1 Do użytku wewnętrznego Autor materiałów: Agnieszka Szymocha Zakład Fizyki, Uniwersytet Rolniczy Kraków 09.2016 Ćwiczenie 48 A. Pomiary fotometryczne Sprawdzenie fotometrycznego prawa odwrotnych kwadratów B. Prawo absorpcji światła Wyznaczenie krzywej absorpcji i wartości współczynnika absorpcji płytek szklanych A. Pomiary fotometryczne Sprawdzenie fotometrycznego prawa odwrotności kwadratów Promieniowanie, które wywołuje u człowieka wrażenie wzrokowe, nazywamy promieniowaniem widzialnym (światłem). Zakres jego długości fal zawiera się od 380 nm do 780 nm. Skalę wrażeń dla padającego promieniowania ustala oko. Dlatego sposób funkcjonowania oka jako wybiórczego detektora widma elektromagnetycznego ma podstawowe znaczenie w fotometrii. Fotometria jest działem fizyki zajmującym się opisem wielkości i ich związków dotyczących fal elektromagnetycznych emitowanych przez źródła światła. Podstawowymi wielkościami opisującymi fale i ich źródła pod względem energetycznym są: moc źródła (całkowite natężenie źródła), strumień energii fali oraz natężenie fali. Wielkości fotometryczne Moc źródła P jest to ilość energii jaką w jednostce czasu wysyła w przestrzeń źródło fali. Wyrażamy ją w watach (W). Ilość energii, jaka przepływa przez daną powierzchnię S w jednostce czasu, to całkowity strumień energii Φ e . Podobnie jak moc źródła, mierzymy go w watach (W). Natężenie fali E e wyrażamy jako stosunek całkowitego strumienia energii, przechodzącego przez niewielki wycinek powierzchni, prostopadłej do kierunku promienia fali, do powierzchni tego wycinka. Jednostką natężenia fali jest W/m 2 . W przypadku przedstawionym na rysunku 3, , e E S e , przy założeniu, że Φ e jest całkowitym strumieniem energii wypromieniowanym przez źródło Z p .
12
Embed
Do użytku wewnętrznego Autor materiałów: Agnieszka ...fizyka.ur.krakow.pl/cwicz48.pdf · A. Pomiary fotometryczne Sprawdzenie fotometrycznego prawa odwrotnych kwadratów B. Prawo
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Do użytku wewnętrznego
Autor materiałów: Agnieszka Szymocha
Zakład Fizyki,
Uniwersytet Rolniczy
Kraków 09.2016
Ćwiczenie 48
A. Pomiary fotometryczne
Sprawdzenie fotometrycznego prawa odwrotnych kwadratów
B. Prawo absorpcji światła
Wyznaczenie krzywej absorpcji i wartości współczynnika absorpcji płytek
szklanych
A. Pomiary fotometryczne
Sprawdzenie fotometrycznego prawa odwrotności kwadratów
Promieniowanie, które wywołuje u człowieka wrażenie wzrokowe, nazywamy
promieniowaniem widzialnym (światłem). Zakres jego długości fal zawiera się od 380 nm do
780 nm. Skalę wrażeń dla padającego promieniowania ustala oko. Dlatego sposób
funkcjonowania oka jako wybiórczego detektora widma elektromagnetycznego ma
podstawowe znaczenie w fotometrii.
Fotometria jest działem fizyki zajmującym się opisem wielkości i ich związków
dotyczących fal elektromagnetycznych emitowanych przez źródła światła.
Podstawowymi wielkościami opisującymi fale i ich źródła pod względem energetycznym są:
moc źródła (całkowite natężenie źródła), strumień energii fali oraz natężenie fali.
Wielkości fotometryczne
Moc źródła P jest to ilość energii jaką w jednostce czasu wysyła w przestrzeń źródło
fali. Wyrażamy ją w watach (W).
Ilość energii, jaka przepływa przez daną powierzchnię S w jednostce czasu, to
całkowity strumień energii Φe. Podobnie jak moc źródła, mierzymy go w watach (W).
Natężenie fali Ee wyrażamy jako stosunek całkowitego strumienia energii,
przechodzącego przez niewielki wycinek powierzchni, prostopadłej do kierunku promienia
fali, do powierzchni tego wycinka. Jednostką natężenia fali jest W/m2. W przypadku
przedstawionym na rysunku 3, ,eE
S
e
, przy założeniu, że Φe jest całkowitym strumieniem
energii wypromieniowanym przez źródło Zp.
2
Gęstość strumienia światła nie jest na ogół jednakowa we wszystkich kierunkach.
Kierunkową charakterystykę źródła światła opisuje natężenie energetyczne źródła światła Ie
definiowane jako część strumienia energii e wysyłanego przez źródło w niewielki kąt
bryłowy :
e
eI . (1)
Kąt bryłowy definiujemy następująco. Weźmy kulę o promieniu R i środku w punkcie
O (Rysunek 2). Na powierzchni tej kuli wybieramy pewien jej fragment o powierzchni ΔS
(mały wycinek). Kąt bryłowy jest to część przestrzeni ograniczona przez powierzchnię
stożkową, czyli półprostymi wychodzącymi z jej wierzchołka w punkcie O i przechodzącymi
przez ustaloną krzywą zamkniętą wycinającą na powierzchni kuli pole ΔS. Miarą kąta
bryłowego ΔΩ jest stosunek powierzchni ΔS wycinka kuli zawartego w tym kącie do
kwadratu promienia kuli R: 2R
S . Jednostką kąta bryłowego ΔΩ jest steradian (sr).
Rysunek 2. Kąt bryłowy ΔΩ.
W zapisie różniczkowym (nieskończenie małych przyrostów) natężenie energetyczne źródła
światła Ie jest pochodną strumienia po kącie bryłowym
d
deI . Dla źródła izotropowego
(emitującego we wszystkich kierunkach jednakowe natężenie światłą) natężenie wynosi
4Ie
, gdzie 4π to pełny kąt bryłowy, natomiast Φ jest całkowitym strumieniem świetlnym
wypromieniowanym przez źródło.
Fotometria wizualna
Charakterystyka energetyczna fal elektromagnetycznych nie dostarcza informacji o
subiektywnych wrażeniach wzrokowych (jasności i barwie) wywołanych działaniem światła
na oko. O wrażeniach wzrokowych decyduje energia i rozkład widmowy (funkcja określająca
w jaki sposób całkowita energia wypromieniowana przez źródło rozkłada się na fale o
różnych częstotliwościach) widzialnej części promieniowania. Źródła światła o tym samym
całkowitym natężeniu, mogą różnić się od siebie rozkładem widmowym energii
3
promieniowania. Dlatego oceniając źródła światła na podstawie wrażeń wzrokowych
używamy dodatkowych wielkości: natężenia źródła światła w określonym kierunku
(światłość), strumienia świetlnego i oświetlenia.
Natężenie źródła światła (światłość) I jest to wielkość podstawowa w układzie
jednostek SI. Jej jednostką jest kandela (cd). Określa się ją przez porównanie z natężeniem
źródła wzorcowego. Kandela (cd) jest światłością, z jaką świeci w określonym kierunku
źródło emitujące promieniowanie monochromatyczne o częstotliwości 5,4·1014
Hz i
wydajności energetycznej (mocy) w tym kierunku równej 1/683 W/sr (definicja używana od
1979 r.).
Strumień świetlny Φ opisuje całkowitą ilość światła promieniowaną przez źródło w
przestrzeń. Wielkość tę określamy za pomocą kąta bryłowego. Jeśli w wierzchołku małego
kąta bryłowego ∆Ω (analogia do Rysunku 2) znajduje się punktowe źródło światła, czyli
takie, które promieniuje we wszystkich kierunkach przestrzeni z równą światłością I,
wówczas do oświetlonej nim powierzchni dotrze tylko jego część. Strumień światła ∆Φ
wysyłany przez to źródło w kąt bryłowy ∆Ω wynosi:
I . (2)
Jednostką strumienia świetlnego jest lumen (lm): 1lm = 1 cd ·1 sr.
Efektywność oświetlenia danej powierzchni przez źródło światła określa wielkość
nazywana natężeniem oświetlenia E. Jest ona równa stosunkowi wielkości strumienia
świetlnego ΔΦ do wielkości powierzchni ΔS, na którą pada ono prostopadle:
S
E . (3)
Jednostką wielkości E jest luks (lx): 1lx = 1lm/1m2.
W przypadku punktowego źródła światła o natężeniu I, natężenie oświetlenia E elementu
powierzchni ΔS, prostopadłej do strumienia świetlnego, wynosi zgodnie z równaniami (2) i
(3):
S
I
E . (4)
Dla przykładu w Tabeli 1 podane są natężenia światła pochodzące od różnych źródeł.
Tabela 1. Natężenie oświetlenia różnych źródeł światła.
Źródło światła Natężenie
oświetlenia [lx]
oświetlenie orientacyjne, szary zmrok
praca biurowa
oświetlenie (dobre) przy czytaniu lub pisaniu
oświetlenie w słoneczny dzień
oświetlenie latem w południe w słońcu
oświetlenie dawane przez Księżyc w pełni
powierzchni poziomej przez gwieździste niebo w nocy
1
30
100
1000
100000
0.2
3*10-4
Wielkości i jednostki fotometryczne omówione powyżej zostały zebrane w Tabeli 2.
Tabela 2. Wielkości fotometryczne i ich jednostki miar w układzie SI.
energetyczne wizualne
wielkość symbol jednostka wielkość symbol jednostka