Dime te hame apo dime te ushqehemi ? Anoreksia , bulimia, obeziteti

Tema:Dime te hame po a dime te ushqehemi?Anoreksia,bulimia,obeziteti

Objektivat

• 1.Te pershkruhen mardheniet midis ushqimit dhe shendetit.

• 2.Te shpjegohet shakalla e larte e veprimit te semundjeve.

• 3.Te analizohet rendesia e nje diete te balancuar.• 4.Te trajtohet te ushqyerit si faktor i nevojshem per nje

zhvillim mendor optimal dhe nje aktivitet shkollor maksimal.

• 5.Te pershruhen faktoret qe ndikojne ne shprehite tone te te ushqyerit.

• 6.Te trajtohen crregullimet ushqimore te te rinjte.• 7.Te merni vendime te shendetshme ne perzgjedhjen e

ushqimit.

Te ushqyerit• Ushqyerja eshte nje proces nepermjet te

cilit merren dhe perdoren nga organizmi elementet kryesore te ushqimit.Ushqimi eshte nje nevoje baze fiziologjike dhe nje kusht i domosdoshem per nje shendet te mire.Trupi I njeriut ka nevoje per elementet kryesore ushqimore , te cilat ndahen ne shtate klasa : karbohidrate,proteina,yndyrna,vitamina , minerale,uje dhe fibra.

Si ti sigurojme elementet kryesore te ushqimit ?

Lendet ushqyese Burimet

Karbohidratet embelsirat,dritherat,patatet

Yndyrnat vaji i ullirit,djathi I skremuar,gjalpi,lajthia,arra

Proteinat mishi,peshku,vezet,arrat,qumeshti,bajamet,bishtajat

Vitaminat perimet,frutat,dritherat,qumeshti

Mineralet perimet,frutat,mishi,qumeshti

Uji lengjet,frutat,perimet,shumica e ushqimeve

Fibrat frutat,perimet,dritherat

Elementet esenciale te ushqyerit.

Ëmbëlsirat dhe kriperat • Konsumimi i shpeshtë i sheqerit I dëmton dhëmbët dhe con në

shtimin e peshës. Për këtë arsye ëmbëlsirat, pijet me sheqer dhe pijet alkoolike duhet të shijohen me masë.

• Kripa e kuzhinës, te disa njerëz të caktuar ndikon në rritjen e shtypjes së gjakut. Megjithatë kripa është e rëndësishme, jo vetëm për shkak të përmbajtjes së Jodit dhe Fluorit. Jodi pengon lindjen e gushës dhe Fluori rrit qëndrueshmërinë e dhëmbëve kundër kariesit.Por gjate konsumit te kripes duhet te kujtojme shprehjen e famshme popullore ‘’Gjella me kripe e kripa me karar’’.

Yndyrnat• Yndyrat/vajrat janë lende ushqyese të

pasura me energji. Përdorimi i yndyrës me sasi të tepruar favorizon jo vetëm mbipeshën por edhe shfaqjen e sëmundjeve të ndryshme. Për këtë arsye duhet të kemi kujdes nga yndyrat e fshehta, gjatë përdorimit të: prodhimeve të suxhukut, llojeve të djathërave të pasura me yndyrë,etj. Cikli i ndertimit, thyerjes, rezervimit dhe mobilizimit te lyrave qedron ne baze te menyres se si njerezit dhe te gjitha kafshet rregullojne (apo racionalizojne) energjine e vet. Çbalancimi i nje prej ketyre hapave mund te rezultoje ne nje semundje, perfshire semundjet e zemres dhe diabetin. Per shembull, nje sasi e larte trigliceridesh ne gjak, rrit mundesine (riskun) e bllokimit te arterieve, qe çojne me tej ne atakun e zemres dhe infarktin.

Qumështi, prodhimet e qumështit, mishi, peshku dhe vezët.

• Për çdo ditë, me një ndryshim të koordinuar, duhet të hahet: mishi, peshku, vezët, djathi ose të tjera prodhime që përmbajnë hekur . Peshku fale vlerës së lartë të yndyrave zë një vend të veçantë në të ushqyerit e shëndetshëm. Për këtë shkak është i arsyeshëm përdorimi i 1-2 racioneve me mish peshku në javë. Qumështi, kosi, djathi dhe gjiza janë artikuj ushqimorë me një kualitet të lartë. Qumështi dhe produktet e qumështit do të duhej që të konsumoheshin disa herë në ditë. Ato përmbajnë shumë materie të vlefshme ushqyese, posaçërisht kalciumi është shumë i rëndësishëm për ndërtimin e kockave. Furnizimin me Kalcium mund ta bëjnë edhe ujërat minerale të pasura me kalcium.

Prodhimet e grurit dhe pemët bishtajore, prodhimet e tjera të drithërave dhe patatet

• Artikujt ushqimorë përbëjnë pjesën kryesore te një ushqimi të shëndoshë. Prandaj buka, prodhimet e brumërave, orizi, misri, patatet, ose pemët bishtajore duhet të konsumohen shumë here në ditë.

Pijet• Uji dhe lëngjet (pijet) pa

sheqer e shuajnë etjen më së miri. Pijet me përmbajtje të kafeinës duhet të përdoren vetëm në sasi të zvogëluar. Në ditë të pihen 1–2 l litër lëngje, posaçërisht në formë të pa sheqerosura, p.sh. Uji mineral ose pemëve/çaj i zi. Pijet me përmbajtje të kafeinës (kafja, çaj i zi apo i gjelbër) të shijohen me masë.

Diete e shendetshme • Disa keshilla se si ti zgjedhni

ushqimet qe permiresojne shendetin tuaj dhe ti shmangni ato te cilat rrisin rrezikun per ndonje semundje dhe ne te njejten kohe te krijoni nje plan per nje diete qe funksionon per ju.

o Konsumo Mjaft Kalori por Jo TeperMbaj nje balance mes te kalorive qe merr dhe ato qe harxhon – me fjale te tjera mos ha me

shume ushqim se sa i duhet dhe perdor trupi jua. Sasia mesatare e rekomanduar qe lejohoet eshte 2000 kalori por kjo varet nga mosha juaj, gjinia, gjatesia, pesha dhe aktiviteti fizik i juaj.

o Ha Nje Mori Te Gjere Ushqimesh.Te hash shendetshem eshte nje rast per ju qe te zgjeroni morine e zgjedhjeve – duke provuar

ushqime te ndryshme e vecanarisht perime, frutat dhe produktet e drithrave te plota – ushqime qe zakonisht nuk i keni ngrene me pare.

o Mbaj Porcionet Mesatare.Vecanarisht tek ushqimet me shume kalori. Ne vitet e fundit madhesia e servimit me ushqim

eshte rritur shume e vecanarisht ne restorane. Nese ju servohet nje pjate e madhe me ushqim ne ndonje restorant ateher ndaje ate me dike qe ke afer apo – edhe me mire – porosit pjat mesatare ose te vogel.

o Ha Shume Fruta, Perime, Drithera dhe Bime BishtajoreUshqime te larta me karbohidrate komplekse, fiber, vitamina dhe minerale, me pak yndyr

dhe pa kolesterol. Mundohu te gjesh prodhime sa me te freskta.

• Pi Me Shume Uje

Trupi jone eshte 75% uje. Dhe uji eshte nje pjes e vitale e dietes se shendetshme. Uji ndihmon te pastrojme sistemin tone, vecanarisht veshket dhe fshikezen urinare , nga toksinat dhe mbeturinat. Shumica e njerezve e kalojne jeten e tyre te dehidruar.

• Kufizo Ushqimet Me Sheqer, Kripe Dhe Produktet E Drithrave Te Rafinuara

Sheqeri i shtohet nje sasie te madhe ushqimeve qe prodhohen. Gjate nje viti vetem nje kanace me soda (coca cola) qe ka 160 kalori, mund te shtoj peshen tuaj per 7 kilograme!

• Mos U Be Polic i Ushqimeve

Ju mund te knaqeni me embelsirat qe pelqeni dhe ushqimet e skuqura ne nje mase perderisa ato jane pjese e rastesishme (here pas here) e dietes tuaj te shendetshme. Ushqimi eshte burim i mire i knaqesise dhe knaqesia eshte e mire per zemren tuaj!

• Leviz

Nje diet e shendetshme permireson energjine dhe ndjenjen e mireqenies tuaj gjersa zvoglon rrezikun tuaj ndaj shume semundjeve. Nese shtoni aktivitetin fizik dhe ushtrimet do te bej qe plani i te ushqyerit te shendetshem te funksionoj edhe me mire.

6)Semundjet e shkaktuara nga kequshqyerja.

• 1. Obeziteti

• 2. Sëmundjet e veshkave

• 3. Sëmundjet e tëmthit

• 4. Sëmundjet e zemrës

• 5. Sëmundjet e gjakut

• 6. Diabeti

• 7. Hipertensioni

• 8. Sëmundjet e arterieve të trurit

• 9. Kanceri i qafës së mitrës

• 10. Kanceri i ovareve

• 11. Kanceri i gjirit

• 12. Kanceri i zorrës

• 13. Kanceri i tëmthit

• 14. Kanceri i mëlçisë

• 15. Kanceri i prostatës

Obeziteti • Në shoqëritë e zhvilluara po rritet me shpejtësi të

madhe prevalenca e obezitetit – e ashtuquajtura “epidemia e obezitetit”. Është përshkruar një sindromë, “sindroma metabolike”, në të cilën grumbullimi (akumulimi) i dhjamit, veçanërisht në zonën abdominale, lidhet me ndryshime të lipideve hematike, të hipertensionit, rezistencë ndaj insulinës dhe një gjendje proinfiamatore-protrombike.

• Kjo sindromë metabolike është shkaku kryesor i patologjive bllokuese kardiovaskulare. Adipocitët jo vetëm që janë përgjegjës për depozitimin e lipideve, por kanë një rol të rëndësishëm edhe në metabolizëm, falë sintetizimit të një varieteti citokinash që veprojnë në nivel sistemik. Mendohet se faktorët që rrisin masën e adipocitëve kontribuojnë në zhvillimin e sindromës metabolike.

• Obeziteti është bashkëlidhur kryesisht me faktorë ambientalë si ushqyerja e tepërt dhe joaktiviteti fizik. Obeziteti gjithsesi lidhet edhe mefaktorë gjenetikë. Në raste të rralla familjare, obeziteti shkaktohet nga mutacione të leptinës, të receptorit të leptinës, të prohormon-konvetrazës, të pro-opiomelanokortinës dhe të receptorit të melanokortinës 4. Obeziteti sporadik tek njeriu është bashkëlidhur me lokuse gjenetike (gjenike) që mund të favorizojnë lindjen e tij.

Anoreksia• Anoreksia - nenkupton nje deshire

te egzagjeruar per te qene i dobet, duka pasur tendencen te ruash te njeten peshe trupore perkohesisht. Personat te cilat kane anoreksi prezantojne nje imazh te deformuar mbi trupin e tyre duke e konsideruar veten shume me te shendoshe se sa jan ne realitet dhe ne periudhat kur jane shume nen peshten normale. Keta persona hane shume pak, preferojne frutat dhe perimet, evitojne sa me shume sheqernat dhe pastat, mishin dhe djathrat si dhe gjellen e gatuar.

Bulimia• Bulimia eshte e ngjashme me

anoreksine,por ka disa ndryshime.Bulimiket nuk humbasin shume ne peshe dhe ne te vertete ata jane pak mbipeshe.Gjithashtu ata jane te shqetesuar per masen e tyre trupore dhe duan te dobesohen.Ata kane shpesh nje babezi per te ngrene,konsumojne sasi te madhe karbohidratesh ne nje periudhe te shkurter kohe dhe perdorin laksative qe shtojne jashteqitjen per te eliminuar ushqimin qe kane ose provokojne te vjella.Bulimia nervore prek me shume adoleshentet.

Ushqimi BIO dhe OMGJ

BIO• Të gjithë e kanë kuptuar se ushqimet

biologjike, ato të vërteta, të rritura pa pesticide apo produkte të tjera kimike, janë shumë të shëndetshme për shëndetin tonë. Por tregu e ka të pamundur të plotësojë kërkesat e konsumatorëve për këto lloje ushqimesh. Kërkime të shumta kanë treguar se këto lloj produktesh janë më të pasura me substanca, që na ndihmojnë të ndihemi më mirë, si vitamina C dhe oksidues të tjerë. Kush i provon për herë të parë mbetet i shtangur nga shija dhe aroma e mrekullueshme. Një studim amerikan i departamentit të agrikulturës ka treguar se në 50 vitet e fundit përmbajtja e minerale dhe vitaminave në shumë produkte është ulur në mënyrë domethënëse, kjo për shkak edhe të produkteve kimike që përdoren. Sot të gjithë jemi të ekspozuar ndaj produkteve ushqimore të modifikuara, për prodhimin e të cilave përdoren hormone, pesticide apo kimikate të ndryshme të pakontrolluara, të cilat sjellin pasoja në organizmin e njeriut.

Disa ushqime Bio Qumështi

• Ky produkt biologjik, i marrë nga lopët e ushqyera në mënyrë korrekte, përmban Omega 3 shumë herë më shumë se sa ata që shiten në supermarket. Ky lloj qumështi është i shtuar artificialisht me Omega 3 të marra nga peshqit. Për më tepër këto të fundit janë të domosdoshme për sëmundjet degjenerative dhe kardiovaskulare.

Mishi• Përtej shijes, mishi ka një përmbajtje më të vogël yndyrash të

ngopura dhe një përqendrimi të lartë të acideve yndyrore të pangopura që i bëjnë mirë zemrës. Kjo, sepse nga kafshët që ushqehen sipas kërkesave të tyre, me bar dhe jo koncentrat.

OMGJ• Me OMGJ (Organizëm i

Modifikuar Gjenetikisht) nënkuptohet një organizëm gjallor, pasuria gjenetike e të cilit është modifikuar nga njeriu nëpërmjet teknikave të inxhinierisë gjenetike. Sot, inxhenieria gjenetike është mjaft e zhvilluar dhe ka gjetur aplikime në shumë fusha, nga agrokultura tek mjekësia, deri tek ushqimet.

• Dëmet e ushqimeve te modifikuara

• Përdorimi i organizmave të modifikuara dëmton:

• Aparatin tretës• Krijon alergji• Dëmton biodiversitetin• Shkakton dëm

ekonomik te fermerët• Dëmton marrëveshjet

e Tregtisë së Lirë me vendet e Bashkimit Evropian.

Siguria ushqimore• Siguria ushqimore i referohet të

gjitha atyre rreziqeve të cilat mund ti shkaktojnë dëme ushqimit dhe kështu shëndetit të konsumatorit. Ato mund të përfshijnë:

• Rreziqet mikro-biologjike

• Teprica të pesticideve

• Keqpërdorimi i shtesave ushqimore

• Ndotës kimik

• Shtesa të pavlefshme

• Teprica të barërave veterinare dhe hormone për nxitje të rritjes/zhvillimit.

• Faktorët të cilët mund të kontribuojnë drejt rreziqeve në ushqim, përfshijnë:

• Praktikat e gabuara bujqësore

• Higjiena e dobët në njërën prej fazave të rrjetit ushqimor

• Mungesa e kontrollave preventive

• Në përpunim ushqimor dhe funksione përgatitëse

• Keq-përdorimi i kemikaleve• Kontaminimi i lëndës së

parë,• Përbërësve ushqimor dhe

ujit• Deponim jo-adekuat apo jo

i duhur

• Konsumatorët presin mbrojtje nga rreziqet që mund të paraqiten gjatë tërë rrjetit ushqimor, duke filluar prej prodhuesit primar e deri te konsumatori, që përshkruhet shpesh me termin ‘prej fermës në tryezë’. Mbrojtja do të bëhet vetëm atëherë kur të gjithë sektorët e rrjetit furnizues të funksionojnë në mënyrë të integruar, dhe sistemet kontrolluese të ushqimit të adresojnë të gjitha fazat në rrjetin ushqimor.

USHQIM I SHENDETSHEM

NDIKIMET E FRUTAVE DHE PERIMEVE• Fiku - Ve ne pune aparatin tretes dhe i jep nxehtesi

trupit.

- Molla - Pastron veshket, sheron cregullimet ne aparatin tretes.

- Bananja - Ben mire per zemren, muskujt dhe e clodh trupin.

- Kajsija - Proshon gjak. Zbukuron lekuren dhe ben mire per floket. Parandalon kancerin.

- Vishnja - Eshte depo vitaminesh dhe mineralesh.

- Qitro - Ndihmon tretjen. Pakeson rrjedhjen e gjakut nga mishi i dhembeve, sherron ftohjen dhe stabilizon kolesterolin.

- Portokalli - Te mbron nga ftohja, gripi, semundjet e zemres dhe paraliza.

- Mandarina - Ndihmon ne luftimin e infeksionit.- lekures.

•- Qershia- ul nivelin e kolesterolit ne trup.

- Dardha - Ben mire per forcimin e zemres dhe damareve dhe presionin e ulet te gjakut.

- Speci - Ben shume mire per floket, thonjte dhe lekuren.

- Brokoli - Pakeson rrezikun e kancerit te stomakut dhe te tubit te ushqimit.

- Llahanaja - Pengon plakjen dhe ben mire per lekuren.

- Karrota - Jep energji, dhe stabilizon nivelin e kolesterolit.

- Kastraveci - Rinon muskujt dhe i jep elasticitet qelizave te lekures.

- Hudhra - ul tensionin, ndalon mpiksjen e gjakut, ben mire per zhdukjen e kancerit te stomakut dhe forcon qendrueshmerine e trupit.

• Pjepri - Largon pagjumesine, ben mire per kancerin e zorreve dhe te trupit

Konkluzioni• Keshilla qe ndihmojne ne nje shendet sa me te

mire :

1. Mbani një ditar ushqimi.• Të paktën 5 ditë, deri një javë, mbani një laps dhe një letër në dorë

dhe shkruani cdo gjë që hani, sa hani, kur dhe ku duhet t’a hani, dhe më kë ishit kur e hëngrët. Mundohuni ti shkruani këto gjatë kohës që hani/ shumë njerëz mendojnë se kur mundohen të kujtojnë dicka që hengrën që ta shënojnë në fund të ditës, ato e harrojnë ato. Ka pasur dhe nga ato njerëz që kanë thënë që nuk kanë ngrënë vetëm sepse nuk dëshironin ta shënonin në letër. Jini tërësisht e ndershme me veten tuaj. Nuk keni pse t’ja tregoni ndokujt rezultatet

2. Mos hani shumë pak• Dietat me shumë pak kalori,mund t’ju ndihmojnë të humbni peshë,

por janë shumë të vështira për t’u mbajtur. Gradualisht do të lodheni dhe do të irritoheni,do të humbni energjinë për ushtrime, dhe njerëzit nuk do të donin të hanin me ju përshkak të listës së gjatë të ushqimeve që nuk mund të hani në një drekë në restorant, apo dhe në shtëpi.

3. As mos rrini pa ngrënë e as mos hani shumë• Nuk ishtë shaka kur thanë që ” mëngjesi është vakti më I rëndësishëm

I ditës”. Studimet tregojnë se kush e lë vaktin e parë, përfundojnë duke ngrënë më shumë kalori gjatë ditës dhe bëjnë zgjedhje më pak të shëndetshme. Mundohuni të hani të paktën 3 vakte në ditë. Do të ishte mirë që ti ndanit vaktet në 6 vakte të vogla në ditë, kjo e mban metabolizmin dhe nivelin tuaj të sheqerit të rregullt.

4. Të freskët gjatë ditës• Ushqimet e paketuara zakonisht ulin vlerat ushqyese të

ushqimeve dhe rrjedhimisht rrisin kaloritë. Shoqata dietike amerikane rekomandon 3-5 shërbime nga frutat dhe perimet në ditë. Nuk keni kohë për ushqime “shtëpie”? Përgatitini në fund të javës, që gjatë javës thjesht t’ju duhet ti ngrohni.

5. Hidratohuni që të humbni peshë më shpejt• Pini uje, kafe, caj ose lengje frutash. Duke përfshirë ujin e

“fshehur” që ndodhet në ushqime, 1.5l në ditë. Sa ujë duhet të pijmë? Në përgjithësi duhet të pini aq ujë në ditë sa urina juaj të jetë gati e qartë.

6. Hani më pak, ushtrohuni më shumë• Gjëja e mirë e dietave është se ju tregojnë ku duhet të ndaloni së

marruri numrin ekstra të kalorive. Shumë njerëz, hanë thjesht për zakon edhe nëse nuk janë të uritur. Në këtë mënyrë ju duhët të filloni dhe një program fitnesi. E di që mund të thoni” nuk kam kohë sepse…..( vendosni këtu justifikimin tuaj). Pyeteni veten..” Sa energji më tepër do të kisha nëse nuk do të kisha këto ekstra kilogram? Sa gjëra do të shijoja dhe do të ndjehesha mirë nëse do kisha një trup të shëndetshëm. A ja vlen disa minuta në ditë të inkorporoni këto sjellje të thjeshta gjatë ditës tuaj?

Ha mire…

Jeto mire!