtuqiinaghluni. Piyug-_
tught q elngaatall.
.00/1=0/1~-v/if=r?
1
I*ennguq mangteghaghhani talughtaqaa sunanguq qimugsik
Jmaalghuk ukegkuk. Taagken aapsimakangak, "Navek aghulaqag-
sin?"
"Saymegerngennguq nulightughyaghtuuguq." Aganguq
sameng pim4agmek naghughtaak. ,
14,19S
Page 20
taagken kaa$41ghiimi llaaghan taawa aapqaa yugem taana
emangteghaq legnelqughaghlluku kaasimalghii. Iteghlalghii-
;Triingug ugatsagfilteftugngug taawa llaaghan nulighquta1ghilk,
minevgaghhaak. Aghnaghaam apangan pii, "Uuk, una upughatigu."
Legan it4hulluku, taagken nanevgam pilaataighaa, "Sameng
pizin?" Enkaam meke,ghiighem akisimakanganulighqesagh-
taanaaghnaghaq. Piyan tawaten iwerngaqun
aghnaghaam taagken pellugegmineng, taagken sagmineng
* yaqiiragmineng anagule4byaqminigu pupiginguci legan saall-
gaghtaghluki. Qiyaghllagumalghii legan apeghtuusaatun
esghaqami, "Qakunmi naqam aghnangllaasag46ghnagsinga-a-a!---
Qakunmi naqam aghnangllaasaghtughnaqsinga-a-a!" taakw-
nanginaghnguq mekluku, qiyasiqluku.
Mulaaghlluninguq, mangtdghaat,aagbhaghpagteghliagluni
kii,uka iteghyalghiiminguq, uga qineghsalghiiminguq taana
akuga'aq esghaqani esghaghlaataghaa.- Qengagkenenguq legan
aanqaghtaallutek amiklUgek,-"Taawa takwaamken!" Iwerngiqun
nanevgaghhaak taakuk pekaghsakluketawaten ellngan akugaaq
pillghatun, qengagkenkun iitghaqlutek,esigutegkenkun aanaq-
lUtek! Agipannghaak qamagllukek legan, pekaghsaklukek.
Whaanguq, "A-baa-ma-nga-a-am! A-haa-ma-n§a-a-am! Saynie-
gerngen nulightuuma-a-aq! Saymegerngen nulightuuma-ra-aq!"
taakwna mekluku.
Aanlutek taakuk, enraq aghnaghaath qengagkenkun tawaten
iteghlutek iwerngaqun aghnaghaq pekaghsagmegnegu.: Enraghn-.-
15
200
Page 21
nguq qineghngalghiim taam piigaa, "Ugikigu! Taawa tuguna-1
,qaaten! 1ngaghutigu, tallighOneng'akisighluku!" Began
aghnaghaaril alingelghii, tallimineng akisighlukul galtengan
,maaten ellngan saallgaghtaqiC talliikun maqughaghllget
meghtuqellghi. ' Ingaghlluninguq.dlinga aghnaghaq ingaghq-,
tesluku aga.aapuq yuuk,
Mululutegngig, mululutek',":whanikumath.angtyugak kaa-
11utek aghnaghaqt:uf3luumakangak Panigtek. ghnaghaam pi-_
-0 -
makek,' "Salunga"pilanga, elpesi iteghtek!"4
'megnguq unaaq naghughutkaak yayWaalirigiighhaq aghnagliaam
tallimineng akisighluku, pupigllak'ingaghtaagkutageftaa!
Kii, atangannguq sayugaghtaghaa..
Aghnaghaamsmiphagh-6
taannagneghmeng anagulqanga yagarinamineng anagulganga,
esnevagbaghtaghtuq% Nanevgaghhaagnguq Ptaawdgkuk tatamaa-,
taghlaataghtuk.; Taana yaywaa1inglighhaq qiyaagelghii,
"Qakunmi,nagam aghnangllaasaghtughnaqsinga-a-a! Qakikinmi
naqam aghnangllaasaghtughnavinga-a-a!"
Taawegkugnguq,nanevgaghnaak, "Pinaglaataghiinku-u-ut,
pinaglaataghiinku-u-ut! A-baa-ma-nga-,a7am!" .,laaghanwha
1e an mangteghaat aaghhaghpagllaataamaleii. Aghnaghaq
tdana amigighaghtaannagneghmeng at minun aavgaghtaglatestuq
naatmikun esnighaghtaghtestuq amigighaghtaannaqneghmeng
.taamun yalfwaalingiighhaghmun.
Uka iteghlaataamakangi llaaghanwha:> Iwerngaqun
tanemlleqa tawaten,:"Sameng piiqsinga?". 1,
16
Page 22
N..
Nakurimi naqam aghnangllaasaghtughnagestengnga?"
Taakuk ataa.sik amiklagek qengagkeneng aangaghtaa1ulek,
iwerngaqun angayusak enrag taakuk kakaftaghaghyaqminikek,
pekaghsaklukek.)
"A-haa-ma-nga-a-am! A-haa-ma-liga-a-amro
Saymegerngen zujeightuuma-aag ! ". Naneir''7aghhaak araghagel-b
ghiik.
"Taawa ugiightuten a-haa-ma-nga-a-am, a-rhaa-rda-nga-
a-am!" Taanallu qenwat yuule piiq. '"Taawa ugiightuten.
,v Saymegerngen nulightuuma-a-aq, Saymegerngen nulightuuma-
ra-aq!" Aganguq taakuk:taawavek yugem qengagkenun iteghaa-
tagelghiik amiklugek. Aganguq taakuk'taawavek gengagkepun
iteghaaiagelghi4k. Pimakek, "Alla matentaln:PikuiaTc
wataqaaghaq piighataaghaghlloxiamtek. A=haa-manga-a-am,.
'1
\.
. ,
,
Saymegerngen nulighiughnaquq whaken kerilekluku.". *
% , /-,,
Taagken apeghiighyayek, aga aanyayek saghyatek itegh-,
. ,..
qughluki, pirughtatek esnam neganganeng, 6taagken tawank '--
it
neglighftUghaat qemall Saymegerngen, manigughluku legan
qemall. Aga unaamiatgblisqumaksngat. "AtghaannagaMkenl
,Aghyugelleguten atghaannaqaMken!" Aatkii simighteghluki,' V,
tagneperewaaghmeng aallutek atghaatagke. Quyngiq aveglilkuf , .
panipminun'tliguraightuusaqaa. Quyngini.aveglukuatghaghtut.,.
17 22*
Page 23
-cJ
41
Kaalluteng aghnaghaq iteghyalghiitiai nen§lusqughhaanngug
pupigpagnighllak, nengltsquvegaghhaq! Aghnaghaq maghuyuglluni
qiyatkelluku qavaamalghii. Aghnalqwaaghhaam gavangllaarria-.
A
kanga. Ghhutegntn ateghlluku eltughagithani'tgana keligaa-
makanga pupiga. Keligaamakanga, keligaamakanga, taagken
-sipegsagliinigu kaagkaghhaaneng. Taagluku keliganeghmeng
A
nalugutesagminigu nukalpigagialuggag! Pimakanga, "Aatkaghten
11.taakilt aalluki aaui, ingavek geghet asirigitnun utaqipaghtaa
tuglughleqatken. Aqfastekpmken tagilghaaten wetku."
Taagken enraq agtinalqwaaghilam aga aanyan yaywaalingii-
ghhaq, ukaankr,,gavanglagani taan .avelghaghlukuteghtughteg-,
penaan, mangteghaghhani tlAkeghyagminigu elngaata Inglunga
taakwna angiisteghllagaa tukeghyagminigu. TOceneghmeng
.taaqluku, ugatanga taakwna ketngigluku pakigyaqminigu, kii,
aatkaghllak, amighilak. Taagagun agaghquusimakangi. Taakwna,
.
inglunga taagken tukeghlaataghaa, tukeghlaataghaa, taaqluku
ketngigluku pakigyaqminigu awezghalghpn
Sangwaa, genghaghtungwaaoiluni, kaviipiwaaglunY, kavlighwaaq-
luni Aatelghiingwaaqluni. Agaghquulluku inglungakun taagken
ugatanga enraq taakwee Ugatanga ketngiglaataghaa, ketngig-.
laatagtraa, ketilgiglaataghaa. Piyaqminigu, pakigyaqminigu
kii,.mangtaatag/lak awataghpak nusugragh?a. InglungandRtg
taagkgr7pefku, angwaanusugraghaa. Taaqluni ukaarii tegh-
saamakanga, q, ugin.aigna aqfagu ne hnaqukut."4
i Aghnaghaq sivugtekestaghyalghiiminguq, wasiwa tepeghilak1
pinaglaataghniluku,sivugtekestaghyalghiimingts, kii, neng-
18
3---
';""'
Page 24
.00
lughrugllak imaninguql ,Qetngighhalegnguq. -Neriglagaamaghmi
maghuyugaghsimalghii.
"Enta, sUkalluten neghhaqukut!" ukaani pilaataghaa.4).
Aghnaghaq taagken aanluni piyalghiimi inganguq utegh-
paarkitaaghageftuq qeghat asingytni nukalpigaghltiuggaq el-'
ngaatall! Tazingavekpimakanga, "Naagu ugilluggaqa? -
Es4haqiigasigu-u?" /
f Iingken akisimakanga, "'Saymegerngen whangata taana!"-
7Quyakepiglluku elngaatall takuluku pimakanga, ,"Neghna-
x
qukunnguq aglaa, 'agfasqaaten."A
Iteghyalghiiminguq nenglullugaaghmun, kii, nenglughru7, .
kutaaghllak aklungighllak! Taagken neneghmeng taaqiuteng
pimakanga aghnalqwaaghhaam aghnaghaq, "Taagken/nakmiighi
I.
aasaghqameng, awalighilghaatek enkaam pamavek angayu4agh-46c
-petegnun. Aghnaghaq legan ukileghyagmeng taruaaken
quulluni aatkaghraghaallutek ukileghyagmeng. Sagneghek
imighyaqminikik mangtagmeng. Iraglaasimakangit.
Ukegkugnguq sangwaak esghaghyagmegtekek tesE4kegkut,fi
naayghaq ughugnagepiglleghhiistunngug legan uka taglalghiik!'
Kaallutek piyalghiimek taakuk avaqutagket! Panigtek liisu--
a."
19
...
Page 25
......
.
qumakangak. .1werngaqun ryalluteng,tawani, Saymegerngen
taana atghaghnaqngan enrati,,taakut amalleqa nefkumeng
hllagumakangat, quyngimeng nefkumeng. AtghiamalghIik
..taagken. Taawa iyaghtekat.
Tawaten kiyaghte.ghngaaghmi, taghnughhi4rigug ini
nulighha aqsangluni piyalghtimi mekelghiiq. 'Taawa avaqu-
tineghmini taam kingunganeng iiwen mekelghiighmeng. Angyaagh-
salghiimi Saymegerngen aghvengyughllak. Ayumiirineghatni
ataasighhaagpenaan aghvengaqelghii maalghugegnerig. Taawa
wata nulamalghii. Siingenllu nengyu haa taana tuquMalghii.
Taamllu entaqun aghnaghaam anIgayuqii tuqulaghaasimaat. Taawa
Saymegerngen nulaghllagumalghii.
Tagtalkaa taawa.
4),
I
25420
Page 26
"SIKEgNAKTMAT".
Ape4klm'Ungipaghah
'Ungipaghanrnguqimani-i naangtq taanai---
peghllak. Yuuk.avaqutiilnguq. Paniga ata
geitaghhag.a .`
uglaapicaleghhii.
asiq, taenangin4-
Uksaag6stanghant,ayumigulleg anagtegpenaan aghulaghqu-..
ghagelghijkiwpanikullgiliik. .NuniyagSeghaq piktutang'aneng,I .
all&aghhiinaghm'eng 4.nghWaagellhiik,,
uqfigligelghiik. Taag-.,.
ken'esilitneghmegneki ganea-tek atghaghagelOhiik. ..
taawa unaatanga t hhaan untaghyaghil.gpk. Panigan
qaltagni imaghqitaghaghluek,'naangan ingyaghaghsimakanga.
Naangan,pimakanga;. 'flAtghaghna unga.12
aVhagestat ingytt:plituteghllaget kwaaghnna-.A
qanka, galtagka'esivrridlukek tazingken."';
Kii, ligaghanwha qillighnaghhalek-, sa-1
ngwaa,,-
',Eingaatall tawani sahnagHngaa46i sang A una eeghara-t
-, .'
kanga ungagami, ungagat qaayngani. Tawayek guughfiksa4mini-.
P3uteghllak
44
gu,
valghii, qapragaquq legan.
taghnughhasluyegasluyegaq igelqustun adgkalghii. Ungu-'
Tawavek-aigavaght)aqun ungagat sa-
magun piluki cialtigminun kanaghtha, taqugutaa6 atghaataa ta7
'waten tuguyukaghp naan.
#10'Iteghyalghiimli naangan nutaan siMightughaqeftii aatkani.
Itghaghtuq/ atami manungakup lliik qaltagni.
"Ukuk elpeneng yuvghilq akegken.".
iagkeh atazigan ikightekestagliy;qminikek, kii, taghnu-:
ghhasluvegasluvegaghhaq esghaamakanga unguvalghii, qiyangi.T
'galnguq. A
L' 2621
. .ro-p
Page 27
f
1
\
\ .
S.
7
4t
Ig
/Ag-aa, nagamgun-a aviigbag'hvikaaten taawa. Naten sumegh-
tac;ilaatiennaglgut Anannagsukuvgu, anapnacligu.",
, \ / . .
.
Taalgerhnaghaam tawaten 0.yah, tugtkliimakanga.(
Taawa saam gegem gayughhaaneng tawavek ganesluvegaghhaa-
gh.,
..'kun bglullughagluku aflerigakaa, Aghtellghinaghgunfigug.
wig-%,
VliMagtii, 0
. .
Sikiggaai'iqhungiighhianeng galleviighyuggaaghuMakan4a.00")
--------' Angtalnga esgha.. Qenwat sikiggaam lsepelighaneng galleviigh-
_
yagutaa. .
Neghellghinaghquil angliiq elngaatall. Taghnughhaghes-
tun.angtaniltug. -TaaWa gallevagkapigmeng galleviighumaka-,
1:01k dalleviighluku yuugghutagluku lIgghia. kegem gar./
,e,iyughhaaneng mamightagiuku
'Tawatenlkiyaghlieghmitangighngug,agenciaghglgug.
4Kumlvik.nagengaghgagu-ti-ug elngaatall.
Qavaa aghnaghaain iflamalghii. Kii, gavaneghmang agh-x _-- V a -
,tuumalghii. Qenwat angayugagni gavaghyayek, maketekestagh-r"
luni yaakelengestaaghhaan, taghnughhani gallevagtughluku
.re
I
Page 28
ellmillu pilugdgluni Putukurnyuggaghmeng tawavek aanyalghii-
mi, talwanguq qilawaaqrag4iituq.
ghhiinaq legan aliilluni atalka.111
Esnaltun samavek piyaamalghii. Tangeghtliketun qenaavze-
ghaq esnaa. Taakwagun ugatmun piyukestaamalghii. Sangwaa-.
ngi.q inga. Piyaqminigu mallungiighhaq neghsaq...
- Tunuvaalluku yugsugOiqumaluku tawani, kii, terqitaaguu-
teghllagtughnguq naken. Qamiyetqun savikdnghaaghet sling-
nemteki tergitaaguuteghllagagelghfit. Tawaten.
Yugsughamalghii tamaani. Avaqraggiituq. Alingyure-
gaghluni, taglaghnaluni stmeghtaghaamaluku, kii, terqitaa-
2guuteghllaglaataghtuq. Yugsughayaighlimi quulvaqaaqun, kii,
qimugsighnguq whaa kaasaghtughaqeftuq. Nunamun tuusaghtu-.
2328
Page 29
ghageftuq. Nangliitkumakanga.' Tuutuq ingakaghaakun., Uka
,tagiiq, kaataa.
Pimakangae !Alj.ngegpenang.,;-- Tughneghaanghitunga.
gulinga nunakun piyukayuk. Ukmangisagulluten,sameng seghle-
.tun pirTigasagulluten allighvikagamken. Taana taghnughhaq
whanga kayagtekagaga ukmahgisagulluten sameng seghletun
ngigasugluten."
Neghsaq malluni aapghumakahga aghnaghadit. Aqfaluku yu-
401em, tagillukm qaakaa.
.Aghnaghaam yuvghiighyaqminigu yuuk. Qafsiperegwaagh-
meng pikegken nasaperaghhaghmineng 'aatkaq.
Nemghutaa neghsaq. Usighllaguftugh guq. 'Nemghutii
qafsiperegwaaghllaget. Qaghlungillu, utguingutisii qik-
mimunlau qafsiperegwaaghuftunnguq:
"Angayugalguziin?", Yugem pimakanga a aghaq.
"Aa, pika gavaatnguuk.4
"Elpenun piiqunga. Angayugaghpenun taglaaltung.n'
'Taglaghtuk aqumesluku aghnaghaq. Qikmii ataasiq
'qeghllak.
XaallUtek aghnaghaq iteghtuq. Ungipaataa atani qakma
agelqaq nani nunataani tamaghhaani aviilnguq, qafslpereg--
waaghmeng aatkageighii.
Kii, maketgaghtaatukp aghnalqwaaqiu'taana.
Aanluni upughataa elngaatall. Usinga-taana ilemlluktepa-e,
nikullghiik itghusaqmegnegu, itghuskmegnegu. 'Sarni naangli
qafsipereWaaghllak kiinqaq.
24
29A
Page 30
.-*aangtegaghlluku, aghtaqaanguq. Aghnaghnguq suns taana
a-a, agelqaq esghaghaa Alngaatall allaaghlluggaq.
Aanaqngan agelqaq qafsilisimakanga nukalpigam ataasimeng.
Aglighluni aghnaghaam nunil.gun ungipaaqughyaqmin.gu, naa ug-
laapigleghhii qamagtengngwaaghluku.
Kii, esghaghiyaghtuq piyalghiimi elngaatall. Aanleghaa-
nnagenghata ataasikaghtaan qafsiliqughagluku. Iwerngaqun naa
qamagtengngwaaghtuq esghaghiyaghtuq. Qafaigmeng taawa iami-
11anghi taa gamagtengngwaaghaa
Taawa gavaghlUteng Unami aghsan aanleghaasayek,nek anga=
yugak, pimakanga nukalpigam:
"Elpenun ukiguyaghtunga, tuguyaghtuuyaghamken aghnaaluten.
Taghnughnqa esgha taana elpenun ivullgaaghtestekaqa."
Taagken uksuumakangd. Maligulluni nukalpigaq qimugsi-.
meng mughutagelghii. Negengyuyaggaghneng. Neghsimeng usigh-
llagluni kaatagelghii.
Angayugagni ungipaagimakek aghnaghaam.
"Tugunalunganguq ukigvikeftaanga. Tangimngug yukeftaa."
"A-a, aak, tughneghaanghituq naqamllu. Kinangufta aat-
gha?".
"Aatghanguq Sikesnakwhaatnguftuq."
Taawa tugumakanga. Nengughunnagngamek avegtughaq ataa-
siq aghnaghaam nukalpigam qaanghanun kanaghtaa.
Nukalpigam avegtughaq tuguluku qaanghanun aghnaghqami ka-
naghtaa. Taawa tugututuk. Tugutusimalghiik. Tugutullutek
`Autaan qavaghtuk taawa gerngaagmek.
Taawa taghnughhaq qtyangigalriguq. Avii/ngughhiaghestun.
ayuquq.
425
I.
Page 31
Kii, uksuum neganga avangi gpenani. ,Negelghutiit nu-
kalpigam eslegaghaghtaghii avangitegpenani.
Qafsigem siipnegha taana sak?.minun tuuneghllagaa.
Kingulighhaa tangim kergamqun eslegaghaghtagug nuliini
pimakanga:
"A -ak, ,kingunghhaanka pangqugnaluki. Maligtinga."
Angayuqani aghsan ungipaalluki, "Legan gayughmingug
pilghaaq, esghaghyaghtugaghaqiunga pileghqalgukuni."
),Taawa ungipaalluku unugmi gaviitni qakwegtekestaghlutek
Itelngaatall taawa ghlidtaamalgiik.
"Wata legrerigsagunang, wataghllak. Nuughhunnaaghtu-
kung legrerigegkuvek."
O
--
C
Taawa aghnaghaq qungughtug.ggatangakun. Kii, taakwagun-,
nguq esghaghyugllagem nunaPiyalghiimi. 'ealakun temngi
tergitaaguutaqiuteng. Oenaaghpallagullghli sukaghllak.
(26,,
A31.
Page 32
we'
-.
miin ulunga aaneghilagluni. Taawa qungughtuq alla Oinghi-7
'tuq.
Taagken nunapallaattk. "A-a, esghaghyukuvek, esghaghhaa-
ten."
Taawa Ilrakun nunakun esghaghyalghiimi. Kii, naayghagh-.
paghqughllaguftuq. tanglq.
Taagken igleghtuk. Igleghaak. Elngaatall igleghtuk.
Megsugtug aghnagfiaq. Mequk aangelghii pii.9
_
Ugini pimakaga qenwat: "Salugnaqunga.1 Meqsugem tu-
qutngwaaghaanga."
"A-a, meghisik enraqnunavut tamaana."
Aatak galtaq, meghunllu tugulukek yugem, "Tawani
utaqakestaghnakevnga. Wataghllak qawagaghhaam 4aam
\,galghiimagImpeng"ukikang ten, esghaghyagunaki. Saam,
yulgutem takuiuten aleghqugangaten, kiimsigh2enaki watagh--lick."
Taawa aghulaquq mekelghiiq taagavek% Meghmeng,ivaOhi-
yaghtuq.
Meteghlluget sangwaat galghighaqunngug uvitangani.
Esghaghyukaghpenakinguq.S ,
,
Taawa taghnughhaq qiyangigalnguq. Angliiquq qiyagpena-
ni. Pilugupingllaghlukullu qenwat lliighaa.
Aghqiiguullghij, piyulghii, esghagh qminigu waanguq
nutem kaataqeftaa aghnam\ Puviteni taakw toek pighllagltki.
Aleghqughyaqminigu iiknaghtughnguq imani. Sakniqestaa.
elngaatan.
"!itumi igle4hutaqaten?" Aghnam
-Q.enwatlungug kiimsighaa: "Sikesnakwhaatem."
-'
32
Page 33
I1 0
Avitgaghtughnguq.' UmyugAgulluni aviitgaghtuq. Lliteskes-.
taghyalghlimL, kii, aghqunqaghllagem ilunganiteftuq, mayugh-
vigilnguq avangilnguq. YAngugpaghqughllak sangwaa tamaa
tughneghaghpaghqughllak sangwaa. 'Elngaatall quginayugtaa.
Talwa datkiiteftughnguq. 'Aviitut aatkii. Legan whaten
matapestaaq. Seghleghhalek seghleghunaquq. Naqam naay-
ahaghllagenpgbq taagegkut aga gantaghani aliilnguut.
Mayughvigilnguq avangilnguq...4.
Tawaen esghapAyumaluku, kii, umulghaghighllAk aliighu-, r
malghii aga. Quyngightupigteftug elngaataIl.
3 .
Aataghguq taagavek akilghuugaa. Talughtughuguq. Mulu-.
pagpenani pikangdq qagughrugani asitmun esghapagaa.
"Samengmi pilgsin?"
Yusluvegaghhaaf ughnguq kaviipigem amiiraAneng nasapera-.
lek paapga tunutangani. Aatkaa kaviipiperegwaaq. Yusqu-
ghhaq.' Kaamggaghminun qamavek ayapghaataghhaghillinun kavii
piperegwaaq.
28 331,s
Page 34
"Igieghutestelguyaghlunga, Sikesnakwhaat-nguftuq aatgha
nukalpigaq. Nunameng simaken mayuunnaqnganga uumun nunamun,f
angeghqumakanga. Whangamneng seghleghutemnerig tawaten
lliightunga. Sangwaa'aghnaq kiimsighnlqluku aviitqaghtunga.
Liisalghiinga tawaten."
"A-a, qungughlleghhaaten."
Qungughsimalghii aghnaghaq.
"A-a, esghaghhaaten."
. Esghaghyalghiiminunam qaayngani aghquvlugami laagpag-
lleghlkagmi.,
"Sangwaa taawa umyugaghpeni suumqepigtaqsigu?" Yu4gaam
pimakanga.
"Esghaghhu esghaqevngaqun mataghmelnguunga."
Ugharraghllagpftu4hnguTnuna sangwaa.
"Taagken ikuPgwaaghmeng tugulluten sivukluten asigpek
qantakek ulimakek."
Qikungwaaghhaalukek ulimaak.
Aatkani, qallevani qamagtengngwaaghluki, kameni atkuni
ulimii.
,
Apeghiighyaki:
"Nehglungwaangllaghhaaten aklunginnaqepiglluku elngaa-,
tall. NenglungWaaghem ilungakun, sumeghtaghaatkemmeng pi-.
naketen,. inglungakqn quyngim ingluperegwaagfillaga agagh-
nnaken. Ipglungakun aatkaperegwaaghllak. Kelukadhaghpeni
tespikgni qt:lyngighIlagnguq. putqiiqaoluten eln4aatall
ketapqumeng takunaken gawawaangllagan taana niinghusimagh-O
pek, gesigaamaan. Enanaayuk'naten esghaghllequten. Sangwaa, .
34
Page 35
sumeghmikelleghpigaan sivukluku pinaaghan. Haam taawa ungi-
. paatamken."4
Aghulaqughnguq quyngiminun yuggaq. Kingunganengilq
ten nekevluni, uutqiigaghluni, ketanqumalghii: KaaRnagnga-
miki niinghutuq gesigaamaan quneghsimaghmi.
Esghagestaghyalghiimi,'Kii, nenglughrukutaagkllagem
panungan kekaghaaniteftuq,. Aatkani taawa atightuql± qamag-
llutens. Quyngighllak kelukaghaani. Legan kavlekegragh-,
txk
qluku estugita mengqughtallghan. ,
gaarwik sivuklukek aataak. Taagken galevagtuq, kameg.:
tuqilulegullghiignengnaghaallghatun legan tawaten. At-
kugtuq. . Puviteghllagi.
Nenglimun aglaghyalghiimi tazingayek, getngighllak qi-
neghsagminigu. Inglungani taakwani quyngim inglunga kiln-
qaq agaghquuteghllaglunit taakwani atkaci ta-.
qughaagallkatkaghllak taqughaaqaq. Taawa' tesqamantuq.,
L,Gaaghniighluni neghluni, teskiwani qiipiwuwaaghaquq.
Quyngiinghaq agaghquuteghllagluni. Qiipi,i. 'Qavaghriingat-.
0
ni, gavaamaighii. Qavanguunayukami taawa sume'ghtaghall-\
gha. Teghtughyalghiimi taawa tawatengwaaq. Taawa.gava-
nguunayukami sumOhtaghaq.
Taagken Sikesnakwhaat nemihi ikfigaq. Qavaghnanightuq
.nulighgesageminun.
Mekelghiighhaq pingughtuq, angliiq, taawangi-naq:ctlyagh,
llak quunpeng. Qiyangisalghii qiyaghllAgughtuq.(-?
,'.
iMekelghiigh0/maalgkuk tugumakek SikesnakwhaatemI .
.0
11
puughtestengulukek: Akileghtughaqlukek aglaghriaqe ghegke -, N,
hi.
30.35
Page 36
0
4
k.
Estaaghaataqegkangak aghnneghani eln4aatall. "Estulu-
\tek kana, a-ay, naayghag ugllagem iinwaagha estuviksugnaq
. -,
esghaamakangak. Uhaami to vek aghillutek estaAghag/Iyagnna-,,-
qumalghiik.
4
Unaami aghsan 11aaghanwha estuluteng giliiciegkamegnun
",-
estaaghaghyaasimalghiik.
Iinwaaghanun ettuyalghiimek, estuyalghiimek kanaverug-.
flak.. Aghuliighightuk. Piyalghiimeng neriglughrukutaagh-
llagnguq.
Kii, sangwaa quyngighllak taana ingatangani taawa..T
4rrte..,Uglaapigtughnguq. Aallghan igkamsukettagbluku nenglpmun
mayuctes aghluni, asitmun esghaghyaqMinigu, Aghnighnguq qa-
ma Cilip kestaghaqeftuq. Ukikestaamalghii. .QiiOnitqaghltu-
ni kaf saguusimalghii.
Aglaghaghlluni estaaghagh meggnup.riut'aan iginnalutek
9
sumeghtaghaghyaghtuk,aghnaghn4uq triga:clineghtug.-_
I
31
4
Page 37
Esghapagtuqaghluki pii:
"Saam mekelghiiqesi?"
"Araa, unanguq aghhutanga tamaghhaan atangan puughtes-,
qggkanga ellmi gavagaghnnaluni. Puughtagaghput, estaghagh-
yaataqaghput unaatanga tamaghhaan."
"Kitum ighneqeftagu?"
"Sikesnakwhaatemnguq ighneqeftaa."
"A-a, kaay, seghleghhalek."
NaAghmigtaagaa tawai elngaatall. NaaghmiglUktO
"Haa, aglaghhaasi tawaten pisqellghatun. Aglaghtek if-
lallequsi."
Yugem
" Ki-i- r
ungipagh pmakangi.
muluughlligtusi."lk
"A-a, langipalguu4t. tlahi taagani nenglughllak.estulu-:-.
ta kasivagaghput. Qdngi4 upi,gtu-u-uq. Kestekaghhaanghi-e/
tuq quyngii. Aghnaghaaftuq a taananginageltaghhaq.
Taana mekelghiighhaqpuughtekaghpung naaghmigtaagaa 'elngaa--
tall:"
Taagken Sikesnakwhaat qavalqunghituq. Qavaa tflaaq el-
ngaatall. Unaami repall unaangughlla,gluku estaaghaallghiit
kelegluki, taawa igleghsimalghiit.
Llaaghanam taaganirugllak alla -estuiuten4 taawa nallaa-
Makangat. Taawa itighaatut-qamaglluteng. Tawani kiyaghllu--
4teng, qavaghlutenglu undamingatl-wetku mayughtut.
'/,iayughluteng elngaatail riunalgutem aghnatraa4ha kelgu-,
4-,.
ghaa Sikesna aatem gavangliaghtenguluku nuliighminun.4
aor Taana nallaatkaq aghnaghaq, aghnaq, gginaa gunpneinyu-
32
.
*,
Page 38
guftuq. Quupnequyuk tangim aghnaa.
Nunalgun akilighllagluku tawa'ten aghnalqwaagha qamag-
qavangllaamakanga aghnaq quupnequyuk: Aghnalqwaaghan
nunalgutem gavangllaghaa.
Taawa ighumineng aaguteghllagngaaghmigu legan ivzingugh-
tengngwaaghtuq.
Nunalgun elngaatall quugmeng angaqhqwiisqumakanga manu-
ghamun. Tawaten takaghquulluki qungangikurfkevigalighaq1u-
ki uqulghutmengllu quuget yatgaghqiit.
-Taagken kenghek kumaghtpghllagumakek. Rii, kergamqun
iknaqughimun gaymaawiiquq, iteghluni iiggmi tunutanganeng
asitmun kevgumakanga aghnaq. Legan ivzingwaaq.
Aanulluku kenghegnun tawavek milusimakang4. Paanghaa
legan. Qaamyalghiimek tagtalmi kemagnaghhilpguq legan taa-+ -4
wa. Panenighllugumaat kemagat..
Taawa akileghtu llagaa nunalgun. Aklungitepigsaa.. -
Aghnal aghet whagun tawagatalgestun lliightut.
cirTaawa n lini 4nigghqughaa nunalgtn kelguqa'ghluku: Ak-, 4
lungikutaghlukui quyngighlLagallu taana angaghqughaa.
Taawa tagtalmi aghnaghaam angayugani atigaghyagutii..
Taawa legTn pillegelghii.
Whaanguqnayaas taang tagtalmi eslegaghaghtaquq, tangiq.
Ukigumalghiik qafsigmen6 usighilaglute4, taanallu whaa-
migteng kelqelluku. )
Taawa tuutagelghiik. Esla pinighyaggaghneng-tawaten aneghnneghaani.
Taawa eitughaghtekelngaatali aghnaghaam angayugagkenia
33 38
Page 39
3'
'akulangiilluku piik kaasata.
Mfr
Taawa nukalpigaq negengllaghlaataghtu-u27. Llivelghiit
gimagtepgngwaaghluki imighii kiigmun ukavek elngaatall.
Ataasimeng uksughtunnguq. Myughiaataghtut tagken.
Tangiq tawatengwaaq eslegaghaghsuggaaganghaningug gakig-
nigagut.
TaWatenngug aneghsimaftut, tespamum sanga
nunam pinga mayuutaqiuku. Amiiraq sangwqa
Naktit paagkumiinnguq ungipaghaqaat. Sivungunngug en-
kaam tangim yuganeng tespagkutt..
Ungipaghaq tamaghhaghminguq akulluteghllagl*
ghii. Nunam iamaghhaghmi ungipaghaq allangwaagiuku atugha-
gegkangat.
Sivugaghmmiinillu maani nunam ungipaghaa allangwaagiuku
atughagegkefut. .
\
Naten liigikutanga kukrigutkagaghput, nagaguuManga: A-
llakanfiluku nunat:atughagiuku ungip:aghefayullegkangat.Tefay!
.Ns
34
A
\ N \
r
Page 40
4
r.
if
4 PENNANI KIIYEGHWAAGHHAA
Puughhutem UngipaghaA
:
, ,
A-
L
(
I
fr
.
Ilughaqutalghiik aghnaghaak amaaghaghyllmalghiik-pennanun.-
Esnenganilngughteggun tumetgun iglegh4imalghijk4 v114ipamsu-
gusimaagmek sivutmun esghagaghpenatek. Tawnten igleghsima-
lukek esWlugpagughusimakek. kaay,.ilughaghhaa whaa araghtuq,\
"Entaqun qilagmeng kuuviinkw,4!"'OL
Alingruughullutek tawani nemegni aghuliillutegT qayughIlai
kuuye9q.g114hhiitunqiiiigpeng,paamkezipilghii. ilughaghhaa
araghlaataghtuq Amegheki_enraq kelutanganillda, "Puuntin tagit'
uukna pinightuq. Tagi aghbihllagnaqaaten walla!" Nenglaghllak,
Ingaatall. Ketmun ayuqiunfPlitinunf-aygwaanunfleghllagmunfo
7 esgh;qhvigilngughMUn:
35 40 ../
1St
Page 41
Kelutmun qiivyalghiimi, pinillghanun qimagumalghii
ilughaghhaa pika,. Nenglaghageftuq. Puunun-aglaamalghii
ellnganun, Piyalgkiimi.pennat manungitneng meq tengtaqeftaa,
uglaghllak meq, eskanavek amelliighaqestaamaghmi. Nenglaallutek,
nenglaallutek tawani,.nenglaneghimeng taaqsamek saningakun
meghem esghaghyaghtuumakangak. Esghaghyaqmegnegu sangutanga,
elngaatall kiiwhaak maagageftuk. Tekitaqiutek uyghagkun
perm t qagughrugitnilnguq, tengtaqeftaa rQeq uglaghllak
pelifsimaan. Qayughllak quutfaghmeng anugeghllugilak.
Imanguq ilughaqutalghiik amaaghaghtegpenatek aglaghtuk
nemegnun aghighllaglutek, qiNghupigllutek.
Tefaay:
36
1.
v
Page 42
"YUGET TALLIMATJiNGLEGUTKULLGHIIT"
Nuughnaam Ungipaghaa
Whanganguunga_Nuughnaq ungipaghaghnagelghii. Enkaangam
uksughtulkaqa 63 years whani year-mi 1972-mi. Ungipaghaq
taan, liitkagaqa avaqutimaghma talwa Imingatmeng.
Ungipaghaninguq imani yugennguq taakut tallimat ang-.
legutkullghiit. Maalghuk enkaangam nunivagmi pagani'fieq-
niightek. Maalghuk un'gani meghmi qayaghtuk, gayakun ent
qun negniighek ama.. Ataasiq einighgwaghtekluku'uyuqIighpi-
gaq.
Aghhutanga tamagthhaan quunpeng_tawaten esniqhqwaghaqlu-..,
.
-teng, llangi nunivagmun, ilangi 14,Wgavek esnemun. El-iv
jigaatall neqeyengu tungtuyeng, sayeng angaghqughagegkangat,
taakuk maalghuk nunivagmun'Nigieghi.ekayugek. Taakuk Q.Iyagh-
tuclayugsiighegkt -unangaglutek, negeyeng elngaatall'.,_Taana
31
42
Page 43
uyugleghpigaq esnighqwaghtem, mallu entaqun, sngwaa mallu
ilanga aangaqluni.
Tawaten kiyaghteghngaaghqpng, taglneghmeggni ellmegg-.
neng aatkateng dniightuumiita piigelghiit negengnagnaqumagh-
meng.
Tawaten kiyaghteghngaaghmeng anengiita pimakangi,
"Taawa tawatennaa kiyaghnnaqukut-aa gaaghtengunaamta,
aatkangunaamta, aatkangllaghtengunaamta."rt
Tuungliim.taam p*makanga, "Qaydghmk-naten pinagelta."
Anengiita jaimakangi nuyeklighpigaam,11.1,
'telta."
"Enta aaygungliaa-
Ighivgaghmi aaygungq.laasimalghiit. Aaygutehg apegh-
iighluki, nateghqun ayaqighqughluki gavaasimalghiit. Unaa-
mi unaangupiglluku ahengil,ta taghtughquumakangi piteghqaa-
saghtughnaqniluteng. Aanleghaasimalghiit. .Taana ellnga a-
nengaghpigaat sivukluni pitOsimaighii. Aga alialluni aay-
gung.i igleghsimalghii. Esighap.a!gumakangat. Qemim dkatanga-,
kun tekisimalghii. Taana tuunglii pitegllaataamalghii.4
Taawa aliilluteng igleghtagelghiit,,iwernga taam pikaaneng
amagun awatangakun qemim. Pingayaan taam aliilluteng tawa-
ten, iwernga aviitaqluteng. Estamiita taaim'amallega-aga a-
liilluni, iwernga talughutkelluku aviituq. Uyuglighpiga-,
ghhiinaaghtuq.
Pimakanga anengaan, "Enta elpeklu piteggnaqi."
\Tuguluku aayguni ullmighsimakanga., Nutemnguq imani
ullmighnegha aaftguq elingitneng. Legan nguq faegtaa,. .
naagu aviituq aga taiwa esghallghitaat.
81
43
Page 44
Taagken'pimakdngi anengiita, "Enta ivaghyaghtuufel-
teki."
6
A
yo,
Pighngaaghmeng tawaten aaygum igleghneghatun igleghsi-
malghiit.' Al4Agaghpigiita whaa tawani qemim manungani agh-r
nam tugumiiqluku aaygunga. Taagken legan anengaas taana u-.
teghsimaftuq. Tuunglii taana taamaken amalleqa uteghsiniaf-
ghii aghnm aaygunga tugundielluku. Tawaten igleghtut. Tes-
pikaniqaaghaq pingayl,an taam amalleqa aghnam tughmiiqluku.
Estamaan taam weni taaganilqaaghaq. Aliineghmegteki aghnam
tugumiiqluku.tamaakut ulimaaghit,aaygut. Atghaghtuutut aga
-anengiit.
Uyuglighpigaam taam elngaatall aghnelqusighllak 1.6gh-
yaqminigu. Iwerngaqun ivaghyagminigu, mamlegraagtaqaallu
qemimengtevyaIghiimi aghnalqwaaghhaam tugumiiqruku- aaygu-
nga. Tawani iilqayugaaghyaghluni, naqamqun una t.wten
whaa aay4ungan igleghnegha. Amaghluku atgha',*i.simakanga.
39 44
Page 45
Iiwenllu mttMlegpagagaa kaasimaghiik. Iteghyalghiimi agh-
nalightuulluteng whaa anengii. Anengiita nenglaghyegsAku-
makangat una uyughaghteng, inqun amen aghnalqwaaghhaalghii.
Iwernga avelghaghluki aayguni petugluki,kanaghlluku'tesqa-
mavek neghestagegkanga sivukluku.
Unaami aghulaquulluteng uteghnightuunneghmeggni legan.:,...
taakut nulighhita negengnagulrUki neghuutagelghlit.; Aat-
kiit iniightuumiita. Wiin ellnga kaanneghmini negengnag-
ragkiighaqelghii. Aatkanillu ellmineng iniightughagegkangi .
Iwernga elngaatali quunpeng nukalpigaq qAyangalgki ukut a-
nengaghmi
Taawa
nenglaghyd§sitkeghngaatni.
nuugteslukp aghnalqwaaghhaq taana neghestagegka-
nga apeghiineghmini gaaneghmeng:
Taawa tawaten kiyaghlleghhiit anengiita quunpeng sgiuku
nenglaghyegsitkeluku, inqun amen aghnalqwaaghhaalghii agh-
naq naalkegkaa ellngan. Iwernga nukalpigaq taana quyangal-
ghii sameng seghleqenghilkanga- taana aghnalqwaaghhaq.
Tawaten iiwen kiigem qukaghaqaa entagun,'Oavaghngaan
tawaten nukalpigaq taghtughtaa, "Ukavek aqumaghten." Kaay
aqumyalghiimi imaninguq,aghnaq pinightuq whaa,qupagllakr,
nuyaghllak,aqumluni. Taaw .anguq aghnalqwaaghhaq tawantef--
tuq.
Pimakanga aghnalqwaaghhaam taam,, "Qayughllaktuq whani
nukaipigami-i, whanga tugunagnilunga,piicasin?. Panikata es-
gha taana. Iwerngaqun ayghiitunneghsighaqamtek, nayuqaqdm-
tek, Whaa uninnagamtek. Iwernga elpetek whaa ayumiitanga
tamaghhaan nutaghsimanginaghnaqutek. Ukut anengaghten,,uk-.
40 - (
45
t,
Page 46
%
I
su uukna maliglluku aghliughnagnguut. .Pegam napazii, qii
qaagna ulleghnagelghii maliglluku aghyughllequt, ulleghaa-
_11equt. Elpetek yughqutam napaziigistek, ayumiinneghghistek nuta-
ghaaghtaqllutek.
Taagken legan nanilghagnekun taaggun aghnalqwa hhaq a-
viatuq:
Taana aghnaghaq pimakanga pukalpigam, "Unaami atefgaa-
vek tawani utaganakevnga. TA7etku kaaskuma tugluqumken aat-*
ghaaten."
Aghulaquullaataamalghiit elngaatall unaami. Taagken
aghnaghaq aghnelqusiq ateghpenani kiyaghtuq ima. Liiligh-
tuusani maligtaa aagken uAmineng.
Taagken wIlanikupiO3,maan kaat4uutut. Elngaatall neqet-,
aqluteng tawaten, katam nulighhilluteng iwhanilleghmegestun
ilangi qayaghtughluteng, ilangi tespagavek. Naagu uyughaat
unugshtuq. Aviituq. m
kaatuq. Kii,'esghapagaat. Aatka
eglleq apeghiighaquq
legan iMegteghluki.al-
mesimitun agaghquutinghituq, gaanghituq. E-Sghapagaat. Es-
ghapagutaat anengiita elngaatall. ,Ktwavaghluningug tugiu-416
ghaa, "Qamaay aatghi. Negengnaqsaghtaa."
Kii, aghnaghaghnguq imani pinightuq ungavigneng ategh-'
yalghiimi, nuyaghllak, qupagllak. tegadnigug anengii,
eli-meggneng esghaqaqutut. Una aghnaIgwasaghhaayalghil aghna-
ghaq nutaghaaghlleghhii.
Taawa tawaten kiyaghaimalghiit. Igleghtaqluteng aghnat. ,
taakut elngaatall. Talwa avaqutiMangilnguut taakut aneng-
iita nulighhi. Taana aghnaghaq kinguvaghhaaneng uyugiq a-
vaqutikaq mekelghiighineng.
41.46
Page 47
. Llaaghanamsaaq maligiluku aghyught.t, nanevg ghtut,
nufighhit aghnalqwaaghtut. Vegaaq qaagna uveghaatuq,-ell- .
tuqulaghaatut. Taawanguq_ell.ngistaakut avaquta-
Aghyughraagluteng fegan ayilmiqunneghisteng4 . A
mesiqluku nutaghalleghteng tugaaqlukui Avaqutaghyagughllu-
tek. Avaqutiit taakut tawaten elingan igleghnegliatun Legan
'1.41eghtekat, elkek taakuk amalleqa angayugagket. Iwernga-.
gun aghyughpenateng tawaten igleghamalghiit.
Iwerngaqun tawavenginaghhaq aqegkegka. 'tlaanguq.
, t
42