Dini Terminler

Sayfay Yazdr | Pencereyi Kapat

Sayfay Yazdr | Pencereyi Kapat

Alfabetik Dinler Tarihi

Nereden Yazdrld: Kur'an Yolunda

Kategori: Kur'an- Hakim -Genel-

Forum Ad: slami Neriyat

Forum Tanmlamas: Yazl, sesli ve grsel neriyat tantm-paylam ve alntlar...

URL: http://www.kuranyolunda.com/forum_posts.asp?TID=4941

Tarih: 30-Ekim-2012 Saat 17:45

Konu: Alfabetik Dinler Tarihi

Mesaj Yazan: Helen

Konu: Alfabetik Dinler Tarihi

Mesaj Tarihi: 13-Ekim-2008 Saat 16:48 A

Aah:

Eski Msr'da ay tanrsna verilen pek ok isimden birisi. Aah, ay semboln yani dolunay ve hilal kombinasyonundan oluan sembol tayan bir kii eklinde tasavvur edilirdi. Baknz: Khons.

Aasgard:

skandinav mitolojisine gre tanrlarn evinin bulunduu mekan; ilahi alem. Eski skandinav halklar tanrsal varlklarn burada yaayarak alemi idare ettiklerine inanrlard. Kt varlklarn, devler ve ifritlerin yaadklar mekana ise Utgard ad verilirdi.

Abaddon:

branice. k. Eski Ahit'te ller alemi.

Abaelardus:

(Petrus Abaelardus, . 1142)

smi Abeilardus eklinde de yazlan ve iirleri kadar rencisi Heloise ile yaad ak macerasyla da nl olan Fransz Hristiyan ilahiyat.

Abahatan Qadmaiia:

Mandence gemi atalarmz. Sabitlikte atalar kltyle ilikili uzun bir dua. Bu dua, Panja bayram gibi zel gnlerde ve l ruhlar iin dzenlenen ayinlerde atalar anmak iin okunur.

Abas:

Yakut Trklerinin inancnda kt ruhlara verilen ad.

Abatur (Bhaq Ziva):

Sabiilikte yce tanrdan dn ve yaratln bir safhasn oluturan nc Hayat'n kiiletirilmi hali; bir demiurg; dm bir k ruhu; demiurg Ptahlin babas. Kyamet sonras dier dm k ruhlar gibi Abatur'un da Hibil Ziva tarafndan vaftiz edilerek temizleneceine ve tekrar k alemine kabul edileceine inanlr. Sabii inancna gre lmle dnyadan ayrlan ruhlar, gezegensel gzetleme evlerini (Matarata) getikten sonra Abatur'un terazisinde sevap ve gnah asndan tartlrlar.

Abba (Abt):

Aramca baba. Yahudi ve Hristiyan literatrnde yer alan baz dualarda tanrya ynelik bir hitap; mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn1" rel="no follow -

Abbadiler (Abbadoullar):

Kurtuba'da 1023-1091 yllar aras hkm sren bir Arap hanedan.

Abbas:

(. 652) Hz. Muhammedin amcas; Abdlmuttalbin olu. Mekkenin fethine kadar yaamn Mekke'de srdren Hz. Abbasn, daha nceden Mslman olduu, ancak Peygamberin istei dorultusunda Mslmanln aa vurmadan Mekke'de kald sylenir. Mslmanlar Mekke zerine yrdklerinde, Abbas gelerek Hz. Muhammed'e katlmtr. Mekkenin fethi sonrasnda kendisine ikayet (haclara su datma) grevi verilmitir. Zengin bir tccar olarak o, slami hareketi maddi ynden desteklemitir.

Abbas Efendi (Abdulbaha):

Bahailikte, Bahaullah sonras ikinci nemli lider; Bahaullah'n olu ve ruhani halefi. 1841-1920 yllar arasnda yaayan Abbas Efendi, ran'da takibata uramas zerine Osmanl Devleti'ne snd. Bir mddet Badat'ta yaayan Abbas Efendi, Osmanllarca nce stanbul'da sonra Edirne'de ve nihayet Akka'da zorunlu ikamete tabi tutuldu. 1902'de Bahailerin bana geti. 1910'dan itibaren Amerika ve Avrupa'da misyon faaliyetlerinde bulundu. I. Dnya Sava srasnda ngiliz yanls ve Osmanl aleyhtar bir tutum izlemesi nedeniyle ngilizlerce dllendirildi, ems-i Ezel unvanyla da adlandrlan Abbas Efendinin grlerini ve gezilerini anlatt eitli eserleri vardr. Baknz: Bahaullah.

Abbasiler:

750-1258 yllar arasnda slam dnyasnn byk kesimine hakim olan hanedan. Hz. Muhammedin amcas Abbas'n drdnc kuaktan torunu olan brahim ibn Muhammed, Emevi hanedanna kar Ebu Mslim el-Horasani ile anlaarak 746'da Horasan ayaklanmasn balatt. brahimin lmyle kardei Ebu'l-Hasan, 749'da halifeliini ilan etti ve Emevi halifesi II. Mervan' yenerek Emevi hanedanna son verdi. Abbasiler, ynetimleri boyunca iktidara gelmelerine yardmc olan iranllar ve Trklere devlet ynetiminde yksek mevkiler verdiler. Abbasiler dneminde Badat bakent yapld, bilim ve sanatta nemli baarlar saland.

Abbasiye Tarikat:

Medyeniye tarikatnn Ebu'l-Abbas Ahmed el-Endlsi (.1236) tarafndan kurulan bir kolu.

Abbaye:

(283-338) Mina'y yorumlayan ve harmonise eden Amoraim'lerin en aktiflerinden birisi; Babil blgesindeki bir Yahudi rabay.

Abb (Abt):

Fransa'da 16. yy'dan beri gen ruhaniler iin kullanlan bir unvan.

Abbess:

Benediktin tarikat kurallarn izleyen ve rahibelerden oluan eitli topluluklarda ba rahibeye verilen unvan; manastrlarda rahibelerin ba.

Abbess olarak seilen rahibe, hayat boyu bu grevinde kalr. Bu terimin MS 514 ylndan itibaren kullanld ifade edilmektedir.

Abbot:

Bat kilisesinde, kilise hukukuna ilikin belirli kurallara veya Benediktin Ekol kurallarna bal olan dini kurumlarda ba rahiplere verilen bir lakap. Benediktin kurallarna gre Abbot, bir manastr oluturan ailenin babas saylr ve dolaysyla ayrcalkl bir takm imtiyazlara sahiptir. Manastr keilerince seilen Abbot, hayat boyunca bu grevini srdrr.

Abdal:

Bir eye akl yormaz, kalender tavrl dervi; cezbe ve istirak halinde bulunan mistik. Tasavvufta abdal terimi, vellikte belirli bir dereceye ulam olan kiiler iin kullanlr. Abdal terimi, Riclu'1-Gayb denilen sufiler zmresi iinde yer alan bir grup iin kullanlr. Bu grup mensuplarnn, evrende tasarruf etme yetkilerinin olduu da iddia edilir. Baknz: Vel.

Abdest:

El, kollar, yz ve ayaklar gibi vcudun baz uzuvlarnn slami esaslara uygun olarak ykanmas. Kur'an'da mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn2" rel="no follow -

Abdio bar Beriha:

(. 1318) Nasturiliin nemli bir temsilcisi. 1285'te iggar ve Bet-Arabeya piskoposluuna atanan Abdio, 1291de Nusaybin metropoliti oldu. sa'nn, insana has biyolojik ve psikolojik ilevleri yaadn savundu ve grlerini ieren birok eser yazd. Baknz: Nasturilik.

Abduh:

(Muhammed Abduh, 1849-1905)

Mehur Msr mfts ve Ezher eyhi. Cemaleddin Afganinin talebesi olan ve yeniliki grleriyle tannan Abduh, almalarnda gelenekilie kar aklcl n plana karmaya ve dnsel ynden slam alemini canlandrmaya alt. Abduh'un grleri yalnzca Msr'da deil, slam aleminin birok yerinde etkili oldu. Baknz: Cemaleddin Afgani.

Abdullah:

(. 570) Hz. Muhammedin babas; Abdlmuttalibin olu. Hz. Muhammedin doumundan ksa bir sre nce gen yanda len Abdullah, Abdlmuttalibin onuncu oluydu. Rivayete gre olu Abdullah' Allah'a kurban olarak adayan Abdlmuttalib, onun yerine 100 deve kurban etmitir.

Abdullah ibn Abbas:

(619-688) nl mfessir sahabi ve Hz. Muhammedin amcasnn olu. Hz. Osman ve Hz. Ali dnemlerinde eitli resmi grevlerde bulundu. Cemel ve Sffn savalarnda Hz. Ali saflarnda oldu; daha sonraki dnemlerde ise Muaviyenin halifeliini kabullendi. Abdullah ibn Zbeyrin halifelik iddiasn eletirdii iin bir mddet hapsedilen Abdullah bn Abbas, Taifte vefat etti.

Abdullah ibn mer:

(609-693) Hz. merin olu; nl mfessir ve fakih sahabi. Alim olmasnn yan sra slami yaants, fazileti ve ahlaki zelliiyle hep rnek bir kii olan Abdullah bn Abbas'a halifelik teklifinde de bulunulduysa da o bunu kabul etmedi.

-------------

BR SAYHA LE YURTLARINDA KVERDLER

Cevaplar:

Mesaj Yazan: Helen

Mesaj Tarihi: 13-Ekim-2008 Saat 16:49 Abdullah ibn Sebe (ibn Vehb):

Hz. Osman dneminde szde Mslman olan, ancak Hz. Osman ve Hz. Ali dnemlerindeki karklklardan faydalanarak Mslmanlar arasnda birok tefrika unsuru katmaya alan Yahudi asll kii. Hz. Alinin ehadeti sonras, Alinin tanr olduu, lmedii ve tekrara gelecei grlerini savunmu ve bu grleri sonraki dnemlerde eitli ar gruplarn inanlarn ekillendirmitir. Gulat ia arasnda Sebeiyye ya da Sebebiyye ad verilen ekol, onun grlerini srdrmtr.

Abdullah ibn mmi Mektum:

slamn Mekke dneminde Mslman olan m bir sahabe. Onunla ilgili bir olay zerine Abese suresinin ilk ayetleri mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn3" rel="no follow -

Abdullah ibn Zbeyr:

(622-692) Cemel Sava'nda Hz. Aienin yannda yer alan ve Emevi halifesi Yezid dneminde Mekke'de halifeliini ilan eden ahab ve nl komutan. Onun halifelii ksa zamanda tm Hicaz blgesinde tanndysa da sonralar yalnzca Mekke ile snrl kald. Emevi halifesi Abdlmelik dneminde Mekke'yi kuatan Haccac'a kar ehri uzun sre savundu; ancak kuatma srasnda ld ve Emeviler ehri ele geirdiler.

Abd'l-Ahad Dvd:

Asl ad David Benjamin Keldani'dir. 1866 ylnda Urmiye'de domutur. Uzun yllar, Hristiyan st dzey din adam olarak grev yapmtr. 1900 ylnda Urmiye Dou Kilisesi bapiskoposluuna gnderdii istifa dilekesiyle ruhbanlktan ayrlmtr. Bir mddet ran'da retmenlik yaptktan sonra, 1903'de ngiltere'ye giderek Unitarian (teslisi reddeden) bir gruba katlmtr. stanbul'a gelmi ve eyhul slm Cemleddin Efendi ve dier bilginlerle grmeler yapmtr. Daha sonra mslmanl kabul ederek Abd'1-Ahad Dvd adn almtr. Bir mddet stanbul'da alm ve daha sonra Amerikaya kznn yanna gitmitir. Mslmanl kabul ettii iin, evresindekiler tarafndan souk karlanan Abdu'1-Ahad Davud, kimsesizler yurdunda vefat etmitir, lm tarihi bilinmemektedir, Abdu'l-Ahad Davud, slmiyeti kabulden sonra yazd ncil ve Salb, mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn4" rel="no follow - - [5] dir. Abdu'l-Ahad Davud bu eserinde, bir misyonerin mslman oluunu anlatmaktadr. Misyonerlerin alma tekilatlarn ortaya koymaktadr. Bu eser M. evket Eygi tarafndan yaynlanmtr. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn6" rel="no follow - - [7] ismi altnda yaynlanm ve bu eser, Nusret am tarafndan Tevrat ve ncile Gre Hz. Muhammed (a.s.) adyla tercme edilmitir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn8" rel="no follow -

Abelitler:

(Abelians, Abelites, Abelonians) St. Augustin tarafndan hakknda bilgi verilen Kuzey Afrika'daki kk bir mezhep. tidal yaantsn temel alan bu mezhep mensuplar Habilin yaantsn kendilerine rnek aldklarndan, onlara abalitler ad verildi.

Abese:

Kur'ann 80. suresi. Mekke'de nazil olan bu sure 42 ayetten oluur.

Abgar Efsanesi:

Miladi 3. yy'dan kalma bir Hristiyan efsanesi. Buna gre, Edessa (Urfa) kral V. Abgar Ukkama mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn9" rel="no follow - kurtulabilmek iin, hastalar tedavi etme konusunda nn duyduu sa'ya bir mektup gndererek dinini kabul ettiini bildirir ve kendisini tedavi etmesini ister. Ayrca onu lkesine davet eder. sa, cevabnda havarilerinden birinin gelerek onu tedavi edeceini belirtir. Bu efsaneyle ilgili mektup metinlerinin Sryancadan Yunanca, Ermenice, Latince ve Arapa gibi birok dile evrilmi olmas, efsanenin ne kadar yaygn olduunu gsterir. Baknz: Addai.

Abhayagiri:

Seylan'da (Sri Lanka'da) Theravada Budizminin eski manastr merkezi.

Abhicna:

Sanskrite. tabiatst bilgi. Budist felsefesinde meditasyon ve bilgelik yoluyla elde edilen mucizevi g.

Abhidhamma Pitaka:

Pali dili. yce reti sepeti, Sanskritesi Abhidharma. Budizmin kutsal kitaplarndan Hikmet Sepeti, ya da Tipiteka veya Tripiteka'da ihtiva edilen, Hinayana Budistlerinin ya da Theravada'nn kutsal metinlerinin nc ksm. Sutta ve Vinaya Pitaka'nn aksine, Abhidhamma'y oluturan yedi eserin genellikle Buddha'nn deil, rencilerinin veya dier kiilerin szlerinden olutuu ileri srlr. Felsefi ve psikolojik analizlerle ilgili 7 almadan oluan bu metne, zellikle Burma'da byk itibar gsterilir.

Abhidhammattha-sangaha:

Ruh ve ahlak zerine yazlm olan, Budizmle ilgili bir metin.

Abhidharmakoa:

Sanskrite. man Hazinesi. Vasubandhu mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn10" rel="no follow -

Abhisamayalankaraloka:

Sanskrite. Abhisamayalankarann aydnlanmas. Mahayana mezhebinin en ok okunan metinlerinden birisi.

Abhieka:

Sanskrite. su serpme. Budizmin Tantra mezhebinde uygulanan takdis lemi; Hinduizmde adak trenine verilen bir ad.

Ab- Hayat:

Hayat suyu; hayat kayna; lmszlk suyu; genlik suyu. Eski Trkler ayn anlama gelen Bengisu terimini kullanrlard. Bu suyun ilahi alemden kaynaklandna inanlr ve ienlere ebedi hayat verdii kabul edilirdi. slami gelenekte ise Hzr'n bu lmszlk suyundan imi olduuna inanlr.

Ab- Kevser:

Cennette bulunduuna inanlan Kevser rmann suyu.

Abmelek:

Eski Ahitin Tekvin kitabna gre Hz. brahim ve olu shak zamannda Filistin'de hkm sren bir yerel kral. Onun blgesine yerleecekleri zaman hem brahimin hem de daha sonraki bir zamanda olu shak'n, ldrleceklerinden korkarak kantarn kz kardeleri olarak gsterdikleri ifade edilir. Hatta brahimin, kars Sara'y kz kardei olarak tantt olayda, Abmelekin Sara'y kar olarak ald, ancak tanrnn ikaz zerine ona yaklamad ve sonra onu tekrar brahim'e iade ettii vurgulanr.

Abid:

Arapa. ibadet eden. slamda, Allah'n emir ve yasaklamalar dorultusunda hareket eden kii; mmin.

Abrahama A Sancta Clara:

17. yy'n mehur hatiplerinden Johann Ulrich Meerlenin keilik unvan.

Abrakadabra:

MS 3. yy'da Roma'da mehur olan ve sihirle ilikili olarak kullanlan bir terim.

Abrasax (Abrosax):

Muhtemelen skenderiyeli Gnostik Basildesin ileri srd 365 ruh aleminin zeti; by ve sihir literatrnde ska rastlanan gizemli sz; Nag Hammadi metinlerinden Ademin Vahyi'ne gre Adem'e vahiy getiren ve ayrca inananlar ate felaketinden kurtarmak zere yeryzne inen ilahi eliden birisi (dierleri Sablo ve Gamaliel). Bu terimin gcnn yedi harfine dayand ileri srlr.

Absolute:

Din felsefesinde nihai gerek, mutlak hakikat; tanr.

Absolution:

Hristiyan geleneinde rahibin, gnah karma ritelinde gnahkarn kabahat ve gnahnn affedildiini sylemesi; gnah balama. Baknz: Endljans.

Abstinenz:

Latince. kanma, itinap etme. Birok dinde ruhsal ykselii salayabilmek amacyla yasak olmayan haz ve zevklerden de uzak durma, kanma hali. Baknz: Asketizm.

Abu:

Hindistan'n Olimpus'u olarak da adlandrlan, Rajastan'daki da. zerinde Caynistlerin tapnaklar bulunur. Bunlar arasnda zellikle Dilwara tapna olduka ilgi ekicidir.

Abuna:

Hristiyan geleneinde Habeistan Kilisesi patriine verilen unvan.

Abu Simbel:

kinci Ramses mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn11" rel="no follow -

Acari:

Trkistan'da 10. yy'dan itibaren Maniheizm mensuplarna verilen ad.

Achamoth:

Gnostik literatrde yer alan bir dm ilah varlk; Sophia'nn bir dier ismi. smin, brancada hikmet anlamna gelen bir terimden tretilmi olduu sylenir.

Acheron:

Yunanistan'da bir nehir. eitli yerlerde yeraltna doru akmas nedeniyle, Eski Yunan'da bu nehrin yeralt dnyasna yani Hades'e gittiine inanlrd.

Achilles (Ail, Ail):

Anadolu ve Karadeniz civarnda tapnlan bir figr olmakla birlikte, Iliad'da tarihsel ve efsanevi bir kii olarak tanmlanan Troy kuatmasndaki Yunanl kahraman.

Actaeon:

Yunan mitolojisine gre tanra Artemis'i ykanrken gren ve bu nedenle tanra tarafndan bir geyie evrilip, kendi av kpekleri tarafndan paralanan Yunan'l avc.

Ad Kavmi:

Kur'an'da bahsedilen bir toplum mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn12" rel="no follow -

Adad (Addad, Addu, Haddad):

Eski Mezopotamya, Anadolu, Suriye ve Filistin'de popler olan Asur ve Babilin atmosfer, bulut ve frtna tanrs. Deniz Aeratnn Olu olan Adad bir yamur verici ve frtna getiriciydi. Hititlilerce Teub, Suriyelilerce Haddad, K. Mukaddes'te ise Rimmon ya da Rammon (gk grlts getiren) olarak bilinen Adad, inana gre Tufan olayna da yardmc olmutur. Onun sembol imekti ve bunu sa elinde tutard; kutsal hayvan ise boayd. Babil, Asur ve Halep ehirlerinde nl tapmaklar vard. Asur'da onun iin yaplm olan bir Ziggurat vard.

-------------

BR SAYHA LE YURTLARINDA KVERDLER

Mesaj Yazan: Helen

Mesaj Tarihi: 13-Ekim-2008 Saat 16:50 Adak (Nezir):

Pek ok dinde grlen, herhangi bir konuda tanrya gnll olarak taahhtte bulunma; dinen mkellef tutulmad halde, kiinin kendi isteiyle zerine vacip kld ritel. slamda, slami kurallara aykr olmamak kouluyla kii bir ii yapacana dair Allah'a sz verebilir. Bu durumda o ii yapmak vacip olur ve yaplmamas durumunda kefaret gerekir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn13" rel="no follow - Adak genellikle oru ya da kurban kesmeyle ilikilidir. Hristiyanlkta ise Katolik kilisesi tarikat ada olan fakirlik, smet ve itaat da dahil, ak adakla ferdi ada birbirinden ayrr. Zamana bal adak yalnzca papa, piskopos veya manastr bakan tarafndan kaldrlabilir. Protestan kilisesinde ise adak yoktur.

Yahudilikte Adak'n ok nemli bir yeri vardr. Tora'da adak konusunda yle denmektedir:

Rab yle buyurdu: Eer bir adam Rabbe adak adar ya da and ierek kendini ykmllk altna sokarsa, verdii sz bozmayacak, azndan her kan yerine getirecek mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn14" rel="no follow - Bu ifadelere gre, bir yahudi, bir adakta veya yeminde bulunduunda verdii sz tutacaktr. Yahudi kutsal kitabnda birok adak tr dikkat ekmektedir: Kral aul, olu Yonatan' lme mahkum etmeyi adar. Ancak halk buna mani olur. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn15" rel="no follow - - [16] Yahudiliin ilk dnemlerinde Adak'ta en ok yaplan tren kurban kesmedir. Tora, kurban kesmeyi adayan kiinin, Beyt Ha Mikda'da kurban kesmesini belirtmektedir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn17" rel="no follow - - [18] Yahudilikte adak deiik maksatlarla yaplabiliyordu: Mesel Hanna, erkek bir ocuu olursa, onu tanrnn hizmetine sunacan adamt. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn19" rel="no follow - adak'n yerine getirilmesindeki zorluu bildikleri iin, adakta bulunmay pek tavsiye etmezler. yleki Samuel bu konuda yle demitir:

Adam yerine getiren dahi gnahkr saylr. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn20" rel="no follow - Talmud'un adak tutma konusunda taknd olumsuz tavr nedeniyle, adak uygulamas halk arasnda ok yaylmamtr. Ancak ulhan Aruh, bu uygulamay kiinin kt alkanlklardan kurtulmas iin caiz grmtr. Yahudilikte grlen dier bir uygulama, her yl Ro Ha ana arefesinde Adaklarn iptali ile ilgili uygulamadr. Bu merasimde, kiilik bir komisyon nnde, yl boyunca yaplacak olan adaklarn kastl olarak veya istemiyerek yerine getirilemiyeceine dair duyulan znt belirtilir, bunun zerine bu kii adaklarn iptal edildiini ilan ederler.

slm din de Adak konusuna nem vermitir. Bunun iin Kur'an- Kerim'de Adakla ilgili olarak 2/27; 2/35, 22/27-29; 33/23; 76/5-7 surelerinin ayetleri dikkatimizi ekmektedir. Buna bal olarak da Adak orular, Adak kurban gibi din riteller gelimitir.

slmiyette adak, insann takati iinde olan ilerde yaplmaldr. Muhayyel ve insan st konularda adak caiz olmaz, ktlkler ve haramlar zerine de adak yapmak caiz deildir.

Addai:

MS 1. yy'da yaadna inanlan ve Edessa'da (Urfa'da) kilisenin geleneksel kurucusu olduuna inanlan kii. Addai'ye atfedilen Doctrin of Addai'ye gre Addai, havari Thomas tarafndan Edessa kral Abgar' iyiletirmek, dine davet etmek zere gnderilmitir.

Adea:

Gana'nn Aenta ve benzeri kabilelerinin atalar klt erevesinde yaptklar rteller. Adea ritleri, her 43 gnde iki kez yaplr ve o gnlerde almann yasak olduuna inanlr. Atalar temsil eden tabureler nne ya da zerine yiyecek ve ecekler konduktan sonra atalarn isimleri anlarak salk ve bereket iin dua edilir.

Adem (Adam):

Yaratlan ilk insan. Onun yaratlyla ilgili Tekvin'de iki rivayet yer alr. Birine gre o, 6. gnde Tanr'nn suretinde yaratlr; sonra oalmas emredilir ve yeryz zerinde ona hakimiyet verilir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn21" rel="no follow - - [22] Yaratlan ilk insan nce Cennet'te ikamet ettirilir; ancak ilahi kurala riayetsizlii sonucu eiyle birlikte yeryzne indirilir. Kur'an'da ise ilk insan olan Adem, Allah'n vahyine muhatap olan bir peygamberdir. O, yeryznde topraktan yaratlm ve cennete yerletirilmitir. Daha sonra ei yaratlm ve onlara yasak meyveden yememeleri emredilmitir. Ancak eytann ayartmasyla onlar bu yasa ihlal etmiler ve yeryzne indirilmilerdir. Modern aratrclar, Ademin yaratl dncesiyle evrim teorisi arasnda bir uzlatrma abas ierisindedirler. Bu dorultuda baz aratrclar, Ademin Homo Sapiensin evrimlemi hali olduunu iddia ederler. Baknz: Enkidu, Ay ata, Yama, Yima.

dem:

Hz. dem, Yahudilik, Hristiyanlk ve slmiyet gibi ilhi dinde ok nemli bir yer tutmaktadr. Yahudi geleneine gre dem (Adam), ilk insandr. Bizzat, Adam kelimesi, insan anlamna gelmektedir. Dier yandan Adama kelimesi, toprak ve yer olarak izah edilmitir. Yahudilik'de Ademin topraktan yaratld ve Allah tarafndan burnuna hayat nefesi flendiine inanlmaktadr. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn23" rel="no follow - - [24] Neticede bylece bir crme ortak olduu iin ylan lanetlenmiti. dem ile Havva Aden'den atlmlard. Havva'nn neslinin de zahmetli bir hayata muhatap olaca bildirilmiti. dem ile Havva'dan Kain ve Habil domutur. Kain, Habili kskanm ve onu ldrmt. Yahudilie gre insanln ilk cinayeti buydu. Yahudi kaynaklarna gre dem, Allah benzeyiinde yaratlmt mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn25" rel="no follow - - [26] Ona gre, ilk dem, yaayan can, son dem dirilten ruhtu. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn27" rel="no follow - slmiyet'te de Hz. demin son derece nemli bir yeri vardr. Hz. demin yaratl konusunda Kur'an- Kerim detayl bilgi vermektedir. Kur'an'a gre dem, topraktan yaratlmtr. Allah ona ol demi ve oluvermiti. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn28" rel="no follow - - [29] Bylece dem, hem ilk insan, hem de ilk peygamberdir. Allah dem'e eya'nn ismini retmi ve bylece meleklerden ilmen stn hale gelmitir. Bakara sresinde, Meleklerin dem'e, eyann ismini retmesi emredilmitir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn30" rel="no follow - - [31] Sadece blis Allah'n secde edin emrine uymamtr. nk eytan, kendisinin ateten yaratldn ileri srerek dem'i kk grmt. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn32" rel="no follow - - [33] Hz. demin soyundan gelen insanlarla, eytan arasndaki mcadele de byle balamtr. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn34" rel="no follow - Kur'an- Kerim'de Allah'n, Hz. dem'le, Havva'ya cennete yerlemelerini syledii ifde edilmitir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn35" rel="no follow - - [36] Ancak, Kur'an- Kerim, bu aacn mahiyeti hakknda bilgi vermemitir. dem ile Havva yasak aatan eytann vesvesesi ile yemiler ve bylece de Allah'a si duruma dmlerdir. Bundan dolay Allah, dem ile Havva'y cennetten indirmi, yeryznde bir mddet yaamak zorunda brakmtr. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn37" rel="no follow - slmiyet'te, Hz. demle Havva'nn iledii suun, onlarn nesillerine getii eklindeki Hristiyan dncesi kabul edilmez. dem, iledii sutan sonra, tvbe etmi ve tvbesi kabul edilmitir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn38" rel="no follow - - [39]

dem Ve Havva:

branice Adamah kelimesi, srlm toprak veya insanlarn topra anlamna gelmektedir. Hawwah kelimesi yaayanlarn annesi demektir. Tekvin (26/7-25)'de Adem kelimesi ise, btn insanln ilk rnei, ilk insan olarak verilmitir. Bylece kollektif isim, yaratlm olan ilk insann zel ismi haline gelmitir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn40" rel="no follow - O, onlar erkek ve dii olarak yaratt. O, onlara Adem ismini verdi: mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn41" rel="no follow - - [42] Ve onu, kendi eklinde yaratt. Fakat ilk insan, ilk hatay iledi. Btn, insan nesli bu ift izgiyle belirginleecektir: Tanrsal nefes onu canlandracak, hatann arl, onu, ktye sevkedecekti. Ruh, tabiatta tezahr etti. Fakat bamszl ile gnah geldi. sa, gnah yerine kurtuluu getirdi, sapkn ruhun yerine kutsal ruhu yayd. Kaybolmu cennetin yeniden fethi iin yryen kiliseyi kurmutur. Bunun iin, sa, ikinci Adem olarak isimlendirilmitir. ahane bir antitez iinde Aziz Paul, Tekvinin Ademini, ncilin ademinin karsna koymaktadr. Topraktan kan ilk insan topraktr, ikinci Adem ise, gktendir... Nasl ki yeryz ekline brnd isek, o da bizi semavi ekle brndrecektir. mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn43" rel="no follow -

Ademiler (Adamites):

Erken dnemlere ait kk bir Hristiyan mezhep. plaklkla, insanln asl masumiyet haline dnlmesini hedefleyen bir hareketti; zira onlar tarafndan plaklk, nsanln asli durumu olan gnahszln bir alameti olarak grlyordu. Adem'le Havva'nn D Baknz: D.

Adonis:

Sami kkenli bir Tanrdr. nk Adonis teriminin Tanr ile alakas byktr. Daha sonraki dnemlerde bu Tanr yunanlam ve yunan karakterlerine brnmtr. Yunanllarn Adonis adn verdikleri bu Tanr, Yahudiler ve Sryanilerde Mezopotamya Tanrs Tammuz'un karakterine brnm olarak grlr. Adonis'e birok yllk, kutsal trenler yaplmtr. Bu trenler iki eit yaplmtr: Birincide Adonisin lm olduu kabul edilerek, at trenleri yaplr. kinci trende, adet dirilmesinin sevinci kutlanr. Bu konu zerinde yorum yapanlar, Adonis in yeryz nimetlerinin bir almeti olduunu, topraa ekildii zaman alandn, yeermesiyle sevinildiini belirtmektedirler. Bu durumda, Adonis'i, skenderiye ile Atina'daki Adonialar, Adonis bayramlaryla Byblos'takiler arasndaki ayrmlar bilerek takdim etmek gerekecektir. Adonis trenlerini blgeden vereceimiz bilgilerle tamamlamak konunun anlalmas iin yararl olacaktr.

1- Atina'da Adonis Trenleri: Atina'da, Adonis bayramlar, gne ylnn tam ortasnda kutlanmaktadr. Filizler yeerir ve gneten solar, kurur, bu yeeren filizler sepetlere ekilen bitkilerdir. Bu hzlandrlm tarm, aslnda gnee yaknlatrlmtr: Merdivenlere trmanarak bu sepetten baheler, at zerine, yani gkle yerin arasndaki yolun zerine konulmulardr. Topra ilemenin bu taklitleri, yani bu Adonis bahecikleri, Demeterin tarm rnlerinin, ilenmi tarlalarn, mevsimlere gre olgunlaan meyvelerin kar kutbunu oluturur. Buna gre kurumaya yz tutmu Adonis bahecikleri, Demeter bahelerinin zddn oluturmaktadr.

Yunan mitolojisinde Adonisin batan karc zellii ile kokulu bitkiler arasnda bir balant kurulmutur. Babasyla yasak ilikiden sonra Mersine dnen Myrrha'dan doma Adonis, kar konulmaz bir batan karcla sahiptir. Kart egemenlik alanlarnn tanrlarnn batan karcs olarak kabul edilen Adonis, ne e olarak ne de erkek olarak kabul edilir. O, sevilen ve kadnsl bir hviyet tar, buna gre o, Tohumu bol gen bir olan, gzel hanmlarn ok erken gelimi sevgilisidir.

2- Byblos'un Adonis Trenleri: Fenikelilerin doum yeri olan Byblos'a gelince Adonisin tasavvuru ok deiik grlmektedir. M.. 1000 ile 800 yllar arasndaki Byblos'un krallk yaztlarnda ad gemeyen Bybloslu Adonis, ancak M.S. II. Yzylda, Lukianos'un Seviyeli Tanra zerine isimli kitabyla Bybloslu Adonis gn yzne kmtr. Buna gre btn Byblos lkesi Adonis onuruna yaplan bayramlarla dolup tamaktadr. Byblos halknn yorumcular, Adonislerini bir maske, yerel bir takma ad olacak biimde Msrl Osiris'e benzetmeye almaktadrlar.

Byblos, Adonis bayramlarnn kkenini ptolemaioslarn ana kentinden almaktadr. Bazan bu, skenderiyyeden Byblos limanna kadar denizin tad papirsten bir kafa ile kendini gstermektedir. Lukianos bunu grdn anlatmaktadr. Bazanda bu, skenderiyyeli kadnlarn Bybloslu kadnlar onuruna yazd bir mektuptur. Mhrl bir anaa yerletirilen ileti, Adonis'e yeniden kavuulduunu bildirmek iin denize atlr.

3- skenderiyye'de Adonis Trenleri: Ptolemaioslarn skenderiyyesinde bayram, korosu, oyuncularyla birlikte bir temsil, ncelikle bir gsteri olarak belirir. Aphrodite, Adonisin lmne alad srada koro, at yakar, yeraltndan dndnde, aradn bulduunu sylediinde de herkes onunla birlikte sevinir: skenderiyyeli Kyrillos'a gre M.S. V. yzylda yaplan gsteriler, yeniden kavumann neesi iinde sona ermektedir. te yandan Theokritos'un ifadesine grti, ptolemaios philadelphos'un ei kralie Arsinoe'nin saraynda yaplan bayram iki sevgilinin birlemesini hatrlatan trklerle balar. Sevgililer zm asmalarndan yaplma bir ardan altna yerletirilmitir. evrelerinde her tr aacn meyveleri, gmten sepetlerde zarif baheler, kokularla dolu altn kaplar, uan ya da yryen hayvanlarn biiminde trl trl rekler, takm takm yere koyulmutur. Oysa ertesi gn, balayan ikinci devre bir cenaze alay ile almaktadr. Kadnlar toplu halde Adonisin heykelini ehir dna, dalgalarnn kprd kyya tamaktadr. Kadnlar, salarn yolarak, gs bar alm halde zntl bir havaya brnrler.

-------------

BR SAYHA LE YURTLARINDA KVERDLER

Mesaj Yazan: Helen

Mesaj Tarihi: 13-Ekim-2008 Saat 16:50 Adharma:

Sanskritede doru olmayan anlamna gelen bu terim, Dharma'nn zttn ifade eder. Hint mitolojisinde Adharma, Brahma'nn tahripkar olu olarak kiiletirilir.

Adi Buddha:

Sanskrite. lk Buddha. Sonraki dnem Budizminde gelien tasavvura gre Adi Buddha, btn varlklarn ezel ve kendiliinden var olan kaynadr. lk Buddhann meditasyonuyla dier Buddhalar ve alem meydana gelmitir. Btn kuzeydou Budist terminolojisinde bu kavrama rastlanr.

Adi Granth (Granth Sahib):

Sihizmin kutsal kitab. 1604 ylnda beinci Guru olan Guru Arjan tarafndan derlenmi ve Sihizmin kurucusu olan Nanak'n dili olan Pencabi diliyle yazlmtr. 15575 msralk yaklak 6000 ilahiden oluan bu kitabn ana konusu yce tek tanrnn vlmesidir. Her Sih, sabahlan bu kitabn giri ksmn okumakla ykmldr. Dolaysyla bu ksm genellikle ezberlenir.

Ad ibn Msafir:

Baknz: eyh Ad.

Adiaforistler:

Hristiyanlkta belirli kural ve hareketlerin nemsiz olduunu savunan ve Alman protestanl ierisinde yer alan bir ekol.

Aditi:

Hinduizmde gkyz, gemi ve gelecek tanras; Mithra, Varuna ve ate tanrs Aninin annesi.

Adiyat:

Kur'an'n 100. suresi. 11 ayetten oluan bu sure Mekke'de nazil olmutur.

Adn:

Kur'an'a gre cennette bir mevki; peygamberlerin, ehitlerin ve dier iyi kimselerin gidecekleri cennet bahesi.

Adnan:

Arap soy bilimine gre Hz. smailin torunlarndan birisi; Hz. Muhammedin soyu buna dayandrlr.

Adonai (Adonay):

brancada yce Tanr Yahve iin kullanlan ve rabb anlamna gelen bir isim. On Emir'den birisi olan Tanrnn ismini bo yere azna almayacaksn ifadesi dorultusunda Yahudilikte Yahve ismi aka telaffuz edilmez ve bunun yerine Adonai, Elohim, El eddai ve benzeri isimler kullanlr, te yandan Hristiyanla ait baz metinlerde Adonai terimi zaman zaman sa Mesih iin de kullanlr. Baknz: Tetragrammaton.

Adonia:

Eski Yunan, Finike ve Msr'da, tanr Adonis iin kutlanan 2-8 gnlk bayramlara verilen ad.

Adonis (Adon, Adonai):

Eski Sami kavimlerin bitki ve yeniden dou tanrs. smi, sahip, efendi, rabb anlamna gelir. Adonis klt; Dumuzi, Tammuz ve Attis kltlerine yakn paralellik gstermekle birlikte ayrntlarda farkllklar mevcuttur. Bu kltn menei ve merkezi Suriye sahilindeki Nega (Byblus) idi. Bu ormanlk blgedeki orman tanrs Hay-Tau'nun yerine sonradan Adonis geti. Ayrca o, Ugarit blgesindeki bitki ve hasat tanrlar Mot ve Aleyinin rollerini de stlendi. Adonisin yllk yeraltna ini zaman olarak grlen hasat mevsiminde eitli festivaller ve alama trenleri dzenlenir; ilkbaharda ise onun yeniden dirilii kutlanrd. Adonis, bitkilerden msr ile zdeletirilirdi; msrn hasat sonras lm bir bakma tanrnn lm olarak deerlendirilirdi. Baknz: Tammuz, Dumuzi, Mot, Aleyin.

Adoptianizm:

(1) 8. yy'da spanya'da ortaya kan heretik bir Hristiyan akm. Bu akma gre insanl ynnden Mesih, sadece Tann'nn evlatla kabul edilmi oludur. Akmn kurucusu olarak grlen Tuleytule bapiskoposu Elipandus, Meryem'den doan sa'nn insan tabiatnn tanr tarafndan oul (evlatlk) olarak kabul edildiine dair grleri yznden kilise tarafndan yarglanmtr.

(2) Hristiyanlkta, sa Mesih'i ilahi g bahedilmi bir insan eklinde deerlendiren bir teolojik akm. Baknz: Kristoloji.

Advaita:

Hind felsefesinin belli bal doktrinlerinden ve Vedntann en yaygn ekillerinden biridir. Advaita, XIII. Yzylda Madhva tarafndan temsil edilen ikilik (dvaita) doktrinine muhalefet etmektedir. Madhva'ya gre, yce Allah olan Vishnou-Nryana, bir varlktr. Bu varlk, dnyann yce sebebidir. Fakat g halinde olduu gibi, kurtulu halinde ona bal olan btn varlklardan da ayrdr. Bu durumda bu dnce Madhva sisteminin ikiliini meydana getiriyor. Ancak bu, yce iki prensibin varln deil (Maniheizm dualizminde olduu gibi), yce prensibin ve ona bal realitelerin olmalar ve ayr kalmalar olaydr, yine de, yegne yce prensip olan mutlak varlk olmakszn insann ve dnyann varln kavrayamayz.

Advaita sisteminde, Brahman (mutlak) ve Atman, iki ayr realite veya yle kalmaya ynelmi realite deildir. Upanisadlarn bize rettii gibi, Brahman ile Atman arasndaki tabiatn ayrlmazlnn uuruna varmak, hakikati gerekletirmektir, Shankara ve Rmnuja, Advaita pozisyonunu benimsemektedirler. Ancak bunlarn benimsedikleri Advaita'da ok nemli farkllklar vardr. Shankara iin ayn varlkta birtek prensip olan Brahman; mutlak varlktr. Saf k olarak Brahman, tman'n tabiatndan veya insann ruhi benliinden ayr deildir. O halde tek kurtulu yolu, Brahmann benzeri olarak insann kendine sahip olmasdr. Bu bir tek realitenin dnda d dnya, sadece My'dr. Yani, realitenin sahte grndr. Bu ou defa hayal olarak ifade edilmektedir. Bu adan yegane kurtarc bilgidir.

Rmnuja iin, brahman hudutsuzdur. Onun yce ekline ulalamaz. Fakat o, dnyamzda, destek verdii bir takm realitelerde kendini gstermektedir. Mesel, Avatra'larda olduu gibi... Bunlara gre, yaratl, realitenin sahte grn deil, fakat realitenin izafiyetidir. Ruh, dnya ve yce ahsiyet, gerek varlk meydana getirirler. Ruh, mutlak varln bir parasdr. Bunun iin bamsz olarak mutlak varl kavrayamaz... Yine de para ile btnn ayrld gibi onlar ayrmak gerekecektir. Netice olarak bhakti'nin de bir deeri vardr. Madhva, Sankara ve Rmnuja gibi filozofun arasndaki farkllklar, onlarn muhakemelerindeki sertlikten gelmemektedir. Onlarn formllerinin tesinde, onlarn sistemini kavramak gerekir, onlarn, dualizmleri, farkl ekillerde olan mutlakla, ruh tecrbelerin birlemesine temel tekil etmektedir.

Advaita Vada:

(Gayr ikilik retisi) Brahma'nn alemdeki mutlak hakikat ve bir olduuna dair Hindu retisi. Buna gre bireysel olarak objelerin hissedilmesi sadece bir illzyon sonucudur.

Advent:

Latince. geli. 6. yy'dan beri perhiz ve orula srdrlen sa'nn doum gn hazrl. Katolik kilisesinde 4 Advent Pazar vardr; bunlarn birincisiyle kilise takvimi balar. Dou kilisesi se bu oru sresini 40 gne balar.

Adventistler:

XIX. Yzylda Amerika'da, William Miller (1782-1849) ve Ellen White (1827-1915) tarafndan kurulan milenarist bir protestan mezhebidir. Adventistler, sa'nn mstakbel geliini haber verirler ve Pazar gn yerine Cumartesi gn istirahatini tercih ederler. nk onlar, yedinci gnn, Cumartesi olduunu kabul etmektedirler. William Miller 22 Ekim 1844'de vahye mazhar olduunu ilan etmitir. Adventistler, ruhun lmszlne inanrlar, ldkten sonra sadece dorularn dirileceini kabul ederler, et yemez, kahve, ay sigara ve alkol kullanmazlar. Adventistlerin en kalabalk olduklar yerler Amerika, (400.000), Rusya (40.000), Avusturalya (35.000) ve Bat Almanya'dr. (30.000) Dnyada tahminen bir milyona yakn Adventist vardr. Bu mezhep mensuplarnn ok sayda hizmetleri vardr. badet yerleri, ok sayda hastahaneleri, gazeteleri vardr. Komnist lkelerde bile Adventistlerin yayld grlmektedir.

Bulgaristanda 70 kilise ve 2800 yeleri vardr.

ekoslavakya'da 50 kilise ve 8700 yeleri vardr.

Dou Almanya'da 343 kilise ve 1300 yeleri vardr.

Macaristanda 153 kilise ve 3400 yeleri vardr.

Yugoslavyada 251 kilise ve 10.000 yeleri vardr.

Polonyada 68 kilise ve 3810 yeleri vardr.

Romanyada 511 kilise ve 34000 yeleri vardr.

Rusyada 834 kilise ve 40.000 yeleri vardr.

badetlerindeki basitlik, bu lkelerde Adventistlerin yaylmasn kolaylatrmtr.

Adventist Kiliseler:

Hristiyanlkta sa'nn ikinci geliinin ok yakn olduuna inanan ve buna ortam hazrlamaya alan eitli kilise gruplar. Adventizm hareketi ABD'de, sa Mesihin dn zamannn yaklatn savunan William Miller tarafndan kuruldu (1831). Adventistler, onun geli zamannn 1844'e tekabl ettiini de ileri srmlerdi, ilk kurum olan Evancelik Adventistlerin yok olmas zerine eitli Adventist gruplar ortaya kt. Bugn Yedinci Gn Adventistleri ve ikinci Advent Hristiyanlar ekolleri mevcuttur. Yedinci Gn Adventistleri, Eski Ahit'e ar ilgi gstermeleriyle ve kat disiplin kurallarna ballklaryla bilinirler. Et, kahve, ay, ttn ve alkol kullanm onlar iin yasaktr. Baknz: Yedinci Gn Adventist Kilisesi.

-------------

BR SAYHA LE YURTLARINDA KVERDLER

Mesaj Yazan: Helen

Mesaj Tarihi: 13-Ekim-2008 Saat 16:52 Adyton:

Yunanca. girilmez. Antik mabetlerin en kutsal ksm; mihrap.

Aeshma Daeva:

Mazdeizm'deki Angramainyu ekl altnda grnen belli bal eytanlardan biridir. Adaleti temsil eden Asha'ya muhaliftir. Avesta'da srlerin dman olarak gsterilmektedir. Ktler hep ona katlmaktadr.

Aeolus:

Eski Yunan'da rzgar tanrs. O, dinamik bir tanrsal g olmaktan ziyade, tanra Hera tarafndan atanan gzetici bir tanryd. Eski Yunan'da rzgarlar, tanra Hera'nn elileri olarak grlrd. Baknz: Hppotades.

Aeon (Aion, Eon):

Yunanca. a, devir, zaman. Gnostisizmde ilahi alemleri ifade etmede kullanlan bir terim. Yeni Ahitte dnyann geirdii devirler. Gnogtk geleneklerde Ik alemini oluturan bu ilahi mekanlarn (Aeonlarn) says 7, 9, 365 gibi eitli rakamlarla ifade edildii gibi, baz metinlerde bunun sonsuz sayda olduu da belirtilir. Ik alemleri diye adlandrlan bu mekanlarda saysz ilahi varlk, k varlklar yaar. Ik aleminin merkezinde yer alan yce tanry evreleyen btn bu varlklar (Aeonlar ve buralarda ikamet eden k varlklar) bir bakma yce tanrnn tezahrlerinden ibarettir. Baknz: Pleroma.

Afrodit (Aphrodite):

Eski Yunan'da ak ve gzellik tanras; Itar veya Astartenin Eski Yunan'daki karl. Eski Yunan mitolojisine gre Cronus, babas Urans'le mcadele edip onu yendiinde, onun baz organlarn denize att. Bunlarn etrafnda oluan kpklerden ise Afrodit dodu. Afroditin sonradan Kbrs'a getiine inanlrd. Eski Yunan'da fahieler ona Afrodit Hetaira ve Afrodit Porne adyla taparlard. Ayrca o, Kallipygos, Hera, Enoplios, Morphos, Ambologera ve Genetyllis olarak da bilinmektedir. Hephaestus ile evli olan Afrodit, ayrca Ares, Poseidon, Pygmalion, Adonis, Dionysus, Anchises, Nerites ve Phaeton'un da eidir. Afroditin mutluluk kadar feleket ve iddete de yol aan bir tanra olduuna inanlr. Romallarda ona verilen isim Erycina'dr.

Aforoz:

Hristiyanlkta bir kiiyi kilise cemaatndan atma, cemaat d ilan etme. Katolik kilisesine gre iki tr aforoz vardr. Bunlardan birincisi kiinin yalnzca kilise ayinlerine katlmasn yasaklarken, dieri aforoz edilen ahs tmyle kilise cemaatnn dnda ilan etmektedir. Aforoz etme hakkna sadece papa, piskoposlar ve konsiller sahiptir. Baknz: Excommunication, Anathema.

Aftardoketizm:

Hristiyanlkta, sa'nn bedeninin tanrsal nitelik tadn, bu sebeple ac duymaz ve bozulmaz olduunu ve sa'nn hr istek ve iradesiyle acy ve lm seebileceini ileri sren teolojik akm; Halikarnas piskoposu Julian'n grlerine dayal Kristolojik doktrin.

Aada:

Baknz: Haggadah, Talmud.

Agamalar:

Hindu Tantra metinlerinin bir blmne verilen ad. Vinucularn 100, svaclarn 28, aktalarn 77 Agamas vardr. Bunlar felsefi grleri ve tapnma kurallarn ierirler.

Agassou:

Afrika'da Dahomey kabilesinin kraliyet evinin panter fetii. Bir tanr olmamakla birlikte o, tanry gsteren bir iaret olarak kabul edilir.

Agastya:

Hinduizmde tanr Varuna ve Urvainin olu olan Agastya'nn bir asketik olduuna ve tanr Rama'nn koruyuculuunu yaptna inanlr. Onun zaviyesi Kunjara dandayd. Agastyann insan suretini gnmze kadar muhafaza ettiine inanlr.

Agathodaimon (Agathos Daimon):

Hermetik literatre gre Hermesin hocas; mitolojide bir tanrsal varlk. Hermes'i dris'le zdeletiren baz Ortaa slami yazarlar Agathodaimon'u da it'le zdeletirmilerdir.

Agende:

Latince. yaplan i, amel. Erken dnemler Hristiyan kilisesinde btn riteller iin kullanlan terim; kilise dualarn ve kilisedeki ritellerin yapl eklini ieren kitap. Gnmz Protestan kiliselerinde Agende, Kilise Nizamnamesini ifade eder.

Agloolik:

Eskimo inancnda bir iyi ruh. Buz altnda yaadna, avc ve balklara yardm ettiine inanlr.

Agni:

Hinduizmde ate tanrs. Pramati olarak da bilinen Agni eitli ekillerde grnr. O, bazen 3 kollu, 7 bacakl, kara gzl ve kara sal bir krmz adam eklinde tasvir edilir. Doumunun mucizevi ve ok ynl olduuna inanlan Agni, ate tanrs olma dnda baka iler de yapar. rnein; imek olarak yamur iin bulutlan ayrr, gnein atei olarak tanrlarn elilii grevini stlenir ve ayrca yaratt dumanla gkyzne destek olur. Agni, yeryz ve gkyz arasndaki elidir, insanlarca iyi tabiatl olarak bilinen Agniden tanrlarn dahi korktuklarna inanlr.

Ltince ignis kelimesinin ayns olan Agni, ate anlamna gelmektedir. Veda tanrlarndan biridir. Veda mitolojisinde ve kltnde ok nemli bir rol oynamaktadr. Bunun iin, atee bol bol arap ve dier takdimeler atlyordu. Her gn sabah ve akam, ilk Hindu kastndakilerin evinin reisi, atee yeni salm st dkyordu... Bu takdime merasimi, yeni ve dolunay zamanlarnda ok muhteem merasimlerle kutlanyordu... Hinduizm'de Agni, insanlarla-Tanrlar arasnda bir arabulucu olarak tasarlanmtr. nsanlarn takdim ettikleri eyleri, tanrlara gtrenin Agni olduuna inanlmaktadr. l yakma annda, cesetlerin yiyicisi roln stlenmektedir. Agni'nin iki vehesi vardr. Biri bar ve sulh, dieri ise korkun vechesidir. Ocaklarn koruyucusu olarak kabul edilmektedir.

Agnihotri:

(Satyanand Agnhotri veya Shiva Narayana, 1850-1923)

Hinduizmin reform hareketlerinden birinin kurucusu. Bireysel bir tanrya iman ve ruh gn kabul etmez; ruhun tabiat st glere dntn savunur. Taraftarlar Agnihotri'de gerek tanrya (satya deva) tazim ederler.

Agnostisizm:

Yunanca agnostos (bilinmeyen) szcnden gelmekte olan ve 1869'da T.H. Huxley tarafndan kullanlmaya balanan Agnostisizm terimi, daha sonralar maddi dnya dndaki hibir eyin varlnn bilinmediini ve bilinemez olduunu ifade etmede kullanld. Bazlar tarafndan Septisizm (phecilik) iin de bu terim kullanld.

1869 da Huxley tarafndan dogmatizme kar felsefi bir doktrini veya zihn bir tutumu belirtmek iin ortaya konmutur. Bugn ise olduka yaylmtr. Bu felsefi doktrine gre, mutlak, akn, hayatn balangc, kader, varlk, cevher, numen gibi baz sahalar bilinemez. Bunlar ancak, tecrb bir takm donelerden anlalmaktadr. Bunlarn varlklar, ateizmin aksine, ne inkar edilebilir ne de tasdik. ayet bunlarn varlklar kabul edilirse; cevherleri, tabiatlar, bilinemez olarak iln edilmitir. nsan zihninin anlayabildii tek ey, yalnz fenomenlerdir. Bu Agnostisizm, materyalist dogmatizme olduu kadar, metafizik dogmatizme kar da ynlendirilmitir. Bu gr asndan Spencer ve Comte gibi pozitivistler, kant idealistlerle anlamaktadrlar. Bunlar da, din ve metafizik bilginin imkann inkar ederek agnostik olmulardr, onlarn pheleri bu sahalarla snrldr. Yine de, hukuk ve ahlak tesis etmek iin Agnostikler, ya bir ihtiraslar mekaniine ya da akl d itilere veya psikolojik kullanmlara yolu kapayacak olan pratik akim (kant idealizmi) postulatlarna mracaat ederler. Her iki halde de insan hrriyeti, tehdit altnda olacaktr. Cevherlerin, istenen bilgisi, varlklar tehlikeye sokacaktr.

Domasz bir ahlk, ne tenkide ne de ihtirasa mukavemet edemez, fakat tahkik edilemeyen bir doma da bir ahlk ihdas, edemez.

Agnus Dei:

(Tanrnn kuzusu). Yuhanna ncilinde sa Mesih iin nsanln kefaret kurban anlamnda kullanlan bir isim.

Agrapha:

Yunanca. yazlmam. Hristiyan geleneinde, sa Mesihin Yeni Ahit'te bulunmayan szleri.

Agrionia:

Eski Yunan'da arap tanrs Dionysus adna her yl dzenlenen festival.

Agustinianlar:

Ortaada Aziz Augustinin monastik kurallarna bal olan bir Hristiyan kei tarikat. nl reformist Martin Lutherin de bu tarikatla irtibatl olduu bilinmektedir. Baknz: Luther, Augustin.

Aa Han:

smaillik mezhebinin Nizari kolunun ba. Hz. Muhammed'le vahyin kapandn kabul etmez. Vahyin, smaili peygamberlerce ve imamlarca devam ettiine inanr. Bylelikle imam soyundan olduu sylenen Aa Han'n da ilahi vahiyden hissedar olduuna inanlr. En mehur Aa Han, Aa Sultan Sir Muhammed ah'tr. Onun yerine geen 4. Aa Han Kerim el-Hseyni ise kendisinin yeenidir.

At:

len kii ve atalar iin ya da dier baz nedenlerle dzenlenen riteller ierisinde yer alan nameli szler; iir, ark ve ilahiler. At trenleri insanlar kadar tanrlar iin de dzenlenir. rnein; Eski Babilde ve Ugarit'te Tammuz ve Mot gibi eitli tanrlar iin zaman zaman at trenlerinin dzenlenmekte olduu bilinmektedir.

Alama Duvar:

Kuds'te, MS 70'te Romallarca yklan kutsal tapnan (Herod Mabedi) tek kalnts olan bat duvar. Gnmzde Mescid-i Aksa ile Kubbetu's-Sahra'y evreleyen byk duvarn parasdr. Buray ziyaretlerinde Yahudiler, tapnan ykl dolaysyla alarlar. Yahudi geleneinde, Herod Mabedinden gnmze kadar yklmadan ayakta kalan tek kalnt olan bat duvarnn Sleyman dneminden itibaren yklmadan geldii kabul edilir. Yahudiler, Sleyman zamannda yaptrlan ilk mabedin bat duvarnn halk tarafndan yaptrlan en son blm olduuna ve mabedin bitiminde tanrnn, mabedin en nemli blmnn buras olduunu ve ebediyen burann ayakta kalarak varln srdreceini sylediine inanlr.

Kral Hirodesin M.. 20 ylnda yaptrd Kuds mabedinin evresini tekil eden duvarn bir ksmdr. Bu duvar, Kuds'n dou kesiminde, Kubbet's-Sahra'nn da bulunduu haremin bat tarafndaki kayaln stndedir. Bu duvara Yahudiler, Ha-Kotel ha-Ma'aravi=(Bat Duvar) demektedirler. Alama duvar, yaklak 485 metre uzunluundadr. Alama duvarnn ykseklii, 18 metre olup, 6 metresi mabed alannn stndedir. 1967'deki alt gn savama kadar duvarn sadece otuz metrelik ksm ibadet iin kullanlmaktayd. Daha sonra evredeki binalar yklarak duvar alan geniletilmitir. M.S. I. Yzyldan itibaren, Yahudilerin bu duvara sayg duyduklarn kaynaklar bildirmektedir. Romallar dneminde yklan mabedin hatrasn canlandrmak iin, kinlerini tazelemek, mabedi yeniden ina etmek hayali iinde, gzyalar ile kederlerini ifade etmiler ve bu duvar dibinde alamlar, dua etmilerdir. Yahudiler bu duvar, Sleyman mabedinin kalnts olarak kabul etmektedirler. Bunun iin alama duvarn kutsal bir mekan olarak kabul ederler.

Alama duvar gnn yirmi drt saatinde ziyaret edilmektedir. Bugn bu blge, Yahudilerin kontrol altndadr.

Ahalya:

Hint inancna gre Brahma'nn yaratt ilk kadn (Havva). Baknz: Havva, Pandora.

Ahasverus:

(1) Eski Ahit'te Pers kral Xerxes'e (. M 465) verilen isim.

(2) 13. yy'dan itibaren bilinen bir Hristiyan efsanesindeki lanetli Yahudinin ad. Bu efsaneye gre armha giderken dinlenmek isteyen sa'ya, Kudsl bir ayakkabc olan Ahasver msaade etmez ve ona vurur. Onun bu zalimliinin karl olarak ise tanr onu lanetler ve ebedi olarak gmen olmaya mahkum eder. Efsanedeki bu olay, yakn zamana kadar bir yeri kendine yurt edinemeyen Yahudi halknn trajedisi saylr.

Ahbr:

slami gelenekte Yahudi bilginlerine ya da rabbilere verilen bir ad. Kur'an'da ahbrn ve ruhbanlarn Ehli Kitab tarafndan rab edinildiklerine dikkat ekilir.

-------------

BR SAYHA LE YURTLARINDA KVERDLER

Mesaj Yazan: Helen

Mesaj Tarihi: 13-Ekim-2008 Saat 16:59 Ahdi Atk:

Baknz: Eski Ahit.

Yahudi kutsal kitabna verilen addr. Bu ismi Yahudi kutsal kitabna Hristiyanlar vermitir. Bu, Yahudilerin Tanr ile yaptklar szlemeyi belirtir. Hristiyanlarn Tanr ile yaptklar szlemeye de Ahd-i Cedit ad verilir. Bu da Tanr ile yaplan yeni szlemeyi belirtmek iin kullanlmtr. Ahd-i Atik sz Trkede Eski Ahid Ahd-i Cedit ise Yeni Ahit sz ile ifade edilmektedir. Kitab- Mukaddesin karl olarak Bible kelimesi kullanlmaktadr. Bible kelimesi, hem eski Ahidi hem de yeni Ahidi iine almaktadr. Yahudi kutsal kitabnn ad Tanah'dr. Bu kelime Eski Ahidi meydana getiren Tora-Neviim-Ketuvim'i ihtiva etmektedir.

Eski Ahid, otuz dokuz kitaptan meydana gelir. Bu kitaplar hem Yahudiler hem de Hristiyanlar kutsal kabul etmektedirler. Ancak baz Yahudiler bu kitaplarn saysn yirmi drt olarak kabul etmektedirler. Katolik kilisesi, Trente konsilinde baz kitaplar da Ahd-i Atikin iine almlardr. Bu ilave kitaplar Yahudi ve Protestanlar kabul etmezler. Babil Talmud akademisyenleri Tora'da, be; Neviim'de, sekiz; Ketuvim'de on bir kitap olmak zere yirmi drt kitap kabul etmektedirler.

M.. III. Asra doru Ahd-i Atikin ayr metninin olduundan bahsedilmektedir:

1- Metin: Masoretik metinler:

2- Metin: Samirice metinler:

3- Metin: Yunanca tercmeye esas tekil eden metin.

Bugn Yahudilerce kabul edilen Ahd-i Atik metni, Masoretler tarafndan, nceki metinlerden yararlanlarak M.S. V. ve X. Yzyla kadar yaplan almalar neticesinde tespit ediien ibranice metindir. Eski Ahidin en eski nshas X. Asrn ilk yllarnda istinsah edilen metindir. Masoretik metnin tespiti ve istinsahnda en byk rol Ben Aer ailesi oynamtr. Bugnk Kitab- Mukaddesin branice olan en eski nshalar Jacob ben Hayyim tarafndan 1524'de Venedikte neredilen Masoretik metnin tekrardr. Bu metin, brani Kitab- Mukaddesinin muteber nshas kabul edilmitir. Ahd-i Atikin branice nshas ile Greke tercmesi arasnda farklar vardr. Bu, Ahd-i Atikin birden ok nshasnn bulunduu izlenimini vermektedir.

Ahd-i Atik Yunancaya birok defa tercme edilmitir. Bunlarn iinde en nemlisi Septante ad verilen yetmiler tercmesidir. Bu tercme, branice bilmeyen skenderiyyeli Yahudilerin istifadesi iin branice ve Yunanca bilenler tarafndan yaplmtr. Bugn Yahudilerin kullandklar branice metin ile yetmiler tercmesi arasnda nemli farklar vardr. Katoliklerin Deuterocanonique, Yahudilerin Apokrif dedikleri kitaplar, masoretik metinde yoktur. Fakat yetmiler tercmesinde vardr. M.S. IV. Yzyldan nce Vetus Latina ad verilen, latince Eski Ahit tercmeleri vard. Bu tercme Yunanca Septan-te'den yaplmtr. Papann talimat zerine St. Jerome, eski latince tercmeleri inceledikten sonra, Eski Ahidin branice metnine dayanarak yeniden ltinceye evirmenin daha iyi olacam dnd. Bylece Jerme, Vulgate ismini alacak olan tercmesini M.S. 405'de tamamlad. Trente konsili bu tercmeyi muteber nsha olarak kabul etti. 1592'de yaynlanan Vulgate, btn kiliselerce kullanlacak yegane metin olarak kabul edildi. Eski Ahidin, yunanca ve latince tercmelerinden sonra, Srynice'ye, ramice'ye, Habece'ye ve Ermenice'ye tercmeleri yaplmtr. Arapaya tercmeyi Saadia Gaon (Yusuf Feyymi) X. Yzylda braniceden yapmtr, lk Trke tercme de asl ad Albert Bobowski olan ve IV. Mehmet zamannda Divan- Hmyn batercmanlnda bulunan Ali Ufk bey tarafndan yaplmtr. 1666'da tamamlanan bu tercme 1827'de yaynlanmtr.

Bugn eski Ahidin trke tercmeleri 39 kitab ihtiva etmektedir. Bu kitaplarn ilk be kitabn Tora ad verilen Tevrat tekil eder.

Ahdi Cedd:

Baknz: Yeni Ahit.

Dilimize yeni Ahid olarak evrilen bu kitap, Hristiyan kutsal kitabnn adn tekil eder. Yeni Ahid denilen kutsal kitap, ncilleri de iine alan yirmi yedi kitaptan olumaktadr. Bu kitaplar, Trente Konsilinde kabul edilmilerdir. Yeni Ahid, drt ncil, resullerin ileri, ondrt mektup, yedi genel mektup ve Yuhannann vahyi olmak zere yirmiyedi kitaptan olumutur. Hz. sa ncilini Aramice tebli ettii halde bugn orijinal nsha olarak Aramice bir ncil yoktur. Eldeki Aramice ve Sryanice nshalar Greke nshalardan tercme edilmilerdir. Yeni Ahidin elde mevcut en eski yazmalar Yunanca'dr.

Yeni Ahidi meydana getiren kitaplar ayn anda yazlm deildir. Yeni Ahid iinde ilk yazlan kitap, Pavlus'un mektuplardr. nciller daha sonra kaleme alnmlardr.

lk Hristiyanlar yazl metinlerden ok, ifahi gelenee ve sa Mesihin szle yaylan mesajlarna dayanyorlard... Yazl ncilerin tarihi, mildi birinci asrn tarihini tamaktadr. Bu dnemden sonraki asrlarda cemaatlerin ellerinde farkl nciler grlmektedir. Mesel, Suriye blgesi Matta; Yunanistan Luka, Roma da Markos ncilini kullanyordu.

II. yzyln sonuna doru kilisede, ok sayda ncil, mektuplar ve resullerin ileri ile ilgili metinler vard. ncillerden kutsal yaz olarak bahseden ilk belge, tahminen 150 yllarnda II. Clementin metinlerinde gemektedir.

Yeni Ahid ile ilgili ilk listeyi miladi 150 ylnda Marcion yapmtr. O, Luka ncilini ve Pavlus'un mektuplarndan sadece on tanesini kabul ediyordu.

III. Yzyln balarnda Yeni Ahide dair bir liste daha olumaya balamtr. Bu yzylda nciler zerinde sz syleyen Origene'dir. O, Yeni Ahidin dini otoritesini benimsemitir.

IV. yzyln ikinci yansnda Yunan kiliselerinde muhtelif kiiler tarafndan da ncil listeleri hazrlanmtr. Yeni Ahid listeleri, Yunan kiliselerinde IV. Yzyln ikinci yarsnda tespit edilmitir.

Bugnk Yeni Ahid listeleri 1546'daki Trente konsilindeki kararlara gre tespit edilmitir.

Ahenaton (IV. Amenofis):

18. slleden Msr firavunu olan Ahenaton Msr'da tek tanr inancnn kurucusudur. Tahta getikten sonra, lkede TEBin Amon'una ve gne-tanrs Ra-Harahte'ye taplyordu. Teb yaknnda Tanr Raha-Rahte adna ilk tapnaklar yaptrmtr. Fakat daha sonra yeni gne tanrs Aton adna tapnaklar yaptrmaya balamtr. Aton eski Msr'da olmakla beraber fazla tannmyordu. Onun insan veya hayvan biiminde tasvirini Msrllar tanmyordu. O, imdi, nlarnda insanlar koruyan eller bulunan bir gne kursu ile tasvir ediliyordu, ona gn nda ak havada ibadet ediliyordu. Aton iin gzel ve zarif tapnaklar yaplyordu. Bu tapnaklar, genelde Teb blgesindeki Karn Ak'ta ina ediliyordu. IV. Amenofis, Firavunluunun altnc ylnda Amenofis (Amonun raz olduu) ismini brakm, Ahenaton (Atonun hizmetkr) adn alarak Aton'a dayal dini, resmen aklamtr. Bakenti Teb'den Tel-el-Amarna'nn bulunduu yere tamtr. Bu inanca nce ailesiyle balam ve ailesi Aton'a inanmtr. Yeni kurulan Amarna kenti byleyici bir manzara arz ediyordu. Ahenaton dneminde tek tanr inanc olduka yayld. Eski Msr Tanrs Amon 'un ismi her yerden kaldrld. Osiris ismi de unutulmaya balad, cenaze trenlerinde Ahenaton, merasimi idare ediyordu.

Ahenaton, Aton'a gzel ilhilerle, nimetleri iin krler ediyordu. lhi, Aton'un bu nimetleri herkese verdiinden sz eder. Kitab- Mukaddesteki 104. mezmura ok benzer. Her iki ilhide de Tanrya kr ve vg vardr.

Aton'a dayal din, iyimser bir dnya gr yanstyordu. nsanlarn sadece, gnee minnet duymalar isteniyordu. nceki Msr Tanrlarndaki gaddarlk Aton' da yoktu. Ancak tm Msr' da Aton dini yaylamad. zellikle Ahenaton ailesinin dini olarak dikkat ekti ve onun saltanat dneminde yaama ans buldu. Ahenatonun lmnden sonra yine Msr'da Tanr Amon yceltilmeye baland. Ahenaton'un, Msr'da yerletirmeye alt Aton inancnn arka plannda Hz. Yusuf'un Msr'daki dini telkinlerinin etkin olduu dnlebilir. nk Ahenaton'un saltanat Hz. Yusuf'tan yz elli yl sonraya rastlamaktadr.

Ahimsa:

Sanskrite. zarar vermeme. Caynizmde dinsel yaantnn z olarak alglanan, hibir canly ldrmeme ve zarar vermeme kural.

Ahimsa kelimesi, Jaina ve Budist dillerinde geen Sanskrite bir kelimedir. Ahimsa, ldrmeyi arzu etmemek anlamna gelmektedir. Bu hareket tarz Hinduizm, Jainizm ve Budizm tarafndan tavsiye edilen bir fazilet hareketidir. Ahimsa, hayata sayg olarak tarif edilmitir. Bu hayat, sadece insan hayat deil, btn yaayan varlklarnda hayatdr. Bylece, Ahimsa, btn kanl kurbanlarn kaldrlmas ve et yememe gibi bir hedefe sahip olmaktadr. Ancak, Hinduizm'de Hindu'lar, byle bir davrann her zaman tatbik edilemeyeceini kabul etmektedirler. nk Eski Veda metinlerinin uyguland dnemlerde, Hindular, hayvanlar kurban ediyorlar ve et yiyorlard. Hatta faziletli savalar yetitiriyorlard. Bununla beraber, Upaniadlar'dan itibaren, gerek dindarlk faziletleri arasnda Ahimsa figr grlmeye balanmtr. Bu zamandan itibaren Ahimsa, hakimler ve azizler tarafndan tatbik edilmeye balanmtr. Bhagavad Gt, bu faziletin, gerek bilgiyi oluturan unsurlardan biri olduunu belirtmektedir. Fakat onu, savalara empoze etmemektedir. Bu kural uygulamaya, et yememeye, kanl kurban redde davet edilenler Brahman'lardr. Mesel Shankara, XIII. Yzylda, Tantrique kltler tarafndan tevik edilen kanl kurban tatbikine kar etkili ekilde mcadele am ve bitkisel takdimeleri tevik etmitir. te bundan dolay Brhmanlar canl varlklar ldrme tehlikesi taryan ziraatlk mesleini yapmamaktadrlar. Ahimsa, Hindu eriatnn be ana faziletinden birini tekil etmektedir. Yine o, Yoga pratiklerindeki be engellemenin arasnda bulunmaktadr. Ahimsa, Lingytlarda bir fazilettir.

Btn bunlara ramen, Hindu Tanrs olan Shiv, Vishnou, Krishna, Rama, Ahimsa'y uygulamaya koymamlardr. Tanrlarn iddet hareketleri, birtakm deerli hareketler olarak canl varlklarn karmk passifliini yok etmekle, neticede kurtarc inayete dnmektedir. Nitekim Durg, manda klndaki bir eytan ldrd zaman, manda, en sofu bir mn-tesip haline gelmitir. Modern ada Gandhi, iddet d fazileti yeniden kefetmi ve Jainizm'de olduu kadar Vishnuizm'de de Ahimsa pratiklerini hatrlamtr. Ahimsa, Gandhi'nin yanmda, politik bir tavr, bir ahlki fazilet olmutur. Bu tavr ve ahlki fazilet, politik bir hedefi gerekletirmek iin her millet tarafndan uygulanabilir. Jainizm'de, ahimsa, keiin be byk adandan birini ve lkin'de be kk adandan birini tekil eder. Yani her jain, kendini bu faziletle kuatlm hisseder, jain keileri, hayata ar ekilde sayg duymaktadrlar. Bu nedenle, bcekleri ezmemek iin yollarn sprmektedirler. Canl bcek yutmamak iin, azlarn bezle kapatmaktadrlar. Elbiselerini sabah ve akam dikkatli ekilde silkmektedirler. Lik Jainler de her canl hayvan ldrmeyi reddederek bir yumurtann iindeki bir canly dahi ldrmekten saknrlar. Bunun iin de ok sert Vejetaryendirler.

Ahir Zaman

Dnyann son gnleri veya son zamanlar. Hemen her inan sisteminde bir ahir zaman dncesine rastlanr. Ahir zaman, genellikle inanszln, iddet, zulm ve kaosun artt, doal afet ve ktlklerin younlat bir dnem olarak dnlr. Ahir saman tasavvuru ounlukla Mesih ve Deccal fikirleriyle i iedir. Baknz: Mehdi, Mesih, Deccal, Kali Yuga.

Ahiret:

(br Dnya, te Dnya) Dnya hayatndan sonra balayp devam edecek olan ikinci hayat. Birok inan sisteminde ahiret inanc nemli bir yer tutar. slamda ahirete inanmak iman esaslarndan birisidir. Bireysel olarak insanlar iin ahiret yaants lmle birlikte balar. Hair, hesap, cennet ve cehennem ahiretle ilgili belli bal kavramlar arasndadr. Ahiret, insann dnyada yaptklarnn karln grecei, mutlak adaletin sz konusu olduu bir alemdir. Kur'an'da sk sk ahiret yaantsnn cennet ve cehennemle ilikili olarak ebedi olaca belirtilir. Ayrca dier birok inan sisteminde de ahiret yaantsnn ebedi olaca vurgulanmaktadr. te yandan baz gelenekler, ebedi olann yalnzca yce tanr olduu fikrinden hareketle dnya hayat gibi ahiret yaantsnn da bir sonu olaca ve nihayet tpk balangta olduu gibi sonda da yalnzca tanrnn varlnn sz konusu olacan savunurlar. Bu arada dnyann ebedi olduu dncesine yer veren inan sistemleri ise, bir ahiret fikrini kabul etmezler. zellikle inan sistemlerinde Reinkarnasyon fikrine yer veren Hint dinsel gelenekleri, lm sonras ruhun bir baka beden girerek yine bu dnyada varln ebediyen srdreceine inanrlar. Dolaysyla bu inan sistemlerinde Reinkarnasyon fikri, ahiret dncesine alternatif olarak kabul edilmektedir. Baknz: Reinkarnasyon.

Ahit:

Yahudi geleneine gre Allah ve insan ahitlemitir. Yine Allah, btn insanlkla bir ahit yapmtr. Nuh'a yedi kanun verilmitir. Bunlardan bazlar unlardr: Putperestlii red, zinay red, evlenilmesi yasak olanlarla evlenmeyi red, hrszl red gibi. Bu emirlerin yerine getirilmesi art ile Allah dnyay tufania ykmamay taahhd ediyor mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn53" rel="no follow - Daha sonra insanln manevi kaderi, bir tek Allah'a inanan Hz. brahime tevdi ediliyor, bu defa ebedilik iin, ahit gerekleiyor. brahim gl ve ok sayda nesillere sahip olacak, Allah da onlara, Kenaan topran nasip edecek, buna mukabil, brahimin nesli bir tek Allah'a inanacak, adalete ve ahlaka riayet edecekti. Dier bir szleme almeti de snnet olmaktr. Allah bu ahitleri, shakla ve Yakubla daha sonra da Sina dann dibinde toplanm olan branilerle yenileyecektir. Bu konuda k XIX, 5-6'da yle denmektedir: Eer gerekten szm dinleyecek ve ahdimi tutacaksanz, bana btn kavmlerden has kavm olacaksnz; nk btn dnya benimdir, Siz bana khinler melekutu ve mukaddes millet olacaksnz. Bylece srail, Tevrata saygya ve Ahde gvenmeye sz veriyor, Allah da srail'i korumay taahhd ediyor. srailin hatas ne olursa olsun bu ahit bozulmayacaktr.

-------------

BR SAYHA LE YURTLARINDA KVERDLER

Mesaj Yazan: Helen

Mesaj Tarihi: 13-Ekim-2008 Saat 17:02 Ahit Sand (Ark Of The Covenant, Aron Ha-Kode):

Yahudi geleneinde yce Tanr'nn hazr olduunu sembolize eden en kutsal nesne. Tahtadan yaplm bir dolap eklinde sinagoglarda Kuds ynndeki duvarda durur ve kutsal hukuk metinleri bunun iinde saklanr. Bu sandn, ii ve d genellikle altn kaplamadr. Orijinal ahit sandnn Hz. Musa dneminde ilahi emirle yapldna ve srailoullarnn Hz. Musa ile birlikte onu beraberlerinde tayarak Kenan diyarna getirdiklerine inanlr. Sonradan yaplan Sleyman tapnann en kutsal mekann bu sandn konulduu yer oluturmaktayd. Ancak sonraki dnemlerde Kuds'n ve tapman yabanc istilaclarca yaklp yklmas esnasnda bu sandk ve iindekiler kaybolmutur. Sinagogdaki tren esnasnda sandktaki metinler trenle karlr ve okunmadan nce sinagog iinde dolatrlr. Bu esnada nnden geirilen her kii saygyla eilir.

Buna Aron Haberit denmektedir. Hz. Musa'nn Tanr Yehova'dan vahiyle ald On Emirin yazl olduu iki tabletin iinde saklanan tahta sanda verilen isimdir. Bu sandk altnla tezyin edilmitir, En kutsal yer olan Kuds'l-akdes de saklanr ve Yom Kippur'da (Kefaret Gn) yalnzca ba rahip tarafndan grlrd. Yahudiler Filistin blgesine gelmeden nce lde dolatklar srada Ahit sandn Levililer muhafaza etmekteydi. Filistinin fethinden sonra Ahit sand ilo'da saklanmtr. Hz. Davud Ahit sandn, Kuds'e tam, Hz. Sleyman da onu, Kuds mabedine yerletirmitir.

Ahitofel:

Eski Ahitte, Hz. Davud'un danmanlarndan birisidir. Hz. Davudun olu Abalom'un, babasna isyannda ona yardm eden Ahitofel, daha sonra da baz isyan ilerine karmtr. Ahitofel, Abalom'un ordusunun yenileceini anlaynca intihar etmitir.

Ahkf:

Kur'an'n 46. suresi. 35 ayetten oluan bu surenin birka ayeti haricinde tamam Mekke'de nazil olmutur. Sure, smini 21. ayette geen ahkf (tepelikler) teriminden almaktadr.

Ahmed:

Arapa. oka vlen, methedilen. Hz. Muhammedin isimlerinden birisi. Kur'an'da, Hz. sa'nn halkna kendisinden sonra Ahmed isminde bir peygamberin geleceini mjdeledii vurgulanr. eitli slam alimleri, Yuhanna ncili'nde geen Baba'ya yalvaracam, o size baka bir Paraklit verecektirifadesindeki Paraklit szcnn Ahmed ismine tekabl ettiini; dolaysyla Kur'an'daki ifadenin bizzat Hristiyan kaynaklarnca da desteklenmekte olduunu sylerler. Baknz: Paraklit, Tebirat.

Ahmed bn Hanbel:

(780-855) slamdaki 4 byk fkh ekolnden birisi olan Hanbeli mezhebinin kurucusu olan Ahmed ibn Hanbel, Badat'ta dodu. slam hukukusu olduu kadar o, ayn zamanda bir hadis alimiydi. almalarnda salt aklcla kar kt. Nitekim, Halk- Kur'an tartmasnda Kur'an'n yaratk olduunu reddettii iin tutukland, ikence grd ve Badat'ta vefat etti.

Ahmed Mithat Efendi:

Trkiye'de dinler tarihiyle ilgili ilk alma yapan kiilerden birisi. Onun tarafndan yazlan Trih-i Edyn (1911) in, Japon ve Hint dinleriyle ilgili bilgiler ihtiva eder.

Ahmediyye:

(1) Tasavvufta Halvetiye ve azelilik tarikatlarnn bir kolu. Ahmed emseddin (. h. 910) tarafndan kurulan Ahmediyye kolundan, aralarnda Cerrahiyye ve Msriyye ekollerinin de bulunduu birok ekol tremitir.

(2) Mirza Gulam Ahmed (. 1908) tarafndan kurulan Kadyanilie verilen bir dier ad. Baknz: Kadiyanilik.

(3) Daha ok Bedeviyye adyla bilinen ve Ahmed el-Bedev (. 1276) tarafndan kurulan, Msr merkezli tarikatn dier ad. Baknz: Bedeviyye.

Mrz Gulm Ahmed tarafndan kurulan din bir harekettir. Hindistan'da, Kadyn'da yaamtr. Allah'dan bir vazife aldna inanm ve etrafna birtakm mritler toplamtr. 189l'de kendinin Mehd ve Mesih olduunu iln etmitir. Ahmediyye tekilat, Brahma-Samaj veya Arya-Samaj tekilatlarn hatrlatmaktadr. Daha sonra Ahmediyye hareketi ikiye ayrlmtr: Birincisi, Kdyaniliktir. Pakistan'da ve Hindistan'da yaylmtr. Tahminen bir milyondan fazla mntesibi vardr. kincisi, Ahmediyye koludur. Bu kol snni slam'a daha yakndr. Onlara gre Ghulm Ahmed sadece bir reformcudur. Bunlarn ngiltere'de Woking'de bir camileri vardr. Pakistan'da Lahor'da ounluktadrlar.

Her iki Ahmediyye kolunun da birok dilde olduka ok yayn vardr, mesel, Mevlana Muhammed Ali'nin (ikinci kola baldr) eserleri bunlar arasndadr. Misyonerlik faaliyetine ok nem vermektedirler. Bunlar, armha gerilen sa'nn, armhtan indirildiinde lmediine inanmaktadrlar. sann Kemir'e geldiini, orada uzun zaman yaadn: ve orada ldn sylemektedirler.

Ahriman (Ehriman, Angra Mainyu):

Mecusiliin ktlk ve eksiklik ruhu; yce tanr Ahura Mazda'nn (Ohrmazd) rakibi ve dman. Ykc Ruh olarak Angra Mainyu, iyi ve kutsal ruh Spenta Mainyu'nun karsnda yer alr. Onun, hayata kar lm yarattna; kt varlklar, srngenleri, vahi hayvanlar, kt inanc, bozgunculuu vb. btn kt unsurlar ynlendirdiine ve bunlar iyi ve gzel olanlarn zerine saldna inanlr. Yeryzndeki gnah, cinayet, l gmme ve saldrganla bunun neden olduu dnlr. Ahriman'n etrafnda, aralarnda ndra, Sauru ve Ama Daeva gibi nemli varlklarn da bulunduu dier kt ruhlar ya da Devalar (Daevalar) bulunur. Mecusilie gre, Ahriman'n durumu ilk prototip nsan Gayomart'n ve ilahi boa Gosh'un lmlerini aklamaktadr. Hem Ahura Mazda hem de Ahriman1 in ezeli zamanda doduklar kabul edilmekle birlikte, Ahriman ve glerinin iyilikle ktlk arasndaki kozmik mcadelenin sonunda yok edileceine veya en azndan Ahrimann tutsak edileceine inanlr.

Ahura Mazda (Ohrmazd):

Mecusilikteki her eyi bilen, yce yaratc tanr. Ahura ilahi varlk, Mazda ise hikmet, aydnlanma gibi anlamlara gelir. Sonradan Ohrmazd olarak da adlandrlan Ahura Mazda gerein, kutsaln,, iyiliin ve saln yaratcsdr. Ondan ktlk kaynaklanmaz; dolaysyla o, Ahriman'n karsnda yer alr. Ahura Mazda'nn etrafnda ktle kar savaan saysz ilahi varlk bulunduu kabul edilir. Ahura Mazda'dan tanrnn yaratt deerleri kiiletiren 6 lmsz Amea Spenta meydana gelmitir. Bunlar, tanrnn eitli nitelikleri olmakla birlikte, iyilie ynelen insanlar da bunlara sahip olabilirler, inana gre Ahura Mazda, sonunda Ahriman' yenecek ve bylelikle iradesi tamamyla gereklemi olacaktr. Eski ran'da, Pers kraliyet hanedan ile Ahura Mazda arasnda bir iliki kurulurdu.

Mazdeizmin Yce Tanrlarndan biridir. Achemenid kitabeleri onun ismini daima tek kelime olarak Ahuramazda eklinde vermektedir. Ahuramazda pehlevcede Ohrmazd, Farsa'da Ormazd eklinde ifade edilmitir. Gatha'larda onun ismi sadece Ahura olarak gemektedir ki bu da Rab, anlamna gelmektedir. Onun etrafnda birtakm varlklar vardr. Yasna haptan-haiti'ye gre o, gne eklindedir ve dokuz kars vardr. Armaiti onun kzdr. Avesta'ya gre, o, yldzl bir manto tamaktadr, ruhu beyazdr, parlaktr. O, Amesha Spenta'lara (Ahuramazdann etrafndaki varlklar) ve Mithra'ya ortaktr. Gne onun gzdr. O, Bazan Kutsal - Ruhla ayn kabul edilmitir, pehlev metinlerine gre O, k dnyasnda oturmakta ve gk onun elbisesi olmaktadr. Onun krallk saray, gktedir, iyi dnce, muhteem dzen, arzu edilen iktidar onun sanda; salk ve lmszlk, onun solunda bulunmaktadr. Orta ran ve Orta Asya dialektiinde Urmazde, gne anlamna gelmektedir.

Ahura Mazda, kainatn koruyucusu ve kozmozdaki dzenin yaratcsdr. Spenta Mainyu ve Angra Mainyu isimli ikiz ruhlar da o yaratmtr. yi olan birincisi, dorunun, aydnln veya hayatn yannda, kt olan ikincisi de yalann, karanln ve lmn yannda yer almaktadr. kisi arasndaki mcadele, tarihi bir mcadeledir. Bu mcadeleyi sonunda, Spenta Mainyu (Hrmz) kazanacak ve Angra Mainyu (Ehrimen) kaybedecektir.

Ahzb:

Kur'an'n 33. suresi. Medine'de nazil olan bu sure 73 ayetten oluur. Ahzb Sava'ndan bahseden ifadeler nedeniyle bu adla adlandrlmtr.

Ahzb Sava (Hendek Sava):

Hz. Muhammed liderliindeki Mslmanlarn mriklere kar yaptklar nc nemli sava. 627 ylnda gerekleen bu sava, bir savunma taktiiyle yrtlmtr. eitli civar kabilelerden aldklar destekle olduka byk bir kuvvetle Medine'ye saldr iin gelen mriklere kar Hz. Muhammed, Medinenin etrafnda byke bir hendek kazdrm ve askerlerini ieride mevzilendirerek savunma savan tatbik etmitir. Kuatmay bir mddet srdren mrikler, kuatmann uzamas ve hava durumlarnn aleyhlerine dnmesiyle kuatmay kaldrarak geri dnmler, ancak bu esnada Mslman birliklerinin ani saldrlaryla yz yze kalarak bozguna uramlardr.

Aipaloovik:

Eskimo inancnda kt tabiatl bir deniz tanrs. Cinayet, ykm ve tahribat gibi eylerle uratna inanlr.

Airyaman:

Mazdeizmin tanrlarndandr. Hind'de, bunun karlndaki Tanr, Aryaman'dr. Bu Tanr, Mitra'nn ortaklarndandr. Evlenmelere ve rkn devamnn salanmasna bakmaktadr. Bu Tanrnn isminin, Aryas'larn ismi ile bir yaknl vardr. Bu da ranllar ile Hindlilerin asllarnn ayn olduuna iaret etmektedir. Videvdat'a gre o, Angra Mainyu tarafndan yeryzne sokulan hastalklar tedavi etmek iin yeryzne inmitir.

Ajivika:

Muhtemelen M 5. veya 4. yy'larda Gosala tarafndan kurulan bir Hint dinsel akm. Ajivikalar, Caynistlerden ok daha asketik bir hayat tarzn benimsediler ve retilerinde kat bir determinizme yer verdiler. Onlar, en kk ayrntsna kadar btn kainatn kiisel olmayan bir kaderle belirlenmi olduunu kabul ettiler. Hem bu mezhep hem de kutsal metinleri zamanla kayboldu.

Akabe Biatlar:

Medineli ilk Mslmanlarn, Mekke ile Mina arasnda bulunan Akabe'de Hz. Muhammed'le bir yl arayla iki kez bir araya gelerek yaptklar ballk yemini. Mrikler, Hz. Muhammedin Hac mevsiminde Mekke'ye gelen yabanclarla konumasna izin vermiyor ve ona kar iddetli bir bask uyguluyorlard. Bunun zerine Peygamber, 620'de risaletin 12. yl Hac mevsiminde Akabe'de, Medine'den gelen alt kiiyle grt ve onlardan biat ald. Hazrec ve Evs kabileleri temsilcilerinden oluan bu grup, Allah'a ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, ocuklarn ldrmemek ve iftira etmemek zere Hz. Peygamber'e biat ettiler. Ertesi yl Hz. Muhammed, Medineli 75 kadar Mslmanla yine ayn yerde grerek onlardan da ballk sz ald. Bu defa Medineli Mslmanlar, hangi artlar altnda olursa olsun Hz. Peygamber'i koruyacaklarna dair sz verdiler. slam tarihinde bir dnm noktas olan bu olaylara Birinci ve ikinci Akabe Biatlar ad verilir.

Akaid:

Arapa. inanlar. nanlmas gereken temel hususlar; iman esaslarn konu edinen bilim dal. slam tarihinde akaidle ilgili eitli dnce ekolleri olumutur. Maturdilik, E'rlik ve Mutezillik bunlarn balcalar arasndadr.

Akbaba:

Eski Yunan mitolojisinde tanr Aresin (Mars) kutsal kuu.

Akdamar Kilisesi:

Van glnde bunan Akdamar adasndaki l0.yy'dan kalma kilise.

Akana:

Eski Trklerde bir tanra.

Akhand Path:

Sihizmde kutsal kitap Adi Granthn batan sona bir seferde okunmas, hatmedilmesi. Baknz: Hatim.

-------------

BR SAYHA LE YURTLARINDA KVERDLER

Mesaj Yazan: Helen

Mesaj Tarihi: 13-Ekim-2008 Saat 17:07 Akde:

Arapa. iman. slamda iman dinin temelini oluturur. Bir Mslmann akidesinin snrlar Kur'an'da ak seik belirlenmitir.

Akde, Kur'an'da inanlmas istenen tm hususlara inanmay ve reddedilmesi gereken tm eyleri de reddetmeyi ierir. Geleneksel olarak akidenin temel unsurlar Ament diye adlandrlan bir metinle formle edilir. Bu, Allah'a, meleklerine, kitaplarna, resullerine, ahiret gnne, kadere, hayrn ve errin Allah'tan geldiine ve yeniden dirilmeye inanmay ihtiva eder. Ancak, slamda akidenin snrlarn yalnzca bunlarla snrlandrmak doru deildir. Zira Mslmanlar, Kur'an'da ifade edilen her eye iman etmekle ve onlar kabul etmekle ykmldrler. Baknz: man.

Akka:

slamda ocuun doumu sonras yedinci gnde, Allah'a kretmek amacyla kesilen ve datlan kurban. Hz. Muhammed dnemi ncesi Arap toplumunda mevcut olan bu kurban gelenei Mslmanlarca srdrlm, ancak ocuun bana kan srmek gibi baz adetler yasaklanmtr. Akka kurban sonras ocuun salar kesilir ve

ad konulur.

Akitou:

Babil'deki en nemli bayramlardan birisi yeni ylda yaplan Akitou bayramdr. On bir gn srmektedir. Babil takvimine gre yln ilk ay olan Nisan aynn banda kutlanmaktadr. Bu bayramda drt gn boyunca, yksek rtbeli bir grevli (sesgallou), Tanr Mardouk'un erefine yaratl iiri okumaktadr. Beinci gn, mabed temizlenir, kral istifar ayini esnasnda mtevazileir. Ayn gn Mardouk'un olu Tanr Nabou, Borsippa ehrinden, festivallere itirak etmesi iin getiriliyordu. Sekizinci gn, mabede gidiliyordu. Mabette, Mardo-uk'un, Tiamat zerindeki zaferi kutlanyordu. Onbirinci gn, kader podyumunada lkenin kaderinin yl boyunca tespiti iin duruluyordu. Assurda'da buna benzer bir bayram uzun mddet devam ediyordu. Bu vesile ile Takoutou denilen ve btn Tanrlara takdim edilen bir len yaplyordu. Nihayet Ourouk'da, Tanr Anou'nun iki Akitou bayram vard. Bunlardan biri Nisan aynda, dieri de Eyll-Ekim aynda kutlanyordu.

Akitu Festivali:

Asurlular ve Babillilerce yeni yl ansna Nisan'da dzenlenen tren; yeni yl treni. Bit Akitu ad verilen Akitu tapnaklarnda yaplan bu festivalde, kendisi iin tren dzenlenen yce tanrnn tasviri ehirdeki ana tapnaktan alnr ve nehir yoluyla Bit Akitu'ya getirilirdi. Bu tren, tanrnn ller nehrini geerek br dnyaya gidiini sembolize ederdi. Baknz: Bit Akitu.

Akna (Anne):

Eskimolarn doum tanras.

Akoluthen:

Yunanca. refakati. Erken dnemlerde, kilisede piskoposa refakat eden gen grevlilere verilen isim. Akoluthen takdisinin sembol, amdan ve arap kadehidir. Gnmz Katolik kilisesinde ise en dk drt makamdr.

Akonga:

Afrika'da Kongo ve Ngombe yerlilerinin yce tanrs.

Akovodoun:

Afrika'da Dahomey kabilesinin ller, ruhlar ve atalar klt. Dahomey yerlilerine gre Tovodoun ise insanlarla ilikili olmayan ruhlar kltn; tanrlar, eytanlar, fetileri ve kaderi ifade eder.

Akropolis:

(Yunanca. yksek ehir) Akropolis terimi, birok ehirde, zellikle de Atina'da yksek yerlere ve sitadellere verilen bir isimdir. Atina'da bulunan Akropolis, M 5. yy'da yaplm ve erken dnemlerden itibaren kutsal bir mekan olmutur.

Akam Yemei (Supper):

Baknz: Komnyon.

Akuj:

Kenya'da Turkana halklarnn yce tanrs. Akuj, iyi bir tanrdr ve inana gre herkesle ilgilenebilir. Ondan birey isteyenler nce dua ederler, sonra da ayakkablarn havaya atarlar. Ayakkabnn yere d ekline gre dualarnn kabul edilip edilmedii konusunda yorum yaparlar.

Al karas (Al Kars, Albast, Engemit, Umac):

Geleneksel Anadolu halk inancnda, ocuklara ve zellikle yeni doum yapm olan kadnlara uykuda musallat olduuna, onlara felaket ve iddet getirdiine inanlan kbus ruhu. Demir, krmz renkli bez, ide dal gibi eylerle bunlarn errinden korunmaya allr. Baknz: Incubo, Lilith.

A'la

Kur'an'n 87. suresi. Mekke'de nazil olan bu sure 19 ayettir.

Alak:

Kur'an'n 96. suresi. kra' Suresi olarak da bilinen bu sure, Mekke'de nazil olmutur ve 19 ayettir. Bu surenin ilk be ayeti Hz. Muhammed'e vahy edilen ilk ayetlerdir.

Albertus Magnus:

(1207-1280) Hristiyan bilim adam. Gney Almanya'da dodu ve Dominikan Tarikat'na katld. Yahudi ve slam felsefesiyle ilikisi ve kimya denemeleri nedeniyle byclnden phelenildi. Ancak 1932 ylnda azizliine hkmedildi.

Albigensler:

12. ve 13. yy'da Gney Fransa'da yaygn olan ve Maniheizmin zelliklerini artran gnostik yapsyla dikkatleri eken bir Hristiyan heretik ekol; Catharlar mezhebinin bir kolu. Albigensler, Mesihin fantom bir vcuda sahip bir melek olduuna ve dolaysyla ne strap ektiine ne de tekrar ykseldiine inanrlar. Sakramentleri reddeder ve btn maddi eylerin kt olduuna inanrlar. Ar sklk yanls bir ahlaki doktrine sahiptirler; evlilii ve hayvansal yiyecei ho karlamazlar. Ayrca mkemmeller ve sradan inananlar eklinde iki snfa ayrlrlar. 1165'ten itibaren eitli konsillerde Albigensler lanetlenmi ve mahkum edilmilerdir. Papa III. Innocent onlara kar bir Hal seferi dzenlemitir. 14.yy'da bu hareket ortadan kaybolmutur. Baknz: Catharlar, Maniheizm.

Alcantara Tarikat:

spanya'da askeri bir gaye ile kurulmu olan bir Hristiyan tarikat.

Alda:

Altay Trklerine gre yeralt tanrs Erlikin, yeryzne gnderip insanlarn ruhlarn yakalatt lm ruhu. Aldalar tarafndan ruhlar yakalanan kiilerin, bylelikle yaamlarna son verilmi olur.

Alegorik Tefsir:

Yunanca Allegoria, resimsel konuma ekli. Bir metnin gizli anlamlarn ortaya karma, yorumlama gayreti; remiz ve kinayeli anlatm. Bu yorum metodunu skenderiye Yahudileri Eski Ahit tefsirinde, zelikle skenderiye Ekolne bal Hristiyan ilahiyatlar ise 2. yy'dan beri Kitab- Mukaddes tefsirinde ska kullanmlardr. Baknz: Philo, Clement, Origen.

Aleluya (Halleluya, Alleluia):

Yehova'ya (tanrya) hamd olsun anlamna gelen ve ayinlerde kullanlan bir branca sz.

Alevilik:

(1) slam tarihinde Hz. Ali soyuna ar sevgi ve tarafgirlik gsteren siyasi ve itikadi gruplarn ortak ad. Baknz: iilik.

(2) Anadolu'da yaygn olan ve Hak, Muhammed ve Ali lemesine yer veren bir mezhep. Alevilik, iilik erevesinde kabul edilen slami elerle Eski Trk dini ve Maniheizmin eitli unsurlarnn meczedilmesinden oluan senkretist bir mezhep hareketi grmndedir. Alevilikte ahlaki yaantnn dsturu olarak kabul edilen eline, beline, diline salam (ya da sahip) olmak ilkesi, Maniheizmin mhrdr. Alevi inan esaslarnn temelinde Tanrya, Muhammed'e ve Ali'ye inanma bulunur. Sr saklamak, yalan sylememek, mritlerle birlikte olmak, Mrebbiye itaat etmek, Musahibi gzetmek ve Halifeden ta ve kispet giymek, ocaa bal her Alevinin uymas gereken 7 farzdr. Ayrca her Alevinin kibirlenmemek, kin ve dmanlktan kanmak ve Hak szcn dilinden drmemek gibi hususlara da riayet etmesi beklenir. Alevilikte ocak, nemli bir kavramdr. Her Alevi kendi yresindeki bir ocaa baldr. Bir eit dergah ya da Bektai tekkesi olan ocan banda Dede (eyh ya da baba) bulunur. Alevi dergahlarndaki hiyerarik sralama Halife, Dede, Mrebbi ve Rehber eklindedir. Dedenin yokluunda ona vekalet eden kiiye Mrebbi, dergaha balanacak kiileri Dedeye gtren kiilere de Rehber denir. Bu arada henz dergaha girmemi olan, ancak trenle dergaha kabul edilecek kiilere Talib, bunlarn yannda bulunanlara ise Musahib denilir. Alevi toplumunda Dedeler, hasat sonras yreyi dolaarak Cemi ayini ve Sorgu Ayini trenlerini ynetirler. Gnmzde byk yerleim merkezlerinde bu trenlerin yapld Cem Evleri vardr. Alevilik, babadan oula geen bir mezhep grnmndedir. Alevi isminin dnda, alevi olmayanlarca onlara Kzlba, Rafaz ve tahtac gibi isimler de verilmektedir. Baknz: Dede, Cem Ayini, Sorgu Ayini.

Alevi kelimesi, szlk anlam itibariyle Ali'ye mensup demektir. Yani Hz. Ali'ye ve ona siyaseten bal olduklarn syleyenlerin tekil ettii cemaatin her bir yesine Alev, bu cemaatin btnne de Aleviler denmitir. Bu siyas ve itimai anlam dnda Hz. Alinin soyundan gelenlere de Alev denmitir. Bylece, nesebi olarak Hz. Ali'ye bal olanlarla, siyaseten bal olanlara bu kelimenin kullanlm olmas da baz karklklara neden olmutur. Bunun iinde nesebi ballk ile siyas ballk tarihi srete birbirine karmtr. Mesel Hz. Ali'nin oullan, Hasan, Hseyin, Muhammed bin Hanefyye, mer ve Abbas gibi Hz. Ali'nin nesebinden gelenler, slm tarihinde bu siyas ekolun belli bal temsilcileri olmulardr. Hz. Ali nesebine bal olmadklar halde, bu siyas liderlerin arkasndan gidenlere de Alev denmitir. Tarihi sre iinde bu kolime bazen yerini ia kelimesine brakm ve siyasi anlamda daha radikal gruplar ve hatta devletler kurulmutur: drisiler, Fatmiler, Sleymanler, Zeydiler, Hamdileri bunlarn arasnda saylmaktadr. Bu devletlerin soy itibariyle Hz. Ali ile alakalar bulunmamakla beraber, Alev devletler olarak tannd tarihi bir gerektir. Tasavvufta ise Alev kelimesi daha farkl bir anlama brnmtr. Bu anlamda Alevlik, bir tarikat temsil etmektedir. Bylece, silsile olarak Hz. Peygambere, Hz. Ali aracl ile ulaan tarikatlarn btn, Alevlik ad altnda toplanmtr. Ancak XIX. yzylda Alevilik kelimesi, daha yaygn olarak belli bir inan ve mezhebi ifade etmek zere kullanlmaya balamtr. Bu alanda bazen kzlba kelimesi de kullanlmtr. Bu kelime ile ilgili farkl yaklamlar olmakla beraber bu kelimede Alevilii ifade etmek zere kullanlmtr. Ancak kzlba kelimesi, Alevi kesimi aalamak iin deil, tarihi bir gerein ifadesi olarak kullanlmtr. ah smailin babas eyh Haydar talebelerine on iki imam temsil eden on iki dilimli krmz bir brg giydirmi olmasndan dolay, onun mritlerine kzlba denmitir. Snni kesimde kzlba kelimesi ahlki ve dini ynden aalayc bir anlamda zaman zaman kullanlm da olsa, bunun bilimsel bir taraf yoktur. zbez Trk olan ah smailin, Anadolu'daki faaliyetlerine katlan mritlerine sadece bu krmz bal giydikleri iin kzlba denmesinin dnda baka bir anlam aramann yersiz olduu kanaatindeyim. Nitekim zamanla bu kelimenin yerine Alevilik kelimesi geerek daha yaygn hale gelmitir. Alevilik ile yakn iliki iinde kullanlan bir dier kelimede Bektailiktir. Hac Bektai Velinin izgisinde ve onun damgasn tayan bu hareketin kk XIII. yzyla kadar inmektedir. XV. yzylda mektepleen Bektailik, bu tarikatn mensuplarna verilen isimdir. Bektalerle kzlba/Alevilerin inanlarnda ve erkanda baz benzerlikler olsa da, farkl sosyal kategorilere aittirler. Kzl balar/Aleviler, genelde Trk airetleri iinde krsal kesimde yaayan Trk boylardr. Bektailerin yaad sosyal evre daha ziyade ehir evresidir. Birnciler, daha ok eitimsiz Trkmenleri ihtiva ederken, iknciler, okumu ve bilgili insanlar ihtiva etmektedir. Dini ynden Alevilerle Bektailerin ayrldklar en temel konu, her iki gurupta Haa Bekta- Veliyi sevmelerine ve saymalarna ramen, Aleviler, Hac Bekta dergahna deil, Alevi dedelerine bal olmalardr. Halbuki Bektailer, ise Hac Bekta'n soyundan gelen elebilere inanmaktadrlar. Dier nemli bir fark da, Aleviliin soy zincirine, Bektailiin ise semeli ve iradeli bir eilime bal olmasdr. Yani Alev olmak iin. Alev anne ve babadan domak art iken, Bektai olmak iin byle bir art yoktur. steyen herkes, Bektai olabilir.

Kzlbalk, Alevilik ve Bektailik arasnda yapsal ve doktrinel adan baz farkllklar olsa da, her gruba bal olanlar arasnda bir yaknlama vardr. Her gurupta Hz. Ali, on iki mam ve Ehl-i Beyte sevgi ve sayg duymaktadrlar. lkemizde birok alanda kavram kargaas olduu gibi, Alevilik, kzlbalk ve bektailik kelimelerinin ihtiva ettii anlamlarda da bir kargaa yaanmaktadr. Bunun iin, bazan Alevi kelimesiyle, hem aleviler, hem kzlbalar hem de Bektailer kastedilmektedir.

Anadolu Aleviliinin takriben on asrlk bir tarihi gemite ekillendiini belirtebiliriz. Anadolu Alevilii olarak kompoze olan inan sisteminin mensuplar iinde, slm ncesi farkl inanlarn sentezletii birtakm Sf akmlarn varl da pheye yer brakmayan bir gerek olarak grlmektedir. Kalenderilik ve Haydarilik gibi suf akmlar, bunlarn banda gelmektedir. Eski inan izlerinin tand dier bir suf alamda Yeseviliktir. Bu tarikatlar, Anadolu'ya g eden Trkmenler tarafndan olaanst bir ekilde benimsenmitir. Mesel Ahmet Yesevi'nin halifelerinden olduu sylenen lokmn- parende'nin emriyle Anadoluya gelen Hac Bekta, Baba lyas'a intisap ederek suluca karahyk'e mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn60" rel="no follow - blgelerde devam etmilerdir. Bektailik ismi altnda olmasada, Hac Bektai Vel klt etrafnda XIV. yzyldan itibaren Rum Abdallar ismiyle ortaya kan hareket, Trkmenler arasnda yaygnlk kazanmtr. Rum Abdallar, zellikle orta ve bat Anadolu'da ve Rumeli'de ok rabet grmtr. Bu hareketin belli bal simalar arasnda Abdal Kumral', Abdal Mehmed'i ve Abdal Musa'y sayabiliriz. Bunlarn dnda Hac Bekta- Veli'yi hareketlerinin merkezinde tutan Kalender, Vef ve Haydar tarikatlerini de bu izgide sayabiliriz. Ancak bu dnemde mehur olan Hac Bekta deil; Baba lyas'd. Hac Bekta da dahil, btn bu tarikatler, Baba lyas ile balantl olarak anlyordu. Yukarda zikrettiimiz isimler arasnda bulunan Abdal Musa, Hac Bektan yakn olan Hatun Anann mridiydi, Abdal Musa, Osmanl Beyliinde Hac Bektan mitolojik bir ahsiyet olarak anlmasna sebep olacak bir propaganda yaptn, kaynaklar kabul etmektedirler. Bu dnem XV. yzyla kadar bylece devam etmitir. Bektailiin organizasyon olarak teekkl tarihi XV, yzyldr. Bektailii bir tarikat olarak tekilatlandran ahsiyetin Balm Sultan plduu konusunda, kaynaklarda bir nevi gr birlii vardr. Ancak Balm Sultan'nda kimlii konusunda ak ve net bir bilgi yoktur. 1501'de II. Bayezid tarafndan Balm Sultan, Hac Bekta zaviyesinin basma getirildikten sonra Balm Sultan, Bektailiin Hac Bekta'tan sonra ikinci ahsiyeti olmutur. Bu konuda aratrma yapan baz bilim adamlar Balm Sultan'n, Bektailii, Kalenderilikten ayrarak tekilatlandrd kanaatini tarken; dier bazlar da Bektailie, on iki imam tresini, mcerretlii, arabn serbestliini, ibadetlere riayetsizlii, kulaa kpe takmay, teslis ve hulul gibi eyleri, sokarak dejenere ettii kanaatini tamaktadrlar.

Balm Sultan'n organize ettii Bektailik, XV. yzyln ortalarna doru Hurf tesirlerle birlemeye balam ve Fazlullah- Hurf'nin [fikirleri benimsenmeye balamtr. Yine XV. yzyln ortalarndan itibaren Anadolu'ya i dnceler yaylmaya balamtr. Bununda arkasnda Safevi propagandas ok etkili olmutur. Temelde eyh Safiyuddin tarafndan ran'da snni bir tarikat olarak ortaya kan Safevilik, Erdebil'de merkezilemitir. Safiyddinin 1334'de lmnden sonra yerine geen halifeleri, tarikatn Irak, Suriye, Anadolu'da yaylmasn salamlardr. XV. yzyln banda bu tarikat eyh brahimin nderliinde byk bir hrete ulamtr. Ancak tarikat Hoca Ali dneminde iilie meyil gstermitir. Erdebil Tekkesi, bu dorultuda bir merkez grevi grm, Anadolu'daki rnuritlerce ciddi ekilde desteklenmitir. eyh Cneyd mk:@MSITStore:E:\Darul%20kitab\Tarih\Ansiklopedik%20Dinler%20szl.chm::/01-A.htm#_ftn63" rel="no follow - ah smail, ii doktrine fanatik bir ballk gstermitir. Hatta Tebrizin fethinde, snni izgideki Mslmanlar ldrm, Cuma hutbelerinde on iki imamn isimlerinin saylmasn mecbur tutmutur. Cuma hutbelerinde Hz. Ebu Bekr'e, Hz. mer'e ve Hz. Osman'a lanetler yadrm ve hatta bu hutbeyi okumayanlar ldrtmtr... Ezana Ehedu enne Aliyyen Veliyullah ibaresini ekletmitir. ah smailin bu tutumu, kendisine Anadolu'da bal olanlar da tahrik ederek, Anadolu'da snnilerle ah smailin adamlar arasnda ciddi bir gerginlie de sebep olmutur. te bunun zerine Osmanl padiah Yavuz Sultan Selim, harekete gemi, Anadolu'daki ah smailin yaylma alann ve onun gcn yok etmek zere 1514 ylnda aldran' da ah smail ile Yavuz Sultan Selim kar karya gelmilerdir. Bu savata ah smail malup olmutur. Ancak, ah smail'e Anadolu'da bal olan Kzlba-Alevi evrelerini Hatay mahlasyla yazd Trke iirlerle, ah smail, etkilemeye devam etmitir...

Anadolu'daki ah smail'e gnlden bal olan kzlba topluluklar, Osmanl ynetimiyle ok iyi ilikiler iinde olmasalar da hayatlarn devam ettirmilerdir. Ancak Anadolu kzlbalarnn Erdebil tekkesiyle ilikileri kopmutur. Burada belirtmekte yarar vardr ki XV. Asrn eyreinden sonra Anadolu Alevileri, on iki imam iiliini asl hviyetiyle almamlar. Ehl-i Beyt ve Hz. Ali sevgisi; on iki imam anlay, tevell-teberr ve kerbel matemi gibi konular ran iileri gibi canl olarak deil, daha yzeysel olarak belli bir kltrel sentez iinde kabul etmilerdir. Bunun iin, Anadolu Aleviliiyle ran iilii arasnda olduka farkl bir gelime grlmektedir... Anadolu'da ah smail'e bal olan Trkmen boylaryla Osmanl ynetimi arasnda zaman zaman srtmeler de yaanmtr. II. Bayezid dneminde vuku bulan isyanda ah Kulu, 1511 ylnda ldrlmtr. Daha sonra ayn izgide ikinci bir isyan da Nur Ali tarafndan karlmtr. Nur Ali, bir mddet baarl olmusa da, daha sonra Osmanl ynetimi tarafndan datlmtr... Daha sonraki yllarda ayn paralelde Bozoklu Cell, Skln Koca ve Baba Zunnn isyanlar kendim gstermitir. Bu izgideki isyanlarn en by kalendrolu isyan olmutur. Ancak kalender elebi bu isyanda 1527 ylnda ldrlm ve isyan bastrlmtr. Bylece Osmanl ynetimiyle kzlba/Alevi Trkmenler arasndaki bu srtmeler gitgide Alev Trkmenlerin devletten soumalaryla sonulanan bir politika izlemeye kadar gelmitir. Bu dnemde kurt airetlerinden bazlar Alevilii kabul ederek, Osmanl devletinin Dou ve Gney Anadolu blgelerinde yeni birtakm oluumlar meydana getirmilerdir. Alevi/Kzlba Trkmenlerin bir ksm, isyan srasnda Anadolu'daki Bektailerin elebiler kolu ile birlikte hareket etmilerdir. Fakat yinede kendi inan ve anlaylar dorultusunda ocaklara bal kalarak, merkezden uzak blgelerde yaamaya devam etmilerdir. Bektailer ise, kalender elebi ayaklanmasndan sonra Hac Bekta Derghna 1551 de Ali Paa'nn getirilmesiyle elebiler ve Babalar olmak zere ikiye ayrlmlardr. Osmanl ynetimiyle iyi ilikiler iine giremeyen Bektailer ve kzlba Trkmenler, dalk blgelere yerleerek birtakm ocaklarda faaliyet gstermilerdir. Bektai dergah ile alakal olan yenieri oca zaman iinde bozulmu ve II. Mahmut 1826 ylnda yenieri ocan kapatmtr. Bundan sonra Bektailik, Balkanlarda yaylmaya balam zellikle Arnavutluk bu alanda nemli bir blge haline gelmitir. Trkiye'de Alevi-Bektai cemaatleri milli mcadelede Atatrk'n yannda yer almlar ve milli mcadeleye destek vermilerdir. zbe z Trk olan Alevi/Kzlba Trkmenler, bu lkenin, evlad olarak yzyllardr snni Trklerle birlikte kader birlii yapmlardr. Zaman zaman hem lkemizde hem de d devletlerde Trkiye'nin milli ve dini btnln bozmaya alanlar, Alevi-Snn atmasn krkleseler de, Trk halknn sa duyusu bu atmaya frsat vermemitir. Anadolu'nun Alevi-Snn halk, Allah'a Kur'an'a ve Peygamber'e inanmaktadrlar. Ayn vatann ve rkn evladdrlar. Trk insann birletiren bu unsurlarn etrafnda kenetlenen Snn-Alev halk, slm'n kardelik ve hogr ortamnda ayn dinin ve ayn milletin evlad olmann mutluluunu yaamaya devam edeceklerdir. Bu adan, bizi birbirimizden ayrmaya ynelecek her hareketin ve dncenin karsnda, Snn-Alevi Trk halk yek vcut ol