Persoonlijkheidspsycho logie les 2 - Persoonlijkheid en theorieën Docent: drs. Caroline Heijmans
Persoonlijkheidspsychologie
les 2 - Persoonlijkheid en theorieën
Docent: drs. Caroline Heijmans
Programma
Korte inleiding Temperament versus
karaktertrekkenNakijken kennisvragenTheorieën deel 1Opdracht: Casus RobbieTheorieën deel 2
2© drs. Caroline Heijmans
Leerdoelen
na het bestuderen van de theorie en het afronden van de les: kun je patronen in persoonlijkheid relateren aan cultuur,
biologie en omgeving; kun je beschrijven wat de relatie is tussen
persoonlijkheid en temperament; kun je een samenvatting geven de de volgende
psychologische theorieën: psychodynamische, cognitieve, humanistische en systeemtheorie;
kun je beschrijven hoe de belangrijkste psychologische theorieën van invloed zijn op persoonlijkheidsontwikkeling;
kun je een voorbeeld geven van culturele verschillen bij persoonlijkheid.
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 3
Temperament
Biologische disposities beïnvloeden onze basale persoonlijkheid
In vroeg jeugd waarneembaar Bepalen tempo + stemming van levensbenadering van individuen Meestal 1 of 2 blijvende thema’s zoals verlegenheid en
humeurigheid
Vermoeden:verhouding van chemische stoffen in de hersenen (neurotransmitters)- waarschijnlijk in genen vastgelegd
temperament lijkt stabiel (bijv. als baby responsief en prikkelbaar -> later verlegen/introvert)
Maar: erfelijkheid en omgeving beïnvloeden elkaar; doordat in eerste instantie aangeboren eigenschappen in de loop der jaren worden versterkt of verzwakt.
© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 4
kennisvragen
Bespreek in tweetallen de kennisvragen.
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 5
Psychodynamische en humanistische theorieën
Wat weten we nog?
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 6
Freud (1856-1939)
Grondlegger van de psychoanalyse
“Onbewuste is bron van alle impulsen, drijfveren en conflicten in de persoonlijkheidsontwikkeling van een mens”
Angsten, fobieën en depressies verklaard uit het onderbewuste
Onbewuste motiveert ook gezonde mensen tot handelen
Drijfveren: Eros en Thanatos
(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 7
Persoonlijkheidstheorie
Psychoseksuele ontwikkelingsstadia
Fixatie
Theorie van de persoonlijkheid = ideeën over drijfveren + ontwikkelingsstadia
(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 8
Het onderbewuste
Volgens theorie voortdurende strijd tussen id en superego, met ego als bemiddelende rol
Onze onbewuste wensen komen in dromen naar voren (royal road to the unconscious).
In therapie: droominterpretatie, vrije associatie en projectie (Rorhschach)
(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 9
afweermechanismen
Ego heeft arsenaal aan afweermechanismen waarmee het de conflicten tussen de impulsen van het id en de eisen van het superego kan oplossen: Verdringing Projectie Ontkenning Rationalisatie Regressie Sublimatie etc.
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 10
Kritiek op Freud
niet op duidelijke, operationele wijze geformuleerd -> groot deel van theorieën kan niet wetenschappelijk worden getoetst.
Verklaring voor verleden (retrospectief), geen voorspelling voor toekomst
Wel aandacht voor vrouwen maar weergave van vrouwbeeld in zijn tijd
Onbewuste geest minder slim dan Freud meende onbewuste reageert reflexmatig, soms op basis van geconditioneerde responsen (ondersteund door neurowetenschappelijk onderzoek naar emoties)(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | info@ator-
opleidingen.nl 11
Neo-Freudianen
Jung collectieve onderbewuste (archetypen) Persoonlijkheid bestaat uit bepaalde
voorkeuren bij tegenstellingen (introvert <-> extravert)
Erikson en Adler Meer nadruk op sociale variabelen Persoonlijkheid kan zich gedurende het
gehele leven ontwikkelen
(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 12
Humanistische theorieën
nadruk op menselijk potentieel en geestelijke gezondheid
persoonlijkheid gedreven door behoefte zich aan te passen, te leren, te groeien en uit te blinken
centraal onderdeel: positieve motivatie liefde achting zelfactualisatie
Psychische stoornis veroorzaakt door ongezonde situatie; niet door
ongezonde individuen(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 13
Carl Rogers (1902-1987)
Cliëntgerichte therapie (niet therapeut maar cliënt stuurt)
Actualiseringstendens (wens om te groeien/capaciteiten te vergroten)
Belang van percepties en gevoelens
Congruentie: zelfbeeld is positief + in overeenstemming met de realiteit
Incongruentie: tegenstelling tussen zelfgevoel en omgeving
Niet congruent -> psychische problemen
(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 14
Belang van percepties en gevoelens
Waarnemingsveld Manier waarop iemand de wereld waarneemt Maakt deel uit van onze persoonlijkheid als een soort
filter van onze ervaringen Bevat interpretaties van zowel de externe als de
interne wereld Bevat het ‘zelf’, de humanistische versie van het
freudiaanse ego
Behoefte aan positieve waardering Belang van onvoorwaardelijke acceptatie
(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 15
3 voorwaarden voor zelfontplooiing
Onvoorwaardelijke acceptatie
Openheid (om jezelf te kunnen uiten)
Empathie (vermogen om waarnemingen, gevoelens van anderen te begrijpen)
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 16
Maslow (1908-1970)
behoeften in hiërarchie (piramide)
onvervulde behoefte (deficiëntie), bijv. aan liefde leidt tot frustratie
relatie omgeving-behoeften noodzakelijk voor begrijpen van gedrag
streven: zelfactualisatie (ieder mens zelf verantwoordelijk)
Piekervaringen= momenten waarop men ziet wat zelfactualisatie inhoudt.
Platea-ervaringen= langdurige, maar minder intensieve piekervaringen@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 17
Maslow (1908-1970)
(c) drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected] 18
Frankl (1905-1997)
Zoeken naar betekenis in het leven (=primaire motivatie)
Spanning tussen wat je bent en wat je zou moeten worden (geestelijke gezondheid)
Zelfactualisatie is neveneffect van zoeken naar betekenis
Cultuur stoort (alleen voor omgang met anderen)
Mensen hebben geen waarden
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 19
Zin in leven ontdekken
3 manieren: doelen verwezenlijken transcendente ervaringen houding t.o.v. onvermijdelijk lijden (als je de
situatie niet kunt veranderen, moet je zelf veranderen)
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 20
Frankl (vervolg)
Recovery-beweging Gering gevoel van zelfwaarde => co-
afhankelijke relaties Innerlijke kind => mogelijkheden tot
groei en creativiteit
Toxische schaamte
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 21
Casus Robbie
Formeer tweetallen en maak de opdracht.
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 22
Leertheorieën
Welke leertheorieën zijn er?
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 23
Behavioristische theorie
Stimuli uit de omgeving en de reacties van het organisme
24© drs. Caroline Heijmans | www.ator-opleidingen.nl | [email protected]
Klassieke conditionering (Pavlov)
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 25
Aangeboren reflex kan worden vervangen door een geconditioneerde reflex
Operante conditionering (Thorndike/Skinner)
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 26
Gaat uit van het organisme zelf en wordt niet van buitenaf gegeven
In onderwijs:Bekrachtiging = het waarderen van (deel)activiteiten van leerlingen
Modelleren = systematisch opbouwen van deelhandelingen of theorieën wanneer complex gedrag/theorie aangeleerd moet worden
Wet van Effect (Thorndike): gedragingen die tot succes leiden, worden versterkt; ineffectieve gedragingen worden verzwakt en doven ten slotte uit.
Cognitieve theorieën
nadruk op cognitie: gewaarwording perceptie leren denken geheugen
Informatie moet inhoudelijk aansluiten bij bestaande kenns
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 27
Cognitieve theorieën (2)
Gestaltpsychologie Einstellung -> niet tot inzicht komen
(gedachten bij iets anders)
Pregnanz (streven om waarnemingen in goede, harmonieuze of symmetrische vormen te ordenen)
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 28
Zelfontdekkend leren
Leerling selecteert, interpreteert en transformeert informatie -> passend in eigen cognitieve structuur
Onderwijs: aansluiten bij beginsituatie leerling leerling in staat stellen actief informatie te
verwerven en verwerken (vormt eigen beeld van werkelijkheid)
concreet materiaal om mee te experimenteren Zelfstandig denken + zelf problemen oplossen
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 29
Betekenisvol leren
Ankerbegrippen = nieuwe kennis verbonden aan aanwezige kennis Onderschikkend = nieuwe info verbonden aan
algemener begrip boom -> naaldboom/loofboom -> eik, beuk, iep
Bovenschikkend = aanwezige begrippen voorzien van nieuw, algemener begripbeuk, eik, iep -> loofboom
Nevenschikkend = nieuw begrip gekoppeld aan aanwezige begrippen zonder onder-/bovenschikkingeik, iep – berk
Advance organizer = schema, afbeelding, samenvatting etc.@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 30
Handelingspsychologische theorie
leren voltrekt door handelen
niet alleen resultaat maar ook proces
inzichtelijk handelen=relaties leggen tussen begrippen, regels, principes materiële handeling (concreet materiaal) perceptieve handeling (waarneming) verbale handeling (hardop denken) mentale handeling (gehandeld met begrippen en
regels)
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 31
illustratie
materieel handelen = om de beurt proberen perceptief handelen = eerst slot en vorm sleutels
bekijken verbaal handelen = hardop beredeneren: “welke
sleutel was het nou?” mentaal handelen = verkort nadenken en
automatisch goede sleutel pakken
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 32
4 principes vanVygotsky (1978)
Interiorisatie uitwendige handelingen vormen basis voor mentale handelingen
Zone van naaste ontwikkelingrichten op wat het kind nog niet zelfstandig kan
Centrale rol van volwassenenbevorderen van zelfstandig aanpakken van taken die zich in zone van naaste ontwikkeling bevinden
Sociaalcommunicatieve oorsprong van mentale handelingenontwikkeling via dialoog ouders-kind en kinderen onderling
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 33
Uitwerking in onderwijstheorie Fasen:
Oriëntatie op leerdoel
Uitvoerende fasemateriële en perceptieve handelingen werken met schema’s, modellen, teksten
Controlerende fasetransformatie naar het mentale niveau, verkorting en automatiseringafvragen wat goed en fout ging en waarom
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 34
Nieuwe theorieën
Fenomenologische theorie reactie op de te beperkte aandacht binnen
cognitieve stroming voor de vraag hoe leerlingen hun leerproces ervaren (Marton, 1996)
Metacognitieve theorie nadruk op het situatie- of contextgebonden karakter
van menselijke kennis (Resnick, 1996). Metacognitie centraal (= kennis en opvattingen die
iemand heeft over zijn cognitief functioneren en over wijze hoe dit gestuurd kan worden.
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 35
Nieuwe theorieën (2)
Constructivisme actuele variant op metacognitieve theorie leren is actief en constructief proces leren is alleen goed mogelijk als leerling zelf
construerend bezig is met leerstof informatie gekoppeld aan bestaande kennis individuele situatie (iedereen heeft eigen
voorkennis) vormt een unieke figuratie gebaseerd op Piaget + invloed van russische
pschologie
@ drs. Caroline Heijmans | ATOR opleidingen 36