DhaoAlkitab - World English Bible · 2021. 2. 12. · Yarden. 6 Ra bhoka dꞌara ra, aa man-gakusasala-sasigoaaꞌi-aaꞌi,èlekaYohanis saranisiètudꞌaralokoYarden....

iiDhao Alkitab

Genesis and the New Testament in the Dhao language of IndonesiaKejadian dan Perjanjian Baru dalam bahasa Dhao

copyright copy 2012 Unit Bahasa dan BudayaLanguage DhaoTranslation by Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-NoDerivatives license 40You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format provided that

You include the above copyright and source informationYou do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the

ScripturesPictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents For other uses please contact the respective copyright owners2016-06-28PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 13 Aug 2021 from source files dated 19 Nov 2020526bd1ea-5f35-574c-9a7a-dabc714cb5d3

Contents

Mateos 1Markus 56Lukas 90Yohanis 146Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 186Roma 2421 Korintus 2692 Korintus 293Galati 308Epesus 316Pilipi 324Kolose 3301 Tesalonika 3362 Tesalonika 3411 Timotius 3442 Timotius 351Titus 356Pilmon 359Ibrani 361Yakobis 3811 Petrus 3872 Petrus 3941 Yohanis 3992 Yohanis 4053 Yohanis 406Yudas 407Rai-haha Rupa Hiu 410

Mateos 11-2 1 Mateos 122

Lii lolo Beꞌa negraveti LamatuaYesusmadhutu sasuri MateosJꞌajꞌajꞌi negraveti Lamatua Yesus(Lukas 323-38)

1-2 Sasuri ne lole jꞌara mamuri negravetiYesus Kristus nuka Dhegraveu dhu AmaLamatua padhadhamema ho neo puamaiYesus ne ana-egravepu dhegraveu aae Daud degravengeAbraham

Karegravei negraveti Abraham toke dhegraveu aae Daudabhu 14 (canguru egravepa) begravei-baki Kabhia Nasegravemi neꞌeAbraham matana IsakIsak matana YakobYakob matana Yahuda degravenge aꞌari na3 Yahuda matana Peres degravenge Sera (ina ra

ngara na Tamar)Peres matana HersonHerson matana Ram4 Ram matana AminadabAminadab matana NahasonNahason matana Salmon5 Salmon matana Boas (ina na ngara na

Rahab)Boas matana Obet (ina na ngara na Rut)Obet matana Isai6 Isai matana Daud

7-11 Negraveti Daud toke lodꞌo dhu ra babegravegesuku Israꞌel asa Babel abhu hari 14 (can-guru egravepa) begravei-baki nukaDaud matana Soleman (ina na uru egraveegravena

dhegraveu egravemu Uria)Soleman matana RehabeamRehabeam matana AbiaAbia matana AsafAsaf matana YosafatYosafat matana YoramYoram matana UsiaUsia matana YotamYotam matana AhasAhas matana HeskiaHeskia matana ManaseManase matana AmosdaggerAmos matana YosiasYosias matana Yekonya degravenge ari na lodꞌo

babegravege si asa Babel

12-16 Lodꞌo babegravege si asa Babel toke dꞌairara iisi Yesus abhu 14 (canguru egravepa) begravei-baki nukaYekonya matana SaltielSaltiel matana SerubabelSerubabel matana AbihutAbihut matana ElyakimElyakim matana AsorAsor matana SadokSadok matana AkimAkim matana EliutEliut matana EliasarEliasar matana MatanMatan matana YakobYakob matana Yusuf

Yusuf ne dhegraveu egravemu Maria Maria ne kadhu nara iisi Yesus Kristus

17 De karegravei negraveti Abraham toke Daudabhu 14 (canguru egravepa) begravei-baki negraveti Daudtoke lodꞌo ra babegravege si asa Babel abhu 14(canguru egravepa) begravei-baki aa negraveti lodꞌo rababegravege si asa Babel dꞌai Maria nara iisiYesus abhu 14 (canguru egravepa) begravei-baki

Maria nara iisi Lamatua Yesus(Lukas 21-7)

18 Lii loloMaria nara iisi Yesus segravemi neꞌeka

Maria dhu tunanga le degravenge Yusuf Duara paꞌegraveci regravedhimegraveka sama segravemi dhegraveu egravemu-kamali te ngaa teꞌa boe na Maria dhudegravenge le babia negraveti Roh Ama Lamatua dhuMola-Megraveci 19Ropa Yusuf neꞌa ka na neopamaꞌegravete lii regravengu dua ra Te ngaa na dꞌegraveiboe pamakae Maria egravetu madha dhegraveu aelula negravengune ca dhegraveudhudꞌaramola Negravetiegraveegravena ka na neo pamau eele lii regravengu ne

20 Tengaa lodꞌo dhunapangee era dꞌaraca megraveda sa ka negravengu nii Egravetu dꞌara nii neladhe negravedhi ana pajuu Ama Lamatua negravetisorga mai peka degravenge ne aku negravengu naldquoYusuf Egraveu ne ana-egravepu dhegraveu aae Daud Egraveumage makae leo degravenge Maria Te ana dhuna kadꞌo egraveegravena jꞌajꞌi negraveti RohAma Lamatua21 Begraveli-camegravedꞌa Maria nara iisi ana moneca dhegraveu Aa egraveu hudꞌi pangare Ne Yesuste Negravengu ka dhu patabuli dhegraveu unu AmaLamatua negraveti koasa sasala-sasigo rardquoDagger

22 Jꞌara ne jꞌajꞌi segravemi egraveegravena lula AmaLamatua dhu peka mema negraveti uru ka re

17-11 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi suri Asaf Abhu sasuri cahagꞌe dhu leo dhu suri na Asa Dhegraveu neꞌe egraveci egraveegravenaka degravenge dhegraveu dhu cegraveu dꞌara sasuri 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 310 dagger 17-11 Sasuri lii Yunani cahagꞌe surina Amos Aa abhu cahagꞌe dhu suri na Amon 17-11 2 Dhegraveu Aae segravera 2414-15 2 Sejara negraveti Israꞌel degravengeYahuda 3610 Yermia 2720 118 Lukas 127 Dagger 121 Ngara Yesus sasoa na ldquoLamatua patabuli dhegraveu negravetikoasa sasala-sasigo rardquo 121 Lukas 131

Mateos 123 2 Mateos 215dhegraveu negraveti lii padhai Na ngara na Yesayadhu suri peka na23 ldquoMi nanene Begraveli-camegravedꞌa abhu ana

bhegraveni ca dhegraveu dhu kalora iisiteꞌa boe na negravengu dhu degravenge babia

leEgraveegravena na nara iisi Ana Mone ca dhegraveu

Ka ra pangare Ne Imanuelrdquo(Lii Ibrani lsquoImanuelrsquo sasoa na

Ama Lamatua bera-bera degravengeegravedhi)

24 Ropa nii egravele Yusuf kegravedꞌi negraveti bhegravejꞌina Ka na madhutu ka lii padhai AmaLamatua dhu na tadegravengi egravetu dꞌara nii deona Ka nare Maria jꞌajꞌi dhegraveu egravemu na 25Tengaa na jꞌunu paꞌegraveci boe degravengeMaria tokeMaria nara iisi aaꞌi Nara iisi nare ka Yusufpangare Ana ne Yesus

2Dhegraveu dhu dꞌegravelu-megraveu ladhe hua-hegravetu mai

tenge Yesus1 Lodꞌo rara iisi Yesus egravetu rae Betlehem

egravetu propensi Yudea dhegraveu aaeHerodes dhunegravedꞌu paredha egravetu egraveegravena Lodꞌo egraveegravena dhegraveupegraveri-pegraveri negraveti era kajꞌegraveu mai negraveti begravekadhimu asa kota Yerusalem Regravengu se dhureꞌa megraveu ladhe hua-hegravetu 2 Ropa ra dꞌaiYerusalem dhegraveu se pakaregravei aku regravengu naldquoDhegraveu Aae negraveti dhegraveu Yahudi dhu hekarara iisi hiu egraveegravena era na buli mia ee Jiꞌingegravedhi hua-hegravetu cue egravetu begraveka dhimu dhujꞌajꞌi mi tadha dhu peka na rara iisi leNegravengu Negraveti egraveegravena ka jiꞌi mai neo pahahaiisi mi Negravengurdquo 3 Ropa dhegraveu aae Herodestadegravengi lii neꞌe hegraveia dꞌara na susa Negravetiegraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu Yerusalem segraveradꞌara ra susa kahegravei

4 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aae Herodes paroanare kegravetu agama Yahudi degravenge meseagama aaꞌi-aaꞌi segravera ka na karegravei si pekana ldquoMiu peka segraveku degravenge jaꞌa la Kristusdhu Ama Lamatua padhadha tegraveke egraveegravenarara iisi Ne egravetu miardquo

5 Hegraveia ra dhaa aku regravengu na ldquoEgravetu raeBetlehem propensi Yudea Te ca dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua ngara naMika dhu suri tegraveke le karegravei negraveti uru ka na6 lsquoWee Miu dhegraveu Betlehem egravetu propensi

Yudea segraveraBaku pangee na rae miu ne

ca rae iiki dhu dhegraveu ige boe

Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveu kapai ca dhegraveucegraveu mai negraveti rae neꞌe

Egraveegravena na Negravengu jꞌajꞌi dhegraveu mad-henga mi dhegraveu Jaꞌa dhegraveu Is-raꞌelrsquo rdquo

7 Ropa tadegravengi nare segravemi egraveegravena hegraveiadhegraveu aae Herodes paroa mau-mau dhegraveudhu dꞌegravelu-megraveu ladhe hua-hegravetu segravera Kana karegravei na ldquoLodꞌo mia miu ladhe megravedhihua-hegravetu ne cegraveu egravetu dedha-lirurdquo Hegraveiara peka degravenge ne 8 Egravele ka na hia si lasiasa Betlehem Na moa degravenge ra peka naldquoLami ho tenge palegraveme era egravetu mia Anane Ladhe miu rage na legravepa hari mai segravenaka peka degravenge jaꞌa Te jaꞌa neo laku pahahaiisi mi Negravengu kahegraveirdquo

9 Ropa tadegravengi rare lii padhai dhegraveu aaehegraveia lasi degravenge ka Kacaꞌa laa regravengu regravedhihari hua-hegravetu dhu uru egraveegravena regravedhi egravetu begravekadhimu Hua-hegravetu ne cegraveu egravetumadha regravenguna kako uru negraveti regravengu hegraveia tegraveja egravetu dedhaera Ana ne pea

10 Ropa regravedhi hegraveia ra karejꞌe titu kegravena11 Egravele ka lasi asa dꞌara egravemu hegraveia ladheregravedhi Ana ne degravenge ina Na Maria Hegraveia rapatitu kegravetu urutuu ho pahaha iisi mi Anane Ka dhegraveu se bhoke megravedha dhu kabꞌuaregraveti hia Ana ne Ra hia hualaa kemenyandegravenge raa ajꞌu hegraveu megravengi

12 Negravebhu boe ka dhegraveu se abhu nii negravetiAma Lamatua peka na ldquoLami ia ka asadhegraveu aae Herodesrdquo Negraveti egraveegravena ka ra legravepahari asa rai regravengu re jꞌara leo

Yusuf si rai asa Masir13 Lodꞌo dhegraveu dꞌegravelu-megraveu ladhe hua-hegravetu

se legravepa hegraveia ana pajuu Lamatua egraveci negravetisorga mai peka degravenge Yusuf egravetu dꞌara niiaku negravengu na ldquoYusuf Pakegravedꞌi degravenge kadꞌara lai-lai ne Megraveti Ana ne degravenge ina Nalami asa Masir Pea egravetu negravei toke Jaꞌa pekadꞌai lodꞌo mia miu legravepa hari Te dhegraveu aaeHerodes tenge jꞌara ho pamadhe Ana nerdquo

14 Hegraveia Yusuf kegravedꞌi negraveti bhegravejꞌi Ka megravedaegraveegravena kahegravei negraveti dhegraveu egravemu na degravenge Anane rai lasi asa Masir 15Ra pea egravetu negravei tokedhegraveu aae Herodesmadhe Jꞌara egraveegravena nukasegravemi ca dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuangara na Hosea suri tegraveke karegravei negraveti uru kanaldquoJaꞌa paroa hari Ana Ku ho legravepa ka negraveti

MasirrdquoDhegraveu aae Herodes pamadhe ana iiki ae-ae

egravetu Betlehem 123 Yesaya 714 125 Lukas 221 26 Mika 51 2 Samuel 52 215 Hosea 111

Mateos 216 3 Mateos 31116 Ropa dhegraveu aae Herodes neꞌa nare na

dhegraveu dꞌegravelu-megraveu ladhe hua-hegravetu segravera leko-monya ne hegraveia na nasa titu kegravena Naparedha sordadꞌu na segravera aku negravengu naldquoLami asa rae Betlehem negravei aa asa rae-raeleo dhu padegravetu egravetu egraveegravena Pamadhe aaꞌiana mone iiki dhu dua tegraveu asa haha mairdquoHerodes hia paredha ne lula na sanegravedꞌe liilolo negraveti dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera Na ige karegraveinegraveti regravengu regravedhi hiu-hiu hua-hegravetu cegraveu egravetudedha-liru

17 Jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi madhutu ngaadhu dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuangara na Yermia suri tegraveke peka na18 ldquoAbhu lii tangi degravenge lii roma iisi dhegraveu

negraveti kota RamaRahel tangi dꞌara pegravedꞌa

lula ana-ana na madhe aaꞌiNa dꞌegravei boe ca dhegraveu samai pamakone

lula ana-ana na aadꞌo heka cadhegraveu sardquo

Yusuf si legravepa negraveti rai Masir19 Negravebhu-negravebhu ka dhegraveu aae Herodes

madhe Lodꞌo egraveegravena Yusuf si egravetu Masir eraHegraveia Ama Lamatua pua ana pajuu Na cadhegraveu mai negraveti sorga padꞌelo regravehu na minegravengu egravetu dꞌara nii 20Ana pajuu ne lii akunegravengu na ldquoYusuf Kegravedꞌi ka Megraveti ka Anane degravenge ina Na asa Israꞌel Te dhegraveu dhuneo pamadhe Ana ne madhe lerdquo 21 Ropatadegravengi nare hegraveia Yusuf kegravedꞌi Egravele ka negravetisi asa rai Israꞌel

22 Te ngaa ropa Yusuf tadegravengi naArkalaus ana dhegraveu aae Herodes dhu jꞌajꞌidhegraveu aae limuri ne egravetu propensi Yudeaka na madhaꞌu laꞌe asa Yudea Egravele egraveegravenaka Ama Lamatua peka hari degravenge ne egravetudꞌara nii na ldquoYusuf egraveu baku pea egravetuYudeardquo Negraveti egraveegravena ka lasi pea asa propensiGalilea 23 egravetu rae Nasaret Degravenge jꞌara nelii padhai Ama Lamatua legraveke tareꞌa nukasegravemi ngaa dhu dhegraveu regraveti lii padhai Nasuri tegraveke na ldquoBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu paroa NeDhegraveu Nasaretrdquo

3Yohanis tuka sarani ajꞌa-nori dhegraveu(Markus 11-8 Lukas 31-18 Yohanis 119-

28)1 Lodꞌo Yesus dhu kapai le hegraveia Yohanis

tuka sarani mulai ajꞌa-nori dhegraveu egravetu era

dhu dhegraveu pea boe egravetu propensi Yudea2 Na ajꞌa peka na ldquoAꞌari pasue Miu hudꞌimangaku aa tegraveke eele ku sasala-sasigomiuho legravepa asa Ama Lamatua Te limuri nedhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatuardquo

3 Uru egraveegravena ca dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua ngara na Yesaya suri le lula-negravetiYohanis ne aku negravengu naldquoBegraveli-camegravedꞌa abhu dhegraveu paꞌoo-parodha

egravetu dꞌara mamoo peka nalsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi paꞌegravera segravena ka tao

pabeꞌa jꞌaraho segravemi mamai Ama Lamatua

Tao pamola jꞌara hia Nersquo rdquo4 Jꞌara mamuri Yohanis ne ca ropa

degravenge dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuauru segravera Megravedha-papake na tao negraveti regraveubadha onta Dhari hake na negraveti kaꞌuribadha Ngangaꞌa na kabara degravenge dhuanasu oni

5 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae mai neo paragadegravenge Yohanis Regravengu mai negraveti kotaYerusalem negraveti kabarai propensi Yudeaaaꞌi-aaꞌi degravenge negraveti rae-rae dhu degravetu lokoYarden 6 Ra bhoka dꞌara ra aa man-gaku sasala-sasigo aaꞌi-aaꞌi egravele ka Yohanissarani si egravetu dꞌara loko Yarden

7 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae negraveti partei agamaParisi degravenge dhegraveu partei agama Sadukilasi asa era egraveegravena kahegravei manegravengi Yohanissarani si Te ngaa ropa Yohanis ladhenegravedhi si hegraveia na jegraveke si peka na ldquoHeehMiu se cakaraa mege dhu kapodꞌe-kabegraveliBegraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua huku mi lulatatao miu dhu bhelu-katubꞌa segravera Magemi pangee na miu bisa rai negraveti hahukuNa 8 De beꞌa risi miu legravepa sa AmaLamatua aa tegraveke eele sasala miu segravera Egravelena tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa segravemi ajꞌu dhuhua beꞌa 9 Mage mi pangee na miu seabhumamuri lula jꞌajꞌi ana-egravepu AbrahamMi sanegravedꞌe lii jaꞌa ee Te Ama Lamatuabisa tao hadhu se jꞌajꞌi ana-egravepu Abrahamkahegravei 10 Baku pamudꞌe Te abhu dhukegravepe mema kataka paꞌegravera patue aaꞌi-aaꞌiajꞌu dhu hua beꞌa boe segravena ka core asadꞌara ai

11 Limuri ne jaꞌa sarani miu pake egravei hojꞌajꞌi mi tadha dhu peka na miu se tegravekeeele sasala-sasala miu Te ngaa pe abhu ca

218 Rama egraveegravena kota cue dhu padegravetu degravenge kota Yerusalem 218 Yermia 3115 223 Markus 124Lukas 239 Yohanis 145 32 Mateos 417 Markus 115 33 Yesaya 403 34 2 Dhegraveu Aae segravera 18 37 Mateos 1234 2333 39 Yohanis 833 310 Mateos 719

Mateos 312 4 Mateos 410Dhegraveu dhu kapai risi negraveti jaꞌa begraveli-camegravedꞌamai Masi ka jꞌajꞌi ana pua-paleha Na jaꞌania boe sa hegravei Egraveegravena na Negravengu papegravenudꞌara miu degravenge Roh Ama Lamatua dhuMola-Megraveci Negravengu tao miu jꞌajꞌi mola-megraveci kahegravei sama segravemi dhegraveu pake ai hobhubhu maruru 12 Te Negravengu dhu negravedꞌukokotai degravenge laludhu egravetu dꞌara ho neotatai eele egraveto na Egravele egraveegravena Na bhorilaludhu asa dꞌara soka Te ngaa egraveto segraveraNa dutu asa dꞌara ai dhu heo robhe-robhedhu madhe boerdquo

Yohanis sarani Lamatua Yesus(Markus 19-11 Lukas 321-22)

13 Lodꞌo egraveegravena Yesus puru mai negravetiGalilea laꞌe asa loko Yarden Na mai segravenaka manegravengi Yohanis sarani Ne 14 Te ngaaYohanis noꞌo boe Na pabꞌala peka naldquoTasamia ka jaꞌa sarani Egraveu Sale ne sinama Hudꞌi Egraveu ku dhu sarani jaꞌa Te egraveegravenaka dhu jaꞌa parluurdquo

15 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravengu naldquoPangee ia ka Te ngaa doe neꞌe hudꞌilaa egraveu di dhu sarani Jaꞌa Degravenge jꞌarasegravemi neꞌe egravedhi tao madhutu dadꞌegravei AmaLamatuardquo

Ropa tadegravengi nare ka Yohanis bꞌala akunegravengu na ldquoSadꞌi aku Egraveurdquo Hegraveia Yohanissarani Yesus

16 Ropa sarani egravele ka Yesus kalua negravetidꞌara loko Cagꞌagꞌa laa liru bhoke eeleHegraveia ladhe negravedhi Roh Ama Lamatua purumai nuka segravemi koro jꞌaha dhumai tegraveka miNegravengu 17Hegraveia ra tadegravengi lii Ama Lamatuanegraveti dedha-liru peka naldquoNegravengu ne Ana pasue Jaꞌa

Negravengu pakarejꞌe taruu dꞌara Jaꞌardquo

4Dhegraveu aae nidhu dadugu-rariu Lamatua

Yesus(Lukas 41-13 Markus 112-13)

1 Egravele ka Roh Ama Lamatua negraveti Yesusasa dꞌara mamoo segravena ka dhegraveu aae nidhusegraveku Ne 2 Egravetu era neꞌe Yesus naꞌa-ninuboe egravepa nguru lodꞌo megraveu-megraveda Hegraveia Namanganga titu kegravena 3 Ropa Na mangangasegravemi egraveegravena hegraveia dhegraveu aae nidhu mai segraveku

Ne peka na ldquoEgraveu ne tareꞌa-reꞌa Ana AmaLamatua do Ladhe tareꞌa na paredhahadhu se ho jꞌajꞌi ngangaꞌardquo

4 Te ngaa Yesus dhaa na ldquoDhu suriegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatuapeka nalsquoDhegraveu rai-haha mamuri mesa boe negraveti

ngangaꞌa diTe ngaa regravengu hudꞌi nanene ku Lii

Holo-Nori Ama Lamatuaaa tao madhutu dadꞌegravei Na

kahegraveirsquo rdquo5 Ka dhegraveu aae nidhu negraveti Yesus asa

kota Yerusalem kota Lamatua dhu mola-megraveci egraveegravena Egravele ka na negraveti Yesus asa eradhu dedha risi egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi 6Hegraveia nidhu ne peka ldquoLadhe Egraveune tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatua Egraveu ridhusegraveku asa haha negravei Te dhu suri tegraveke egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua nalsquoPe Ama Lamatua pua ana pajuu negraveti sorga

segravena ka jꞌaga EgraveursquoAa egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama

Lamatua dhu suri kahegraveilsquoPe ra kanata ai ra ho sibhe Egraveu

segravena ka ngiꞌu Egraveu pegravedꞌa boe aa haga Egraveugoi legraveke boe hadhu sa hegraveirsquo rdquo

7 Te ngaa Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoAbhu kahegravei dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua dhu peka nalsquoAma Lamatua egraveegravena Lamatua egraveu

De egraveu baku pua Ne pake koasa Nasegravena ka padꞌelo bukti peka na

Negravengu egraveegravena tareꞌa-reꞌa AmaLamatuarsquo rdquo

8 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aae nidhu ne negravetihari Yesus asa kolo ledhe dhu dedha aaeHegraveia na padꞌelo aaꞌi saraga degravenge babeꞌanegara aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne 9 Ropana padꞌelo nare hegraveia dhegraveu aae nidhu nepeka aku negravengu na ldquoSadꞌi Egraveu patitu kegravetuurutuu segravena ka pahaha iisi mi jaꞌa pe jaꞌahia aaꞌi seꞌe se mi Egraveurdquo

10 Te ngaa Yesus jegraveke ne peka na ldquoHenidhu Pakajꞌegraveu negraveti era neꞌe ne Te SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua suri nalsquoEgraveu hudꞌi pahaha iisi mi Ama Lamatua

aa egraveu ne hudꞌi sabꞌa ku dhoka hiaNegravengu dirsquo rdquo

311 Madhutu sasuri lii Yunani asli dhu suri peka na ldquobaptis degravenge Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci aa airdquo ldquoBaptisdegravenge Roh Nardquo sasoa na ldquopapegravenu dꞌara miu degravenge Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megravecirdquo ldquoBaptis degravenge airdquo sasoa naldquoNegravengu tao miu jꞌajꞌi mola-megraveci kahegravei sama segravemi dhegraveu pake ai ho bhubhu marururdquo 317 Lii Lolo dhu UruTegraveka 222 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 Yesaya 421 Mateos 1218 175 Markus 111 Lukas 935 41 Ibrani 218 415 44 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 83 46 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9111-12 47 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri616 410 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 613

Mateos 411 5 Mateos 5611 Ropa dhegraveu aae nidhu tadegravengi lii ne

hegraveia na tegraveke eele Yesus Te ngaa ana pajuuAma Lamatua negraveti sorga mai uri Ne

Lamatua Yesus mulai ajꞌa-nori dhegraveu egravetuGalilea

(Markus 114-15 Lukas 414-15)12 Tegraveu egraveegravena dhegraveu aae Herodes pa-

maso Yohanis tuka sarani asa dꞌara egravemubegravedho Ropa Yesus tadegravengi hegraveia Na legravepaasa Galilea 13 Laꞌe asa rae Na Nasaretegravele ka laꞌe taruu pea egravetu rae KapernaumRae egraveegravena egravetu sebhe dano Galilea egravetu raiSebulon degravenge Naftali 14 Degravenge jꞌarane Na tao madhutu ngaa dhu dhegraveu negravetilii padhai Ama Lamatua ngara na Yesayasuri tegraveke peka na15 ldquoRai Sebulon degravenge rai Naftali

dhu padegravetu degravenge dano Galilea egravetusebhe haa loko Yarden

Dhegraveu Yahudi boe pea egravetu erasegravera kahegravei

16 Regravengu dhu mamuri egravetu dꞌara marogate ngaa limuri ne regravedhi le saraa

Aa saraa ne heo lepalegraveme mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tadhe

megraveka Ama Lamatuardquo17 Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena Yesus mulai

ajꞌa-nori dhegraveu peka na ldquoMiu hudꞌi sorokabodho aa tegraveke eele sasala-sasigomiu homamuri ka degravenge mola-megraveci Te limuri nedhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa le jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatuardquo

Lamatua Yesus paroa nare dhegraveu sabꞌadhasi dhegraveu egravepa ho madhutu Ne

(Markus 116-20 Lukas 51-11)18 Ca tegraveka Yesus kako re sebhe dano

Galilea Na paraga degravenge dhegraveu dua dhupaꞌaꞌari Egraveci ngara na Simon dhu temaparoa ne Petrus Aa ari na Anderias Duara dhu pegraveku iꞌa egravetu dano Galilea lula duara dhegraveu sabꞌa dhasi 19Hegraveia Yesus paroa siaku Negravengu na ldquoMai ku madhutu Jaꞌa Miubiasa tenge iꞌa te ngaa limuri ne Jaꞌa neoajꞌa miu ho jꞌajꞌi tuka tenge dhegraveurdquo 20Ropara tadegravengi rare hegraveia dua ra tegraveke eele degravengeka pegraveku ra lasi madhutu Yesus

21 Egravele ka Yesus kako hari ciki hegraveia ladhenegravedhi ana Sabadeus dhegraveu dua Aꞌa ngarana Yakobis aa ari na Yohanis Dua ra dhulalau paie pegraveku egravetu dedha koha sama-samadegravenge ama ra Hegraveia Yesus paroa dua ra

segravena ka madhutu Ne 22 Ropa ra tadegravengirare hegraveia ra tegraveke eele ama degravenge koha ralasi madhutu Ne

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu aa puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa

(Lukas 617-19)23 Egravele ka Yesus si kako palegraveme propensi

Galilea ho Na ajꞌa-nori dhegraveu egravetu dꞌaraegravemu sabajꞌa dhegraveu Yahudi Na ajꞌa LiiLolo Beꞌa Ama Lamatua aa Na peka jꞌara-jꞌara tasamia segravena ka dhegraveu bisa mad-hutu paredha Ama Lamatua Aa Na puri-paꞌegravele kahegravei dhegraveu negraveti rupa-rupa papegravedꞌa-taregravegu 24 Negravebhu boe ka tatao Yesusne dhegraveu lolo palegraveme toke dꞌai propensiSiria aaꞌi-aaꞌi Hegraveia dhegraveu regraveti dhegraveu ra dhulegraveke rupa-rupa papegravedꞌa asa Yesus Dhegraveu seregraveti kahegravei dhegraveu dhu nidhu tao dhu hujꞌukahibꞌi degravenge dhu karuku Ka Na puri-paꞌegravele aaꞌi si 25Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae-aemaimadhutu Ne Dhegraveu se mai negraveti propensiGalilea aa negraveti rai Canguru Kota dhu rapeka na Dekapolis Dhegraveu cahagꞌe mai negravetikota Yerusalem negraveti propensi Yudea aanegraveti cabegraveka dhimu loko Yarden

5Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu egravetu ledhe

1 Ropa Yesus ladhe negravedhi dhegraveu ae-aemai madhutu Ne hegraveia Na caꞌe laꞌe asaledhe iiki cue ka Na madhegravedi egravetu egraveegravenaAna-ana madhutu dhu Na hagꞌe nare segraveramai padegravetu segravena ka nanene Ne 2 Hegraveia Naajꞌa-nori si peka na

Dhegraveu dhu tareꞌa-reꞌa abhu aꞌoto(Lukas 620-23)

3 ldquoDhegraveu kasia regravengu otolula Ama Lamatua mesa Na ka Dhegraveu

Aae regravengu dhu hua iia4 Dhegraveu dhu egravetu dꞌara sasusa regravengu oto

lula Ama Lamatua mesa Na ka dhupamahoꞌo dꞌara si

5 Dhegraveu haha otolula regravengu ka dhu begraveli-camegravedꞌa segravemi

rare megravengi-nale aaꞌi-aaꞌi dhu AmaLamatua moa tegraveke

6 Dhegraveu dhu dꞌara kateme degravenge AmaLamatua regravengu oto

lula egraveegravena na Negravengu ka dhuhia si ngaadhu ra neo

412 Mateos 143 Markus 617 Lukas 319-20 413 Yohanis 212 416 Yesaya 91-2 417Mateos 32 423 Mateos 935 Markus 139 54 Yesaya 612 55 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3711 56Yesaya 551-2

Mateos 57 6 Mateos 5247 Dhegraveu dhu padꞌelo rasa kasia mi dhegraveu leo

regravengu otolula egraveegravena na Ama Lamatua kasia

regravengu kahegravei8 Dhegraveu dhu dꞌara mola-megraveci regravengu oto

lula egraveegravena na regravengu unu ra ladheregravedhi Ama Lamatua

9 Dhegraveu dhu tema padame dhegraveu regravengu otolula egraveegravena na Ama Lamatua ka dhu

peka na lsquoRegravengu seꞌe ka ana Jaꞌarsquo10 Dhegraveu dhu pasae jꞌajꞌegravera lula ramadhutu

Ama Lamatua regravengu otolula Lamatua mesa Na ka Dhegraveu Aae

regravengu dhu hua iia11 Ladhe dhegraveu leo pajꞌegravera miu lula miu

madhutu Jaꞌa miu oto kahegravei Ladhe dhegraveupadhai kakedꞌu miu aa lole paꞌele iie ko-longara miu miu oto kahegravei 12 Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa miu hudꞌi pakasee iisiaa pakarejꞌe dꞌara lula Ama Lamatua dhusadia nare le pala dhu ae hiamiu egravetu sorgaTe ngaa sanegravedꞌe Mesa boe miu di dhu duijꞌajꞌegravera segravemi egraveegravena te lodꞌo uru segravera dhegraveudhu pajꞌegravera le kahegravei dhegraveu regraveti lii padhaiAma Lamatuardquo

Dhegraveu dhumadhutu Lamatua Yesus nukasegravemi masi degravenge saraa

(Markus 950 Lukas 1434-35)13 ldquoLadhe egravedhi dꞌegravei segravena ka ngangaꞌa

jꞌajꞌi beꞌa na egravedhi tao ku masi Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu dhu mamuri egravetu rai-haha ne regravengu parluu miu Te ngaa ladhemasi segravero heka gaguna na ngaa Dhokacore eele di egravetu jꞌara ho dhegraveu jꞌegraveli ne

14 Miu hudꞌi mamuri ku segravemi labhukahegravei segravena ka dhegraveu ae bisa ladhe regravedhimiu degravenge beꞌa Miu hudꞌi heo loꞌa-loꞌaku nuka segravemi kota egravetu kolo ledhe dhudhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhi ne 15 Ladhedhegraveu paheo labhu iiki ra saguru boe nedegravenge egraveru rai te ngaa ra padhegravedi labhune egravetu era dedha ho pasaraa aaꞌi dꞌaraegravemu 16Miu hudꞌi mamuri ku segravemi egraveegravenaMamuri miu hudꞌi saraa ku segravena ka dhegraveuleo ladhe regravedhi mamuri miu dhu beꞌaRopa dhegraveu ladhe regravedhi mamuri miu segravemiegraveegravena ra dedꞌe padedha-dedha kolongaraAma Lamatua peka na lsquoIra ii Ama miuegravetu sorga kapai titu kegravena ngarsquo rdquo

Mamai Lamatua Yesus segravena ka pamegraveciatora Ama Lamatua

17 ldquoMage miu pangee na mamai Jaꞌaasa rai-haha ne segravena ka tao eele atoraAma Lamatua dhu pangegravedꞌu mi Musa Aabaku pangee na Jaꞌa pusi-pahae boe degravengengaa dhu uru egraveegravena dhegraveu regraveti lii padhaiAma Lamatua peka tegraveke le Te mamai Jaꞌane segravena ka pamegraveci jꞌara aaꞌi-aaꞌi nukasegravemi mia dhu ra peka tegraveke 18 Negraveti egraveegravenaka nanene paie-iie Liru degravenge rai-hahabisa megraveka laho aaꞌi ladhe aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌimegraveka madhutu atora Ama Lamatua Masika ca kategravedꞌa egraveegravena ka bisa boe ele negravetiatora se 19Negraveti dhegraveu unu Ama Lamatuaaaꞌi-aaꞌi ladhe abhu dhu sisu atora AmaLamatua lula na pangee na lsquoAtora ne anaiiki-iiki di de gaguna na aadꞌorsquo Hegraveia naajꞌa segravemi egraveegravena kahegravei mi dhegraveu leo pe AmaLamatua egravetu sorga tao ne jꞌajꞌi mi ca dhegraveuana iiki Te ngaa bagi mi dhegraveu dhu taomadhutu aaꞌi atora Ama Lamatua hegraveia naajꞌa-nori dhegraveu leo segravemi egraveegravena begraveli-camegravedꞌaAma Lamatua pakabꞌua ne 20 Parcaya laJaꞌa Miu hudꞌi mamuri mola risi negravetimese agama degravenge dhegraveu partei agamaParisi segravera Ladhe aadꞌo na miu bisa boejꞌajꞌi dhegraveu unu Ama Lamatuardquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu segravena kabaku panasa

(Lukas 1257-59)21 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musa dhu hia

mi begravei-baki egravedhi peka na lsquoBaku pamadhedhegraveu te dhegraveu cee dhu pamadhe dhegraveunegravengu legraveke hukursquo 22 Te ngaa Jaꞌa pekadegravengemiu segravemi neꞌe baku panasa te dhegraveuceedhunasa degravenge aꞌari na egraveegravenananegravengulegraveke huku Dhegraveu dhu jegraveke aꞌari na ka pekana lsquoEgraveu bodꞌo kabaorsquo pe negravengu laꞌe dhaaasa dhegraveu heka-dhegraveu heka agama Aa dhegraveucee dhu jegraveke aꞌari na lsquoGoa eersquo negravengu legravekehuku egravetu ai naraka

23 De ladhe egraveu dhu megraveti megravedha persem-bahan hia Ama Lamatua te ngaa egraveusanegravedꞌe na abhu aꞌari dhu nasa era degravengeegraveu 24 tegraveke eele uuru ku megravedha persem-bahan segravera Hegraveia lamu padame ku degravengeaꞌari mu egravele na heka mai hia persemba-han se asa Ama Lamatua kegravena

58 Lii Sodꞌa Koa-Kio 243-4 510 1 Petrus 314 511 1 Petrus 414 512 2 Sejara negraveti Israꞌeldegravenge Yahuda 3616 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 752 513 Markus 950 Lukas 1434-35 514 Yohanis812 95 515 Markus 421 Lukas 816 1133 516 1 Petrus 212 518 Lukas 1617 521Kalua negraveti Masir 2013 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 517

Mateos 525 7 Mateos 54525 Ladhe ca dhegraveu neo tao lii langu degravenge

egraveu beꞌa risi lamu lai-lai ho padame degravengene Ladhe aadꞌo dhegraveu ne negraveti egraveu asahakim Hegraveia hakim saraka egraveu sa polisika ra pamaso egraveu asa dꞌara begravedho 26 Jaꞌapasanegravedꞌe tareꞌa-reꞌa mi egraveu ne Egraveegravena na egraveupea taruu egravetu dꞌara begravedho toke bꞌae aaꞌimegraveu-megraveu kegravelu-gꞌegravetu egraveu segraverardquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu segravena kabaku tao jꞌara makae

27 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musa dhupeka na lsquoBaku bersinarsquo 28 Te ngaa Jaꞌaneo peka na segravemi neꞌe dhegraveu dhu ladhenegravedhi dhegraveu bhegraveni egraveci hegraveia dꞌara na neojꞌunu paꞌegraveci degravenge ne na dhegraveu mone nebersina le degravenge bhegraveni ne egravetu dꞌara na29Ladhe egraveu tao sala pakemusimadhagꞌanaegraveu na edꞌo eele ne Te beꞌa risi egraveu masosorga degravenge musi madha cabegraveka di aabaku ra pegraveci mu asa dꞌara ai naraka degravengemusi madha dua-dua 30 Aa ladhe egraveu taosala degravenge kacui-aai gꞌana egraveu poro eelekacui-aai ne Te beꞌa risi egraveu maso sorgadegravenge kacui-aai cabegraveka di aa baku ra pegravecimuasa dꞌara ai naraka degravenge kacui-aai dhukateme iisirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu ho bakupaꞌia-paꞌela

(Mateos 199 Markus 1011-12 Lukas1618)

31 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musa nalsquoDhegraveu dhu paꞌia degravenge dhegraveu egravemu-kamalina negravengu hudꞌi hia ku sasuri paꞌia mibhegraveni egraveegravenarsquo 32 Te ngaa Jaꞌa peka segravemineꞌe ladhe abhu dhegraveu dhu ia eele dhegraveuegravemu na te ngaa bhegraveni ne tao negravedhi boejꞌara makae hegraveia bhegraveni ne leo hari egravemuna dhegraveu egravemu uuru egraveegravena ka dhu tao negravengujꞌajꞌi bersina Aa ladhe abhu dhegraveu monedhu leo nare bhegraveni dhu dhegraveu egravemu na iaeele na regravengu dua ra bersina kahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori jꞌara soo-subha33 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musa dhu

na hia mi begravei-baki egravedhi peka na lsquoLadheegraveu pajaji pake lii soo-subha dhu ale ko-longara Ama Lamatua na egraveu dhu paꞌegravekile degravenge soo-subha egraveegravenarsquo 34 Te ngaa

Jaꞌa peka segravemi neꞌe ladhe egraveu neo pajajina mage mu jꞌoka subha Baku subhadegravenge ngara sorga lula sorga egraveegravena era peaAma Lamatua 35Mage subha pake ngararai-haha lula rai-haha ne era bane hagaAma Lamatua Aa mage subha pake ngaraYerusalem lula Yerusalem egraveegravena kota negravetiDhegraveu Aae Kapai 36 Baku subha pakengara kabꞌa kegravetu miu Te miu degravenge boekoasa ho paredha regraveu kegravetu miu segravena kaca loa sa jꞌajꞌi megravedhi do jꞌajꞌi pudhi 37 Deladhemiuneo pajaji dhu peka oo na pekala lsquooorsquo di Te ngaa ladhe aadꞌo na peka lalsquoaadꞌorsquo di Ladhe miu peka risi negraveti egraveegravenasegravera sa jꞌajꞌajꞌi negraveti nidhurdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori segravena ka bakubꞌala bhabhelu degravenge bhabhelu te ngaa hudꞌibꞌala degravenge jꞌara lalau-laloꞌo dhu beꞌa risi hari

(Lukas 629-30)38 ldquoMiu dhu meꞌa le atora Musa dhu

peka na lsquoLadhe dhegraveu cee dhu paꞌele iiemusi madha miu na paꞌele iie kahegravei musimadha na Aa ladhe abhu dhegraveu dhu pak-abhui eele ngutu egraveu na pakabhui eelengutu na kahegraveirsquo 39 Te ngaa Jaꞌa pekadegravenge miu segravemi neꞌe baku bꞌala bhabheludegravenge bhabhelu Ladhe dhegraveu tegravebꞌe ripiegraveu cabegraveka na hudꞌi laa na tegravebꞌe hari ripidhu leo 40 Ladhe dhegraveu neo tenge lii langudegravenge egraveu ho neo nare kodho egraveu na hia nekodho pana egraveu kahegravei 41 Ladhe sordadꞌu cadhegraveu laka-seti egraveu ho pasae megravedha na kakodꞌai ca kilometer na egraveu pasae megraveti kajꞌegraveuna toke dua kilometer 42 Ladhe dhegraveu neomanegravengi nare megravedha egraveu egraveci na hia la Aaladhe dhegraveu neo pija megravedha egraveu na hia lardquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori segravena ka suedhegraveu dhu tegraveka dꞌara degravenge egravedhi

(Lukas 627-2832-36)43 ldquoMiu tadegravengi le dhu peka na lsquoSue la

aꞌari egraveu aa nasa la degravenge dhegraveu dhu nasadegravenge egraveursquo 44Te ngaa Jaꞌa peka segravemi neꞌeegraveu hudꞌi sue ku dhegraveu dhu nasa degravenge egraveuaa manegravengi ho Lamatua hia megravengi-nalemi dhegraveu dhu pajꞌegravera egraveu 45 Ladhe egraveu taosegravemi egraveegravena egraveu padꞌelo na egraveu ana Ama egravetusorga Lula Negravengu ka tao madha lodꞌohia dhegraveu dhu beꞌa degravenge dhegraveu dhu bhelu

527 Kalua negraveti Masir 2014 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 518 529 Mateos 189 Markus 947 530Mateos 188 Markus 943 531 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 241-4 Mateos 197 Markus 104 532 Mateos199 Markus 1011-12 Lukas 1618 1 Korintus 710-11 533 Atora negraveti Ama-ama Agama 1912 Sensus 302 LoleHari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2321 534 Yakobis 512 Yesaya 661 Mateos 2322 535 Yesaya 661 Lii SodꞌaKoa-Kio 483 538 Kalua negraveti Masir 2124 Atora negraveti Ama-ama Agama 2420 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1921 543 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918

Mateos 546 8 Mateos 616Na papuru egravejꞌi hia dhegraveu dhu tao madhutuparedha Na aa mi dhegraveu dhu labꞌa paredhaNa kahegravei 46 De ladhe egraveu sue dhoka dhegraveudhu sue egraveu egraveu ngee na Ama Lamatua hudꞌibꞌala hia egraveu megravengi-nale do Aadꞌo Tedhegraveu bhelu kahegravei neꞌa sue angalai na dhusue negravengu 47 De ladhe egraveu meꞌa dhokahia lii mahoꞌo mi angalai egraveu na kolo-karisi na ngaa Te dhegraveu dhu parcaya boeAma Lamatua reꞌa adꞌu-ue jꞌara segravemi egraveegravenakahegravei 48 De sanegravedꞌe ee Ama mu egravetusorga sue dhegraveu aaꞌi-aaꞌi De egraveu hudꞌi taomadhutu ku segravemi egraveegravena kahegraveirdquo

6Lamatua Yesus ajꞌa segravena ka soru-bara

dhegraveu-dhegraveu susa1 Yesus ajꞌa taruu peka na ldquoSanegravedꞌe

Mage mi madhutu atora agama di segravena kadhegraveu padꞌiri miu Te ladhe miu tao segravemiegraveegravena Ama miu egravetu sorga bꞌala boe rui-jꞌajꞌegravera miu

2 Ladhe miu neo soru-bara dhegraveu kasiamage lami palolo asa mia-mia Te ladhemiu se tao segravemi egraveegravena miu ca ropa degravengedhegraveu dhu padhai lii leo tao leo Dhegraveu segravemisegravera dꞌegravei lasi karihu asa dꞌara egravemu sabajꞌaho dhegraveu koa si peka na lsquoIra ii Dhegraveu nemajꞌegraveni madhutu atora agama ngarsquo Jaꞌapeka mola-mola kegravena Dhegraveu dhu temasegravemi rare lii koa-kadꞌiri negraveti dhegraveu regravenguse abhu le pala ra 3 De ladhe miu neosoru-bara dhegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaamage mi palolo kahegravei 4 Degravenge segravemi egraveegravenadhegraveu egravetu rai-haha ne reꞌa boe Te ngaaAmamiu egravetu sorga dhu neꞌa ngaa dhumiutao pahuni Pe Negravengu ka dhu bꞌala hia miuberkat ae-aerdquo

Lamatua Yesus ajꞌa dhegraveu sabajꞌa(Lukas 112-4)

5 ldquoLodꞌo miu sabajꞌa miu baku tao nukasegravemi dhegraveu dhu padhai lii leo tao leo Dhegraveuse dꞌegravei lasi asa jꞌara dhu dhegraveu ae-ae aa tituegravetu dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi ho dhegraveukoa-kadꞌiri si peka na lsquoDhegraveu se dhegraveumola-megravecirsquo Te ngaa nanene pabeꞌa-beꞌaDegravenge regravengu abhu koa segravemi egraveegravena regravengusegravemi rare le pala ra 6 Te ngaa miu bakusegravemi egraveegravena Ladhe miu manegravengi-mangajꞌilami asa dꞌara kama ho begravedho babegravedhona Egravele egraveegravena heka mi sabajꞌa mau-mau hia

Ama mi egravetu sorga Masi ka dhegraveu leo regravedhiboe te ngaa Ama miu ladhe negravedhi Begraveli-camegravedꞌa Na bꞌala hia miu berkat ae-ae

7 Ladhe miu sabajꞌa baku padhai liidhu degravenge boe kolo-kapua Te dhegraveu dhutadhe boe Ama Lamatua sabajꞌa segravemi egraveegravenaka Regravengu pangee na Ama Lamatua dꞌegraveinanene lii manegravengi ra dhu madhera lola-lola egraveegravena 8Mage mi madhutu jꞌara regravengusegravera Te masi ka miu dhae manegravengi megravekangaa-ngaa negraveti Ama mi egravetu sorga te ngaaNegravengu dhu neꞌa mema le ngaa dhu miuparluu 9 De ladhe sabajꞌa na madhutu laconto segravemi neꞌelsquoAma egravetu sorga Kolongara Ama dhumola-

megraveciHudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dedꞌe

padedha-dedha kolongara Amadhu kapai egraveegravena

10 Hudꞌi laa Ama jꞌajꞌi Dhegraveu Aae mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi

Hudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tao madhutuparedha Ama egravetu rai-haha ne

nuka segravemi ana pajuu Ama taomadhutu paredha Ama egravetusorga

11 Ama hia la jiꞌi ngangaꞌa-nganginu dhudꞌai begraveli-begraveli

12 Jiꞌi manegravengi ho Ama saku eele aaꞌisasala-sasigo jiꞌi

nuka segravemi jiꞌi kahegravei pabhegravelu eelesasala dhegraveu dhu ra tao mi jiꞌi

13 Ama jꞌaga la jiꞌi segravena ka jiꞌi baku taobhabhelu

Aa pakajꞌegraveu la jiꞌi negraveti koasa nidhu[Te Ama ka Dhegraveu Aae dhu koasa kapai risi

eeleAa Ama ka dhu megravedꞌu paredha toke

dꞌai mia-mia laꞌeSabajꞌa jiꞌi dꞌai sange neꞌe ka

Ama Amin]rsquo14 Te ngaa sanegravedꞌe ee Ladhe miu

pabhegravelu eele sasala dhu dhegraveu tao mi miuegraveegravena na Amami egravetu sorga saku eele sasala-sasigo miu kahegravei 15 Te ngaa ladhe miumoꞌo boe pabhegravelu eele sasala dhu dhegraveu taomi miu begraveli-camegravedꞌa Ama mi bhegravelu boesasala miu kahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori jꞌara-jꞌara puasa16 ldquoLadhe miu manegravengi-mangajꞌi aa

puasa mage mi tao regravehu susa nuka segravemidhegraveu dhu padhai lii leo tao leo Te ra

548 Atora negraveti Ama-ama Agama 192 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1813 61 Mateos 235 65Lukas 1810-14 613 b Egravetu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru egraveegravena ra suri tabha boe kalimat egravetu dꞌara kurung ne 615 Markus 1125-26

Mateos 617 9 Mateos 73adꞌu-ue jꞌara egraveegravena ho dhegraveu padꞌiri si pekana lsquoDhegraveu seꞌe se dhegraveu mola-megravecirsquo Tengaa sanegravedꞌe ee Degravenge segravemi rare koa-kadꞌiri segravemi egraveegravena na regravengu abhu le palara 17Te ngaa ladhemiu puasa legraveu pamegraveu-megraveu regravehumi aa sageri paie kegravetumiu 18Deladhe dhegraveu regravedhimiu reꞌa boe namiu dhupuasa Te ngaa Ama miu neꞌa Pe Na palahia miu megravengi-nale ae-aerdquo

Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara-jꞌara pakabokomegravedha-panyau egravetu sorga

(Lukas 1233-34)19 ldquoMiu baku sabꞌa taruu ho dhodhoka

pakaboko megravedha-panyau ae-ae egravetu rai-haha ne di Te hubꞌu degravenge rutu paꞌeleiie aaꞌi si Aa dhegraveu manaꞌu mai paꞌele iieera tategraveka megravedha-panyau aa manaꞌu regravetisi 20 Te ngaa beꞌa risi miu majꞌegraveni sabꞌasegravena ka pakaboko megravedha-panyau ae-aeegravetu sorga Te egravetu era negravei abhu boe hubꞌudegravenge rutu dhu paꞌele iie si aa abhu boedhegraveu manaꞌu ho mai manaꞌu regraveti 21 Teladhemiu tegravekamegravedha-panyaumiu egravetu eramia na tatu dꞌara miu egravetu egraveegravena kahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara-jꞌara mamuriegravetu dꞌara saraa

(Lukas 1134-36)22 ldquoMusi madha dhegraveu nuka segravemi labhu

dhu pasaraa dꞌara ra Ladhe musi madhanamegraveu negravengumadhutu jꞌaramamuri dhuhua iia egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu dhu kakoegravetu dꞌara saraa 23 Te ngaa ladhe musimadha na ahu negravengu bisa boe kako mad-hutu madha jꞌara mola nuka segravemi dhegraveudhu gogo ai lae-lae egravetu dꞌara maroga Deladhe saraa egravetu dꞌara miu jꞌajꞌi maroga namiu mamuri dꞌara maroga kahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhegraveu ho bakupangee mamuri ne tasa mera mia

(Lukas 1613 1222-31)24 ldquoDhegraveu bisa boe sabꞌa hia dua lamatua

lula egraveegravena na negravengu dꞌegravei risi ca dhegraveu diBisa kahegravei negravengu madhutu lamatua egraveciaa pusi-pahae boe dhu leo Negraveti egraveegravena kaegraveu bisa boe peka na lsquoAma Lamatua egraveegravenaLamatua jaꞌarsquo ladhe egraveu tao doi-dhari jꞌajꞌimi lamatua egraveu

25 Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa peka degravenge miusegravemi neꞌe baku bhute pangee na jaꞌamamuri tasa mera mia kuꞌa-kinu ngaapake ngaa Miu pangee na mamuri nedhoka taꞌa-tinu di Aa ngiꞌu ne dhoka

pake megravedha-papake di Aadꞌo segravemi egraveegravena26 Ladhe ku manu-bhui dhu lela egravetu taloraliru Regravengu bhute regravedhi boe segravela hinidegravenge puu-gꞌegravetu ho tegraveka ngangaꞌa egravetudꞌara soka Te ngaa Ama miu egravetu sorgapiara manu-bhui segravera taruu Tatu Negravengukabꞌoi miu risi eele negraveti regravengu De ngeepabeꞌa-beꞌa Te Ama Lamatua pakabꞌuamiu risi negraveti manu-bhui segravera 27 Ladhedhegraveu titu egravetu madha tegraveru ho na bhutedegravenge lalau ngiꞌu na negravengu bisa pamad-hera hari ngiꞌu na do Bisa boe 28 Ladhebisa boe na nga tao ka miu bhute degravengepangee hari megravedha-papake Lami ladheku hela bunga dhu muri tabꞌa egravetu dꞌarapadꞌa sodꞌa Regravengumanyegraveru boehegravengu aamanegravenu boe sigꞌi sa hegravei

29 Te ngaa sanegravedꞌe ku la Megravedha-papakedhegraveu aae Soleman dhu kabꞌua risi saragana bisa boe segi saraga hela bunga ne30 Te Ama Lamatua taru kira mi bungadhu muri dhoka doe neꞌe aa begraveli madheho dhegraveu core asa dꞌara ai Ladhe Na taosegravemi egraveegravena tatuNegravengu papakemiu risi eelenegraveti hela bunga segravera De tasamia ka miuparcaya paꞌegravera boemi Negravengu 31De bakumi pangee na lsquoJiꞌi neo ngaꞌa ngaarsquo dolsquoNeo nginu ngaarsquo do lsquoNeo pake ngaarsquo32 Dhegraveu dhu parcaya boe Ama Lamatuaregravengu sabꞌa loe boe ho neo abhu aaꞌi-aaꞌise Te ngaa miu baku tao segravemi egraveegravena teAma miu egravetu sorga dhu neꞌa aaꞌi le ngaa-ngaa dhu miu parluu 33 Te ngaa miuhudꞌi pakako uuru ku sasabꞌa Na aa hudꞌimadhutu ku paredha Na heka Na hia miuaaꞌi-aaꞌi dhu miu parluu 34De baku bhutepangee na begraveli miu parluu ngaa Te begraveliegraveegravena degravenge bhabhute unu na Sasusa lodꞌodoe neꞌe egravele egravetu doe neꞌe kahegraveirdquo

7Lamatua Yesus ajꞌa segravena ka baku galaa

dhegraveu(Lukas 637-3841-42)

1 ldquoMiu baku galaa dhegraveu segravena ka AmaLamatua baku pasala miu kahegravei 2 Ladhemiu nile dhegraveu segravemi mia pe Ama Lamatuanile miu segravemi egraveegravena kahegravei Ladhe miu igesasala dhegraveu segravemi mia begraveli-camegravedꞌa AmaLamatua ige sasala miu segravemi egraveegravena kahegravei3Masi ka sasala dhegraveu ciki ooꞌe egraveegravena ka egraveubhegravelu boe Te ngaa sasala egraveu dhu kapaiegraveu pameꞌa boe ciki sa Egraveci egraveegravena ka degravengeegraveu ladhe megravedhi ahu ca kategravedꞌa egravetu dꞌara

619 Yakobis 52-3 630 1 Dhegraveu Aae segravera 104-7 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 93-6

Mateos 74 10 Mateos 722madha angalai egraveu te ngaa abhu agarii aaeca laa dhu paꞌabhe nare musi madha egraveudhu egraveu meꞌa more boe 4 Nga tao ka egraveubani peka na lsquoAngalai Mai ho jaꞌa tiu eeleahu negraveti dꞌara madha egraveursquo Aa te ngaa egraveumesa mu bisa boe megravedhi ngaa-ngaa lulaagarii aae dhu hutu nare musi madha mu5 Heeh Egraveu ne mema dhegraveu dhu padhai liileo tao leo Tao eele uuru ku agarii negravetimusi madha egraveu heka ladhe megravedhi ahu cakategravedꞌa egravetu dꞌara madha angalai mu segravenaka egraveu bisa tiu eele ahu ne kegravena

6 Baku ajꞌa jꞌara Lamatua dhu mola-megraveci mi dhegraveu dhu dꞌegravei pahahe dhegraveu Luladhegraveu segravera nuka segravemi busa pakadhi dhu rakabegraveli mai kadhi hari miu Regravengu segravera goasama segravemi hahi kahegravei Ladhe dhegraveu hia nemutiara dhu kabꞌua na pusi boe Te neꞌadhoka jꞌegraveli palaho dirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa-nori ho baku loemanegravengi-mangajꞌi

(Lukas 119-13)7 ldquoLadhe miu sabajꞌa

baku loe manegravengi mi Lamatuate egraveegravena na Na hia

Ladhe patangi-tengepe Na padꞌelo jꞌara

Ladhe kadꞌeu taruu babegravedhope Na bhoke

8 Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu loe boemanegravengi miLamatua

egraveegravena na ra segravemi rareDhu patangi-tenge

pe ra abhuDhu kadꞌeu taruu

pe Na bhoke egravemu9 Miu pangee segraveku Ladhe ana manegravengi

roti tatu ama na hia boe ne hadhu si10 Do ladhe ana manegravengi iꞌa ama na hiaboe mege sina ma 11 Ama mi egravetu sorgamema dꞌara Na hua iia titu kegravena Deladhe dhegraveu rai-haha dhu bhelu-katubꞌasegravemimiu meꞌa hiamegravedha dhu beꞌa mi anamiu ngaa hari Ama mi Tatu Na bagi hiamiu ngaa dhu miu manegravengi

12 De ngaa dhu egraveu neo dhegraveu leo tao miegraveu na egraveu hudꞌi tao segravemi egraveegravena kahegravei hianegravengu Lula neꞌe ne ka jꞌajꞌi mi kapuanegraveti aaꞌi-aaꞌi dhu Musa degravenge dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua dhu peka-padhaikaregravei negraveti uru kardquo

Lamatua Yesus pakasame jꞌara dhu susaaa hegravebꞌa kota dhu kobꞌo

(Lukas 1324)13 ldquoLadhe dhegraveu neo maso sorga negravengu

hudꞌi maso ku re hegravebꞌa kota dhu kobꞌo Tengaa mage-mage oo Abhu kahegravei jꞌara leodhu mudꞌa aa hegravebꞌa dhu taleo dhu dhegraveuae-ae lasi re egraveegravena Te jꞌara segravemi egraveegravena kadhu lere dhegraveu asa naraka ka ra cegraveri eelenegraveti Ama Lamatua 14 Dhegraveu dhu neo masosorga hudꞌi madhutu ku jꞌara dhu susaaa maso re hegravebꞌa dhu kobꞌo Te masi kadhegraveu ciki di dhu kako re jꞌara egraveegravena te ngaajꞌara dhu kobꞌo egraveegravena ka dhu negraveti dhegraveu asaLamatuardquo

Lamatua ajꞌa dhegraveu segravena ka baku taomadhutu dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli

(Lukas 643-44)15 ldquoBaku pamudꞌe degravenge dhegraveu dhu tema

kapodꞌe-kabegraveli dhu dꞌegravei padedha iisi pekana regravengu se dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua Te regravengu tao ngiꞌu ra beꞌa nukasegravemi kahibꞌi-kalegravebho Te ngaa regravengu sedhegraveu bhelu-katubꞌa egraveci egraveegravena ka degravengebusa hui dhu mai kadhi kahibꞌi-kalegravebho16 Tasamia ho miu bisa tadhe dhegraveu dhukapodꞌe segravemi segravera Ladhe la negraveti tataoregravengu Egraveegravena segravemi dhegraveu ladhe regravedhi huahegraveia tadhe degravenge ana aajꞌu ne Hua dhubeꞌa mai boe negraveti ajꞌu dhu karehe 17 Teajꞌu dhu beꞌa ladhe dꞌai hua hua na beꞌakahegravei Te ngaa ajꞌu dhu karehe ladhe nahua hua na karehe kahegravei 18 Abhu egravetumia ajꞌu dhu beꞌa hua na karehe aa ajꞌudhu karehe hua na beꞌa 19 Ajꞌu dhuhua na karehe tatu ra patue eele ho coreasa dꞌara ai 20 Segravemi egraveegravena kahegravei degravengeregravengu dhu regraveti lii padhai kapodꞌe-kabegravelisegravera Miu tadhe si negraveti tatao rardquo

Lamatua Yesus lole dhegraveu dhu ale dhokakolongara Ama Lamatua egravetu hegravebꞌa di

(Lukas 1325-27)21 ldquoEgraveegravena na abhu dhegraveu dhu paroa Jaꞌa

na lsquoLamatuarsquo Te ngaa regravengu dhoka aleegravetu hegravebꞌa di Begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatuaegravetu sorga tule eele si Te dhodhoka dhegraveudhu dꞌegravei tao madhutu dadꞌegravei Negravengu didhu Na segravemi nare regravengu jꞌajꞌi dhegraveu unuNa 22 Pe ropa dꞌai egravele rai-haha ne dhegraveuae mangaku peka na Jaꞌa ne Lamatuaregravengu Aa degravenge lii solo-mako ra pekana lsquoLamatua Jiꞌi se laꞌa pakako aꞌajꞌaLamatua egravetumia-mia babegravege nidhu degravenge

75 Markus 424 712 Lukas 631 719 Mateos 310 Lukas 39 720 Mateos 1233

Mateos 723 11 Mateos 813kolongara Lamatua aa tao tadha-tadhamalaa pake koasa negraveti Lamatuarsquo

23 Masi ka regravengu solo-mako Jaꞌa segravemiegraveegravena te ngaa egraveegravena na Jaꞌa peka degravengeregravengu na lsquoMiu se cee Jaꞌa tadhe boemiute miu mamuri boe madhutu dadꞌegravei AmaLamatua De mi pakajꞌegraveu ka negraveti neꞌersquo rdquo

Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti dhegraveu dhudꞌegravelu-megraveu aa dhegraveu dhu goa

(Lukas 647-49)24 ldquoDhegraveu dhu mai nanene Jaꞌa hegraveia ra

tao madhutu lii padhai Jaꞌa regravengu se nukasegravemi dhegraveu dhu dꞌegravelu-megraveu dhu patitu egravemura egravetu dedha hadhu kapua 25 Negravebhu boeka egravejꞌi aae mai toke egravei lala aa ngegravelu aaelegraveke egravemu ne Te ngaa egravemu ne guri boe lulapatitu egravetu dedha hadhu kapua

26Dhegraveu dhumai nanene Jaꞌa te ngaa taoboe madhutu lii padhai Jaꞌa negravengu ne egraveciegraveegravena ka degravenge dhegraveu goa dhu patitu egravemuna egravetu dedha salae 27 Negravebhu boe ka egravejꞌiaae mai toke egravei lala Ngegravelu aae legraveke egravemune kahegravei Hegraveia egravemu ne guri eele toke lahotebꞌo-tebꞌordquo

Dhegraveu malaa-maloha lula nanene lii pad-hai Lamatua Yesus

28 Ropa Yesus padhai lii nare hegraveia dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ramalaa-maloha lula nanene aꞌa-jꞌa Na 29 te Negravengu neꞌa megraveu isi negraveti aꞌajꞌane Na ajꞌa-nori segravemi boe mese agamasegravera

8Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ca dhegraveu pegravedꞌa

kusta(Markus 140-45 Lukas 512-16)

1 Lodꞌo Yesus puru negraveti ledhe hegraveiadhegraveu ae-ae lasi madhutu Ne 2 Kabegravedhilaa ca dhegraveu dhu pegravedꞌa kusta mai paragadegravenge Ne Hegraveia na patitu kegravetu urutuu egravetumadha Yesus ho manegravengi aku negravengu naldquoLamatua Sue ku jaꞌa la Ladhe moꞌona puri ku papegravedꞌa jaꞌa ne segravena ka dhegraveumadenge ia ka degravenge jaꞌa aa jaꞌa bisa harisabajꞌa egravetu dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌirdquo

3 Ropa tadegravengi nare hegraveia Yesus jꞌolekacui-aai Na ka Na gꞌagꞌe dhegraveu ne hegraveia Nalii aku Negravengu na ldquoJaꞌa koꞌo Egraveu egravele kegravenardquoKabegravedhi la egravei papegravedꞌa dhegraveu ne egravele degravengeka 4 Hegraveia Yesus peka degravenge ne ldquoSanegravedꞌepaie Egraveu egravele le negraveti papegravedꞌa-taregravegu te ngaabaku egraveu lolo degravenge dhegraveu egraveci sa Aa egraveu hudꞌi

madhutu ku atora Musa De lamu asa amaagama ho na parisa ngiꞌu egraveu segravena ka neꞌana egravei papegravedꞌa mu ele le tareꞌa do dhaeEgravele na egraveu hia persembahan tadha makasisegravena ka dhegraveu reꞌa na egraveu ne egravele tareꞌa-reꞌale negraveti papegravedꞌardquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ana sabꞌa egravecinegraveti komedhaa sordadꞌu Roma

(Lukas 71-10)5 Egravele egraveegravena hegraveia Yesus maso asa dꞌara

rae Kapernaum Egravetu era neꞌe komedhaasordadꞌu Roma ca dhegraveu mai manegravengi hoYesus soru-bara ne aku negravengu na 6 ldquoAmaAna sabꞌa jaꞌa ca dhegraveu pegravedꞌa aae ka najꞌegravera titu kegravena egravetu egravemu Na bisa boe purunegraveti era jꞌunu nardquo

7 Ka Yesus dhaa peka na ldquoOo Pe Jaꞌadhiu puri-paꞌegravele nerdquo

8 Te ngaa komedhaa ne bꞌala aku negravenguna ldquoAma Ama roca ia ka mai asa egravemujaꞌa lula jaꞌa nia boe segravemi Ama asa dꞌaraegravemu jaꞌa Sadꞌi Ama ku peka dhoka lii cahegravebꞌa di negraveti neꞌe tatu ana sabꞌa jaꞌa ne egraveledegravenge negraveti papegravedꞌa 9 Jaꞌa keꞌa jꞌara ne lulajaꞌa degravenge dhegraveu paredha dedha kahegravei dhudegravenge koasa ho paredha jaꞌa Aa jaꞌa degravengekoasa kahegravei segravena ka paredha sordadꞌu jaꞌasegravera Ladhe jaꞌa pua peka na lsquoLamu sanegraveirsquo tatu na laꞌe degravenge Aa ladhe jaꞌapeka lsquoMai asa neꞌersquo tatu na mai Aa ladhejaꞌa paleha dhegraveu sabꞌa jaꞌa peka na lsquoSabꞌaneꞌersquo tatu na tao madhutu De sadꞌi Amaku lii di tatu ana sabꞌa jaꞌa egraveegravena egravele degravengenegraveti papegravedꞌa nardquo

10 Ropa Yesus tadegravengi nare hegraveia Namalaa Ka Na padhai lii degravenge dhegraveu aesegravera aku Negravengu na ldquoNegravebhu nare sangeneꞌe Jaꞌa dhae paraga kegravedhi megraveka degravengeca dhegraveu sa negraveti dhegraveu Yahudi dhu legraveka egraverasama segravemi dhegraveu Roma ne 11Nanene paie-iie Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveu leo rai kara ae-ae nuka segravemi dhegraveu Roma ne mai negravetihaa negraveti dhimu homadhegravedi raꞌa-rinumeiegraveci degravenge Abraham Isak degravenge Yakob egravetudꞌara egravemu Ama Lamatua egravetu sorga 12Masika Lamatua dhuhagꞌe nare le dhegraveuYahudisena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu Na te ngaa ae kadhu pusi-pahae boe Ne Egraveegravena na Lamatuatule eele si asa era dhumaroga kiu-kiu Egravetuera neꞌe ra tangi roma iisi dꞌara pegravedꞌa aara jꞌegravera titu kegravenardquo

13 Padhai lii nare hegraveia Yesus peka degravengekomedhaa ne ldquoLegravepa ka Te ana sabꞌa egraveu

723 Lii Sodꞌa Koa-Kio 69 729 Markus 122 Lukas 432 84 Atora negraveti Ama-ama Agama 141-32 812 Lukas 1329

Mateos 814 12 Mateos 834

egraveegravena egravele le madhutu segravemi parcaya egraveu nerdquoKa lodꞌo dhu Na padhai egraveegravena ana ne egraveledegravenge ka

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa ae-ae

(Markus 129-34 Lukas 438-41)14 Ca tegraveka Yesus laꞌe asa egravemu Petrus

Na ladhe negravedhi ina dhegraveu egravemu Petrus dhujꞌunu egravetu dedha koi dhu pegravedꞌa maringi-sagoro 15Ka Yesus kegravepe kacui-aai na hegraveiaina ne egravele negraveti papegravedꞌa na Hegraveia na kegravedꞌika laꞌe lalau ngangaꞌa hia Yesus si

16 Ropa lodꞌo oe cegravena hegraveia dhegraveu segraveramai regraveti dhegraveu regravengu dhu nidhu tao HegraveiaNa paredha nidhu se peka na ldquoEee nidhuRai pakajꞌegraveu negraveti neꞌerdquo Hegraveia nidhu sekalua degravenge ka Na puri-paꞌegravele kahegravei dhegraveuaaꞌi-aaꞌi negraveti papegravedꞌa-taregravegu ra 17 Na taojꞌara se ho pamegraveci degravenge lii dhegraveu negravetilii padhai Ama Lamatua ngara na Yesayadhu suri tegraveke le peka naldquoNa puri-paꞌegravele papegravedꞌa-taregravegu egravedhi

Aa pasae nare jꞌajꞌegravera egravedhirdquoDhegraveu dhu neo madhutu Lamatua Yesus

hudꞌi madhutu ku degravenge dꞌara kateme(Lukas 957-62)

18 Egravele egraveegravena ka Yesus negravedhi dhegraveu ae-aemai kalibhu rare Ne Hegraveia Na peka degravengeana-ana madhutu Na aku Negravengu na ldquoMaipakegravedꞌi lati asa cabegraveka danordquo

19Hegraveiamese agama ca dhegraveumai padhailii degravenge Ne peka na ldquoAma Mese SadꞌiAma asa mia egraveegravena ka jaꞌa bera-bera degravengeAmardquo

20 Ka Yesus dhaa peka na ldquoBeꞌa kahegraveido Te ngaa sanegravedꞌe Dhegraveu rai-haha aabadha-manu aaꞌi-aaꞌi dhu degravenge era pea-paluꞌu Busa hui legravepa asa roꞌa na Manu-bhui laꞌe asa regravedꞌa na Te ngaa Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne degravenge boe era pea-paluꞌu Nanegravelu ho bane kegravetu degravenge boekahegraveirdquo

21 Egravele ka dhegraveu egraveci hari mai peka degravengeYesus na ldquoAma Jaꞌa neo madhutu Amate ngaa hudꞌi jaꞌa ladhe-leru ku ina-amajaꞌa Ladhe ama ku madhe ho padhanekore heka jaꞌa madhutu kegravenardquo

22 Te ngaa Yesus padhai lii peka naldquoSegravemi neꞌe Hudꞌi laa dhegraveu leo dhu par-caya boe Lamatua padhane dhegraveu madheTe ladhe egraveu neo madhutu Jaꞌa na mad-hutu la degravenge dꞌara katemerdquo

Lamatua Yesus pamau ngegravelu aae(Markus 435-41 Lukas 822-25)

23 Egravele egraveegravena ka Yesus caꞌe asa dedhakoha palere degravenge ana-ana madhutu Na24 Ropa regravengu egravetu talora dano era Yesusbhegravejꞌi Kacaꞌa laa ngegravelu aae mai Nahaaae tegravebꞌe koha ne toke egravei maso asa dꞌara25 Ropa ladhe regravedhi segravemi egraveegravena hegraveia anamadhutu se lasi paregravei Yesus aku regravengu naldquoAma Ama Kegravedꞌi ku la Bara ku jiꞌi teegravedhi molo madhe aaꞌi ti kegravenardquo

26 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoWee Ngatao ka miu se madhaꞌu segravemi neꞌe ne Miuparcaya boe Jaꞌa dordquo Ka Na kegravedꞌi Egravele kaNa kai ngegravelu degravenge naha egravetu dꞌara dano nepeka na ldquoMau kardquo Hegraveia naha degravenge ngegravelumau degravenge ka

27 Ka ana madhutu Yesus se malaa-maloha Ra papeka na ldquoIra ii Cee ka Dhegraveuneꞌe ne Tasamia kaNa bisa paredha ngegraveludegravenge naha ka madhutu dadꞌegravei Nardquo

Lamatua Yesus paꞌegravele dhegraveu dua dhunidhu tao

(Markus 51-20 Lukas 826-39)28 Negravebhu boe ka regravengu dꞌai cabegraveka dano

egravetu rai Gadꞌara Egravetu era negravei abhu dhegraveudua dhu nidhu tao Regravengu pea egravetu era roꞌadhegraveu madhe Dua ra seꞌe bhelu titu kegravenatoke abhu boe ca dhegraveu sa hegravei dhu banikako re era egraveegravena Ropa regravedhi Yesus maihegraveia 29 ra paꞌoo peka na ldquoWe Ana AmaLamatua Nga tao ka Egraveu mai gagu jiꞌi seMasi ka dꞌai megraveka lodꞌo ho hia hahuku mijiꞌi te ngaa Egraveu mai le ho neo pajꞌegravera jiꞌirdquo

30 Kajꞌegraveu boe egravetu era egraveegravena abhu hahicanau dhu nyuu rai tenge ngangaꞌa31Hegraveia nidhu semanegravengi Yesus aku regravenguna ldquoLadhe babegravega eele jiꞌi na pua la jiꞌimaso asa dꞌara hahi segraveirdquo

32 Hegraveia Yesus paredha nidhu se pekana ldquoLami kardquo Hegraveia nidhu kalua tegraveke eeledhegraveu dua se lasi maso asa dꞌara hahi deosa Ka hahi se rai pacebꞌa re sebhe ledhekamanahu asa dꞌara dano hegraveia ra cegravena kamadhe aaꞌi si

33 Ropa ladhe regravedhi segravemi egraveegravena dhegraveumadhenga hahi rai lasi asa dꞌara rae hegraveiara lolo ngaa dhu jꞌajꞌi ne 34 Ropa tadegravengirare dhegraveu ae lasi asa era egraveegravena Dꞌai negraveira regravedhi Yesus Hegraveia ra pakaseti Yesus hopakegravedꞌi negraveti rae regravengu ne

813 Mateos 2213 2530 Lukas 1328 817 Yesaya 534 828 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi suriGadꞌara egravetu Mateos Sasuri cahagꞌe dhu suri Gergesa aa cahagꞌe dhu leo suri Gerasa

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu karukuca dhegraveu

(Markus 21-12 Lukas 517-26)1 Egravele egraveegravena Yesus si caꞌe hari koha legravepa

asa ca begraveka dano Ka regravengu puru egravetu kotaNa 2Egravetu era neꞌe dhegraveu jꞌegraveru regraveti angalai radhu karuku asa Yesus Ropa ladhe negravedhiYesus neꞌa le na regravengu parcaya Ne pekana Negravengu bisa puri-paꞌegravele angalai ra HegraveiaNa peka degravenge dhegraveu karuku ne aku Negravenguna ldquoAna Paꞌegravera dꞌara egraveu Te Jaꞌa saku eelele sasala egraveurdquo

3 Te ngaa egravetu era egraveegravena abhu pegraveri-pegraverimese agama Yahudi dhu tadegravengi lii padhaiYesus egraveegravena Ka ra nasa hegraveia ra papekana ldquoDhegraveu neꞌe ne bani titu kegravena pekasegravemi egraveegravena Dhodhoka Ama Lamatua didhu bisa abho sasala-sasigo dhegraveu Te ngaalii padhai Dhegraveu ne tao iisi Na sama segravemiAma Lamatua sa Negravengu ne pahaha AmaLamatuardquo

4 Te ngaa Yesus neꞌa dꞌara regravengu Negravetiegraveegravena ka Na lii aku Negravengu na ldquoNga tao kamiu se pangee na Jaꞌa ne pahaha AmaLamatua 5Mia ka dhu mudꞌa risi LadheJaꞌa peka degravenge dhegraveu karuku ne lsquoJaꞌa sakueele le sasala egraveursquo do Jaꞌa peka na lsquoKegravedꞌiho legravepa karsquo 6 Ladhe na kegravedꞌi degravenge kamiu hekamegravedhi na Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa Te Jaꞌa degravenge hak ho abhosasala dhegraveurdquo

Hegraveia Yesus paredha dhegraveu karuku nepeka na ldquoKegravedꞌi ka Dedꞌe megraveti ka karadꞌaegraveu ho legravepa kardquo

7 Ka dhegraveu karuku ne kegravedꞌi hegraveia na legravepadegravenge ka 8 Ropa ladhe regravedhi hegraveia regravenguaaꞌi-aaꞌi ra malaa-maloha Hegraveia ra dedꞌepadedha-dedha kolongara Ama Lamatuapeka na ldquoAma Lamatua kapai risi eele Nahia koasa kapai segravemi neꞌe hia mi dhegraveu rai-hahardquo

Lamatua Yesus paroa Mateos ho mad-hutu Ne

(Markus 213-17 Lukas 527-32)9 Egravele ka Yesus laꞌe negraveti era egraveegravena hegraveia

ladhe negravedhi ca dhegraveu roro doi bea dhu sabꞌaegravetu kantor bea Ngara dhegraveu ne MateosHegraveia Yesus gale ne peka na ldquoMaimadhutuJaꞌardquo Ropa tadegravengi nare hegraveia Mateoskegravedꞌi degravenge ka laꞌe madhutu Yesus

10 Ka Mateos negraveru Yesus si lasi raꞌa-rinuasa egravemu na Na negraveru kahegravei mone aanga-angalai na dhegraveu roro bea segravera aa tamudhuleo kahegravei ho raꞌa-rinu degravenge regravengu

11 Te ngaa abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu negravetipartei Parisi mai kaꞌugu egravetu madha ana-ana madhutu Yesus peka na ldquoNga taoka mese miu madhegravedi naꞌa-ninu degravengedhegraveu-dhegraveu dhu guna boe se nuka segravemidhegraveu roro bea degravenge angalai ra dhu bhelu-katubꞌa segraverardquo

12 Te ngaa Yesus peka degravenge regravenguaku Negravengu na ldquoDhegraveu pegravedꞌa parluu dote-matarii te ngaa dhegraveu dhu pegravedꞌa boe par-luu boe 13 Beꞌa risi lami parisa paie-iie LiiHolo-Nori Ama Lamatua Te uru egraveegravena Napua Hosea ca dhegraveu negraveti lii padhai Na dhusuri peka nalsquoDadꞌegravei Jaꞌa nuka

dhegraveu-dhegraveu Jaꞌa hudꞌi pasue ku egravecidegravenge egraveci aa padꞌelo rasa kasia

Ladhe ra tao boe madhutu segravemi egraveegravena nabadha korban regravengu dhu regraveti hia Jaꞌa

degravenge boe kabꞌuarsquoNeꞌe ne ka dhu Ama Lamatua peka tegraveke

le Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa mai boe ho uri dhegraveudhu pangee na regravengu dhegraveu mola te ngaaJaꞌa mai segravena ka ladhe-leru dhegraveu dhu laku-laku boerdquo

Dhegraveu karegravei nga tao ka ana madhutuLamatua Yesus puasa boe

(Markus 218-22 Lukas 533-39)14 Egravele egraveegravena ka ana madhutu Yohanis

tuka sarani segravera mai sa Yesus Dhegraveu sekaregravei aku regravengu na ldquoJiꞌi dhu madhutuYohanis tema puasa Aa dhegraveu Parisi puasakahegravei Te ngaa tasamia ka ana madhutuAma segravera loe boe raꞌa-rinu Regravengu reꞌa boepuasa dordquo

15 Te ngaa Yesus dhaa degravenge liipakasame na ldquoSegravemi neꞌe ladhe pestakabꞌi tamu segravera puasa boe te ngaa raꞌatoke begravecu Ladhe pengantin mone degravengeregravengu era aaꞌi-aaꞌi ra raꞌa-rinu palere-lere Te ngaa ladhe dhegraveu leo rai regraveti kapengantin mone ne hegraveia mone aanga-angalai Na dꞌara ra susa de heka ra puasakegravena

16 Dhegraveu bisa boe rare begravela hiu ca egraveta hokalape mi kodho dhui dhu mae Te ropabase kodhone begravela hiu dhu kalape laꞌa deona karuku na kodho deo na asa mae aae

17 Jꞌara segravemi egraveegravena kahegravei degravengedhuadhuheka regraveti mai negraveti kapua bisa boe bhori

911 Lukas 151-2 913 Mateos 127 Hosea 66

Mateos 918 14 Mateos 936asa dꞌara sabha dhui Te aadꞌo na sabha nemadhore hegraveia dhua bhori eele asa rai laꞌeDe dhua dhu hiu hudꞌi bhori ku asa dꞌarasabha hiu segravena ka dua ra beꞌa taruurdquo[Degravenge segravemi neꞌe Yesus nori si peka naaꞌajꞌa Na dhu hiu baku pakihu degravenge aꞌajꞌadhu dhui]

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ina ca dhegraveudhu pegravedꞌa dhegraveu bhegraveni aa pamamuri hari anabhegraveni ca dhegraveu

(Markus 521-43 Lukas 840-56)18 Egravetu dꞌara Yesus padhai lii era degravenge

ana madhutu Yohanis segravera hegraveia kapalanegraveti egravemu manegravengi-mangajꞌi mai paragadegravenge Ne Ka na patitu kegravetu urutuu egravetumadhaYesus Hegraveia namanegravengi akunegravenguna ldquoAma ee Sue ku jaꞌa la Te ana bhegravenijaꞌa hekamadhe kegravena De lati ho Ama baneai mi ana ne segravena ka na mamuri harirdquo

19 Ropa Na tadegravengi hegraveia Yesus degravengeana madhutu Na madhutu degravenge ka dhegraveudeo na

20-21 Egravetu talora jꞌara ca dhegraveu ina kakolaꞌe madhutu si Bhegraveni ne legraveke papegravedꞌabhegraveni dhu loe boe ciki sa dꞌai canguru duategraveu kegravena Napangee na ldquoSadꞌi jaꞌa gai legravekekodho Yesus di tatu egravei papegravedꞌa jaꞌa ne egravelerdquoNegraveti egraveegravena ka na ara padegravetu laꞌe hegraveia na gailegraveke suu kodho Yesus

22 Yesus dhu neꞌa hegraveia Na kabibꞌa ladhesa ina ne Ka Na lii peka na ldquoIna eePaꞌegravera la dꞌara egraveu Te lula egraveu parcayaJaꞌa tareꞌa-reꞌa negraveti egraveegravena ka egraveu egravele negravetipapegravedꞌardquo Hegraveia bhegraveni ne egravele degravenge ka

23 Egravele ka Yesus si lasi taruu asa egravemunegraveti kapala egravemu manegravengi-mangajꞌi egraveegravenaDꞌai era negravei maso laꞌe asa dꞌara hegraveia Naladhe negravedhi dhegraveu dhu tema karihu musiikmamadhe degravenge dhegraveu ae dhu tangi dꞌarapegravedꞌa 24Te ngaa Yesus peka degravenge ra akuNegravengu na ldquoAe eele ka tangi aa lami kaegravemu miu Te ana ne madhe boe dhokana bhegravejꞌi dirdquo Te ngaa dhegraveu se mari degravengepakapengo hegravebꞌa mi Yesus

25 Egravele ka dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi lasi asa liꞌuKa Yesus maso asa dꞌara kama ana bhegravenine Na kegravepe ai ana ne hegraveia ana ne mamuridegravenge ka 26 Ropa ladhe regravedhi jꞌara neka dhegraveu mulai palolo legraveme egravetu kabarai ralula-negraveti ngaa dhu Yesus tao ne

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu begravedhudhegraveu dua

27 Egravele hegraveia Yesus kako taruu Egravetu talorajꞌara abhudhegraveubegravedhudhegraveudua dhumad-hutu Ne Dua ra rodhe peka na ldquoAna-egravepudhegraveu aae Daud Sue ku jiꞌi lardquo

28 Ropa Yesus maso asa dꞌara egravemu cuedhegraveu begravedhu se lasi paraga degravenge Ne KaYesus karegravei dua ra peka na ldquoMiu se legravekatareꞌa-reꞌa na Jaꞌa ne degravenge koasa hopuri-paꞌegravele miu segravena ka bisa ladhe megravedhidordquo

Hegraveia dua ra dhaa aku regravengu na ldquoAmakaregravei ia ka te jiꞌi dhu legravekamema-mema lerdquo

29 Ropa tadegravengi lii dhaa dua ra hegraveiaYesus gꞌagꞌe musi madha ra ka Na pekana ldquoLadhe segravemi egraveegravena na jꞌajꞌi kamadhutuparcaya miurdquo 30 Yesus padhai lii egravele hegraveiadua ra ladhe regravedhi degravenge ka Te ngaaYesus pasanegravedꞌe si peka na ldquoBaku miupeka degravenge ca dhegraveu sa ngaa dhu jꞌajꞌi lerdquo

31 Te ngaa dhegraveu se taha rare boe dꞌarara Ka ra kako palegraveme kabarai egraveegravena loledegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tatao Yesus mi regravengudua ra

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu lii aadꞌo32 Ropa dhegraveu begravedhu se lasi dhegraveu regraveti

dhegraveu leo hari egraveci asa Yesus Dhegraveu ne bisaboe padhai lii lula nidhu tao ne 33 Ropaladhe negravedhi hegraveia Yesus paredha nidhukalua negraveti dhegraveu lii aadꞌo ne Nidhu egraveegravenakalua ka dhegraveu ne padhai lii degravenge ka Hegraveiadhegraveu ae egravetu era egraveegravena malaa ka ra pekana ldquoIra ii Egravedhi dhegraveu Yahudi paraga tegravedhimegraveka madha jꞌara segravemi neꞌe nerdquo

34 Te ngaa dhegraveu Parisi kaꞌuu peka naldquoDhegraveu aae nidhu ka dhu hia Ne koasa segravenaka Na bisa babegravege eela nidhurdquo

Lamatua Yesus taha nare boe dꞌara ropaladhe negravedhi dhegraveu ae segravera

35 Egravele egraveegravena ka Yesus kako palegraveme kota-kota degravenge rae-rae segravena ka ajꞌa-nori dhegraveuegravetu dꞌara egravemu sabajꞌa segravera Na ajꞌa dhegraveunegraveti Lii Holo-Nori Ama Lamatua aa jꞌaratasamia regravengu bisa jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatua Na puri-paꞌegravele kahegravei dhegraveu negravetipapegravedꞌa-taregravegu ra 36 Ropa Yesus ladhenegravedhi dhegraveu ae se hegraveia Na taha nare boedꞌara lula dhegraveu se reꞌa heka tao segravemi ngaasa Te regravengu nuka segravemi kahibꞌi-kalegravebho

917 Sasuri lii Yunani dhu uru egraveegravena peka na ldquobaku isi egravei anggor hiu asa dꞌara tas kaꞌuri dhui ho baku dꞌai namaerdquo 934 Mateos 1025 1224 Markus 322 Lukas 1115 935 Mateos 423 Markus 139 Lukas 444 936Sensus 2717 1 Dhegraveu Aae segravera 2217 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 1816 Yeskial 345 Sakaria 102 Markus 634

Mateos 937 15 Mateos 1018dhu degravenge boe dhegraveu madhenga 37 Egraveleka Yesus padhai lii degravenge ana madhutuNa aku Negravengu na ldquoDhegraveu ae se nuka segravemingangaꞌa ae-ae egravetu dꞌara oka-tedhe Masika ngangaꞌa ae titu kegravena te ngaa dhegraveusabꞌa dꞌai boe ho puu-gꞌegravetu segravena ka tegravekeasa dꞌara gudꞌa 38Negraveti egraveegravena kamiuhudꞌimanegravengi ku mi Lamatua oka segravena ka Natabha hari dhegraveu sabꞌa ho lasi puu-gꞌegravetu isioka serdquo

10Lamatua Yesus hagꞌe nare ana madhutu

Na canguru dua dhegraveu(Markus 313-19 Lukas 612-16)

1 Egravele ka Yesus paroa ana madhutu Nasegravena kamai pakaboko Hegraveia Na hia si koasaho babegravege eele nidhu aa puri-paꞌegravele dhegraveunegraveti papegravedꞌa-taregravegu ra 2Ana madhutu Nadhu Na pua segravera dhegraveu canguru dua nuka

Partama ngara na Simon (dhu dhegraveutema paroa ne lsquoPetrusrsquo)

degravenge ari na AnderiasYakobisdegravenge ari na Yohanis (dua ra ana

Sabadeus)3 PelipusBertolomeosTomasMateos (dhegraveu roro doi bea)Yakobis dhu leo (nuka ana Alpius)Tadius4 Simon (negraveti partei politik Selot)degravenge Yudas Iskariot (dhu egraveegravena na

pahie Yesus)Lamatua Yesus pua anamadhutu Na lasi

pakako sasabꞌa-laꞌa Na(Markus 67-13 Lukas 91-6)

5-6 Egravele egraveegravena ka Yesus pua ana madhutuNa canguru dua dhegraveu segravera aa paredha sipeka na ldquoJaꞌa pua miu lami asa dhegraveu egravedhidhegraveu Yahudi segravera lula ae negraveti regravengu dhumadhutu boe jꞌara mamuri Ama Lamatuadegravenge mola Regravengu cakaraa kahibꞌi-kalegravebho dhu sala jꞌara Negraveti egraveegravena ka bakulami asa dhegraveu Yahudi boe nuka segravemi dhegraveuSamaria 7 Lami peka degravenge dhegraveu Israꞌelegravedhi segravera na lsquoNeꞌe ne dꞌai lodꞌo kegravenasegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra bisa jꞌajꞌi dhegraveuunu Ama Lamatuarsquo 8 Aa lami puri-paꞌegraveledhegraveu pegravedꞌa pamamuri hari dhegraveu madhe

paꞌegravele dhegraveu kusta aa babegravege eele nidhuAma Lamatua hia le miu ae-ae te ngaa Namanegravengi hari boe ca ana maa sa De lamika ho pala paꞌae-ae mi dhegraveu leo te ngaamage mi manegravengi hari ngaa-ngaa kahegravei9 Pakegravedꞌi degravenge ai hua Baku megraveti doi10 gee jꞌara megravedha silu salapa do tateaTe dhegraveu hudꞌi hia ku dhegraveu sabꞌa ngaa dhupantas ho ra bisa mamuri

11 Ladhe miu maso asa dꞌara kota dorae egraveci na miu hudꞌi tenge ku dhegraveu dhuneo segravemi rare miu Hegraveia miu pea egravetu egravemuegraveegravena toke miu pakegravedꞌi tegraveke eele era egraveegravena12 Ladhe miu maso asa dꞌara egravemu dhegraveupeka la degravenge regravengu lsquoSaloom Lamatuahia miu megravengi-nalersquo 13 Ladhe dhegraveu egravetudꞌara egravemu ne segravemi rare miu degravenge beꞌana miu manegravengi segravena ka Lamatua hia siberkat Te ngaa ladhe ra roꞌo boe segravemi raremiu na Lamatua hia boe regravengu berkat14 Ladhe dhegraveu roꞌo boe nanene lii padhaimiu mi kalua negraveti egravemu egraveegravena do kota egraveegravenahegraveia miu caro eele ahu negraveti haga miusegravena ka jꞌajꞌi mi tadha peka na ladhe roꞌoboe nanene pe regravengu dꞌui rare pala ra15 Begraveli-camegravedꞌa lodꞌo Ama Lamatua hukudhegraveu egravetu rai-haha neꞌe tatu Na pabia midhegraveu Sodom degravenge Gomora dhu uru egraveegravenabhelu titu kegravena Te ngaa sanegravedꞌe Egraveegravena naNegravengu huku bia risi hari mi dhegraveu dhu roꞌoboe segravemi rare miurdquo

Lamatua Yesus pasanegravedꞌe ana madhutuNa egraveegravena na regravengu dui jꞌajꞌegravera

(Markus 139-13 Lukas 2112-17)16 ldquoSanegravedꞌe paie Te Jaꞌa pua miu ne

egraveci egraveegravena ka Jaꞌa patabuli kahibꞌi-kalegravebhoasa talora aae busa hui Negraveti egraveegravena kangangee miu hudꞌi segravemi mege dhu dꞌegravelu-megraveu Aa dꞌara mi hudꞌi mola ku nukasegravemi koro jꞌaha dhu neꞌa boe tenge liilangu 17 Te ngaa baku pamudꞌe Tebegraveli-camegravedꞌa dhegraveu pajꞌegravera miu sama segravemibusa hui kadhi pamadhe kahibꞌi-kalegravebhoEgraveegravena na regravengu nuni regravetimiu asa era parisalii langu agama Aa dhegraveu hake paparumiu egravetu dꞌara egravemu sabajꞌa 18 Pe regravenguegravere regraveti miu asa madha gubernur degravengedhegraveu aae lula miu madhutu Jaꞌa Te ngaamiu hudꞌi pake lodꞌo segravera ho peka-padhaidegravenge ra Lii Lolo Beꞌa negraveti Jaꞌa Degravenge jꞌaraneꞌe dhegraveu dhu tadhe boe Ama Lamatua

937 Lukas 102 104 Partei Selot ne tenge jꞌara ho neo mardeka negraveti paredha Roma Ra pangare parteine lsquoPatriotrsquo kahegravei 1010 1 Korintus 914 1 Timotius 518 1014 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1351 1015 Lukas 104-12 Mateos 1124 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1924-28 1016 Lukas 103

Mateos 1019 16 Mateos 1038tadegravengi kahegravei kolongara Jaꞌa ne 19Te ngaaladhe regravengununi regravetimiu segravemi egraveegravenamagemiu madhaꞌu peka na lsquoEgraveegravena na jaꞌa pekatasamiarsquo Do lsquoJaꞌa neo dhaa peka segravemingaarsquo Baku jꞌajꞌi mi ngangee te ladhe dꞌailodꞌo na Ama mi egravetu sorga ka dhu pekadegravengemiu negraveti jꞌara mia ka dhumiu hudꞌipeka-padhai 20 Lodꞌo egraveegravena ngaa dhu miupadhai mai boe negraveti dꞌara miu unu mi teRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci egraveegravena ka dhuajꞌa-nori egravetu dꞌaramiu segravena kamiu padhaisegravemi ngaa sa

21 Sanegravedꞌe te begraveli-camegravedꞌa egravetu dꞌaraegravemu cue ladhe abhu ca dhegraveu parcaya Jaꞌaegraveegravena na aꞌari negravengumesa na ka dhu tengejꞌara ho pamadhe ne Aa ladhe ana ka dhuparcaya egraveegravena na ama na ka dhu pamadhene Ladhe ina-ama ka dhu parcaya begraveli-camegravedꞌa ana-ana ra ka dhu pamadhe si22 Sanegravedꞌe Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌitegraveka dꞌara degravengemiu lulamiu parcaya Jaꞌane Te ngaa dhegraveu dhu taha taruu egraveegravena naAma Lamatua hia ne mamuri 23 Ladhedhegraveu pajꞌegravera miu egravetu dꞌara kota cue railami asa kota leo Legraveke kegravena Jaꞌa ne DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa ropamiupalegraveme aaꞌimegraveka kota-kota egravetu Israꞌelte ngaa Jaꞌa dhu legravepa hari mai le egraveegravena

24 Biasa dhegraveu pakabꞌua ca dhegraveumese risinegraveti ana sakola na segravera Aa dhegraveu pakabꞌuaca dhegraveu lamatua risi negraveti egravenu na segravera25 Ladhe ana sakola megraveu sama segravemi mesena negravengu pangee na dꞌai le Aa ladhe egravenudꞌegravelu-megraveu sama segravemi lamatua na negravengungee na dꞌai le

De sanegravedꞌe paie Ladhe dhegraveu paroalamatua egravemu peka na lsquoEgraveu ne Baalsebuldhegraveu aae nidhursquo tatu isi egravemu na abhukolongara dhu karehe risi harirdquo

Baku madhaꞌu degravenge dhegraveu rai-haha teAma Lamatua ka dhu sanoro miu

(Lukas 122-7)26 ldquoDe miu baku madhaꞌu degravenge dhegraveu

dhu labꞌa miu Te ngaa dhu dhegraveu taopahuni begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladheregravedhi 27 Ngaa dhu Jaꞌa ajꞌa-nori le miumesa mi miu hudꞌi lami lole ku mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi Aa ngaa dhu Jaꞌa paholo le degravengemiu miu se hudꞌi lami peka ku palegraveme era28 Baku madhaꞌu degravenge dhegraveu rai-haha te

regravengu bisa dhoka pamadhe ngiꞌu aae dhegraveudi te ngaa bisa boe paꞌele iie samangaNegraveti egraveegravena ka miu hudꞌi madhaꞌu ku degravengeAma Lamatua te dhoka Negravengu di dhudegravenge koasa ho pamaso ngiꞌu aae dhegraveudegravenge samanga kateme asa dꞌara dhasi aidhu heo na loe boe ciki sa 29 De paꞌegraveradꞌara miu Dhegraveu pahie ana mangungu egravetudꞌara pasa degravenge kabꞌua ciki ooꞌe di Tengaa ciꞌu sa bisa boe madhe ladhe Amami egravetu sorga noꞌo megraveka 30 Ama miu egravetusorga dhu loe boe ladhe-leru miu tokejꞌara-jꞌara dhu ana iiki-iiki Dꞌai regraveu kegravetuegravetu kabꞌa kegravetu miu Na ige nare aaꞌi hegravei31 De baku madhaꞌu Lula Ama Lamatuapakabꞌua miu risi negraveti ana mangungu aaꞌi-aaꞌi rardquo

Baku makae mangaku Lamatua Yesus(Lukas 128-9)

32 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhai Napeka na ldquoDhegraveu dhu bani mangaku Jaꞌa egravetumadha dhegraveu ae egravetu rai-haha ne pe Jaꞌakahegravei mangaku negravengu egravetu katanga madhaAma Ku egravetu sorga peka na lsquoNegravengu nedhegraveu Jaꞌarsquo 33 Te ngaa dhegraveu dhu pasili Jaꞌaegravetu madha dhegraveu ae peka na negravengu tadheboe Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa peka degravengeAmaKu egravetu sorga kahegravei na lsquoJaꞌa tadhe boedhegraveu neꞌersquo rdquo

Lamatua Yesus mai negraveti boe dame tengaa patao-palaha

(Lukas 1251-53 1426-27)34 ldquoMage mi pangee na Jaꞌa ne mai kegraveti

dame asa rai-haha ne Te mamai Jaꞌa nesegravena ka dhegraveu rai-haha ne egraveci labꞌa egraveci35 Jaꞌa mai asa rai-haha ne madhutu ngaadhu dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuapeka tegraveke egraveegravenalsquoEgraveegravena na ana mone labꞌa ama na

ana bhegraveni labꞌa ina naaa bhegraveni dhegraveu egravemu ana na labꞌa

ina negraveti dhegraveu egravemu na36 te isi egravemu mae-manyegravela lula egraveci labꞌa

egravecirsquo37 De dhegraveu dhu neomadhutu Jaꞌa tareꞌa-

reꞌa negravengu hudꞌi sue ku Jaꞌa risi negravetiaaꞌi-aaꞌi risi negraveti ina-ama na aa risi negravetiana niki na Ladhe aadꞌo na negravengunia boe jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa 38 Te dhegraveudhu neo madhutu Jaꞌa te ngaa dꞌegravei boe

1020 Markus 139-11 Lukas 1211-12 2112-15 1021 Markus 1312 Lukas 2116 1022 Mateos249 13 Markus 1313 Lukas 2117 1024 Lukas 640 Yohanis 1316 1520 1025 Mateos 934 1224Markus 322 Lukas 1115 1026 Markus 422 Lukas 817 1033 2 Timotius 212 1036 Mika 76 1038 Mateos 1624 Markus 834 Lukas 923

Mateos 1039 17 Mateos 1114pasae jꞌajꞌegravera negravengu nia boe jꞌajꞌi dhegraveuunu Jaꞌa 39 Dhegraveu dhu sadia madhe lulanamadhutu Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa negravengu abhumamuri taruu degravenge Ama Lamatua Tengaa dhegraveu dhu dhoka neo mamuri hiangiꞌu negravengu unu na egraveegravena na mamuri naele iia dꞌarardquo

Begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua bꞌala ngaadhu dhegraveu tao

(Markus 941)40 ldquoDhegraveu dhu segravemi nare miu degravenge beꞌa

negravengu segravemi nare Jaꞌa kahegravei Aa dhegraveudhu segravemi nare Jaꞌa negravengu kahegravei segraveminare Ama Lamatua dhu pua Jaꞌa mai41Dhegraveu dhu segravemi nare dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua lula na padhue-padhai LiiHolo-Nori Ama Lamatua pe Lamatua bꞌalanegravengu sama segravemi Na bꞌala mi ca dhegraveu negravetilii padhai Negravengu Aa dhegraveu dhu segravemi nareca dhegraveu dꞌara mola lula dhegraveu egraveegravena mad-hutu tareꞌa-reꞌa dadꞌegravei Ama Lamatua peLamatua bꞌala negravengu sama segravemi Na bꞌalami ca dhegraveu dꞌara mola 42 Dhegraveu dhu segraveminare ca dhegraveu dhu haha dꞌai seli lula negravengumadhutu Jaꞌa tatu Ama Lamatua bꞌala neMasi ka dhegraveu hia egravei hua ca galaa di tatuAma Lamatua bhegravelu boe nerdquo

11Yohanis tuka sarani pua anamadhutu na

lasi asa Lamatua Yesus(Lukas 718-35)

1RopaYesus hia nare liimoami cangurudua ana madhutu Na hegraveia Na laꞌe kakopalegraveme rae-rae egravetu rai egraveegravena segravena ka ajꞌadhegraveu egravetu segravera Aa Na peka-padhai Lii LoloBeꞌa Ama Lamatua

2 Lodꞌo egraveegravena Yohanis egravetu dꞌara begravedhoRopa na tadegravengi jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu Yesustao hegraveia na pua ana madhutu na ho lasikaregravei Yesus peka na 3 ldquoAma Lamatua dhupajaji tegraveke le karegravei negraveti uru ka na Negravenguneo pua Kristus mai segravena ka pala mamurimi egravedhi dhegraveu Yahudi Ama ne Kristus doDo egravedhi hudꞌi mate hari ku dhegraveu leordquo Kalasi karegravei Yesus

4 Ropa tadegravengi nare hegraveia Yesus dhaaakuNegravenguna ldquoMiu se tadegravengi le aamegravedhiunumi degravengemadha De legravepaho lami pekadegravenge Yohanis aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi nuka

segravemi ngaa dhu dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua Yesaya suri tegraveke le peka na

5 Dhegraveu begravedhu ladhe regravedhiDhegraveu karuku kegravedꞌi kakoDhegraveu pegravedꞌa kusta kaꞌuri ra milu hariDhegraveu katele-katipa bisa tadegravengiDhegraveu madhe mamuri hariDhegraveu unu aadꞌo nanene Lii Lolo

Beꞌa6 De segravemi neꞌe lami peka degravenge Yoha-

nis begraveli-camegravedꞌa negravengu abhu aꞌoto ladhena parcaya Jaꞌa taruu Negraveti egraveegravena ka AmaLamatua hia megravengi-nale mi dhegraveu dhu par-caya Jaꞌa paꞌegravera-egraverardquo

7 Ropa ana madhutu Yohanis se legravepahegraveia Yesus peka degravenge dhegraveu ae se lula-negraveti Yohanis ne aku Negravengu na ldquoLodꞌomiuneo paraga degravenge Yohanis egravetu dꞌara padꞌasodꞌa miu pangee na neo paraga degravengedhegraveu dhu segravemi ngaa sa Tatu boe miuparaga degravenge dhegraveudhu roe aala-aala nukasegravemi kalai egraveegraveu dhu bhabheu madhutungegravelu di 8 Aa tatu boe miu megravedhi dhegraveudhu pake megravedha-papake dhu kabꞌua aaete dhegraveu segravemi egraveegravena era pea na dhodhokaegravetu dꞌara egravemu dhegraveu aae di 9De lami ladhedhegraveu segravemi ngaa sa egravetu negravei Mi pangeena miu lami tenge dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua Tareꞌa Te negravengu ne cadhegraveu negraveti lii padhai Lamatua dhu kapairisi 10 Te egravetu dꞌara sasuri Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci egraveegravena dhu suri tegraveke le lula-negraveti Yohanis ne peka nalsquoNanene Jaꞌa pua dhegraveu Jaꞌa

segravena ka bhoke jꞌara hia Egraveursquo11 Nanene paie Egravetu rai-haha ne abhu

boe ca dhegraveu sa dhu kapai risi negraveti Yohanisne Te ngaa negraveti dhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌidhu mangaku Ama Lamatua sama segravemiDhegraveu Aae dhegraveu dhu haha dꞌai seli egraveegravena kanegravengu dhu kapai risi negraveti Yohanis 12Karegraveinegraveti Yohanis pakako sasabꞌa na dꞌai sangeneꞌe ne abhu dhegraveu ae-ae dhu jꞌajꞌi ledhegraveu unu Ama Lamatua Te ngaa abhudhegraveu leo dhu pangee sala peka na regravenguhudꞌi pamusu ku segravena ka laka-seti dhegraveuho jꞌajꞌi dhegraveu unu Ama Lamatua 13 Tokedꞌai lodꞌo mamai Yohanis tuka sarani egravedhidhegraveu Yahudi dhu tema madhutu atoraMusa degravenge atora dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua leo segravera 14 De parcaya la JaꞌaYohanis ne nuka Elia dhu dhegraveu regraveti lii

1039 Mateos 1625 Markus 835 Lukas 924 1733 Yohanis 1225 1040 Markus 937 Lukas 948 1016Yohanis 1320 115 Yesaya 355-6 611 1110 Meliaki 31 1113 Lukas 1616 1114 Meliaki45 Mateos 1710-13 Markus 911-13

padhai Ama Lamatua peka mema le lula-negraveti mamai na 15De dhu neo meꞌa megraveuhudꞌi nanene ku paie-iie

16 Jaꞌa neo hia lii pakasame segravena ka miumeꞌa rupa segravemimia ka dhegraveu taa limuri neTe regravengu se cakaraa degravenge ana-ana dhumadhegravedi egravetu dꞌara pasa Regravengu dhu paꞌoo-parodha degravenge angalai ra peka na17 lsquoJiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi tiu sakino degravenge karejꞌe-

karaete ngaa miu roge-ledho boe

Hegraveia jiꞌi sodꞌa lii beke dhegraveu madhete ngaa miu tangi boersquo

18 Miu se sama segravemi ana iiki dhu reꞌaboe roca Lodꞌo Yohanis mai negravengu dꞌegraveipuasa aa ninu boe egravei anggor Te ngaadhegraveu peka na lsquoNegravengu nidhu taorsquo 19 Tengaa Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nemai le Jaꞌa puasa boe aa kinu egravei anggorTe ngaa dhegraveu peka na lsquoNegravengu egraveegravena dhegraveugagoo-gagehu Dhegraveu tema mahu bia Laꞌepaꞌangalai degravenge dhegraveu roro bea Paꞌegravecidegravenge dhegraveu dhu laku-laku boe Negravengudhu neꞌa boe makaersquo Te ngaa mi patadhelii padhai Jaꞌa ne Mamegraveu Ama Lamatuaegraveegravena cegraveu egravetu dꞌara mamuri dhegraveu unu Nardquo

Dhegraveu dhu dꞌegravei boe segravemi rare LamatuaYesus

(Lukas 1013-15)20 Egravele egraveegravena ka Lamatua Yesus pasanegravedꞌe

dhegraveu-dhegraveu dhu pea egravetu pegraveri-pegraveri rae Natao le tadha-tadha malaa ae risi egravetu negraveite ngaa roꞌo boe ae eele negraveti sasala raho madhutu jꞌara mamuri Ama Lamatuadhu mola 21 Yesus jegraveke si peka na ldquoHehMiu dhegraveu Korasin aa miu dhegraveu BetsaidaMate unu miu Begraveli-camegravedꞌa pasae meremamadhe-mamopo Jaꞌa tao le rupa-rupatadha malaa egravetu katanga madha miu tengaa miu moꞌo boe parcaya Ama LamatuaMasi ka miu dhegraveu Yahudi dhu peka namiu tadhe Lamatua te ngaa ladhe segravemitadha malaa dhu Jaꞌa tao seꞌe egravetu kotaTirus degravenge kota Sidon tatu negravebhu naresange neꞌe dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera egravele le hoꞌaaa tegraveke eele le sasala-sasigo ra homadhutuAma Lamatua Aa tatu ra pake le begravelamegravedhi degravenge tao ahu mi kegravetu ho jꞌajꞌimi tadha na regravengu manyasa negraveti sasalara Masi ka dhegraveu Tirus degravenge dhegraveu Sidonsegravera dhegraveu Yahudi boe dhu mangaku na

tadhe Lamatua 22 Jaꞌa monya boe Begraveli-camegravedꞌa megravedhi unu mi Dꞌai lodꞌo dhuAma Lamatua pamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra hahuku dhegraveu Tirus degravenge dhegraveuSidon samaa risi negraveti hahuku miu

23 Miu dhegraveu Kapernaum Mage-mageee Mage mi pangee na Ama Lamatuapacaꞌe miu lami asa sorga Aadꞌo Egraveegravenana Lamatua pegraveci mi asa dꞌara narakaLadhe segravemi tadha-tadha malaa dhu Jaꞌatao egravetu rae miu dhu jꞌajꞌi uuru le egravetukota Sodom tatu Ama Lamatua parluuboe labhu pakegravepu kota egraveegravena Te ladhedhegraveu Sodom regravedhi tadha malaa se tatura rai eele le negraveti bhabhelu-katubꞌa ra24 Tareꞌa Pe megravedhi unu mi Ladhe dꞌaika lodꞌo Ama Lamatua pamaꞌegravete lii langudhegraveu aaꞌi-aaꞌi hahuku dhegraveu Sodom samaarisi negraveti hahuku miu serdquo

Lamatua Yesus gale dhegraveu segravena ka mad-hutu Ne ho Na paꞌegravera hari si

(Lukas 1021-22)25 Ropa padhai lii nare hegraveia Yesus

sabajꞌa peka na ldquoAma Ama dhu jꞌa-jꞌi Lamatua egravetu dedha-liru degravenge rai-haha Jaꞌamanegravengimakasi ae-ae lula Amapahuni pamegraveno-megraveno jꞌara-jꞌara dhu Amahia huku mi dhegraveu-dhegraveu dhu pangee naregravengu dꞌegravelu-megraveu aa dhu padedha iisi raTe ngaa Ama bhoke patalele jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi mi dhegraveu haha degravenge dhu pahaha iisira 26 Tareꞌa Ama Te segravemi egraveegravena ka dhupakarejꞌe dꞌara Amardquo

27 Ropa sabajꞌa nare hegraveia Yesus pekadegravenge dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera na ldquoNanenepaie-iie Ama Ku egravetu sorga pangegravedꞌu lekoasa aaꞌi-aaꞌi mi Jaꞌa ne Dhu tadhe megraveuJaꞌa dhoka Ama ku di Aa dhu tadhe megraveuAma dhoka Ana Na nuka Jaꞌa ne Aa Jaꞌahagꞌe kore dhegraveu leo segravena ka peka degravenge raho regravengu tadhe megraveu Ne kahegravei

28 Miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu roe lula sabꞌa biamai madhutu Jaꞌa Aa miu aaꞌi-aaꞌi mi dhupasae bia mai la asa Jaꞌa 29 Ladhe miusegravemi mere aꞌajꞌa Jaꞌa ho kako palere-leredegravenge Jaꞌa na egravedhi ca ropa degravenge sapi duangiꞌu dhu nuni kataka pare rai egraveci Te Jaꞌane dꞌara hua iia aa lii mako Ladhe miumadhutu Jaꞌa miu jꞌajꞌi egravera hari 30 Lulaaꞌajꞌa Jaꞌa carui boe Aa paredha Jaꞌa biaboe kahegraveirdquo

1121 Yesaya 231-18 Yeskial 261mdash2826 Yoel 34-8 Amos 19-10 Sakaria 92-4 1123 Yesaya 1413-15 LiiLolo dhuUru Tegraveka 1924-28 1124 Mateos 1015 Lukas 1012 1127 Yohanis 335 118 1015 1129Yermia 616

Dhegraveu pasisu degravenge Lamatua Yesus lula-negraveti lodꞌo ae sasabꞌa

(Markus 223-28 Lukas 61-5)1 Ca lodꞌo legraveke degravenge ae sasabꞌa dhegraveu

Yahudi Yesus degravenge ana-ana madhutuNa dhu kako re karasa oka dhegraveu Anamadhutu Na manganga hegraveia ra gꞌegravetu are-gandum ka raꞌa noo-noo 2 Egravetu egraveegravena abhupegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti partei agama Parisidhu madhutu paꞌegravera adꞌa dhegraveu Yahudi raRopa ladhe regravedhi ana madhutu Yesus setao segravemi egraveegravena hegraveia ra kai Ne peka naldquoAna madhutu Mu gꞌegravetu gandum legravekedegravenge lodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa Regravengu bakutao segravemi neꞌe Te tatao ne sisu atoraegravedhirdquo

3-4 Te ngaa Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoTasamia ee Miu teko bhegravelu lii loloDaud si Daud degravenge ana-ana madhutuna dhu manganga titu kegravena Hegraveia namaso asa dꞌara Paleo Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua ka nare roti dhu ama agamahia le mi Lamatua ka regravengu raꞌa Te ngaadhu bisa raꞌe roti se dhodhoka ama agamasegravera Dhegraveu leo bisa boe Egravele ka Daud si raꞌate ngaa ca dhegraveu sa pasala boe si Miu nukasegravemi dhegraveu dhu baca megravedhi boe sasuri LiiHolo-Nori Ama Lamatua 5 Te egravetu dꞌarasasuri egraveegravena suri kahegravei negraveti sasabꞌa amaagama Yahudi segravera egravetu dꞌara egravemu saba-jꞌa legraveke degravenge lodꞌo ae sasabꞌa Te ngaaregravengu sala boe ngaa-ngaa 6 NaneneUru egraveegravena egravemu sabajꞌa ka dhu kabꞌua tengaa limuri ne abhu dhu kabꞌua risi nukaJaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa 7 Egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua Napeka na lsquoDadꞌegravei Jaꞌa segravemi neꞌe dhegraveu Jaꞌasegravera hudꞌi padꞌelo ku rasa kasia egraveci degravengeegraveci Ladhe ra tao boe madhutu jꞌara nena badha korban dhu regravengu regraveti hia Jaꞌadegravenge boe kabꞌuarsquo De ladhemiumeꞌa megraveusasoa negraveti lii padhai Lamatua ne tatu miupasala boe ana madhutu Jaꞌa se Te ra taoboe sala ngaa-ngaa 8 Te Jaꞌa ne DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa ka dhu degravengehak ho pamaꞌegravete peka na dhegraveu bisa sabꞌangaa legraveke degravenge lodꞌo ae sasabꞌardquo

Lamatua puri-paꞌegravele dhegraveu legraveke degravengelodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa

(Markus 31-6 Lukas 66-11)

9 Egravele ka Yesus tegraveke eele era egraveegravena laꞌeasa dꞌara egravemu sabajꞌa ra 10 Egravetu neꞌeabhu mone ca dhegraveu dhu kacui-aai madhecabegraveka Dhegraveu Parisi segravera dhu tenge-tengejꞌara ho pasala Yesus ladhe segravemi Na puri-paꞌegravele dhegraveu dhu kacui-aai madhe cabegravekane legraveke degravenge lodꞌo ae sasabꞌa Hegraveia rakaregravei Ne peka na ldquoMadhutu atora agamaegravedhi dhegraveu bisa puri-paꞌegravele dhegraveu legravekedegravenge lodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa do aadꞌordquo

11 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoLadhe kahibꞌi-kalegravebho ciꞌu manahu asadꞌara roꞌa legraveke degravenge lodꞌo ae sasabꞌadhegraveu unu na mai name nare sina ma12 De Ama Lamatua sue dhegraveu rai-haharisi negraveti dhegraveu unu kahibꞌi-kalegravebho deo naNegraveti egraveegravena ka dhegraveu bisa tao jꞌara dhu beꞌalegraveke degravenge lodꞌo ae sasabꞌardquo

13 Ka Na lii degravenge dhegraveu dhu ai madhecabegraveka na ldquoJꞌole kacui-aai egraveu mairdquo Hegraveiana jꞌole kacui-aai dhu madhe egraveegravena kacaꞌala egravele degravenge ka sama degravenge kacui-aai dhuiia egraveegravena

14 Ropa dhegraveu Parisi se regravedhi segravemi egraveegravenahegraveia ra nasa titu kegravena Egravele ka ra kalua tegravekeeele egravemu sabajꞌa ne hegraveia lasi pareꞌa akuregravengu na ldquoEgravedhi hudꞌi tenge ku jꞌara segravenaka pamadhe Nerdquo

AmaLamatuadhupili nareYesus segravena kasabꞌa hia Ne

15 Te ngaa Yesus dhu neꞌa ngangeeregravengu dhu karehe ne negraveti egraveegravena ka laꞌeasa era leo Dhegraveu ae madhutu Ne hegraveiaNa puri-paꞌegravele dhegraveu dhu pegravedꞌa aaꞌi-aaꞌi16 Te ngaa Na kai si peka na ldquoMage lamipalolo kahegravei degravenge dhegraveu leo lula-negraveti Jaꞌardquo17 Negravengu tao segravemi egraveegravena madhutu segravemi liipadhai Ama Lamatua dhu peka le mi dhegraveunegraveti lii padhai Na ngara na Yesaya dhusuri tegraveke na18 ldquoLadhe ku laa Negravengu ne Dhegraveu pajuu-

paleha Jaꞌa dhu Jaꞌa hagꞌe kore leJaꞌa sue Ne

aa dꞌara Jaꞌa karejꞌe taruu degravengeNe

Egraveegravena na Jaꞌa pangegravedꞌu Ne Roh Jaꞌaho laꞌe ajꞌa-nori dhegraveu negraveti suku aaꞌi-

aaꞌilula-negraveti jꞌara mamuri Jaꞌa dhu

mola19 Negravengu ne neꞌa boe tegravebꞌa kakaraNegravengu ne neꞌa boe padedha iisi

122 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 2325 123-4 1 Samuel 211-6 Atora negraveti Ama-amaAgama 249 125Sensus 289-10 127 Mateos 913 Hosea 66 1211 Lukas 145

20 Dꞌara Na hua iiaDhu neꞌa boe pajꞌegravera dhegraveu

Ajꞌu dhu oe padhe Na legraveku eele boeLabhu dhu saruru Na tiu pamadhe

boeNa loe boe ajꞌa-nori dhegraveu toke dhegraveu aaꞌi-

aaꞌi tao madhutu jꞌara mamuri dhumola negraveti Ama Lamatua

21 Dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi egraveegravena na parcayaNe lula reꞌa na Negravengu ne ceerdquo

Mese agama segravera peka na dhegraveu aae nidhuka dhu hia Yesus koasa

(Markus 320-30 Lukas 1114-23)22 Ca tegraveka regraveti asa Yesus ca dhegraveu dhu

nidhu tao toke begravedhu aa ele lii Hegraveia Yesuspaꞌegravele ne degravenge babegravege eele nidhu negravetidhegraveu neꞌe Ka dhegraveu ne bisa negravedhi aa bisapadhai lii 23 Dhegraveu ae se ropa regravedhi segravemiegraveegravena hegraveia ramalaa-maloha Ra papeka naldquoNegravengu neꞌe ele boe ana-egravepu Daud dhudhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua suri tegravekekaregravei negraveti uru ka Negravengu neꞌe tatu Dhegraveudhu egravedhi mate tae-tae egraveegravenardquo

24 Te ngaa ropa dhegraveu Parisi tadegravengi rarehegraveia ra roꞌo boe parcaya Ka ra papekana ldquoWee Dhegraveu ne bisa babegravege nidhu luladhegraveu aae nidhu Baalsebul ka dhu pangegravedꞌuNa koasardquo

25 Te ngaa Yesus neꞌa lii padhai dhegraveuParisi se Hegraveia Na peka degravenge dhegraveu seꞌeaku Negravengu na ldquoLii padhai miu ne legravekeboe Ladhe egravetu dꞌara rai cue ana kabaraina patao-palaha tasa mera mia ho rai nebisa taha Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe dhegraveuegravetu dꞌara kota egraveci do dꞌara egravemu cue egravecipatao degravenge egraveci tatu ra mae-manyegravelatoke laho mae-mae si 26 De ladhe nidhupamusu degravenge nidhu aa palabꞌa egraveci degravengeegraveci tatu dhegraveu aae ra negravedꞌu paredha negravebhuboe 27 Sanegravedꞌe paie Dhegraveu miu reꞌa kahegraveibabegravege eele nidhu Ra pake koasa negravetinidhu do Aadꞌo De miu baku padhailii ore dhu peka na Jaꞌa pake koasa nidhuho babegravege eele nidhu Pe dhegraveu miu unumi ka dhu pamaꞌegravete peka na ngaa dhumiu galaa ne legraveke boe jꞌara 28 Te ngaaladhe Jaꞌa tareꞌa-reꞌa babegravege eele nidhupake koasa negraveti Roh Ama Lamatua egraveegravenapadꞌelo na Lamatua egraveegravena tareꞌa-reꞌa DhegraveuAae dhu egravetu le katanga madha miu

29 Ladhedhegraveuneo lasimanaꞌu egravemudhegraveuegraveci dhu egravera negravengu hudꞌi egraveki-karadhe uuruku dhegraveu lamatua egravemu ne Heka na manaꞌunegraveti megravedha-panyau na segravera

30 Sanegravedꞌe ee Te dhegraveu dhu paꞌegraveciboe degravenge Jaꞌa negravengu pamusu degravenge JaꞌaAa dhegraveu dhu soru-bara boe Jaꞌa egravetu dꞌarasabꞌa-laꞌa negravengu neꞌa dhoka paꞌiu dhegraveudi 31 De nanene paie-iie lii padhaiJaꞌa ne Ama Lamatua dhu sadia sakueele sasala-sasigo dhegraveu Ladhe dhegraveu pad-hai lii pakarehe kolongara dhegraveu leo AmaLamatua sadia abho ne era Te ngaa ladheabhu dhegraveu dhu bani padhai pakareheRoh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci AmaLamatua saku eele boe sasala na egraveegravena32 Ladhe dhegraveu pakarehe Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Ama Lamatua sadiasaku eele sasala na Te ngaa cee ka dhubani padhai lii pahahe Roh Ama Lamatuate ngaa Ama Lamatua saku eele boe sasalana masi ka toke dai mia-mia laꞌerdquo

Ajꞌu degravenge hua na(Lukas 643-45)

33 Hegraveia Yesus padhai lii taruu degravengedhegraveu Parisi se peka na ldquoNgee paie-iieAjꞌu dhu beꞌa hia hua dhu beꞌa Te ngaaajꞌu dhu karehe hia hua dhu karehe Negravetihua na dhegraveu bisa tadhe ajꞌu ne beꞌa dokarehe 34 Te ngaa miu se ca ropa degravengemege dhu neꞌa dhoka kapodꞌe-kabegraveli diMiu meꞌa boe padhai lii dhu beꞌa Lulangaa dhu tegraveke egravetu dꞌara egraveegravena ka dhu kaluamai negraveti dꞌara hegravebꞌa na 35Dhegraveubeꞌa tatulii padhai na beꞌa lula egravetu dꞌara na abhujꞌara dhu beꞌa Te ngaa dhegraveu bhelu tatulii padhai na karehe lula egravetu dꞌara na dhupegravenu degravenge bhabhelu-katubꞌa

36 Legraveka la lii Jaꞌa ne Te begraveli-camegravedꞌalodꞌo egravele rai-haha Ama Lamatua parisa liilangu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Lodꞌo egraveegravena dhegraveu egraveci-egraveci ka hudꞌi dhaa lii-lii negravengu dhu degravengeboe kolo-kapua 37Demage-mage Te begraveli-camegravedꞌa egraveegravena Ama Lamatua dadoo lii-liimiu segravera aa pamaꞌegravete peka na miu legravekehuku do aadꞌordquo

Dhegraveu manegravengi segravena ka Lamatua Yesuspadꞌelo tadha malaa

(Markus 811-12 Lukas 1129-32) 1221 Yesaya 421-4 1224 Mateos 934 1025 1229 Degravenge segravemi egraveegravena Yesus peka na Negravengu egravera risinegraveti dhegraveu aae nidhu dhu ra paroa na lsquoBaalsebulrsquo 1230 Markus 940 1232 Lukas 1210 1233Mateos 720 Lukas 644 1234 Mateos 37 2333 1518 Lukas 37 645

Mateos 1238 21 Mateos 13738 Ropa tadegravengi lii padhai Yesus segravemi

egraveegravena hegraveia pegraveri-pegraveri mese agama degravengedhegraveu Parisi peka degravenge Yesus aku regravenguna ldquoAma Mese Jiꞌi neo ngegravedhi tadhamalaa egraveci segravena ka jꞌajꞌi mi tadha peka nakoasa Ama tareꞌa negraveti Ama Lamatuardquo

39 Te ngaa Yesus jegraveke si peka na ldquoWehMiu dhegraveu taa limuri nemoꞌo boemadhutuAma Lamatua Miu se meꞌa dhodhokaadꞌu-ue bhelu-katubꞌa di Masi ka miumanegravengi tadhamalaa te ngaa Jaꞌa tao boeLula uru egraveegravena Lamatua hia le tadha malaareYunus dhegraveunegraveti lii padhaiNa Egraveegravena dꞌaile 40 Yunus pea tegravelu megraveu-tegravelu megraveda egravetudꞌara kabake iꞌa aae ciꞌu Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neBegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa kahegravei egravetu dꞌara roꞌa dhegraveumadhe tegravelu megraveu-tegravelu megraveda 41 Ladhedꞌai lodꞌo egravele rai-haha ne Lamatua jꞌajꞌihakim Aa dhegraveu Niniwe se titu jꞌajꞌi sakasiiho galaa miu peka na lsquoMiu aaꞌi-aaꞌi segoarsquo Uru egraveegravena ropa dhegraveu Niniwe segraveratadegravengi lii padhai Yunus dhegraveu negraveti liipadhai Ama Lamatua hegraveia ra tegraveke eelesasala ra Te ngaamiu segravemi boe egraveegravena Masika limuri ne abhu le Dhegraveu egravetu talora aaemiu dhu kapai risi negraveti Yunus nuka Jaꞌane Te ngaamiu se pusi-pahae boe Jaꞌa cikisa hegravei 42 Pe egravetu dꞌara lodꞌo egravele rai-hahane ladhe Lamatua jꞌajꞌi hakim bhegraveni aaeSyeba negraveti balegraveu jꞌajꞌi sakasii kahegravei Napajꞌujꞌu ai na mi miu ho na galaa miu aaꞌi-aaꞌi dhu ana loo-limuri ne peka na lsquoMiuaaꞌi-aaꞌi mi goarsquo Uru egraveegravena bhegraveni aae nemai negraveti rai kajꞌegraveu ho neo negravedhi unu namamegraveu dhegraveu aae Soleman Te ngaa limurine abhu ca Dhegraveu egravetu talora aae miu dhukapai risi negraveti dhegraveu aae Soleman nuka Jaꞌane Te ngaamiu pusi-pahae boe Jaꞌa ciki sahegraveirdquo

Nidhu legravepa hari asa dhegraveu dhu na peanegravedhi uru egraveegravena

(Lukas 1124-26)43 ldquoLadhe babegravege eele nidhu negraveti ca

dhegraveu nidhu ne laꞌe pea asa era dhu kaliuho jꞌajꞌi mi era ae iisi na Te ngaa abhu boeera dhu megraveci ho na pea kalili 44 Hegraveia napangee peka na lsquoAbhu boe era dhu beꞌasegravemi negravei hua iia jaꞌa legravepa hari asa dhegraveudhu uru egraveegravena jaꞌa pearsquo Ka laꞌe hari asa eranegravengu uru egraveegravena Na ladhe na era ne megraveu

bia aa dhu lalau rare pabeꞌa-beꞌa 45 Hegraveianidhu ne laꞌe paroa nare angalai na dhegraveupidhu dhu bhabhelu ra risi negraveti negravengu Kalasi pea egravetu dꞌara dhegraveu ne hegraveia aaꞌi-aaꞌira kakeho ne De limuri ne mamuri dhegraveune asa ele iie-iie Segravemi egraveegravena kahegravei legraveke midhegraveu bhelu-katubꞌa taa limuri nerdquo

Dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi aꞌari Lamatua Yesus(Markus 331-35 Lukas 819-21)

46 Lodꞌo egraveegravena Yesus padhai lii era degravengedhegraveu ae Hegraveia ina degravenge ari Na segravera maineo paraga degravenge Ne Regravengu titu egravetu liꞌuka ra pua dhegraveu lasi paroa Ne 47Hegraveia dhegraveumai peka degravenge Ne aku regravengu na ldquoAmaIna degravenge ari Ama egravetu liꞌu negravei Regravengu neoparaga degravenge Amardquodagger

48 Ka Yesus peka degravenge ra ldquoCee kaina Ku aa cee ka aꞌari Jaꞌa dhu tareꞌa-reꞌardquo 49 Hegraveia Na pajꞌujꞌu asa dhegraveu-dhegraveudhu madhutu Ne ka Na lii aku Negravengu naldquoRegravengu seꞌe se ka ina degravenge aꞌari Jaꞌa 50Tedhegraveu dhu tao madhutu dadꞌegravei Ama Ku egravetusorga regravengu ka ina Ku aa aꞌari Jaꞌa dhutareꞌa-reꞌardquo

13LamatuaYesus hia lii pakasame negraveti dhegraveu

segravele hini egravetu rupa-rupa rai(Markus 41-9 Lukas 84-8)

1 Lodꞌo egraveegravena kahegravei Yesus kalua negraveti egravemuegraveegravena laꞌe madhegravedi asa sebhe dano Galilea2Hegraveia dhegraveu ae-aemai lingu rareNe Ka laꞌemadhegravedi asa dedha koha cue dhu panahuegravetu era egraveegravena ho ajꞌa dhegraveu segravera Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu dae segravera nanene Ne 3 Hegraveia Naajꞌa madha jꞌara ae-ae mi regravengu pake liipakasame Na lole peka na ldquoAbhu ca dhegraveusabꞌa oka-tedhe dhu cebꞌe hini egravetu dꞌaraoka na 4 Ropa na cebꞌe hini se abhu dhulegraveke egravetu jꞌara Hegraveiamanu-bhuimai ka tuturaꞌe aaꞌi hini se

5 Te ngaa hini cahagꞌe legraveke egravetu rai dhudegravenge hadhu Hini se muri malai lulaabhu rai ciki di 6 Te ngaa ropa lodꞌo reahegraveia ana aajꞌu se kamale ka mango eele siTe amo ra maregravema boe egravetu dꞌara rai

7 Abhu hini cahagꞌe dhu legraveke egravetu erajꞌuꞌu padhudhu Hegraveia jꞌuꞌu padhudhu sehegravelu pamadhe aaꞌi si

1238 Mateos 161 Markus 811 Lukas 1116 1239 Mateos 164 Markus 812 1240 Yunus 117 1241 Yunus 35 1242 1 Dhegraveu Aae segravera 101-10 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 91-12 dagger 1247Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu suri boe ayat 47 ne

Mateos 138 22 Mateos 13278 Te ngaa abhu hini cahagꞌe legraveke egravetu rai

isi Hini se muri ka ra kapai toke hua-hela Abhu dhu tegravelu nguru hari abhu dhuegravena nguru hari aa abhu dhu dꞌai cangasuhari

9 Cee dhu degravenge roꞌa dhilu na nanenepaie-iierdquo

Nga tao ka Lamatua Yesus dꞌegravei ajꞌa pakelii pakasame

(Markus 410-12 Lukas 89-10)10 Egravele egraveegravena ka ana madhutu Yesus mai

karegravei Ne aku regravengu na ldquoNga tao ka Amaajꞌa dhegraveu ae pake lii pakasamerdquo

11 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoLulamiu se neo meꞌa tareꞌa-reꞌa paredha AmaLamatua negraveti egraveegravena ka Jaꞌa peka memasasoa negraveti lii pakasame ne Te ngaa midhegraveu leo Jaꞌa ajꞌa pake lii pakasame 12 Tedhegraveu dhu tareꞌa-reꞌa neo reꞌa dadꞌegravei AmaLamatua pe Lamatua hia ne asa neꞌa aeTe ngaa dhegraveu dhu pusi-pahae boe dadꞌegraveiLamatua pe Lamatua tao ne asa tabhagoa 13 Jaꞌa ajꞌa-nori si pake dhoka liipakasame di lulalsquoRegravengu regravedhi le

te ngaa roꞌo boe reꞌaRegravengu tadegravengi le

te ngaa ra pusi-pahae boersquo14 Regravengu se cakaraa degravenge dhegraveu dhu

Yesaya suri mema le Yesaya egraveegravena nukadhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua dhusuri nalsquoMiu egraveegravena na tadegravengi

te ngaa miu pakatele dhiluMiu egraveegravena na ladhe megravedhi

te ngaa moꞌo boe pameꞌa ngaa dhujꞌajꞌi le

15 Lula dꞌara dhegraveu seꞌe adhu segravemi hadhura pakatele dhilu ra

aa ra pabegravedhu musi madha raDe hudꞌi regravengu segravene segravena ka roꞌa dhilu ra

katele-katipaaa soro tegraveke si segravena kamusimadha ra

begravedhu segravemi egraveegravenaHudꞌi laa ho Jaꞌa puri-paꞌegravele ia

ka silula regravengu pusi-pahae boe Jaꞌarsquo

16 Te ngaa miu se oto Lula miu ladhemegravedhi degravenge musi madha aa tadegravengidegravenge roꞌa dhilu miu unu mi 17 Parcayala Jaꞌa Uru egraveegravena dhegraveu regraveti lii padhaiAma Lamatua degravenge dhegraveu dhu dꞌaramoladꞌara ra neo regravedhi ngaa dhu limuri ne miu

ladhe megravedhi te ngaa bisa boe Dꞌara raneo kahegravei tadegravengi ngaa dhu limuri ne miutadegravengi le te ngaa bisa boerdquo

Lamatua Yesus peka sasoa lii pakasamenegraveti hini

(Markus 413-20 Lukas 811-15)18 Ropa padhai lii nare hegraveia Yesus peka

degravenge ra ldquoDe mi nanene ka sasoa negraveti liipakasame deo na 19 Hini dhu legraveke egravetujꞌara nuka dhegraveu dhu nanene Lii Holo-Norinegraveti Ama Lamatua negravedꞌu paredha te ngaanegravengu neꞌa iia boe Hegraveia dhegraveu aae nidhumai parame nare Lii Holo-Nori negraveti dꞌaradhegraveu ne

20 Hini dhu cebꞌe legraveke egravetu rai dhu pegravenudegravenge hadhu nuka dhegraveu dhu nanene LiiHolo-Nori Ama Lamatua hegraveia na segraveminare degravenge dꞌara karejꞌe 21 Te ngaa LiiHolo-Nori ne amo na maregravema boe Negravetiegraveegravena ka nare boe negravebhu egravetu dꞌara dhegraveu neRopa dhegraveu leo pajꞌegravera ne lula na segravemi nareLii Holo-Nori ne ka dhegraveu ne kegravepe paꞌegraveraheka aꞌajꞌa segravera

22 Aa hini dhu legraveke egravetu talora aae jꞌuꞌupadhudhu nuka dhegraveu dhu nanene LiiHolo-Nori Te ngaa negravengu bhute degravengerupa-rupa jꞌara ho pakarejꞌe mamuri naHegraveia bhabhute seꞌe ka seti eele Lii Holo-Nori ne negraveti dꞌara negravengu toke degravenge hekakabꞌua

23 Te ngaa hini dhu legraveke egravetu rai isi nukadhegraveu dhu pasa paie dhilu na segravena ka segraveminare Lii Holo-Nori aa tao madhutu dadꞌegraveiLamatua Hegraveia na tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌasama segravemi hini dhu muri toke kapai kana hua ae-ae Abhu dhu tegravelu nguru hariabhu kahegravei egravena nguru hari aa abhu dhudꞌai cangasu harirdquo

Lamatua Yesus hia lii pakasame negraveti jꞌuꞌuegravetu talora aae oka

24 Yesus lolo hari lii pakasame egraveci akuNegravengu na ldquoParedha Ama Lamatua nenuka segravemi abhu ca dhegraveu laꞌe cebꞌe hinidhu beꞌa egravetu dꞌara oka na 25 Dꞌara megravedaegraveegravena ropa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bhegravejꞌi luu hegraveiadhegraveu bhelu mai ka na cebꞌe lamusi jꞌuꞌuegravetu dꞌara oka ne 26Ropa hini egravetu dꞌara okane dꞌai hua-hela hegraveia dhegraveu sabꞌa se ladheregravedhi jꞌuꞌu dhu muri palere-lere degravengehini se 27 Ka lasi peka degravenge lamatua okane aku regravengu na lsquoAma Ca hari ni jiꞌi segravele

138 Lukas 51-3 1312 Mateos 2529 Markus 425 Lukas 818 1926 1315 Yesaya 69-10 1317Lukas 1023-24

Mateos 1328 23 Mateos 1344hini dhu beꞌa egravetu dꞌara oka ama si Ngatao ka muri mai pabꞌali degravenge jꞌuꞌu ae-aersquo

28 Lamatua oka ne dhaa peka na lsquoEgraveegravenatatao negraveti dhegraveu bhelursquo

Hegraveia dhegraveu sabꞌa se peka aku regravengu nalsquoAma jiꞌi laꞌa koꞌo eele jꞌuꞌu segravei dorsquo

29 Tengaana bꞌala peka na lsquoHudꞌi laa teladhe miu koꞌo eele jꞌuꞌu se ana ngangaꞌaegravedhi se legraveke bete kahegravei 30Hudꞌi regravengu segravenera muri palere-lere toke hegraveru puu-gꞌegravetuPe dꞌai lodꞌo na jaꞌa peka degravenge dhegraveu sabꞌase na ldquoMiu pakaboko uru ku jꞌuꞌu segraveraHegraveia egraveki si ca egraveki-ca egraveki ho tunu eele si Egraveleku heka ta pakaboko isi oka kegravena segravena kapamaso asa dꞌara babesirdquo rsquo rdquo

Lamatua Yesus pake lii pakasame negravetilamusi dhu ana iiki

(Markus 430-32 Lukas 1318-19)31 Egravele ka Yesus peka hari na ldquoJaꞌa pake

hari lii pakasame egraveci segravena ka miu meꞌatasamia Ama Lamatua jꞌajꞌi Dhegraveu Aae midhegraveu ae-ae Dhegraveu unu Na segravera mulai nukasegravemi lamusi dhu ana iiki titu kegravena dhudhegraveu segravele egravetu dꞌara oka na 32 Masi kalamusi ne ana iiki dꞌai seli te ngaa ladhena muri mai jꞌajꞌi ajꞌu dhu kapai aae egravetudꞌara oka ne Toke manu-bhui tao regravedꞌaegravetu dadana-dadana nardquo

Lamatua Yesus pake lii pakasame negravetiragi

(Lukas 1320-21)33 Yesus peka hari lii pakasame egraveci aku

Negravengu na ldquoDhegraveu-dhegraveu unu Ama Lamatuaegraveci egraveegravena ka degravenge ragi dhu bhegraveni egraveci narepabꞌali degravenge tarigu ca sak Hegraveia roti necaꞌe toke kapai lula ragi dhu ciki ooꞌe deonardquo

Lamatua Yesus pake lii pakasame ho ajꞌadhegraveu negraveti jꞌara-jꞌara hiu dhu dhegraveu reꞌa megraveka

(Markus 433-34)34 Yesus ajꞌa dhegraveu ae degravenge lii lolo rupa-

rupa Lii padhai Na aaꞌi-aaꞌi se dhodhokapake lii pakasame di 35Na ajꞌa segravemi egraveegravenasegravena ka madhutu segravemi lii negraveti dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua dhu suri tegraveke pekanaldquoPe Jaꞌa ajꞌa-nori pake lii pakasame

Pe Jaꞌa lole jꞌara-jꞌara dhu dhegraveutadegravengi regravedhi megraveka

karegravei negraveti Lamatua pajꞌajꞌi rai-haha toke dꞌai sange neꞌerdquo

Lamatua Yesus peka sasoa negraveti jꞌuꞌu dhumuri egravetu talora aae oka

36 Egravele ka Yesus legravepa egravemu tegraveke eele dhegraveuae segravera Hegraveia ana madhutu Na segravera maimanegravengi na ldquoAma Peka ku degravenge jiꞌisasoa negraveti lii pakasame jꞌuꞌu deo sardquo

37 Ka Yesus dhaa na ldquoDhegraveu dhu ce-bꞌe hini dhu beꞌa egraveegravena nuka Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne 38 Aa oka egraveegravenanuka rai-haha ne Hini dhu beꞌa egraveegravenanuka dhegraveu-dhegraveu dhu jꞌajꞌi le ana-egravepu AmaLamatua Aa jꞌuꞌu segravera nuka ana pajuunegraveti dhegraveu aae nidhu 39 Aa dhegraveu bheludhu mai cebꞌe lamusi jꞌuꞌu nuka dhegraveu aaenidhu Aa lodꞌo puu-gꞌegravetu egraveegravena nuka dꞌaiegravele rai-haha ne Dhegraveu sabꞌa dhu pakabokoisi oka se nuka ana pajuu Ama Lamatuanegraveti sorga 40 Ropa dꞌai egravele rai-haha nera oru rare jꞌuꞌu se ho tunu pakegravepu si41 Te Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nebegraveli-camegravedꞌa pua ana pajuunegraveti sorgamaiRegravengu egraveegravena na pakaboko dhegraveu-dhegraveu dhupusi-pahae boe madhutu paredha AmaLamatua Aa regravengu oru rare kahegravei dhegraveu-dhegraveu dhu dadugu-rariu dhegraveu leo segravena kabaku madhutu paredha Lamatua 42 Egraveegravenana ra core dhegraveu bhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi seasa dꞌara ai naraka nuka segravemi jꞌuꞌu dhu ainaꞌe pakegravepu si Egravetu negravei dhegraveu se rasa jꞌegraveratitu kegravena aa tangi dꞌara maꞌegravete mae-maeloe boe ciki sa 43 Te ngaa dhegraveu dhu ma-muri mola madhutu dadꞌegravei Ama Lamatuaregravengu pea taruu degravenge Ama Dhegraveu Aae raegravetu sorga Egravetu negravei dhegraveu se haꞌa-haꞌa hegraveti-hegraveti nuka segravemi madha lodꞌo De dhegraveu dhuneo tadhe megraveu Jaꞌa pasa dhilu paie-iierdquo

Lamatua Yesus pake lii pakasame negravetimegravedha dhu kabꞌua aae

44 Yesus tabha hari lii pakasame egraveci akuNegravengu na ldquoDhegraveu dhu neo tadhe megraveu AmaLamatua negravedꞌu paredha regravengu nuka segravemidhegraveu dhu neo abhumegravedha kabꞌua aae dhudhegraveu huni tegraveke egravetu dꞌara rai cakasibꞌi Kadhegraveu ne laꞌe kegravei hegraveia na abhu megravedha nenegraveti egraveegravena ka na karejꞌe-karae Egravele egraveegravena kana dhegravenu hari megravedha deo na Hegraveia na legravepahari lai-lai laꞌe pahia aaꞌi megravedha-panyauna Ka laꞌe hegraveli nare rai ne segravena ka na unumegravedha dhu kabꞌua aae deo nardquo

Lamatua Yesus hia lii pakasame negraveti mu-tiara dhu kabꞌua aae

1333 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquotarigu tegravelu σάτα (sata)rdquo Sata egraveci pe dꞌai 12 liter Tegravelu sata pe dꞌai 36 liternuka tarigu ca sak 1335 Lii Sodꞌa Koa-Kio 782

Mateos 1345 24 Mateos 14645 Yesus tuhu hari lii pakasame peka na

ldquoDhegraveu dhu neo tadhe megraveu Ama Lamatuanegravedꞌu paredha egraveci egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveudꞌaga ca dhegraveu dhu dꞌara na neo abhumutiara dhu kabꞌua aae titu kegravena Egraveleka na patangi-tenge mutiara ho neo hegraveli46 Ropa na rage mutiara cue dhu beꞌa titukegravena hegraveia na legravepa lai-lai segravena ka pahia aaꞌimegravedha-panyau na Hegraveia laꞌe tihe mutiarane segravena ka jꞌajꞌi mi unu nardquo

Lamatua Yesus pake lii upama negraveti dhegraveupuu iꞌa negraveti pegraveku

47 Yesus peka hari na ldquoParedha AmaLamatua nuka segravemi pegraveku egraveci dhu dhegraveusabꞌa dhasi lasi lolo egravetu dꞌara dano Kapegraveku ne legraveke rupa-rupa iꞌa 48 Ropa pegravekune pegravenu degravenge iꞌa dhegraveu pegraveku se dedꞌe regravetiasa dedha nebhe Hegraveia ra madhegravedi kabhiliiꞌa negraveti pegraveku ne Iꞌa dhu beꞌa ra tao asadꞌara kalera Te ngaa iꞌa dhu karehe racore eele

49 Egraveci egraveegravena ka ladhe dꞌai lodꞌo egravele rai-haha ne Egraveegravena na ana pajuu Lamatuamai negraveti sorga segravena ka hagꞌe eele dhegraveudhu dꞌara mola negraveti dhegraveu bhelu-katubꞌa50Dhegraveudhubhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi ra coresi asa dꞌara ai naraka Egravetu negravei regravengu hekareꞌa jꞌajꞌegravera aa loe boe tangi roma iisirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti aꞌajꞌa dhudhui degravenge aꞌajꞌa dhu hiu

51 Ropa padhai lii nare hegraveia Yesus karegraveira aku Negravengu na ldquoMiu meꞌa aaꞌi ngaa dhuJaꞌa peka-padhai se dordquo

Ra dhaa peka na ldquoNgeꞌa Amardquo52 Hegraveia Yesus bꞌala peka na ldquoBeꞌa Te

mese agama aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌa tareꞌa-reꞌaLii Holo-Nori Lamatua dhu suri tegraveke karegraveinegraveti uru egraveegravena ka ra kegravepe paꞌegravera aꞌajꞌa Jaꞌana regravengu ca ropa degravenge lamatua egravemu dhudꞌegravei bhoke gudꞌa na ho padꞌelo megravedha-panyaunadhudhui degravengemegravedha-panyauna dhu hiurdquo

Dhegraveu Nasaret roꞌo boe segravemi rare LamatuaYesus

(Markus 61-6 Lukas 416-30)53 Ropa Yesus ajꞌa nare dhegraveu ae segravera

pake lii pakasame hegraveia laꞌe tegraveke eele eraegraveegravena 54 ho legravepa asa rae Na Dꞌai negraveimaso laꞌe asa dꞌara egravemu sabajꞌa ho ajꞌa-nori dhegraveu Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tadegravengi liipadhai Na malaa-maloha Ka ra papekaaku regravengu na ldquoIra ii Dhegraveu ne dꞌegravelu-megraveu titu kegravena nga Na sakola egravetu mia

ne Tasamia ka Na bisa tao tadha malaaseꞌe 55Negravengu ne dhoka Ana negraveti ca dhegraveutuka ajꞌu di Egravedhi patadha beꞌa degravengeina Na Maria aa degravenge ari Na aaꞌi-aaꞌinuka Yakobis Yusuf Yudas degravenge Simon56 Egravedhi tadhe ana hegraveni Na kahegravei te egravedhipea egravetu dꞌara rae cue De Na abhu mamegraveuNa negraveti mia Aa Na abhu koasa kapai nenegraveti cee harirdquo 57 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu sekacegraveki toke ra roꞌo heka nanene lii padhaiNa

Te ngaa Yesus peka degravenge ra aku Negravenguna ldquoMema tareꞌa Dhegraveu dꞌegravei risi pakabꞌuadhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua dhumainegraveti era leo te ngaa ra pakabꞌua boe dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua dhu mai negravetirae regravengu unu rardquo 58 Lula dꞌara ra adhutoke ra parcaya boe Yesus negraveti egraveegravena ka Natao tadha malaa ae boe egravetu dꞌara rae Na

14Ra pare pamadhe Yohanis tuka sarani(Markus 614-29 Lukas 97-9)

1 Tegraveu egraveegravena dhegraveu aae Herodes negravedꞌuparedha egravetu propensi Galilea Negravengu nedhu tadegravengi le kahegravei rupa-rupa jꞌara lula-negraveti Yesus 2 Na peka degravenge dhegraveu sabꞌana segravera aku negravengu na ldquoEle boe Yesus nenuka Yohanis tuka sarani dhu ca hari nijaꞌa pua dhegraveu poro rare kegravetu na Limuri nena mamuri hari le Negraveti egraveegravena ka na abhukoasa tao tadha-tadha malaa segraverardquo

3 Dhegraveu aae Herodes peka segravemi egraveegravena lulauru egraveegravena negravengu dhu tao lii langu degravengeYohanis toke na kegravepe Yohanis aa pamasoasa dꞌara begravedho Jꞌajꞌajꞌi lii langu ne segravemineꞌe ka dhegraveu aae Herodes leo nare dhegraveuegravemu ari na Pelipus ngara na Herodias Aate ngaa Pelipus degravengeHerodias dhae paꞌia-paꞌela megraveka 4 Negraveti egraveegravena ka Yohanis kaine pahari-pahari peka na ldquoAma dhegraveu aaebaku paleo egravemu degravenge dhegraveu egravemu ari muTe jꞌara ne pamegraveci boe degravenge adꞌa egravedhidhegraveu Yahudirdquo

5 Te ngaa Herodes dale boe lii kai nahegraveia leo nare Herodias Madhutu iia-iiana Herodes neo pamadhe Yohanis tukasarani Te ngaa na madhaꞌu degravenge dhegraveuae segravera lula ra parcaya na Yohanis ne cadhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua Negravetiegraveegravena ka na pua dhegraveu sabꞌa na pamasoYohanis asa dꞌara begravedho

6 Te ngaa negravebhu-negravebhu hegraveia Herodestao pesta hari jadi na Lodꞌo egraveegravena ana

1357 Yohanis 444 144 Lukas 319-20 Atora negraveti Ama-ama Agama 1816 2021

Mateos 147 25 Mateos 1433bhegraveni negraveti bhegraveni aaeHerodias laꞌe roge egravetumadha tamu se Na roge beꞌa titu kegravenatoke dꞌara Herodes karejꞌe bia 7 Na rogenare hegraveia Herodes paroa ne ka na pekaldquoEgraveu neo manegravengi hadia ngaa negraveti jaꞌa napeka la Te egraveegravena na jaꞌa hia egraveu Jaꞌaleko boe-monya boe Aa jaꞌa subha degravengekolongara Ama Lamatuardquo

8 Ropa na tadegravengi dhegraveu aae peka segravemiegraveegravena hegraveia ina na kakegravejꞌi ne Negraveti egraveegravena kaana ne laꞌe peka na ldquoAma Jaꞌa manegravengikegravetu negraveti Yohanis tuka sarani Tegraveke ne midꞌara dula ho regraveti mai asa neꞌe hia jaꞌardquo

9 Ropa tadegravengi lii manegravengi ana bhegravenine hegraveia dꞌara Herodes roe degravenge Te ngaanegravengu bisa boe egravere nare hari lii subha nate tamu aaꞌi-aaꞌi dhu tadegravengi le Negraveti egraveegravenaka na madhutu dhoka dadꞌegravei ana bhegraveni nedi 10 Ka na paredha dhegraveu lasi poro rarekegravetu Yohanis egravetu dꞌara begravedho 11 Ropa raporo rare hegraveia ra tegravekemi dꞌara dula ho regravetilasi hia mi ana bhegraveni ne Ropa ana bhegravenine segravemi nare dula hegraveia negraveti asa ina na

12 Lodꞌo ana madhutu Yohanis setadegravengi ka mai rare ngiꞌu aae na ho lasipadhane Egravele ka lasi peka degravenge Yesusjꞌara dhu jꞌajꞌi ne

Lamatua Yesus pangaꞌa legravemi riho risidhegraveu

(Markus 630-44 Lukas 910-17 Yohanis61-14)

13 Lodꞌo Yesus tadegravengi ngaa dhu jꞌajꞌimi Yohanis hegraveia Negravengu degravenge ana-anamadhutu Na tegraveke eele era egraveegravena Hegraveia racaꞌe koha ho lasi asa era dhu dhegraveu peaboe segravena ka ra ae rare ciki Te ngaa dhegraveuae ladhe regravedhi koha Yesus si dhu oro-orore sebhe dano Ka dhegraveu se mai negraveti rae-rae kako karohe-karohe re dedha rai Negravetiegraveegravena ka dhegraveu se dꞌai uuru negraveti Yesus si14 Ropa Na puru negraveti dedha koha hegraveianegravedhi dhegraveu ae-ae dhu mate le Negravengu KaNa rasa kasia mi regravengu Hegraveia Na puri-paꞌegravele papegravedꞌa-taregravegu ra

15Dꞌai lodꞌo nihia hegraveia anamadhutuNapeka degravenge Ne ldquoAma Hua iia Ama puadhegraveu se segravena ka lasi hegraveli ngangaꞌa egravetu rae-rae dhu padegravetu egravetu seꞌe Te lodꞌo nihia leEgravetu neꞌe ngangaꞌa aadꞌordquo

16 Te ngaa Yesus bꞌala si peka na ldquoBakuMiu ka dhu pangaꞌa sirdquo

17 Te ngaa ra dhaa aku regravengu na ldquoIraee Ama Jiꞌi se degravenge boe ngaa-ngaa hopangaꞌa dhegraveu ae-ae segravemi neꞌe ne Jiꞌi tao

tasamia Te abhu dhoka roti legravemi bua diaa iꞌa dua ngiꞌu dirdquo

18 Te ngaa Yesus lii peka na ldquoOo Beꞌakegravena Megraveti ku mairdquo 19 Ka Na pua dhegraveuse aaꞌi-aaꞌi ra madhegravedi kaboko egravetu dedhajꞌuꞌu Egravele egraveegravena ka Yesus nare roti legravemibua degravenge iꞌa dua ngiꞌu segravera Hegraveia Naladhe asa dedha ho manegravengi makasi miAma Lamatua Egravele ka Na pamae roti sehegraveia jꞌole asa ana madhutu Na segravena kara papala mi dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi ra 20 Kadhegraveu se raꞌa toke begravecu Raꞌa rara hegraveia anamadhutu se pakaboko rare dhu ata pegravenucanguru dua soe 21Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu raꞌase dhegraveu mone pe dꞌai legravemi riho sa igamegraveka dhegraveu bhegraveni degravenge ana iiki

Lamatua Yesus kako re dedha egravei(Markus 645-52 Yohanis 616-21)

22 Ropa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi se raꞌa rare hegraveiaYesus pua anamadhutu Na caꞌe koha segravenaka lasi uru asa cabegraveka dano TengaaNegravenguegravetu egraveegravena era sena ka pua dhegraveu se legravepa23 Ropa regravengu legravepa aaꞌi megraveu-megraveu hegraveiaYesus caꞌe laꞌe asa ledhe egraveci ho sabajꞌaToke megraveda Negravengu mesa Na egravetu egraveegravena era24 Lodꞌo egraveegravena koha ana madhutu Na dꞌaile talora aae dano Te ngaa regravengu tukudꞌaimadhe lula ngegravelu negravetimadha aa nahakapai tategravebꞌe koha ra 25 Oe dꞌai megraveu hegraveiaYesus laꞌe madhutu si Te ngaa Negravengu dhukako re dedha egravei 26 Ropa ladhe regravedhi anamadhutu se cagꞌagꞌa hegraveia ra padhai degravengelii madhaꞌu aku regravengu na ldquoHeeh Nidhukegravenardquo

27 Te ngaa Yesus lii degravenge ra peka naldquoMiu baku madhaꞌu Te Jaꞌa ne YesusMau-mau lardquo

28 Ropa ra tadegravengi lii neꞌe hegraveia Petruspeka na ldquoLadhe Ama kegravena pua la jaꞌa kakore dedha egravei ne dhiu asa Amardquo

29KaYesus dhaa peka na ldquoMai kardquo HegraveiaPetrus puru negraveti dedha koha laꞌe re dedhaegravei asa Yesus 30 Te ngaa ropa Petrus rasana ngegravelu aae hegraveia na madhaꞌu bia Ka namulai cegravene hegraveia na paꞌoo aku negravengu naldquoIra oo Ama ee Soru ku jaꞌa lardquo

31 Yesus jꞌole degravenge ka kacui-aai Na kakegravepe nare Petrus Hegraveia Yesus padhai liiaku Negravengu na ldquoPetrus ee Nga tao kadꞌara egraveu kajari Egraveu parcaya egravera boemi Jaꞌadordquo

32 Ka dua ra caꞌe lasi asa dedha kohahegraveia ngegravelu mau degravenge 33 Ropa regravedhi segravemi

Mateos 1434 26 Mateos 1520egraveegravena ana madhutu Na koa-kio padedha-dedha Ne peka na ldquoIra ii Ama ne mematareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatuardquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu-dhegraveupegravedꞌa egravetu Genesaret

(Markus 653-56)34 Ropa regravengu dꞌai cabegraveka dano hegraveia ra

puru lasi asa dedha nebhe negraveti rae Gene-saret 35 Lodꞌo ra puru egraveegravena dhegraveu ae dhutadhe le Hegraveia dhegraveu paꞌoo peka na ldquoWeeYesus mai lerdquo Ra rai lasi peka palegravemehegraveia dhegraveu regraveti dhegraveu pegravedꞌa aaꞌi-aaꞌi 36 Ramanegravengi segravena ka ra goi legraveke kodho YesusTe ra pangee na ldquoSadꞌi dhegraveu pegravedꞌa goi legravekesuu kodho Na tatu dhegraveu se egravele degravenge negravetipapegravedꞌa rardquo Ka dhegraveu dhu pegravedꞌa aaꞌi-aaꞌise goi kodho Yesus ka ra egravele degravenge negravetipapegravedꞌa

15Dhegraveu rai-haha tao atora ho gati eele

paredha Ama Lamatua(Markus 71-13)

1 Ca tegraveka dhegraveu Parisi degravengemese agamaca nau mai negraveti Yerusalem ho paragadegravengeYesus 2DhegraveuParisi kegravepepaꞌegravera adꞌaYahudi regravengu Lodꞌo regravengu tadegravengi naladhe ana madhutu Yesus raꞌa-rinu dhujꞌamo boe kacui-aai madhutu adꞌa ra hegraveiara nasa Ka regravengu mai ho pasala Yesuspeka na ldquoNga tao ka ana madhutu Egraveu seraꞌa-rinu jꞌamo uuru boe ai Egraveegravena na sisule adꞌa begravei-baki egravedhirdquo

3 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravengu naldquoMiu se dhegraveu dhu padhai lii leo taoleo Miu dꞌegravelu-megraveu labꞌa paredha AmaLamatua segravena ka madhutu adꞌa tataonegraveti begravei-baki miu di 4 Te Ama Lamatuaparedha peka na lsquoPakabꞌua ina-ama miursquoAa peka hari na lsquoLadhe ca dhegraveu padhegravedꞌaaapa ina do ama na hudꞌi huku pamadhenersquo 5-6 Ama Lamatua ajꞌa segravemi egraveegravena kate ngaamiu ajꞌa leo Miu peka na lsquoCa dhegraveuparluu boe pake megravedha-panyau na segravenaka soru-bara ina-ama na masi ka regravenguegravetu dꞌara jꞌajꞌegravera ladhe na pamoa le neohia megravedha ne asa Lamatuarsquo Te ngaa degravengeajꞌa segravemi egraveegravena miu core eele le paredhaAma Lamatua ho gati degravenge atora unumiu 7 Negraveti egraveegravena ka deo na Jaꞌa dhu pekale miu se dhegraveu dhu padhai lii leo tao leoEgraveegravena na nuka segravemi Yesaya dhegraveu negraveti lii

padhai Ama Lamatua dhu suri tegraveke pekana8 lsquoAbhu dhegraveu dhu koa-kio Jaꞌa

dhoka degravenge hegravebꞌa di te ngaa degravengeboe dꞌara

9 Masi ka regravengu tao segravemi egraveegravena te ngaaparcuma

Ra pusi-pahae boe Jaꞌate regravengu segravera pahae dhoka atora dhegraveu

rai-haha dirsquo rdquo

Jꞌara-jꞌara karehe mai negraveti dꞌara dhegraveu(Markus 714-23)

10 Egravele egraveegravena ka Yesus paroa dhegraveu leo egravetuegraveegravena ka Na ajꞌa si peka na ldquoPasa dhilupabeꞌa-beꞌa segravena ka miu bisa meꞌa megraveu11Ngaa dhumaso asa dꞌara hegravebꞌa pakajꞌaluboe dhegraveu Te ngaa dhu mai negraveti dꞌarahegravebꞌa egraveegravena ka dhu pakajꞌalu dhegraveurdquo

12 Egravele ka ana madhutu Na mai karegraveiNe aku regravengu na ldquoAma meꞌa do DhegraveuParisi se dꞌara pegravedꞌa ropa tadegravengi lii padhaiAmardquo

13 Te ngaa Yesus dhaa peka na ldquoAma Kuegravetu sorga egraveegravena na core eele dhegraveu dhu ajꞌamadhutu boe dadꞌegravei Na Egraveegravena nuka segravemidhegraveu koꞌo eele jꞌuꞌu dhu na dꞌegravei boe 14 Debaku pusi-pahae degravenge dhegraveu Parisi segraveiTe regravengu ca ropa degravenge dhegraveu begravedhu dhupakako dhegraveu begravedhu Egraveegravena na ra manahupalere-lere asa dꞌara roꞌa lasirdquo

15 Ka Petrus lii peka na ldquoAma lole kudegravenge jiꞌi la sasoa negraveti lii pakasame deonardquo

16 Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoMiu meꞌamegraveka kahegravei 17 Sasoa na segravemi neꞌe ngaadhu egravedhi taꞌa maso asa dꞌara hegravebꞌa laꞌetaruu asa kabake egravele egraveegravena kalua hari laꞌeasa dꞌara kakus 18 Te ngaa dhu mai negravetidꞌara hegravebꞌa egraveegravena ka dhu pakajꞌalu dhegraveutoke Ama Lamatua madenge degravenge ne aadꞌegravei boe paꞌegraveci degravenge ne 19 Te jꞌara-jꞌarakarehe ae ka dhu mai negraveti dꞌara dhegraveuNuka segravemi ngangee dhu bhelu pamadhedhegraveu bersina tao jꞌara makae degravenge dhegraveudhu dhegraveu egravemu negravengu boe manaꞌu sakasiikapodꞌe-kabegraveli degravenge pakarehe kolongaradhegraveu 20 Jꞌara-jꞌara seꞌe ka dhu pakajꞌaludhegraveu Te ngaa ladhe dhegraveu dhoka raꞌa jꞌamoboe ai madhutu adꞌa egraveegravena sala boe ngaa-ngaardquo

154 Kalua negraveti Masir 2012 2117 Atora negraveti Ama-ama Agama 209 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 516 159Yesaya 2913 1514 Lukas 639 1518 Mateos 1234

LamatuaYesus soru-bara ca dhegraveu ina dhuYahudi boe

(Markus 724-30)21 Egravele egraveegravena ka Yesus tegraveke eele era neꞌe

kako laꞌe asa kota Tirus degravenge kota Sidon22 Egravetu negravei abhu ina ca dhegraveu dhu jꞌajꞌajꞌina negraveti rai neꞌe Negravengu dhegraveu Yahudi boeRopa na tadegravengi nare Yesusmai le asa neꞌehegraveia laꞌemanegravengi peka na ldquoAna-egravepu dhegraveuaae Daud Sue ku jaꞌa la Te ana bhegraveni jaꞌalegraveke nidhu tao Kasia ku jiꞌi la Te na jꞌegraveradꞌai selirdquo

23 Te ngaa Yesus mau-mau aa dhaa boengaa-ngaa ciki sa Hegraveia ana madhutu Namai peka degravenge Ne ldquoAma ina ne paꞌoo-parodha loe boe Beꞌa risi Ama babegravege eelene negraveti neꞌerdquo

24 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoAmaLamatua pua Jaꞌa mai ho soru-bara dhegraveuegravedhi dhegraveu Yahudi lula regravengu kako salajꞌara nuka segravemi kahibꞌi-kalegravebho dhu reꞌaheka jꞌara Te Na pua boe Jaꞌa segravena ka soru-bara dhegraveu leordquo

25 Te ngaa ina ne mai padegravetu-degravetu asaYesus Ka na patitu kegravetu urutuu degravenge liimanegravengi ldquoAma Sue ku jaꞌa lardquo

26 Te ngaa Yesus core lii padhai Na akuNegravengu na ldquoPantas boe tare ngangaꞌa negravetiana-ana ka hia mi busardquo [Degravenge lii dhupacele sasoa na Yesus hudꞌi soru-barauuru ku dhegraveu Yahudi Negravengu unu Na hekabisa ladhe-leru dhegraveu leo kegravena]

27 Te ngaa ina ne bꞌala aku negravengu naldquoTareꞌa Ama Te ngaa busa dhu matemema egravetu roꞌa mei Regravengu raꞌa kahegraveingangaꞌa dhu begravebhe eele negraveti dꞌara pegaana segraverardquo [Sasoa na ropa ana-ana raꞌabusa kahegravei abhu raꞌa Masi ka Yesus soru-bara dhegraveu unu Na te ngaa Negravengu hudꞌiladhe-leru dhegraveu Yahudi boe kahegravei]

28 Ropa tadegravengi nare ka Yesus peka naldquoIra ii Ina parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa De legravepaka lula ngaa dhu ina manegravengi egraveegravena jꞌajꞌilerdquo Egravele egraveegravena ka na legravepa ka na ladhe negravedhiana na dhu egravele le negraveti papegravedꞌa na

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu ae negravetipapegravedꞌa ra

29 Egravele ka Yesus degravenge ana-ana madhutuNa tegraveke eele era neꞌe hegraveia ra kako mad-hutu re sebhe dano Galilea Ka ra caꞌe asaledhe cue hegraveia Yesusmadhegravedi ho ajꞌa-norisi 30Egravele egraveegravena ka dhegraveu ae-aemai asa YesusRa regraveti degravenge dhegraveu haga roe cabegraveka dhegraveu

begravedhu dhegraveu karuku dhegraveu lii aadꞌo degravengedhegraveu-dhegraveu dhu pegravedꞌa leo kahegravei Ra pa-madhegravedi dhegraveu pegravedꞌa se padegravetu-degravetu degravengehaga Yesus Ka Na puri-paꞌegravele si 31 Ropaladhe regravedhi hegraveia dhegraveu ae se malaa Rapapeka na ldquoIra ii Malaa titu kegravena ngaDhegraveu haga roe cabegraveka bisa kako egravera hariDhegraveu begravedhu bisa regravedhi Dhegraveu karuku bisakako Aa dhegraveu lii aadꞌo bisa padhai lii Seꞌese tatu tatao Ama Lamatua Aa Lamatuaegraveegravena ka dhu uru-uru segravera begravei-baki egravedhipahaha iisi mi Negravengurdquo

Lamatua Yesus pangaꞌa egravepa riho dhegraveu(Markus 81-10)

32 Lalu eele pegraveri-pegraveri lodꞌo hegraveia Yesusparoa ana madhutu Na ka Na peka akuNegravengu na ldquoJaꞌa rasa kasia degravenge dhegraveu ae-ae se Abhu dhu mai negraveti era kajꞌegraveu rapakaboko egravetu neꞌe tegravelu lodꞌo kegravena toke geera egravele aaꞌi le Beꞌa risi baku hia si legravepadegravenge kabake manganga Mage dhoka rabegravebha egravetu talora jꞌarardquo

33 Te ngaa anamadhutu Yesus dhaa akuregravengu na ldquoAma Era neꞌe kajꞌegraveu negraveti raeTatu egravedhi bisa boe pangaꞌa tare dhegraveu ae-ae segravemi seꞌerdquo

34 Te ngaa Yesus karegravei si aku Negravengu naldquoRoti miu pegraveri buardquo

Ra dhaa aku regravengu na ldquoDhoka pidhu didegravenge iꞌa pegraveri ngiꞌu dirdquo

35 Ka Yesus pua dhegraveu seꞌe madhegravedi egraveturai 36 Hegraveia nare roti pidhu bua degravengeiꞌa segravera ka Na manegravengi makasi mi AmaLamatua Ka Na pamae roti se hegraveia Najꞌole asa ana madhutu Na segravena ka ra pa-pala mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravera 37Hegraveia aaꞌi-aaꞌiraꞌa toke begravecu Ka ra kaboko rare ngangaꞌadhu ata pegravenu pidhu soe hahake 38 Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu raꞌa se dhegraveu mone ele boedꞌai egravepa riho dhegraveu sa Dhae igemegraveka bhegravenidegravenge ana iiki segravera 39 Egravele ka Yesus puadhegraveu ae-ae segravera legravepa Hegraveia Na caꞌe asadedha koha ho lasi asa rai Magadan

16Dhegraveu Parisi degravenge dhegraveu Saduki neo pa-

manahu Lamatua Yesus(Markus 811-13 Lukas 1254-56)

1 Ca tegraveka pegraveri-pegraveri dhegraveu Parisi degravengedhegraveu Saduki mai paraga degravenge YesusRegravengu neo pakaregravei degravenge Ne segravena katenge jꞌara neo pamanahu Yesus Negraveti

1539 Rai ne dhegraveu reꞌa boe egravetu mia Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu leo dhu suri peka na lsquoMagdalarsquo Abhucahagꞌe hari dhu suri peka na lsquoMagdalanrsquo

Mateos 162 28 Mateos 1620egraveegravena ka ra manegravengi segravemi neꞌe ka ldquoAmaTao ku tadha malaa segravena ka jꞌajꞌi tadhadhu peka na Ama abhu koasa negraveti AmaLamatuardquo

2 Te ngaa Yesus bꞌala peka na ldquoLadheegravedhi tegravedhi liru mea ropa lodꞌo cegravena egravedhiteꞌa na lsquoBegraveli egravejꞌi mai boersquo 3 Aa ladhelodꞌo rea aa liru megravedhi na egravedhi teꞌa nalsquoDoe neꞌe oe egravejꞌirsquo De ladhe miu bisapatadhe mere tadha egravetu liru segravemi segraveranga tao ka miu bisa boe patadhe meresasoa negraveti tadha-tadha jaman 4Miu dhegraveulodꞌo limuri ne meꞌa dhodhoka adꞌu-uebhabhelu di Miu pusi-pahae boe AmaLamatua Masi ka miu manegravengi tadhamalaa te ngaa Jaꞌa dale boe tao Lulauru egraveegravena Lamatua dhu tao le tadha malaare Yunus ca dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua De egraveegravena dꞌai lerdquo Ropa padhai liinare hegraveia Yesus tegraveke eele si

Lamatua Yesus ajꞌa na baku pamudꞌedegravenge tatao dhegraveu Parisi degravenge dhegraveu Saduki

(Markus 814-21)5 Ropa Yesus si lasi asa ca begraveka dano

hegraveia ana madhutu Na heka sanegravedꞌe naregravengu regraveti boe roti tao gee jꞌara 6 Tadegravengiregravengu padhai lii segravemi egraveegravena hegraveia Na pekana ldquoMiu baku pamudꞌe degravenge ragi dhegraveuParisi degravenge dhegraveu Sadukirdquo

7 Ropa tadegravengi rare hegraveia ana madhutuNa bingu ka ra peka ldquoNa peka ngaa negraveiEle boe neꞌa na egravedhi tegraveti boe roti sinamardquo

8 Te ngaa Yesus neꞌa ngangee regravengu KaNa padhai lii aku Negravengu na ldquoWee miuseli-kolane nga Nga tao ka miu padhuedhoka roti di Miu parcaya boe Jaꞌa do9 Miu dhae meꞌa iia megraveka koasa Jaꞌa doTe lodꞌo Jaꞌa pamae legravemi bua roti ho pan-gaꞌa legravemi riho dhegraveu segravera dhu sisa miupakaboko mere pegraveri soe 10 Aa tasamiahari degravenge roti pidhu bua dhu Jaꞌa pangaꞌaegravepa riho dhegraveu segravera Abhu pegraveri soe hahakedhumiupakabokonegraveti dhu raꞌa risi segravera11Nga tao ka miu moꞌo boe meꞌa degravenge liipadhai Jaꞌa deo na Jaꞌa padhue-padhaiboe lula roti Te Jaꞌa neo pasanegravedꞌe miusegravena ka miu baku pamudꞌe degravenge tatao

dhegraveu Parisi degravenge dhegraveu Saduki Te lii ajꞌa-nori ra bisa egravere rare dhegraveu ae nuka segravemiragi dhu tao roti jꞌajꞌi kapairdquo

12 Ropa Yesus padhai lii segravemi egraveegravena hegraveiaheka regravengu reꞌa kegravena na Negravengu peka boeroti Te ngaa Na padhue-padhai negraveti aꞌa-jꞌa dhu sale negraveti dhegraveu Parisi degravenge dhegraveuSaduki

Petrusmangaku peka na Lamatua Yesusegraveegravena Kristus

(Markus 827-30 Lukas 918-21)13 Egravele hegraveia Yesus si lasi asa rai dhu

padegravetu degravenge kota Kaisarea Pilipi Egravetutalora jꞌara Na karegravei ana madhutu Na akuNegravengu na ldquoMadhutu lii papeka dhegraveu JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne ceerdquo

14 Ra dhaa peka na ldquoAbhu dhu peka naAma ne Yohanis tuka sarani dhu mamurihari Cahagꞌe peka na ele boe Ama neElia Cahagꞌe hari ale na Yermia Ladheaadꞌo na ca dhegraveu leo negraveti dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua uru-uru segraverardquo

15 Ka Yesus karegravei hari si ldquoLadhe mad-hutu miu mesa mi Jaꞌa ne ceerdquo

16 Hegraveia Simon Petrus dhaa aku negravenguna ldquoAma ne Kristus nuka Dhegraveu dhu uruegraveegravena Ama Lamatua pajaji tegraveke ho neo hiamai Aa Ama ne Ana Ama Lamatua dhumamuri toke dꞌai mia-miardquo

17 Egravele egraveegravena ka Yesus lii pekana ldquoSimonana Yunus Egraveu ne oto kapai Te negraveti boedhegraveu rai-haha dhu peka lii neꞌe degravenge egraveuTe ngaa Ama Ku egravetu sorga ka peka degravengeegraveu 18 Nanene ee Karegravei negraveti deo neꞌe neJaꞌa pangare egraveu lsquoPetrusrsquo Dhu sasoa nahadhu Lula parcaya egraveu egravera segravemi hadhuegraveegravena na egraveu jꞌajꞌi era padhegravedi negraveti dhegraveu-dhegraveu Jaꞌa dhuparcaya Masi ka regravengu abhujꞌajꞌegravera toke madhe te ngaa regravengu tahataruu 19 Jaꞌa egraveegravena na hia egraveu hak segravena kaegraveu uri dhegraveu-dhegraveu Jaꞌa nuka segravemi egraveumegravedꞌugagoe sorga Te ngaa dhu egraveu kai egravetu rai-haha egraveegravena na Lamatua kai egravetu sorga kahegraveiDegravenge ngaa dhu egraveu hia isin egravetu rai-hahane Lamatua hia le isin egravetu sorga kahegraveirdquo

20 Padhai lii nare segravemi egraveegravena ka Yesuskai si ho regravengu baku peka degravenge dhegraveu naNegravengu ne Kristus

161 Mateos 1238 Lukas 1116 164 Mateos 1239 Lukas 1129 166 Lukas 121 169 Mateos1417-21 1610 Mateos 1534-38 1614 Mateos 141-2 Markus 614-15 Lukas 97-8 1616 Yohanis668-69 1618 Yesus tao lii pacele egravetu neꞌe Te lii Yunani peka na Πέτρος (Petros nuka ngara dhegraveu) aa πέτρᾳ(petra nuka hadhu) 1619 Mateos 1818 Yohanis 2023

Mateos 1621 29 Mateos 1712Lamatua Yesus peka jꞌara mamadhe

degravenge mamuri hari Na(Markus 831mdash91 Lukas 922-27)

21 Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena Yesus pekadegravenge ana madhutu Na segravera aku Negravenguna ldquoJaꞌa hudꞌi laku ku asa Yerusalem Tengaa egravetu negravei Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera ae-ae negravetidhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa kegravetu agamaYahudi degravengemese agama segravera Egraveegravena na rapamadhe Jaꞌa te ngaa camegravedꞌa egraveegravena Jaꞌamamuri harirdquo

22 Ropa Yesus padhai lii nare hegraveiaPetrus egravere nare Yesus asa karasa ka na kaiaku negravengu na ldquoAma baku padhai lii segravemiegraveegravena Tatu Ama Lamatua soro tegraveke boejꞌara ne jꞌajꞌirdquo

23 Te ngaa lii padhai Petrus ne mad-hutu boe dadꞌegravei Lamatua Negraveti egraveegravena kaYesus kabibꞌa ka jegraveke ne peka na ldquoHehPakajꞌegraveu negraveti neꞌe Lii padhai egraveegravena negravetidhegraveu aae nidhu Egraveu baku bhabhae Jaꞌa Egraveunedhodhokapangeemadhutu dadꞌegravei dhegraveurai-haha di te ngaa madhutu boe dadꞌegraveiAma Lamatuardquo

24 Egravele egraveegravena ka hegraveia Yesus ajꞌa anamadhutu Na segravera aku Negravengu na ldquoDhegraveudhu neo madhutu Jaꞌa negravengu hudꞌi tahataruu ku begraveli-begraveli Negravengu hudꞌi paꞌuruku dadꞌegravei Ama Lamatua aa pabhegravelu eeledadꞌegravei negravengu unu na Masi ka dhegraveu neopamadhe ne negravengu hudꞌi madhutu Jaꞌataruu sama segravemi dhegraveu pasae ajꞌu palolo-palegravebha na laꞌe asa era mamadhe na25 Te dhegraveu dhu sadia madhe lula na mad-hutu Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa negravengu abhu ma-muri taruu degravenge Ama Lamatua Te ngaadhegraveu dhu dꞌegravei dhoka mamuri hia ngiꞌuaae na di egraveegravena na mamuri negravengu ele iiedꞌara 26Nanene paie-iie Ladhe egraveu abhuaaꞌi isi rai-haha ne te ngaa ladhe Lamatuacore eele egraveu aꞌoto na egravetu mia Masi ka egraveupasae megraveti aaꞌi isi rai-haha ne egraveu bisa boepasilu degravenge samanga egraveu

27 Jaꞌa peka mema degravenge miu jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra lula Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa Jaꞌamai hari degravenge dad-edha negraveti Ama Ku palere-lere degravenge anapajuu Na negraveti sorga Lodꞌo egraveegravena pe Jaꞌabꞌala mi ca dhegraveu-ca dhegraveu madhutu tataora 28 Sanegravedꞌe paie Negraveti miu aaꞌi-aaꞌise begraveli-camegravedꞌa abhu cahagꞌe dhu madhe

boe toke ra regravedhi Jaꞌa nukaDhegraveuRai-hahaTareꞌa-reꞌa ne jꞌajꞌi Dhegraveu Aae dhu kegravedꞌuparedhardquo

17Ama Lamatua padꞌelo dadedha Lamatua

Yesus(Markus 92-13 Lukas 928-36)

1 Egravele egravena lodꞌo ka Yesus paroa PetrusYakobis degravenge ari na Yohanis segravena ka lasiasa ledhe dhu dedha egraveci ho pea mesara egravetu negravei 2 Dꞌai negravei ra ladhe na rupaYesus leko-leo Regravehu Na kahaꞌa nuka segravemimadha lodꞌo aa megravedha-papake Na jꞌajꞌipudhi kaleꞌe 3Kacaꞌa la regravengu ladhe regravedhiYesus dhu padhai lii degravenge Musa degravengeElia 4 Hegraveia Petrus bingu ka na padhai liileli aku negravengu na ldquoAma Jiꞌi karejꞌe titukegravena egravetu era neꞌe ne De beꞌa risi jiꞌi patitupaleo tegravelu bua Cue hia Ama cue hiaMusaaa cue hari hia Eliardquo

5 Lodꞌo Petrus padhai lii segravemi egraveegravena eracagꞌagꞌa laa raꞌi-liru purumai sarimu nareregravengu Hegraveia regravengu malaa-maloha tadegravengilii egraveci dhu kalua negraveti dꞌara raꞌi-liru ne pekana ldquoNanene Yesus ne Ana pasue JaꞌaNegravengu neꞌe ka dhu pakarejꞌe taruu dꞌaraJaꞌa Nanene Ne paie-iierdquo

6 Ropa tadegravengi lii ne hegraveia ana madhutuNa madhaꞌu titu kegravena ka ra begravebha sagegravebꞌaegravetu rai 7 Te ngaa Yesus mai gai si ka Napeka na ldquoMi kegravedꞌi ka bakumadhaꞌurdquo 8Kaana madhutu se boti kegravetu ra te ngaa raladhe regravedhi heka dhegraveu egraveci sa egravetu era egraveegravenadhoka Yesus di

9 Egravele ka ra puru negraveti ledhe ne HegraveiaYesus kai si akuNegravenguna ldquoNgaa dhuhekaladhe megravedhi deo na mage peka degravengedhegraveu egraveci sa kahegravei Te Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne hudꞌi madhe uuru ku Egraveleegraveegravena ladhe Jaꞌa mamuri hari heka miulole degravenge dhegraveu kegravenardquo

10 Hegraveia ra karegravei Ne aku regravengu na ldquoAmane mema Kristus te ngaa Elia egravetu mia Temese agama se ajꞌa peka na Elia hudꞌi maiuuru ku egravele egraveegravena heka Kristus mai kegravenaTe ngaa madhutu Ama tasamiardquo

11 Ka Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoMemalegraveke Elia hudꞌimai uuru ku ho bhoke jꞌarahia Kristus 12Nanene paie Elia mai le tengaa dhegraveu tadhe boe ne Regravengu pajꞌegravera ne

1624 Mateos 1038 Lukas 1427 1625 Mateos 1039 Lukas 1733 Yohanis 1225 1627 Mateos2531 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6212 Roma 26 175 2 Petrus 117-18 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 222 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27Yesaya 421 Mateos 317 1218 Markus 111 Lukas 322 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1815 1710 Meliaki 45 1712 Mateos 1114

Mateos 1713 30 Mateos 1727madhutu dadꞌegravei ra Segravemi egraveegravena kahegravei begraveli-camegravedꞌa regravengu pajꞌegravera Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa nerdquo

13 Ropa ra tadegravengi rare anamadhutuNaheka reꞌa na Elia dhu Yesus peka ne nukaYohanis tuka sarani

Lamatua Yesus paꞌegravele ana egraveci dhu nidhutao

(Markus 914-29 Lukas 937-43)14 Egravele ka ropa regravengu legravepa paraga degravenge

dhegraveu ae dhu mate le Hegraveia ama ca dhegraveumai patitu kegravetu urutuu ka na manegravengiYesus 15na peka ldquoAma Sue ku ana jaꞌa laTe negravengu dhu hujꞌu kahibꞌi aa na jꞌegravera titukegravena Ladhe egravei papegravedꞌa ne cegraveu na begravebhe sadꞌara egravei do dꞌara ai Ama sue ku la 16Anane jaꞌa kegraveti le asa ana-ana madhutu Amaku te ngaa ra tao rare boe nerdquo

17 Ropa Na tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveiaYesus jegraveke ana madhutu Na segravera akuNegravengu na ldquoHeh Miu se seli-kolane Jaꞌaajꞌa lemiu pahari-pahari te ngaamiumeꞌamegraveu boe Aa miu parcaya boe Jaꞌa degravengedꞌara kateme Jaꞌa hudꞌi mate hari ku miudꞌai pegraveri lodꞌo Megraveti ana egraveegravena mairdquo

18Hegraveia regraveti ana ne ka Yesus babegravege eelenidhu negraveti ana neꞌe Ka nidhu rai tegraveke eelene hegraveia ana ne egravele degravenge ka

19 Egravele egraveegravena ka ropa Yesus mesa Nadegravenge ana madhutu segravera ka ra karegravei Nepeka na ldquoAma Nga tao ka jiꞌi bisa boebabegravege ngare nidhu deo nardquo

20 Ka Yesus dhaa na ldquoMiu babegravege mereboe lula miu parcaya boe degravenge dꞌarakateme Sanegravedꞌe Ladhe miu parcaya Jaꞌatareꞌa-reꞌa masi ka ciki ooꞌe egraveegravena ka samasegravemi lamusi ana iiki-iiki egraveci miu bisaparedha ledhe egraveci peka na lsquoHee ledhehari sa negravei lamursquo Tatu na hari kahegravei Demiu bisa tao ngaa egraveegravena ka sadꞌi parcayadegravenge dꞌara kateme 21 [Te ngaa sanegravedꞌeNidhu segravemi seꞌe se mema bhelu titu kegravenaLadhe miu sabajꞌa boe aa puasa boe ho

manegravengimi Ama Lamatua na miu babegravegemere boe nidhu segravemi segraverardquo]dagger

Lamatua Yesus peka dua hari kegravena lula-negraveti mamadhe Na

(Markus 930-32 Lukas 943-45)22 Ca lodꞌo Yesus degravenge ana madhutu

Na dhu pakaboko egravetu propensi Galilea Napeka degravenge regravengu na ldquoNegravebhu heka te raneo pahie Jaꞌa asa dhegraveu leo rai kara 23Hegraveiara pamadhe Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Mema tareꞌa Jaꞌa madhe te ngaaasa camegravedꞌa Jaꞌa mamuri harirdquo

Ropa ana madhutu Na segravera tadegravengi liideo na hegraveia dꞌara ra susa titu kegravena

Lamatua Yesus peka-padhai lula-negravetibꞌae bea egravemu sabajꞌa

24 Lodꞌo Yesus degravenge ana madhutu Nalasi asa rae Kapernaum hegraveia dhegraveu rorobea mai paraga degravenge Petrus ka ra karegraveine na ldquoMese miu bꞌae bea Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi do aadꞌordquo

25 Hegraveia Petrus dhaa ldquoNa bꞌaerdquoRopa Petrus lepa ka Yesus karegravei degravenge

ka akuNegravenguna ldquoSimon egraveu pangee ku laDhegraveu aae-dhegraveu aae egravetu rai-haha ne abhubea negraveti cee Negraveti ana matana ra do negravetidhegraveu leordquo

26 Petrus dhaa na ldquoNegraveti dhegraveu leordquoKa Yesus tuhu lii padhai Na peka na

ldquoLadhe segravemi egraveegravena ana dhegraveu aae di dhubꞌae boe si 27 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge beaEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Te ngaahudꞌi laa segravena ka dhegraveu roro bea se bakunasa degravenge egravedhi De beꞌa risi lamumaduluiꞌa asa dꞌara dano Iꞌa dhu egraveu abhu uuruegraveegravena egraveu bhoke hegravebꞌa na Pe egraveu abhu doiiia cue More ho bꞌae bea egravedhi dua ti Tedoi ne dꞌai le bea egravedhi dua tirdquoDagger

18Ana-ana madhutu Lamatua Yesus

pakaregravei na cee ka dhu kapai risi(Markus 933-37 Lukas 946-48)

1720 Lamatua Yesus pakasame parcaya dhegraveu degravenge lamusi dhu ana iiki-iiki egraveci Egravetu ayat neꞌe kapai lamusi dhupanting te ngaa jenis lamusi panting boe Alkitab lii Idhonesia egravetu neꞌe peka na lsquobiji sesawirsquo te ngaa abhu masala aedegravenge tafsiran egraveegravena 1720 Mateos 2121 Markus 1123 1 Korintus 132 dagger 1721 Sasuri lii Yunani dhubeꞌa risi aa dhu uru tegraveka suri boe ayat 21 ne 1724 Kalua negraveti Masir 3013 3826 Dagger 1727 Tegraveu mai-tegraveumai dhegraveu mone Yahudi segravera dhu umur 20 tegraveu sa dedha hudꞌi bꞌae bea egraveci dhu soru-bara jꞌaga megravedha-panyau degravengeegravemu negraveti Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi (baca egravetu sasuri Kalua negraveti Masir 3012-16) Tegraveu Lamatua Yesus mamuri ra igebea egraveegravena degravenge doididrakma Didrakma cue kabꞌua na egraveci egraveegravena ka degravenge dua dinari Ca dinari egraveegravena egraveci egraveegravena ka degravengegaji ca dhegraveu tuka dꞌara ca lodꞌo Egravetu ayat neꞌe Yesus peka mi Petrus aku Negravengu na pe negravengu abhu ca doi stater egravetudꞌara hegravebꞌa iꞌa egraveegravena Ca doi stater kabꞌua na nuka dua didrakma do egravepa dinarimdash dꞌai bꞌae bea negraveti Yesus degravenge Petrus 181 Lukas 2224

Mateos 181 31 Mateos 18201 Lodꞌo egraveegravena ana madhutu Yesus lasi

karegravei Ne peka na ldquoAma Negraveti dhegraveu-dhegraveu unu Ama Lamatua cee ka dhu kapairisirdquo

2 Hegraveia Yesus paroa nare ana iiki egraveci maipatitu asa talora aae regravengu 3 Ka Na pekadegravenge ra ldquoNanene paie-iie Dhegraveu dhu neojꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua regravengu hudꞌi ubꞌangangee ra ho jꞌajꞌi sama segravemi ana iikidhu neꞌa boe padedha iisi 4 Lula dhegraveudhu neꞌa pahaha iisi sama segravemi ana iiki nenegravengu egraveegravena ka dhu kapai risi egravetu madhaAma Lamatua 5 Aa dhegraveu dhu segravemi naredhegraveu haha nuka segravemi ana iiki ne lula naparcaya Jaꞌa na negravengu segravemi nare le Jaꞌanerdquo

Lamatua Yesus pasanegravedꞌe lula-negraveti dhegraveudhu tao dhegraveu leo segravena ka ra adꞌu-ue sasala

(Markus 942-48 Lukas 171-2)6 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii hari peka

na ldquoLadhe abhu dhegraveu dhu tao ana iiki segravenaka madhutu jꞌara dhu sale toke ana neparcaya heka Jaꞌa na mata unu na Beꞌarisi dhegraveu egraveki hadhu aae cue mi ladhagoro na ho pacegravene ne asa dꞌara dhasimaregravema 7 Rai-haha ne mema era dhupegravenu degravenge dhudhu-sete lula abhu jꞌaraae dhu pamanahu dhegraveu asa dꞌara sasala-sasigo Te ngaa dhegraveu dhu dui babia risinuka dhegraveu dhu tenge-tenge jꞌara ho sorodhegraveu asa dꞌara sasala

8 Ladhe egraveu tao sala pake kacui-aai egraveudo haga egraveu na poro eele ne Te beꞌa risiegraveu maso asa dꞌara sorga degravenge ai cabegravekado haga calaa Mage dhoka ra core egraveuasa dꞌara ai naraka degravenge ai do haga dhutesa 9 Ladhe egraveu tao sala pake musimadha egraveu na cegraveru eele ne Te beꞌa risiegraveumaso asa dꞌara sorga degravengemusimadhacabegraveka Mage dhoka ra core egraveu asa dꞌara ainaraka degravenge musi madha dhu tesardquo

Lamatua Yesus hia lii pakasame lula-negravetikahibꞌi-kalegravebho ciꞌu dhu ele

(Lukas 153-7)10 Ka Yesus tuhu hari lii Na aku Negravengu

na ldquoSanegravedꞌe ee Baku mi pahaha anaiiki segravemi seꞌe se Te abhu ana pajuu AmaLamatua negraveti sorga dhu madhenga si Aaana pajuu se dhu lasi taruu peka degravenge

Ama Lamatua ngaa-ngaa dhu jꞌajꞌi mi anase

11-13 Mi pangee paie-iie te Jaꞌa hia liipakasame egraveci segravemi neꞌe ka abhu dhegraveuegraveci dhu kahibꞌi-kalegravebho na cangasu ngiꞌuCa lodꞌo ciꞌu negraveti kahibꞌi-kalegravebho se kakosala jꞌara Madhutu ngangee miu dhegraveumadhenga ne tao tasamia Tatu na tegravekeeele ceo nguru ceo ngiꞌu segravera egravetu ledhe holaꞌe tenge ciꞌu dhu ele ne

Ladhena abhuhari tatu na karejꞌe ropana ladhe negravedhi ciꞌu ne risi negraveti kahibꞌi-kalegravebhona ceonguru ceongiꞌu dhu ele boesegravera [Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nemai ho hia mamuri mi dhegraveu dhu kako salenegraveti jꞌara dhu mola]dagger 14 Te masi ka anaiiki ca dhegraveu di dhu kako sala jꞌara te ngaaAma Ku egravetu sorga dꞌegravei boe kahegraveirdquo

Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara tasamia ho egravedhipabeꞌa hari degravenge dhegraveu dhu tao sala mi egravedhi

15 Yesus lii hari aku Negravengu na ldquoLadheaꞌari egraveu dhegraveu parcaya tao sale mi egraveu naegraveu mesa mu lamu paraga degravenge ne Ladhemiu dua mi mesa mi heka egraveu peka sasalanegravengu kegravena Ladhe na segravemi nare lii padhaiegraveu na miu dua mi pabeꞌa hari le kegravena16 Te ngaa ladhe noꞌo boe segravemi nare liipadhai egraveu lamu paroa more angalai mu cadhegraveu do dua dhegraveu ho lami paraga degravengene segravena ka padhai lii hari Te egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua dhu suritegraveke peka na lsquoEgravetu dꞌara lii langu egraveci hudꞌiabhu ku dua-tegravelu sakasii dhu lii egraveci hekasegravemi rare lii galaa rarsquo 17 Te ngaa ladhenoꞌo boe nanene lii miu lami lole degravengejumaꞌat Aa ladhe na dꞌegravei boe nanene liijumaꞌat kahegravei tao ne nuka segravemi ca dhegraveudhu tadhe boe Lamatua Ladhe aadꞌo nacap ne nuka segravemi dhegraveu bhelu conto segravemidhegraveu roro bea segravera

18 Sanegravedꞌe paie-iie lii padhai Jaꞌa neNgaa dhu miu oro egravetu rai-haha ne egraveegravenaka dhu Lamatua oro le egravetu sorga Aa ngaadhu miu hia isin egravetu rai-haha ne egraveegravena kaLamatua hia le isin egravetu sorga kahegravei

19 Aa Jaꞌa peka hari na ladhe abhu dhegraveudua dhu sabajꞌa degravenge dꞌara egraveci pe AmaKuegravetu sorga hia ngaa dhu ra manegravengi 20 Teladhe abhu dua do tegravelu dhegraveu pakaboko

183 Markus 1015 Lukas 1817 186 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquohadhu gilirdquo dhu ra pake ho molare-gandum 188 Mateos 530 189 Mateos 529 1811-13 Lukas 1910 dagger 1811-13 Sasurilii Yunani dhu beꞌa risi aa dhu uru tegraveka suri boe kalimat egravetu dꞌara kurung ne 1815 Lukas 173 1816Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1915 1818 Mateos 1619 Yohanis 2023

sabajꞌa sama-sama lula regravengu dhegraveu Jaꞌana Jaꞌa egravetu talora aae regravengu kahegraveirdquo

Lamatua Yesus pake lii pakasame negravetipegawi dhu hia boe abho mi angalai na

21 Egravele egraveegravena ka Petrus karegravei Yesus akunegravengu na ldquoAma jaꞌa neo karegravei ciki Ladheaꞌari jaꞌa tao sale pahari-pahari mi jaꞌaegraveegravena na dꞌai pegraveri hari jaꞌa hudꞌi hia neabho Dꞌai pidhu hari dordquo

22 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoAadꞌoEgraveu hudꞌi abho ne pidhu kali pidhu nguruhariDagger toke egraveu ige more heka 23 Miuhudꞌi tao ku segravemi egraveegravena lula Ama Lamatuanuka segravemi dhegraveu aae dhu ige kegravelu na egravetupegawi na 24Ropa na ige nare hegraveia na puadhegraveu lasi paroa pegawi dhu pakegravelu tokeriho kehisect 25 Te ngaa pegawi ne bꞌae nareboe kegravelu na Ka dhegraveu aae paredha pekana lsquoLami pahie eele dhegraveu ne degravenge bhegraveni-ana niki na aaꞌi-aaꞌi segravena ka ra jꞌajꞌi egravenuAa megravedha-panyau na pahie aaꞌi kahegravei hobꞌae kegravelu-gꞌegravetu narsquo

26 Ropa pegawi ne tadegravengi nare hegraveiana pabegravebha iisi ho patitu kegravetu urutuu egravetumadha dhegraveu aae ka pamako aku negravenguna lsquoIra ee Ama dhegraveu aae hia jaꞌa tebhodꞌai ciki sa Segravena ka jaꞌa bꞌae kegravelu jaꞌa aaꞌi-aaꞌi rarsquo 27Ropa tadegravengi hegraveia dhegraveu aae rasakasia degravenge ne Ka dhegraveu aae pabhegravelu eeleaaꞌi megraveu-megraveu kegravelu na ka pua na legravepa

28 Te ngaa ropa na dꞌai liꞌu hegraveia pegawine paraga degravenge angalai na dhu pakegravelunegravengu doi ciki di Ka na kegravepe angalai nehegraveia pacegraveli ladha goro na aa na jegraveke neaku negravengu na lsquoWeh Bꞌae ka dꞌara lai-laine kegravelu egraveu segraverarsquo

29 Ropa angalai na tadegravengi hegraveia na pat-itu kegravetu urutuu ka pamako ne peka nalsquoIra ee Angalai ee Hia ku jaꞌa tebho dꞌaiciki sa Pe jaꞌa bꞌae kegravelu jaꞌa segraverarsquo

30 Te ngaa pegawi ne peka na lsquoBisa boeJaꞌa mate heka panegravebhu Egraveu bꞌae degravenge kalodꞌo doe neꞌe kahegraveirsquo Egravele ka laꞌe pamasoangalai na asa dꞌara begravedho toke na bꞌaeaaꞌi kegravelu na 31 Ropa pegawi dhu leo ladheregravedhi ngaa dhu jꞌajꞌi ne hegraveia dꞌara ra susaKa lasi lolo degravenge dhegraveu aae

32 Ropa tadegravengi nare hegraveia dhegraveu aaene paroa pegawi dhu neꞌa boe manegravengimakasi ne Dhegraveu aae jegraveke ne aku negravenguna lsquoHeh dhegraveu bhelu-katubꞌa Lula egraveu nemanegravengi segravena ka jaꞌa sue egraveu negraveti egraveegravena kajaꞌa pabhegravelu eele le kegravelu egraveu segravera 33Tengaanga tao ka egraveu kasia boe angalai egraveu sa hegraveisama segravemi jaꞌa kasia egraveu nersquo 34 Ka dhegraveuaae nasa bia degravenge ne hegraveia na pua pamasodhegraveu ne asa dꞌara begravedho segravena ka ra pajꞌegraverane toke na bꞌae aaꞌi kegravelu na segraverardquo

35 Hegraveia Yesus paꞌegravele lii pakasame Napeka na ldquoAma Ku egravetu sorga paꞌiga segravemiegraveegravena kahegraveimi dedhamiu Pe Na hukumiuladhe miu moꞌo boe pabhegravelu eele sasalanegraveti aꞌari miu dhegraveu parcaya segraverardquo

19Dhegraveu Parisi tenge jꞌara ho pamanahu

Lamatua Yesus lula-negraveti jꞌara paꞌia-paꞌela(Markus 101-12)

1RopaYesus ajꞌa nare aaꞌi jꞌara segravera hegraveialaꞌe tegraveke eele Galilea asa propensi Yudeaegravetu cabegraveka loko Yarden 2 Dhegraveu ae ka dhumadhutu Ne ka Na puri-paꞌegravele dhegraveu-dhegraveupegravedꞌa egravetu negravei

3 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Parisi dhu mad-hutu kahegravei dhu neo pamanahu Ne Kara karegravei Yesus peka na ldquoAma Madhutuatora agama egravedhi ladhe dhegraveu mone leo leegravemu bisa ia eele dhegraveu egravemu na sadꞌi naabhu jꞌara dhu laꞌe asa paꞌie-paꞌela Segravemiegraveegravena dordquo

4 Te ngaa Yesus bꞌala si na ldquoMiu sedhu meꞌa megraveu agama Te ngaa tasamiaka miu meꞌa boe isi Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua Te egravetu dꞌara sasuri negraveti lii lolouru tegraveka dhu suri peka na lsquoAma Lamatuapajꞌajꞌi dhegraveu rai-haha dhegraveu mone degravengedhegraveu bhegravenirsquo 5Aa dhu suri kahegravei peka nalsquoNegraveti egraveegravena ka dhegraveu mone hudꞌi tegraveke eele

ina-ama nasegravena ka laꞌe mamuri dꞌara egraveci degravenge

dhegraveu egravemu-kamali nate dua ra dhu jꞌajꞌi le egravecirsquo

6 Negraveti egraveegravena ka ladhe Ama Lamatua unuNa dhu hia dua ra jꞌajꞌi le egraveci na dhegraveu rai-haha baku pacegraveri si harirdquo

Dagger 1822 Lii Yunani egravetu neꞌe sasoa na bisa ldquo7 kali 70 harirdquo Bisa kahegravei ldquo77 harirdquo 1822 Lukas 173-4 sect 1824Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquo10000 τάλαντον (talanton)rdquo Talanton egraveci kabꞌua na sama degravenge gaji dhegraveusabꞌa 15-20 tegraveu Alkitab lii Idhonesia suri peka na lsquotalentarsquo egravetu neꞌe 1828 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suripeka na ldquo100 δηνάριον (deinarion)rdquo Kabꞌua negraveti deinarion egraveci nuka segravemi gaji dhegraveu sabꞌa egravetu dꞌara ca lodꞌo De ladheegravedhi pasoro degravenge 10000 τάλαντον (talanton) egravetu ayat 24 na kegravelu ne degravenge boe kabꞌua ngaa-ngaa 194 LiiLolo dhu Uru Tegraveka 127 52 195 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 224

Mateos 197 33 Mateos 19277 Ropa tadegravengi rare Yesus peka segravemi

egraveegravena dhegraveu Parisi se karegravei hari Ne peka naldquoLadhe segravemi egraveegravena nga tao ka Musa pekana dhegraveu bisa paꞌia-paꞌela sadꞌi negravengu taouuru ku sasuri paꞌia hia dhegraveu egravemu nardquo

8 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoMusasoro tegraveke begravei-baki miu paꞌia-paꞌela degravengedhegraveu egravemu-kamali ra lula regravengu segravera kegravetuhadhu egraveci egraveegravena ka degravenge miu Te ngaalodꞌo Ama Lamatua pajꞌajꞌi rai-haha nedadꞌegravei Na segravemi boe egraveegravena 9 Negraveti egraveegravena kaJaꞌa pasanegravedꞌememamiu ee Ladhe bhegraveniadꞌu uuru madha jꞌara makae dhegraveu egravemuna bisa ia eele ne Te ngaa ladhe ia eelebhegraveni ne dhu adꞌu boe jꞌara makae hegraveiadhegraveu mone na leo hari degravenge bhegraveni leonegravengu ne tao le jꞌara makaerdquo

10 Ropa tadegravengi lii neꞌe hegraveia ana mad-hutu Na segravera peka na ldquoLadhe segravemi egraveegravenabeꞌa risi baku leo-egravemurdquo

11 Hegraveia Yesus bꞌala si aku Negravengu naldquoDhegraveu ae ka dhu roꞌo boe segravemi rare liipadhai lii Jaꞌa ne Dhodhoka dhegraveu dhuAma Lamatua hagꞌe nare si 12 Te abhudhegraveu dhu leo boe egravemu lula karegravei negravetirara iisi ne negravengu segravemi egraveegravena ka Abhukahegravei dhu leo boe egravemu lula dhegraveu tao nesegravemi egraveegravena Aa abhu kahegravei dhu noꞌo boeleo-egravemu lula na neo pakako sasabꞌa AmaLamatua di Dhegraveu dhu reꞌa megraveu aꞌajꞌa nehudꞌi laa negravengu segravemi degravenge beꞌardquo

Lamatua Yesus hia lii megravengi-nale mi anaiiki segravera

(Markus 1013-16 Lukas 1815-17)13 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu saꞌu regraveti ana-ana ra

asa Yesus segravena ka Yesus tao kacui-aai Nami regravengu aa degravenge hia lii megravengi-nale Tengaa ana madhutu Na kai dhegraveu se 14HegraveiaYesus nasa degravenge ana madhutu Na ka Nalii aku Negravengu na ldquoHudꞌi laa ana se maiasa Jaꞌa Baku bhabhae si Te dhegraveu dhusegravemi regravengu seꞌe ka dhu jꞌajꞌi dhegraveu unuAma Lamatuardquo

15 Egravele egraveegravena ka Yesus tao kacui-aai Na miana se aaNamanegravengi hoAmaLamatuahiasi megravengi-nale Egravele hegraveia Yesus pakegravedꞌi laꞌetegraveke eele era egraveegravena

Dhegraveu kaja tenge jꞌara segravena ka mamuritaruu degravenge Ama Lamatua

(Markus 1017-31 Lukas 1818-30)

16 Ca tegraveke dhegraveu egraveci mai karegravei Yesuspeka na ldquoAmaMese Jaꞌa hudꞌi tao ku jꞌaradhuhua iia tasamia segravena ka keꞌa tareꞌa najaꞌa bisa maso sorga Te jaꞌa neo mamuritaruu sama-sama degravenge Ama Lamatuardquo

17 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoNga taoka egraveu karegravei Jaꞌa lula-negraveti ngaa dhu hua iiaDhodhokaAmaLamatuadi dhuhua iia Teladhe egraveu neo mamuri taruu degravenge Ne namamuri la madhutu paredha Nardquo

18 Ka dhegraveu ne karegravei hari aku negravengu naldquoParedha dhu mia egraveegravenardquo

Hegraveia Yesus bꞌala ne peka naldquoBaku pamadhe dhegraveubaku tao jꞌara makae degravenge dhegraveu dhu

dhegraveu egravemu boe egraveubaku manaꞌubaku jꞌajꞌi sakasii dhu kapodꞌe-

kabegraveli19 pakabꞌua ina-ama muaa sue ku dhegraveu egraveu sama segravemi egraveu sue

ngiꞌu egraveu mesa murdquo20 Dhegraveu ne dhaa na ldquoParedha aaꞌi-aaꞌi

segravera jaꞌa taomadhutu le De ngaa hari dhukurardquo

21 Ropa tadegravengi lii dhegraveu ne hegraveia Yesuspeka na ldquoLadhe egraveu neo madhutu aaꞌidadꞌegravei Ama Lamatua legravepa ho pahia aaꞌimegravedha-panyau egraveu segravena ka papala hiadhegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaa segravera Egraveleegraveegravena mai ho madhutu Jaꞌa Te egraveegravena naAma Lamatua pala hia egraveu megravedha-panyauae-ae egravetu sorgardquo

22 Ropa na tadegravengi nare lii Yesus hegraveiadhegraveu ne legravepa degravenge dꞌara pegravedꞌa laho mae-mae lula negravengu kaja titu kegravena

23 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii degravengeana madhutu Na aku Negravengu na ldquoLegraveka laJaꞌa te dhegraveu kaja carui titu kegravena masosorga 24Carui egraveegravena nuka segravemi badha ontadhu kapai maso laꞌe asa dꞌara oka na reroꞌa jꞌajꞌaurdquo

25 Ropa ana madhutu se tadegravengi rareregravengumalaa hegraveia ra dhaa pekana ldquoLadhesegravemi egraveegravena cee ka dhu bisa maso sorgardquo

26 Hegraveia Yesus ladhe patae si ka Nalii peka na ldquoLadhe dhegraveu rai-haha dhutao mema bisa boe Te ngaa ladhe AmaLamatua ka dhu tao aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌirdquo

27 Hegraveia Petrus pasanegravedꞌe aku negravengu naldquoAma Jiꞌi se tegraveke eele le megravedha-panyau

197 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 241-4 Mateos 531 199 Mateos 532 1 Korintus 710-11 1918Kalua negravetiMasir 2013-16 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 517-20 1919 Kalua negravetiMasir 2012 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 516 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918

Mateos 1928 34 Mateos 2018jiꞌi aaꞌi-aaꞌi ho madhutu Ama De jiꞌi abhungaardquo

28 Na dhaa peka na ldquoParcaya la Jaꞌa nePe dꞌai lodꞌo Ama Lamatua tao pahiu aaꞌimegraveu-megraveu Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌanemadhegravedi egravetu dedha kadera paredha aaeegraveegravena Lodꞌo egraveegravena kahegravei miu dhu mad-hutu Jaꞌa madhegravedi kahegravei egravetu dedha kaderaparedha canguru dua segravera segravena ka jꞌajꞌihakim mi canguru dua suku egravedhi dhegraveu Is-raꞌel 29Dhegraveu dhu tegraveke eele egravemu na aꞌarina ina-ama na ana niki na aa oka-tedhena ho madhutu Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa egraveegravenaabhu hari cangasu kali Aa dꞌai ka lodꞌoegravele rai-haha ne negravengu kahegravei abhumamuritaruu degravenge Ama Lamatua 30 De sanegravedꞌepaie Madhutu ngangee Ama Lamatuadhegraveu ae dhu padedha iisi na regravengu segraveraka dhu jꞌajꞌi mi ana iiki Te ngaa dhegraveudhu peka na negravengu dhegraveu haha aa te ngaamadhutu aꞌabhu Lamatua negravengu ka dhukapairdquo

20Lii pakasame lula-negraveti dhegraveudhu sabꞌa oka

anggor1 Egravele egraveegravena ka Yesus ajꞌa peka na

ldquoParedha Ama Lamatua egraveci egraveegravena ka degravengelii pakasamene abhu ca dhegraveu lamatua okaanggor dhu kegravedꞌi madꞌae aae dꞌara hakeegravena sa Na laꞌe tenge dhegraveu segravena ka sabꞌaegravetu dꞌara oka na 2 Na abhu dhegraveu sabꞌahegraveia rare lii egraveci ho sabꞌe dꞌara ca lodꞌobabꞌae na ca doi iia Dhegraveu se dꞌegravei kahegraveika lamatua oka ne pua lasi sabꞌa 3Pe dꞌarahake ceo sa laꞌe asa dꞌara pasa Egravetu era negraveinegravengu paraga degravenge dhegraveu pegraveri-pegraveri dhumadhegravedi iia dꞌara 4 Hegraveia na lii degravenge ralsquoMiu se neo sabꞌa egravetu dꞌara oka jaꞌa doPe jaꞌa bꞌae miu madhutu kabꞌua dhu legravekersquoRopa tadegravengi rare roꞌo kahegravei hegraveia lasidegravenge ka sabꞌa 5 Dꞌai lodꞌo titu mera sadegravenge hake tegravelu lodꞌo nihia lamatua okane laꞌe tenge hari dhegraveu sabꞌa 6Dꞌara hakelegravemi lodꞌo nihia sa laꞌe hari Na laladhena abhu dhegraveu dhu titu iia dꞌara era Kana lii degravenge ra aku negravengu na lsquoNga tao kakaregravei negraveti madꞌae toke sange neꞌe ne miuse titu iia dꞌara sabꞌa boe ngaa-ngaarsquo

7 Ka dhegraveu se dhaa peka na lsquoAma eeAbhu boe ca dhegraveu sa dhu hia jiꞌi sasabꞌarsquo

Ka lamatua oka ne peka lsquoLadhe segravemiegraveegravena lami sabꞌa asa dꞌara oka jaꞌarsquo

8 Toke dꞌai egravele jam sabꞌa hegraveia lamatuaokanepuamadhona pekana lsquoParoa dhegraveusabꞌa se segravena ka bꞌae rui sasabꞌa ra egraveci-egraveci Mulai negraveti dhegraveu sabꞌa limuri tegraveka tokedhegraveu sabꞌa uurursquo

9 Ka madho ne paroa uuru dhegraveu dhusabꞌa hake legravemi nihia Na bꞌae si ca dhegraveuca doi iia 10 Egravele ka na paroa dhegraveu sabꞌadhu leo segravera toke dhegraveu dhu sabꞌa mulainegraveti hake egravena madꞌae deo na Dhegraveu sepangee na ele boe regravengu abhu risi negravetidhegraveu dhu sabꞌa hake legravemi nihia Reꞌa boena regravengu abhu kahegravei ca dhegraveu ca doi iia11 Ropa ra segravemi rare hegraveia ra kaꞌugu degravengelamatua oka egraveegravena aku regravengu na 12 lsquoIra iiiBisa boe segravemi neꞌe ama Regravengu dhu mailimuri tegraveka dhoka sabꞌa ca jam di Te ngaajiꞌi dhu karegravei madꞌae aae ka sabꞌa toke egraveikabhegravesu hae Te ngaa tasamia ka ama bꞌaejiꞌi egraveci egraveegravena ka degravenge regravengu sersquo

13 Hegraveia lamatua oka ne dhaa na lsquoAn-galai Jaꞌa tipu boe egraveu Lula egraveu mesa mumoꞌo kahegravei sabꞌa egravetu dꞌara ca lodꞌo dhubabꞌae na ca doi iia Tareꞌa si De jaꞌabꞌae madhutu segravemi lii pamaꞌegravete egravedhi duati si 14 De beꞌa risi more doi jꞌajꞌegravera egraveuho legravepa ka Ladhe jaꞌa neo bꞌae mi dhegraveudhu sabꞌa limuri tegraveka negraveti egraveu egraveci egraveegravena kadegravenge jaꞌa neo bꞌae egraveu egraveegravena na madhutudadꞌegravei jaꞌa 15 Lula doi-dhari jaꞌa jaꞌa bisapake madhutu dadꞌegravei dꞌara jaꞌa Tasamiaka angalai nasa lula babeꞌa dꞌara jaꞌarsquo

16 Segravemi egraveegravena kahegravei lodꞌo Ama Lamatuajꞌajꞌi Dhegraveu Aae mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Napala-bagi hia dhegraveu-dhegraveu unuNa madhutudadꞌegravei dꞌara Na De dhegraveu dhu mai limuritegraveka egraveegravena na abhu pala sama segravemi dhegraveudhu mai uuru Aa dhegraveu dhu mai uurupe na abhu pala nuka segravemi dhegraveu dhu mailimuri tegravekardquo

Lamatua Yesus peka mema jꞌara ma-madhe Na dꞌai ka tegravelu hari kegravena

(Markus 1032-34 Lukas 1831-34)17 Egravele ka Yesus si mulai lasi asa

Yerusalem Egravetu talora jꞌara Na paroa anamadhutu Na segravena ka regravengu mesa ra diKa Na lii hari peka na 18 ldquoMi nanenepaie Neꞌe ne egravedhi lati asa YerusalemTe ngaa egravetu negravei dhegraveu pahie Jaꞌa Dhegraveu

1928 Mateos 2531 Lukas 2230 1930 Mateos 2016 Lukas 1330 202 Sasuri Mola-Megraveci egravetu dꞌaralii Yunani egravetu ne suri peka na ldquoca doi dinarirdquo Kabꞌua na gaji ca dhegraveu tuka dꞌara ca lodꞌo 208 Atora negravetiAma-ama Agama 1913 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2415 2016 Mateos 1930 Markus 1031 Lukas 1330

Mateos 2019 35 Mateos 213Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne asa kegravetu agamaYahudi degravenge mese agama segravera Egravele egraveegravenara huku pamadhe Jaꞌa 19 Hegraveia ra soroJaꞌa asa dhegraveu leo rai kara dhu tadhe boeAma Lamatua Ka ra padhai lii pamakaeJaꞌa aa ra hake paru isi Jaꞌa Egravele egraveegravenaheka ra paku pamadhe Jaꞌa egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Jaꞌa tareꞌa-reꞌa madhe te ngaaasa camegravedꞌa egraveegravena Jaꞌa mamuri harirdquo

Ina Yakobis degravenge Yohanis manegravengi segravenaka dedꞌe ana-ana na jꞌajꞌi dhegraveu kapai

(Markus 1035-45)20 Hegraveia dhegraveu egravemu Sabadeus palere-lere

degravenge ana na Yohanis degravenge Yakobis lasiparaga degravenge Yesus Ka na patitu kegravetuurutuu ho neo pamako Yesus

21 Ka Yesus karegravei ne ldquoMama neo ngaardquoHegraveia na dhaa ldquoSegravemi neꞌe Ama Lodꞌo

Ama megravedꞌu paredha jaꞌa manegravengi segravenaka Ama dedꞌe ana jaꞌa dhegraveu dua se regravedꞌuparedha sama-sama degravenge Ama Jaꞌamanegravengi ho Ama hia ca dhegraveu madhegravedi rebaboa gꞌana aa ca dhegraveu re baboa kariuAmardquo

22 Ropa tadegravengi lii manegravengi ne hegraveiaYesus peka Yakobis degravenge Yohanis naldquoMiu se meꞌa boe ngaa dhu miu manegravengiTe begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera ae-ae Detasamia Miu pangee na miu bisa pasaekahegravei jꞌajꞌegravera se sama-sama degravenge Jaꞌadordquo

Dua ra dhaa dhu degravenge boe pakengangee aku regravengu na ldquoOo bisa Amardquo

23 Ka Yesus lii degravenge ra ldquoMema egraveegravenana miu pasae jꞌajꞌegravera kahegravei segravemi Jaꞌa Tengaa begraveli-camegravedꞌa cee ka dhumadhegravedi egravetubaboa gꞌana do kariu Jaꞌa Jaꞌa degravenge boehak ho pamaꞌegravete Egraveegravena hak Ama LamatuaNa pamaꞌegravete nare le cee-cee ka dhu mad-hegravedi egravetu era segraverardquo

24 Ropa anamadhutu dhegraveu canguru segraveratadegravengi lii manegravengi dua ra hegraveia ra nasa25 Te ngaa Yesus paroa nare si aaꞌi-aaꞌi rahegraveia Na peka ldquoSegravemi neꞌe Miu dhu meꞌale si Dhegraveu aae-dhegraveu kapai dhu regravedꞌuparedha egravenyi kabarai ra toke ra bisa boekalau sa kahegravei Aa dhegraveu kapai kabarai egraveturai-haha ne dhu tadhe boe Ama Lamatuahia paredha risi eele toke kabarai ra abhuboe dꞌoa kegravetu ciki sa 26 Te ngaa bakumiu tao segravemi egraveegravena De negraveti miu se cee kadhu neo jꞌajꞌi dhegraveu aae-dhegraveu kapai negravengu

hudꞌi jꞌajꞌi ku nuka segravemi egravenu segravena ka lalaudhegraveu leo 27 Aa cee dhu neo jꞌajꞌi kegravetunegravengu hudꞌi tao iisi na nuka segravemi egravenu28 Nanene Jaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne mai segravena kaladhe-leru dhegraveu Jaꞌa mai boe segravena kadhegraveu lalau-laloꞌo Jaꞌa Te mamai Jaꞌa nesegravena ka soro ngiꞌu Jaꞌa kateme iisi ho suidhegraveu ae negraveti sasala-sasigo rardquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu begravedhu(Markus 1046-52 Lukas 1835-43)

29 Ka Yesus si kako taruu Ropa regravengukalua negraveti kota Jeriko dhegraveu ae dhu mad-hutu regravengu 30 Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu begravedhudhegraveu dua dhu madhegravedi egravetu sebhe jꞌaraRopa dua ra tadegravengi na Dhegraveu dhu kakore egraveegravena nuka Yesus negraveti Nasaret hegraveia raparodha peka na ldquoAma Ana-egravepu DaudJiꞌi se dhu tatae Ama karegravei negravebhu ka Sueku jiꞌi lardquo

31 Ropa dhegraveu tadegravengi ra parodha segravemiegraveegravena ka ra kai si aku regravengu na ldquoHee Miudua mi baku marururdquo

Te ngaa dua ra asa hino peka na ldquoAmaAna-egravepu Daud Sue ku jiꞌi lardquo

32 Ropa Yesus tadegravengi lii paroa ne hegraveiaNa titu ka karegravei si peka na ldquoMiu se neosegravena ka Jaꞌa tao ngaa hia miurdquo

33 Ka dua ra dhaa na ldquoAma Hia la jiꞌi sebisa ngegravedhirdquo

34 Tadegravengi lii dhaa dua ra hegraveia Yesusrasa kasia Ka Na gꞌagꞌe musi madha rahegraveia dua ra regravedhi degravenge ka Egravele ka dua ralasi degravenge madhutu Yesus

21Lamatua Yesus maso asa dꞌara kota

Yerusalem nuka segravemi Dhegraveu Aae(Markus 111-11 Lukas 1928-40 Yohanis

1212-19)1 Ka Yesus si lasi taruu dꞌai rae Betfage

egravetu sebhe ledhe Saitun Rae ne dhu degravetule degravenge kota Yerusalem Egravetu era neꞌeregravengu ae taha Hegraveia Na pua ana madhutuNa dhegraveu dua lasi uuru 2 Na paredha sipeka na ldquoDua mi lami asa rae negravei Ladhemiu dꞌai negravei miu ladhe megravedhi keledꞌeirena ciꞌu degravenge ana na dhu ra egraveki egravetu eraegraveegravena Lami legravecu mere ne ho megraveti maihia Jaꞌa 3 Te ngaa ladhe dhegraveu karegravei miupeka na lsquoNga tao ka miu egravere megraveti keledꞌei

2026 Lukas 2225-26 2027 Mateos 2311 Markus 935 Lukas 2226 211 Ra pangare ledhe nelsquoSaitunrsquo lula egravetu negravei abhu oka ae dhu degravenge ajꞌu saitun Regravengu biasa gili hua saitun segravena ka abhu egravei megravenyi na LedheSaitun ne kajꞌegraveu negraveti kota Yerusalem pe dꞌai ca kilo sa

Mateos 214 36 Mateos 2117dhegraveursquo Mi dhaa peka na lsquoLamatua neopake ne Ladhe pake nare pe Na hia harimairsquo

4 Aaꞌi-aaꞌi se hudꞌi jꞌajꞌi ku sama segravemilii padhai negraveti dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua dhu suri tegraveke peka na5 lsquoMiu dhegraveu Yerusalem segraveradagger

Mai laladhe ku laTe Dhegraveu Aae miu mai

Na mai degravenge pahaha iisiNa mai dhu manyaꞌe keledꞌei

ngegraverursquo rdquo6 Ka ana madhutu Na lasi ka aa ra tao

madhutu aaꞌi dhu Yesus moa le degravenge ra7 Egravere regraveti keledꞌei rena degravenge ana na asaYesus Egravele ka ra hegravele sigꞌi-kalolo hegraveiaYesus manyaꞌe lasi asa dꞌara kota 8 Roparegravengu oe dꞌai dꞌara kota hegraveia dhegraveu ae kadhu hegravele sigꞌi-kalolo degravenge salalu ra mijꞌara Abhu kahegravei cahagꞌe lasi pare regraveupalamDagger ho ra tao egravetu talora jꞌara Degravengejꞌara neꞌe regravengu tao tadha dhu peka naregravengu soru Yesus sama segravemi dhegraveu kapai9 Abhu kahegravei dhegraveu cahagꞌe dhu kako uurunegraveti Yesus aa cahagꞌe kako re limuri Dhegraveuse paꞌoo-parodha palere-lere peka naldquoHosana Jiꞌi koa-kio Ama Lamatuasect

Lula ana-egravepu Daud mai leHosana Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua

Lula Ama Lamatua ka dhu pua Dhegraveuneꞌe mai

Hosana Jiꞌi koa-kio Ama LamatuaLula Ama Lamatua dhu negravedꞌu mema

paredha egravetu dedha-liru dhu dedharisirdquo

10 Ropa Yesus maso asa Yerusalemdegravenge dhegraveu dhu pakelu oobꞌa hegraveia isikabarai aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara kota kalua maika ra pakaregravei peka na ldquoIra ii Cee ka dhumai nerdquo

11 Dhegraveu ae se dhaa aku regravengu naldquoNegravengu ne Dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua Ngara Na Yesus dhegraveu Nasaretnegraveti propensi Galileardquo

Lamatua Yesus babegravege eele dhegraveu dhupahia-pahegraveli egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

12 Ka Yesus si lasi taruu asa dꞌara EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Ama LamatuaEgravetu madha Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi nedhegraveu tao nuka segravemi pasa ho pahia-pahegravelikoro jꞌaha dhudhegraveu temapake jꞌajꞌimegravedhakorban lodꞌo sabajꞌa Ropa ladhe negravedhisegravemi egraveegravena hegraveia Yesus babegravega eele si negravetiera egraveegravena Na lege eele mei-mei dhu rapake pasilu doi aa Na paguri eele bagu-bagudhu ra pake pahiamanu-bhui 13HegraveiaYesus peka degravenge dhegraveu seꞌe aku Negravenguna ldquoDhegraveu regraveti lii padhai Lamatua dhu suritegraveke le peka nalsquoJaꞌa patitu Egravemu ne

segravena ka dhegraveu mai manegravengi-mangajꞌiegravetu neꞌersquo

Dadꞌegravei Lamatua segravemi egraveegravena ka te ngaamiu tao Egravemu ne nuka segravemi era kabokodhegraveu parapordquo

14 Egravele ka dhegraveu begravedhu degravenge dhegraveukaruku mai sa Yesus egravetu Egravemu SabajꞌaAma Lamatua Ka Na puri-paꞌegravele aaꞌi si15 Egravetu era neꞌe abhu kahegravei kegravetu agamaYahudi degravenge mese agama segravera Roparegravedhi Yesus tao tadhamalaa hegraveia ra kaꞌuu-kamuki Risi-risi hari ropa ra tadegravengi ana-ana paꞌoo palere-lere egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ne dhu peka na

ldquoHosana Jiꞌi koa-kio Ama LamatuaLula ana-egravepu dhegraveu aae Daud mai lerdquo

16 Ka kegravetu kapai se lii degravenge Yesus akuregravengu na ldquoEeh Egraveu tadegravengi lii padhai liiana-ana se Egraveegravena legraveke boerdquo

Te ngaa Yesus bꞌala si na ldquoOo Jaꞌatadegravengi Te nga tao Miu baca megravedhimegraveka egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua lula-negraveti ana-ana dhu koa-kioAma Lamatua do Te egravetu dꞌara sasuri egraveegravenadhu suri nalsquoAma Lamatua dhu sadia nare le ana rara

iisi hiu degravenge ana-ana iikiho koa-kio Nersquo rdquo

17 Hegraveia Yesus si tegraveke eele kota ne lasijꞌunu asa rae Betania

dagger 215 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquoana bhegraveni negraveti Sionrdquo Sion ne ngara leo negraveti Yerusalem De egravetuayat ne Sakaria pake lii hini ho pajꞌujꞌu ana kabarai kota Yerusalem 215 Sakaria 99 Dagger 218 Dꞌara sasuriMateos lsquodadana segraverarsquo Te ngaa egravedhi teꞌa le negraveti Yohanis 1213 peka na regraveu-regraveu palam sect 219 Dꞌara lii Aram pekalsquoHosanarsquo Uru egraveegravena sasoa na lsquohiamamurimi dhegraveursquo Lodꞌo Lamatua Yesusmamuri era egravetu rai-haha ne lii ne dhegraveu pakeho koa-kio Ama Lamatua 219 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826 2113 Yesaya 567 Yermia 711 2116Lii Sodꞌa Koa-Kio 83

Mateos 2118 37 Mateos 2132Lamatua Yesus dhoo ajꞌu ca kapua ho hua

ia ka(Markus 1112-1420-24)

18 Asa begraveli madꞌae aae na Yesus si legravepahari asa kota Yerusalem Te ngaa egravetutalora jꞌara Negravengu manganga le 19 Naladhe negravedhi ajꞌu ca kapua buli sebhe jꞌaradhu dhegraveu tema raꞌa hua na De laꞌe kapadegravetu-degravetu degravenge ajꞌu neꞌe ho neo ladhesegraveku dhuhua le do dhae Te ngaa ropa dꞌaikapua aajꞌu ne Na negravedhi boe hua cue salula regraveu heka subꞌumai kegravena Hegraveia Na pekami ajꞌu ne aku Negravengu na ldquoLula egraveu hia boeJaꞌa hua cue sa de egraveegravena na egraveu hua hekardquoRopa Na lii nare segravemi egraveegravena hegraveia ajꞌu nemango degravenge ka

20 Ropa ana madhutu Na ladhe regravedhijꞌara ne hegraveia ra malaa Ka ra karegravei pekana ldquoTasamia ka ajꞌu ne mangordquo

21 Hegraveia Yesus dhaa na ldquoNanene paie-iie Ladhemiu legraveka tareꞌa-reꞌa Lamatua aadegravenge boe dꞌara kajari miu kahegravei bisa taosama segravemi dhu Jaꞌa tao ne Miu bisa taorisi hari negraveti neꞌe Segravemi miu bisa paredhaledhe pidha asa dꞌara dhasi laꞌe Tatu AmaLamatua pidha eele kahegravei ledhe ne negravetiera na sadꞌi miu parcaya Negravengu tareꞌa-reꞌa 22Te aaꞌi-aaꞌi dhumiumanegravengi negravetiAma Lamatua egraveegravena namiu abhu sadꞌimiuparcaya Ne tareꞌa-reꞌardquo

Kegravetu agama segravera karegravei Lamatua Yesusabhu hak negraveti mia

(Markus 1127-33 Lukas 201-8)23 Dꞌai Yerusalem Yesus si maso

hari asa Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiRopa Negravengu ajꞌa dhegraveu madha jꞌara AmaLamatua hegraveia kegravetu agama Yahudi meseagama segravera degravenge dhegraveu heka-dhegraveu hekaadꞌa mai karegravei Yesus na ldquoMedꞌa na ceeka dhu pua Egraveu tao maruru egravetu era neꞌe neCee ka dhu hia Egraveu hakrdquo

24 Te ngaa Yesus dhu neꞌa na dhegraveu sedhu neo pamanahu Ne Hegraveia Na bꞌala akuNegravengu na ldquoJaꞌa neo karegravei miu kahegravei Miudhaa uuru ku heka Jaꞌa dhaa miu kegravena25 Lii karegravei Jaꞌa segravemi neꞌe ka miu aaꞌi-aaꞌimi tadhe Yohanis tuka sarani si Cee kadhu hia ne hak ho sarani dhegraveu AmaLamatua do dhegraveu rai-hahardquo

Ka ra papeka isi-aanga ra aku regravengu naldquoWaa Nara le egravedhi nga Ladhe egravedhi dhaapeka na lsquoAma Lamatua ka dhu hia hakrsquo peNa bꞌala egravedhi peka na lsquoLadhe segravemi egraveegravenanga tao ka miu parcaya boe Yohanisrsquo 26Tengaa ladhe egravedhi dhaa na lsquoDhegraveu rai-hahaka dhu hia hakrsquo mage dhoka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi patao degravenge egravedhi Lula regravengu parcayana Yohanis ne dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatuardquo 27Negraveti egraveegravena ka ra dhaa peka naldquoJiꞌi ngeꞌa boerdquo

Hegraveia Yesus bꞌala si aku Negravengu naldquoLadhe segravemi egraveegravena Jaꞌa parluu boe peka nacee ka dhu hia Jaꞌa hakrdquo

Lii pakasame lula-negraveti ama degravenge anamone dhegraveu dua

28 Yesus padhai lii taruu degravenge kegravetukapai segravera aku Negravengu na ldquoMiu pangeesegraveku degravenge lii lolo ne Abhu ca dhegraveu amadegravenge ana mone na dhegraveu dua Na pekadegravenge ana uuru egraveegravena lsquoAna deo neꞌe egraveulamu sabꞌa asa dꞌara okarsquo

29 Te ngaa ana ne dhaa aku negravengu nalsquoEeh Jaꞌa laku boersquo Te ngaa negravebhu boe kana manyasa ka laꞌedagger

30 Ka ama ra pua ana limuri peka nalsquoDeo neꞌe egraveu lamu sabꞌa asa dꞌara okarsquo

Ka ana ne dhaa aku negravengu na lsquoBeꞌaama Pe jaꞌa lakursquo Te ngaa teꞌa boe nanegravengu dhu laꞌe boerdquo

31 Ropa lole nare hegraveia Yesus karegravei dhegraveuseꞌe peka na ldquoJaꞌa neo karegravei segravemi neꞌenegraveti ana dhegraveu dua se mia ka dhu taomadhutu lii paredha ama rardquo

Hegraveia ra dhaa aku regravengu na ldquoAna uururdquoKa Na peka aku Negravengu na ldquoOo Te ngaa

nanene paie te Jaꞌa peka dhu legraveke kegravenaTe dhegraveu dhu miu cap na dhegraveu dhu laku-laku boe sama segravemi dhegraveu roro bea degravengebhegraveni kajeo begraveli-camegravedꞌa regravengu seꞌe kadhu jꞌajꞌi uuru dhegraveu unu Ama Lamatuanegraveti miu Te miu dhoka sadꞌi dhaa di pekana ꞌooꞌ mi Ama Lamatua te ngaa tao boemadhutu dadꞌegravei Na 32 Uru egraveegravena Yohanistuka sarani ajꞌa le miu jꞌara tasamia segravenaka miu bisa mamuri mola Te ngaa miuparcaya boe ne Aa te ngaa ropa dhegraveulaku-laku boe segravera nanene lii aꞌajꞌa negravetiYohanis regravengu tegraveke eele sasala ra segravenaka tao madhutu aꞌajꞌa egraveegravena Miu dhu

2119 Lii Idhonesia peka na lsquopohon ararsquo negraveti Yunani συκῆ (sukei) Te ngaa egravetu dꞌara Sasuri Ama Lamatua pajꞌujꞌuajꞌu dhu dhegraveu biasa segravele degravenge raꞌa hua na Egravetu Idhonesia re begraveka dhimu dhegraveu raꞌa boe hua lsquoajꞌu ararsquo De lsquoajꞌu ararsquo egravetuSasuri Ama Lamatua sama boe degravenge ajꞌu ara egravedhi 2121 Mateos 1720 1 Korintus 132 dagger 2129 Alkitab liiIdhonesia TB1 madhutu boe sasuri lii Yunani dhu uru tegraveka aa dhu beꞌa risi egravetu neꞌe 2132 Lukas 312 729-30

Mateos 2133 38 Mateos 224meꞌa le Te ngaa miu loe boe negraveti adꞌu-ue sasala-sasigo ho madhutu dadꞌegravei AmaLamatuardquo

Lamatua Yesus tao lii pakasame lula-negravetidhegraveu bhelu dhu sebꞌa oka anggor

(Markus 121-12 Lukas 209-19)33 Yesus lole nare ka Na lolo hari lii

pakasame egraveci aku Negravengu na ldquoAbhu cadhegraveu lamatua rai dhu laꞌe tao oka ho segraveleanggor egravetu dedha rai na ca kasibꞌi Ka natao tedhe rai reo Aa na tao bak cue erapacegraveli egravei anggor Dhegraveu ne patitu kahegravei eramadhenge dhu dedha aae egraveci Egravele ka nahia oka nemi dhegraveu sebꞌa segravena ka dꞌai hegraverupuu-gꞌegravetu ra pabagi egravei anggor Hegraveia laꞌe kaasa rai kajꞌegraveu

34 Ropa dꞌai hegraveru puu-gꞌegravetu lamatuaoka ne pua dhegraveu sabꞌa na lasi asa dhegraveusebꞌa se segravena ka rare pala negravengu 35 Tengaa dhegraveu sebꞌa oka seꞌe pusi-pahae boedegravenge dhegraveu-dhegraveu sabꞌa negraveti lamatua okane Abhu dhu legraveke game abhu dhu rapamadhe aa abhu dhu legraveke pegraveci degravengehadhu 36Ka lamatua oka ne pua hari dhegraveusabꞌa na canau ae risi negraveti dhegraveu sabꞌa dhulasi uuru segravera Te ngaa dhegraveu sebꞌa oka setaohari bhabhelu segravemi egraveegravena kahegraveimi dhegraveusabꞌa se aaꞌi-aaꞌi ra

37 Negravebhu-negravebhu ka lamatua oka ne puaana dꞌegravelu na laꞌe Na pangee na lsquoLadhejaꞌa pua ana dꞌegravelu jaꞌa laꞌe tatu ra segravemi nadegravenge beꞌa aa ra pakabꞌua ne kahegraveirsquo

38 Te ngaa ropa dhegraveu sebꞌa se ladheregravedhi ana ne hegraveia ra papeka lsquoWee milaladhe ku laa Te mone heka negravei hia anadꞌegravelu na mai Negravengu neꞌe ka dhu begraveli-camegravedꞌa unu aaꞌi megravedha-panyau moneheka ne De ta pamadhe ne segravena ka egravedhiunu oka nersquo 39Hegraveia kegravepe rare ana ne ka ranuni asa liꞌu oka hegraveia ra pamadhe nerdquo

40 Ka Yesus paꞌegravele lii lolo Na ka Na karegraveidhegraveu seꞌe aku Negravengu na ldquoJaꞌa neo karegraveimiu segravemi neꞌe ladhe lamatua oka ne legravepamai madhutu ngangee miu na tao dhegraveusebꞌa oka se tasa mera miardquo

41 Hegraveia kegravetu kapai Yahudi segravera dhaapeka na ldquoTatu na pamadhe dhegraveu bhelu seaaꞌi-aaꞌi Egravele na hia hari dhegraveu leo sebꞌa okane dhu egraveegravena na pabagi degravenge beꞌa ropadꞌai hegraveru puu-gꞌegraveturdquo

42 Ka Yesus peka degravenge ra aku Negravenguna ldquoEle boe miu se baca megravedhi boe ngaa

dhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua dhu peka nalsquoAbhuhadhu cuedhu tukahadhu core eele

te ngaa limuri ne jꞌajꞌi le hadhu erapadhegravedi egravemu

AmaLamatuamesaNakadhukabhili nareaa Na pamadhegravedi hadhu ne

Negraveti egraveegravena ka egravedhi ladhe na beꞌa titukegravenarsquo rdquo

43 Egravele egraveegravena ka Yesus tuhu hari lii padhaiNa peka na ldquoDe miu sanegravedꞌe paie-iieUru egraveegravena Ama Lamatua hagꞌe nare egravedhidhegraveu Yahudi se ho jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Tengaa lula miu pusi-pahae boe Jaꞌa egraveegravenana Lamatua pili nare dhegraveu leo rai kara Tedhegraveu dhumamurimadhutu dadꞌegravei Na dhunia jꞌajꞌi dhegraveu unuNa 44 [Jaꞌa peka paledꞌa-ledꞌa degravenge miu Jaꞌa ka hadhu padhegravediegraveegravena Dhegraveu dhu begravebhe legraveke hadhune egraveegravenana negravengu laho kao-kao Aa ladhe hadhune begravebhe legraveke dhegraveu egraveegravena na dhegraveu ne lahokao-kao]rdquoDagger

45 Ropa kegravetu kapai Yahudi degravenge dhegraveuParisi tadegravengi lii padhai Yesus hegraveia reꞌana lii ne padhegraveto degravenge regravengu Regravenguse ca ropa degravenge dhegraveu sebꞌa oka anggoraa degravenge tuka dhu core eele hadhu erapadhegravedi egravemu 46 De ra nasa titu kegravena Karegravengu mulai tenge jꞌara ho kegravepe Ne Tengaa regravengu madhaꞌu degravenge dhegraveu ae dhupeka na Yesus ne Dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua Negraveti egraveegravena ka regravengu bani boe taongaa-ngaa mi dedha Negravengu

22Lamatua Yesus hia lii upama lula-negraveti

dhegraveu dhu roꞌo boe lasi pesta kabꞌi(Lukas 1415-24)

1 Ka Yesus padhai lii hari degravenge regravengupake lii upama aku Negravengu na 2 ldquoParedhaAma Lamatua egraveegravena nuka segravemi dhegraveu aaeca dhegraveu dhu tao pesta kabꞌi ana mone na3 Ropa dhegraveu pananasu rare hegraveia na puadhegraveu sabꞌa na segravena ka lasi peka dhegraveu-dhegraveudhu abhu negraveru ra peka na lsquoMai ka te dꞌaitadha taꞌa-tinu kegravenarsquo Te ngaa dhegraveu dhuabhu negraveru se roꞌo boe mai

4 Hegraveia dhegraveu sabꞌa se legravepa lasi pekadegravenge dhegraveu aae Ropa na tadegravengi hegraveiadhegraveu aae pua dhegraveu sabꞌa na dhu leo hariaku negravengu na lsquoLami peka hari degravenge dhegraveusegravera ho mai ka te pesta neo mulai kegravenaJaꞌa para sapi ka pananasu kore le dhubeꞌa

2133 Yesaya 51-2 2142 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11822-23 Dagger 2144 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri boe ayat44 neꞌe

Mateos 225 39 Mateos 2226titu kegravena Peka si mai ka raꞌa-rinu te aaꞌi-aaꞌi tesa lersquo 5 Dhegraveu sabꞌa se lasi peka segravemidhu dhegraveu aae moa egraveegravena Te ngaa dhegraveudhu legraveke negraveru se pusi-pahae boe Abhudhu lasi ladhe oka ra abhu dhu lasi erasasabꞌa ra 6 aa cahagꞌe hari ra kegravepe raredhegraveu sabꞌa se negraveti dhegraveu aae ne ho ra gametoke madhe

7 Ropa na tadegravengi hegraveia dhegraveu aae nasabia Ka na paredha sordadꞌu na lasipamadhe aaꞌi dhegraveu-dhegraveu dhu pamadhedhegraveu sabꞌa na segravera Hegraveia sordadꞌu se tunupakegravepu-ladhu ai kota ne toke mera degravengerai

8 Egravele ka dhegraveu aae paroa nare dhegraveu sabꞌadhu leo segravera ka na peka lsquoPesta kabꞌi netesa aaꞌi le te ngaa dhegraveu-dhegraveu dhu jaꞌanegraveru nia boe madhegravedi egravetu dꞌara pesta jaꞌa9 De lami ka asa jꞌara oka-hoo segravena kanegraveru cee dhu sadꞌi miu paragarsquo 10Ka dhegraveusabꞌa se lasi asa jꞌara oka-hoo Hegraveia regravetimai dhegraveu ae-ae dhu ra paraga egravetu jꞌarasegravena ka raꞌa-rinu egravetu pesta kabꞌi ne Dhegraveuseꞌe nuka dhegraveu dhu beꞌa degravenge dhegraveu dhubhelu-katubꞌa mai papegravenu egravetu era kakabꞌine

11 Ka dhegraveu aae laꞌe asa era pesta neladhe palegraveme tamu segravera Hegraveia ladhe negravedhitamu ca dhegraveu dhu pake boemegravedha-papakepesta 12 Ka dhegraveu aae karegravei ne peka nalsquoHee angalai Egraveu nga tao ka mai asa neꞌepake boe megravedha-papake pestarsquo Te ngaadhegraveu ne loo-loo segravene 13 Hegraveia dhegraveu aaeparedha dhegraveu-dhegraveu sabꞌa na aku negravenguna lsquoUjꞌu haga degravenge ai dhegraveu neꞌe ne hocore ne asa liꞌu laꞌe Hudꞌi laa na tangidegravenge abhu jꞌegravera egravetu era dhu maroga kiu-kiu negraveirsquo

14 Segravemi egraveegravena kahegravei Ama Lamatua paroadhegraveu ae te ngaa dhodhoka dhu ciki di dhukabhili nare jꞌajꞌi dhegraveu unu Nardquo

Lamatua Yesus padhai lii lula-negraveti jꞌarabꞌae bea mi dhegraveu paredha

(Markus 1213-17 Lukas 2020-26)15 Ropa tadegravengi rare lii padhai Yesus

hegraveia dhegraveu-dhegraveu Parisi rare lii egraveci ho neopamanahu aa galaa Ne 16 Ka dhegraveu sepua dhegraveu regravengu palere-lere degravenge dhegraveu-dhegraveu negraveti partei politik Herodes segravenaka lasi pakaregravei degravenge Yesus Dhegraveu sekoa-kadꞌiri Yesus peka na ldquoAma Mese

Jiꞌi ngeꞌa dꞌara Ama mola Ama dhumeꞌa boe kapodꞌe-kabegraveli aa dhu ladhe boeregravehu dhegraveu Ama dhu tema ajꞌa-nori LiiHolo-Nori Ama Lamatua degravenge boe koe-kapengo 17 Mamai jiꞌi ne neo karegravei jꞌaraegraveci Madhutu atora agama Yahudi egravedhibisa bꞌae bea mi dhegraveu aae kapai Roma doaadꞌordquo

18 Te ngaa Yesus neꞌa mema na regravenguneo madulu dꞌara Na segravena ka Negravengu pad-hai lii labꞌa dhegraveu paredha Roma HegraveiaYesus dhaa aku Negravengu na ldquoMiu memadhegraveu hoꞌa tema Tasamia ka miu neopamanahu Jaꞌa degravenge jꞌara neꞌe 19Padꞌelosegraveku Jaꞌa doi iia cue dhu dhegraveu pake ho bꞌaebeardquo Hegraveia ra padꞌelo doi iia ne mi Yesus

20 Ka Na karegravei si ldquoNeꞌe ne regravehu cee Aaneꞌe ne ngara ceerdquo

21 Ra dhaa aku regravengu na ldquoEgraveegravena keserdhegraveu aae kapai paredha Romardquo

Hegraveia Yesus peka degravenge ra na ldquoLadhesegravemi egraveegravena hia la mi dhegraveu paredha ngaadhu jꞌajꞌi hak dhegraveu paredha Aa hia lami Ama Lamatua ngaa dhu jꞌajꞌi hak AmaLamatuardquo

22 Ropa ra tadegravengi hegraveia regravengu aaꞌi-aaꞌimalaa lula ngaa dhu Na peka segravera legraveketareꞌa-reꞌa Negraveti egraveegravena ka regravengu bisa boeabhu jꞌara ho pamanahu Yesus Hegraveia lasika tegraveke eele Yesus

Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti dhegraveu madhemamuri hari aa dhegraveu paleo egravemu egravetu sorga doaadꞌo

(Markus 1218-27 Lukas 2027-40)23 Egravetu era neꞌe abhu kahegravei dhegraveu negraveti

partei Saduki Dhegraveu seꞌe ka dhu ajꞌa pekana dhegraveu madhe bisa heka mamuri Lodꞌoegraveegravena dhegraveu seꞌe kahegravei dhu tenge jꞌara hopamanahu Yesus Negraveti egraveegravena ka regravengu maipakaregravei degravengeNe pekana 24ldquoAmaMeseMusa dhu suri tegraveke le atora hia jiꞌi dhupeka na ladhe dhegraveu mone ca dhegraveu madhetegraveke eele dhegraveu egravemu na dhu degravenge boe anana ari negraveti dhegraveu mone ne hudꞌi leo narehari bhegraveni balu ne segravena ka abhu kolo gatimadha aꞌa na 25 Mema uru egraveegravena Musaajꞌa segravemi egraveegravena ka Te ngaa jiꞌi neo karegraveisegravemi neꞌe abhu anamone dhegraveu pidhu dhupaꞌaꞌari Ana partama leo-egravemu te ngaamadhe degravenge boe kolo Hegraveia ari na leonare bhegraveni balu ne 26 Negravebhu boe ka na

2211 Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu cahagꞌe peka na dhegraveu aae ne sadia megravedha-papake pesta hia dhegraveu segravera dhu mai negravetimia-mia Te ngaa dhegraveu egraveci neꞌe noꞌo boe pake megravedha-papake egraveegravena Degravenge jꞌara segravemi neꞌe negravengu pahahe dhegraveu aaedegravenge ana na 2213 Mateos 812 2530 Lukas 1328 2223 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 238 2224 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 255

Mateos 2227 40 Mateos 2244madhe degravenge boe ana kahegravei Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge ari ka tegravelu na negravengumadhegravedikahegravei degravenge bhegraveni balu ne te ngaa madhekahegravei degravenge boe ana Segravemi egraveegravena ka tokeari na dhu limuri tegraveka madhe kahegravei 27Kabhegraveni balu ne madhe

28 De dhu jiꞌi neo karegravei segravemi neꞌe nebhegraveni balu ne dhu leo negravedhi degravenge monedhegraveu pidhu se Begraveli-camegravedꞌa lodꞌo egravele rai-haha ne ropa Ama Lamatua pamamurihari dhegraveu madhe segravera na bhegraveni ne jꞌajꞌimi dhegraveu egravemu ceerdquo

29 Egravele egraveegravena ka Yesus bꞌala si peka naldquoLadhe lii pakaregravei miu segravemi egraveegravena miu sesala kapai le Te miu se meꞌa mere boe isisasuri Ama Lamatua Aa meꞌa boe kahegraveikoasa Na dhu kapai aae egraveegravena 30 Dhu legravekeka segravemi neꞌe Pe Ama Lamatua pamamurihari dhegraveunegravetimamadhe ra regravengu se paleoheka egravemu sama segravemi ana pajuu Na egravetusorga dhu leo boe egravemu

31 Aa Jaꞌa neo peka kahegravei lula-negraveti dhegraveumadhe bisa mamuri hari do aadꞌo Egravetudꞌara sasuri Musa dhu lole na ajꞌu iiki cakapua dhu ai naꞌe te ngaa kegravepu boe Negravetilii lolo ne egravedhi bisa teꞌa na dhegraveu madhebisamamuri hari Te egravetu dꞌara sasuri egraveegravenaAma Lamatua peka degravenge Musa na32 lsquoJaꞌa ne Ama Lamatua negraveti begravei-baki egraveu

Nuka Abraham Isak degravenge YakobRegravengu aaꞌi-aaꞌi ra pahaha iisi era

mi Jaꞌa toke dꞌai sange neꞌenersquo

De egravedhi teꞌa na lodꞌo Ama Lamatuapeka segravemi egraveegravena baki egravedhi se dhu madhenegravebhu le Te ngaa Ama Lamatua peka naNegravengu jꞌajꞌi Lamatua regravengu era Negraveti egraveegravenaka egravedhi dhu teꞌa na samanga regravengu dhumamuri era masi ka regravengu dhu madhenegravebhu le De masi ka madhe te ngaa ramamuri hari Te dhodhoka dhegraveu mamuridi dhu pahaha iisi mi Ama Lamatua dhegraveudhu madhe aadꞌo sirdquo

33 Ropa ra tadegravengi rare lii padhai Yesusne hegraveia dhegraveu Saduki se reꞌa heka bꞌalaTe ngaa dhegraveu ae se malaa-maloha ka rapapeka na ldquoIra ii Lii padhai Dhegraveu neꞌe nebeꞌa seli eele ngardquo

Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti paredha dhukapai risi

(Markus 1228-34 Lukas 1025-28)

34 Ropa dhegraveu Parisi tadegravengi na Yesussegi le dhegraveu Saduki hegraveia ra pakabokoho lasi pakaregravei degravenge Ne 35 Negraveti regravenguse abhu ca dhegraveu dhu dꞌegravelu-megraveu jꞌara-jꞌara agama laꞌe pakaregravei degravenge Yesus akunegravengu na 36 ldquoAma Mese Jaꞌa neo karegraveisegravemi neꞌe ka atora negraveti adꞌa degravenge agamaegravedhi ae dꞌai seli Paredha aaꞌi-aaꞌi dhunegravetiMusa mia ka dhu dedha risirdquo

37 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoParedhadhu dedha risi egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua suri peka nalsquoAma Lamatua egraveegravena tareꞌa Lamatua miu

De miu se hudꞌi sue risi Ne negraveti ngaaaaꞌi-aaꞌi

Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi sanao-maena taruu mi Negravengu

tadhe paie Nedegravenge sabꞌa paꞌegravera ho madhutu

dadꞌegravei Narsquo38 Neꞌe ne ka paredha dhu dedha degravenge

kapai risi 39 Aa abhu paredha ka dua dhupeka nalsquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveu leo nuka segravemi egraveu sue

ngiꞌu egraveu mesa mursquo40 Dua paredha se nuka kapua negraveti

atora Musa degravenge lii ajꞌa-nori aaꞌi-aaꞌi ranegraveti dhegraveu regraveti lii padhai Ama LamatuaDhegraveu tatu boemadhutu paredha leo ladhenegravengu madhutu uuru boe dua paredhadhu dedha risi serdquo

Kristus mema tareꞌa ana-egravepu dhegraveu aaeDaud te ngaa Negravengu Lamatua negraveti dhegraveu aaeDaud kahegravei

(Markus 1235-37 Lukas 2041-44)41 Ropa dhegraveu Parisi dhu pakaboko era

egravetu egraveegravena ka Yesus karegravei si peka na42 ldquoKaregravei negraveti uru ka Ama Lamatua dhupadhadha tegraveke le ho pua Kristusmai segravenaka hia mamuri mi dhegraveu unu Na De mad-hutu aꞌabhumiu na Kristus egraveegravena ana-egravepuceerdquo

Hegraveia ra dhaa peka na ldquoNegravengu egraveegravena ana-egravepu negraveti dhegraveu aae Daudrdquo

43 Yesus lii hari aku Negravengu na ldquoLadhesegravemi egraveegravena nga tao ka RohMola-Megraveci egraveegravenapeka degravenge dhegraveu aae Daud na negravenguparoa Kristus lsquoLamatuarsquo Te Daud suritegraveke na44 lsquoAma Lamatua peka mema le degravenge

lamatua jaꞌa na 2232 Kalua negraveti Masir 36 2237 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 65 2239 Atora negraveti Ama-ama Agama1918 2240 Lukas 1025-28 2244 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101

Mateos 2245 41 Mateos 2315ldquoMai ho madhegravedi egravetu era hua iia ne

egravetu baboa gꞌana JaꞌaTe begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa tao musu-

musu egraveu segravera pahaha iisi miegraveursquo rdquo

45 De negraveti lii neꞌe ne egravedhi teꞌa nadhegraveu aae Daud mesa na paroa Kristus nelsquoLamatuarsquo De ladhe dhegraveu peka na Kristusdhoka ana-egravepu Daud di egraveegravena dhae dꞌaimegraveka Lula Negravengu Lamatua negraveti dhegraveu aaeDaud kahegraveirdquo

46 Ropa ra tadegravengi lii padhai Yesus dhegraveuParisi se nuka segravemi dhegraveu goa sa te ca dhegraveusa bisa boe dhaa lii Yesus Negraveti egraveegravena kanegraveti lodꞌo egraveegravena regravengu bani heka tengejꞌara ho pakaregravei Ne

23Lamatua Yesus pasanegravedꞌe segravena ka baku

pamudꞌe degravenge mese agama aa dhegraveu Parisisegravera

(Markus 1238-39 Lukas 114346 2045-46)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus ajꞌa ana madhutuNa degravenge dhegraveu ae leo dhu palere degravengeregravengu 2 Na peka degravenge ra aku Negravenguna ldquoMese agama degravenge dhegraveu Parisi segraveraabhu hak ho ajꞌa-nori atora Musami dhegraveu3Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi nanene si aa taomadhutu lii aꞌajꞌa ra Te ngaa mage mimadhutu ngaa dhu ra adꞌu-ue lula regravengumesa ra madhutu boe lii aꞌajꞌa regravengu segravera4 Regravengu laka-seti dhegraveu segravena ka madhutuatora agama ra dhu pabia dhegraveu Te ngaaregravengu mesa ra roꞌo boe soru-bara dhegraveusegravena kamadhutu atora segravera 5Aaꞌi-aaꞌi dhura adꞌu-ue segravera segravena ka dhegraveu koa-kadꞌirisi Nuka segravemi egravetu katanga regravei ra dhu egravekidegravenge megravedha egraveci dhu suri Lii Holo-NoriAma Lamatua aa egravetu lele aai ra kahegravei Tengaa regravengu tao parisi hari segravena ka dhegraveupadedha si peka na lsquoIra ii Dhegraveu se dhegraveumolarsquo

6 Ladhe regravengu maso asa dꞌara egravemugareja do dꞌara pesta regravengu dꞌegravei tenge eradhu beꞌa risi segravena ka dhegraveu ae ladhe regravedhisi 7 Ladhe lasi asa dꞌara pasa regravengu dꞌegraveidhegraveu pakabꞌua si Ra tenge jꞌara segravena kadhegraveu pahaha iisi mi regravengu aa dꞌegravei dhegraveuparoa ra lsquoAma mese dhu hua iiarsquo 8 Tengaa miu baku madhutu jꞌara regravengu seꞌeDhegraveu baku paroa miu lsquoama mesersquo lula

Mese miu dhoka ca dhegraveu di Aa miu aaꞌi-aaꞌi mi seꞌe paꞌaꞌari 9Mage jꞌoka padedhadhegraveu egravetu rai-haha ne peka na lsquoamarsquo lulaAma miu egravetu sorga dhoka egraveci di 10 Dhegraveubaku paroa miu kahegravei lsquolamatuarsquo lula AmaLamatua miu dhodhoka egraveci di nuka Jaꞌane dhu Ama Lamatua pajaji mema karegraveinegraveti uru ka 11Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa pasanegravedꞌemema miu mage padedha iisi mi nukasegravemi dhegraveu dhu dꞌegravei dhoka dhegraveu pakabꞌuara Negraveti miu se cee ka dhu neo jꞌajꞌidhegraveu kapai negravengu hudꞌi jꞌajꞌi ku nukasegravemi egravenu segravena ka lalau-laloꞌo dhegraveu leo12 Te dhegraveu dhu pamone-pabhegraveni egraveegravena naLamatua pamanahu ne Te ngaa dhegraveudhu pahaha iisi nuka segravemi ana iiki begraveli-camegravedꞌa Lamatua dedꞌe padedha nerdquo

Lamatua Yesus pasanegravedꞌe kegravetu agamasegravera lula regravengu padhai lii leo tao leo

(Markus 1240 Lukas 1139-424447-522047)

13 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Naaku Negravengu na ldquoHee miu mese agamadegravenge dhegraveu Parisi se Miu mema dhegraveudhu padhai lii leo tao leo Begraveli-camegravedꞌamiu dui mere pala miu lula miu moꞌo boeparcaya Jaꞌa nuka Dhegraveu dhu Ama Lamatuapamoa tegraveke pua mai Aa dhu bhelu risihari miu bhabhae dhegraveu neo mai asa dꞌararai paredha Ama Lamatua segravena ka ra bakuparcaya Jaꞌa

14 [Hee miu mese-mese agama degravengedhegraveu-dhegraveu Parisi Mema miu dhegraveu dhupadhai lii leo tao leo Begraveli-camegravedꞌamiu pasae mere mamadhe-mamopo lulamiu dꞌegravei kapodꞌe-kabegraveli bhegraveni balu segravenaka parame mere egravemu ra Te ngaa egravetumadha dhegraveu ae miu paꞌabhe bhabhelumiu degravenge jꞌara sabajꞌa panegravebhu-negravebhuho dhegraveu peka na miu dhegraveu dꞌara mola Tengaa egraveegravena na Ama Lamatua hia huku dhubia risi mi miu]

15 Hee miu mese agama degravenge dhegraveuParisi segravera Mema miu dhegraveu dhu padhaileo tao leo Begraveli-camegravedꞌa miu pasae meremamadhe-mamopo lula miu lami asa miaegraveegravena ka palegraveme legraveu do caꞌe-puru ledheneo tenge dhoka ca dhegraveu di segravena ka masopartei agama miu Te ngaa ropa na masomiu adꞌu-uemamuri na asa bhelu risi tokena abhu hahuku dhu babia na dua hari risinegraveti miu egravetu dꞌara naraka

235 Mateos 61 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 68 Sensus 1538 2311 Mateos 2026-27 Markus 9351043-44 Lukas 2226 2312 Lukas 1411 1814 2314 Ayat 14 ne aadꞌo egravetu dꞌara sasuri lii Yunani uru-urusegravera

Mateos 2316 42 Mateos 233316Wee Dꞌaramiu dhu begravedhu le Nga tao

ka limuri nemiu neo padꞌelo jꞌara hia dhegraveuleo Pe miu abhu mamadhe-mamopolula miu ajꞌa leli peka na lsquoLadhe dhegraveupajaji pake soo-subha dhu ale Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi na dhegraveu ne paꞌegraveki boedegravenge lii pajaji na egraveegravena Te ngaa ladhe napajaji pake subha degravenge ale megravedha hualaaegravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌina negravengu heka paꞌegraveki degravenge lii pajaji narsquo17 Miu goa kabao Miu pangee na AmaLamatua pakabꞌua risi megravedha hualaa segraveranegraveti EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi Na doAadꞌo Te Egravemu neꞌe ka dhu tao megravedha segraverajꞌajꞌi mola-megraveci

18 Miu se ajꞌa ore-leli kahegravei peka nalsquoLadhe dhegraveu pajaji pake subha ale meikorbandhuegravetudꞌara EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi dhegraveu ne paꞌegraveki boe degravenge liipajaji na Te ngaa ladhe na pajaji pakesubha aa alemegravedha egravetu dedhamei korbanna dhegraveu ne heka paꞌegraveki degravenge lii pajajina kegravenarsquo 19 Miu mema begravedhu tareꞌa-reꞌaTatumei korban ne kabꞌua risi negravetimegravedhaegravetu dedha mei egraveegravena Te mei egraveegravena ka dhutao megravedha korban regravengu jꞌajꞌi mola-megravecimi Ama Lamatua 20 Negraveti egraveegravena ka ladhedhegraveu subha ale mei korban ne na beꞌarisi ale mei degravenge aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu dedhamei egraveegravena 21 Aa ladhe dhegraveu subha aleEgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi na beꞌa risiale kahegravei Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌidegravenge kolongara Ama Lamatua Te Negravenguka dhu pea egravetu talora aae na 22 Aa ladhedhegraveu subha ale sorga na egraveegravena egraveci egraveegravenaka degravenge negravengu ale kadera paredha AmaLamatua palere-lere degravenge kolongara Nate Negravengu ka dhu madhegravedi negravedꞌu paredhaegravetu egraveegravena

23 Hee miu mese agama degravenge dhegraveuParisi segravera Mema miu dhegraveu dhu padhaileo tao leo Pe miu abhu mamadhe-mamopo lula miu dꞌegravelu-megraveu titu kegravenapaꞌiga capala negraveti canguru pala dhu miuhia Lamatua Miu paꞌiga aaꞌi megraveu-megraveutoke bubhu negraveti dꞌara oka egraveci sa tegraveke eeleboe Miu ige toke lutu-sela nuka segravemiregraveu dꞌare kaꞌunyi degravenge lasona Te ngaamiu pabhegravelu eele atora dhu kabꞌua risinegraveti Ama Lamatua Te mamuri miu molaboe Miu sue boe dhegraveu dhu unu aadꞌo Aamamurimiumadhutu boe dadꞌegravei LamatuaBeꞌa risi miu taomadhutu aaꞌi dhu pakare-

jꞌe dꞌara Lamatua heka mi paꞌige kegravenabubhu-bubhu dhu lutu segravera dhu miu neohia mi Lamatua 24 Dꞌara miu begravedhute ngaa tasamia ka neo era pajꞌujꞌu jꞌarahia dhegraveu leo Miu tao atora toke lutuho pua dhegraveu madhutu te ngaa atora dhukabꞌua risi negraveti AmaLamatuamiumesamipusi-pahae boe Nuka segravemi miu sule eelekikidui dhu ana iiki-iiki negraveti egravei dhu miuminu te ngaa badha aae segravemi kabao miudhegravele kateme

25 Hee miu mese agama degravenge dhegraveuParisi segravera Mema miu dhegraveu dhu padhaileo tao leo Pe miu abhu mamadhe-mamopo lula miu rase pega-mago tokemegraveu kaleꞌe te ngaa dhoka re liꞌu di Masika re dꞌara na dhu kajꞌalu titu kegravena negravetimanaꞌumiudegravengedegraveungaramiu Mamurimiu segravemi egraveegravena kahegravei

26 Wee dhegraveu Parisi dhu begravedhu ee Raseuuru ku re dꞌara pega-mago miu segraveraDegravenge segravemi egraveegravena re liꞌu na jꞌajꞌimegraveu kahegravei

27 Wee miu mese agama degravenge dhegraveuParisi segravera Mema miu dhegraveu dhu padhaileo tao leo Pe miu abhu mamadhe-mamopo lulamiu ca ropa degravenge roꞌa dhegraveumadhe dhu lame degravenge egravei dama pudhiDhegraveu ladhe re liꞌu na beꞌa titu kegravenaTe ngaa egravetu dꞌara pegravenu degravenge rui dhegraveumadhe aa dhu hegraveu oone-oone 28Miu egraveciegraveegravena ka Miu dꞌegravei tao iisi mi segravemi dhegraveu dhumola-megraveci Negraveti liꞌu dhegraveu regravedhi na miunuka segravemi dhegraveu dꞌara mola Te ngaa egravetudꞌara miu cakaraa dhegraveu bhelu-katubꞌa Temiu padhai lii leo tao leo aa pabhegravelu eeleparedha Ama Lamatua segravera

29 Hee miu mese agama degravenge dhegraveuParisi segravera Mema miu dhegraveu dhu padhaileo tao leo Pe miu abhu mamadhe-mamopo Miu pakapai roꞌa negraveti dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua aa dule pabeꞌa-beꞌa roꞌa dhegraveu dꞌara beꞌa 30 Te ngaa miupeka na lsquoSegravemi jiꞌi se mamuri tegraveu egraveci egraveegravenaka degravenge begravei-baki jiꞌi tatu jiꞌi madhutuboe pamadhe dhegraveu dhu regraveti lii padhai AmaLamatua segraverarsquo 31Degravenge jꞌara neꞌe miu unumi bhoke rahasia miu na miu bhelu egraveciegraveegravena ka degravenge begravei-baki miu 32De laꞌa sinama Miu tao taruu la bhabhelu toke dꞌaiegravele madhutu tatao begravei-baki mi

33 Miu tareꞌa-reꞌa bhelu-katubꞌa egraveciegraveegravena ka degravenge mege dhu degravenge raco Miupangee na Ama Lamatua huku boe miu

2322 Yesaya 661 Mateos 534 2323 Atora negraveti Ama-ama Agama 2730 2327 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 233

Mateos 2334 43 Mateos 2414Aadꞌo Tatu Na pegraveci miu asa dꞌara ainaraka 34 Sanegravedꞌe paie Pe Jaꞌa pua anamadhutu Jaꞌa mai ho ra ajꞌa-nori degravengepadꞌelo miu jꞌara mamuri Lamatua dhulegraveke Te ngaa egraveegravena na miu pamadhe ca-hagꞌe aa cahagꞌe hari miu paku pamadhesi egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Abhu kahegraveidhu miu hake-paru si egravetu dꞌara egravemu-egravemusabajꞌa aa abhu cahagꞌe kahegravei miu pa-jꞌegravera si toke ra rai negraveti kota egraveci asa kotaleo 35 Lodꞌo uru segravera begravei-baki miu pa-madhe Habel Masi ka negravengu ne dꞌaradhu mola Begravei-baki miu dhu loe boe pa-madhe dhegraveu dhudꞌaramola negraveti lai ana-laiegravepu Toke dꞌai Sakaria ana negraveti BarakiaRa pamadhe ne egravetu madha Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi padegravetu degravenge mei kor-ban Lula miu madhutu bhabhelu begravei-bakimi negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi tago mere raanegraveti dhegraveu dhu dꞌara mola seꞌe 36 Memalegraveke tareꞌa Te miu ana lodꞌo limuri nebegraveli-camegravedꞌa abhu huku lula jꞌara-jꞌarabhabhelu dhu begravei-baki miu adꞌu-ue karegraveinegraveti uru ka mairdquo

Dꞌara Yesus susa lula tatao dhegraveuYerusalem

(Lukas 1334-35)37 ldquoHee miu dhegraveu Yerusalem Miu dhu

loe boe pamadhe dhegraveu-dhegraveu regraveti lii pad-hai Ama Lamatua aa pegraveci pamadhe dhegraveupajuu-paleha Na dhu mai soru-bara miuJaꞌa keꞌa boe roca pamako miu segravena kalegravepa mai asa Jaꞌa ne nuka segravemi manu renadhu bhiri-sarobho ana na egravetu dꞌara egravela naTe ngaa miu pusi-pahae boe Jaꞌa 38 Negravetiegraveegravena ka Lamatua pusi-pahae heka degravengeegravemumiu Ka begraveli-camegravedꞌa egravemu egraveegravena dhegraveupea heka egravetu dꞌara 39 Nanene paie-iieTe begraveli-camegravedꞌa miu megravedhi heka Jaꞌa tokedꞌai lodꞌo na miu mangaku peka na lsquoEgravedhimanegravengi segravena ka Ama Lamatua pala-bagimamegravengi-nale mi Dhegraveu neꞌe lula Lamatuaka dhu pua Na mairsquo Miu mangaku segravemiegraveegravena heka megravedhi hari Jaꞌa kegravenardquo

24Lamatua Yesus peka tegraveke gaguri Egravemu Ka-

pua Manegravengi-Mangajꞌi(Markus 131-2 Lukas 215-6)

1 Ka Yesus neo tegraveke eele Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Ropa Na kalua anamadhutu Na mai pajꞌujꞌu babeꞌa Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi ne 2Te ngaa Yesuspeka degravenge ra na ldquoEgravemu ne mema saraga

Te ngaa nanene ee Negravebhu heka dhegraveumaipaguri eele aaꞌi hadhu serdquo

Lamatua Yesus peka tegraveke na begraveli-camegravedꞌa ana madhutu Na paraga degravengejꞌajꞌegravera

(Markus 133-13 Lukas 217-19)3 Hegraveia Yesus laꞌe madhegravedi asa ledhe

Saitun Ka ana madhutu Na mai padhai liimesa ra degravenge Ne peka na ldquoAma Pekahari ku laa lii padhai Ama deo na Jꞌajꞌajꞌina pegraveri lodꞌo Mamai hari Ama na lodꞌomia Aa tadha-tadha na tasamia Tasamiakahegravei degravenge lodꞌo egravele rai-hahardquo

4 Ka Yesus dhaa peka na ldquoJꞌaga paiemamuri miu segravena ka dhegraveu baku kapodꞌe-kabegraveli miu 5 Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveu ae maitegravebꞌa kakara peka na lsquoJaꞌa ne KristusDhegraveu dhu Ama Lamatua padhadha karegraveinegraveti uru karsquo Degravenge jꞌara ne regravengu monyadhegraveu ae 6 Ladhe miu megravedhi ka dhegraveu pa-musu do tadegravengi lii palolo dhegraveu papara-pakegravejꞌi egravetumia-mia na miu bakumadhaꞌukahegravei Te jꞌara seꞌe se hudꞌi jꞌajꞌi uuruku te ngaa lodꞌo egravele rai-haha ne dhae dꞌaimegraveka 7Dhegraveunegraveti ca suku egraveegravenanapamusudegravenge suku leo Negara egraveci pamusu labꞌanegara leo Egravetu mia-mia abhu rai opoaa manganga-madꞌegraveu dhu kapai titu kegravena8 Te ngaa segravera sa heka tadha partamakegravena dhu peka na lodꞌo egravele rai-haha degravetuae le Egraveegravena nuka segravemi bhegraveni dhu mulaikabake pegravedꞌa neo nara iisi

9 De miu hudꞌi jꞌaga paie ku ngiꞌu miuTe begraveli-camegravedꞌa dhegraveu mai pajꞌegravera degravengepamadhe miu Aa dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi egraveegravena na dꞌegravei boe miu lula miu mad-hutu Jaꞌa 10 Taa egraveegravena dhegraveu ae ka dhusoro kabodho degravenge roꞌo heka madhutuJaꞌa Regravengu panasa egraveci degravenge egraveci aa egravecipahie egraveci 11 Egraveegravena na abhu dhegraveu dhu temaleko-monya se peka na regravengu dhegraveu regravetilii padhai Lamatua Ka dhegraveu ae ka dhulegraveka si 12 Begraveli-camegravedꞌa bhabhelu dhegraveuasa tabha toke dhegraveu reꞌa heka pasue egravecidegravenge egraveci 13 Te ngaa dhegraveu dhu taha taruutokemadhe tatu Ama Lamatua pala hia nemamuri 14 Te dhegraveu hudꞌi palolo pale-legraveme ku Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua tokesuu-suu rai dꞌai roꞌa kakilu egravetu rai-hahane segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa megraveu jꞌaramamuri Lamatua Egravele egraveegravena ku rai-haha neheka egravele kegravenardquo

249 Mateos 1022 2413 Mateos 1022

Mateos 2415 44 Mateos 2432Lamatua Yesus peka mema begraveli-camegravedꞌa

dhegraveu bhelu-katubꞌa egraveci mai paꞌele iie dhegraveuparcaya

(Markus 1314-23 Lukas 2120-24)15 Yesus padhai lii hari aku Negravengu na

ldquoDaniel ca dhegraveu negraveti dhegraveu regraveti lii padhaiAma Lamatua dhu suri tegraveke le peka nabegraveli-camegravedꞌa dhegraveu egraveci dhu bhelu-katubꞌarisi eele mai Egraveegravena na maso titu egravetuera laluri egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua Degravenge jꞌara nenegravengu pahera eele era neꞌe Negraveti egraveegravena kaAma Lamatua soro kabodho tegraveke eele eraneꞌe De ropa miu megravedhi ka segravemi egraveegravena nami pajiko paie-iie ka (Dhegraveu cee dhu bacasasuri neꞌe hudꞌi pajiko paie-iie ku) 16Teneꞌe ne jꞌajꞌi tadha dhupekana lodꞌo-lodꞌojꞌajꞌegravera degravetu ae le Ropa megravedhi ka segravemiegraveegravena dhegraveu egravetu propensi Yudea rai ka asaledhe 17 Ladhe abhu dhegraveu dhu kalua negravetidꞌara egravemu le na maso ia ka mere megravedha-panyau Te ngaa rai degravenge ka segravena ka bakulegravekemamadhe-mamopo 18Dhegraveu egravetu dꞌaraoka legravepa ia ka mere megravedha-papake mi Tengaa rai degravenge ka 19 Dhu jꞌegravera risi kaina dhudegravengebabia aa ina-ina dhupasusuana dhu heka rara iisi hiu segravera Te regravenguse bisa boe rai pamegraveri 20 De hua iia miusabajꞌa manegravengi segravena ka lodꞌo jꞌajꞌegravera egraveegravenamage legraveke degravenge hegraveru egravejꞌi lai do lodꞌo aesasabꞌa 21 Te lodꞌo egraveegravena jꞌegravera titu kegravenaKaregravei negraveti Ama Lamatua pajꞌajꞌi rai-hahane toke dꞌai sange neꞌe ne dhegraveu dhaeladhe regravedhi megraveka jꞌajꞌegravera dhu kapai segravemiegraveegravena na Aa egraveegravena na dhegraveu paraga hekadegravenge jꞌajꞌegravera dhu segravemi egraveegravena 22 Te ngaamiu oto kapai te Ama Lamatua pabꞌabꞌelodꞌo egraveegravena Ladhe aadꞌo na abhu boe cadhegraveu sa dhu bisa taha mamuri Te ngaalula Ama Lamatua sue dhegraveu unu Na dhuhagꞌe nare segravera negraveti egraveegravena ka Na pabꞌabꞌelodꞌo jꞌajꞌegravera segravera

23 Ladhe lodꞌo egraveegravena dꞌai ka miu tadegravengidhegraveu peka na lsquoLadhe ku la Kristus kaneꞌersquo Aa dhegraveu leo peka na lsquoKristus ka negraveirsquoTe ngaa baku miu parcaya 24 Te egraveegravena naabhu dhegraveu mai tegravebꞌa kakara peka na lsquoJaꞌane Kristusrsquo Aa dhegraveu leo peka na lsquoJaꞌa nedhegraveu kegraveti lii padhai Ama Lamatuarsquo Egraveegravenana regravengu tao tadha malaa rupa-rupa pakekoasa nidhu segravena ka kapodꞌe-kabegraveli dhegraveu

Dhegraveu se tenge jꞌara ho dhegraveu unu AmaLamatua segravera legraveke tipu kahegravei 25 De miuhudꞌi jꞌaga paie-iie mamuri miu Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera se dhae dꞌai megraveka te ngaaJaꞌa pasanegravedꞌe mema le miu

26 Ladhe dhegraveu peka degravengemiu na lsquoKris-tus egravetu le dꞌara tana lapanegraveirsquo na baku lamikahegravei Aa ladhe abhu dhu peka na lsquoKristusnuka egravetu dꞌara egravemursquo na bakumiu parcayakahegravei 27 Te Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa ladhe Jaꞌa mai hari asarai-hahane dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhi Jaꞌanuka segravemi dhegraveu ladhe regravedhi bela kahaꞌanegraveti dhimu asa haa

28 Ladhe Jaꞌa legravepa hari mai pe miu meꞌaJaꞌa egravetu era mia Nuka segravemi dhegraveu reꞌana ladhe dhegraveu regravedhi manu-bhui dhu temaraꞌa sisi badha madhe ra lela paꞌoru egravetumia na ra reꞌa egraveegravena jꞌajꞌi mi tadha na tatuabhu sisi hegraveu egravetu era egraveegravenardquo

Lamatua Yesus peka mamai hari Na(Markus 1324-27 Lukas 2125-28)

29 Egravele egraveegravena ka Yesus tuhu hari lii padhaiNa ho peka degravenge ana madhutu Na segraveraaku Negravengu na ldquoLadhe oe egravele ka lodꞌojꞌajꞌegravera segraveralsquoEgraveegravena na madha lodꞌo maroga kiu-kiu

hegraveru heo hekaHua hegravetu-hua hegravetu kabhui negraveti

dedha-liruaa koasa-koasa egravetu dedha-liru patogo

egraveci degravenge egravecirsquo30 Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhi kahegravei

tadha egravetu dedha-liru dhu padꞌelo pekana DhegraveuRai-hahaTareꞌa-reꞌa neomai harikegravena Ropa regravedhi segravemi egraveegravena hegraveia sukuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne jꞌajꞌi madhaꞌu tokera tangi Te begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa puru maidegravenge raꞌi-liru heka regravengu ladhe regravedhikoasa degravenge dadedha Jaꞌa kegravena 31 KaJaꞌa pake lii tegravebhe dhu megravedhu ho pua ana-ana pajuu Ama Lamatua negraveti sorga segravenaka pakaboko rare dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌakabhili kore le negraveti suu-suu rai-haha negravetihaa toke dhimu negraveti badae toke balegraveurdquo

Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera jꞌajꞌi mi tadha mamaiLamatua Yesus

(Markus 1328-31 Lukas 2129-33)32 ldquoJaꞌa pakasame segravemi ajꞌu ca kapua

Ladhe regraveu na mulai karara tadha na oe 2415 Daniel 927 1131 1211 2418 Lukas 1731 2421 Daniel 121 Rai-haha Rupa Hiu 714 2427 Lukas 1723-24 2428 Lukas 1737 2429 Yesaya 1310 344 Yeskial 327 Yoel 21031 315Rai-haha Rupa Hiu 612-13 2430 Daniel 713 Sakaria 1210-14 Rai-haha Rupa Hiu 17

Mateos 2433 45 Mateos 259degravetu hegraveru hadhu kegravena 33 Segravemi egraveegravena kahegraveiladhe miu megravedhi ka dꞌai lodꞌo-lodꞌo jꞌa-jꞌegravera nuka segravemi dhu Jaꞌa peka-padhai deona egraveegravena tadha na mamai Jaꞌa dhu degravetuiiki le 34 Nanene paie-iie Negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri loo-limuri ne egraveegravena naabhu cahagꞌe dhu dhae madhe megraveka telodꞌo jꞌajꞌegravera se dhu jꞌajꞌi le 35Masi ka lirudegravenge rai-haha ne ele te ngaa lii padhaiJaꞌa ne ca lamusi sa bisa boe elerdquo

Lamatua Yesus peka na ca dhegraveu sa reꞌaboe lodꞌo mamai Negravengu

(Markus 1332-37 Lukas 1726-3034-36)36 ldquoCa dhegraveu sa reꞌa boe pegraveri lodꞌo Jaꞌa

mai hari Ana pajuu Ama Lamatua egravetusorga reꞌa boe kahegravei Jaꞌa mesa ku keꞌa boekahegravei Dhodhoka Ama Ku mesa Na dhuneꞌa 37 Te Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa ropa Jaꞌa mai hari nukasegravemi taa uru segravera lodꞌo Nohmamuri era38Egravei aae dhae jꞌajꞌi megraveka lala te ngaa dhegraveu-dhegraveu dhu raꞌa-rinu aa paleo egravemu segravemibiasa Dhegraveu segravera tao taruu segravemi egraveegravenatoke Noh maso asa dꞌara kapa aae egraveegravena39 Te ngaa ropa egravei aae lala hae negraveti aaꞌi siregravengu heka kabegravedhi kegravena lula ngaa dhujꞌajꞌi segravera Egraveci egraveegravena ka degravenge mamai Jaꞌabegraveli-camegravedꞌa 40 Lodꞌo egraveegravena ladhe abhudhegraveu dua egravetu dꞌara oka cagꞌagꞌa laa AmaLamatua dedꞌe negraveti ca dhegraveu aa ca dhegraveuhari tegraveke eele 41 Ladhe dhegraveu bhegraveni dhegraveudua dhu majꞌu are kacaꞌa la Ama Lamatuadedꞌe negraveti ca dhegraveu aa ca dhegraveu hari tegravekeeele

42 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi bori paꞌegraveramema kahegravei te miu meꞌa boe pegraveri lodꞌoLamatua miu legravepa hari mai 43 Pangeepaie-iie Ladhe lamatua egravemu dhu neꞌamema na megraveda none dhegraveu manaꞌu maitatu na pasaruru boe musi madha na segravenaka dhegraveu manaꞌu baku maso asa dꞌara egravemu44 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi paꞌegravera memakahegravei Te mamai hari Jaꞌa egraveegravena degravengesahegravekardquo

Lamatua Yesus ajꞌa peka na dhegraveu sabꞌahudꞌi madhutu taruu ku dadꞌegravei lamatua na

(Lukas 1241-48)45 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na

peka na ldquoMiu hudꞌi jꞌajꞌi ku nuka segravemidhegraveu sabꞌa dhu madhutu dhodhoka dadꞌegraveilamatua na Te ladhe lamatua na neo laꞌerai kajꞌegraveu na dedꞌe dhegraveu sabꞌa dhu segravemi

egraveegravena ku ho uri ngangaꞌa-nganginu hia isiegravemu na 46 Ladhe lamatua na legravepa ladhenegravedhi dhegraveu sabꞌa na dhu sabꞌe degravenge beꞌatatu na karejꞌe 47 Parcaya la Jaꞌa te begraveli-camegravedꞌa lamatua egravemu hia dhegraveu sabꞌa nekoasa segravena ka ladhe-leru megravedha-panyauna aaꞌi-aaꞌi

48 Te ngaa ladhe dhegraveu sabꞌa ne dhegraveubhelu tatu na ngee egravetu dꞌara na 49 lsquoBeꞌakegravena Lamatua jaꞌa laꞌe le de cee neꞌa napegraveri lodꞌo legravepa hari mairsquo Negraveti ngangeesegravemi neꞌe ne hegraveia na kalabhe dhegraveu sabꞌaleo segravera Aa negravengu madhegravedi naꞌa-ninumau-mau bera-bera degravenge dhegraveu mahusegravera 50 Te ngaa dhu neꞌa nare boe nacagꞌagꞌa laa lamatua na legravepa hari mai51Hegraveia lamatua na capa pajꞌegravera ne ka corene asa liꞌu segravena ka na paꞌegraveci degravenge dhegraveupadhai lii leo tao leo segravera Egravetu era neꞌedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra tangi dꞌara pegravedꞌa lula rajꞌegravera dꞌai selirdquo

25Lamatua Yesus hia lii pakasame lula-negraveti

dhegraveu bhegraveni dhu tatae mamai dhegraveu mone dhuneo kabꞌi

1 Egravele egraveegravena hegraveia Yesus tuhu hari liilula-negraveti Ama Lamatua negravedꞌu paredhaaku Negravengu na ldquoMiu hudꞌi bori mema-mema ho soru mamai Jaꞌa nuka segravemi liipakasame ne Segravemi neꞌe ca tegraveka dhegraveubhegraveni dhegraveu canguru dhu kalua re megravedalasi soru broit dhegraveu mone regraveti degravengelabhu egravei megravenyi asa egravemu angalai ra 2 Tengaa negraveti regravengu canguru dhegraveu se abhulegravemi dhu goa aa legravemi dhu dꞌegravelu-megraveu3 Legravemi dhu goa se regraveti boe egravei megravenyi dhurisi 4 Te ngaa legravemi dhu dꞌegravelu-megraveu se regravetiparisi

5 Dꞌai egravemu broit dhegraveu mone dhae maimegraveka Negravebhu-negravebhu ka dhegraveu bhegraveni semusimadha ra sakaa hegraveia ra bhegravejꞌi luu titukegravena

6 Reꞌa rare boe te dꞌai talora megraveda sahegraveia tadegravengi lii paꞌoo peka na lsquoWee Broitmai le Mai lati soru nersquo 7Ropa ra tadegravengihegraveia dhegraveu bhegraveni se kegravedꞌi ka Ka ra kegravepeka labhu ra egraveci-egraveci 8 Te ngaa dhegraveu bhegravenidhu goa se peka degravenge bhegraveni aanga raaku regravengu na lsquoAngalai ee Bagi hia jiꞌi egraveimegravenyi miu ciki la te labhu jiꞌi di ruru-rurukegravenarsquo 9Tengaa dhegraveu bhegraveni dhu dꞌegravelu-megraveuse dhaa aku regravengu na lsquoIrii Baku nasa

2437 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 65-8 2439 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 76-24 2444 Lukas 1239-40 251 Lukas 1235

Mateos 2510 46 Mateos 2530te bisa boe Te egravei megravenyi jiꞌi dꞌai boe egravedhiaaꞌi-aaꞌi ti De beꞌa risi lami hegraveli egravetu eradhu pahia egravei megravenyirsquo 10 Hegraveia lasi ka hegraveli egraveimegravenyi Te ngaa ropa regravengu lasi broit dhudꞌai le Ka dhegraveu bhegraveni dhu dꞌegravelu-megraveu selasi ka asa dꞌara pesta palere-lere degravengebroit degravenge tamu aaꞌi-aaꞌi ra Ropa regravenguaaꞌi-aaꞌi dꞌai dꞌara ka ra begravedho egravemu

11 Hegraveia dhegraveu bhegraveni dhegraveu legravemi dhu goase legravepa mai Ka ra paroa peka na lsquoAmaAma Conge ku egravemu hia jiꞌi larsquo 12 Te ngaaamane dhaa aku negravenguna lsquoWee bisa boete miu se cee jaꞌa tadhe boersquo

13 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi paꞌegravera taruute miu meꞌa boe kahegravei lodꞌo do hake pegraveriJaꞌa legravepa hari mairdquo

Lamatua Yesus pake lii pakasame lula-negraveti dhegraveu sabꞌa dhu uri doi-dhari lamatua na

(Lukas 1911-27)14 Ka Yesus peka hari lii pakasame egraveci

akuNegravenguna ldquoRopa Jaꞌa tegraveke eelemiu namiu hudꞌi sabꞌa paie-iie hia Jaꞌa nuka segravemilii pakasame ne abhu lamatua ca dhegraveuneo pakegravedꞌi laꞌe asa rai kajꞌegraveu Ropa napaꞌegravera neo laꞌe hegraveia na paroa nare dhegraveu-dhegraveu sabꞌa na ka na paredha si aku negravenguna lsquoMiu pake doi ne tao mi poko Ladhejaꞌa legravepa mai miu padꞌelo degravenge jaꞌa miuabhu leto ca ngaarsquo 15 Ka na pabagi doihualaa mi dhegraveu sabꞌa ka egraveci legravemi sakusegravena ka pabꞌunge ne Dhegraveu sabꞌa ka duaabhu doi dua saku aa ka tegravelu abhu doi casaku madhutu aꞌegravera regravengu egraveci-egraveci ra Kalamatua ne pakegravedꞌi laꞌe ka

16 Ropa segravemi rare doi ne hegraveia dhegraveu sabꞌaka egraveci laꞌe degravenge dꞌaga Negravebhu boe naabhu leto doi legravemi saku hari 17 Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu sabꞌa ka dua Na abhuleto doi dua saku hari 18 Te ngaa dhegraveusabꞌa ka tegravelu dhu abhu doi ca saku deo nalaꞌe kegravei roꞌa ka na padhegravenu doi lamatua naasa dꞌara

19 Negravebhu ae ku heka lamatua regravengulegravepa Hegraveia na paroa dhegraveu sabꞌa na segravera hoparisa doi na dhu na hia si uri 20 Dhegraveusabꞌa ka egraveci laꞌe ka saraka doi cangurusaku ka na peka lsquoAma Doi ama ka neꞌeCa hari ni ama hia jaꞌa doi legravemi saku Tengaa limuri ne jaꞌa abhu leto legravemi sakukahegraveirsquo

21 Ropa lamatua na tadegravengi hegraveia nakarejꞌe Ka na peka na lsquoBeꞌa Egraveu nedhegraveu sabꞌa dhu beꞌa Egraveu ne majꞌegraveni aa dꞌegraveimadhutu taruu lii paredha jaꞌa masi kajaꞌa aadꞌo Lula egraveu ne bisa uri dhu ciki segravemineꞌe de egraveegravena na jaꞌa dedꞌe egraveu segravena ka urijꞌara dhu kapai aae hari Pe jaꞌa tao pestasegravena ka taꞌa-tinu sama-samarsquo

22 Egravele ka dhegraveu sabꞌa ka dua laꞌe sarakami lamatua na doi egravepa saku ka na peka nalsquoAma Ca hari ni ama hia jaꞌa doi dua sakuTe ngaa ladhe ku la jaꞌa abhu leto dua sakukahegraveirsquo

23 Ka lamatua ne karejꞌe kahegravei ka napeka na lsquoBeꞌa Egraveu ne dhegraveu sabꞌa dhubeꞌa kahegravei Egraveu ca dhegraveu dhu majꞌegraveni aamadhutu taruu lii paredha jaꞌa masi kajaꞌa aadꞌo Lula egraveu bisa uri dhu ciki segravemineꞌe ne de egraveegravena na jaꞌa dedꞌe egraveu ho uri dhukapai hari Pe jaꞌa tao pesta segravena ka taꞌa-tinu sama-samarsquo

24 Egravele egraveegravena ka dhegraveu sabꞌa ka tegravelu laꞌepeka degravenge lamatua na aku negravengu nalsquoAma Jaꞌa keꞌa na ama ca dhegraveu dhu dꞌaraadhu Te amamore ngaa dhu dhegraveu leo taoaa puu more ngaa dhu dhegraveu leo segravele 25Kajaꞌa madhaꞌu mage doi se ele hegraveia amahuku jaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa huni paie-iiene Ka seꞌe ama De more hari ka te doiama se kura boe ca ana ma sarsquo

26 Ropa lamatua ne tadegravengi nare hegraveiana jegraveke dhegraveu sabꞌa ne aku negravengu na lsquoWeeegraveu ne dhegraveu sabꞌa dhu bhelu aa bai-eedꞌaEgraveu dhu meꞌa na jaꞌa kore ngaa dhu dhegraveuleo tao aa puu kore ngaa dhu dhegraveu leosegravele 27 nga tao ka egraveu lamu boe tegraveke doi nemi bank Segravena ka ropa jaꞌa legravepa jaꞌa korebunga na masi ka ciki ooꞌe ngaa-ngaa taoboersquo

28 Ka lamatua ne pua dhegraveu sabꞌa dhu leosegravera aku negravengu na lsquoMere doi negraveti negravengune ho hia mi dhegraveu sabꞌa dhu abhu letolegravemi saku egraveegravena 29 Te dhegraveu dhu uri paie-iie ngaa dhu egravetu adhe-aai na egraveegravena na naabhu ae hari Te ngaa dhegraveu dhu roꞌo boeuri ngaa dhu egravetu dꞌara adhe-aai na egraveegravenana rare aaꞌi negraveti negravengu

30 Kegravepe mere dhegraveu sabꞌa dhu guna boene Nuni paꞌoro ne pegraveci asa liꞌu negravei Sorotegraveke ne segravena ka na tangi aa dui narejꞌajꞌegravera egravetu era maroga aatu-aatu negraveirsquo rdquo

2512 Lukas 1325 2515 Lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na legravemi τάλαντον (talanton) Talanton egraveci na nukasegravemi gaji ca dhegraveu tuka dꞌara 15 tegraveu De legravemi talanton egraveegravena gaji 75 tegraveu 2529 Mateos 1312 Markus 425 Lukas818 2530 Lukas 1911-27 Mateos 812 2213 Lukas 1328

Mateos 2531 47 Mateos 263Lamatua Yesus lole aꞌegravele rai-haha degravenge

lodꞌo Negravengu neo jꞌue lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi31 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na aku

Negravengu na ldquoJaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane begraveli-camegravedꞌa puru mai degravenge dadedhanegraveti Ama Ku palere-lere degravenge ana pajuuNa negraveti sorga Egravele na Jaꞌa madhegravedi egravetukadera paredha dhu dedha risi segravena kaparisa mamuri dhegraveu aaꞌi-aaꞌi 32 Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri regravedhiegravetu rai-haha mai asa madha Jaꞌa Pe Jaꞌahagꞌe si nuka segravemi dhegraveu madhenga badhapacegraveri kahibꞌi-kalegravebho negraveti kahibꞌi-kaꞌiasegravena ka jꞌajꞌi mi dua kaboko 33 Dhegraveu-dhegraveu dhu mamuri madhutu dadꞌegravei AmaLamatua Jaꞌa hia si re gꞌana Jaꞌa Tengaa dhu leo segravera Jaꞌa hia si re kariu Jaꞌa34 Lodꞌo egraveegravena Jaꞌa kegravedꞌu paredha nukasegravemi Dhegraveu Aae Egraveegravena na dhegraveu-dhegraveu egravetugꞌana Jaꞌa Jaꞌa peka degravenge regravengu na lsquoMiuseꞌe se ka dhu abhu megravengi-nale negraveti AmaKu Mai lati asa dꞌara egravemu Na dhu Na taotegraveke hia miu karegravei negraveti uru ka 35 Jaꞌa negraverumiu lula uru egraveegravena lodꞌo Jaꞌa mangangamiu ka dhu pangaꞌa Jaꞌa Aa lodꞌo Jaꞌa kokokamango miu ka hia Jaꞌa kinu Jaꞌa mainuka segravemi dhegraveu leo kara te ngaa miu hiaJaꞌa manubha egravetu dꞌara egravemu miu 36 Jaꞌadegravenge boe megravedha-papake te ngaa miu kadhu papake Jaꞌa Jaꞌa egravetu dꞌara papegravedꞌa-taregravegu te ngaa miu ka dhu lalau-laloꞌoJaꞌa Jaꞌa egravetu dꞌara begravedho aa miu ka dhumai paꞌasu-pareo degravenge Jaꞌarsquo

37 Ropa dhegraveu-dhegraveu egravetu sebhe gꞌana Jaꞌase tadegravengi lii Jaꞌa ne ra dhaa peka nalsquoLamatua neꞌe ne tasamia kegravena Lamatuapeka na Lamatua manganga ka jiꞌi pan-gaꞌa Lamatua koko kamango ka jiꞌi hiaminu 38 Lamatua segravemi dhegraveu leo karaka jiꞌi hia manubha egravetu dꞌara egravemu jiꞌiLamatua degravenge boe megravedha-papake ka jiꞌipapake Lamatua 39 Lamatua pegravedꞌa ka jiꞌilalau-laloꞌo Lamatua Lamatua egravetu dꞌarabegravedho ka jiꞌi dhiu paꞌasu-pareo Te ngaajꞌara seꞌe se lodꞌo mia ka dhu jiꞌi tao miLamatuarsquo

40 Pe Jaꞌa dhaa si peka na lsquoParcaya laJaꞌa Te lodꞌo miu tao jꞌara seꞌe se mi dhegraveuunu Jaꞌamasi ka taomi dhegraveudhuhahadꞌaiseli egraveegravena ka segravera sa miu tao le mi dedhaJaꞌa kahegraveirsquo

41 Egravele egraveegravena dhegraveu-dhegraveu dhu egravetu sebhekariu Jaꞌa Jaꞌa peka degravenge regravengu na lsquoHeedhegraveu bhelu-katubꞌa Ama Lamatua dhu

dhoo le miu Pakajꞌegraveu negraveti neꞌe ne PeJaꞌa paredha dhegraveu mai kegravepe miu segravena kapegraveci asa dꞌara ai naraka dhu heo robhe-robhe Te Ama Lamatua dhu sadia nare leera jꞌajꞌegravera ne hia mi nidhu degravenge dhegraveuaae ra 42 Jaꞌa babegravege eele miu lula lodꞌoJaꞌa manganga miu hia boe Jaꞌa kuꞌa Aalodꞌo Jaꞌa koko kamango miu hia boe Jaꞌakinu 43 Jaꞌa mai nuka segravemi dhegraveu leo karate ngaamiu soru boe Jaꞌa asa dꞌara egravemumiJaꞌa degravenge boemegravedha-papake te ngaamiupapake boe Jaꞌa Lodꞌo Jaꞌa pegravedꞌa-taregravegumiu lalau-laloꞌo boe Jaꞌa Jaꞌa egravetu dꞌarabegravedho te ngaa miu paꞌasu-pareo boe Jaꞌasa kahegraveirsquo

44 Ropa dhegraveu bhelu-katubꞌa se tadegravengilii Jaꞌa segravemi egraveegravena hegraveia ra bꞌala peka nalsquoLamatua ne tasamia kegravena Lamatua pekana Lamatuamanganga te ngaa jiꞌi hia boemuꞌa Lamatua koko kamango te ngaa jiꞌihia boeminu Lamatuanuka segravemi dhegraveu leokara te ngaa jiꞌi ngoꞌo boe hia manubhaegravetu dꞌara egravemu jiꞌi Lamatua degravenge boemegravedha-papake te ngaa jiꞌi papake boeLamatua egravetu dꞌara papegravedꞌa-taregravegu te ngaajiꞌi lalau-laloꞌo boe Lamatua egravetu dꞌarabegravedho te ngaa jiꞌi paꞌasu-pareo boe Tengaa jꞌara seꞌe se jiꞌi tao mi Lamatua lodꞌomiarsquo

45 Pe Jaꞌa dhaa mi regravengu peka na lsquoPar-caya la Jaꞌa Te lodꞌo miu soru-bara boedhegraveu-dhegraveu dhu haha ae dꞌai seli egraveci egraveegravenaka degravenge miu soru-bara boe Jaꞌarsquo 46 Kadhegraveu bhelu-katubꞌa abhu jꞌajꞌegravera toke dꞌaimia-mia Te ngaa dhegraveu-dhegraveu dhu dꞌaramola abhu mamuri taa-taa toke dꞌai mia-mia degravenge Ama Lamatuardquo

26Kegravetu agama Yahudi segravera tenge jꞌara ho

pamadhe Lamatua Yesus(Markus 141-2 Lukas 221-2 Yohanis

1145-53)1 Ropa Yesus ajꞌa nare jꞌara se aaꞌi-aaꞌi

ra hegraveia Na lii degravenge ana madhutu Naaku Negravengu na 2 ldquoMiu meꞌa le na di dualodꞌo ka dꞌai lodꞌo babeꞌa egravedhi nuka PestaPaska Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu dhu pahieJaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Egraveleegraveegravena ra paku pamadhe Jaꞌa egravetu ajꞌu palolo-palegravebhardquo

3 Lodꞌo egraveegravena kegravetu agama Yahudi degravengedhegraveu heka adꞌa segravera dhu pakaboko egravetudꞌara egravemu Kayafas Kayafas ne nuka kegravetu

2531 Mateos 1627 1928 2546 Daniel 122 262 Kalua negraveti Masir 121-27

Mateos 264 48 Mateos 2622kapai risi agama Yahudi 4 Regravengu se tengejꞌara ho neo kegravepe Yesus pahuni-pahunisegravena ka pamadhe Ne 5Te ngaa regravengu rarelii egraveci peka na ldquoMata ku Mage egravedhi kegravepeNe egravetu dꞌara lai-lai ne lula lodꞌo-lodꞌo beꞌadegravetu le Mage dhoka dhegraveu ae dhu dꞌegraveiNegravengu tao marururdquo

Bhegraveni ca dhegraveu pahae egravei hegraveu megravengi dhukabꞌua mi Lamatua Yesus

(Markus 143-9 Yohanis 121-8)6 Egravetu rae Betania abhu ca dhegraveu ngara

na Simon Uru egraveegravena dhegraveumadenge degravengene lula negravengu dhu legraveke egravei papegravedꞌa kustaTe ngaa limuri ne egravele le negraveti papegravedꞌa naLodꞌo dhu dꞌai megraveka lodꞌo babeꞌa dhegraveuYahudi Yesus si raꞌa egravetu dꞌara egravemu Simon7 Ropa regravengu raꞌa era bhegraveni ca dhegraveu maiparaga degravengeYesus Negravengunegravedꞌu boto cuedhu tao negraveti hadhu dhu kabꞌua Boto nedhu isi na egravei hegraveu megravengi dhu kabꞌua titukegravena Ka bhegraveni ne hake pamae katangaboto ne Hegraveia na pahae mau-mau egravei hegraveumegravengi ne mi kegravetu Yesus segravena ka jꞌajꞌitadha negravengu pakabꞌua Yesus

8 Te ngaa ropa ana madhutu Na ladheregravedhi tatao bhegraveni ne hegraveia ra nasa Kara pakaꞌuu aku regravengu na ldquoHeh Bhegravenine bhori eele iia dꞌara egravei hegraveu megravengi dhukabꞌua aae ne Baku na tao segravemi egraveegravena9 Beꞌa risi negravengu pahie Segravena ka kabꞌuana bagi mi dhegraveu-dhegraveu dhu unu boe ngaa-ngaardquo

10 Te ngaa Yesus neꞌa ngangee regravenguhegraveia Na lii peka na ldquoMiu se baku pasusabhegraveni ne Hudꞌi laa Jaꞌa karejꞌe lulana pahae le egravei hegraveu megravengi ne mi ngiꞌuJaꞌa 11 Te dhegraveu dhu unu boe ngaa-ngaapaꞌegraveci taruu degravenge miu Te ngaa Jaꞌa nemamuri negravebhu heka degravenge miu 12 Aabhegraveni dhu pahae egravei hegraveu megravengi mi ngiꞌuJaꞌa ne segravemi ngaa te negravengu pahegraveu megravengimema le ngiꞌu aae Jaꞌa Te mamuri Jaꞌanegravebhu heka 13Ngee paie-iie Sadꞌi egravetumiaegraveegravena ka ladhe dhegraveu palolo Lii Lolo BeꞌaAma Lamatua palegraveme rai-haha ne taturegravengu papeka kahegravei babeꞌa bhegraveni ne segravenaka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi sanegravedꞌe nerdquo

Yudas paneꞌa lii degravenge kegravetu agamaYahudi segravera ho pahie Lamatua Yesus mi regravengu

(Markus 1410-11 Lukas 223-6)14 Ca dhegraveu negraveti canguru dua ana mad-

hutu Yesus se dhu ngara na Yudas Iskar-iot Lodꞌo egraveegravena kahegravei kalua laꞌe tengekegravetu agama Yahudi segravera segravena ka neo pahieYesus mi regravengu 15 Ropa Yudas dꞌai dhegraveuseꞌe hegraveia na karegravei peka na ldquoAma-amaLadhe jaꞌa bhoke jꞌara ho miu bisa kegravepeYesus miu hia jaꞌa ngaardquo

Hegraveia dhegraveu se dhaa peka na ldquoLadhe egraveuneo pahie Ne degravenge jiꞌi na jiꞌi bꞌaerdquo Kara ige rare 30 (tegravelu nguru) doi iia aa rajꞌole asa Yudas 16 Egravele ka Yudas liꞌu kalaꞌe hegraveia na tenge jꞌara ho sarakaYesus asadꞌara adhe-aai regravengu

Lamatua Yesus naꞌa kalela Paska degravengeana-ana madhutu Na

(Markus 1412-21 Lukas 227-1421-23Yohanis 1321-30)

17 Dꞌara tegraveu mai-tegraveu mai abhu lodꞌobabeꞌa dhegraveuYahudi dhunanegravebhunapidhulodꞌo Ra pangare lodꞌo babeꞌa se nalsquoPesta Roti dhu Pake boe Ragirsquodagger Ropapesta egraveegravena neo mulai ana madhutu Yesussemai karegravei Ne aku regravengu na ldquoAma Megravedaneꞌe egravedhi bhoke lodꞌo babeꞌa egravedhi DeAmaneo segravena ka jiꞌi laꞌa roro kahibꞌi-kalegravebhoaa lalau era pesta Paska egravetu miardquo

18 Ka Yesus bꞌala si peka na ldquoLami asadꞌara kota pe mi paraga degravenge ama cadhegraveu Miu peka degravenge ne segravemi neꞌe lsquoAmaAma Mese rasa lodꞌo mamadhe Na negravebhuheka Hegraveia Na manegravengi era egraveci egravetu dꞌaraegravemu ama segravena ka Na tao kalela Paskadegravenge ana-ana madhutu Narsquo rdquo

19 Ropa ra tadegravengi rare hegraveia ana-anamadhutu Na tao segravemi dhu Na peka Ka ralalau ngangaꞌa kalela Paska egravetu era egraveegravena

20 Ropa dꞌai megraveda hegraveia Yesus degravengeana-ana madhutu Na dhegraveu canguru duasegravera madhegravedi raꞌa-rinu 21 Ropa dhu raꞌaera hegraveia Na lii peka na ldquoMi nanene Cadhegraveu negraveti miu se egraveegravena na pahie Jaꞌa asaadhe-aai dhegraveu leo karardquo

22 Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena dꞌararegravengu roe-bhilu Ka regravengu egraveci-egraveci karegravei

267 Boto ne ra tao negraveti hadhu kabꞌua dhu dhegraveu bisa pae Alkitab lii Yunani peka na boto ne ra tao negraveti hadhu dhungara na ἀλάβαστρος (lsquoalabastrosrsquo) Ladhe kahegravei egravetu Lukas 737-38 2611 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1511 2615 Sakaria 1112 dagger 2617 Kalela egraveegravena pasanegravedꞌe lodꞌo begravei-baki dhegraveu Yahudi kalua negraveti rai Masir Lodꞌoegraveegravena regravengu pakegravedꞌi degravenge lai-lai Negraveti egraveegravena ka abhu boe tebho dhu negravebhu ho tao reis roti pake ragi Baca egravetu Kaluanegraveti Masir 12615 2623 Lii Sodꞌa Koa-Kio 4110

Yesus peka na ldquoDhegraveu dhu Ama peka deona jaꞌa aadꞌo sina mardquo

23 Hegraveia Na peka na ldquoDhegraveu dhu cegravebꞌuroti na palere-lere degravenge Jaꞌa asa dꞌaramago ne negravengu ka dhu pahie Jaꞌa24 Sanegravedꞌe ee Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne hudꞌi madhe ku nuka segravemi dhusuri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua Te ngaa mate unu na Dhegraveu dhuneo pahie Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa pasae narepala na Hua iia risi ina na baku nara iisinerdquo

25 Egravele egraveegravena ka Yudas karegravei kahegravei pekana ldquoTatu dhegraveu dhu Ama peka deo na jaꞌaaadꞌo sina mardquo

Hegraveia Yesus bꞌala ne ldquoMema tareꞌa egraveuunumu ka dhu peka lii egraveegravena De cee harirdquo

Lamatua Yesus peka na roti degravenge egraveianggor jꞌajꞌi mi tadha ho sanegravedꞌe Negravengu

(Markus 1422-26 Lukas 2214-20 1 Korin-tus 1123-25)

26 Regravengu dhu raꞌa era hegraveia Yesus dedꞌenare roti cue aa Na manegravengi makasi miAma Lamatua Ka Na pamae roti ne hegraveiajꞌole asa ana-ana madhutu Na aa Na pekaldquoRoti neꞌe ne ngiꞌu Jaꞌa Mere homiꞌe kardquo

27 Egravele ka Yesus nare galaa dhu pegravenudegravenge egravei anggor ka Namanegravengimakasi miAma Lamatua Hegraveia Na jꞌole asa ana-anamadhutu Na aa Na lii peka na ldquoMiu aaꞌi-aaꞌi mi mere hominu 28Te egravei anggor neꞌene raa Jaꞌa kegravena Egraveegravena na Jaꞌa madhe tengaa raa Jaꞌa suti segravena ka sui kore dhegraveuae negraveti koasa sasala-sasigo ra Raa neꞌejꞌajꞌi mi tadha ho pasanegravedꞌe dhegraveu peka nangaa dhu Ama Lamatua pajaji egraveegravena memalimuri ne jꞌajꞌi le De mere ho minu ka29 Te ngaa nanene paie-iie Mulai negravetimegraveda ne Jaꞌa kinu heka egravei anggor Pe Jaꞌadegravenge Ama Ku madhegravedi ngegravedꞌu paredhasama-sama egravetu sorga heka Jaꞌa kinu harikegravena degravenge miurdquo

30 Egravele egraveegravena hegraveia regravengu sodꞌa lii sodꞌaegraveci ho koa-kio Ama Lamatua Ka megravedaegraveegravena kahegravei regravengu lasi degravenge ka asa ledheSaitun

Lamatua Yesus peka mema na begraveli-camegravedꞌa Petrus pasili Negravengu

31 Ropa egravetu dꞌara kakako regravengu Yesuspeka degravenge ana madhutu Na aku Negravengu

na ldquoCiki hari egravetu dꞌara megraveda neꞌe kahegraveimiu aaꞌi-aaꞌi mi rai tegraveke eele Jaꞌa mesa-mesa Ku Te dhu suri tegraveke le egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua peka nalsquoEgraveegravenana AmaLamatuapamadhe anamad-

henga badhaka kahibꞌi-kalegravebho na rai pajꞌalarsquo

32 Jaꞌa madhe tareꞌa te ngaa ladhe Jaꞌamamuri hari laku mate miu egravetu propensiGalileardquo

33 Te ngaa Petrus dꞌegravei boe nanene lii Naka na peka ldquoAma Masi ka dhegraveu leo raitegraveke eele Ama te ngaa jaꞌa rai boerdquo

34 Hegraveia Yesus bꞌala aku Negravengu naldquoPetrus Segravemi egraveegravena do Legraveka la lii Jaꞌa neEgravetu dꞌara megraveda neꞌe ne kahegravei manu dhaekokotoomegraveka te egraveu dhu pasili le tegravelu haripeka na egraveu tadhe boe Jaꞌardquo

35 Te ngaa Petrus noꞌo boe segravemi Ka napeka ldquoAadꞌo Ama Ladhe Ama madhejaꞌa madhe kahegravei Te jaꞌa rai boe tegraveke eeleAmardquo Angalai Petrus se peka segravemi egraveegravenakahegravei

Lamatua Yesus manegravengi-mangajꞌi egravetudꞌara oka Getsemani

(Markus 1432-42 Lukas 2239-46)36 Ka Yesus si kako taruu asa ledhe

Saitun dꞌai dꞌara oka cue ngara na Get-semaniDagger Egravetu era neꞌe Yesus peka degravengeana madhutu Na ldquoMiu madhegravedi uuru kumi neꞌe te Jaꞌa neo lakumanegravengi-mangajꞌiasa negraveirdquo 37 Te ngaa Na paroa nare PetrusYakobis degravenge Yohanis ho lasi palere-lere degravenge Ne Mulai negraveti egraveegravena ka dꞌaraNa maꞌegravete laho mae-mae aa roe-bhilu38 Regravengu kako kajꞌegraveu megraveka te Na pekadegravenge regravengu aku Negravengu na ldquoDꞌara Jaꞌasusa titu kegravena Jaꞌa nuka segravemi oe madhesa Miu madhegravedi mate Jaꞌa mi neꞌerdquo

39 Ka laꞌe ako kajꞌegraveu ciki hegraveia Na patitukegravetu urutuu ho sabajꞌa aku Negravengu naldquoAma pasue Ladhe Ama dꞌegravei na Jaꞌa bakupasae jꞌajꞌegravera neꞌe Te ngaa baku madhutudadꞌegravei Jaꞌa hudꞌi laa madhutu dadꞌegravei Amadirdquo

40 Sabajꞌa nare hegraveia legravepa laꞌe asa era anamadhutuNa dhegraveu tegravelu segravera Te ngaa regravengudhu bhegravejꞌi luu Ka Yesus paregravei si hegraveia Na liidegravenge Petrus peka na ldquoHee Petrus Ngatao ka miu se bhegravejꞌi Jaꞌa egravetu negravei negravebhuboe te ngaa miu lake mere boe beke cikisa mate Jaꞌa 41 Ruri pamako musi madha

2628 Kalua negraveti Masir 248 Yermia 3131-34 2631 Sakaria 137 2632 Mateos 2816 Dagger 2636Egravetu dꞌara lii Ibrani lsquoGetsemanirsquo sasoa na lsquogagili dhu gili egravei megravenyi negraveti hua saitunrsquo

Mateos 2642 50 Mateos 2662miu Kegravedꞌi ho beke degravenge Jaꞌa Te dꞌaramiu mema dꞌegravei tao dhu beꞌa te ngaa ngiꞌumiu egravera boe De hua iia miu sabajꞌa segravenaka ladhe legraveke dadugu-rariu miu bisa tahardquo

42 Ka Yesus laꞌe hari sabajꞌa peka naldquoAma Ladhe Jaꞌa hudꞌi pasae ku jꞌajꞌegraveraneꞌe hudꞌi laa madhutu dadꞌegravei Ama dirdquo43Sabajꞌa nare hegraveia namai hari asa era anamadhutu Na dhegraveu tegravelu se Te ngaa dhu rabhegravejꞌi hari lula musi madha ra sakaa titukegravena

44 Ka Na tegraveke eele si laꞌe hari manegravengi-mangajꞌi categraveka Na manegravengi-mangajꞌiharimi Ama segravena ka baku soro tegravekeNegravengupasae jꞌajꞌegravera egraveegravena te ngaa hudꞌi laa mad-hutu dhoka dadꞌegravei Ama di 45 Sabajꞌa nareka Na legravepa hari laꞌe paregravei ana madhutuNa pekana ldquoMiu se bhegravejꞌi taruu do Kegravedꞌika Te dhegraveu dhu neo pahie Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne degravetu le Dhegraveu semai ho kegravepe Jaꞌa kegravena ho saraka asa adhe-aai dhegraveu bhelu-katubꞌa 46 Wee kegravedꞌi kaBhoke musi madha miu ladhe ku asa negraveiTe dhegraveu dhu pahie Jaꞌa nuka mai negraveirdquo

Dhegraveu kapai-dhegraveu kapai pua dhegraveu lasikegravepe Lamatua Yesus

47 Ropa Yesus padhai lii era Yudas dhunare le era egraveegravena degravenge dhegraveu ae-ae Dhegraveu semai regraveti hela degravenge ajꞌu cegraveki ho neo kegravepeNe Regravengu tao segravemi neꞌe lula madhutuparedha negraveti kegravetu agama Yahudi degravengedhegraveu heka adꞌa segravera 48 Yudas dhu pekamema lemi dhegraveu seꞌe na ldquoMiu ladhe paie-iie Dhegraveu dhu jaꞌa uu Negravengu ka dhu miukegravepe Te Negravengu ka dhu miu tengerdquo

49 Ropa regravengu dꞌai madha Yesus hegraveiaYudas lii degravenge ka ldquoSaloom Ama MeserdquoHegraveia Yudas uu Yesus

50 Egravele ka Yesus peka degravenge ne ldquoHeeYudas Tao ka laa madhutu dadꞌegravei egraveurdquo Kadhegraveu ae segravera ara lasi neo kegravepe Ne

51 Te ngaa dhu reꞌa boe na dhegraveu unuYesus ca dhegraveu dhu bete hela na ka serupamaꞌegravete regraveu dhilu dhegraveu egraveci (Dhegraveu dhunuꞌa ne nuka ca dhegraveu egravenu negraveti kegravetu kapairisi agama Yahudi) 52 Ropa ladhe negravedhisegravemi egraveegravena hegraveia Yesus lii degravenge ne akuNegravengu na ldquoPasaluu hela egraveu egraveegravena asa dꞌarasope na Te dhegraveu dhu pake regraveka ho neouri pamere lii langu egraveegravena na negravengumadhedegravenge regraveka kahegravei 53 Egraveu meꞌa boe do Jaꞌa

bisamanegravengi Ama Ku ho Na hia ana pajuuNa dꞌai nguru rihosect mai negraveti sorga segravenaka soru-bara Jaꞌa 54 Te ngaa hudꞌi laa rakegravepe Jaꞌa Te aaꞌi-aaꞌi dhu suri tegraveke le egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua lula-negraveti Jaꞌa ne hudꞌi jꞌajꞌi kurdquo

55 Egravele egraveegravena ka Yesus peka degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu mai kegravepe Ne aku Negravengu naldquoMadhutu miu Jaꞌa ne dhegraveu bhelu doNga tao ka miu mai kegravepe Jaꞌa ne megravetidegravenge hela degravenge ajꞌu cegraveki Begraveli-begraveli Jaꞌaajꞌa miu egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua te ngaa dhegraveu egravecisa tao boe ngaa-ngaa mi Jaꞌa 56 Te ngaahudꞌi laa Mai ka kegravepe Jaꞌa Te jꞌara neꞌene dhu suri tegraveke le karegravei negraveti uru ka egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatuardquo

Ropa ana madhutu Yesus regravedhi segravemiegraveegravena ra madhaꞌu titu kegravena Hegraveia ra raitegraveke eele Ne mesa-mesa

Regraveti Lamatua Yesus asa madha dhegraveu pa-maꞌegravete lii langu agama

(Markus 1453-65 Lukas 2254-5563-71Yohanis 1813-1419-24)

57 Egravele egraveegravena hegraveia dhegraveu dhu kegravepe Yesusregraveti Ne asa egravemu kegravetu kapai risi agamaYahudi dhu ngara na Kayafas lula dhegraveukapai segravera dhu pakaboko le egravetu era egraveegravenaDhegraveu se nuka kegravetu agama Yahudi meseagama aa dhegraveu heka adꞌa segravera 58 Ropara regraveti Yesus Petrus madhutu negraveti limuritoke dꞌai egravemu kegravetu kapai risi agamaYahudiegraveegravena Petrus laꞌe kahegravei asa madha egravemuho madhegravedi degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu egravetusegravera Te neo neꞌa ngaa ka dhu jꞌajꞌi59 Egravetu dꞌara egravemu ne kegravetu agama Yahudisegravera dhu padhue-padhai degravenge dhegraveu-dhegraveudhu madhegravedi uri lii langu agama Regravenguaaꞌi-aaꞌi ra tenge jꞌara segravena ka pamanahuYesus lula ra neo huku pamadhe Ne60 Masi ka regravengu hia sakasii monya aekahegravei te ngaa regravengu abhu boe sasala egravecisa dhu regravengu bisa pake Negravebhu boe karegravengu abhu sakasii dhegraveu dua 61 Dhegraveudua se peka na ldquoJiꞌi tadegravengi le kahegraveiDhegraveu ne peka na lsquoBegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa pagurieele Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Tengaa egravetu dꞌara tegravelu lodꞌo Jaꞌa patitu koreharirsquo rdquo

62 Ka kegravetu kapai risi agama Yahudi kegravedꞌititu egravetumadha dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumadhegravediegravetu era egraveegravena Hegraveia na karegravei Yesus peka na

sect 2653 Alkitab lii Yunani suri peka na 12 legion Ca legion tentara Roma ele boe dꞌai egravena riho (6000) dhegraveu 2655 Lukas 1947 2137 2661 Yohanis 219

Mateos 2663 51 Mateos 275ldquoEgraveu tadegravengi le lii galaa dhegraveu seꞌe dhu ragalaa Egraveu Nga tao ka Egraveu bꞌala boe ca hegravebꞌasardquo 63Te ngaa Yesus dhaa boe ngaa-ngaaHegraveia kegravetu kapai ne karegravei hari na ldquoJaꞌa neokaregravei Te ngaa Egraveuhudꞌi dhaa tareꞌa-reꞌa kunuka segravemi Egraveu dhaa mi Ama Lamatua dhumamuri egravetu sorga Abhu dhegraveu dhu pekana Egraveu ne Kristus Ana Ama Lamatua dhuNa moa tegraveke karegravei negraveti uru ka Tareꞌa segravemiegraveegravena dordquo

64 Hegraveia Yesus bꞌala peka na ldquoTareꞌanuka segravemi lii ama egraveegravena Te ngaa sanegravedꞌeTe begraveli-camegravedꞌa miu megravedhi Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Pe Jaꞌa madhegravedi egravetubaboa gꞌana Ama Lamatua egravetu sorga segravenaka kegravedꞌu paredha sama-sama degravenge Nedhu koasa Na kapai risi eele egraveegravena Egravele naJaꞌa puru mai hari egravetu dedha raꞌi-lirurdquo

65 Ropa na tadegravengi nare Yesus peka segravemiegraveegravena hegraveia kegravetu kapai ne nasa bia toke naciu pamae kodho madhera na Hegraveia napaꞌoo mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhegravedi egravetusegravera aku negravengu na ldquoEgravedhi parluu sakasiitao ngaa hari era Miu unu mi tadegravengi ledegravenge roꞌa dhilu miu lii padhai Na Negravengutao iisi Na jꞌajꞌi Ana Ama Lamatua Neꞌene pahaha Ama Lamatua Miu aaꞌi-aaꞌi mimeꞌa le na madhutu atora agama egravedhiladhe abhu dhegraveu dhu tao iisi na nuka segravemiAma Lamatua na dhegraveu ne hudꞌi madheku 66 De miu neo pamaꞌegravete segravemi miaharirdquo

Hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra parodha peka naldquoDhegraveu neꞌe ne mema sala tareꞌa De hudꞌihuku pamadhe Nerdquo

67 Ka dhegraveu pegraveri-pegraveri lasi sabhuu ilu miYesus Hegraveia ra hake-paru aa tegravebꞌe paꞌokeNe 68 Egravele ka ra lalangu Ne peka naldquoWee Egraveu neꞌe ka Kristus si Egraveu peka segravekuDhegraveu cee ka dhu jꞌubhu Egraveurdquo

Petrus pasili tegravelu hari peka na tadhe boeLamatua Yesus

(Markus 1466-72 Lukas 2256-62 Yohanis1815-1825-27)

69 Lodꞌo egraveegravena Petrus madhegravedi era egravetumadha egravemu Ka egravenu bhegraveni ca dhegraveu mailii degravenge ne peka na ldquoDeo na egraveu kahegraveipalere-lere degravenge Yesus dhegraveu Nasaretegraveegravena sirdquo

70 Te ngaa na pasili egravetu madha dhegraveu aesegravera peka na ldquoAadꞌo Nga tao ka egraveu karegravei

segravemi egraveegravena Jaꞌa tadhe boe Nerdquo 71Ka Petruskalua laꞌe titu egravetu hegravebꞌa oka

Hegraveia bhegraveni leo hari egraveci ladhe negravedhine egravetu egraveegravena Ka bhegraveni ne peka degravengedhegraveu egravetu segravera aku negravengu na ldquoDeo najaꞌa kegravedhi dhegraveu neꞌe ne palere-lere degravengeYesus dhegraveu Nasaret egraveegravenardquo

72 Hegraveia Petrus jegraveke ne peka na ldquoEgraveu netao-tao hujꞌu Jaꞌa bani subha Jaꞌa tadheboe Dhegraveu negraveirdquo

73 Negravebhu boe ka dhegraveu leo egravetu segravera sapeka degravenge ne ldquoHee Egraveu ne baku kapodꞌe-kabegraveli dꞌara lii dhu peka na egraveu kako palereboe degravenge Dhegraveu ne Te negraveti lii padhai egraveuegraveci egraveegravena ka degravenge laloe lii dhegraveu Galileardquo

74 Te ngaa na padhegravedꞌa ka bꞌala akunegravengu na ldquoWee Jaꞌa subha degravenge kolon-gara Ama Lamatua Jaꞌa tadhe boe Dhegraveuneꞌe nerdquo Ropa na peka nare segravemi egraveegravenahegraveia manu kokotoo degravenge

75 Ropa na tadegravengi lii kokotoo manuhegraveia Petrus ngee negravedhi lii Yesus dhu pekana ldquoManu dhae kokotoo megraveka te egraveu dhupasili le tegravelu hari peka na egraveu tadhe boeJaꞌardquo Sanegravedꞌe nare lii neꞌe hegraveia laꞌe asa liꞌuka tangi dꞌara pegravedꞌa

27Ama-ama dhegraveu Yahudi regraveti Lamatua

Yesus asa gubernur Pilatus(Markus 151 Lukas 231-2 Yohanis 1828-

32)1 Madꞌae aae era dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu uri

lii langu agama segravera rare lii egraveci segravena ka neopamadhe Yesus 2 Negraveti egraveegravena ka ra egraveki Neregraveti asa madha gubernur Pilatus Te regravengudꞌegravei segravena ka gubernur huku pamadhe Ne

Yudas kadhoe iisi na ka na madhe aapa(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 118-19)

3 Ropa Yudas tadegravengi na Yesus abhuhahuku madhe hegraveia na manyasa lulanegravengu ka dhu pahie Yesus Ka laꞌe hari asakegravetu agama Yahudi degravenge dhegraveu heka adꞌasegravera ho neo hia hari laꞌa doi iia 30 (tegravelunguru) bua segravera 4Na peka na ldquoJaꞌa tao lesasala-sasigo lula jaꞌa pahie le Dhegraveu dhudegravenge boe sasalardquo

Te ngaa dhegraveu se bꞌala aku regravengu naldquoWee Jiꞌi se pusi-pahae heka egraveu ne Egraveumesa mu ka dhu dꞌui more sasala egraveegravenardquo5 Ka Yudas cebꞌe eele doi segravera asa dꞌara

2664 Daniel 713 2666 Atora negraveti Ama-ama Agama 2416 2667 Yesaya 506 272 Lodꞌoegraveegravena dhegraveu Yahudi dhu degravenge boe koasa ho pamadhe dhegraveu Negraveti egraveegravena ka regravengu regraveti Lamatua Yesus asa dhegraveu paredhaRoma

Mateos 276 52 Mateos 2726Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Hegraveia laꞌekadhoe iisi na toke na madhe aapa

6 Hegraveia kegravetu agama Yahudi segravera kabokorare doi dhu na cebꞌe eele segravera Ra padhueaku regravengu na ldquoDoi seꞌe mage egravedhi tao asadꞌara boaraka doi lula doi se doi kajꞌalu7 De beꞌa risi egravedhi hegraveli tare rai ca kasibꞌinegraveti dhegraveu tao egraveru rai segravei Ladhe dhegraveu mainegraveti rai leo do dhegraveu dhu egravedhi tadhe boemadhe egravedhi padhane si egravetu era neꞌe nerdquo8Ka ra hegraveli rai ne kabꞌua na negraveti doi deo saNegraveti egraveegravena ka rai ne toke dꞌai sange neꞌedhegraveu pangare na lsquoRai Raarsquo

9 Degravenge jꞌara neꞌe regravengu madhutu liinegraveti ca dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuangara na Yermia dhu suri tegraveke naldquoRegravengu pake doi iia 30 (tegravelu nguru) bua ho

hegraveli raiRegravengu pake doi se lula doi se kabꞌua

negraveti hegraveli dhegraveumadhutu segravemi dhu dhegraveu Israꞌel

pamaꞌegravete rare le10 Rai ne regravengu hegraveli negraveti dhegraveu tao egraveru rai

madhutu lii paredha dhu AmaLamatua hia mi jaꞌardquo

Lamatua Yesus egravetumadha gubernur Pila-tus

11 Ropa dhegraveu se regraveti Yesus dꞌai gubernurhegraveia na karegravei Yesus ldquoTasamia Egraveu netareꞌa-reꞌa Dhegraveu Aae dhegraveu Yahudi dordquo

Na dhaa peka na ldquoTareꞌa Ama pekalegraveke kegravenardquo

12 Te ngaa ropa kegravetu agama Yahudidegravenge dhegraveu heka adꞌa segravera galaa Ne degravengelii langu ae-ae Na dhaa boe ca hegravebꞌa sa hegravei

13 Ka gubernur karegravei hari Ne peka naldquoEgraveu tadegravengi boe lii padhai lii regravengu doDhegraveu se hia sasala ae-ae mi dedha Egraveu Tengaa tasamia ka Egraveu bꞌala boe si hegraveirdquo

14 Te ngaa Na dhaa boe ca hegravebꞌa sa hegraveitoke gubernur malaa

Gubernur Pilatus pamaꞌegravete segravena ka hukupamadhe Yesus

(Markus 156-15 Lukas 2313-25 Yohanis1839mdash1916)

15 Tegraveu mai-tegraveu mai dhu tema le ladhedꞌai ka lodꞌo kalela Paska dhegraveu Yahudihagꞌe rare ana begravedho ca dhegraveu segravena kagubernur patabuli ne 16 Tegraveu egraveegravena dhegraveu

begravedho ca dhegraveu ngara na Barabasdagger Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi tadhe le negravengu ne lula negravengu cadhegraveu bhelu-katubꞌa titu kegravena 17 Lodꞌoegraveegravena kahegravei dhegraveu ae lasi asa gubernurPilatus ho manegravengi segravena ka patabuli dhegraveubegravedho egraveci segravemi biasa Hegraveia Pilatus karegraveisi aku negravengu na ldquoBeꞌa De jaꞌa patabulicee Egravetu neꞌe Barabas aa abhu kahegraveiYesus dhu dhegraveu paroa Ne Kristus Mia kadhu jaꞌa patabuli Miu ka dhu pamaꞌegraveterdquo18 (Gubernur peka segravemi egraveegravena te neꞌa nakegravetu agama Yahudi regraveti Yesus asa negravengulula regravengu se tegraveka dꞌara degravenge Yesus)

19 Gubernur egravetu dꞌara uri lii langu neera dhegraveu egravemu na moa lii peka na ldquoAmaMage-mage oo Te Yesus ne dhu degravengeboe sasala Lula Negravengu neꞌe ka megravedadeo na jaꞌa nii aapa Toke dꞌai sangeneꞌe dꞌara jaꞌa dhae tegraveka megravekardquo 20 Tengaa kegravetu agama Yahudi degravenge dhegraveu hekaadꞌa segravera dadugu dhegraveu ae egravetu egraveegravena hora manegravengi gubernur patabuli Barabas aahuku pamadhe Yesus 21 Ka na karegravei harisi aku negravengu na ldquoNegraveti dhegraveu dua se miaka dhu jaꞌa patabulirdquo

Hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra dhaa peka naldquoBarabas Patabuli Barabas dirdquo

22 Egravele ka na karegravei si aku negravengu naldquoLadhe segravemi egraveegravena jaꞌa tao tasa mera miami Yesus dhu ra peka na Kristus nerdquo

Hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo-parodha pekana ldquoPaku pamadhe Ne asa ajꞌu palolo-palegravebhardquo

23 Egravele egraveegravena ka gubernur karegravei hari pekana ldquoTe sala Na ngaa Jaꞌa parisa le tengaa abhu boe sasala Na egraveci sardquo

Tengaa ra asa paꞌoo-parodha aku regravenguna ldquoPamadhe Ne Paku Ne asa ajꞌu palolo-palegravebhardquo

24 Negravebhu boe na neꞌa heka tao tasamiahari lula dhegraveu seꞌe asa ka ra hino neopatao Negraveti egraveegravena ka nare egravei ho jꞌamo ai egravetumadha dhegraveu ae-ae segravera aa na peka degravengera aku negravengu na ldquoJaꞌa tago boe mamadheDhegraveuneꞌe ne Miu aaꞌi-aaꞌimi ka dhuhudꞌipasae mere mamadhe Nardquo

25 Hegraveia dhegraveu seꞌe dhaa degravenge lii paꞌoo-parodha peka na ldquoOo hudꞌi laa Hudꞌi laajiꞌi degravenge ana-egravepu jiꞌi tago ngare raa Nardquo

26 Ropa tadegravengi nare hegraveia na pekaldquoLaꞌa sina mardquo Hegraveia na patabuli Barabasmadhutu dadꞌegravei ra Egravele egraveegravena ka na pua

278 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 118-19 2710 Sakaria 1112-13 Yermia 182-4 191-11 326-15dagger 2716 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri pekana lsquoYesus Barabasrsquo aa cahagꞌe hari suri pekana lsquoBarabasrsquo di 2724Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 216-9

Mateos 2727 53 Mateos 2747dhegraveu jꞌaga lasi kalabhe Yesus pake guiGame rare ka sordadꞌu regraveti Yesus segravenaka neo paku pamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

Sordadꞌu segravera pamakae Lamatua Yesus(Markus 1516-20 Yohanis 192-3)

27 Egravele egraveegravena ka sordadꞌu egravere regraveti Yesusasa tana lapa egravetu dꞌara benteng regravenguDꞌai negravei regravengu paroa rare angalai ra cabatalionDagger 28 Hegraveia ra papake Ne kodhomadhera egraveci dhu mea aaesect 29Ka rare loroajꞌu padhudhu ra egravenyu tao segravemi solo Hegraveiara egravenyi solo ne mi kegravetu Yesus ho ra saseiNe tao nuka segravemi regravengu dedꞌe dhegraveu aaehiu dhu pake solo dhegraveu aae Egravele egraveegravena kara jꞌole hia Ne ajꞌu caꞌegraveta asa ai gꞌana Nanuka segravemi tatea paredha Hegraveia ra patitukegravetu urutuu ra patangara degravenge Yesus aara pamakae Ne peka na ldquoPakabꞌua dhegraveuaae dhegraveu Yahudirdquo 30 Hegraveia ra sabhuu Neilu aa rare ajꞌu caꞌegraveta dhu Na kegravepe deo naka ra dꞌeu kegravetu Na 31 Ropa ra sasei rareNe hegraveia ra bhoke eele kodhomadhera Egraveleegraveegravena ka ra papake hari megravedha-papake NaKa regraveti Ne asa liꞌu kota Yerusalem ho neopaku Ne mi ajꞌu palolo-palegravebha

Regravengu paku Lamatua Yesus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

32 Ropa ra egravere regraveti Yesus dꞌai talora jꞌaraparaga degravenge dhegraveu kota Kirene egraveci dhuneo laꞌe asa dꞌara kota Ngara na SimonDhegraveu se laka-seti ne segravena ka pasae ajꞌupalolo-palegravebha gati Yesus 33Ka ra dꞌai eraegraveci ngara na Golgota (Egravetu dꞌara lii Aramsasoa na ldquoEra rui kegraveturdquo) 34 Egravetu era neꞌedhegraveu seꞌe hia Yesus ninu egravei anggor dhupabꞌali rare le degravenge egravei naꞌi dhupegravedꞌu segravenaka bisa taha rarii Ka Yesus camuci hegraveiajuku eele

35 Egravele egraveegravena ka dhegraveu seꞌe paku Yesus asaajꞌu palolo-palegravebha Hegraveia sordadꞌu se egraverelot segravena ka negraveti regravengu cee ka dhu abhumegravedha-papake Na 36 Ka ra madhegravedimadhenge Yesus egravetu era neꞌe 37 Ra surikahegravei egravetu papa egraveci peka na

ldquoNEꞌE NE YESUS DHEgraveU AAE DHEgraveUYAHUDIrdquo

Ka ra paku papa ne re dedha kegravetu Yesussegravena ka dhegraveu reꞌa nga tao ka regravengu hukuNe

38 Egravetu era neꞌe ra paku pamadhe parapodhegraveu dua kahegravei Ca dhegraveu re begraveka gꞌanaYesus aa egraveci hari re begraveka kariu Na

39 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu kako re segravera lal-adhe Ne Hegraveia ra pakapengo hegravebꞌa ra holalangu Ne 40 Dhegraveu seꞌe rodhe Nepeka na ldquoEeh Egraveu peka na Egraveu bisa pagurieele Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi AmaLamatua ho egraveegravena na patitu hari egravetu dꞌarategravelu lodꞌo si Ladhe Egraveu tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatua na papuru ngiꞌu Mu negravetiajꞌu palolo-palegravebha egraveegravenardquo

41 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge kegravetu agamaYahudi mese agama degravenge dhegraveu hekaadꞌa segravera Ra pahahe Yesus aku regravenguna 42 ldquoNegravengu ne pamamuri le dhegraveu leo tengaaNa bisa boe patabuli eele ngiꞌu Negravenguunu Na Negravengu mesa Na peka na Negravengudhegraveu aae Israꞌel Ladhe segravemi egraveegravena beꞌa risiNa puru ka negraveti ajꞌu palolo-palegravebha egraveegravenaLadhe jiꞌi ngegravedhi ka jꞌajꞌi segravemi egraveegravena jiꞌiheka parcaya Negravengu kegravena 43 Ladhe Negravengune tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatua hudꞌi laalsquoNa maena mi Ama Lamatua

De ladhe Lamatua dꞌegravei Nehudꞌi laa Lamatua ka dhu pama-

muri Nersquo rdquo44 Dhegraveu parapo dhegraveu dua se pahahe Ne

segravemi egraveegravena kahegraveiMamadhe Lamatua Yesus(Markus 1533-41 Lukas 2344-49 Yohanis

1928-30)45 Egravele egraveegravena ka maroga kiu-kiu saguru

nare era neꞌe karegravei negraveti lodꞌo titu meratoke dꞌai hake tegravelu nihia 46Dꞌai hake tegraveluhegraveia Yesus paꞌoo pake lii Aram na ldquoEli EliLema sabaktanirdquo (Sasoa na ldquoAma LamatuaJaꞌa Lamatua Jaꞌa Nga tao ka Ama sorokabodho ho tegraveke eele Jaꞌa mesa-mesa Kusegravemi neꞌe nerdquo)

47 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu degravetu egravetusegravera tadegravengi lii Na segravemi egraveegravena hegraveia rapapeka ldquoMi nanene ku laa Na paroa Elia

Dagger 2727 Era sordadꞌu se ra pangare madhutu lii Latin peka na praetorium Era ne egravetu dꞌara kompleks egravemu jabatanAlkitab lii Yunani peka ra paroa angalai ra ca speira Ca speira na nuka egravena ngasu (600) sordadꞌu sect 2728 Mateossuri peka na kodho madhera Na lsquomea aaersquo Markus suri peka na lsquomea sanama mangegraverursquo 2734 Lii SodꞌaKoa-Kio 6922 2735 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2219 2739 Dhegraveu Yahudi dhu tema kareko kegravetu ho tadha naregravengu pamakae dhegraveu 2739 Lii Sodꞌa Koa-Kio 228 10925 2740 Mateos 2661 Yohanis 219 2743Lii Sodꞌa Koa-Kio 229 2746 Lii Sodꞌa Koa-Kio 222

Mateos 2748 54 Mateos 2766ca dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua dhuuru segraverardquo 48 Ka ca dhegraveu rai laꞌe nare ulacegravebꞌu asa dꞌara egravei anggor manyilu Hegraveia naegravekimi suu tatea egraveci ka jꞌole asa hegravebꞌaYesussegravena ka Na camuci

49 Te ngaa cahagꞌe hari peka na ldquoEgravedhiladhe segraveku teko-teko Elia mai pamamuriNe do aadꞌordquo

50 Ka Yesus paꞌoo hari degravenge lii megravedhuhegraveia Na madhe

51 Egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi abhu begravela dhu bhegravela aae kadhoepaꞌabhe Kama Luri Mola-Megraveci AmaLamatua Legraveke degravenge Yesus maꞌegravete aꞌaeegraveegravena begravela dhu bhegravela aae ne mae cegraverimi dua negraveti dedha toke haha Hegraveia raiopo toke hadhu aae-hadhu aae mae segravegꞌibagi mi dua 52 Roꞌa-roꞌa dhegraveu madhebhoke kahegravei Aa dhegraveu unu Ama Lamatuadhu madhe le abhu dhu Na pamamurihari 53 Ropa Yesus mamuri hari le negravetimamadhe Na hegraveia dhegraveu madhe segraverabhodho mai negraveti dꞌara roꞌa ka lasi asaYerusalem Egravetu era neꞌe dhegraveu ae regravedhi si

54 Egravetu Golgota abhu komedhaa degravengesordadꞌu na dhu jꞌaga egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Yesus egraveegravena Ropa ladhe regravedhi raiopo degravenge aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi seꞌe regravengumadhaꞌu titu kegravena Ka ra papeka na ldquoIraii Dhegraveu neꞌe ne tareꞌa-reꞌa Ana Lamatuardquo

55 Egravetu era neꞌe abhu bhegraveni pegraveri-pegraveridhegraveu dhu laladhe mamadhe Yesus negravetikajꞌegraveu Regravengu seꞌe ka dhu madhutu Nenegraveti Galilea te regravengu ka dhu lalau-laloꞌoNe karegravei negraveti uru 56Dhegraveu bhegraveni seꞌe nukaMaria negraveti rae Magdala Maria egraveci hari(nuka ina Yakobis degravenge Yusuf) aa degravengedhegraveu egravemu Sabadeus (nuka ina negraveti Yakobisdegravenge Yohanis)

Ra padhane Lamatua Yesus(Markus 1542-47 Lukas 2350-56 Yohanis

1938-42)57 Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu kaja egraveci negraveti

rae Arimatea ngara na Yusuf Negravengune dhu negravebhu le madhutu aꞌajꞌa YesusLodꞌomamadheYesus legraveke hari Jumat Asabegraveli egraveegravena legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌa dhegraveuYahudi Negraveti egraveegravena ka ropa lodꞌo oe cegravenahegraveia Yusuf tenge jꞌara ho neo papuru ngiꞌuaae Yesus negraveti ajꞌu palolo-palegravebha 58Hegraveialaꞌe asa gubernur Pilatus segravena kamanegravengi

papuru ngiꞌu aae Yesus Ka gubernurparedha segravena ka ngiꞌu aae Yesus sarakami Yusuf 59 Ka Yusuf laꞌe asa Golgotahegraveia na papuru ngiꞌu aae Yesus negraveti ajꞌupalolo-palegravebha Hegraveia na hutu pabeꞌa-beꞌangiꞌu aae ne degravenge begravela hiu dhu kabꞌua60 Tegraveu egraveegravena dhegraveu heka pae rare roꞌa egraveciegravetu ledhe hadhu segravena ka tao tegraveke roꞌahia Yusuf degravenge aꞌari na ladhe dꞌai lodꞌoregravengu madhe De Yusuf si nedhe regraveti ngiꞌuaae Yesus ne lasi pajꞌunu asa roꞌa deona Ka egravetu hegravebꞌa roꞌa ne ra saguru degravengehadhu kabela aae cue ho ra begravedho pabeꞌa-beꞌa hegravebꞌa roꞌa ne Egravele egraveegravena ka Yusuf silegravepa

61 Lodꞌo egraveegravena Maria negraveti Magdaladegravenge Maria dhu leo egraveci madhutu dꞌai eraegraveegravena kahegravei Ra madhegravedi patangara degravengeroꞌa ne

Gubernur paredha ho dhegraveu madhengeroꞌa Yesus

62 Asa begraveli egraveegravena legraveke degravenge lodꞌo aesasabꞌa dhegraveu Yahudi Hegraveia kegravetu agamaYahudi degravenge dhegraveu Parisi lasi paragadegravenge gubernur 63 Ra peka ldquoAma Jiꞌisanegravedꞌe era lodꞌo dhegraveu kapodꞌe-kabegraveliegraveegravenamamuri era Na peka na lsquoJaꞌa madhetareꞌa te ngaa egravele tegravelu lodꞌo Jaꞌa mamuriharirsquo 64 Negraveti egraveegravena ka ama paredha kusordadꞌu segravera ho ra jꞌaga paie-iie roꞌa egraveegravenadꞌai tegravelu lodꞌo Degravenge jꞌara neꞌe ana mad-hutu Na bani boemanaꞌu regraveti ngiꞌu aae Nasegravena ka ra monya peka na Negravengu mamurihari Te ladhe regravengu kapodꞌe-kabegraveli segravemiegraveegravena risi eele negraveti mamonya regravengu urusegravera lodꞌo dhu ra peka na Negravengu ne nukaKristusrdquo

65 Ropa tadegravengi nare hegraveia gubernurdhaa aku negravengu na ldquoBeꞌa kahegravei Te ngaamiu degravenge dhegraveumadhenga kahegravei Beꞌa risimiu pua si ho lasi jꞌaga paie-iie roꞌa negraveirdquo

66 Egravele ka lasi asa era egraveegravena regraveti degravengedhegraveu madhenga ra Dꞌai era neꞌe ra segelmadhe babegravedho roꞌa nedagger Hegraveia ra pua dhegraveusegraveramadhenga segravena ka dhegraveu leo bakumairare ngiꞌu aae Yesus

28Lamatua Yesus mamuri hari(Markus 161-10 Lukas 241-12 Yohanis

201-10) 2748 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922 2751 Kalua negraveti Masir 2631-33 2756 Lukas 82-3 2763Mateos 1621 1723 2019 Markus 831 931 1033-34 Lukas 922 1831-33 dagger 2766 Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera pekana ra segel degravenge jꞌara ra tao loa hegravengu caloa egravetu hadhu degravenge kadidhi roꞌa egraveegravena pake lak reo rare hadhu

Mateos 281 55 Mateos 28201 Ka egravetu dꞌara hari Migu madꞌae aae

era Maria negraveti Magdala degravenge Maria dhuleo egraveci lasi asa roꞌa Yesus 2 Kacaꞌa larai opo kapai titu kegravena Ana pajuu AmaLamatua ca dhegraveu purumai negraveti sorga hegraveiana loli eele hadhu aae dhu saguru roꞌa Kana madhegravedi egravetu dedha hadhu ne 3 Regravehuana pajuu ne kaleꞌe segravemi kahaꞌa bela aamegravedha-papakena pudhimegraveu 4Dhegraveumad-henga se madhaꞌu bia toke ra karegravebhaka regravengu bisa boe kalau-karegraveto nuka segravemidhegraveu madhe sa

5 Hegraveia ana pajuu negraveti sorga ne lii degravengedhegraveu bhegraveni seꞌe aku negravengu na ldquoMiu bakumadhaꞌu Jaꞌa keꞌa miu se mai tengeYesus Dhegraveu dhu ra paku pamadhe egravetuajꞌu palolo-palegravebha egraveegravena 6 Te ngaa Negravenguaadꞌo heka egravetu era neꞌe Te Na mamurihari le sama segravemi dhuNapeka le uru egraveegravenaMaso mai segravena ka megravedhi unu mi era dhura pajꞌunu ngiꞌu aae Na Era ne ngaa-ngaaaadꞌo heka 7De pamegraveri legravepa ka Lami lolodegravenge ana madhutu Na peka na Yesusmamuri hari le Laꞌe uuru le asa GalileaRegravengu hudꞌi lasi paraga uuru ku degravenge Neegravetu negravei segravemi dhu uru egraveegravena Na moa memami regravengu Parcaya la Legravepa ka lami lolengaa dhu jaꞌa peka nerdquo

8 Hegraveia bhegraveni se rai liꞌu lasi tegraveke eele eraneꞌe Ra madhaꞌu te ngaa ra karejꞌe-karaekahegravei Ka ra pamegraveri-megraveri legravepa lasi pekajꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra mi ana madhutu Yesus

9 Te ngaa ropa dꞌai talora jꞌara kabegravedhila Yesusmai paraga degravenge ra KaNa lii akuNegravengu na ldquoSaloomrdquo Ropa ladhe regravedhihegraveia lasi padegravetu-degravetu liku rare haga Nadegravenge pahaha iisi ra mi Yesus 10 Hegraveia Napadhai lii peka na ldquoBaku madhaꞌu Lamipeka degravenge ana madhutu Jaꞌa segravena ka ralasi mate jaꞌa egravetu Galilea negraveirdquo

Dhegraveu madhenga lasi lolo ngaa dhu jꞌajꞌiegravetu era padhane Lamatua Yesus

11 Lodꞌo dhegraveu bhegraveni se egravetu talora jꞌaraera dhegraveu madhenga se legravepa le asa kotaRegravengu lasi lole ngaa dhu jꞌajꞌi se mi kegravetuagama Yahudi segravera 12 Hegraveia kegravetu agamaYahudi rare lii egraveci degravenge dhegraveu heka adꞌasegravera segravena ka bꞌae doi ae-ae mi dhegraveu jꞌagaho ra hutu hegravebꞌa 13 Kegravetu agama Yahudisegravera peka na ldquoLadhe dhegraveu karegravei miudhaa segravemi neꞌe dꞌara megraveda ropa jiꞌi bhegravejꞌiluu ngeꞌa boe na ana madhutu Na maimanaꞌu regraveti ngiꞌu aae Na 14 Aa ladhe

gubernur tadegravengi mage miu madhaꞌu tejiꞌi ka dhu ator degravenge nerdquo

15 Hegraveia dhegraveu madhenga se rare doi Aara tao madhutu dadꞌegravei kegravetu agama seꞌeNegraveti egraveegravena ka toke dꞌai sange neꞌe dhegraveu-dhegraveu Yahudi parcaya era lii lolo kapodꞌe-kabegraveli ne

Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu Na mi anamadhutu Na

(Markus 1614-18 Lukas 2436-49 Yohanis2019-23 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 16-8)

16 Ropa tadegravengi rare lii lolo negraveti dhegraveubhegraveni seꞌe hegraveia ana madhutu Yesus dhegraveucanguru egraveci lasi paraga degravenge Yesus asapropensi Galilea egravetu ledhe egravecimadhutu liimoa Na 17 Ropa ra ladhe regravedhi Ne ka rapahaha iisi mi Negravengu Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa abhu kahegravei dhu dꞌara ra kajari era

18 Hegraveia Na ara mai padegravetu-degravetu degravengera ka Na lii ldquoAma Lamatua pangegravedꞌu lekoasami Jaꞌa segravena ka Jaꞌa paredha aaꞌi-aaꞌiegravetu sorga aa degravenge aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane 19 De miu lami asa mia-mia miu hudꞌipeka-padhai ku degravenge dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi ra Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa ne Aa miu hudꞌiajꞌa si paie-iie ho segravena ka regravengu jꞌajꞌi anamadhutu Jaꞌa Aa miu hudꞌi sarani si hojꞌajꞌi mi tadha peka na regravengu dhu paꞌegravekile degravenge Ama degravenge Ana aa degravenge RohNa dhu Mola-Megraveci 20 Aa nori si segravena kara tao madhutu paredha aaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌapeka tegraveke le degravenge miu Sanegravedꞌe ee Jaꞌabera-bera degravengemiu toke egravele rai-haha nerdquo

2816 Mateos 2632 Markus 1428 2819 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 18

Markus 11 56 Markus 115

Lii Lolo Beꞌa negraveti LamatuaYesusmadhutu sasuriMarkusYohanis tuka sarani dhegraveu bhoke jꞌara hia

Lamatua Yesus(Mateos 31-12 Lukas 31-18 Yohanis 119-

28)1 Neꞌe ne Lii Lolo Beꞌa lula-negraveti Ana

Ama Lamatua Ngara na Yesus Kristusdhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karegravei negraveti uruka mai Lii lolo Na mulai segravemi neꞌe 2 LodꞌoYesus sabꞌamegraveka sasabꞌaNa AmaLamatuapua uru dhegraveu egraveci ngara na Yohanis laꞌetao tegraveke jꞌara hia Yesus dhu mai begraveli-camegravedꞌa Lula uru egraveegravena Ama Lamatuapeka le degravenge dhegraveu negraveti lii padhai Nangara na Yesaya Na suri tegraveke peka naldquoNanene Jaꞌa pua le dhegraveu egraveci ho bhoke

jꞌara hia Egraveu3 Dhegraveu egraveegravena laꞌe asa dꞌara mamoo ho na

rodhe peka nalsquoMiu aaꞌi-aaꞌi mi tao pabeꞌa ku

jꞌara segravena ka segravemi mere mamaiLamatua

Pamera jꞌara ho soru mamai Narsquo rdquo4-6 Ra pangare dhegraveu neꞌe Yohanis tuka

sarani dhegraveu Era pea negravengu egravetu dꞌaramamoo Kodho na tao negraveti regraveu badhaonta dhara hake na tao negraveti kaꞌuri badhaNgangaꞌa negravengu kabara degravenge dhua nasuoni

Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae negraveti kota Yerusalemdegravenge propensi Yudea mai paraga degravengeYohanis egravetu era pea na Dhegraveu se mai neoregravedhi Yohanis aa nanene lii holo-nori naNa peka ldquoHua iia miu ele-hoꞌa negraveti tataokarehe segravena ka Ama Lamatua saku eelesasala-sasigo miu Egravele egraveegravena miu saraniuuru ku jꞌajꞌi mi tadha na miu beꞌa ledegravenge Lamatuardquo

Negraveti egraveegravena ka dhegraveu seꞌe bhoka sasalaregravengu ka Yohanis sarani si egravetu lokoYarden

7 Ka na peka hari ldquoBegraveli-camegravedꞌa dhegraveuegraveci mai dhu kapai risi negraveti jaꞌa Lula

jaꞌa ne haha dꞌai seli neo jꞌajꞌi ana pua-paleha egraveegravena ka legraveke boe sa hegraveidagger 8 Jaꞌa nedhodhoka sarani miu degravenge egravei di te ngaaNegravengu tao risi eele negraveti jaꞌa Te Na papegravenudꞌara miu degravenge Roh Ama Lamatua dhuMola-Megravecirdquo

Yohanis sarani Lamatua Yesus(Mateos 313-17 Lukas 321-22)

9 Ca lodꞌo hari Yesus laꞌe negraveti raeNasaret egravetu rai Galilea ka Na paraga degravengeYohanis Egravele egraveegravena ka Yohanis sarani Neegravetu loko Yarden 10 Ropa Yesus bhodhonegraveti dꞌara egravei mai Na ladhe na liru bhokeeele ka Roh Ama Lamatua puru mai samasegravemi koro jꞌaha ciꞌu puru mai asa Yesus11 Kacaꞌa la ra tadegravengi lii Ama Lamatuanegraveti dedha-liru peka naldquoEgraveu ne Ana pasue Jaꞌa

Egraveu pakarejꞌe taruu dꞌara JaꞌardquoDhegraveu aae nidhu dadugu neo pamanahu

Yesus(Mateos 41-11 Lukas 41-13)

12 Negravebhu boe ka Roh Ama Lamatuajajuku Yesus asa dꞌara mamoo laꞌe 13 Napea degravenge badha hui egravetu egraveegravena egravepa ngurulodꞌo Ka dhegraveu aae nidhu mai dadugutenge jꞌara segravena ka Yesus madhutu negravengute ngaa tao nare boe Egravele egraveegravena ka anapajuu negraveti Ama Lamatua puru mai lalau-laloꞌo Ne

Lamatua Yesus laꞌe Galilea ho lole LiiHolo-Nori Ama Lamatua

(Mateos 412-22 Lukas 414-15 51-11)14 Lodꞌo dhu kegravepe rare Yohanis tuka

sarani pamaso asa dꞌara begravedho negravebhu boeka Yesus pakegravedꞌi laꞌe propensi Galilea Laꞌelole Lii Lolo Beꞌa negraveti Ama Lamatua egravetu negravei15Ka Na pekaldquoMi nanene Lodꞌo Ama Lamatua dꞌai

kegravenaLimuri ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa na Ama

Lamatua negravedꞌu le paredha karegraveinegraveti uru ka

Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi tegraveke eele katatao karehe segravera

ho legravepa madhutu Ama LamatuaHegraveia parcaya ka Lii Holo-Nori

Negravengu kahegraveirdquo 11 Lii padhai lsquoAna Ama Lamatuarsquo abhu boe egravetu dꞌara sasuri uuru segravera 12 Meliaki 31 13 Yesaya403 14-6 2 Dhegraveu Aae segravera 18 dagger 17 Sasuri lii Yunani asli suri peka na ldquopacudꞌu ho legravecu dhari salapaNa hegravei jaꞌa nia boerdquo Sasoa na Yohanis ne dhegraveu haha seli de masi ka jꞌajꞌi dhegraveu pajuu negraveti Lamatua Yesus nia boe sahegravei 111 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 222 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 Yesaya 421 Mateos 317 1218 Markus 97 Lukas322 115 Mateos 32

Markus 116 57 Markus 139Lamatua Yesus hagꞌe nare ana madhutu

Na16 Ca lodꞌo hari Yesus kako re sebhe

dano Galilea ka negravedhi dhegraveu dua ngarara Simon degravenge ari na Anderias Sasabꞌaregravengu begraveli-begraveli egraveegravena jꞌala iꞌa 17 Ka Yesusparoa nare dua ra peka na ldquoWe Maimadhutu Jaꞌa Miu tema tenge iꞌa tengaa Jaꞌa neo ajꞌa miu segravena ka jꞌajꞌi dhegraveutenge samangardquo 18 Ropa ra nanene rarehegraveia ra tegraveke eele jꞌala regravengu ka lasi degravengemadhutu Ne

19 Egravele egraveegravena ka Yesus kako hari cikika negravedhi ana-ana Sabadeus aꞌa ngara naYakobis aa ari ngara na Yohanis Dua ralalaupaie pegraveku egravetu dedha koha 20KaYesusparoa dua ra peka na ldquoMai we MadhutuJaꞌardquo Ropa ra tadegravengi rare lii Yesus kadua ra tegraveke eele ama ra degravenge dhegraveu sabꞌasa egravetu dedha koha lasi degravenge ka madhutuYesus

LamatuaYesus lalegraveta eele nidhunegraveti dhegraveuegraveci dhu pea egravetu kota Kapernaum

(Lukas 431-37)21 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutu

Na dhegraveu egravepa segravera lasi dꞌai kota KapernaumLodꞌo egraveegravena lodꞌo manegravengi-mangajꞌi dhegraveuYahudiDagger Ka Yesus laꞌe asa dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi ka Na lole Lii Holo-Nori Ama Lamatua egravetu egraveegravena 22 Dhegraveuae segravera malaa nanene lii padhai Na lulaNegravengu neꞌa megraveu lii dhu Negravengu lole risinegraveti mese-mese agama Yahudi

23 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu egraveci dhu nidhutao Dhegraveuneꞌe laꞌe asa dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi kahegravei Kacaꞌa laa na pakegravece pekana 24 ldquoWe Yesus dhegraveu Nasaret Ngaaunu Egraveu degravenge jiꞌi Egraveu mai ho paꞌele iie jiꞌido Jiꞌi tadhe Egraveu Egraveu neꞌe ka dhu mai negravetiAma Lamatua Egraveu neꞌe Dhegraveu dhu degravengeboe sasala-sasigordquo

25 Ka Yesus jegraveke ne ldquoHutu hegravebꞌa egraveu naRai eele negraveti dhegraveu neꞌerdquo

26 Kacaꞌa laa nidhu tegraveku ngiꞌu dhegraveuneꞌe sama segravemi dhegraveu dhu pegravedꞌa regravedhaKa na rai eele negraveti dhegraveu neꞌe degravengelii pakegravece 27 Hegraveia dhegraveu egravetu dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi segravera malaa-maloha Kara padhue egraveci degravenge egraveci ldquoEea Ngaa kaneꞌe Neꞌe ne lii holo-nori dhuhiu do Liipadhai lii Mone heka ne ele madha ngaNa paredha nidhu se ka ra kalua kahegraveimadhutu dadꞌegravei Nardquo

28 Hegraveia dhegraveu palolo legraveme era egravetu dꞌararae-rae propensi Galilea

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele papegravedꞌa inadhegraveu egravemuPetrus degravenge papegravedꞌa dhegraveu-dhegraveu leo

(Mateos 814-17 Lukas 438-41)29 Lodꞌo regravengu legravepa negraveti dꞌara egravemu

manegravengi-mangajꞌi hegraveia Yesus degravenge anamadhutu Na lasi asa egravemu Simon degravengeAnderias 30 Ina dhegraveu egravemu Simon pegravedꞌamaringi-sagoro ka dhu jꞌunu Ropa Yesusdegravenge ana madhutu Na dꞌai dꞌara egravemuegraveegravena dhegraveu mai peka degravenge Ne ldquoBhegraveniheka ne pegravedꞌardquo

31 Negraveti egraveegravena ka Yesus laꞌe ladhe bhegraveniheka ne Hegraveia Na kegravepe kacui-aai na ho pa-madhegravedi ne Kacaꞌa laa papegravedꞌa maringi-sagoro egraveegravena egravele degravenge Hegraveia bhegraveni heka nekegravedꞌi laꞌe lalau ngangaꞌa-nganginu hia si

32 Ropa lodꞌo cegravena dhegraveu pakako regraveti asaYesus aꞌari regravengu dhu pegravedꞌa degravenge dhegraveu-dhegraveudhunidhu tao segravena kaNapuri-paꞌegravelesi 33Negraveti egraveegravena ka ca kabaraimai pakabokopegravenu tao cegraveci egravetu madha egravemu egraveegravena 34 Egraveipapegravedꞌa ra rupa-rupa te ngaa Yesus puri-paꞌegravele aaꞌi megraveu-megraveu si Hegraveia Na lalegraveta eelenidhu ae negraveti dhegraveu segravera Yesus hia boetebho nidhu seꞌe padhai lii lula ra tadheNe

Yesus kako palegraveme rae ho lole Lii Holo-Nori Ama Lamatua

(Lukas 442-44)35 Begraveli egraveegravenamadꞌae aae era akomaroga

Yesus kegravedꞌi ka laꞌe asa era egraveci dhu nee-neeka Namanegravengi-mangajꞌi mi Ama Lamatua36Ropa Simon si kegravedꞌi regravedhi hekaYesus kalasi tenge Ne 37Ra paraga degravenge Yesus kara peka ldquoAma dhegraveu canau mai tenge Amakurdquo

38 Te ngaa Yesus dhaa lii regravengu akuNegravengu na ldquoEgraveegravena beꞌa kahegravei Te ngaa beꞌarisi lati uru asa rae-rae leo ho Jaꞌa ajꞌa LiiHolo-Nori Ama Lamatua Te egraveegravena sasabꞌa-laꞌa Jaꞌa nardquo

39 Egravele egraveegravena ka regravengu kako palegraveme eraegravetu propensi Galilea ho lole Lii Lolo BeꞌaAma Lamatua Egravetu dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi Na babegravege-lalegraveta eele nidhu negravetidhegraveu segravera

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu egraveci dhupegravedꞌa kusta

(Mateos 81-4 Lukas 512-16)Dagger 121 Lodꞌo sabajꞌa dhegraveu Yahudi ra pangare na lsquoHari Sabatrsquo Lodꞌo egraveegravena dhegraveu sabꞌa boe 122 Mateos 728-29 139 Mateos 423 935

Markus 140 58 Markus 21540 Dhegraveu egraveci dhu legraveke papegravedꞌa kusta mai

paraga degravenge Yesus ka na patitu kegravetuurutuu egravetumadha Yesus Namanegravengi akunegravengu na ldquoAma ee Sue ku jaꞌa laa Taopaꞌegravele kupapegravedꞌa jaꞌa ne Jaꞌa keꞌa na Amabisa paꞌegravele papegravedꞌa jaꞌa ne segravena ka dhegraveumadenge heka degravenge jaꞌardquo

41 Negraveti lii roma iisi na ka dꞌara Yesusroe ka Na jꞌole kacui-aai ho kegravepe ne HegraveiaNa peka ldquoTareꞌa Jaꞌa bisa Egraveu egravele kegravenardquo42 Kacaꞌa laa papegravedꞌa egraveegravena ele degravenge Kadhegraveu egraveegravena pegravedꞌa heka 43Egravele egraveegravena ka Yesuspua dhegraveu egraveegravena legravepa degravenge pasanegravedꞌe nepeka na 44 ldquoMu nanene Egraveu egravele le tengaa baku lole degravenge cee-cee Egraveu hudꞌimadhutu ku lii paredhaMusa uru egraveegravena Delamu uru ku asa ama agama ho na parisangiꞌumu Segravena ka neꞌa egravei papegravedꞌa egraveu na elele do dhae Egravele egraveegravena ka heka egraveuhiamegravedhaegraveci segravemi tadha makasi segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa egraveu egravele le tareꞌa-reꞌardquo

45 Masi ka Yesus kai baku peka degravengecee-cee te ngaa ropa laꞌe dꞌai liꞌu ka nalolo legraveme degravenge dhegraveu Egravele egraveegravena ka dhegraveuae neo paraga degravenge Yesus Te ngaa lulalii dhegraveu egraveegravena ka Yesus bisa boe padꞌelo iisiNa asa dꞌara kota Negraveti egraveegravena ka Yesus peadhoka egravetu era mau egraveci egravetu liꞌu kota Tengaa dhegraveu mai paraga degravenge Ne negraveti mia-mia

2Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu karuku(Mateos 91-8 Lukas 517-26)

1 Egravele pegraveri-pegraveri lodꞌo hegraveia Yesus legravepa hariasa Kapernaum Ka ra papeka dꞌai mia-mia peka na Yesus dꞌai le egravemu 2Negraveti egraveegravenaka dhegraveu mai negraveti mia-mia Lula dhegraveu aeseli ka egravetu dꞌara egravemu pegravenu risi toke dꞌaihegravebꞌa egravemu Egravele egraveegravena ka Yesus lole degravengera dadꞌegravei Ama Lamatua

3 Egravetu talora Na padhai lii era dhegraveuegravepa jegraveru dhegraveu karuku egraveci neo asa madhaYesus 4 Te ngaa lula dhegraveu ae dꞌai selika regravengu abhu boe sasanga ho regraveti dhegraveuegraveegravena asa madha Yesus Hegraveia caꞌe lasi asakolo egravemu bhoke eele regraveu egravemu re dedhakegravetu Yesus Ropa ra bhoke rare regraveu egravemuhegraveia ra papuru dhegraveu karuku egraveena degravengedhegravepi na 5 Ropa Yesus ladhe negravedhi siNegravengu neꞌa le dhegraveu seꞌe parcaya tareꞌa-reꞌa Negravengu Ka na padhai lii degravenge dhegraveukaruku ne aku Negravengu na ldquoAna ee Jaꞌasaku eele le sasala egraveurdquo

6 Egravetu egraveegravena kahegravei abhu pegraveri-pegraveri meseagama Yahudi Ropa ra tadegravengi rare liipadhai lii Yesus ka dꞌara ngangee regravengubeꞌa boe 7 Hegraveia ra papeka ldquoBoo Dhegraveuneꞌe bani titu kegravena padhai lii segravemi negraveiDhodhokaAmaLamatua di dhudegravengehakho saku eele sasala dhegraveu Te ngaa dhegraveuneꞌe tao ngiꞌu na egraveci egraveegravena ka degravenge AmaLamatua Negravengu pakarehe kolongara AmaLamatuardquo

8 Te ngaa Yesus neꞌa le ngangee regravenguHegraveia Na peka ldquoHeh Miu baku pangeesegravemi egraveegravena 9-10 Mia dhu beꞌa risi LadheJaꞌa peka mi dhegraveu karuku ne lsquoSasala egraveusaku eele lersquo miu meꞌa boe na jꞌajꞌi doaadꞌo Te ngaa ladhe Jaꞌa peka lsquoKegravedꞌi kaNedhe dhegravepi egraveu ho legravepa karsquo Ladhe nakegravedꞌi ho miu ladhe megravedhi kahegravei heka miumeꞌa kegravena Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Aa Jaꞌa degravenge koasa kahegravei ho sakueele sasala-sasigo dhegraveurdquo

Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii degravenge dhegraveukaruku egraveegravena peka na 11 ldquoEgraveu nanene eeEgraveu egravele le ne Kegravedꞌi ka nedhe dhegravepi egraveu holamu kardquo

12 Ropa tadegravengi nare cagꞌagꞌa laa dhegraveune kegravedꞌi titu Na nedhe dhegravepi na hegraveialaꞌe ka asa liꞌu Dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera regravedhidegravenge musi madha ra Regravengu aaꞌi-aaꞌi ramalaa-maloha ka ra peka ldquoIra ii Egravedhiheka tegravedhi ka Ama Lamatua tareꞌa-reꞌakapai dꞌai selirdquo

Yesus paroa nare Lewi ho madhutu Ne(Mateos 99-13 Lukas 527-32)

13 Egravele egraveegravena ka Yesus laꞌe hari asa sebhedano Galilea Ka dhegraveu ae titu kegravena maiparaga degravenge Ne hegraveia Na lole dadꞌegravei AmaLamatua mi regravengu

14 Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu egraveci ngara naLewi ana negraveti Alpius Sasabꞌa na roro doibea Lodꞌo Yesus kako re egraveegravena ka ladhenegravedhi Lewi Ka Na peka degravenge ne ldquoWeeMai madhutu Jaꞌardquo

Ropa tadegravengi lii Yesus ne Lewi kegravedꞌidegravenge ka laꞌe madhutu Ne

15 Egravele egraveegravena ka Yesus si raꞌa egravetu dꞌaraegravemu Lewi paꞌegraveci degravenge angalai Lewi dhegraveuroro doi bea segravera Abhu kahegravei dhegraveu-dhegraveuleo madhegravedi raꞌa degravenge regravengu Madhutungangee dhegraveu Yahudi dhegraveu seꞌe dhegraveukarehe Negraveti dhegraveu-dhegraveu dhu madhegravedi raꞌase abhu dhegraveu ae kahegravei dhu dꞌegravei nanene liipadhai lii Yesus

144 Atora negraveti Ama-ama Agama 141-32 24 Ra tao Dhegravepi egraveegravena negraveti megravedha dhu megraveke

Markus 216 59 Markus 3516 Lodꞌo egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri mese

agama negraveti partei Parisi dhu regravedhi Yesusmadhegravedi naꞌa-ninu degravenge tuka roro doibea degravenge dhegraveu karehe segravera Ka ra karegraveiana madhutu Yesus peka na ldquoNga tao kamese miu madhegravedi naꞌa-ninu degravenge dhegraveuroro doi bea degravenge dhegraveu dhu laku-laku boesegraverardquo

17 Yesus tadegravengi lii karegravei regravengu egraveegravenaka Na dhaa peka na ldquoDhegraveu pegravedꞌa memaparluu dote te ngaa dhegraveu dhu pegravedꞌa boeparluu boe dote Mamai Jaꞌa ne segravena kalalau dhegraveu dhu laku-laku boe Te Jaꞌa maiboe ho uri dhegraveu dhu rasa ngiꞌu na molardquo

Aꞌajꞌa hiu Lamatua Yesus leko-leo negravetiaꞌajꞌa dhegraveu Parisi

(Mateos 914-17 Lukas 533-39)18 Ca tegraveka dhegraveu negraveti partei agama Parisi

puasa Regravengu regravedhi ana madhutu Yohanistuka sarani puasa kahegravei Te ngaa regravedhiboe ana madhutu Yesus puasa segravemi regravenguHegraveia dhegraveu regravengu mai paraga degravenge Yesuska ra karegravei aku regravengu na ldquoAma Jiꞌi puasasama segravemi ana madhutu Yohanis kahegraveiTe nga tao ka ana madhutu Ama puasaboerdquo

19 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoMemamiumeꞌa le ladhe abhu pesta kabꞌi dhegraveu dhuabhu negraveru segravera puasa boe ka raꞌa tokebegravecu Ladhe mone dhu kabꞌi egraveegravena eradhegraveu segravera aaꞌi-aaꞌi raꞌa-rinu 20 Te ladhedꞌai lodꞌo ho ra kegravepe regraveti dhegraveu mone dhukabꞌi egraveegravena ka mone aanga-angalai na segraveradꞌara susa heka ra puasa kegravena

21 Segravemi egraveegravena kahegravei begravela hiu baku kalapemi kodho dhui Te ladhe base na begravelahiu egraveegravena karuku hegraveia kodho egraveegravena asa kamae aae 22 Segravemi egraveegravena kahegravei miu bakuedhe dhua pegravedꞌu egravetu dꞌara sabha dhui Teaadꞌo na sabha egraveegravena mae aa dhua pegravedꞌuna bhori eele asa rairdquodagger [Negraveti egraveegravena ka Yesuspeka degravenge si baku pakihu-kee lii holo-nori Negravengu dhu hiu degravenge lii holo-noridhegraveu Parisi dhu dhui]

Ana madhutu Yesus gꞌegravetu are legraveke lodꞌoaꞌoro sasabꞌa

(Mateos 121-8 Lukas 61-5)23 Ca tegraveka legraveke lodꞌo manegravengi-mangajꞌi

dhegraveu Yahudi Yesus si kako re jꞌara egravetudꞌara oka Ka ana madhutu Na gꞌegravetu regravetiare gandum 24 Ropa dhegraveu Parisi ladheregravedhi ka ra karegravei Yesus ldquoTasamia ka

ana madhutu Egraveu madhutu boe jꞌara-jꞌaraagama egravedhi Regravengu se gꞌegravetu are gandumlegraveke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa Miu baku tao segravemiegraveegravenardquo

25-26 Hegraveia Yesus dhaa ldquoSamia ee Miusanegravedꞌe heka lii lolo Daud Tegraveu egraveegravenaAbyatar jꞌajꞌi kegravetu kapai risi agamaYahudiLodꞌo egraveegravena Daud degravenge dhegraveu madhutu naaaꞌi-aaꞌi ra manganga bia Ka ra maso asadꞌara Paleo Ama Lamatua hegraveia raꞌa rotidhu ama agama hia le mi Lamatua Mad-hutu atora agama egravedhi dhegraveu dhu bisa raꞌaroti egraveegravena dhoka ama-ama agama di dhegraveuleo bisa boe Daud degravenge ana madhutu nasegravera raꞌe rare roti egraveegravena te ngaa dhegraveu egravecisa peka boe na Daud si salardquo

27 Egravele egraveegravena ka Yesus lole hari degravengeregravengu ldquoMiu baku bhegravelu Lamatua hialodꞌo aꞌoro sasabꞌa hia egravedhi dhegraveu rai-haha Lamatua pajꞌajꞌi boe egravedhi dhegraveurai-haha ho madhutu dhoka atora lodꞌoaꞌoro sasabꞌa di 28 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa Jaꞌa ne ka dhu peka ho dhegraveusabꞌa do aadꞌo legraveke degravenge lodꞌo aꞌorosasabꞌardquo

3Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa

legraveke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa(Mateos 129-14 Lukas 66-11)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus legravepa hari laꞌe asaegravemu manegravengi-mangajꞌi Dꞌai negravei ka Yesusparaga degravenge dhegraveu egraveci dhu ai na roecabegraveka 2 Egravetu egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveudhu patangi-tenge sasala Yesus Ra maꞌuYesus neo reꞌa Na puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌalegraveke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa do aadꞌo

3 Hegraveia Yesus paroa dhegraveu dhu ai roecabegraveka egraveegravena aku Negravengu na ldquoMai ku Tituku mi madha Jaꞌa nerdquo

4 Ka Na karegravei dhegraveu ae egravetu segravera sa akuNegravengu na ldquoMadhutu atora agama egravedhiegravedhi bisa tao ngaa lodꞌo aꞌoro sasabꞌa Taomadha jꞌara dhu beꞌa do karehe Taopabeꞌa dhegraveu do pamadhe dhegraveurdquo Te ngaadhegraveu segravera egraveci sa bani boe bhoke hegravebꞌa

5 Negraveti egraveegravena ka Yesus dꞌara pegravedꞌa lularegravengu madhutu dhoka adꞌa di tao boemadha-dhilu mi dhegraveu ai roe cabegraveka neYesus nasa ka Na ladhe legraveme dhegraveu segraveraHegraveia Na peka mi dhegraveu ai roe cabegraveka akuNegravengu na ldquoJꞌole kacui-aai egraveu mai sa neꞌerdquo

dagger 222 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquoBaku soli egravei anggor dhu hiu mi dꞌara tas kaꞌuri dhui segravena ka baku maerdquo 223 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2325 225-26 1 Samuel 211-6 Atora negraveti Ama-ama Agama 249

Ka dhegraveu egraveegravena soro kacui-aai asa Yesus laꞌeKabegravedhi laa egravele degravenge papegravedꞌa na 6 Ropadhegraveu Parisi ladhe regravedhi Yesus paꞌegravele kacui-aai dhegraveu egraveegravena legraveke lodꞌo aꞌoro sasabꞌaaaꞌi-aaꞌi ra kalua negraveti dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi Ka lasi padhue degravenge dhegraveupartei politik Herodes ho tenge jꞌara neopamadhe Yesus

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele papegravedꞌa dhegraveuae egravetu sebhe dano

7-8 Ca lodꞌo Yesus degravenge ana mad-hutu Na lasi asa sebhe dano Galilea Tengaa lula dhegraveu ae segravera reꞌa le ngaa dhuNegravengu tao ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi mai negravetirae-rae ho madhutu Ne Regravengu mainegraveti propensi Galilea propensi Yudea aapropensi Idumea Abhu kahegravei dhu mainegraveti kota Yerusalem kota Sidon degravengekota Tirus Abhu kahegravei cahagꞌe dhu mainegraveti cabegraveka dhimu loko Yarden Aaꞌi-aaꞌisegravera neo mai paraga degravenge Ne 9 Tagadhegraveu dhu mai segravera ae seli ka Yesus puaana madhutu Na lasi tenge koha cue hiaNegravengu Na neo padhai lii degravenge dhegraveu aesegravera negraveti dedha koha segravena ka regravengu aaꞌi-aaꞌi ra bisa ladhe regravedhi regravehu Na aa tadegravengilii padhai lii Na hegravei

10 Ca hari ni Na puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌaae titu kegravena Negraveti egraveegravena ka dhegraveu ae maipaseti egraveci degravenge egraveci neo gꞌagꞌe Yesus11Ropa dhegraveu dhu nidhu tao sa ladhe regravedhiYesus ka ra begravebha dꞌai rai egravetu madhaYesus Hegraveia ra taraa aku regravengu na ldquoEgraveu nemema tareꞌa Ana Ama Lamatuardquo

12 Te ngaa Yesus kai regravengu aku Negravenguna ldquoMiu baku ale degravenge dhegraveu egraveci sa hegraveiJaꞌa ne ceerdquo

Yesus hagꞌe nare dhegraveu canguru dua jꞌajꞌiana madhutu Na

(Mateos 101-4 Lukas 612-16)13 Egravele egraveegravena ka Yesus kako laꞌe asa kolo

ledhe egraveci Na paroa pegraveri-pegraveri dhegraveu dhuNegravengu dꞌegravei Ka dhegraveu se mai madhutu Ne14Egravele egraveegravena ka Na hagꞌe nare dhegraveu cangurudua KaNa peka ldquoJaꞌa pilimiu homadhututaruu Jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha JaꞌaJaꞌa neo pua miu lami lole Lii Lolo BeꞌaAma Lamatua mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo 15 Segravemiegraveegravena kahegravei Jaꞌa neo hia miu koasa segravena

ka miu bisa babegravege-lalegraveta nidhu negraveti dꞌaradhegraveurdquo

16-19 Ngara dhegraveu canguru dua sa nukaSimon (dhu Yesus pangare na

Petrus)YakobisYohanis (Yakobis degravenge ari na Yoha-

nis ne dua ra ana Sabadeus Yesuspangare regravengu dua ra ngara nalsquoBoanergesrsquo dhu sasoa na lsquosamasegravemi dꞌororsquo)

AnderiasPelipusBertolomeosMateosTomasYakobis (ana Alpius)TadiusSimon (dhu madhutu partei politik

Selot)daggerdegravenge Yudas Iskariot (dhu egraveegravena na

pahie eele Yesus)Mese agama segravera peka Yesus abhu koasa

negraveti dhegraveu aae nidhu(Mateos 1222-32 Lukas 1114-23 1210)

20 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutuNa segravera puru hari negraveti kolo ledhe deo naKa lasi asa dꞌara egravemu egraveci Dhegraveu ae titukegravena mai oke rare Ne ka Na bisa boe naꞌa-ninu 21 Regravedhi segravemi egraveegravena hegraveia ra papekaaku regravengu na ldquoMiu ladhe ku Yesus Neꞌaheka lalau iisi Nardquo Ropa aꞌari Na tadegravengilii palolo dhegraveu ka ra mai neo rare Ne

22 Lodꞌo egraveegravena mese-mese agama negravetiYerusalem mai peka degravenge dhegraveu egravetu segraveraaku regravengu na ldquoHeh Pasa dhilu miu Bakumadhutu Yesus Te dhegraveu aae nidhu dhu raparoa ngara na Baalsebul maso asa dꞌaraYesus ka hia Ne koasa ho bata-magegravelanidhu negraveti dꞌara dhegraveurdquo

23 Ropa Yesus tadegravengi nare lii padhueregravengu egraveegravena heia Na paroa nare regravenguaaꞌi-aaꞌi ra ka Na peka ldquoLegraveke boe degravengengangee dhegraveu Tasamia ka dhegraveu aae nidhubisa babegravege ngiꞌu mesa na 24 Ladhe egravetudꞌara paredha dhegraveu aae egraveci ana kabaraisegravera egraveci patao-palaha degravenge egraveci paredhadhegraveu aae egraveegravena taha negravebhu boe 25 Segravemiegraveegravena kahegravei egravetu dꞌara egravemu ladhe isi egravemu

310 Markus 41 Lukas 51-3 316-19 a Sasuri lii Yunani suri peka na lsquoana dꞌororsquo degravenge sasoa lsquotatao nukasegravemi dꞌororsquo Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu cahagꞌe dhu peka na ele boe lii Yakobis degravenge Yohanis megravedhu nuka segravemi lii dꞌorodo regravengu dꞌegravei pajegraveka sama segravemi dꞌoro dagger 316-19 b Partei Selot ne tenge jꞌara segravena ka regravengu mardeka negraveti dhegraveuparedha Roma Negraveti egraveegravena ka dhegraveu pangare partei lsquoPatriotrsquo kahegravei Patriot sasoa na lsquodhegraveu sarii kabarairsquo 322Mateos 934 1025

Markus 326 61 Markus 414egraveci patao degravenge egraveci isi egravemu egraveegravena mae-manyegravela 26 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge nidhuLadhe egraveci pamusu degravenge egraveci regravengu mae-manyegravela kahegravei Segravemi egraveegravena na heka regravengulaho kao-kao

27 Ladhe dhegraveu parapo neo mai parapoegravemu dhegraveu egravera egraveci na hudꞌi egraveki-karadheuuru ku lamatua egravemu na heka bau negravetimegravedha-panyau kegravenaDagger

28 Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa peka mema degravengemiu Ama Lamatua sadia saku eele sasaladhegraveu Ladhe dhegraveu padhai lii karehe midedha dhegraveu leo Ama Lamatua bisa sakueele sasala na era 29 Te ngaa lii padhai liikarehe mi dedha Roh Ama Lamatua dhuMola-Megraveci Ama Lamatua saku eele boesasala negravengu toke dꞌai mia-mia laꞌerdquo

30 Yesus peka segravemi egraveegravena lula dhegraveu segraverapeka na ldquoDhegraveu egraveegravena nidhu taordquo

Dhegraveu dhumadhutu dadꞌegravei Ama Lamatuatareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi aꞌari Lamatua Yesus

(Mateos 1246-50 Lukas 819-21)31 Egravele egraveegravena ka ina degravenge ari Yesus segravera

mai tenge Ne Dꞌai egravemu dhu Yesus mad-hegravedi egravetu dꞌara na regravengu lasi boe asa dꞌarate ngaa ra titu egravetu liꞌu ka ra hia dhegraveu lasiparoa Yesus 32 Lasi na Yesus madhegravedipadhai lii degravenge dhegraveu ae Ka dhegraveu segraverapeka degravenge Ne ldquoAma ee Ina Mu degravengeaꞌari Mu nuka egravetu liꞌu si Ra neo paragadegravenge Amardquo

33 Te ngaa Yesus dhaa peka na ldquoCee kadhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ina degravenge aꞌari Jaꞌardquo

34 Hegraveia Na ladhe palegraveme asa dhegraveu dhumadhegravedi egravetu segravera ka Na peka ldquoMiu seꞌese ka dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ina degravenge aꞌariJaꞌa 35 Te cee ka dhu madhutu dadꞌegraveiAma Lamatua regravengu segravera ka dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ina degravenge aꞌari Jaꞌardquo

4Lamatua Yesus peka lii pakasame lula-

negraveti hini dhu legraveke egravetu dedha rupa-rupa rai(Mateos 131-9 Lukas 84-8)

1 Ca lodꞌo Yesus laꞌe hari asa danoGalilea Dꞌai negravei dhegraveu ae mai oke rareNe Ka Yesus caꞌe laꞌe madhegravedi asa dedhakoha cue dhu panahu Na ajꞌa dhegraveu segraveradegravenge lii pakasame Dhegraveu dhu titu egravetudedha salae segravera aaꞌi-aaꞌi naneneYesus ajꞌaLii Holo-Nori Ama Lamatua 2 Na ajꞌa si

lii holo-nori rupa-rupa pake lii pakasameAku Negravengu segravemi neꞌe ka

3 ldquoNanene paie-iie Dhegraveu egraveci laꞌe cebꞌehini egravetu dꞌara oka na 4 Ropa na cebꞌehini segravera cahagꞌe legraveke egravetu sebhe jꞌaraKabegravedhi laa manu-bhui mai ka raꞌa aaꞌi5 Cahagꞌe hari legraveke egravetu era rai dhu pegravenudegravenge hadhu Hini segravera muri te ngaa raiisi dhoka ciki ooꞌe di 6Ropa lodꞌo rea maiana ngangaꞌa segravera kamale eele hegraveiamadheaaꞌi si lula amo dꞌai boe dꞌara rai

7 Hini cahagꞌe legraveke egravetu dedha rai dhupegravenu degravenge jꞌuꞌu padhudhu Ropa jꞌuꞌusegravera muri hegravelu rare ana ngangaꞌa segraveraka jꞌajꞌi boe hua-hela 8 Te ngaa hinicahagꞌe legraveke egravetu dedha rai hegraveumegravengi Hinisegravera muri degravenge sega Hua ae titu kegravenaCahagꞌe dhu abhu dꞌai tegravelu nguru haricahagꞌe egravena nguru hari aa cahagꞌe dꞌaicangasu hari

9 De ladhe cee degravenge roꞌa dhilu nananene paierdquo

Nga tao ka Lamatua Yesus holo-nori dhegraveupake lii pakasame

(Mateos 1310-17 Lukas 89-10)10 Ca tegraveka Yesus mesa Na Hegraveia ana

madhutu Na dhegraveu canguru dua degravengepegraveri-pegraveri dhegraveu dhu tadegravengi le lii holo-noriNa mai paraga degravengeNe Ka ra karegravei sasoanegraveti lii pakasame egraveegravena 11Hegraveia Yesus dhaaldquoLula miu tareꞌa-reꞌa neo meꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua Jaꞌa neo peka degravengemiu Te ngaa mi dhegraveu leo Jaꞌa pake liipakasame 12 Tatao dhegraveu leo segravera samasegravemi dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuasuri tegraveke peka nalsquoRegravengu regravedhi le te ngaa roꞌo boe reꞌa

Regravengu tadegravengi le te ngaa roꞌo boetegraveke egravetu dꞌara

Ladhe segravemi egraveegravena hudꞌi regravengu segravene Raparcaya ia ka Lamatua

segravena ka Lamatua saku eele ia ka sasalararsquo rdquo

Lamatua Yesus peka sasoa lii pakasamehini segravera

(Mateos 1318-23 Lukas 811-15)13 Egravele egraveegravena ka Yesus peka degravenge dhegraveu

segravera sasoa lii pakasame hini egraveegravena akuNegravengu na ldquoLadhe miu meꞌa boe sasoanegraveti lii upama deo na carui risi hari miumeꞌa sasoa lii pakasame dhu leo 14 Desasoa na segravemi neꞌe ka dhegraveu dhu cebꞌe

Dagger 327 Degravenge jꞌara egraveegravena Yesus peka na Negravengu egravera risi negraveti dhegraveu aae nidhu dhu tema ra pangare na lsquoBaalsebulrsquo 329 Lukas 1210 42 Lukas 51-3 412 Yesaya 69-10

Markus 415 62 Markus 437-38hini egraveegravena nuka dhegraveu dhu lole Lii Holo-Nori Ama Lamatua 15 Hini dhu legraveke egravetusebhe jꞌara ka manu-bhui mai raꞌa aaꞌinuka segravemi dhegraveu dhu nanene Lii Holo-NoriAma Lamatua Te ngaa negravebhu boe dhegraveuaae nidhu mai parame rare Lii Holo-Norinegraveti dꞌara dhegraveu egraveegravena 16 Aa hini dhu legravekeegravetu dedha hadhu nuka segravemi dhegraveu dhunanene ka na segravemi nare Lii Holo-Noriegraveegravena degravenge dꞌara karejꞌe 17 Te ngaa LiiHolo-Nori ne taha negravebhu boe egravetu dꞌaradhegraveu egraveegravena Ropa negravengu paraga jꞌajꞌegraveralula na segravemi nare lii neꞌe na tegraveke eele18 Aa hini dhu legraveke egravetu talora jꞌuꞌu dhupadudhu egraveci egraveegravena ka degravenge Lii Holo-NoriAma Lamatua dhu dhegraveu nanene 19 Tengaa dhegraveu egraveegravena bhute dhoka degravenge rupa-rupa madha jꞌara rai-haha dhu pakarejꞌengiꞌu na Negraveti egraveegravena ka jꞌara seꞌe setieele Lii Holo-Nori Ama Lamatua negraveti dꞌaranegravengu ka jꞌajꞌi heka ngaa-ngaa 20Te ngaahini dhu legraveke egravetu dedha rai hegraveu megravenginuka segravemi dhegraveu dhu pasa dhilu ho naneneLii Holo-Nori Ama Lamatua degravenge karejꞌe-karae Tatao negravengu madhutu dadꞌegravei AmaLamatua degravenge dꞌara kateme Dhegraveu neꞌetao jꞌara-jꞌara dhu pakarejꞌe dꞌara AmaLamatua sama segravemi hini dhu negraveti hua-hela Abhu kahegravei dꞌai tegravelu nguru haricahagꞌe dꞌai egravena nguru hari aa abhu kahegraveidhu dꞌai cangasu harirdquo

Baku paheo mere labhu ho saguru haridegravenge soe

(Lukas 816-18)21 Negraveti dedha koha Yesus tuhu hari lii

padhai Na Na peka hari lii upama egraveci akuNegravengu na ldquoTasamia ee Miu megravedhi le dodhae Dhegraveu suru rare labhu ka sagurueele hari degravenge soe Ka ra tegraveke asa roꞌakoi laꞌe Aadꞌo sina ma Te ladhe segravemiegraveegravena tegravedhi boe saraa negravengu Dhegraveu hudꞌitao labhu egravetu era dhu dedha segravena ka dhegraveuregravedhi saraa negravengu 22 Ngaa dhu dhegraveupahuni deo neꞌe begraveli-camegravedꞌa dhegraveu regravedhiaaꞌi Te ngaa dhu dhegraveu reꞌa boe lodꞌo deoneꞌe begraveli-camegravedꞌa dhegraveu reꞌa aaꞌi 23 Deladhe cee dhu degravenge roꞌa dhilu na nanenepaie

24 Nanene paie-iie Ladhe miu tengesasala dhegraveu na dhegraveu leo tenge sasala miukahegravei Segravemi egraveegravena kahegravei Ama Lamatua

tenge sasala miu Te ngaa Na tao bia risihari negraveti egraveegravena

25 Ladhe dhegraveu egraveci neo tenge tareꞌa-reꞌadadꞌegravei Lamatua negravengu asa dꞌegravelu-megraveu Tengaa ladhe dhegraveu pusi-pahae boe dadꞌegraveiLamatua negravengu jꞌajꞌi asa goardquo

Lamatua Yesus hia lii pakasame lula-negravetihini dhu muri unu na

26 Egravele egraveegravena ka Yesus tuhu hari lii padhaiNa aku Negravengu na ldquoParedha Ama Lamatuaasa tabha kapai sama segravemi hini dhu dhegraveucebꞌe egravetu dꞌara oka na 27 Negravengu cebꞌenare ka laꞌe bhegravejꞌi Tao heka ai hegravebꞌa mihini segravera Te ngaa hini segravera muri ka asakapai 28 Hini se muri unu ra Mulai tiregraveu hela toke dꞌai huri 29 Ropa kaserenare ngangaꞌa dhu egravetu dꞌara oka mamidhegraveu unu oka heka laꞌe puu-gꞌegravetu kegravenaSegravemi egraveegravena kahegravei paredha Ama LamatuaLamatua ka dhu adꞌu-ue aaꞌi-aaꞌi segraverardquo

Lii pakasame lamusi dhu ana iiki(Mateos 1331-3234 Lukas 1318-19)

30 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii harildquoJaꞌa peka hari lii upama egraveci segravemi neꞌeka miu ladhe segraveku dhegraveu dhu jꞌajꞌi unuLamatua segravera Uru egraveegravena ciki di negravebhu-negravebhu jꞌajꞌi ae 31 Egraveegravena sama segravemi lamusiajꞌu dhu ana iiki-iiki 32 Ladhe egravedhi segravelalamusi egraveegravena na muri mai jꞌajꞌi ajꞌu dhukapai aae Manu-bhui negraveti mia-mia maitegraveka tenge mamaho degravenge tao regravedꞌa egravetukolo ajꞌu egraveegravenardquo

33 Jꞌara-jꞌara aꞌajꞌa Yesusmadhutu rareꞌadhegraveu 34 Ladhe Na ajꞌa dhegraveu leo Na pakelii pakasame Te ngaa ladhe Na ajꞌa anamadhutu Na Negravengu peka aaꞌi-aaꞌi sasoa liipakasame segravera

Lamatua Yesus pamau eele ngegravelu aae(Mateos 823-27 Lukas 822-25)

35 Dꞌai lodꞌo nihia na Yesus ajꞌa dhegraveunegraveti dedha koha era HegraveiaNa pua anamad-hutu Na segravera peka na ldquoMai egravedhi pakegravedꞌilati asa cabegraveka danordquo

36 Ka ra caꞌe koha egraveci degravenge Yesus Rapakegravedꞌi tegraveke eele dhegraveu ae segravera egravetu egraveegravena Tengaa dhegraveu cahagꞌe caꞌe koha leo madhutuYesus si 37-38 Lodꞌo egraveegravena Yesus pasaluukegravetu Na mi nanegravelu ka bhegravejꞌi luu egravetu huikoha Negravebhu boe ka ngegravelu aae mai Nahakapai ka egravei tao sabhori oe pegravenu kohaYesussi Negraveti egraveegravena ka ana madhutu Yesus segravera

421 Mateos 515 Lukas 1133 422 Mateos 1026 Lukas 122 424 Mateos 72 Lukas 638 425Mateos 1312 2529 Lukas 1926 429 Yoel 313

Markus 439 63 Markus 521madhaꞌu bia Hegraveia ra paregravei Ne ldquoAmaKegravedꞌi ku laa Egravedhi oe molo kegravena Te ngaaAma pusi-pahae boerdquo

39 Ropa Yesus tadegravengi lii paregravei ra ka Nakegravedꞌi hegraveia Na kai ngegravelu peka na ldquoMaukardquo Ka Na paredha naha aku Negravengu naldquoMera kardquo Hegraveia ngegravelu mau aa naha meradegravenge ka 40 Egravele egraveegravena ka Yesus jegraveke anamadhutu Na peka na ldquoNga tao ka miumadhaꞌu segravemi egraveegravena Miu parcaya Jaꞌa doaadꞌordquo

41 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra madhaꞌu degravengemalaa ka egraveci peka degravenge egraveci ldquoTe dhegraveungaa ne Ka bisa ngegravelu degravenge naha mad-hutu lii paredha Negravengurdquo

5Lamatua Yesus babegravege ele nidhu ae negraveti

dhegraveu egraveci(Mateos 828-34 Lukas 826-39)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge ana madhutuNa segravera dꞌai cabegraveka dano Galilea Eraegraveegravena ngara na Garasa 2-6 Egravetu egraveegravena abhudhegraveu mone egraveci dhu nidhu tao ka na hujꞌuDhegraveu hujꞌu ne pea egravetu era padhane dhegraveumadhe Megraveu-megraveda na kako caꞌe-puruledhe egravetu egraveegravena degravenge pake boe megravedha-papake Na paꞌoo-parodha maꞌegravete boe aana nare hadhu ho tuku iisi na toke dꞌainuꞌa Na egravera titu kegravena Negraveti egraveegravena ka dhegraveuegraveci sa bisa boe egraveki ne Masi ka ra egraveki degravengerate begravesi egraveegravena ka bisa boe kahegravei Pegraveri-pegraverihari dhegraveu ujꞌu haga-ai na kahegravei pake ratedegravenge kanau begravesi te ngaa na pamaꞌegravete aaꞌisi Dhegraveune egravera bia negraveti egraveegravena ka egraveci sa tahaboe ne

RopaYesus degravenge anamadhutuNa purunegraveti dedha koha dhegraveu hujꞌu egraveegravena ladhenegravedhi regravengu negraveti kajꞌegraveu Hegraveia na kalua negravetiera padhane dhegraveumadhe ka namai patitukegravetu urutuu egravetu madha Yesus 7-8 Ropaladhe negravedhi regravehu dhegraveu neꞌe hegraveia Yesuspeka na ldquoHee nidhu bhelu Kalua paka-jꞌegraveu negraveti dhegraveu neꞌerdquo

Egravele egraveegravena ka dhegraveu egraveegravena pajegraveka akunegravengu na ldquoWeh Egraveu neo tao ngaa mijaꞌa Jaꞌa keꞌa Egraveu ne Yesus Ana negraveti AmaLamatua dhu Koasa Risi Eele JaꞌamanegravengiEgraveu baku pajꞌegravera jaꞌardquo

9 Hegraveia Yesus karegravei ne ldquoNgara egraveu ceerdquoNa dhaa aku negravengu na ldquoNgara jaꞌa

Legion lula jiꞌi ae titu kegravena sama segravemi cakaboko sordadꞌurdquo

10 Egravele egraveegravena ka nidhu segravera peka re dhegraveuhujꞌu egraveegravena ho manegravengi Yesus segravena kabaku pua regravengu kalua negraveti dꞌara rae ne

11 Kajꞌegraveu boe negraveti egraveegravena abhu hahi ca okadhudhegraveumadhenge Ele boehahi segravera duariho ngiꞌu Dhu tenge ngangaꞌa egravetu sebheledhe 12 Ka nidhu segravera manegravengi Yesusaku regravengu na ldquoHia jiꞌi maso asa dꞌara hahisegraverardquo

13 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena hegraveia Yesusdꞌegravei kahegravei Ka nidhu segravera kalua negraveti dꞌaradhegraveu egraveegravena ka lasi asa dꞌara hahi segraveraHegraveia hahi segravera rai pajꞌala ka lasi asa sebhetegravebhi ka ra manahu asa dꞌara dano hegraveiamadhe aaꞌi si

14 Ropa dhegraveu jꞌaga hahi segravera ladhe regravedhimadha jꞌara dhu jꞌajꞌi egraveegravena ra madhaꞌutitu kegravena Ka rai lasi peka palegraveme degravengedhegraveu egravetu dꞌara rae-rae dhu degravetu egravetu eraegraveegravena Negravebhu boe dhegraveu canau-kateme maineo reꞌa 15 Dhegraveu segravera mai paraga degravengeYesus ka ra ladhe laꞌa na dhegraveu dhu nidhutao egraveegravena madhegravedi egravetu egraveegravena kahegravei Dhegraveuegraveegravena pake le megravedha-papake Kahadhu namaseꞌa le Regravedhi segravemi egraveegravena hegraveia dhegraveu segraveramadhaꞌu Lula regravengu reꞌa le ladhe dhegraveucee dhu bisa babegravege eele nidhu negraveti dꞌaradhegraveu hujꞌu egraveegravena negravengu tareꞌa-reꞌa dhegraveuegravera risi 16 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segraveralasi peka palegraveme egravetu mia-mia aku regravenguna ldquoJiꞌi ngegravedhi le degravengemadha dhegraveuhujꞌune egravele le Segravemi egraveegravena kahegravei hahi dhumadheegravetu dꞌara danordquo 17 Ka dhegraveu kabarai egraveegravenamai manegravengi ho Yesus tegraveke eele ka rairegravengu

18 Ropa Yesus neo caꞌe hari asa dedhakoha ka dhegraveu dhu egravele negraveti hujꞌu dhu nidhutao egraveegravena manegravengi Yesus segravena ka negravengumadhutu Ne kahegravei

19 Te ngaa Yesus kai Ka Na peka degravengedhegraveu egraveegravena akuNegravenguna ldquoBeꞌa risi egraveu legravepaka asa egravemu ho peka degravenge aꞌari egraveu ngaadhuAmaLamatua tao lemi dedha egraveu Pekadegravenge si mema Ama Lamatua sue egraveu titukegravenardquo

20 Egravele egraveegravena hegraveia dhegraveu egraveegravena pakegravedꞌi laꞌepalegraveme rae-rae negraveti canguru kota dhungara na lsquoDekapolisrsquo Na lole ngaa dhuYesus tao le mi dedha negravengu Dhegraveu-dhegraveudhu tadegravengi lii lolo na malaa aaꞌi megraveu-megraveu aku regravengu na ldquoMema legraveke tareꞌardquo

Lamatua Yesus pamamuri hari anaYairus Aa puri-paꞌegravele dhegraveu bhegraveni egraveci negravetipapegravedꞌa bhegraveni

(Mateos 918-26 Lukas 840-56)21 Egravele ka Yesus si pakegravedꞌi hari degravenge

koha asa cabegraveka dano Ropa ra purunegraveti dedha koha dhegraveu ae mai lingu rare

Markus 522 64 Markus 63Yesus 22 Dhegraveu egraveci mai ngara na YairusNegravengu ne kegravetu egravemu manegravengi-mangajꞌidhegraveu Yahudi egravetu kota egraveegravena Ropa negravengunegravedhi Yesus kamai patitu kegravetu urutuu egravetumadha Yesus 23 Ka na pamako peka naldquoAma ee Ana bhegraveni jaꞌa heka cangurudua tegraveu pegravedꞌa oe madhe Mai lati kuasa egravemu jaꞌa segravena ka puri-paꞌegravele ne negravetipapegravedꞌa nardquo

24 Hegraveia Yesus laꞌe degravenge ka madhutuYairus asa egravemu na

Te ngaa egravetu dꞌara kakako regravengu dhegraveuae titu kegravena ka ra seti Ne negraveti haa negravetidhimu

25 Egravetu talora dhegraveu ae segravera abhu dhegraveubhegraveni egraveci dhu pegravedꞌa dhegraveu bhegraveni Pa-pegravedꞌa ne loe boe canguru dua tegraveu kegravena26 Megravedha-panyau degravenge doi-dhari dhegraveubhegraveni neꞌe egravele aaꞌi megraveu-megraveu ho bꞌae doteTe ngaa papegravedꞌa na egravele boe asa na hoe27-29 Bhegraveni ne tadegravengi ae le dhegraveu palolongaa dhu Yesus tao Negraveti egraveegravena ka namai pasuki asa talora dhegraveu ae segravera hona padegravetu degravenge Yesus Na pangee naldquoSadꞌi jaꞌa gai legraveke sebhe kodho Na di tatupapegravedꞌa jaꞌa egravelerdquo

Ropa na gai legraveke sebhe kodho Yesuskabegravedhi laa raa bhegraveni ne tegraveja eele degravengeHegraveia na rasa na beꞌa le

30 Lodꞌo egraveegravena kahegravei Yesus rasa aꞌegraverakalua negraveti dꞌara ngiꞌuNa KaNa kabibꞌa asakabodho ho ladhe asa dhegraveu ae segravera ka Nakaregravei peka na ldquoNegraveti miu se cee ka dhu gailegraveke kodho Jaꞌardquo

31 Ka ana madhutu Na dhaa aku regravenguna ldquoAma ladhe ku laa Dhegraveu ae pasetisegravemi neꞌe Nga tao ka Ama karegravei peka nalsquoCee ka dhu gai kodho Jaꞌarsquo rdquo

32 Te ngaa Yesus ladhe pala-legraveme neoneꞌa cee ka dhu gai legraveke sebhe kodho Na33 Ropa Yesus karegravei segravemi egraveegravena hegraveia bhegraveniegraveegravena madhaꞌu bia Egravele egraveegravena ka na maipatitu kegravetu urutuu egravetumadha Yesus ka namangaku ldquoAma Jaꞌa ka dhu gai legraveke sebhekodho Ama ku deo nardquo

34 Hegraveia Yesus peka mi bhegraveni ne akuNegravengu na ldquoLula egraveu parcaya Jaꞌa degravengedꞌara kateme negraveti egraveegravena ka egraveu egravele le Lamuka egravemu degravenge dꞌara karejꞌe-karaerdquo

35 Ropa Yesus padhai lii era hegraveia dhegraveuegravecimai negraveti egravemuYairus aku negravenguna ldquoIraii Ana mu madhe le De baku pajꞌegravera ia kaAma Mese Negravengu laꞌe ia ka sa negraveirdquo

36 Te ngaa Yesus pusi boe degravenge liipadhai lii dhegraveu neꞌe Ka Na peka degravengeYairus ldquoEgraveu baku madhaꞌu ee Parcaya miAma Lamatua dirdquo 37Hegraveia Yesus laꞌe degravengeka tegraveke eele ana madhutu Na cahagꞌeNegraveti dhoka Petrus Yakobis degravenge Yohanis38 Ropa dꞌai egravemu Yairus regravengu regravedhi dhegraveujau oobꞌa-jau oobꞌa aa tadegravengi cahagꞌetangi dꞌara pegravedꞌa 39 Yesus maso asa dꞌaraka Na karegravei si aku Negravengu na ldquoNga tao kamiu maruru degravenge tangi segravemi neꞌe Ananeꞌe madhe boe Negravengu dhoka bhegravejꞌi dirdquo

40 Dhegraveu egravetu segravera tadegravengi Yesus pekasegravemi egraveegravena ka ra mari pakapengo hegravebꞌadegravenge Ne

Hegraveia Na pua dhegraveu segravera kalua aaꞌi negravetidꞌara kama ana dhu madhe egraveegravena Ka Naparoa ina-ama ana bhegraveni ne degravenge anamadhutu Na dhegraveu tegravelu segravera maso asadꞌara 41 Hegraveia Yesus kegravepe kacui-aai anadhu madhe ne ka Na padhai lii pake liiregravengu lii Aram aku Negravengu na ldquoTalitakumrdquo (Sasoa na ldquoAna bhegraveni Kegravedꞌi kardquo)

42-43 Kabegravedhi laa ana dhu madhe egraveegravenamamuri hari Hegraveia na kegravedꞌi titu ka nakako Hegraveia Yesus peka degravenge ina na akuNegravengu na ldquoHia ana neꞌe naꞌa-ninurdquo

Dhegraveu ae egravetu segravera dhu regravedhi jꞌara dhujꞌajꞌi ne ra malaa titu kegravena Hegraveia Yesus kaisi peka na ldquoMage mi peka degravenge dhegraveu egravecisa Jaꞌa ka dhu pamamuri hari ana nerdquo

6Dhegraveu Nasaret roꞌo boe segravemi rare Lamatua

Yesus(Mateos 1353-58 Lukas 416-30)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge ana mad-hutu Na segravera aaꞌi-aaꞌi ra legravepa hari asarae Na Nasaret 2 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravengelodꞌo sabajꞌa dhegraveu Yahudi Hegraveia Yesuslaꞌe asa dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi hoNa ajꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua egravetuegraveegravena Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae lasi manegravengi-mangajꞌi Ropa ra tadegravengi Yesus ajꞌa LiiHolo-Nori Ama Lamatua hegraveia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravera malaa aku regravengu na ldquoDhegraveu nemegraveu samia ne Na degravenge koasa kahegraveiTasamia ka Na segravemi egraveegravena ee 3 Negravenguneꞌe dhoka tuka ajꞌu di Egravedhi tadhe ina NaMaria Segravemi egraveegravena kahegravei ari Na YakobisYoses Yudas degravenge Simon degravenge ari Nadhegraveu bhegraveni segravera Regravengu degravenge egravedhi pea ca

523 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquoAma mai ho bane ai mi negravengu segravena ka na beꞌa hari ka mamurirdquo Egravetu negraveildquomanegravengi dhegraveu bane airdquo sasoa na ldquomanegravengi paꞌegravele dhegraveurdquo Ana bhegraveni ne umur na sasuri lii Yunani suri egravetu ayat 42

Markus 64 65 Markus 622raerdquo Dhegraveu seꞌe ngee egravetu dꞌara regravengu naregravengu megraveu risi negraveti Yesus Negraveti egraveegravena ka radꞌegravei heka nanene Ne

4 Ka Yesus peka ldquoMema tareꞌa Dhegraveupakabꞌua risi dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua negraveti rae leo Te ngaa ra pakabꞌuaboe dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua dhunegraveti rae negravengurdquo

5-6a Dꞌara dhegraveu segravera adhu segravemi hadhuka ra parcaya boe lii padhai lii Yesus Negravetiegraveegravena ka Na malaa hegraveia Na pake boe koasaNa Ka Na puri-paꞌegravele dhoka dhegraveu pegraveri diegravetu egraveegravena

Lamatua Yesus pua ana madhutu Nadhegraveu canguru dua lasi lole Lii Lolo Beꞌa AmaLamatua

(Mateos 105-15 Lukas 91-6)6b Egravele egraveegravena ka Yesus kako palegraveme asa

rae-rae dhu padegravetu egravetu segravera ho ajꞌa dhegraveujꞌara mamuri Ama Lamatua 7 Na paroanare ana madhutu Na dhegraveu canguru duasegravera ka Na pua regravengu lasi dua-dua holole Lii Lolo Beꞌa negraveti Ama Lamatua Nahia si koasa kahegravei ho babegravege eele nidhunegraveti dꞌara dhegraveu 8-9 Na peka degravenge si akuNegravengu na ldquoMiu baku megraveti megravedha ae egravetudꞌara kakako miu Baku megraveti ngangaꞌadoi degravenge tas Megraveti dhoka tatea salapaegravetu haga degravenge kodho egravetu ua di 10 Ladhecee dhu segravemi raremiu egravetu egravemu ra miu peadhoka egravetu egraveegravena di toke dꞌai pakegravedꞌi hari11 Te ngaa ladhe miu lami asa era egraveci hegraveiadhegraveu egravetu segravera segravemi rare boe miu aa ra dꞌegraveiboe nanene lii padhai lii miu tegraveke eele eraegraveegravena Aa peka mi dhegraveu segravera na lsquoMiu moꞌoboe nanene si De begraveli-camegravedꞌa segravemimerepala mirsquo rdquo

12 Egravele egraveegravena ka ra lasi lole Lii Lolo BeꞌaRa peka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi ele hoꞌa negravetisasala-sasigo ra ka legravepa ho mamuri mad-hutu dadꞌegravei Lamatua 13 Ka ra babegravege eelenidhu negraveti dꞌara dhegraveu Ra pasuti egravei legravengimi kegravetu dhegraveu pegravedꞌa aa sabajꞌa ho paꞌegravele sinegraveti papegravedꞌa Ka ra egravele degravenge

Ra pare pamadhe Yohanis tuka sarani(Mateos 141-12 Lukas 97-9)

14 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu egravetu mia-mia tadheaaꞌi le Yesus Dhegraveu aae Herodes tadegravengi lelii lolo lula-negraveti koasa Yesus kahegravei Dhegraveu

palolo egravetu mia-mia aku regravengu na ldquoYoha-nis tuka sarani egraveegravena mamuri hari le egravetudꞌara ngiꞌu Yesus Negraveti egraveegravena ka Na bisa taotadha malaa segraverardquo

15 Te ngaa dhegraveu cahagꞌe hari peka akuregravengu na ldquoAadꞌo Neꞌe ne Elia dhu ma-muri hari dꞌara ngiꞌu Yesusrdquo

Aa dhegraveu cahagꞌe hari peka na ldquoDhegraveuneꞌe ne dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuadhu leo hari negraveti uru segraverardquo

16 Ropa dhegraveu aae Herodes tadegravengi narelii lolo dhegraveu seꞌe lula-negraveti Yesus ka nadhaa peka na ldquoEgraveegravena Yohanis tuka saranidhu ca hari ni jaꞌa hia dhegraveu pare pamadhele te ngaa na mamuri harirdquo

17-18 Dhegraveu aae Herodes pua segravemi egraveegravenalula negravengu lii langu degravenge Yohanis Liilolo na segravemi neꞌe ka dhegraveu aae Herodesleo nare dhegraveu egravemu ari na Pelipus ngarana Herodias Aa te ngaa Pelipus degravengeHerodias dhae paꞌia megraveka Negraveti egraveegravena kaYohanis kai pahari-pahari peka na ldquoAmadhegraveu aae baku leo degravenge dhegraveu egravemu arimuTe egraveegravena sisu adꞌa egravedhi dhegraveu Yahudirdquo Masika segravemi egraveegravena te ngaa Herodes leo narebhegraveni neꞌe kahegravei Hegraveia na pua dhegraveu lasikegravepe rare Yohanis ho pamaso ne asa dꞌarabegravedho

19 Lula Yohanis kai pegraveri hari le hegraveiabhegraveni ne tegraveka dꞌara degravenge ne ka na neopamadhe ne Te ngaa lake nare megraveka teHerodes dhu pamaso le Yohanis asa dꞌarabegravedho laꞌe 20 Ka na pua sordadꞌu segraveramadhenge paie ne egravetu dꞌara begravedho

Herodes madhaꞌu degravenge Yohanis Naneꞌa tareꞌa Yohanis ne dhegraveu dhu AmaLamatua pua mai Aa Yohanis ne dhegraveudꞌara mola Herodes dꞌegravei nanene lii padhailii Yohanis kahegravei Te ngaa stegraveka-stegravekadꞌara na pegravedꞌa nanene lii padhai lii Yoha-nis

21 Ka ca tegraveka Herodias abhu lodꞌo dhubeꞌa segravena ka na bꞌala dꞌara pegravedꞌa na Lodꞌoegraveegravena legraveke degravenge hari jadi Herodes Kara negraveru dhegraveu aae-dhegraveu kapai mai raꞌa-sisihari jadꞌi Dhegraveu dhu mai segravera ama-amadhu paredha ama-ama sordadꞌu degravengedhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa egravetu Galilea22 Egravetu dꞌara talora tatao egraveegravena ana bhegraveniHerodias laꞌe roge Na roge beꞌa risi eeleka dꞌara Herodes degravenge dhegraveu dhu negraveru

64 Yohanis 444 611 Egravetu dꞌara Alkitab lii Yunani suri peka na ldquocaro eele ahu negraveti haga regravengurdquo Tegraveuegraveegravena egravetu negravei dhegraveu biasa caro eele ahu negraveti haga regravengu ho jꞌajꞌi tadha peka na dhegraveu dhu roꞌo boe nanene na pasaerare pala regravengu unu ra Ladhe kahegravei egravetu Lukas 104-11 Lii Lolo negraveti Ana Pajuu-paleha 1351 613 Yakobis 514 615 Mateos 1614 Markus 828 Lukas 919 617-18 Lukas 319-20

Markus 623 66 Markus 644segravera karejꞌe bia Negraveti egraveegravena ka Herodesparoa ne mai asa madha ka na karegravei akunegravengu na ldquoEgraveu neomanegravengi ngaa Egraveu pekaho jaꞌa hia 23 Egraveu manegravengi era paredha jaꞌane bagi dua hia egraveu cabegraveka egraveegravena ka jaꞌakoꞌo kahegravei Jaꞌa subha degravenge ngara AmaLamatuardquo

24 Ka ana bhegraveni egraveegravena laꞌe karegravei ina naaku negravengu na ldquoIna ee Madhutu ngangeeina ku na jaꞌa manegravengi ngaa dhu beꞌa risinegraveti ama kurdquo

Ka ina na dhaa aku negravengu na ldquoLamuasa madha ama mu ho peka degravenge ne jaꞌamanegravengi dhoka kegravetu Yohanis dirdquo

25 Ka ana bhegraveni ne laꞌe asa madhaHerodes ka na peka aku negravengu na ldquoAmaJaꞌa manegravengi kegravetu Yohanis tao egravetu dꞌaradula egraveci hia jaꞌa Deo neꞌe ne kahegraveirdquo

26 Ropa Herodes tadegravengi nare liimanegravengi ana bhegraveni na ka dꞌara nacagꞌagꞌa Te ngaa negravengu bisa heka egraverehari lii subha negravengu deo na lula dhegraveu egravetusegravera tadegravengi aaꞌi le 27Egravele egraveegravena ka Herodesparedha komedhaa sordadꞌu lasi poro rarekegravetu Yohanis negraveti dꞌara begravedho 28 Ropa raporo rare ra tao asa dꞌara dula egraveci ka regravetilaꞌa asa ana bhegraveni egraveegravena Na segravemi nare hegraveianegraveti asa ina na laꞌe 29 Ropa ana madhutuYohanis segravera tadegravengi ra poro regraveti le kegravetuYohanis regravengumai nedhe regraveti ngiꞌu negravengulasi padhane

Dꞌai sange neꞌe ka lii lolo mamadheYohanis

Lamatua Yesus pangaꞌa legravemi riho dhegraveu(Mateos 1413-21 Lukas 910-17 Yohanis

61-14)30 Ca lodꞌo hari anamadhutu Yesus dhu

Na pua lasi asa rae-rae ho ajꞌa dhegraveu jꞌaramamuri Ama Lamatua segravera legravepa hari maika ra pakaboko hari degravenge Ne Ra lolodegravenge Yesus ngaa dhu regravengu tao degravengeajꞌa mi dhegraveu 31 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae maipatangi-tenge Yesus Lula dhegraveu ae selieele ka Yesus degravenge anamadhutuNa abhuboe tebho raꞌa-rinu hegravei Negraveti egraveegravena kaYesus ale degravenge ana madhutu segravera pekana ldquoBeꞌa risi egravedhi pakegravedꞌi negraveti era neꞌe latitenge era egraveci dhumau segravena ka egravedhi ae taracikirdquo

32 Ka ra caꞌe koha cue lasi asa era dhumau kajꞌegraveu negraveti dꞌara rae

33 Te ngaa dhegraveu ae egravetu segravera sa ladheregravedhi koha regravengu kako re sebhe dano Hegraveiara kalua negraveti rae ka kako pamegraveri madhuture dedha rai Negraveti egraveegravena ka regravengu dꞌai uuruYesus si 34 Ropa Yesus puru negraveti dedhakoha ladhe laa na dhegraveu ae dhu mate NeDhegraveu seꞌe reꞌa heka tao iisi ra tasamia Negravetiegraveegravena ka dꞌara Yesus sue si te regravengu samasegravemi kahibꞌi-kalegravebho dhu degravenge boe anamadhenga Egravele egraveegravena ka Na ajꞌa si jꞌaramamuri Ama Lamatua 35-36 Na ajꞌa negravetiloo negravetu toke dꞌai nihia laꞌe Hegraveia anamadhutu Na segravera mai padhue degravenge Neaku regravengu na ldquoAma Hua iia Ama ku puasi lasi hegraveli ngangaꞌa egravetu rae dhu degravetu egravetuera seꞌe Te oe megraveda kegravena aa egravetu era neꞌengangaꞌa aadꞌordquo

37 Te ngaa Yesus bꞌala lii regravengu akuNegravengu na ldquoBaku tao segravemi egraveegravena Hudꞌi laape miu pangaꞌa sirdquo

Hegraveia ra karegravei hari Ne ldquoIra ee Ladheegravedhi pangaꞌa dhegraveu ae segravemi neꞌe egravedhi kaluadoi ae bia nga Sama segravemi gaji tuka ca tegraveukateme ngadagger Aa egravedhi tare doi segravera negravetimia hua kegravenardquo

38 Yesus dhaa peka na ldquoMiu lami karegraveisegraveku dhegraveu segravera teko cee dhu negraveti ngangaꞌamegraverardquo

Hegraveia ra lasi karegravei kamai peka degravenge NeldquoAbhu dhoka roti legravemi bua degravenge iꞌa duangiꞌu dirdquo

39 Hegraveia Yesus pua dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segraverahomadhegravedi cakaboko-cakaboko egravetu dedhajꞌuꞌu 40Dhegraveu seꞌemadhegravedi segravemi dhu Yesuspua Abhu kaboko dhu dhegraveu cangasu-cangasu aa abhu kaboko dhu dhegraveu legraveminguru-legravemi nguru

41 Hegraveia Yesus nare roti legravemi bua degravengeiꞌa dua ngiꞌu segravera ka na ladhe asa dedhaNa manegravengi makasi mi Ama Lamatua Egraveleegraveegravena ka nare roti legravemi bua ka Na kuꞌupamae caꞌegraveta-ꞌegraveta Hegraveia Na hia mi anamadhutu Na ho lasi papala hia dhegraveu dhumadhegravedi segravera Na pala-bagi iꞌa dua ngiꞌusegravera kahegravei 42 Ka dhegraveu segravera raꞌa toke begravecu43 Raꞌa egravele hegraveia ana madhutu Na segravera lasipakabokongangaꞌa dhu risi eele segravera pegravenucanguru dua soe

44 Dhegraveu dhu raꞌa segravera dhegraveu mone dilegravemi riho dhegraveu ige megraveka bhegraveni degravenge anaiiki

634 Sensus 2717 1 Dhegraveu Aae segravera 2217 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 1816 Yeskial 345 Sakaria 102Mateos 936 dagger 637 Madhutu sasuri lii Yunani ldquodua ngasu doi dinari pudhirdquo Lodꞌo Yesus mamuri egraveegravena gaji tukaca lodꞌo ca dinari

Markus 645 67 Markus 714Yesus kako egravetu dedha egravei(Mateos 1422-33 Yohanis 616-21)

45 Egravele ka Yesus pua ana madhutu segraverapakegravedꞌi uuru degravenge koha asa rae Betsaidaegravetu cabegravekadano TeNegravengudhae laꞌemegravekaho Na pua dhegraveu ae segravera legravepa 46Ropa dhegraveusegravera legravepa Na laꞌe asa ledhe egraveci egravetu egraveegravena hoNa manegravengi-mangajꞌi

47-50 Lodꞌo megraveda le ka Yesus puru maiNa ladhe negravedhi ana madhutu Na segraveradegravenge koha lasi dꞌai talora dano le Lulangegravelu madha megravedhu ae ka ra tuku kohadꞌai madhe Dꞌara oe megraveu sa Yesus hekalaꞌe madhutu si kegravena Te ngaa Na kako rededha egravei Ropa Na kako oe seli koha raana madhutu segravera ladhe regravedhi Ne ka ramadhaꞌu titu kegravena Hegraveia egraveci karegravei egraveci akuregravengu na ldquoIrii Ngaa negravei Nidhu dordquo

Hegraveia Yesus lii degravenge si aku Negravengu naldquoWe Miu baku madhaꞌu Te Jaꞌa nerdquo

51 Ropa Yesus caꞌe laꞌe asa dedha kohakabegravedhi laa ngegravelu mau degravenge Ana mad-hutu Na segravera malaa bia 52 Regravengu hekaregravedhi kegravena Yesus pake koasa Na lodꞌopangaꞌa legravemi riho dhegraveu egraveegravena Te ngaaregravengu reꞌa iia boe koasa Yesus lula dꞌararegravengu adhu segravemi hadhu

Dhegraveu-dhegraveu pegravedꞌa egravetu Genesaret lasi rame-rame asa Yesus

(Mateos 1434-36)53 Ropa regravengu dꞌai cabegraveka dano ra

panahu koha egravetu dae Genesaret 54Ropa rapuru negraveti dedha koha dhegraveu ae ladhe regravedhisi Ka ra rodhe legraveme aku regravengu na ldquoEeYesus mai lerdquo 55-56 Dhegraveu segravera aaꞌi-aaꞌi ralasi peka palegraveme rae negraveti egraveegravena ka dhegraveumai negraveti mia-mia jegraveru regraveti aꞌari regravengu dhupegravedꞌa asa Yesus

Sadꞌi ra tadegravengi Yesus egravetu era egraveci narame-rame nedhe regraveti dhegraveu pegravedꞌa mai Rapajꞌunu si egravetu dꞌara tana lapa egravetu egraveegravena Tera pangee na ldquoSadꞌi dhegraveu pegravedꞌa segravera goilegraveke sebhe kodho Yesus di egravele degravenge negravetipapegravedꞌa rardquo Ka dhegraveu goi legraveke kodho Nahegraveia egravele negraveti papegravedꞌa ra

7Atora dhegraveu rai-haha baku paꞌele dadꞌegravei

Ama Lamatua(Mateos 151-9)

1 Ca lodꞌo dhegraveu partei agama Parisicanau degravenge mese-mese agama mai negravetikota Yerusalem neo paraga degravenge Yesus

2-5 Dhegraveu Parisi kegravepe paꞌegravera adꞌa YahudiNuka segravemi dhegraveu neo raꞌa-rinu hudꞌi jꞌamouuru ku kacui-aai madhutu atora adꞌaSegravemi egraveegravena kahegravei ladhe legravepa negraveti dꞌarapasa hudꞌi diu uuru ku egravei Toke megravedhadapu regravengu segravemi egraveru-pangala pega curugalaa cere hudꞌi rase uuru ku madhutuatora adꞌa heka bisa pake raꞌa-rinu kegravena

Ladhe dhegraveu Yahudi cahagꞌe madhutuboe adꞌa regravengu segravemi egraveegravena dhegraveu Parisinasa

Negraveti egraveegravena ka ra nasa ropa regravedhi anamadhutu Yesus segravera raꞌa-rinu jꞌamo boekacui-aai madhutu atora adꞌa regravengu Karegravengu mai pasala Yesus peka na ldquoNga taoka anamadhutu egraveu se raꞌa-rinu jꞌamo uuruboe kacui-aai Segravera sa pasala degravenge adꞌanegraveti begravei-baki egravedhirdquo

6-7 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravengu naldquoMiu se mema padhai lii leo tao leo Negravetiuru negravekamai Yesaya suri tegraveke le lii padhailii Ama Lamatua segravemi neꞌelsquoAbhu dhegraveu dhu koa-kio kolongara Jaꞌa

dhoka degravenge hegravebꞌa di te ngaa negravetiboe dꞌara

Tatao regravengu segravemi egraveegravena na legraveke boeRegravengu pusi-pahae boe dadꞌegravei Jaꞌa

te ngaa regravengu madhutu dhokaatora dhegraveu rai-haha dirsquo

Miu egraveci egraveegravena kahegravei 8-9Miu tegraveke eele leparedha Ama Lamatua ho madhutu atoradhegraveu rai-haha Tatao miu ne dꞌegravelu-megraveubia

10 Karegravei negraveti uuru egraveegravena Musa peka lelii paredha Ama Lamatua segravemi neꞌe kalsquoPakabꞌua ina-ama miursquo Aa tabha haripeka na lsquoLadhe ana egraveci padhegraveda ama nado ina na hudꞌi ra huku pamadhe nersquo11-12 Ama Lamatua ajꞌa segravemi egraveegravena te ngaamiu ajꞌa leo Miu peka na lsquoLadhe dhegraveuegraveci pamoa le neo hia ngaa egraveci mi AmaLamatua masi ka ina degravenge ama na jꞌegraveraoemadhe egraveegravena ka te ngaa pake boemegravedhaegraveegravena ho soru-bara si lula negravengu moa leneo hia mi Lamatuarsquo 13 Negraveti egraveegravena ka deona Jaꞌa peka le miu pake heka dadꞌegravei AmaLamatua te ngaamiu gati eele degravenge atoramiu dhu hiu Atora ae le dhu miu gati eelesegravemi egraveegravenardquo

Jꞌara-jꞌara dhu kajꞌalumai negraveti dꞌara dhegraveu(Mateos 1510-20)

14 Hegraveia Yesus paroa hari dhegraveu leo egravetusegravera ka Na peka na ldquoPasa dhilu ho nanene

76-7 Yesaya 2913 710 Kalua negraveti Masir 2012 2117 Atora negraveti Ama-ama Agama 209 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 516

Markus 715 68 Markus 81-3paie segravena ka miu meꞌa 15Ngaa dhu masoasa dꞌara dꞌegravelu pakajꞌalu boe Te ngaadhu kalua mai negraveti dꞌara egraveegravena ka dhupakajꞌalu dhegraveu 16 [Cee degravenge roꞌa dhiluna nanenerdquo]

17 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutuNa tegraveke eele dhegraveu segravera ka lasi asa dꞌaraegravemu egraveci Ka ana madhutu segravera karegravei sasoanegraveti lii pakasame deo na 18-19 Hegraveia Yesusdhaa peka na ldquoMiumeꞌa boe kahegravei Sasoana segravemi neꞌe ka ngaa dhu dhegraveu raꞌa egraveegravenabeꞌa Te ngaa dhu kalua mai karehe Egraveegravenabeꞌa boe Ngaa dhu egravedhi taꞌa maso asadꞌara dꞌegravelu ho egraveegravena na kalua hari asa liꞌulaꞌe (Lii Yesus egraveegravena neo peka mi egravedhingangaꞌa aaꞌi-aaꞌi egraveci sa dhu luri boe)

20 Ngaa dhu mai negraveti dꞌara egraveegravena kadhu paꞌele iie dhegraveu negraveti egraveegravena ka AmaLamatua dꞌegravei boe paꞌegraveci degravenge ne 21 Tejꞌara bhelu-katubꞌa ae ka dhu kalua negravetidꞌara dhegraveu Nuka segravemi ngangee karehetao jꞌara makae degravenge dhegraveu dhu dhegraveuegravemu boe negravengu manaꞌu pamadhe dhegraveu22 gagoo-gagehu bersina bhelu-katubꞌaleko-monya dhegraveudhu tahanare boe dꞌaradꞌegravei boe dhegraveu risi negravengu padhai lii pa-manahu dhegraveu padedha iisi tatao dhu legravekeboe degravenge kegravetu hadhu

23 Jꞌara karehe aaꞌi-aaꞌi segravera mai negravetidꞌara dhegraveu Segravera ka dhu paꞌele iie dhegraveuAma Lamatua dꞌegravei boe degravenge dhegraveu segravemiegraveegravenardquo

Yesus soru-bara bhegraveni egraveci dhu dhegraveuYahudi boe

(Mateos 1521-28)24 Egravele ka Yesus tegraveke eele era egraveegravena ka laꞌe

asa kota egraveci ngara na Tirus Dꞌai negravei lasiasa dꞌara egravemu egraveci lula Yesus dꞌegravei boe dhegraveureꞌa Negravengu egravetu egraveegravena Te ngaa Negravengu bisaboe pahuni ngiꞌu

25-26 Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu bhegraveni dintiuegraveci dhu negraveti rai Finisia egravetu propensi SiriaRopa na tadegravengi Yesus egravetu egraveegravena na maimanegravengi Yesus babegravege eele nidhu negraveti anabhegraveni na

27 Te ngaa Yesus core lii egraveci peka naldquoAna-ana hudꞌi raꞌa uuru ku ho sisa nara core hia busa kegravenardquo [Degravenge lii paceleegraveegravena Yesus hudꞌi soru-bara uuru ku dhegraveuYahudi Negravengu heka dhegraveu leo kegravena]

28 Te ngaa bhegraveni egraveegravena bꞌala aku negravenguna ldquoMema tareꞌa Ama Te ngaa busamate le egravetu roꞌa mei Negravengu abhu kahegravei

ngangaꞌa dhu begravebhe negraveti dꞌara pega anaiiki segraverardquo [Madhutu bhegraveni egraveegravena lodꞌo anaraꞌa na busa naꞌa kahegravei Masi ka Yesussoru-bara dhegraveu unu Na te ngaa Negravenguhudꞌi soru-bara dhegraveu leo kahegravei]

29 Ropa Yesus tadegravengi lii dhaa bhegraveni nehegraveia Na peka aku Negravengu na ldquoTareꞌa Liipadhai lii egraveu egraveegravena mola-mola na kegravenaLegravepa ka Te nidhu rai le negraveti ana egraveurdquo

30 Hegraveia bhegraveni ne laꞌe ka Na dꞌai egravemuana na dhu bhegravejꞌi luu Nidhu kalua le

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu egraveci dhulii aadꞌo aa katele-katipa

31 Egravele egraveegravena ka Yesus si pakegravedꞌi negravetikota Tirus kako lasi madhutu nebhe dhasire kota Sidon Negraveti era egraveegravena regravengu lasitaruu dꞌai dano Galilea Hegraveia ra lasi asarai egraveci dhu degravenge canguru kota dhu rabiasa pangare na lsquoDekapolisrsquo 32 Egravetu egraveegravenaabhu dhegraveu egraveci dhu lii aadꞌo aa katele-katipa Angalai na lere regraveti ne asa YesusRa manegravengi segravena ka Yesus tao ai mi kegravetuna segravena ka na egravele 33Hegraveia Yesus tegraveke eeledhegraveu ae segravera ka laꞌe mesa Na degravenge dhegraveuegraveegravena Yesus pamaso kacui-aai Na asa roꞌadhilu dhegraveu eegravena dua-dua Egravele egraveegravena ka Natao ilu egravetu kacui-aai Na ka Na gꞌagꞌe heꞌodhegraveu neꞌe 34 Hegraveia Yesus ladhe asa dedhaNa egravere aꞌae madhera ka Na paredha akuNegravengu na ldquoEfatardquo (Sasoa na ldquoBhoke kardquo)

35 Na peka dhoka segravemi egraveegravena di kabegravedhilaa dhilu dhegraveu egraveegravena tadegravengi degravenge Segravemiegraveegravena kahegravei heꞌo dhu sakaa egraveegravena mako kana padhai lii degravenge

36 Egravele egraveegravena ka dua ra lasi asa era dhegraveuae segravera Ka Yesus kai si aku Negravengu naldquoNanene ee Baku lolo degravenge dhegraveu pekana Jaꞌa ka dhu paꞌegravele dhegraveu neꞌe nerdquo Masika Na kai si te ngaa dhegraveu seꞌe lasi lolopalegraveme dꞌai mia-mia 37 Dhegraveu-dhegraveu dhutadegravengi lii lolo egraveegravena malaa bia Ra papekaisi-aanga ra aku regravengu na ldquoDhegraveu neꞌedhegraveu di nga Negravengu tao pabeꞌa aaꞌi megraveu-megraveu Dhegraveu katele bisa tadegravengi aa dhegraveu liiaadꞌo bisa padhai liirdquo

8Lamatua Yesus pangaꞌa egravepa riho dhegraveu(Mateos 1532-39)

1-3 Ca lodꞌo hari dhegraveu aemai kamue rareYesus neo nanene lii holo-nori Na Dhegraveusegravera tegravelu lodꞌo kegravena egravetu era egraveegravena degravengeYesus Negraveti egraveegravena ka gee ra egravele aaꞌi le

716 Egravetu dꞌara sasuri lii Yunani asli dhu uru-uru tegraveka suri boe ayat ne

Markus 84 69 Markus 823Hegraveia Yesus paroa ana madhutu Na ka Napeka ldquoJaꞌa rasa kasia degravenge dhegraveu ae seꞌeCahagꞌe mai negraveti rae kajꞌegraveu egravetu era neꞌedꞌai tegravelu lodꞌo kegravena ka ngangaꞌa regravenguaadꞌo heka ciki sa Baku hia ra legravepa degravengekabake manganga Mage dhoka ra madꞌeaho begravebha egravetu jꞌarardquo

4 Ka anamadhutu Yesus segravera dhaa pekana ldquoAma Era ne kajꞌegraveu negraveti rae Egravedhipangaꞌa tare boe dhegraveu ae segravemi neꞌerdquo

5 Hegraveia Yesus karegravei si peka na ldquoRoti miupegraveri bua erardquo

Ka ra dhaa peka na ldquoAma Roti jiꞌi atedhoka pidhu bua dirdquo

6 Ropa nanene nare hegraveia Na pua dhegraveuae segraveramadhegravedi egravetu rai Ka nare roti pidhubua segravera hegraveia Na sabajꞌa manegravengi makasimi Ama Lamatua Sabajꞌa nare hegraveia Napamae roti pidhu bua segravera Ka Na hiaana madhutu Na papala mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌisegravera 7 Regravengu degravenge iꞌa pegraveri ngiꞌu kahegraveiKa Yesus sabajꞌa hari manegravengi makasi Egraveleegraveegravena ka Na hia ana madhutu Na papalahari mi dhegraveu ae segravera 8-9 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌisegravera ele boe dꞌai egravepa riho sa Ra raꞌa tokebegravecu Raꞌa rare hegraveia ana madhutu Yesuspakaboko ngangaꞌa sisa ka ra ige pidhusoe hahake Egravele egraveegravena ka Yesus pua dhegraveuse legravepa 10 Ropa dhegraveu se legravepa Yesus degravengeana madhutu Na caꞌe koha pakegravedꞌi asa raeegraveci ngara na Dalmanuta

Dhegraveu Parisi neo pamanahu Yesus ka ramanegravengi tadha

(Mateos 161-4)11 Lodꞌo Yesus si dꞌai Dalmanuta dhegraveu

partei Parisi pegraveri-pegraveri mai paraga degravengeYesus Ra tenge jꞌara neo pamanahu NeRa manegravengi peka na ldquoAma Padꞌelotadha malaa segravena ka jꞌajꞌi tadha pekana Egraveu tareꞌa-reꞌa abhu koasa negraveti AmaLamatuardquo

12 Hegraveia Yesus egravere aꞌae madhera ka Nadhaa si peka na ldquoLadhe Jaꞌa madhutu liipadhai lii miu ne Jaꞌa manyasa Nga taoka miu manegravengi tadha malaa Baku segravemiegraveegravena Jaꞌa bisa tao tadha malaa Te ngaaJaꞌa parluu boe padꞌelo mi miurdquo

13 Hegraveia Yesus tegraveke eele dhegraveu Parisi segraveralaꞌe hari asa dedha koha Ka Na pakegravedꞌidegravenge ana madhutu Na segravera asa cabegravekadano

Yesus pasanegravedꞌe ho mage-mage degravengetatao dhegraveu Parisi

(Mateos 165-12)14 Ropa Yesus si dꞌai talora dano hegraveia

ana madhutu Na segravera heka sanegravedꞌe kegravenana regravengu regraveti boe ngangaꞌa leo dhokaroti cue di 15 Tadegravengi ra ale roti hegraveiaYesus peka degravenge si aku Negravengu na ldquoMiumage-mage ku Baku legraveke pangaru karehenegraveti dhegraveu aae Herodes degravenge dhegraveu ParisiPangaru regravengu sama segravemi ragi dhu dhegraveupakihu tao rotirdquo

16 Ra tadegravengi Na padhai lii segravemi egraveegravena kaanamadhutu segravera malaa Ka ra papeka isi-aanga si peka na ldquoMone heka negravei pekangaa ne Tao-tao egravedhi tegraveti boe roti ka Nalii segravemi egraveegravenardquo

17 Te ngaa Yesus neꞌa lii padhai regravenguKa Na peka aku Negravengu na ldquoNga tao kamiu padhue dhoka roti di Miu meꞌa mereboe ngaa dhu Jaꞌa peka na do Memakahadhu miu kateme 18Miu megravedhi degravengemadha le te ngaa moꞌo boe meꞌa Egraveci egraveegravenaka degravenge miu megravedhi megraveka Miu tadegravengidegravenge roꞌa dhilu le te ngaa moꞌo boenanene Egraveci egraveegravena ka degravenge miu tadegravengimegraveka Miu bhegravelu le do 19 Roti legravemibua dhu Jaꞌa pamae kore ka hia dhegraveu legravemiriho segravera raꞌa si Ca hari ni miu pakabokomere roti dhu risi segravera pegraveri soerdquo

Ka ra dhaa aku regravengu na ldquoCanguru duasoe Amardquo

20 Ka na karegravei hari aku Negravengu na ldquoMiusanegravedꞌe era lodꞌo Jaꞌa pamae kore roti pegraveribua segravera ka hia dhegraveu egravepa riho raꞌa sa doaadꞌo Miu pakaboko mere sisa pegraveri soehahakerdquo

Ka ra dhaa na ldquoPidhu Amardquo21 Hegraveia Na peka na ldquoMema tareꞌa Miu

megravedhi degravengemadha le Tengaa nga tao kamiumeꞌamegraveka koasa Jaꞌa kapuanegravetimiardquo

Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu begravedhu egravetu rae Bet-saida

22 Ropa Yesus si dꞌai rae Betsaida dhegraveuregraveti dhegraveu begravedhu egraveci mai asa Yesus Ramanegravengi segravena ka Yesus paꞌegravele musi madhadhegraveu begravedhu ne 23 Ka Yesus kadhegravei narekacui-aai dhegraveu ne ka dua ra lasi asa liꞌurae Egravele egraveegravena ka Yesus sabhuu ilu mi musimadha dhegraveu ne hegraveia Na gꞌagꞌe Ka Nakaregravei peka na ldquoSamia Egraveu megravedhi le dodhaerdquo

811 Mateos 1238 Lukas 1116 812 Mateos 1239 Lukas 1129 815 Lukas 121 818 Yermia521 Yeskial 122 Markus 412

24 Ka dhegraveu egraveegravena padoa kegravetu ka na ladhesa gꞌana-kariu hegraveia na dhaa peka naldquoOo Jaꞌa kegravedhi dhegraveu kako rango-rangoera nuka segravemi ana aajꞌu dhu kakordquo

25 Hegraveia Yesus caro hari kacui-aai Na categraveka mi musi madha dhegraveu neꞌe Ka naladhe patae hari ho neo neꞌa na musimadha na beꞌa le do dhae Neꞌe ne hekanegravedhi degravenge megraveu kegravena 26Ka Yesus pua nalegravepa te ngaa pasanegravedꞌe ne aku Negravengu naldquoEgraveu lamu ka te ngaamadhutu jꞌara leo Reia ka Betsaidardquo

Petrus mangaku na Yesus egraveegravena Kristus(Mateos 1613-20 Lukas 918-21)

27 Egravele egraveegravena ka Yesus si kako palegraveme rae-rae egravetu Kaisarea Pilipi Egravetu talora jꞌaraYesus karegravei ana madhutu Na peka naldquoMadhutu lii lolo dhegraveu na Jaꞌa ne ceerdquo

28 Ka ra dhaa peka na ldquoDhegraveu cahagꞌepeka na Egraveu ne Yohanis tuka sarani dhumadhe le te ngaa mamuri hari Abhucahagꞌe peka na Egraveu ne Elia ca dhegraveu negravetilii padhai Ama Lamatua uru segravera Aa abhucahagꞌe hari peka na Ama ne dhegraveu negraveti liipadhai Ama Lamatua dhu leordquo

29 Ka Yesus karegravei hari regravengu ldquoMadhutuaꞌabhu miu Jaꞌa ne ceerdquo

Petrus dhaa peka na ldquoAma ne Kristusdhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu negraveti uru kardquo

30 Hegraveia Yesus pasanegravedꞌe si aku Negravenguna ldquoBaku lolo mi cee-cee kahegravei eerdquo

Lamatua Yesus peka mema jꞌajꞌegravera degravengemamadhe Na

(Mateos 1621-28 Lukas 922-27)31 Egravele egraveegravena ka Yesus mulai peka degravenge

ana madhutu Na segravera aku Negravengu naldquoJaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera ae titu kegravena luladhegraveu heka-dhegraveu heka Yahudi kegravetu agamaYahudi degravenge mese agama segravera aaꞌi-aaꞌira segravemi rare boe Jaꞌa Ho egraveegravena na rapamadhe Jaꞌa te ngaa dꞌai camegravedꞌa naJaꞌa mamuri harirdquo

32 Yesus peka boe degravenge pahuni hegraveiaPetrus egravere Ne asa karasa na ka na kaiaku negravengu na ldquoAma baku padhai lii segravemi

egraveegravena Jaꞌa koꞌo boe dhegraveu tao Ama ku segravemiegraveegravenardquo

33 Lii padhai lii Petrus egraveegravena madhutuboe dadꞌegravei Ama Lamatua Hegraveia Yesuskabibꞌa ka ladhe asa ana madhutu dhuleo segravera Ka Na nasa degravenge Petrus akuNegravengu na ldquoWeh Egraveegravena lii dhegraveu aae nidhuEgraveu pakajꞌegraveu negraveti neꞌe Egraveu madhutu dhokadadꞌegravei dhegraveu rai-haha di Madhutu boedadꞌegravei Ama Lamatuardquo

34 Egravele egraveegravena ka Yesus paroa dhegraveu aesegravera ho mai pakaboko degravenge ana madhutuNa Ka Na ajꞌa si peka na ldquoDhegraveu dhuneo madhutu Jaꞌa hudꞌi taha taruu begraveli-begraveli Negravengu hudꞌi tegraveke eele dadꞌegravei na homadhutu dadꞌegravei Lamatua di Masi ka dhegraveuneo pamadhe ne te ngaa negravengu hudꞌi tahataruu kahegravei nuka segravemi dhegraveu pasae ajꞌupalolo-palegravebha negravengu unu na ho laꞌe asaera ra pamadhe ne 35 Te dhegraveu dhumamuri dhoka lalau ngiꞌu aae na di begraveli-camegravedꞌa mamuri negravengu ele iie dꞌara Tengaa dhegraveu dhu sadia madhe lula mad-hutu Jaꞌa aa lula na peka-padhai jꞌara ma-muri Ama Lamatua begraveli-camegravedꞌa negravenguabhu mamuri dhu maꞌegravete boe degravenge AmaLamatua 36 Mi nanene ee Ladhe egraveuabhu aaꞌi isi rai-haha ne te ngaa AmaLamatua core eele egraveu aꞌoto na ngaa37Masi ka egraveu bau megraveti aaꞌi kakaja rai-hahane te ngaa bisa boe pasilu degravenge samangaegraveu

38 Sanegravedꞌe paie Dhegraveu egravetu rai-hahalimuri ne bhelu-katubꞌa rupa-rupaRegravengu pusi-pahae boe madhutu AmaLamatua De cee dhumakaemadhutu Jaꞌado makae madhutu lii holo-nori Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa makae kahegravei mangaku negravenguegravetu madha Ama Lamatua Te Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne begraveli-camegravedꞌa maihari negraveti sorga palere degravenge ana pajuuAma Lamatua segravera Jiꞌi puru mai degravengedadedha Ama ku heka dhegraveu reꞌa megraveukegravena Jaꞌa ne cee

91 Miu baku bhegravelu lii padhai lii Jaꞌa ne

Abhu negraveti miu cahagꞌe dhu madhe megraveka 828 Markus 614-15 Lukas 97-8 829 Yohanis 668-69 831 Egravetu dꞌara lii Yunani ra ige mulainegraveti deo neꞌe (=1) begraveli (=2) camegravedꞌa (=3) camegravedꞌa egraveci (=4) De lii Yunani τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ (tei tritei heimera) ldquoegravetu lodꞌoka tegravelurdquo sasoa na egravetu dꞌara lii Dhao nuka ldquocamegravedꞌardquo Sanegravedꞌe te Lamatua Yesus madhe legraveke degravenge hari Jumat (igeegraveci) Begraveli egraveegravena nuka hari Sabtu (ige dua) Lamatua Yesus egravetu dꞌara roꞌa dhegraveu madhe Camegravedꞌa nuka hari Migu (igetegravelu) Lamatua Yesus mamuri hari De madhutu aꞌige lodꞌo egravetu dꞌara lii Dhao na Negravengu madhe dua megraveda di hegraveia Namamuri hari 834 Mateos 1038 Lukas 923 1427 835 Mateos 1039 Lukas 1733 Yohanis 1225

Markus 92 71 Markus 923pe megravedhi Ama Lamatua negravedꞌu paredhadegravenge koasa kapairdquo

Egravetu ledhe Lamatua Yesus leko-leo aamegravedha-papake Na pudhi kaleꞌe

(Mateos 171-13 Lukas 928-36)2 Egravele egravena lodꞌo hegraveia Yesus gale negraveti

Petrus Yakobis Yohanis lasi asa ledheegraveci dhu dhegraveu pea boe Ropa dꞌai ledheegraveegravena regravengu ladhe na Yesus leko-leo 3Aamegravedha-papake Na pudhi kaleꞌe Abhumegraveka megravedha dhu pudhi segravemi egraveegravena egravetu rai-haha ne 4 Cagꞌagꞌa laa regravengu regravedhi Yesuspadhai lii degravenge Elia degravenge Musa

5-6 Ka Petrus simadhaꞌu bia Hegraveia Petrusmalaa ka na padhai lii ore leli Hegraveia napeka degravenge Yesus aku negravengu na ldquoAmaEgravedhi egravetu era neꞌe beꞌa titu kegravena Hua iiarisi jiꞌi tao paleo tegravelu bua cuehiaAma cuehia Musa aa cue hari hia Eliardquo

7 Negravebhu boe ka raꞌi-liru puru maisarimu nare si Hegraveia ra tadegravengi lii egraveci negravetiraꞌi-liru egraveegravena peka na ldquoMi nanene Yesusne Ana pasue Jaꞌa Miu nanene paie Nerdquo

8 Ropa tadegravengi lii egraveegravena Petrus si laladhepalegraveme te ngaa regravedhi heka dhegraveu leo egravetuegraveegravena Ate dhoka Yesus mesa Na

9 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge ana madhutuNa segravera puru negraveti ledhe egraveegravena Ka Yesus kaisi peka na ldquoNgaa dhu miu megravedhi deo nabaku lolo degravenge dhegraveu egraveci sa Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne hudꞌi madhe uuruku Ho lodꞌo dꞌai Jaꞌa mamuri hari na miuheka lolo degravenge dhegraveu leo kegravenardquo

10 Regravengu tegraveke paꞌegravera lii moa egraveegravena egravetudꞌara ra Ra ale boe degravenge dhegraveu egraveci sa Tengaa tegravelu ra pakaregravei isi-aanga ldquoNa padhailii ngaa ne peka na lsquoNegravengu mamuri harinegraveti mamadhersquo Tasamia eerdquo

11 Hegraveia ra karegravei Ne peka na ldquoMeseagama segravera peka na lsquoElia hudꞌi mai uru kuheka Kristus mai kegravenarsquo Te ngaa madhutuAma tareꞌa do aadꞌordquo

12 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoMematareꞌa Elia hudꞌi mai uuru ku ho bhokejꞌara hia Kristus dhegraveu dhu Ama Lamatuapajꞌujꞌu karegravei negraveti uru ka Tengaa tasamiaMiu meꞌa megraveka ngaa dhu suri rare leegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatualula-negraveti Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Dhusuri rare le peka na ladhe lodꞌo Na maidhegraveu pajꞌegravera Ne toke ra pamadhe Ne13 Negraveti egraveegravena ka miu pasa paie dhilu miuElia mai le Te ngaa dhegraveu pajꞌegravera ne

madhutu dadꞌegravei regravengu Egraveegravena legraveke degravengengaa dhu baki-baki egravedhi segravera suri tegraveke lekaregravei negraveti uuru kardquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ana egraveci dhunidhu tao

(Mateos 1714-21 Lukas 937-43)14 Ropa Yesus degravenge ana madhutu Na

dhegraveu tegravelu segravera paraga hari degravenge anamadhutu leo segravera ka ladhe regravedhi dhegraveu aepakaboko egravetu egraveegravena Dhegraveu ae segravera mai hora neo nanene ana madhutu Yesus dhuleo segravera pabꞌala lii degravenge mese agama egravetuegraveegravena 15 Ropa dhegraveu ae segravera ladhe regravedhiYesus ka ra cagꞌagꞌa te regravengu neo laa naYesus egravetu ledhe era Hegraveia ra rai mai soruNe

16 Hegraveia Yesus karegravei si peka na ldquoMiupabꞌala lii ngaa nardquo

17 Dhegraveu egraveci negraveti talora dhegraveu ae segravera arasamadha ka na dhaa aku negravengu na ldquoAmamu nanene ku laa Jaꞌa mai kegraveti ana monejaꞌa dhu pegravedꞌa ho Ama ku puri-paꞌegravele neNegravengu lii aadꞌo bisa boe padhai lii lulanidhu tao ne 18 Ladhe nidhu maso asadꞌara ngiꞌu na na hake ngiꞌu ana ne mi raiHo hegravebꞌa na horo karaka na naꞌe ngutu nakico-kico segravena Ho ngiꞌu na pategraveku segravemiajꞌu Jaꞌa manegravengi le ana madhutu Ama kubabegravege eele nidhu egraveegravena Te ngaa ra bisaboerdquo

19 Ropa Na nanene nare hegraveia Yesus jegravekesi peka na ldquoHeh Miu seli-kolane Jaꞌa ajꞌamiu pahari-pahari te ngaa miu meꞌa boengaa-ngaa Miu parcaya egravera boe mi JaꞌaJaꞌa mate miu negravebhu sange mia hari kuMegraveti ana egraveegravena asa neꞌemairdquo 20Hegraveia ra saꞌuregraveti ana egraveegravena asa madha Yesus Te ngaaropa nidhu ladhe negravedhi Yesus na kalabheana nemi rai ka ana ne begravebhe kapodꞌe egraveturai aa hegravebꞌa na horo karaka

21 Ka Yesus karegravei ama na ldquoNegravengu segravemineꞌe ne pegraveri lodꞌo kegravenardquo

Ka ama na dhaa ldquoKaregravei negraveti ana iikika mai 22 Nidhu egraveegravena negravebhu ae le neopamadhe ana neꞌe Na tule ne pegraveri-pegraverihari kegravena asa dꞌara ai aa na pacegravene lekahegravei asa dꞌara egravei De Ama ku sue jaꞌaLadhe bisa na Ama puri-paꞌegravele ku ana jaꞌalardquo

23 Yesus dhaa peka na ldquoNga tao ka egraveupeka na lsquoladhe bisarsquo Jaꞌa bisa tao aaꞌimegraveu-megraveu te ngaa hudꞌi egraveu parcaya uuru kurdquo

97 2 Petrus 117-18 Mateos 317 Markus 111 Lukas 322 911 Meliaki 45 Mateos 1114

Markus 924 72 Markus 94224 Negraveti egraveegravena ka mone egraveegravena dhaa degravenge

oe tangi aku negravengu na ldquoAma mema jaꞌaparcaya te ngaa paꞌegravera hari ku lalegraveka jaꞌaneꞌerdquo

25 Ropa Yesus negravedhi dhegraveu ae mai linguka Na paredha nidhu egraveegravena aku negravengu naldquoHeh Nidhu bhelu Kalua pakajꞌegraveu ka negravetiana neꞌe Segravena ka na bisa tadegravengi aa napadhai lii kahegravei Egraveu baku maso ia ka asadꞌara ana neꞌerdquo

26 Ropa nidhu tadegravengi lii Yesus hegraveia napakegravece Ka na hake ana ne mi rai ka naregravebha-regravebha segravene heka nidhu kalua negravetidꞌara ana egraveegravena kegravena Ana egraveegravena kalau hekanuka segravemi dhu madhe le Ka dhegraveu egravetusegravera sa peka aku regravengu na ldquoWaa Ana nemadhe lerdquo

27 Te ngaa Yesus kegravepe kacui-aai ana neka Na pakegravedꞌi ne Hegraveia na kegravedꞌi degravenge ka

28 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutuNa tegraveke eele era egraveegravena lasi dhuli egravemu cueEgravetu egravemu egraveegravena regravengu mesa ra ka ra karegraveiYesus peka na ldquoAma Nga tao ka jiꞌi bisaboe babegravege eele nidhu egraveegravenardquo

29 Hegraveia Yesus peka degravenge si aku Negravenguna ldquoMi nanene paie Nidhu segravera memabhelu De ladhe miu manegravengi boe aꞌegraveranegraveti Lamatua na miu bisa boe babegravege eelenidhu segravemi egraveegravenardquo

Yesus peka mamadhe Negravengu ca tegraveka hari(Mateos 1722-23 Lukas 943-45)

30 Egravele ka Yesus degravenge ana madhutu Nategraveke eele era egraveegravena lasi taruu asa propensiGalilea Lodꞌo egraveegravena Yesus dꞌegravei boe dhegraveureꞌa Negravengu egravetu egraveegravena 31 lula Na neo ajꞌaana madhutu Na di Ka Na lole degravenge sildquoNegravebhu heka dhegraveu pahie eele Jaꞌa degravengedhegraveu leo Hegraveia ra pamadhe Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Mema Jaꞌa madhe tengaa dꞌai camegravedꞌa Jaꞌa mamuri harirdquo

32 Yesus padhai lii segravemi egraveegravena te ngaaana madhutu Na segravera malaa Regravengu baniheka karegravei sasoa lii padhai lii Negravengu

Ana madhutu Yesus pasisu cee dhu kapairisi

(Mateos 181-5 Lukas 946-48)

33 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi dꞌai Kaper-naum Ropa ra maso asa dꞌara egravemu egraveciYesus karegravei si peka na ldquoDeo namiu pasisungaa egravetu talora jꞌarardquo

34 Egraveci sa bani boe dhaa lula egravetu talorajꞌara deo na regravengu ako pasala dꞌara negravetira pasisu cee ka dhu kapai risi egravetu taloraregravengu

35 Hegraveia Yesus madhegravedi ka Na holo sipeka na ldquoCee dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu kapaimamuri negravengu hudꞌi sama segravemi dhegraveu hahadhu lalau-laloꞌo dhegraveurdquo

36 Egravele egraveegravena ka Yesus saꞌu nare ana iikiegraveci ka laꞌe asa talora regravengu aaꞌi-aaꞌi raHegraveia Na peka aku Negravengu na 37 ldquoDhegraveu dhumadhutu Jaꞌa ho na lalau-laloꞌo dhegraveu segravemiana iiki ne egraveegravena sama segravemi negravengu lalau-laloꞌo Jaꞌa kahegravei Aa negravengu lalau-laloꞌoAma ku kahegravei dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha nerdquo

Cee dhu labꞌa boe egravedhi negravengu dhegraveu egravedhi(Lukas 949-50)

38 Egravele egraveegravena ka ana madhutu Yesus dhungara na Yohanis peka na ldquoAma Ca tegravekajiꞌi ngegravedhi ca dhegraveu pake kolongara Ama kuho na babegravege eele nidhu Te ngaa jiꞌi kaine lula negravengu dhegraveu egravedhi boerdquo

39 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravengu naldquoBaku mi kai ne Te dhegraveu dhu pake ko-longara Jaꞌa ho na tao tadhamalaa negravengupaꞌele iie boe kolongara Jaꞌa 40 Ladhenegravengu palabꞌa boe degravenge egravedhi negravengu nadhegraveu egravedhi 41 De mi sanegravedꞌe paie Ladheabhu dhegraveu neꞌa na miu madhutu Kristuska na soru-bara miu tatu Ama Lamatuabhegravelu boe rui-jꞌajꞌegravera negravengu Masi ka dhegraveudhu hia miu egravei iia ca galaa egraveegravena ka AmaLamatua bhegravelu boe tatao negravengu egraveegravenardquo

Baku karihu degravenge sasala(Mateos 186-9 Lukas 171-2)

42 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii haridegravenge ra peka na ldquoMage-mage ladheabhu dhegraveu dhu tao ana iiki egraveci kako salajꞌara toke ana ne parcaya heka Jaꞌa Beꞌarisi hia dhegraveu egraveegravena rare hadhu aae cuedagger

931 Egravetu dꞌara lii Yunani ra ige mulai negraveti deo neꞌe (=1) begraveli (=2) camegravedꞌa (=3) camegravedꞌa egraveci (=4) De lii Yunani τῃτρίτῃ ἡμέρᾳ (tei tritei heimera) ldquoegravetu lodꞌo ka tegravelurdquo sasoa na egravetu dꞌara lii Dhao nuka ldquocamegravedꞌardquo Sanegravedꞌe te LamatuaYesus madhe legraveke degravenge hari Jumat (ige egraveci) Begraveli egraveegravena nuka hari Sabtu (ige dua) Lamatua Yesus egravetu dꞌara roꞌa dhegraveumadhe Camegravedꞌa nuka hari Migu (ige tegravelu) Lamatua Yesus mamuri hari De madhutu aꞌige lodꞌo egravetu dꞌara lii Dhaona Negravengu madhe dua megraveda di hegraveia Na mamuri hari 934 Lukas 2224 935 Mateos 2026-27 2311Markus 1043-44 Lukas 2226 937 Mateos 1040 Lukas 1016 Yohanis 1320 940 Mateos 1230 Lukas1123 941 Mateos 1042 dagger 942 Alkitab lii Yunani suri peka na lsquohadhu gilirsquo dhu ra pake mol are gandum

Markus 943 73 Markus 1015ho egraveki mi ladha goro ne ho pacegravene ne asatalora dhasi

43 Ladhe egraveu tao sala pake kacui-aai egraveuna poro eele ne Te beꞌa risi egraveumaso sorgadegravenge kacui-aai cabegraveka di Baku dꞌai racore egraveu asa dꞌara ai heo robhe-robhedegravengekacui-aai kateme 44 [Naraka egraveegravenamemaera jꞌajꞌegravera Ai na madhe boe Segravemi egraveegravenakahegravei egraveru-egraveru kamoke degravenge raꞌa taruungaa-ngaa dhu hegraveu egravetu egraveegravena]Dagger 45 Ladheegraveu tao sala pake haga egraveu na poro eelene Te beꞌa risi egraveu maso sorga degravenge hagacabegraveka di Baku dꞌai ra core egraveu asa dꞌaraai heo robhe-robhe degravenge haga kateme46 [Naraka egraveegravena mema era jꞌajꞌegravera Aina madhe boe Segravemi egraveegravena kahegravei egraveru-egraveru kamoke degravenge raꞌa taruu ngaa-ngaadhu hegraveu egravetu egraveegravena]sect 47 Ladhe egraveu tao salapake musi madha egraveu na edꞌo eele ne Tebeꞌa risi egraveu maso sorga degravenge musi madhacabegraveka di Baku dꞌai ra core egraveu asa dꞌaraai heo robhe-robhe degravenge musi madhakateme48 lsquoNaraka egraveegravena mema era jꞌajꞌegravera

Ai na madhe boeSegravemi egraveegravena kahegravei egraveru-egraveru kamoke

degravenge raꞌa taruu ngaa-ngaa dhuhegraveu egravetu egraveegravenarsquo

49 Aꞌajꞌa Jaꞌa ne mema bia De ladhecee dhu madhutu Jaꞌa negravengu hudꞌi tahataruu segravemi dhegraveu dhu neo paga sisi hudꞌimasi uuru ku segravena ka sisi paga egraveegravena tahanegravebhu

50 Masi mema beꞌa Egravedhi pake ho pasegraverongangaꞌa Te ngaa ladhe masi segravero hekaguna na ngaa Dhoka bhori eele di Miuhudꞌi jꞌajꞌi segravemi masi kahegravei segravena ka ma-muri pasue degravenge dhegraveu leo aaꞌi-aaꞌi

De mi pasisu ia ka peka na cee ka dhukapai aa cee ka dhu ana iikirdquo

10Dhegraveu Parisi tenge jꞌara ho neo pamanahu

Lamatua Yesus lula-negraveti paꞌia-paꞌela(Mateos 191-12 Lukas 1618)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi asa propensiYudea degravenge era-era egravetu cabegraveka dhimuloko Yarden Egravetu mia-mia dhegraveu ae mai

lingu rare Yesus Hegraveia Na ajꞌa si segravemibiasa

2 Dhegraveu Parisi pegraveri-pegraveri mai neo pa-manahu Ne Ra karegravei Ne segravemi neꞌe kaldquoMadhutu aꞌabhu agama egravedhi ladhemonedhu degravenge le dꞌara egravemu bisa paꞌia hari doaadꞌordquo

3 Yesus dhaa peka na ldquoMiu sanegravedꞌe doAtora dhegraveu egravemu-kamali dhuMusa hia egravedhiuru egraveegravena tasamiardquo

4 Ra dhaa peka na ldquoNanori Musa pekadhegraveu bisa paꞌia-paꞌela sadꞌi dhegraveu monetao uru ku sasuri paꞌia degravenge dhegraveu egravemunardquo

5 Hegraveia Yesus bꞌala si peka na ldquoNaneneee Musa suri segravemi egraveegravena lula miu kegravetuhadhu 6 Baku bhegravelu lii lolo dhu uru tegravekalodꞌo Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru degravengerai-haha Dhu suri tegraveke peka nalsquoAmaLamatuapajꞌajꞌi dhegraveu rai-hahamone

degravenge bhegraveni7 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu mone tegraveke eele

ina-ama naho mamuri dꞌara egraveci degravenge dhegraveu

egravemu na8 segravena ka dua ra jꞌajꞌi mi egravecirsquo

9 Ladhe Lamatua paꞌegraveci le regravengu dua radhegraveu rai-haha baku pacegraveri eele sirdquo

10 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge anamadhutuNa lasi mesa ra asa dꞌara egravemu cue Egravetuegraveegravena regravengu karegravei Ne lii ajꞌa deo sa

11 Yesus dhaa peka na ldquoDhegraveu mone ceedhu ia eele dhegraveu egravemu na ho na madhegravedihari degravenge dhegraveu bhegraveni leo negravengu bersina12 Egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu bhegraveni Ladhenegravengu ia eele dhegraveu egravemu na ho na leo haridegravenge mone leo negravengu bersina kahegraveirdquo

Lamatua Yesus hia lii megravengi-nale mi anaiiki

(Mateos 1913-15 Lukas 1815-17)13 Ca tegraveka dhegraveu regraveti ana-ana regravengu asa

Yesus Ra manegravengi segravena ka Yesus sabajꞌahia si ho hia lii megravengi-nale Te ngaa anamadhutu Yesus kai dhegraveu segravera

14 Yesus ladhe negravedhi segravemi egraveegravena ka Nanasa degravenge ana madhutu Na segravera akuNegravengu na ldquoHudꞌi laa ana iiki segravera mai asaJaꞌa Baku magee si Te dhegraveu segravemi segravera kadhu jꞌajꞌi dhegraveu unu Ama Lamatua 15 Miusanegravedꞌe paie Dhegraveu cee dhu neo mai asa

943 Mateos 530 Dagger 944 Egravetu dꞌara sasuri Markus lii Yunani asli dhu uru-uru tegraveka suri boe ayat ne sect 946Egravetu dꞌara sasuri Markus lii Yunani asli dhu uru-uru tegraveka suri boe ayat ne 947 Mateos 529 948 Yesaya6624 950 Mateos 513 Lukas 1434-35 104 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 241-4 Mateos 531 106Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 127 52 108 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 224 1012 Mateos 532 1 Korintus 710-11

Markus 1016 74 Markus 1032katanga-madha Lamatua dꞌara na katemehudꞌi dꞌegravei paraga degravengeNe egraveci egraveegravena ka anaiiki dhu dꞌara dꞌegravei paraga degravenge ina-amara Ladhe segravemi boe egraveegravena regravengu bisa boejꞌajꞌi dhegraveu unuAma Lamatuardquo 16Egravele egraveegravenaka Yesus liku nare ana iiki se ka Na taokacui-aai Na mi dedha kegravetu ana iiki se egraveci-egraveci ho Na hia si lii mamegravengi

Dhegraveu kaja tenge jꞌara ho mamuri taruudegravenge Ama Lamatua

(Mateos 1916-30 Lukas 1818-30)17 Ropa Yesus si neo pakegravedꞌi dhegraveu kaja

egraveci rai mai neo paraga degravenge Ne Hegraveiana pacudꞌu egravetu madha Yesus ka na karegraveiNe aku negravengu na ldquoAma mese dhu hua iiaJaꞌa neo karegravei ciki Jaꞌa tao tasamia segravenaka jaꞌa keꞌa tareꞌa-reꞌa na jaꞌa ne masosorga ho mamuri taruu paꞌegraveci degravenge AmaLamatuardquo

18 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoNga taoka egraveu ne peka na Jaꞌa ne lsquohua iiarsquo Dhegraveurai-haha ne egraveci sa dhu hua iia boe DhokaAma Lamatua di dhu hua iia 19 Egraveu meꞌa lelii paredha Ama Lamatua segravera negraveti uru kadhu peka na

lsquoBaku pamadhe dhegraveuBaku tao jꞌara makae degravenge dhegraveu dhu

dhegraveu egravemu-kamali boe egraveuBaku manaꞌuBaku jꞌajꞌi sakasii kapodꞌe-kabegraveliBakumonya ho paramemoremegravedha-

panyau dhegraveuAa pakabꞌua ina-ama egraveursquo rdquo

20 Dhegraveu egraveegravena dhaa peka na ldquoTareꞌaAma Mese Negraveti ana ngegraveru ka mai jaꞌamadhutu le lii paredha segravera aaꞌi-aaꞌi sirdquo

21Yesus rasa kasia degravenge dhegraveuneꞌe hegraveiaNa peka ldquoTareꞌa Te ngaa jꞌara egraveci eraLegravepa ka asa egravemu egraveu lamu pahia aaꞌi suꞌi-kakaja egraveu Kabꞌua na lamu pala-bagi midhegraveu dhu unu boe ngaa-ngaa Egravele egraveegravenaheka mai kegravena ho madhutu Jaꞌa Pe begraveli-camegravedꞌa Lamatua pala-bagi hia egraveu harikakaja-sasuꞌi dhu leo egravetu sorgardquo

22 Ropa dhegraveu ne tadegravengi nare lii padhailii Yesus egraveegravena dꞌara na lahomae-mae Laꞌeka egravemu degravenge dꞌara dhu pegravedꞌa bia lulanegravengu dhegraveu kaja tareꞌa

23 Hegraveia Yesus ladhe laꞌe-mai aa pekadegravenge ana madhutu Na segravera aku Negravenguna ldquoMi nanene Dhegraveu kaja carui titu kegravenamaso sorgardquo

24 Ropa tadegravengi rare lii padhai lii Yesusegraveegravena ana madhutu Na bingu Ka Yesustuhu hari lii padhai Na ldquoMi nanene paieMema carui ladhe dhegraveu neo jꞌajꞌi dhegraveu unuAma Lamatua Baku ngee egraveegravena mudꞌa25Dhegraveu kaja maso sorga ho jꞌajꞌi dhegraveu unuAma Lamatua sama carui degravenge badhaonta ciꞌu dhu kapai maso asa oka na re roꞌajꞌajꞌaurdquo

26 Lii padhai lii Yesus ne asa pamalaadhegraveu seꞌe aaꞌi-aaꞌi si Ka ra pakaregravei pekana ldquoLadhe tareꞌa segravemi egraveegravena cee ka dhubisa abhu mamuri degravenge Ama Lamatuardquo

27KaYesus ladhe si egraveci-egraveci hegraveiaNapekaaku Negravengu na ldquoMadhutu dhegraveu rai-hahana carui Te ngaa baku bhegravelu madhutuAma Lamatua aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌirdquo

28 Egravele egraveegravena ka Petrus padhai lii pekana ldquoAma jiꞌi tegraveke eele le ngaa-ngaa dhujꞌajꞌi unu jiꞌi ho madhutu Egraveu De jiꞌi abhubabꞌala na ngaardquo

29-30 Ka Yesus dhaa peka na ldquoJaꞌa neopeka degravengemiu segravemi neꞌe dhegraveu dhumad-hutu Jaꞌa aa tegraveke eele ina-ama na aꞌarina ana-egravepu na oka-tedhe na sasabꞌa-laꞌana degravenge isi egravemu aaꞌi-aaꞌi ho laꞌe peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatuami dhegraveuegravetu mia-mia legravepa loo limuri negravengu abhuhari ngaa-ngaa segravera dꞌai cangasu hariAaꞌi-aaꞌi dhu negravengu tegraveke eele segravera egraveegravenana negravengu abhu risi hari Aa negravengu abhujꞌajꞌegravera kahegravei lula madhutu Jaꞌa Te ngaaladhe dꞌai lodꞌo egravele rai-haha ne negravengumamuri taruu paꞌegraveci degravenge Ama LamatuaBabꞌala negravengu segravemi egraveegravena ka 31 Sanegravedꞌepaie Dhegraveu dhu padedha iisi madhutungangee Ama Lamatua limuri mai negravengujꞌajꞌi dhegraveu haha dꞌai seli Te ngaa dhegraveu dhungee na negravengu dhegraveu haha di madhutungangee Ama Lamatua limuri mai negravengujꞌajꞌi dhegraveu kapairdquo

Neꞌe ka tegravelu hari kegravena Yesus lole ma-madhe Na

(Mateos 2017-19 Lukas 1831-34)32 Lodꞌo egraveegravena Yesus degravenge anamadhutu

Na lasi asa kota Yerusalem Yesus kakouuru Ana madhutu Na dhegraveu canguru duadegravenge dhegraveu leo dhu kako paꞌegraveci madhutuNe re limuri Regravengu sanegravedꞌe lii padhai dhuYesus peka degravenge regravengu uru egraveegravena pekana dhegraveu neo pamadhe Ne egravetu YerusalemNegraveti egraveegravena ka regravengu bingu degravenge madhaꞌuHegraveia Yesus paroa nare ana madhutu Na

1015 Mateos 183 1019 Kalua negraveti Masir 2012-16 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 516-20 1031Mateos 2016 Lukas 1330

Markus 1033 75 Markus 1052segravera mesa ra ho Na peka hari degravenge regravengudhegraveu neo tao ngaa mi dedha Negravengu egravetuYerusalem 33 Yesus peka degravenge si ldquoMinanene Egravedhi neo lati asa Yerusalem Jaꞌane Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Egravetu negraveidhegraveu neo pahie eele Jaꞌa asa kegravetu agamaYahudi degravenge mese agama segravera Egravele egraveegravenara uku-kedꞌi pamadhe Jaꞌa Ra tule eele Jaꞌaasa dhegraveu leo dhu tadhe boe Ama Lamatua34 Egravele egraveegravena ka ra padhai lii pamakae JaꞌaRa paruꞌe ilu mi Jaꞌa Aa ra dhedhe pamaeiisi Jaꞌa Egravele egraveegravena heka ra pamadhe Jaꞌakegravena Mema Jaꞌa madhe tareꞌa Te ngaadꞌai camegraveda Jaꞌa mamuri harirdquo

Yakobis degravenge Yohanis manegravengi ho jꞌajꞌidhegraveu kapai

(Mateos 2020-28)35 Egravele egraveegravena ka ana Sabadeus nuka Yako-

bis degravenge Yohanis mai asa Yesus Ka ramanegravengi peka na ldquoAma mese Jiꞌi neopadhai lii degravenge Ama cikirdquo

36 Ka Yesus karegravei si ldquoMiu neo ngaardquo37 Ra dhaa peka na ldquoSegravemi neꞌe Ama

Begraveli-camegravedꞌa ladhe Ama megravedꞌu paredhajiꞌi manegravengi Ama pamadhegravedi jiꞌi dua miegraveci re sebhe gꞌana egraveci hari re kariu segravenaka jiꞌi paredha hegraveirdquo

38 Yesus dhaa peka na ldquoMiu dua mi semeꞌa boe lii manegravengi miu egraveegravena Egraveegravena naJaꞌa abhu jꞌajꞌegravera ae De tasamia Miungee na miu se bisa pasae jꞌajꞌegravera degravengeJaꞌa toke madhe dordquo

39 Ka ra dhaa peka na ldquoJiꞌi bisa AmardquoKa Yesus bꞌala peka na ldquoMema egraveegravena

na miu pasae jꞌajꞌegravera kahegravei sama segravemiJaꞌa 40 Te ngaa cee dhu madhegravedi re sebhegꞌana do sebhe kariu Jaꞌa egraveegravena hak Jaꞌaaadꞌo Te dhu hak ka Ama Lamatua dhupamaꞌegravete mema le na cee-cee ka dhumadhegravedi egravetu era segraverardquo

41 Ropa ana madhutu dhu leo segraveratadegravengi lii manegravengi Yakobis degravenge Yoha-nis segravemi egraveegravena ka ra nasa bia 42Hegraveia Yesusparoa aaꞌi-aaꞌi si ka Na peka aku Negravenguna ldquoMiu meꞌa le sina ma Dhegraveu-dhegraveukapai dhu regravedꞌu paredha jꞌeli ana kabaraisegravena ka regravengu bisa boe kalau-karegraveto Dhegraveukapai kabarai dhu tadhe boe Lamatua hia

paredha risi eele ka ana kabarai bisa hekadoa kegravetu 43 Te ngaa miu baku tao segravemiegraveegravena Negraveti talora miu cee dhu neo jꞌajꞌidhegraveu kapai negravengu hudꞌi jꞌajꞌi ku ana pua-paleha ho lalau dhegraveu leo 44 Cee dhu neojꞌajꞌi dhegraveu kapai negravengu hudꞌi tao ngiꞌu nasama segravemi egravenu 45 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa Jaꞌa mai hia boe dhegraveu lalau-laloꞌo Jaꞌa Te ngaa Jaꞌa mai ho lalau-laloꞌodhegraveu ae degravenge hiamamuri Jaꞌa ho sui koredhegraveu ae negraveti koasa sasala-sasigo regravengurdquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu begravedhuegraveci egravetu Jeriko

(Mateos 2029-34 Lukas 1835-43)46 Yesus degravenge ana madhutu Na degravenge

dhegraveu ae titu kegravena kako lasi kota JerikoRopa regravengu neo kako taruu dhegraveu begravedhuegraveci madhegravedi egravetu sebhe jꞌara na kanata aihomanegravengi ngaa-ngaa negraveti dhegraveu dhu kakore egraveegravena Ngara na Bartimeos ana negravetiTimeos 47Ropa na tadegravengi dhegraveu dhu kakomai segravera Yesus negraveti rae Nasaret na kahegraveika na rodhe peka na ldquoYesus Ana-egravepuDaud ee Jiꞌi mate Egraveu negravebhu ae le Sue kujaꞌa laardquo

48 Ropa ra nanene lii rodhe na hegraveiadhegraveu segravera jegraveke ne aku regravengu na ldquoEgraveu mau-mau ku laardquo

Te ngaa na rodhe asa aae peka naldquoYesus Ana-egravepuDaud ee Sue ku jaꞌa laardquo

49 Hegraveia Yesus titu taha ka Na pekaldquoMegraveti ku na mai sa neꞌerdquo

Ka ra lasi peka degravenge dhegraveu begravedhu egraveegravenapeka na ldquoEgraveu mau-mau ka laa Te Amamese paroa egraveu negravei De mai lati kardquo

50 Ropa nanene nare ka Bartimeos pegravecieele sigꞌi kalolo na hegraveia na kegravedꞌi titu laꞌeparaga degravenge Yesus

51 Ka Yesus karegravei ne peka na ldquoEgraveu parluungaardquo

Dhegraveu begravedhu ne dhaa aku negravengu naldquoAma ee Jaꞌa manegravengi ho jaꞌa bisa kegravedhirdquo

52 Yesus peka hari degravenge ne ldquoLula egraveuparcaya Jaꞌa bisa tao paie musi madha egraveuNeꞌe ne kahegravei musi madha egraveu egravele degravengeDe lamu kardquo

Ka musi madha Bartimeos egravele degravengeEgravele ka laꞌe madhutu Yesus

1034 Egravetu dꞌara lii Yunani ra ige mulai negraveti deo neꞌe (=1) begraveli (=2) camegravedꞌa (=3) camegravedꞌa egraveci (=4) De lii Yunani τῃτρίτῃ ἡμέρᾳ (tei tritei heimera) ldquoegravetu lodꞌo ka tegravelurdquo sasoa na egravetu dꞌara lii Dhao nuka ldquocamegravedꞌardquo Sanegravedꞌe te LamatuaYesus madhe legraveke degravenge hari Jumat (ige egraveci) Begraveli egraveegravena nuka hari Sabtu (ige dua) Lamatua Yesus egravetu dꞌara roꞌa dhegraveumadhe Camegravedꞌa nuka hari Migu (ige tegravelu) Lamatua Yesusmamuri hari Demadhutu aꞌige lodꞌo egravetu dꞌara lii Dhao naNegravengumadhe duamegraveda di hegraveia Namamuri hari 1038 Lukas 1250 1043 Lukas 2225-26 1044Mateos 2311 Markus 935 Lukas 2226

Yesus si maso Yerusalem ka dhegraveu ae koa-kio Ne segravemi dhegraveu kapai egraveci

(Mateos 211-11 Lukas 1928-40 Yohanis1212-19)

1 Ropa ra degravetu degravenge kota Yerusalemka ra dhuli uuru dua rae ngara na Betfagedegravenge Betania egravetu sebhe ledhe SaitunEgravetu egraveegravena Yesus si mate ciki ooꞌe di Ka Napua ana madhutu Na dhegraveu dua lasi uuru2Na pua si peka na ldquoMiu duami lami uuruasa dꞌara rae negravei Ropamiumaso lami miumegravedhi ana badha keledꞌei ciꞌu dhu ra egravekiegravetu egraveegravena dhu dhegraveu dhae manyaꞌe megravekaLami ho legravecu eele dhari aꞌegraveki na ho egraveremegraveti mai asa neꞌe 3 Te ngaa ladhe dhegraveukaregravei miu lsquoNga tao ka miu egravere megraveti anakeledꞌei nersquo Mi peka degravenge si lsquoLamatuajiꞌi neo pake ne Ladhe pake nare na Nahia hari mairsquo rdquo

4 Egravele egraveegravena ka anamadhutu Na dhegraveu duasegravera lasi ka regravedhi ana keledꞌei ciꞌu dhu egravekitegraveke egravetu madha egravemu cue egravetu sebhe jꞌaraRa legravecu eele dhari egraveki na ka ra egravere regraveti mai5Ka dhegraveu-dhegraveu dhu titu egravetu egraveegravena peka naldquoWe Nga tao ka miu pakako megraveti keledꞌeidhegraveurdquo

6 Ka ra dhaa peka na ldquoLamatua jiꞌi neopake ne Ho ladhe Na pake nare na jiꞌingegraveti hari mairdquo Ka dhegraveu segravera soro tegraveke silasi pakako regraveti ana keledꞌei egraveegravena 7 Hegraveiara regraveti ana keledꞌei egraveegravena asa Yesus Ka rahegravele sigꞌi-kalolo regravengu mi dedha keledꞌeika Yesus manyaꞌe

8 Ropa oe maso dꞌara kota ka dhegraveuae rare sigꞌi-kalolo ka ra hegravele mi dedhajꞌara oka-hoo Dhegraveu cahagꞌe lasi pararegraveu palamdagger egravetu sebhe jꞌara ho ra tao mitalora jꞌara oka-hoo Tatao segravemi egraveegravena nasama segravemi tadha egraveci dhu peka na regravengupakabꞌua Yesus 9 Dhegraveu cahagꞌe kako uruegravetu madha Yesus aa cahagꞌe kako limuriKa ra paꞌoo peka naldquoHosana Mai ti koa-kio kolongara Ama

LamatuaDaggerLamatua hia berkat mi dhegraveu dhu mai

pake kolongara Na

lula Ama Lamatua hia Ne mai10 Hosana Mai ti koa-kio kolongara Ama

LamatuaLula Lamatua neo pakegravedꞌi hari

paredha dhegraveu aae DaudHosana Mai ti koa-kio kolongara Ama

LamatuaLula Lamatua madhegravedi negravedꞌu

paredha egravetu era dedha risi eelerdquo11 Ropa ra dꞌai dꞌara kota ka Yesus si

maso asa madha Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ka Yesus ladhe palegraveme era Egravemuegraveegravena Te ngaa lula lodꞌo nihia ae le ka ralegravepa hari asa rae Betania

Lamatua Yesus pua ajꞌu egraveci ho baku hua(Mateos 2118-19)

12 Asa begraveli madꞌae aae egraveegravena ka regravengukalua negraveti Betania lasi asa Yerusalem Dꞌaitalora jꞌara ka Yesus manganga 13 Ka Naladhe negravedhi ana aajꞌu egraveci egravetu sebhe jꞌaraHua ajꞌu na dhu dhegraveu raꞌasect Yesus laꞌepadegravetu ho neo neꞌa ajꞌu na hua do aadꞌoNa ladhe ajꞌu egraveegravena hua boe cue sa Temema dꞌai megraveka hegraveru hua Regraveu heka marekegravena 14 Ka Yesus peka mi ajꞌu egraveegravena ldquoLulaegraveu hia boe Jaꞌa hua mulai ti deo neꞌe egraveubisa heka hia hua egraveu asa dhegraveu leordquo

Ana madhutu Yesus segravera tadegravengi Napadhai lii degravenge nasa segravemi egraveegravena

Lamatua Yesus maso asa Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ka Na paꞌele iie era pahia-pahegraveli

15 Yesus si kako taruu asa Yerusalemdꞌai negravei ka Yesus maso asa Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Egravetu madha Egravemu egraveegravenadhegraveu tao pasa ho ra pahia koro jꞌaha dhubiasa dhegraveu pake tao korban ho ra sabajꞌaRopa Yesus negravedhi segravemi egraveegravena ka Na lalegravetasi asa liꞌu Na tule eele mei dhu ra pake hopasilu doi segravera aa Na tule paguri eele bagudhu ra pake pahia manu-bhui sa 16 KaYesus kai si aaꞌi-aaꞌi ra segravena ka ra regraveti iakamegravedha regravengu re dꞌaramadha Egravemu egraveegravena17 Ka Na ajꞌa si peka na ldquoMiu meꞌa le liidhu dhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua suri

111 Ra pangare ledhe na lsquoSaitunrsquo lula egravetu egraveegravena abhu ajꞌu saitun ae dhu ra pacegraveli hua ne ho rare egravei megravenyi LedheSaitun egraveegravena ele boe kajꞌegraveu negravengu ca kilometer negraveti kota Yerusalem dagger 118 Sasuri Markus dhu uuru tegraveka pekana lsquodadana-dadanarsquo Te ngaa negraveti sasuri Yohanis 1213 egravedhi teꞌa na regraveu palam Palam neꞌe oe segravemi nyiu sa do aadꞌona hegravenyi Dagger 119 Lii regravengu peka na lsquoHosanarsquo sasoa na segravemi neꞌe ka lsquomera-milu degravenge karejꞌe-karaersquo Lii neꞌebiasa ra pake ho koa-kio Ama Lamatua 119 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826 sect 1113 Lii Idhonesia peka na lsquoajꞌuararsquo negraveti lii Yunani dhu peka na sukei Te ngaa Alkitab peka ajꞌu egraveci egravetu negravei dhu dhegraveu raꞌa hua na Egravetu Idhonesia begravekadhimu dhegraveu raꞌa boe hua ajꞌu lsquoararsquo De ajꞌu ara egravetu Alkitab leko-leo degravenge ajꞌu ara egravetu neꞌe

Markus 1118 77 Markus 125tegraveke le peka na lsquoJaꞌa tao egravemu neꞌe segravena kasuku aaꞌi-aaꞌi mai sabajꞌa egravetu neꞌersquo Te ngaamiu tao Egravemu ne jꞌajꞌi era pakaboko dhegraveuparapordquo

18 Ropa kegravetu agama Yahudi degravenge meseagama segravera reꞌa rare tatao Yesus segravemiegraveegravena ka ranasa degravengeNe Ka ra tenge jꞌaraho neo pamadhe Ne Te ngaa ra madhaꞌulula dhegraveu ae dhu dꞌegravei lii holo-nori Yesus

19 Dꞌara lodꞌo cegravena sa Yesus si kalua harinegraveti kota Yerusalem legravepa lasi jꞌunu asa raeBetania

Ladhe miu parcaya degravenge dꞌara katemeAma Lamatua dhaa lii manegravengi miu

(Mateos 2120-22)20-21 Begraveli madꞌae egraveegravena Yesus si lasi hari

asa Yerusalem Dꞌai talora jꞌara ka ra regravedhiajꞌu dhu Yesus padhai lii medꞌa na Kaana madhutu Yesus segravera malaa lula regravenguregravedhi ajꞌu egraveegravena mango le dꞌai amo HegraveiaPetrus sanegravedꞌe lii padhai lii Yesus medꞌana Ka na peka na ldquoAma Ladhe ku Ajꞌudhu Ama dhoo medꞌa na madhe lerdquo

22 Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌa weSadꞌi miu parcaya Ama Lamatua segravemiegraveegravena na jꞌajꞌi kahegravei 23 Ladhe miu par-caya degravenge dꞌara kateme miu bisa pualedhe hia na pidha asa dꞌara dhasi PeLamatua pidha eele ledhe egraveegravena sadꞌi miubaku parcaya degravenge dꞌara cabegraveka Miuparcaya mi Ama Lamatua hudꞌi degravengedꞌara kateme ku 24 Baku bhegravelu Sadꞌimiu parcaya degravenge dꞌara kateme ngaadhu miu manegravengi tatu Ama Lamatua bisahia miu 25 Ladhe dhegraveu egraveci sabajꞌa aa tengaa na tegraveka dꞌara era degravenge dhegraveu leonegravengu hudꞌi laꞌe pabeꞌa uuru ku degravengedhegraveu egraveegravena Ladhe miu tao segravemi egraveegravenaAma miu egravetu sorga heka saku eele sasalamiu kegravena 26 [Ladhe abhu negraveti miu dhutegraveka dꞌara degravenge dhegraveu ho moꞌo boe hiaabho na tatu Amamiu egravetu sorga noꞌo boepabhegravelu eele sasala miu kahegraveirdquo]

Ra pakaregravei hak Lamatua Yesus(Mateos 2123-27 Lukas 201-8)

27 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi taruu Ropadꞌai Yerusalem ka ra maso hari asa EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Ropa maso asamadha Egravemu egraveegravena kegravetu agama Yahudimese agama degravenge dhegraveu heka-dhegraveu hekaYahudi segravera mai 28 ka ra karegravei Yesus peka

na ldquoCee ka dhu pua egraveumai taomaruru egravetuneꞌe medꞌa na Cee ka hia egraveu hakrdquo

29 Te ngaa Yesus neꞌa na regravengu neotenge jꞌara ho pamanahu Ne Ka Na bꞌalasi peka na ldquoJaꞌa neo karegravei miu kahegravei Miudhaauuruku Jaꞌa heka Jaꞌa dhaamiu kegravena30 Jaꞌa neo karegravei miu segravemi neꞌe miu aaꞌi-aaꞌi mi tadhe Yohanis tuka sarani egraveegravenasina ma Cee ka dhu pua negravengu laꞌe saranidhegraveu Lamatua do dhegraveu rai-hahardquo

31 Ra pajiko laꞌe-mai ka ra padhue pekana ldquoEea Nara egravedhi le Ladhe egravedhi dhaapeka na lsquoAma Lamatua ka dhu pua Yoha-nisrsquo na bꞌala hari peka na lsquoNga tao ka miuparcaya boe Yohanisrsquo 32 Te ngaa egravedhi bisaboe peka kahegravei na lsquoDhegraveu rai-haha dhupua nersquo Te aadꞌo na dhegraveu ae tao degravengeegravedhi Lula dhegraveu ae parcaya Yohanis egraveegravenadhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuardquo

33 Ka ra dhaa peka na ldquoJiꞌi ngeꞌa boerdquoKa Yesus dhaa hari si peka na ldquoLadhe

segravemi egraveegravena Jaꞌa koꞌo boe peka kahegravei cee kadhu pua Jaꞌardquo

12Lii pakasame lula-negraveti dhegraveu sabꞌa oka

anggor(Mateos 2133-46 Lukas 209-19)

1 Egravele ka Yesus padhai lii hari degravenge kegravetuagama Yahudi mese agama degravenge dhegraveuheka-dhegraveu heka adꞌa Yahudi segravera Ka Nalole pake lii upama egraveci peka na ldquoDhegraveuegraveci laꞌe tao oka ho neo segravela anggor egravetudedha rai na Ka na tao tedhe reo nare okaegraveegravena aa tao bak cue ho kanate egravei anggorasa dꞌara laꞌe kahegravei Hegraveia na patitu egravemumadhenga oka cue dhu dedha Egravele egraveegravenaka na hia dhegraveu leo sebꞌa oka egraveegravena ho rapabagi egravei anggor Hegraveia na pakegravedꞌi asa raileo laꞌe

2 Lodꞌo dꞌai hegraveru puu-gꞌegravetu hua anggorka lamatua oka pua ana paleha na egraveci laꞌeasa dhegraveu sabꞌa oka segravera ho na manegravengipala na 3Ropa dꞌai negravei ka dhegraveu sebꞌa segraverakegravepe rare ka game ne Hegraveia ra pua ne legravepadegravenge ai hua daꞌu-daꞌu

4 Ka lamatua oka pua hari ana palehaleo egraveci Te ngaa dhegraveu sebꞌa segravera dhedhepanuꞌa kegravetu na Ka ra pamakae ne degravengemagegravele eele ne 5 Hegraveia lamatua oka egraveegravenapua hari ana paleha leo egraveci laꞌe Te ngaadhegraveu sebꞌa segravera hake pamadhe ne Ra taosamia egraveegravena ka lamatua oka pua taruu ana

1117 Yesaya 567 Yermia 711 1123 Mateos 1720 1 Korintus 132 1126 Sasuri lii Yunani dhu aslidhu uru tegraveka suri boe ayat 26 1126 Mateos 614-15 121 Yesaya 51-2

paleha na laꞌe Te ngaa dhegraveu sebꞌa segraveragame cahagꞌe aa pamadhe cahagꞌe 6 Ateeele dhodhoka ana mone mesa dhu pasuenegraveti lamatua oka Lula na abhu heka jꞌaradhu leo ka lamatua oka na pua ana dꞌegraveluna laꞌe Na pajiko peka na lsquoSegravemi jaꞌapua ana dꞌegravelu jaꞌa laꞌe na regravengu segravemi raredegravenge beꞌa aa ra nanene nersquo

7 Hegraveia na pua ana na laꞌe Ropa dhegraveusebꞌa segravera regravedhi ana na mai ka ra papekaisi-aanga ra peka na lsquoWe Mi ladhe kulaa Mone heka negravei pua ana dꞌegravelu na maiLadhe ama na madhe negravengu neꞌe ka dhusegravemi nare aaꞌi-aaꞌi megravedha pusaka ama naDe mai ti pamadhe ne segravena ka egravedhi tarepusaka narsquo 8 Ka aaꞌi-aaꞌi ra kegravepe ka rapamadhe ne hegraveia ra core eele ngiꞌu aae naasa liꞌu tedhe laꞌe Lii pakasame ne dꞌaisange neꞌe kardquo

9 Egravele egraveegravena ka Yesus karegravei dhegraveu kapaisegravera peka na ldquoMadhutu ngangee miu nalamatua oka egraveegravena tao dhegraveu sebꞌa segravera tasamera mia Madhutu ngangee Jaꞌa tatunegravengu mai ho pamadhe aaꞌi dhegraveu sebꞌasegravera segravena ka na hia dhegraveu leo hari sebꞌa okaanggor na

10 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti baca le egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua peka nalsquoAbhu hadhu cue dhu tuka hadhu segravera core

eele leTe ngaa limuri ne jꞌajꞌi le hadhu pad-

hegravedi11 Ama Lamatua mesa Na dhu pili nare ka

Na pamadhegravedi hadhu neNegraveti egraveegravena ka egravedhi ladhe na beꞌa titu

kegravenarsquo rdquo12 Dhegraveu kapai segravera reꞌa degravenge na Yesus

padhai lii paraga pake lii pakasame egraveegravenaRegravengu segravera sama segravemi dhegraveu sebꞌa okaanggor egraveegravena Hegraveia ra tenge jꞌara ho neokegravepe Yesus Te ngaa ra madhaꞌu degravengedhegraveu ae dhu dꞌegravei lii holo-nori Yesus Ka rakako eele Ne

Dhegraveu neo sahegravedhe Yesus degravenge jꞌara bꞌaebea

(Mateos 2215-22 Lukas 2020-26)13 Egravele egraveegravena ka dhegraveu kapai Yahudi se

pua pegraveri-pegraveri dhegraveu Parisi degravenge dhegraveu negravetipartei Herodes lasi pakaregravei degravenge Yesusho ra neo sahegravedhe Ne 14 Ka ra karegravei Nepeka na ldquoAma Mese Jiꞌi ngeꞌa na dꞌaraAma ku mola aa dꞌegravei boe kapodꞌe-kabegraveli

Ama meꞌa dꞌara dhegraveu Ama peka dadꞌegraveiLamatua degravenge mola-mola lula Ama piliboe regravehu dhegraveu De jiꞌi neo karegravei Ama kuca jꞌara Madhutu atora agama Yahudiegravedhi bisa bꞌae bea asa dhegraveu aae kapai dhuparedha Roma do aadꞌordquo

15 Te ngaa Yesus neꞌa le na regravengu neosahegravedhe Ne segravena ka Na padhai lii labꞌaparedha Roma Ka Yesus bꞌala si peka naldquoNga tao ka miu neo sahegravedhe Jaꞌa degravenge liikaregravei segravemi egraveegravena Cobꞌa padꞌelo ku mi Jaꞌadoi pudhi cuerdquo

16 Ka ra jꞌole doi pudhi cue hia Ne HegraveiaYesus nare ka laladhe Ka Na karegravei si pekana ldquoRegravehu degravenge ngara cee egravetu doi pudhinerdquo

Ka ra dhaa peka na ldquoEgraveegravena dhegraveu aaekapai paredha Romardquo

17 Ka Yesus peka ldquoNaa ladhe segravemiegraveegravena ngaa dhu unu dhegraveu paredha hia asadhegraveu paredha laꞌe Te ngaa dhu unu AmaLamatua hia asa Ama Lamatua laꞌerdquo

Ropa tadegravengi rare lii bꞌala Na ka ramalaa lula Yesus peka dhu legraveke Negraveti egraveegravenaka dhegraveu segravera bisa heka sahegravedhe Ne

Dhegraveu madhe mamuri hari aa dhegraveu paleoegravemu egravetu sorga do aadꞌo

(Mateos 2223-33 Lukas 2027-40)18 Abhu partei agama dhu leo egraveci

ngara na partei Saduki Regravengu ajꞌa pekana dhegraveu madhe bisa heka mamuri Categraveka abhu dhegraveu Saduki pegraveri-pegraveri mai neosahegravedhe Yesus 19 Ka ra padhai lii degravengeYesus peka na ldquoAma Mese Musa suritegraveke le hia egravedhi atora peka na ladhedhegraveu mone egraveci madhe tegraveke eele dhegraveu egravemuna te ngaa regravengu degravenge boe kolo na aridhegraveu mone na bisa leo nare hari bhegravenibalu egraveegravena segravena ka abhu kolo ho bakupaꞌele kolongara aꞌa na dhumadhe egraveegravena20 Mema Musa ajꞌa segravemi egraveegravena Te ngaa jiꞌineo karegravei Ama segravemi neꞌe abhu dhegraveu pidhudhu paꞌaꞌari Mone uru leo uuru egravemu tengaa madhe abhu megraveka kolo 21 Ka ari naleo nare bhegraveni balu egraveegravena Negravebhu boe kaari namadhe te ngaa abhu boe kolo kahegraveiAri na ka tegravelu segravemi egraveegravena kahegravei na leonare bhegraveni balu egraveegravena te ngaa abhu megravekakolo negravengu madhe 22 Taruu-taruu segravemiegraveegravena ka dꞌai ana limuri tegraveka madhe kahegraveiNegravebhu boe hegraveia bhegraveni balu egraveegravena madhe

1211 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11822-23 1214 Dhegraveu aae kapai dhu paredha Roma ra pangare ne lsquoKeserrsquo 1218 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 238 1219 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 255

Markus 1223 79 Markus 123623 Naa Jiꞌi neo karegravei Ama segravemi neꞌe

dhegraveu bhegraveni egraveegravena leo le degravenge monedhegraveu pidhu Dꞌai lodꞌo egravele rai-haha neho Lamatua pamamuri hari dhegraveu madhebhegraveni ne jꞌajꞌi dhegraveu egravemu cee negraveti dhegraveupidhu segraverardquo

24 Yesus dhaa peka na ldquoLii karegravei miusegravera tadha na miu meꞌa iia megraveka isiSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua Miumeꞌaboe koasa Lamatua kahegravei De miu sala titukegravena

25 Mi nanene Segravemi neꞌe egravetu sorgadhegraveu paleo boe egravemu Dhegraveu madhe aaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua pamamuri hari ra paleoheka egravemu Segravemi egraveegravena kahegravei ana pajuuAma Lamatua egravetu sorga 26Aa Jaꞌa peka mimiu lula-negraveti dhegraveumadhemamuri hari doaadꞌo Musa suri tegraveke lula-negraveti ana aajꞌudhu ai naꞌe te ngaa kegravepu boe Miu sanegravedꞌelii lolo egraveegravena do aadꞌo Ropa ai naꞌe ana aa-jꞌu egraveegravena Ama Lamatua peka degravenge Musana lsquoJaꞌa ne Ama Lamatua negraveti begravei-baki egraveunuka Abraham Isak degravenge Yakob Tokedꞌai sange neꞌe regravengu aaꞌi-aaꞌi manegravengi-mangajꞌi mi Jaꞌa erarsquo 27Egravedhi teꞌa na begravei-baki egravedhi segravera madhe negravebhu le Te ngaalula Ama Lamatua peka nare le na Negravengujꞌajꞌi Lamatua regravengu era Negraveti egraveegravena ka egravedhiteꞌa na regravengu mamuri hari le De masi kadhegraveu madhe le te ngaa ra mamuri hariDe dhegraveu mamuri dhu manegravengi-mangajꞌimi Ama Lamatua te ngaa dhegraveu madheaadꞌo sina ma Negraveti egraveegravena ka ladhe miukegravepe taruu aꞌajꞌa dhu peka na dhegraveumadhemamuri heka egraveegravena miu sala aerdquo

Lii paredha ho sue Lamatua aa sue dhegraveuleo kahegravei

(Mateos 2234-40 Lukas 1025-28)28 Egravetu lodꞌo egraveegravena abhu mese agama egraveci

dhu nanene Yesus padhai lii degravenge dhegraveunegraveti partei Saduki segravera Madhutu aꞌabhumese agama egraveegravena na Yesus dhaa legraveke le liikaregravei regravengu Hegraveia na karegravei Yesus peka naldquoAma Jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe atora adꞌadegravenge lii paredha agama egravedhi ae titu kegravenaMadhutu aꞌabhu Ama negraveti lii paredha dhumai negraveti Musa mia ka dhu hua iia risirdquo

29 Ka Yesus dhaa peka na ldquoLii paredhadhu hua iia risi peka segravemi neꞌe kalsquoMiu dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi mi Mi nanene

paieAma Lamatua egraveegravena mema Lamatua egravedhi

aa Kegravetu egravedhi kahegraveiNegravengu dhoka mesa Na di

lamatua leo aadꞌo30Demiu hudꞌi sue risi eeleNenegraveti aaꞌi-aaꞌi

Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi dꞌegravei paꞌegravecidegravenge Ne degravenge dꞌara kateme

aa tadhe megraveu Nedegravenge sabꞌa egravera ho madhutu dadꞌegravei

Narsquo31 Aa lii paredha ka dua peka na

lsquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveu leo sama segravemi egraveu suengiꞌu egraveu unu mursquo

Dua paredha seꞌe ka dhu hua iia risiAbhu heka lii paredha leo dhu risi eele negravetidua paredha seꞌerdquo

32 Ka mese agama egraveegravena bꞌala hari pekana ldquoTareꞌa Ama ku peka legraveke kegravena TeAma Lamatua jꞌajꞌi Kegravetu egravedhi Lamatualeo aadꞌo 33 Egravedhi hudꞌi sue risi Ne tokedꞌara dꞌegravei ho paꞌegraveci degravenge Ne tadhe megraveuNe degravenge sabꞌa egravera ho madhutu dadꞌegraveiNa Egravedhi hudꞌi sue dhegraveu leo kahegravei samasegravemi egravedhi sue ngiꞌu egravedhi unu ti Lamatuadꞌegravei risi eele tatao segravemi egraveegravena negraveti egravedhimadhutu dhodhoka atora agama di Tataosegravemi egraveegravena beꞌa risi negraveti egravedhi tegraveti badha holati tunu hia Lamatua do tegraveti megravedha leohia Nerdquo

34RopaYesus nanenenare dhegraveunedhaasegravemi egraveegravena ka Na pangee na mese agamane neꞌa degravenge beꞌa le Hegraveia Yesus peka naldquoEgraveu oe jꞌajꞌi unu Ama Lamatua kegravenardquo

Egravele egraveegravena ka dhegraveu leo segravera bani hekapakaregravei degravenge Yesus lula dhegraveu egraveci sa segiboe Ne

Kristus egraveegravena ana-egravepu dhegraveu aae Daud tengaa Negravengu lamatua Daud kahegravei

(Mateos 2241-46 Lukas 2041-44)35 Egravele egraveegravena ka Yesus ajꞌa dhegraveu ae segravera

egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi era KaNa karegravei si peka na ldquoMadhutu ngangeemiu na tasamia Mese agama segravera ajꞌapekana Kristus egraveegravenadhuLamatuapajꞌujꞌunegraveti uru ka mai Madhutu ngangee regravenguna Kristus egraveegravena dhoka ana-egravepu Daud Tengaa aꞌajꞌa segravemi egraveegravena dꞌai legraveke megraveu megraveka36 Lula negraveti uru ka mai Roh Ama LamatuadhuMola-Megraveci pakeDaudho suri pekanalsquoAma Lamatua peka le mi lamatua jaꞌa na

ldquoMai ho madhegravedi mi era dhu hua iiare babꞌoa gꞌana Jaꞌa

1226 Kalua negraveti Masir 36 1230 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 64-5 1231 Atora negraveti Ama-amaAgama 1918 1232 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 435 1233 Hosea 66 1234 Lukas 1025-28 1236 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101

Markus 1237a 80 Markus 1311

Pe egraveegravena na Jaꞌa tao musu egraveupahaha iisi toke ra bisa boededꞌe kegravetu mi egraveursquo rdquo

37aDe egravedhi teꞌa na dhegraveu aae Daud paroaKristus egraveegravena peka na lsquoLamatuarsquo na Negravetiegraveegravena ka ladhe dhegraveu segravera peka na Kristusegraveegravena dhoka ana-egravepu Daud di egraveegravena dꞌaimegraveka Lula Negravengu egraveegravena jꞌajꞌi lamatua negravetiDaud kahegraveirdquo

Yesus peka na pajiko paie mese agamadhu kapodꞌe-kabegraveli segravera

(Mateos 231-36 Lukas 2045-47)37b Ropa Yesus peka nare segravemi egraveegravena

dhegraveu ae segravera dꞌegravei titu kegravena nanene Ne38 Ka Yesus peka hari si ldquoMiu hudꞌi pajikopaie kumese agama Regravengu dꞌegravei pasia pakekodho madhera dꞌai rai lasi paraga degravengedhegraveu ae segravena ka dhegraveu dhu regravedhi regravengusegravera koa si peka na lsquoLadhe ku laa Dhegraveusegravera dhegraveu kapairsquo 39 Ladhe segravemi regravengumaso asa egravemu manegravengi-mangajꞌi do lasiraꞌa-sisi ra tenge era madhegravedi dhu beꞌarisi segravena ka dhegraveu ae regravedhi si 40 De huaiia mi pajiko paie Regravengu kapodꞌe-kabegravelibhegraveni balu ho parame rare egravemu bhegraveni balusegravera Te ngaa egravetu madha dhegraveu ae regravengupahuni bhabhelu ra segravera degravenge jꞌara tituho sabajꞌa pamadhera aae segravena ka dhegraveupeka na regravengu se dhegraveu mola Te ngaalimurimai na Ama Lamatua hia huku dhubia risi asa regravengurdquo

Bhegraveni balu hia doi kolete dhu ae risi(Lukas 211-4)

41 Egravele egraveegravena ka Yesus laꞌe madhegravedipatangara degravenge boaraka derma egravetu EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Na ladhe dhegraveumai pamaso doi kolete asa dꞌara boarakaegraveegravena Ka Na ladhe dhegraveu kaja segravera paregraveudoi ae 42 Te ngaa abhu bhegraveni balu egraveci dhudegravenge boe ngaa-ngaa egraveci sa mai manegravengi-mangajꞌi ka na pamaso dua doi asa dꞌaraboaraka egraveegravena Dua doi dhu na pamasoegraveegravena kabꞌua ciki oodꞌe di

43 Egravele egraveegravena ka Yesus gape ana madhutuNa ka Na peka ldquoMi ladhe ku bhegraveni baludhu degravenge boe ngaa-ngaa negravei Na pamasodhoka dua doi di te ngaa negravengu hia risieele negraveti dhegraveu leo segravera 44Dhegraveu leo segravera hiakolete negraveti doi sisa regravengu Te ngaa bhegravenibalu ne hia aaꞌi megraveu-megraveu doi negravengu asaLamatuardquo

13Yesus peka mema na begraveli-camegravedꞌa Egravemu

Kapua Manegravengi-Mangajꞌi guri eele(Mateos 241-2 Lukas 215-6)

1 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge ana mad-hutu Na segravera kalua negraveti dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Ropa regravengu dꞌailiꞌu hegraveia ana madhutu Na egraveci pajꞌujꞌu asaEgravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ka na pekaldquoAma Ladhe ku Egravemu neꞌe Ra tao raresaraga bia Ra pagodꞌo rare hadhu segraveramera titu kegravenardquo

2 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoEgravemu nemema saraga titu kegravena Te negravebhu hekadhegraveu paguri eele ne Ka hadhu-hadhusegravera egraveci sa pamadhegravedi heka egravetudedha egravecirdquo

Tadha-tadha egravele rai-haha(Mateos 243-14 Lukas 217-19)

3 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi asa ledheSaitun ka Na madhegravedi egravetu era dhu patan-gara degravenge Egravemu KapuaManegravengi-MangajꞌiHegraveia Petrus Yakobis Yohanis degravengeAnde-rias mai padhai lii degravenge Yesus 4Ra karegraveiaku regravengu na ldquoAma Lole hari ku lii dhuAma ku peka degravenge jiꞌi deo na Lodꞌo miasegravera sa jꞌajꞌi Aa tadha-tadha na samiardquo

5 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoSadꞌimiu pajiko paie-iie segravena ka baku legraveke tipu6 Te ladhe egraveegravena na dhegraveu ae mai tegravebꞌakakara ho ra peka na lsquoJaꞌa ne KristusDhegraveu dhu Ama Lamatua moa negraveti uru kamairsquo Aa ra leko-monya dhegraveu ae 7 Ladhemiu megravedhi dhegraveu pamusu do tadegravengi liilolo dhegraveu papara-pakegravejꞌi degravenge pakasiroegravetu mia-mia miu baku madhaꞌu kahegraveiSegravera sa hudꞌi jꞌajꞌi uuru ku Te ngaa lodꞌoegravele rai-haha egraveegravena dhae dꞌai megraveka 8 Dhegraveunegraveti ca suku mai pamusu degravenge suku leorai egraveci mai pamusu degravenge rai leo Egravetu mia-mia jꞌajꞌi rai opo degravenge kabake-mangangaSegravera sa jꞌajꞌi tadha sama segravemi dhegraveu bhegraveniegraveci dhu kabake pegravedꞌa neo nara iisi

9 De hua iia na miu mage-mage Teegraveegravena na dhegraveu mai kegravepa miu ho ra nuniasa dhegraveu paredha agama dhu pamaꞌegravete liiagama Aa ra game miu egravetu dꞌara egravemu-egravemu manegravengi-mangajꞌi Ho egraveegravena na regravetimiu asamadha dhegraveu dhu degravenge koasa lulamiumadhutu Jaꞌa Te ngaa beꞌa kahegravei neꞌene miu abhu tebho ho peka kolongara Jaꞌami regravengu 10 Te dhegraveu unu Ama Lamatuahudꞌi lasi uuru ku lole Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa misuku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne heka lodꞌoegravele rai-haha ne dꞌai kegravena 11 Sanegravedꞌe eeLadhe ra egraveki regraveti miu asa era pamaꞌegravete lii

Markus 1312 81 Markus 1330langu miu baku madhaꞌu peka na lsquoEgraveegravenana jaꞌa neo padhai lii ngaa Do jaꞌa neodhaa ngaarsquo Ladhe dꞌai lodꞌo egraveegravena miupadhai lii madhutu ngaa dhu Roh Mola-Megraveci Ama Lamatua peka degravenge miu

12 Egravetu dꞌara egravemu cue ladhe abhu dhegraveudhu parcaya Jaꞌa egraveegravena na aꞌari negravengutenge jꞌara ho pamadhe ne Segravemi egraveegravenakahegravei ladhe abhu ana dhu parcaya Jaꞌaegraveegravena na ama dꞌegravelu na tenge jꞌara ho pa-madhe ne Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe abhuina-ama dhu parcaya Jaꞌa egraveegravena na anadꞌegravelu regravengu tenge jꞌara ho pamadhe si13De egraveegravena na dhegraveu dꞌegravei boe miu taga miumadhutu Jaꞌa Te ngaa dhegraveu cee dhu bisataha toke dꞌai egravele lodꞌo egraveegravena tatu AmaLamatua hia mamuri mi negravengurdquo

Jꞌaga mamuri miu te lodꞌo egravele rai-hahadegravetu le

(Mateos 2415-28 Lukas 2120-24)14 Yesus tuhu hari lii padhai Na aku

Negravengu na ldquoEgraveegravena na abhu dhegraveu egraveci dhubhelu-katubꞌa risi eele mai Ho na maimaso ka titu egravetu era laluri egravetu dꞌara EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi dhu madhutuiia-iia na negravengu bisa boe egravetu era egraveegravena hona pahera era egraveegravena Negraveti egraveegravena ka AmaLamatua tegraveke eele era egraveegravena Ladhe miumegravedhi le segravemi egraveegravena na mi pajiko paie-iie(Cee dhu baca lii neꞌe pajiko paie kahegravei)Egraveegravena jꞌajꞌi mi tadha peka na lodꞌo-lodꞌojꞌajꞌegravera degravetu ae le Ladhemegravedhi segravemi egraveegravenana dhegraveu-dhegraveu egravetu propensi Yudea lega-rai asa kolo ledhe lasi 15 Regravengu hudꞌi raipamegraveri-megraveri segravena ka baku abhu jꞌajꞌegraveraLadhe dhegraveu mai le asa liꞌu legravepa ia ka raremegravedha asa dꞌara egravemu 16 Segravemi egraveegravena kahegraveidhegraveu egravetu dꞌara oka baku legravepa egravemu raremegravedha-papake 17 Dhu jꞌegravera risi dhegraveubhegraveni dhu degravenge babia degravenge ina dhupasusu ana rara iisi hiu lula regravengu rai rareboe 18 De hua iia risi miu sabajꞌa segravena kalodꞌo jꞌajꞌegravera segravera baku legraveke degravenge hegraveru egravejꞌilai 19 Te jꞌajꞌegravera lodꞌo egraveegravena bia titu kegravenaMulai negraveti Ama Lamatua tao rai-haha tokedꞌai sange neꞌe dhegraveu regravedhi megraveka jꞌajꞌegraveradhu bia segravemi egraveegravena Jꞌajꞌegravera bia segravemi egraveegravenalodꞌo limuri jꞌajꞌi heka hari 20 LadheAma Lamatua pabꞌabꞌe boe lodꞌo jꞌajꞌegraverasegravera abhu boe dhegraveu egraveci sa dhumamuri Te

ngaa taga Ama Lamatua sue dhegraveu dhu Nahagꞌe nare segravera ka Na pabꞌabꞌe lodꞌo-lodꞌojꞌajꞌegravera segravera

21 Ladhe lodꞌo dꞌai na miu tadegravengi dhegraveumai peka aku regravengu na lsquoLadhe ku Kristusegravetu neꞌersquo Aa dhegraveu leo hari peka akuregravengu na lsquoAadꞌo Kristus egravetu negraveirsquo Miubaku nanene kahegravei 22 Te ladhe egraveegravena nadhegraveumai ho tegravebꞌa kakara peka na lsquoJaꞌa neKristusrsquo Aa cahagꞌe hari peka na lsquoJaꞌa nedhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatuarsquo Egraveegravenana ra tao tadha malaa ae-ae degravenge koasanidhu ho kapodꞌe-kabegraveli dhegraveu Regravengupatangi-tenge jꞌara segravena ka dhegraveu unu AmaLamatua legraveke tipu kahegravei 23 Negraveti egraveegravena kamiu pajiko paie-iie Mema lodꞌo jꞌajꞌegraverabia egraveegravena dꞌai megraveka te ngaa Jaꞌa pasanegravedꞌeuuru miurdquo

Mamai Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa(Mateos 2429-31 Lukas 2125-28)

24 Egravele egraveegravena ka Yesus peka hari degravengeana madhutu Na segravera aku Negravengu naldquoLadhe egravele lodꞌo jꞌajꞌegravera segravera nalsquoMadha lodꞌo jꞌajꞌi maroga

aa hegraveru heo heka25 Hua hegravetu-hua hegravetu begravebha negraveti dedha-

liru maiaa koasa-koasa egravetu dedha-liru jꞌajꞌi

kaco-balorsquo26 Egravele egraveegravena heka dhegraveu ladhe regravedhi Jaꞌa

Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Egraveegravena naJaꞌa mai degravenge raꞌi-liru negraveti dedha Hegraveiadhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladhe regravedhi aꞌegravera degravenge dad-edha Jaꞌa 27 Ka Jaꞌa paredha ana pajuuAma Lamatua negraveti sorga ho puru lasi oru-kaboko dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌa hagꞌe korenegraveti mia-mia egravetu rai-haha ne negraveti suu haadꞌai suu dhimu negraveti suu badae toke dꞌaisuu balegraveurdquo

Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera jꞌajꞌi tadha mamaiLamatua Yesus

(Mateos 2432-35 Lukas 2129-33)28 Yesus tuhu hari lii padhai Na peka na

ldquoJaꞌa kore upama negraveti ana aajꞌu Ladhe regraveuna mulai karara egraveegravena tadha hegraveru hadhudegravetu le 29 Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe miumegravedhi lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera segravera jꞌajꞌi samasegravemi lii peka Jaꞌa deo na egraveegravena jꞌajꞌi mitadha peka na mamai Jaꞌa degravetu ae le30Neꞌe ne Jaꞌa peka degravenge miu kegravena Negraveti

1311 Mateos 1017-20 Lukas 1211-12 1313 Mateos 1022 1314 Daniel 927 1131 1211 1316 Lukas 1731 1319 Daniel 121 Rai-haha Rupa Hiu 714 1324 Yesaya 1310 Yeskial 327 Yoel21031 315 Rai-haha Rupa Hiu 612 1325 Yesaya 344 Yoel 210 Rai-haha Rupa Hiu 613 1326 Daniel713 Rai-haha Rupa Hiu 17

Markus 1331 82 Markus 148dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri se egraveegravena naabhu cahagꞌe dhu dhae madhe megraveka telodꞌo-lodꞌo dhu pegravenu degravenge jꞌajꞌegravera na dꞌaile 31 Masi ka liru degravenge rai-haha ne elete ngaa lii holo-nori Jaꞌa ele boe toke dꞌaimia-mia laꞌerdquo

Dhegraveu egraveci sa reꞌa boe lodꞌo mamai Yesus(Mateos 2436-44)

32 Yesus tuhu hari lii peka na ldquoDhegraveuegraveci sa reꞌa boe lodꞌo do jam dhu Jaꞌa maihari Ana pajuu Ama Lamatua egravetu sorgasegravera reꞌa boe kahegravei Jaꞌa mesa ku keꞌa boekahegravei Dhoka Ama Ku mesa Na di dhuneꞌa 33 Negraveti egraveegravena ka miu aaꞌi-aaꞌi mihudꞌi pajiko paie lula miu meꞌa boe lodꞌodꞌai na

34 Negravebhu heka Jaꞌa laku tegraveke eele miukegravena te ngaa egraveegravena na Jaꞌa mai hari Samasegravemi dhegraveu dhu laꞌe tegraveke eele egravemu negravenguho laꞌe asa rai kajꞌegraveu Na pua ana-ananegravengu jꞌaga paie egravemu Aa na bagi hia sisasabꞌa Ka na paredha ana madhengaegravemu segravena ka na jꞌaga paie toke dꞌai negravengulegravepa hari 35 Miu hudꞌi jꞌaga megraveda-megraveukahegravei lula miumeꞌa boe lodꞌomia Jaꞌa maihari sama segravemi ana madhenga egravemu neꞌaboe lodꞌo lamatua egravemu na legravepa Legravepa lodꞌonihia talora megraveda oe megraveu lodꞌo rea dolodꞌonegravetumiumeꞌa boe jamegraveegravena 36Magedhoka na mai sahegraveka te abhu miu dhubhegravejꞌi luu era

37 De ngaa dhu Jaꞌa peka degravenge miuneꞌe Jaꞌa peka legraveme degravenge dhegraveu leo kahegraveilsquoMiu hudꞌi pajiko paie ho mi soru mamaiJaꞌarsquo rdquo

[Dꞌai sange neꞌe ka Lamatua Yesus pad-hai lii lula-negraveti lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera dhegraveurai-haha degravenge ana madhutu Na segravera egravetuledhe Saitun]

14Dhegraveu aae-dhegraveu kapai tenge jꞌara ho kegravepe

Lamatua Yesus(Mateos 261-5 Lukas 221-2 Yohanis

1145-53)1-2 Egravele egraveegravena ka kegravetu agama Yahudi

degravenge mese agama segravera tenge jꞌara neokegravepe Yesus degravenge mau-mau Te regravengu neo

pamadhe Ne Te ngaa egravetu dꞌara padhueegraveegravena ra peka na ldquoTaha ku Baku paraikegravepe Ne lula lodꞌo kalela degravetu le Magedhoka dhegraveu ae segravera patao degravenge egravedhirdquo

Regravengu padhai lii segravemi egraveegravena lula dii dualodꞌo ka dꞌai lodꞌo kalela dhegraveuYahudi dhubiasa ra peka na lsquoPaskarsquo degravenge lsquoPesta Rotidhu pake boe Ragirsquo Kalela se pasanegravedꞌeregravengu lodꞌo begravei-baki ra kalua negraveti raiMasir

Bhegraveni dhu pasuti egravei hegraveumegravengi dhu kabꞌuami Lamatua Yesus

(Mateos 266-13 Yohanis 121-8)3 Egravetu rae Betania abhu ca dhegraveu ngara

na Simon Uru egraveegravena dhegraveumadenge degravengene lula negravengu pegravedꞌa kusta Te ngaa limurine egravele le negraveti papegravedꞌa na

Hegraveia lodꞌo kalela dhae dꞌai megraveka naYesus degravenge ana madhutu Na segravera lasiraꞌa-rinu egravetu egravemu Simon Egravetu talora raꞌa-rinu era dhegraveu bhegraveni egraveci mai paraga YesusNegravedꞌu degravenge boto egraveci dhu ra tao negravetihadhu Isi boto ne egravei hegraveu megravengi asli dhukabꞌua titu kegravena dhu ra tao negraveti amo aajꞌuhegraveu megravengi Hegraveia bhegraveni ne pamae hegravebꞌaboto egraveegravena ka na pasuti egravei hegraveu megravengi mikegravetu Yesus ho jꞌajꞌi mi tadha peka nanegravengu pakabꞌua Yesus

4 Te ngaa egravetu egraveegravena abhu dhegraveu leo dhuraꞌa-rinu paꞌegraveci kahegravei Ropa dhegraveu se regravedhidhegraveu bhegraveni ne tao segravemi egraveegravena hegraveia ra nasaKa ra padhai lii padedha iisi peka naldquoNgaa ka unu bhegraveni negravei Na bhori eeleegravei hegraveu megravengi kabꞌua aae egraveegravena 5 Beꞌa risinegravengu pahie egravei hegraveu megravengi egraveegravena ho laꞌepapala doi ae segravera mi dhegraveu dhu degravenge boeunu Te kabꞌua egravei hegraveu megravengi ne egraveci egraveegravenaka degravenge gaji tuka dꞌara ca tegraveurdquo Hegraveia rajegraveke bhegraveni ne

6 Te ngaa Yesus bꞌala lii regravengu akuNegravengu na ldquoMiu baku pasusa bhegraveni neHudꞌi laa Jaꞌa karejꞌe lula negravengu pasuti lengiꞌu Jaꞌa degravenge egravei hegraveu megravengi neꞌe 7Dhegraveukasia segravera begraveli-begraveli egravetu talora miu Delodꞌo mia egraveegravena ka dhu miu lake mere namiu bisa soru-bara si Te ngaa negravebhu hekaJaꞌa paꞌegraveci heka degravengemiu 8Mamuri Jaꞌanegravebhu heka egravetu rai-haha ne Degravenge tatao

1332 Mateos 2436 1334 Lukas 1236-38 141-2 Kalua negraveti Masir 121-27 143 Kabꞌua egravei hegraveumegravengi ne egraveci egraveegravena ka degravenge gaji tuka dꞌara ca tegraveu Alkitab lii Yunani peka na egravei hegraveumegravengi ne kabꞌua na 300 denari Aangara na nardos dhu uru egraveegravena dhegraveu tao negraveti amo aajꞌu hegraveu megravengi Alkitab lii Idhonesia peka na lsquonarwastursquo Aa botoegraveegravena tao negraveti hadhu dhu bisa pae Boto ne kabꞌua kahegravei Alkitab lii Yunani peka na boto ne ra tao negraveti hadhu ngarana alabastros Alkitab lii Idhonesia peka na ngara hadhu ne lsquobatu pualamrsquo Ladhe kahegravei egravetu Lukas 737-38 147Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1511

Markus 149 83 Markus 1426bhegraveni ne negravengu lalau ngiꞌu Jaꞌa sama segraveminegravengu pahegraveu megravengi mema ngiꞌu aae Jaꞌaho padhane 9 Miu patadhe ee Egraveegravena naladhe dhegraveu lole Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatuaegravetu mia-mia na ra palolo kahegravei tatao beꞌabhegraveni neꞌe Segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi sanegravedꞌenegravengurdquo

Yudas paneꞌa lii degravenge dhegraveu ho pahie eeleLamatua Yesus

(Mateos 2614-16 Lukas 223-6)10 Egravele egraveegravena ka abhu ca dhegraveu negraveti ana

madhutu Yesus dhegraveu canguru dua segraverangara na Yudas Iskariot Negravengu kalualaꞌe tenge kegravetu agama Yahudi segravera ho neopahie Yesus mi regravengu Ropa na paragadegravenge regravengu ka na peka naneona 11Lodꞌokegravetu agama segravera tadegravengi naneo Yudas kara karejꞌe titu kegravena Hegraveia ra jaji peka naldquoLadhe egraveu neo pahie Yesus degravenge jiꞌi tatujiꞌi bꞌaerdquo Hegraveia Yudas kalua ka na mulaitenge jꞌara ho pahie Yesus

Lamatua Yesus naꞌa kalela Paska degravengeana madhutu Na

(Mateos 2617-25 Lukas 227-1421-23Yohanis 1321-30)

12 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge lodꞌo partamanegraveti lodꞌo kalela dhegraveu Yahudi De dꞌaralodꞌo egraveegravena regravengu tema tunu roti dhudegravenge boe ragi aa roro kahibꞌi-kalegravebhokahegravei Hegraveia ana madhutu Yesus segravera maikaregravei Ne aku regravengu na ldquoAma Doe neꞌe nelodꞌo kalela Paska egravedhi kegravena De Ama neojiꞌi lalau era kalela Paska egravetu miardquo

13 Hegraveia Yesus pua anamadhutu Na dhegraveudua aku Negravengu na ldquoMiu lami uuru ku asadꞌara kota Egravetu negravei miu paraga degravenge dhegraveumone egraveci dhu pasae egravei dꞌara gꞌala iiki cueLami madhutu ne negraveti limuri 14 Ladhena maso asa egravemu mia egraveegravena ka na miumadhutu ne asa dꞌara Hegraveia miu peka milamatua egravemu egraveegravena segravemi neꞌe lsquoAma Mesejiꞌi manegravengi kama egraveci ho Na neo tao kalelaPaska degravenge ana madhutu Negravengursquo 15 Pedhegraveu egraveegravena pajꞌujꞌu kama aae egraveci egravetu egravemudedha na dhu na sadia nare le Demiu duami dhoka lami lalau ngangaꞌa dirdquo

16 Hegraveia dua ra lasi ka asa dꞌara kota Dꞌainegravei regravengu regravedhi tareꞌa sama segravemi ngaadhu Yesus moa deo na Ka ra sadia aaꞌi-aaꞌi ho Yesus si raꞌa kalela Paska egravetu eraegraveegravena Egravele egraveegravena ka dua ra lasi paroa Yesussi

17 Ropa lodꞌo oe cegravena hegraveia Yesus degravengeana madhutu dhegraveu canguru dua segravera dꞌaiera egraveegravena 18Ka ramadhegravedi raꞌa sama-samaEgravetu talora raꞌa era Yesus padhai lii degravengesi aku Negravengu na ldquoMiu nanene ku Egraveegravenana dhegraveu egraveci negraveti miu se pahie eele Jaꞌa midhegraveu leordquo

19 Ropa tadegravengi lii egraveegravena ana madhutuYesus segravera cagꞌagꞌa degravenge manyasa Karegravengu egraveci-egraveci mulai karegravei Yesus peka naldquoDhegraveu dhu Ama peka egraveegravena jaꞌa aadꞌo sinamardquo

20 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoDhegraveu dhu cegravebꞌu roti palere-lere degravengeJaꞌa asa dꞌara mago ne negravengu ka dhupahia Jaꞌa 21 Mi sanegravedꞌe Jaꞌa ne DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa hudꞌi madheku sama segravemi dhu suri tegraveke le egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua Te ngaakasia dhegraveu dhu neo pahia Jaꞌa egraveegravena begraveli-camegravedꞌa negravengu dui nare pala na Hua iiarisi ina na baku nara iisi nerdquo

Lamatua Yesus peka na roti degravenge egraveianggor jꞌajꞌi mi tadha ho egravedhi sanegravedꞌe Ne

(Mateos 2626-30 Lukas 2214-20 1 Korin-tus 1123-25)

22 Ropa regravengu egravetu talora raꞌa era Yesusnare roti cue hegraveia Na manegravengi makasi miAma Lamatua Ka Na pamae roti ne hegraveiaNa jꞌole asa ana madhutu Na segravera Ka Napeka na ldquoRoti neꞌe ne ngiꞌu Jaꞌa kegravenaMere ho miꞌardquo

23 Egravele egraveegravena ka Na nare galaa dhu isidegravenge egravei hua anggor Na manegravengi makasimi Ama Lamatua kahegravei Ka Na jꞌole galaaegraveegravena asa ana madhutu Na segravena ka rinu24HegraveiaNa peka ldquoEgravei anggor neꞌe ne raa Jaꞌakegravena dhu suti segravena ka hiamamurimi dhegraveuae Raa ne jꞌajꞌi mi tadha ho pasanegravedꞌepeka na ngaa dhu Ama Lamatua moa leegraveegravena limuri ne jꞌajꞌi le tareꞌa Mere hominu ka

25 Mi sanegravedꞌe paie Negraveti megraveda neꞌe neJaꞌa kinu heka egravei anggor Toke dꞌai Jaꞌadegravenge Ama Ku ngegravedꞌu paredha sama-samaegravetu sorga heka kinu hari kegravenardquo

26 Egravele egraveegravena ka ra sodꞌa lii sodꞌa egraveci ho rakoa-kio kolongara Ama Lamatua Ka megravedaegraveegravena kahegravei lasi degravenge asa ledhe Saitun

Lamatua Yesus peka uuru na begraveli-camegravedꞌa Petrus pasili Negravengu

1418 Lii Sodꞌa Koa-Kio 4110 1424 Kalua negraveti Masir 248 Yermia 3131-34

Markus 1427 84 Markus 144827 Egravetu dꞌara kakako regravengu egraveegravena Yesus

padhai lii peka na ldquoDꞌara megraveda neꞌe nemiu aaꞌi-aaꞌi mi rai tegraveke eele Jaꞌa mesa KuSama segravemi dhu ra suri le egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua peka nalsquoEgraveegravena na Ama Lamatua pamadhe anamad-

henga badhaka kahibꞌi-kalegravebho na rai pajꞌala asa

haa asa dhimursquo28 Egraveegravena na Jaꞌa madhe tareꞌa Te ngaa

lodꞌo Jaꞌa mamuri hari Jaꞌa laku uru negravetimiu asa propensi Galileardquo

29 Ka Petrus bꞌala peka na ldquoAma Masika dhegraveu leo rai eele Ama te ngaa jaꞌa raiboerdquo

30 Hegraveia Yesus dhaa ldquoPetrus Mupatadhe Megraveda neꞌe kahegravei manu kokotoodꞌai megraveka dua hari te ngaa egraveu pasili le Jaꞌategravelu hari peka na egraveu tadhe boe Jaꞌardquo

31 Ka Petrus pajegraveka degravenge Ne pekana ldquoAadꞌo segravemi egraveegravena Ama Ladhe Amamadhe jaꞌa madhe degravenge Ama kahegravei Tengaa Jaꞌa pasili boe Ama aa rai eele boerdquo

Angalai Petrus segravera lii egraveci egraveegravena kahegraveiLamatua Yesus manegravengi-mangajꞌi egravetu

dꞌara oka Getsemani(Mateos 2636-46 Lukas 2239-46)

32 Hegraveia Yesus si lasi dꞌai dꞌara oka cueegravetu ledhe Saitun ngara na lsquoGetsemanirsquoDꞌai egraveegravena hegraveia Yesus peka degravenge ra ldquoMiumadhegravedi mate Jaꞌa mi neꞌe Jaꞌa neo lakumanegravengi-mangajꞌi asa negraveirdquo

33 Ka Yesus gale negraveti Petrus Yakobisdegravenge Yohanis lasi degravenge Ne Mulai negravetiegraveegravena ka Na rasa dꞌara Negravengu maꞌegravete lahomae-mae 34 Hegraveia Na peka degravenge anamadhutu Na segravera aku Negravengu na ldquoDꞌaraJaꞌa pegravedꞌa titu kegravena Jaꞌa rasa segravemi oemadhe sa Miu madhegravedi mate mi neꞌerdquo

35-36 Hegraveia laꞌe ako kajꞌegraveu ciki negraveti eraegraveegravena ka Na patitu kegravetu urutuu Na egravetu raika Na sabajꞌa peka na ldquoAma pasue Ladhesegravemi Ama dꞌegravei na Jaꞌa baku pasae jꞌajꞌegraveraneꞌe dꞌai madhe Jaꞌa keꞌa le egravetu madhaAma abhu boe ngaa egraveci sa dhu Ama bisaboe tao De ladhe bisa na Ama pakajꞌegraveueele babia neꞌe negraveti kabela-kao Jaꞌa Masika segravemi egraveegravena bakumadhutu dadꞌegravei Jaꞌa tengaa hudꞌimadhutu dadꞌegravei AmaKu ka laardquo

37 Egravele egraveegravena ka Na legravepa asa ana madhutuNa dhegraveu tegravelu segravera te ngaa ra bhegravejꞌi luuHegraveia Na paregravei si ka Na padhai lii degravenge

Petrus peka na ldquoPetrusdagger Egraveu bhegravejꞌi doJaꞌa negravebhu boe egravetu negravei te ngaa miu bisaboe beke mate Jaꞌa ciki sa 38 Kegravedꞌi hopamako musi madha egraveu Kegravedꞌi ka ho bekedegravenge Jaꞌa Dꞌara miu neo tao beꞌa kahegraveite ngaa ngiꞌu miu roe De beꞌa risi miusabajꞌa segravena ka ladhe miu legraveke dadugu-rariu miu baku manahurdquo

39 Egravele egraveegravena ka Yesus laꞌe manegravengi-mangajꞌi ca tegraveka hari Negravengumanegravengi harimi Ama Lamatua aku Negravengu na ldquoAmaLadhe bisa na Ama pakajꞌegraveu eele babia nenegraveti Jaꞌa Te ngaa hudꞌi madhutu dadꞌegraveiAma Ku ka laardquo 40 Ka Na legravepa hari asa eraana madhutu Na dhegraveu tegravelu segravera Te ngaaregravengu bhegravejꞌi hari le lula musi madha rasakaa titu kegravena Hegraveia Na paregravei hari si tengaa regravengu reꞌa boe dhaa segravemi ngaa miNegravengu

41 Hegraveia Yesus tegraveke eele si ka laꞌemanegravengi-mangajꞌi dꞌai tegravelu hari kegravena Egraveleegraveegravena ka Na legravepa laꞌe paregravei ana madhutuNa segravera Na peka ldquoMiu bhegravejꞌi taruu eraSange egraveegravena ka laa Kegravedꞌi ka Te dhegraveu dhuneo pahie Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane nuka mai degravenge angalai negravengu segraveraRegravengu mai kegravepe Jaꞌa ho saraka mi dhegraveubhelu-katubꞌa si 42Kegravedꞌi ka Pamakomusimadhamiu ho ladhe ku asa negravei Dhegraveu dhuneo pahie Jaꞌa ne nukamai negravei Mai ho latiparaga degravenge sirdquo

Ra kegravepe Yesus(Mateos 2647-56 Lukas 2247-53 Yohanis

183-12)43 Ropa Yesus padhai lii era hegraveia Yudas

dꞌai madha Yesus degravenge dhegraveu ae titu kegravenaRegravengu mai regraveti degravenge hela degravenge cegraveki hokegravepe Yesus Dhegraveu se tao segravemi egraveegravena lulara madhutu lii paredha negraveti kegravetu agamaYahudi mese agama degravenge dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa segravera 44 Yudas hia mematadha mi dhegraveu ae se peka na ldquoLadhe dꞌainegravei jaꞌa uu cee na Negravengu kegravena De mikegravepe Nerdquo

45 Ropa Yudas si dꞌai era egraveegravena na laꞌeasa madha Yesus Ka na lii aku negravengu naldquoAma meserdquo Hegraveia na liku nare Yesus kana uu Ne 46 Hegraveia dhegraveu ae segravera ara asamadha Yesus ka ra kegravepe Ne

47 Te ngaa ana madhutu Yesus egraveci betehela na ka na pare pamaꞌegravete regraveu dhiludhegraveu egraveci Dhegraveu dhu nuꞌa ne egravenu negraveti kegravetukapai risi agama Yahudi 48 Hegraveia Yesus

1427 Sakaria 137 1428 Mateos 2816 dagger 1437 Alkitab lii Yunani suri peka na lsquoSimonrsquo egravetu neꞌeSimon ne ngara Petrus dhu leo 1438 1 Korintus 1013

Markus 1449 85 Markus 1466-67peka degravenge dhegraveu ae dhu mai kegravepe Negravengusegravera aku negravengu na ldquoTasamia Miu ngeena Jaꞌa ne dhegraveu bhelu do Ka miu maikegravepe Jaꞌa megraveti hela degravenge cegraveki 49 Begraveli-begraveli Jaꞌa ajꞌa miu egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi te ngaa miu egraveci sa kegravepe boe JaꞌaMai ka kegravepe Jaꞌa Te jꞌara ne jꞌajꞌi segravemidhu suri tegraveke le egravetu dꞌara SasuriMola-MegraveciAma Lamatuardquo

50Anamadhutu Yesus segraveramadhaꞌu titukegravena Hegraveia ra rai tegraveke eele Yesus mesa Naegravetu egraveegravena

51-52 Egravetu era egraveegravena abhu anamone ngegraveruegraveci kahegravei dhu madhutu Yesus re limuriAna ne pahutu isi na degravenge sigꞌi ca begravelaDhegraveu segravera neo kegravepe ne kahegravei ka na rai tegravekeeele sigꞌi na egravetu kacui-aai dhegraveu segravera lulanamadhaꞌu Hegraveia na rai degravenge boemegravedha-papake egravetu ua na

Ra regraveti Lamatua Yesus asa ama-ama jꞌuelii langu agama Yahudi

(Mateos 2657-68 Lukas 2254-5563-71Yohanis 1813-1419-24)

53 Egravele egraveegravena ka ra regraveti Yesus asa egravemu kegravetukapai risi agama Yahudi Egravetu egraveegravena dhegraveukapai segravera pakaboko le Regravengu segravera nukakegravetu agama Yahudi mese agama degravengedhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa segravera

54 Ropa ra kegravepe regraveti Yesus Petrus mad-hutu mau-mau negraveti limuri Hegraveia na masokahegravei dꞌai madha egravemu kegravetu kapai risiagama Yahudi ka na madhegravedi manyiru aisama-sama degravenge dhegraveu jꞌaga egravetu segravera

55 Egravetu dꞌara egravemu egraveegravena kegravetu agamaYahudi segravera padhue degravenge dhegraveu-dhegraveu dhumadhegravedi jꞌue lii langu agama Ra patangi-tenge bukti ho pamanahu Yesus lula raneo pamadhe Ne Te ngaa regravengu abhuboe bukti egraveci sa 56 Ka ra paroa dhegraveu aeasa madha ho jꞌajꞌi sakasii segravena ka neopabegravebhe Yesus Te ngaa lii sakasii regravengusegravera egraveci degravenge egraveci pamegraveci boe

57 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu sakasii leo dhukegravedꞌi titu ka ra pakapodꞌe lii peka na58 ldquoJiꞌi tadegravengi dhegraveu neꞌe peka na lsquoEgraveegravenana Jaꞌa paguri eele Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi dhu dhegraveu rai-haha tao degravengekacui-aai ra Te ngaa egravele tegravelu lodꞌo ka Jaꞌapatitu kore hari le Egravemu egraveegravena degravenge boepake kacui-aai dhegraveursquo rdquo 59 Te ngaa lii loloregravengu segravera egraveci degravenge egraveci baka-leo hua

60 Hegraveia kegravetu kapai risi agama Yahudiegraveegravena kegravedꞌi titu egravetu talora dhegraveu ae dhu

madhegravedi egravetu segravera Ka na karegravei Yesus akunegravengu na ldquoDhegraveu ae mai le galaa Egraveu Ngatao ka Egraveumau-maumoꞌo boedhaa lii galaasegraverardquo

61 Te ngaa Yesus mau-mau lii boe cahegravebꞌa sa Egravele egraveegravena ka kegravetu kapai risi agamaYahudi ne karegravei hari Ne ca tegraveka ldquoEgraveu pekaku laa Tareꞌa-reꞌa Egraveu ne Kristus Ana AmaLamatua dhu Na moa negraveti uuru egraveegravena dordquo

62 Ka Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoMematareꞌa segravemi egraveegravena Negravengu egraveegravena ka Jaꞌane Begraveli-camegravedꞌa miu ladhe megravedhi JaꞌaDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne madhegravedire babꞌoa gꞌana Ama Lamatua egravetu sorgaKoasa Negravengu kapai risi eele Ladhe egraveegravenana Jaꞌa degravenge Negravengu ngegravedꞌu paredhasama-sama Egravele egraveegravena na Jaꞌa purumai negravetisorga degravenge raꞌi-lirurdquo

63 Ropa tadegravengi nare lii padhai Yesuskegravetu kapai risi agama Yahudi ne nasa titukegravena hegraveia na ciu pamae kodho madheraegravetu ua na Ka na pajegraveka peka degravenge dhegraveu-dhegraveu dhumadhegravedi egravetu segravera aku negravengu naldquoEgravedhi parluu heka sakasii 64 Miu tadegravengile degravenge roꞌa dhilu miu si Negravengu unu Naka dhu peka segravemi egraveegravena Negravengu padedhaiisi Na jꞌajꞌi Ana Ama Lamatua Lii neꞌe nelii dhu paꞌele iie kolongara Ama LamatuaMadhutu atora agama egravedhi dhegraveu dhu taoiisi na sama segravemi Ama Lamatua dhegraveu egraveegravenahudꞌi legraveke hukumadhe ku Demi pamaꞌegravetetasamiardquo

Hegraveia regravengu aaꞌi-aaꞌi pamaꞌegravete peka naldquoDhegraveu neꞌe ne tareꞌa-reꞌa sala De Negravengune hudꞌi legraveke huku pamadherdquo

65 Hegraveia pegraveri-pegraveri dhegraveu kegravedꞌi lasi sabhuuilu mi regravehu Yesus Ra hutu musi madhaNa ka ra game Ne Hegraveia ra karegravei Ne akuregravengu na ldquoLadhe Egraveu jꞌajꞌi dhegraveu megraveti liipadhai Ama Lamatua na Egraveu peka segravekuCee ka dhu jꞌubhu Egraveurdquo Egravele egraveegravena ka ra puadhegraveu dhumadhenge EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi ho mai pakako regraveti Yesus Ropara kako ra tegravebꞌe paꞌoke Ne negraveti haa negravetidhimu

Petrus pasili tegravelu hari peka na negravengutadhe boe Lamatua Yesus

(Mateos 2669-75 Lukas 2256-62 Yohanis1815-1825-27)

66-67 Megraveda egraveegravena Petrus madhegravedi era egravetumadha egravemu egraveegravena Hegraveia egravenu dhegraveu bhegraveniegraveci negraveti kegravetu kapai risi agama Yahudi maika negravedhi Petrus madhegravedi manyiru ai Na

1449 Lukas 1947 2137 1458 Yohanis 219 1462 Daniel 713 1464 Atora negraveti Ama-amaAgama 2416

Markus 1468 86 Markus 1515ladhe kaloo ka regravehu Petrus ka karegravei akunegravengu na ldquoDeo na egraveu sama-sama degravengeYesus dhegraveu Nasaret egraveegravena sirdquo

68 Te ngaa Petrus dhaa peka na ldquoAadꞌoNga tao ka egraveu karegravei segravemi egraveegravena Jaꞌa tadheboe Dhegraveu egraveegravenardquo Hegraveia Petrus kalua ka laꞌetitu egravetu hegravebꞌa tedhe [Kabegravedhi laa manukokotoo]Dagger

69 Hegraveia dhegraveu bhegraveni egraveegravena ladhe negravedhihari Petrus Ka na peka degravenge dhegraveu egravetusegravera aku negravengu na ldquoNegravengu ne ca dhegraveunegraveti regravengu kahegraveirdquo

70 Te ngaa Petrus pasili hari ka na pekaldquoTao-tao egraveu hujꞌu Jaꞌa tadhe boe Dhegraveuneꞌerdquo

Negravebhu boe ka dhegraveu egraveci egravetu egraveegravena kahegraveipeka hari mi Petrus aku negravengu na ldquoEgraveu nebaku pasili peka na egraveu degravenge boe dhegraveuseꞌe se We Miu se aaꞌi-aaꞌi mi dhegraveuGalilea sirdquo

71 Ka Petrus pabꞌala hari aku negravengu naldquoJaꞌa bani subha Jaꞌa tadhe boe Dhegraveu negraveirdquo

72 Petrus dhu padhai lii nare megravekakabegravedhi laa manu kokotoo ka dua harikegravena Hegraveia Petrus sanegravedꞌe lii dhu Yesuspeka degravenge negravengu ldquoLadhe manu kokotoodꞌai megraveka dua hari te egraveu pasili le Jaꞌa tegraveluhari peka na egraveu tadhe boe Jaꞌardquo

Ropangeenegravedhi hegraveia Petrus tangi dꞌarapegravedꞌa

15Ra regraveti Lamatua Yesus asa madha guber-

nur Pilatus(Mateos 271-211-14 Lukas 231-5 Yoha-

nis 1828-38)1 Madꞌae aae era dhegraveu-dhegraveu jꞌue lii

langu agama Yahudi segravera pareꞌa lii hopamadhe Yesus Ka ra egraveki regraveti Ne lasiasa madha gubernur Pilatus 2 Ropa dꞌaimadha gubernur ka na karegravei Yesus akunegravengu na ldquoTasamia Egraveu ne tareꞌa DhegraveuAae Yahudi dordquo

Yesus dhaa akuNegravengu na ldquoTareꞌa Amagubernur peka legraveke kegravenardquo

3 Hegraveia kegravetu agama Yahudi segravera pekadegravenge gubernur aku regravengu na ldquoDhegraveu neꞌetao sala ae titu kegravenardquo Hegraveia ra lolo ka sasalaNa egraveci-egraveci 4Ka gubernur karegravei hari YesusldquoEgraveu tadegravengi boe lii padhai dhegraveu seꞌe do

Dhegraveu seꞌe pasala le Egraveu ae-ae Egraveu bꞌala kulaardquo

5 Te ngaa Yesus bꞌala boe ca hegravebꞌa sa kagubernur malaa

Gubernur Pilatus pamaꞌegravete na Yesusabhu huku madhe

(Mateos 2715-26 Lukas 2313-25 Yohanis1839mdash1916)

6 Tegraveu mai-tegraveu mai dhu tema le ladhedꞌai lodꞌo kalela Paska dhegraveu Yahudi dhegraveuae segravera pajꞌujꞌu ana begravedho egraveci ho gubernurpatalale ne 7 Lodꞌo egraveegravena ana begravedho egravecingara na Barabas Uru egraveegravena ra kegravepe netaga na palabꞌa degravenge dhegraveuparedhaRomaaa na pamadhe dhegraveu kahegravei 8 Lula lodꞌotatao Paska egraveegravena oe degravetu le dhegraveu ae lasimanegravengi gubernur Pilatus ka ra paꞌoo-parodha peka na ldquoAma gubernur Lodꞌotatao Paska degravetu le Lodꞌo segravemi neꞌe Amagubernur patabuli ku ana begravedho egraveci samasegravemi tegraveu-tegraveu uru segraverardquo

9 Hegraveia gubernur bꞌala lii regravengu ldquoLadhesegravemi egraveegravena jaꞌa patabuli cee Tasamialadhe jaꞌa patabuli Dhegraveu Aae Yahudi miudo Miu moꞌo do aadꞌordquo 10 Gubernurpeka segravemi egraveegravena lula negravengu neꞌa le kegravetuagamaYahudi ka regraveti Yesusmai asa negravengutaga ra kacegraveki degravenge Yesus

11 Hegraveia kegravetu agama Yahudi se dadugudhegraveu ae segravera ho manegravengi gubernur pekana ldquoJiꞌi ngoꞌo boe Negravengu Jiꞌi dꞌegravei dhokapatabuli Barabas dirdquo

12 Ka gubernur karegravei hari dhegraveu ae segraveraldquoLadhe segravemi egraveegravena Yesus dhu ra pangarena lsquoDhegraveu Aae Yahudirsquo egraveegravena jaꞌa tao Netasamiardquo

13 Ka aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo peka na ldquoPa-madhe Ne Paku Ne mi ajꞌu palolo-palegravebhardquo

14 Hegraveia gubernur karegravei si aku negravengu naldquoSasala Na ngaa Jaꞌa parisa kore le Tengaa abhu boe sasala Na egraveci sa dhu Negravengutaordquo

Te ngaa dhegraveu se asa ka hino paꞌoo-parodha aku regravengu na ldquoPamadhe NePaku Ne mi ajꞌu palolo-palegravebhardquo

15 Lula gubernur neo pakarejꞌe dꞌaradhegraveu ae segravera ka na patabuli Barabas mad-hutu dadꞌegravei regravengu Ka na paredha dhegraveujꞌaga segravera lasi kalabhe Yesus pake gui

Dagger 1468 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri boe kalimat egravetu dꞌara kurung ne 1515 Sordadꞌu Roma kalabhe LamatuaYesus pake cambuk Cambuk ne uru egraveegravena ra tao negraveti dhari ceo dhu egraveki egravetu suu gui egraveci Categraveka-categraveka ra tao megravedhamadegraveka aa mariu egravetu suu dhari segravera Megravedha madegraveka aa mariu segravera segravemi rui badha tamegraveru do aadꞌo na begravesi Ladhekalabhe pahari-pahari pake cambuk segravemi neꞌe kaꞌuri dhegraveu bisa ciu eele

Markus 1516 87 Markus 1535Game rare Ne hegraveia sordadꞌu segravera regraveti kaYesus lasi neo paku pamadhe Ne egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

Sordadꞌu segravera game paꞌasu LamatuaYesus

(Mateos 2727-31 Yohanis 192-3)16 Egravele egraveegravena ka sordadꞌu segravera egravere regraveti

Yesus asa era dhu taleo egraveci egravetumadha egravemugubernurdagger Ka ra paroa anga sordadꞌudhu leo segravera ca batalion ho pakaboko17 Ra papake Yesus kodho madhera aaeegraveci dhu mea oe segravemi mangegraveru sa samasegravemi megravedha-papake dhegraveu aae-dhegraveu aaeKa rare loro ajꞌu dhu padhudhu ho egravenyusolo Hegraveia ra egravenyi solo padhudhu egraveegravena mikegravetu Yesus Ka ra tao Ne segravemi dhegraveu aaedhu dedꞌe hiu dhu pake solo dhegraveu aae

18 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra sangaja pakabꞌuaYesus Ra peka aku regravengu na ldquoAma DhegraveuAae Yahudi dhu hua iiardquo 19 Aa ra sangajapacudꞌu kegravetu ho pakabꞌua Yesus Ka rasabhuu ilu pegraveri-pegraveri hari mi regravehu YesusSegravemi egraveegravena kahegravei ra dꞌeu kegravetu Yesus degravengegui pahari-pahari 20Ropa ra tao rare segravemiegraveegravena ka ra bhoke eele kodhomadhera negravetiua Na Ka ra papake hari megravedha-papakeNa Egravele ka regraveti Yesus asa liꞌu Yerusalem honeo paku Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha dꞌaimadhe

Ra paku Lamatua Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

21 Ropa regravengu kalua negraveti Yerusalemdꞌai talora jꞌara paraga degravenge dhegraveu kotaKirene egraveci Ngara na Simon amanegraveti Alek-sander degravenge Rufus Ropa na neo masoasa Yerusalem sordadꞌu segravera pakaseti nepasae ajꞌu palolo-palegravebha Yesus 22 Egravereregraveti Yesus asa era egraveci ngara na Golgota(Sasoa na lsquoera rui kegravetursquo) 23 Dꞌai era egraveegravenara neo hia Yesus ninu egravei hua anggormany-ilu dhu pabꞌali degravenge egravei naꞌi segravena ka Nataha rarii negraveti nuꞌa-nuꞌa egravetu ngiꞌu Na segraveraTe ngaa Yesus noꞌo boe ninu 24-25Hegraveia rapaku kacui-aai degravenge haga Yesus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Paku rare ka ra patitu ajꞌupalolo-palegravebha egraveegravena ele boe dꞌara hakeceo madꞌae sa Egravele egraveegravena ka sordadꞌu segravera

egravere lot ho reꞌa cee ka dhu abhu megravedha-papake Yesus 26 Ka ra suri egravetu papa egravecidhu ra paku re dedha kegravetu Yesus peka na

ldquoNeꞌe ne Dhegraveu Aae YahudirdquoRegravengu pake alasan egraveegravena ka ho huku pa-

madhe Yesus 27 Egravetu egraveegravena ra paku parapodhegraveu dua kahegravei paꞌegraveci degravenge Yesus Egraveci recabegraveka gꞌana aa egraveci hari re cabegraveka kariuYesus 28 [Degravenge jꞌara ne regravengu madhutusama segravemi dhu ra suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriAma Lamatua peka na ldquoRa tao Ne samasegravemi dhegraveu bhelurdquo]Dagger

29 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu kako re egraveegravena ladheregravedhi Yesus dhu ra paku egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Ka ra pakareko kegravetu aa ra padhailii pamakae Yesus aku regravengu na ldquoHeh Egraveune peka na Egraveu bisa paguri eele Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ho dꞌara tegravelu lodꞌo Egraveupakegravedꞌi hari si 30 Egraveu puru segraveku negraveti ajꞌupalolo-palegravebha egraveegravena ho patabuli ngiꞌu EgraveuLadhe segravemi egraveegravena heka jiꞌi parcaya na Egraveune Ana Ama Lamatuardquo

31 Segravemi egraveegravena kahegravei kegravetu agama Yahudisegravera padhai lii pamakae Yesus aku regravenguna ldquoNegravengu ne patabuli le dhegraveu leo negravetirupa-rupa jꞌajꞌegravera te ngaa Negravengu bisa boepatabuli ngiꞌu Negravengu unu Na negraveti jꞌajꞌegraveraneꞌe 32 Negravengu peka unu Na Negravengu nelsquoKristusrsquo dhu uru egraveegravena Ama Lamatua moategraveke le Dhegraveu leo peka na Negravengu ne DhegraveuAae Israꞌel Ladhe tareꞌa segravemi egraveegravena hudꞌilaa Na puru negraveti ajꞌu palolo-palegravebha nesegravena ka jiꞌi ngegravedhi Ne Heka jiꞌi parcaya Nekegravenardquo

Dhegraveu dua dhu ra paku sama-sama degravengeYesus segravera padhai lii pamakae Yesuskahegravei

Lamatua Yesus madhe(Mateos 2745-56 Lukas 2344-49 Yohanis

1928-30)33 Dꞌara lodꞌo titu mera sa era egraveegravena

maroga toke dꞌai hake tegravelu loo nihia34 Dꞌai hake tegravelu nihia hegraveia Yesus paꞌoopake lii Aram peka na ldquoEloi Eloi Lemasabaktanirdquo (Dhu sasoa peka na ldquoLamatuaJaꞌa Lamatua Jaꞌa Nga tao ka Ama Kutegraveke eele Jaꞌa segravemi neꞌerdquo)

35 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu egravetu egraveegravenatadegravengi lii paꞌoo Yesus Ka ra peka ldquoMiunanene ku laa Te Na paroa Elia dhegraveu negraveti

dagger 1516 Era sordadꞌu segravera ra pangare degravenge lii Latin peka na praetorium Benteng egraveegravena egravetu dꞌara kompleks egravemujabatan gubernur 1521 Roma 1613 1524-25 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2219 Dagger 1528 Sasuri lii Yunanidhu uru tegraveka pamaso boe ayat 28 1528 Yesaya 5312 1529 Lii Sodꞌa Koa-Kio 228 10925 Markus1458 Yohanis 219 1534 Lii Sodꞌa Koa-Kio 222

Markus 1536 88 Markus 166lii padhai Ama Lamatua uru egraveegravenardquo 36 Kadhegraveu egraveci rai laꞌe nare ula dhasi ka na cegravebꞌuasa dꞌara egravei hua anggormanyilu Hegraveia nareula egraveegravena egraveki egravetu suu tatea egraveci ka na soroasa panyoro Yesus ho Na camuci Dhegraveuegraveegravena peka ldquoEgravedhi tatae segraveku Cee neꞌatao-tao Elia mai ho papuru Ne negraveti ajꞌupalolo-palegravebha egraveegravenardquo

37Hegraveia Yesus paꞌoo hari ca tegraveka heka Namadhe kegravena

38 Egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi abhu begravela dhu bhegravela aae rakadhoe paꞌabhe Kama Luri Mola-MegraveciRopa Yesus maꞌegravete aꞌae begravela ne mae cegraveribagi mi dua negraveti dedha toke dꞌai haha

39 Egravetu Golgota abhu komedhaa sordadꞌujꞌaga dhu titu degravetu ajꞌu palolo-palegravebhaYesus Ropa ladhe negravedhi mamadhe Yesusna cagꞌagꞌa Hegraveia na peka aku negravengu naldquoIra ii Mema tareꞌa Dhegraveu neꞌe ne AnaAma Lamatuardquo

40-41 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu bhegraveni dhumadhutu lasi asa era egraveegravena kahegravei Ra titunegraveti kajꞌegraveu ladhe regravedhi mamadhe Yesusegravetu ajꞌu palolo-palegravebha egraveegravena Regravengu se kadhuuru egraveegravena lalau-laloꞌoYesus egravetuGalileaRegravengu segravera nuka Salome Maria negraveti raeMagdala degravenge Maria egraveci hari (nuka inaYakobis degravenge Yoses)sect degravenge dhegraveu bhegravenileo hari dhu mai asa Yerusalem sama-sama degravenge Yesus

Ra padhane Lamatua Yesus(Mateos 2757-61 Lukas 2350-56 Yohanis

1938-42)42-43 Ropa lodꞌo oe cegravena hegraveia dhegraveu egraveci

tenge jꞌara ho papuru ngiꞌu aae Yesus negravetiajꞌu palolo-palegravebha Dhegraveu egraveegravena ngara naYusuf negraveti kota Arimatea Negravengu neꞌekahegravei ca dhegraveu dhu jꞌue lii langu agamaYahudi Negravengu dhegraveu dꞌara beꞌa kahegraveiAa negravengu mate negravebhu le paredha AmaLamatua mai

Lodꞌo Yesus madhe egraveegravena legraveke hari Ju-mat Begraveli na legraveke lodꞌo manegravengi-mangajꞌidhegraveu Yahudi Negraveti egraveegravena ka Yusuf neopapuru eele ngiꞌu aae Yesus egravetu dꞌara lodꞌohari Jumat egraveegravena Ka na pabani iisi na laꞌeparaga degravenge gubernur Pilatus manegravengiho papuru ngiꞌu aae Yesus 44 Ropa gu-bernur tadegravengi lii manegravengi Yusuf ne namalaa Hegraveia na peka aku negravengu na ldquoEea

Nga tao ka dhegraveu Ne madhe malai sa miane Jaꞌa ngee na dhae madhe megravekardquo

Hegraveia na pua dhegraveu lasi paroa komedhaaka na karegravei ne aku negravengu na ldquoSa miaYesus madhe le do dhaerdquo

45 Komedhaa egraveegravena bꞌala peka naldquoTareꞌa ama Na madhe le karegravei deo nardquoRopa gubernur tadegravengi nare lii dhaa egraveegravenahegraveia na hia Yusuf laꞌe nare ngiꞌu aae Yesus

46 Hegraveia Yusuf laꞌe hegraveli begravelamadhera dhukabꞌua egraveci ka na laꞌe asa Golgota Dꞌainegravei ka na papuru ngiꞌu aae Yesus negraveti ajꞌupalolo-palegravebha Na pahutu ngiꞌu aae Yesusdegravenge begravela hiu Tegraveu egraveegravena ra heka pae rareroꞌa egraveci egravetu dꞌara hadhu aae Hegraveia ra nedheregraveti ngiꞌu aae Yesus asa dꞌara roꞌa egraveegravena Kara loli rare hadhu kabela dhu kapai egraveci hora begravedho paie hegravebꞌa roꞌa egraveegravena Egravele egraveegravena kaYusuf si legravepa

47 Lodꞌo egraveegravena Maria negraveti rae MagdaladegravengeMaria egraveci hari (ina Yoses) madhutudꞌai era egraveegravena kahegravei Dua ra regravedhi era dhura padhane Yesus ka ra patadhe paie eraegraveegravena

16Lamatua Yesus mamuri hari(Mateos 281-8 Lukas 241-12 Yohanis

201-10)1 Begraveli egraveegravena legraveke hari Sabtu nuka lodꞌo

sabajꞌa dhegraveu Yahudi Ropa lodꞌo cegravena laꞌeMaria negraveti raeMagdala Maria dhu leo hari(ina Yakobis) degravenge Salome lasi hegraveli egraveihegraveu megravengi segravena ka begraveli regravengu bisa lasipasuti mi ngiꞌu aae Yesus madhutu adꞌadhegraveu Yahudi 2Ropa hari Migu madꞌae aaeegraveegravena tegravelu ra lasi asa roꞌa Yesus 3-4 Egravetutalora jꞌara tegravelu ra padhue aku regravengu naldquoWaa Dꞌai negravei na cee ka dhu bisa loli eelehadhu aae egraveegravena negraveti hegravebꞌa roꞌa Egravedhi tegraveluti bisa boe lula hadhu egraveegravena kapai biardquo

Te ngaa ropa regravengu dꞌai roꞌa egraveegravena regravedhihadhu egraveegravenadhuhari eele le negraveti hegravebꞌa roꞌa5 Hegraveia bhegraveni se maso asa dꞌara Regravengucagꞌagꞌa titu kegravena lula egravetu dꞌara roꞌa egraveegravenaregravedhi ana mone ngegraveru egraveci madhegravedi egravetusebhe gꞌana regravengu dhu pakemegravedha pudhilao-lao 6 Hegraveia mone ngegraveru egraveegravena pekadegravenge regravengu ldquoBakumadhaꞌu Jaꞌa keꞌa namiu mai tenge Yesus dhegraveu Nasaret dhu rapaku pamadhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Naaadꞌo heka egravetu neꞌe lula Na mamuri harile Mai ho ladhe unu mi te ngiꞌu Yesus

1536 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922 1538 Kalua negraveti Masir 2631-33 sect 1540-41 Sasuri lii Yunani cahagꞌesuri peka na lsquoina Yosesrsquo Cahagꞌe hari peka na lsquoina Yosef rsquo 1540-41 Lukas 82-3

Markus 167 89 Markus 1620aadꞌo heka egravetu era dhu ra pajꞌunu Na 7Delami ka lai-lai ho lole degravenge Petrus si pekana Yesus mamuri hari le Na laꞌe uuru leasa Galilea Egraveegravena na regravengu paraga degravengeYesus egravetu negravei segravemi dhu uru egraveegravena Na pekamema le degravenge regravengu De lami kardquo

8 Ropa bhegraveni se regravedhi heka ngiꞌu Yesusegravetu era dhu ra pajꞌunu Na regravengu cagꞌagꞌaKa rai asa liꞌu lasi Hegraveia regravengu legravepa degravengeka ra peka boe degravenge dhegraveu egraveci sa egravetu jꞌaralula regravengu madhaꞌu titu kegravena

Yesus paraga degravenge Maria negraveti rae Mag-dala

(Mateos 289-10 Yohanis 2011-18)9 Hari Migu madꞌae aae era Yesus

padꞌelo uuru ngiꞌu Na mi Maria negraveti Mag-dala dhu uru egraveegravena Yesus babegravege eelenidhu pidhu negraveti negravengu 10 Ropa na negravedhinare Yesus hegraveia laꞌe degravenge ka peka degravengedhegraveu-dhegraveu dhu uru egraveegravena madhutu YesusDhegraveu segravera pakaboko taruu egravetu era egraveciRegravengu egravetu dꞌara susa era taga ra ngeemamadhe Yesus 11 Ka Maria peka degravengeregravengu aku negravengu na ldquoNga tao kamiu susaera Susa ia ka te Yesus mamuri hari leDeo na jaꞌa heka paraga degravenge Ne kegravenardquo

Te ngaa regravengu aaꞌi-aaꞌi dhaa aku regravenguna ldquoEgraveu ne monya Jiꞌi legraveka boerdquo

Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu Na mi dhegraveudua

(Lukas 2413-35)12 Egravele egraveegravena ka dhegraveu madhutu Yesus

dhegraveu dua lasi asa rae egraveci Ropa dꞌai talorajꞌara Yesus padꞌelo ngiꞌu degravenge si Tengaa Negravengu ubꞌa le Negravebhu boe heka ratadhe Ne 13 Hegraveia dua ra legravepa hari lasipeka degravenge angalai ra segravera aku regravengu naldquoWee Miu nanene ku laa Lai-lai deo najiꞌi paraga le degravenge Yesus egravetu jꞌarardquo

Te ngaa angalai ra aaꞌi-aaꞌi dhaa akuregravengu na ldquoEeh Miu baku monya segravemiegraveegravenardquo

Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌumi anamad-hutu Na aaꞌi-aaꞌi

(Mateos 2816-20 Lukas 2436-49 Yohanis2019-23 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 16-8)

14 Egravele egraveegravena ka Yesus paraga degravenge anamadhutu Na segravera dhegraveu canguru egraveci ropara madhegravedi raꞌa-rinu Ka Na jegraveke si akuNegravengu na ldquoWee Miu kegravetu hadhu paꞌae samia ne Dhegraveu peka le degravenge miu regravenguregravedhi le Jaꞌa degravenge musi madha regravengu

te ngaa miu parcaya boe Aku miu nadhegraveu segravera monya De neꞌe ne Jaꞌa unu kumai Mema tareꞌa Jaꞌa madhe te ngaa Jaꞌamamuri hari le De megravedhi le sina ma

15 De lami ka asa mia-mia palegraveme rai-haha ne Peka degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi raLii Lolo Beꞌa Jaꞌa ne 16 Dhegraveu cee dhuparcaya Jaꞌa aa abhu sarani egraveegravena na AmaLamatua hia ne mamuri segravena ka na bisapea taruu degravenge Ne egravetu sorga Te ngaa ceedhu parcaya boe Jaꞌa egraveegravena na negravengu abhuhuku negraveti Lamatua ka Lamatua core eelene asa liꞌu laꞌe ho na pea taruu egravetu negravei17Aa dhegraveu dhu parcaya Jaꞌa segravera regravengu taorupa-rupa tadha malaa segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravera reꞌa peka na ldquoKoasa ramemamainegraveti Ama Lamatuardquo Conto segravemi egraveegravena naregravengu bisa babegravege eele nidhu pake kolon-gara Jaꞌa Ladhe egraveegravena na Ama Lamatua hiasi padhai lii pake lii leo dhu regravengu mesa radhane rare boe 18 Ladhe regravengu kegravepe megedhu degravenge raco do rinu legraveke raco ngaa-ngaa tao boe Ladhe ra tao kacui-aai asadhegraveu pegravedꞌa dhegraveu egraveegravena egravele negraveti papegravedꞌa-taregravegu nardquo

Lamatua Yesus caꞌe asa sorga(Lukas 2450-53 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-

paleha 19-11)19 Ropa padhai lii egravele degravenge ana mad-

hutu Na segravera hegraveia Ama Lamatua pacaꞌeYesus asa sorga Egravetu negravei Negravengu jꞌajꞌi aigꞌana Ama Na ka regravedꞌu paredha sama-sama

20 Egravele egraveegravena hegraveia ana madhutu Na segraveramadhutu paredha Na Regravengu lasi asa mia-mia ho lole mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Lii Lolo BeꞌaYesus Hegraveia Ama Lamatua hia si koasa hora tao tadha-tadha malaa dhu Yesus pekale degravenge regravengu Negraveti egraveegravena ka dhegraveu aeparcaya Yesus taga regravengu reꞌa le Lii LoloBeꞌa egraveegravena legraveke tareꞌa-reꞌa

167 Mateos 2632 Markus 1428 1615 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 18 1619 Lii Lolo negravetiDhegraveu Pajuu-paleha 19-11

Lukas 11-3 90 Lukas 120

Lii Lolo Beꞌa negraveti LamatuaYesusmadhutu sasuriLukasNga tao ka Lukas suri lii lolo ne

1-3 Ama Teofilus dhu jaꞌa pakabꞌuaLii mahoꞌo negraveti jaꞌaDhegraveu ae dhu suri segraveku le lii lolo negraveti

mamuri degravenge sasabꞌa-laꞌa Yesus dhu jꞌajꞌiegravetu talora aae jiꞌi Regravengu suri lii lolo segraverapake lii lolo dhu parai reo negraveti jiꞌi asa jiꞌikaregravei negraveti uru ka dhu jiꞌi ngeꞌa negraveti dhegraveu-dhegraveu dhu degravetu degravenge Lamatua Yesus aanegraveti dhegraveu leo dhu ladhe regravedhi degravenge musimadha ra Lii lolo seꞌe legraveke mola-moladegravengemamoa Ama Lamatua karegravei negraveti urukegravena

De jaꞌa parisa kore le toke lutu degravengebeꞌa jꞌara segravera aaꞌi-aaꞌi ra mulai negraveti jꞌa-jꞌajꞌi ra Hegraveia jaꞌa pamaꞌegravete ho segravena kasuri si paie-iie egravetu dꞌara sasuri neꞌe karegraveinegraveti jꞌajꞌajꞌi ra Degravenge jꞌara ne ama bisameꞌa megraveu ngaa dhu jꞌajꞌi le 4 Aa ama bisaparcaya ngaa dhu dhegraveu lole segravera lii dhumonya boe Aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi tareꞌa

Ana pajuu Lamatua negraveti sorga peka tegravekejꞌajꞌajꞌi Yohanis tuka sarani

5 Jꞌajꞌajꞌi lii lolo ne segravemi neꞌe lodꞌodhegraveu aae Herodes negravedꞌu paredha egravetupropensi Yudea abhu ca dhegraveu dhu ngarana Sakaria Negravengu ne ca dhegraveu amaagama Yahudi Aa negravengu kahegravei ca dhegraveunegraveti kaboko ama agama Abia Dhegraveu egravemuSakaria ngara na Elisabet ca dhegraveu ana-egravepu negraveti ama agama kahegravei Te Elisabetne ana-egravepu negraveti Harun aꞌa Musa 6 Duara mamuri mola madhutu paredha degravengeatora aaꞌi-aaꞌi negraveti Ama Lamatua Aa dhegraveupakabꞌua si kahegravei 7 Dua ra dhu heka lete ngaa dhu abhu boe kolo te era ana negravetiElisabet dhu begravedho megraveno

8 Ca tegraveka Sakaria degravenge dhegraveu dꞌarakaboko Abia legraveke lodꞌo regravengu sabꞌa egravetudꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi egravetukota Yerusalem 9 Madhutu atora amaagama hudꞌi egravere lot ho reꞌa cee kadhu maso asa Kama Mola-Megraveci dhu egravetudꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Egravetu

era egraveegravena dhegraveu ne hudꞌi pasegravebu ai pakeajꞌu hegraveu megravengi egravetu madha Ama LamatuaLodꞌo egraveegravena Sakaria legraveke lot 10 Hegraveia laꞌedegravenge ka asa dꞌara Negravengu dhu talorapasegravebu ai egravetu dꞌara Kama egraveegravena dhegraveu ae-ae dhu sabajꞌa egravetu madha Egravemu 11 Cagꞌagꞌalaa ana pajuu Ama Lamatua ca dhegraveu negravetisorga titu re begraveka gꞌana era tunu ajꞌu hegraveumegravengi ne

12 Ropa ladhe negravedhi Sakaria madhaꞌutitu kegravena ka neꞌa heka tao segravemi ngaa13 Te ngaa ana pajuu ne lii aku negravenguna ldquoSakaria Baku madhaꞌu Te AmaLamatua tadegravengi le lii manegravengi-mangajꞌiegraveu De begraveli-camegravedꞌa dhegraveu egravemu egraveu naraiisi ana mone ca dhegraveu Egraveu hudꞌi pangarene Yohanis 14 Egraveegravena na dhegraveu ae kare-jꞌe kahegravei sama-sama degravenge miu lula miuabhu ana Begraveli-camegravedꞌa ana ne pakarejꞌedꞌara egraveu 15 Koasa negraveti Roh Lamatua dhuMola-Megraveci bera-bera degravenge ne karegravei negravetiina na kadꞌo negravengu era Negravengu ne hudꞌiluri ninu dhua ara-dhua pegravedꞌu Ropa nakapai Ama Lamatua pake ne jꞌajꞌi dhegraveudhu degravenge kolongara 16 Begraveli-camegravedꞌaegraveegravena pamako nare dhegraveu Israꞌel ae-ae ho ralegravepa hari asa Ama Lamatua regravengu 17Tataodegravenge koasa na nuka segravemi Elia ca dhegraveudhunegraveti lii padhai Ama Lamatua karegravei uruNegravengu ne mai uuru negraveti Lamatua egravedhiNegravengu ne bisa kabegraveli dꞌara ina-ama hosue hari ana-ana ra Aa dhegraveu dhu rai negravetimadha Lamatua na adꞌu si ho ra legravepa harimadhutu dadꞌegravei Lamatua Negraveti segravemi egraveegravenanegravengu tao dhegraveu segravena ka sadia dꞌara ra segravemimamai Lamatuardquo

18 Te ngaa Sakaria karegravei ana pajuu neaku negravengu na ldquoBisa boe sina ma Jaꞌadegravenge dhegraveu egravemu jaꞌa dꞌara heka segravemi neꞌene Tasamia jaꞌa bisa keꞌa na jꞌara se bisajꞌajꞌirdquo

19 Ka ana pajuu ne dhaa peka na ldquoSegravemineꞌe Jaꞌa ne Gabriel dhegraveu pajuu AmaLamatua Negravengu ka paleha jaꞌa mai segravenaka peka degravenge egraveu lii lolo dhu beꞌa ne20 Te ngaa egraveu moꞌo boe legraveka lii padhai jaꞌane De tadha dhu egraveu manegravengi segravemi neꞌeHeꞌo egraveu egraveegravena na sakaa ho egraveu bisa hekapadhai lii negraveti deo neꞌe ne toke miu abhuana Pe egraveu megravedhi unu mu Te ngaa dhu

11-3 Ngara Teofilus madhutu lii Yunani sasoa na lsquodhegraveu dhu sue Lamatuarsquo Neꞌe ne sasuri Lukas dhu uru tegravekana suri hia Teofilus Sasuri ka dua nuka Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 15 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda2410 Kalua negraveti Masir 77 115 Sensus 63 117 Meliaki 45-6 119 Daniel 816 921

Lukas 121 91 Lukas 145

jaꞌa peka ne begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi legraveke degravengelodꞌo nardquo

21 Dhegraveu-dhegraveu dhu sabajꞌa egravetu liꞌu segraverabingu titu kegravena lula Sakaria tao bhodhoboe 22Ropa na kaluamai negravengu bisa hekapadhai lii Ka na hia tadha re kacui-aaina heka dhegraveu seꞌe reꞌa na Lamatua hiatanila ropa negravengu egravetu dꞌara Kama Mola-Megraveci egraveegravena

23 Ropa egravele sasabꞌa ra hegraveia Sakaria legravepaasa egravemu na 24-25 Negravebhu boe ka Elisabetdegravenge babia Ka na pea dhoka egravetu dꞌaraegravemu toke legravemi hegraveru Na peka aku negravenguna ldquoKoa-kio Lamatua Lodꞌo dꞌai kegravenaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌaLadhe jaꞌa ne degravenge ka kolo dhegraveupamakaeheka jaꞌardquo

Ana pajuu Lamatua negraveti sorga maiparaga degravenge Maria

26 Ropa Elisabet degravenge babia dꞌai egravenahegraveru hegraveia Ama Lamatua pua ana pajuu Nanegraveti sorga laꞌe asa rae cue egravetu propensiGalilea ngara na Nasaret Ngara ana pajuune Gabriel 27Egravetu Nasaret abhu ana bhegraveningegraveru ca dhegraveu ngara na Maria Negravengu nedhegraveu dhu lii dꞌai le ngara na Yusuf Yusufne ana-egravepu dhegraveu aae Daud Gabriel laꞌeparaga degravenge Maria 28 Ka na padꞌeloiisi na mi ana bhegraveni ne hegraveia na lii pekana ldquoSalama Maria ee Ama Lamatua dhuhagꞌe nare le egraveu ho neo adꞌu jꞌara hua iiaegraveci hia egraveu Aa Negravengu bera-bera degravenge egraveukahegraveirdquo

29 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena ka Mariabingu lula neꞌa boe sasoa negraveti lii padhaiana pajuu ne 30 Hegraveia ana pajuu ne tuhuhari lii padhai na aku negravengu naldquoMaria Baku madhaꞌu

Te Ama Lamatua neo padꞌelo dꞌarahua iia Na mi egraveu

31 Negravebhu heka egraveu degravenge babiaho egraveegravena na egraveu mora iisi ana mone ca

dhegraveuEgraveu hudꞌi pangare Ne Yesusdagger

32Negravengune begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi Dhegraveu kapaiEgraveegravena na Lamatua pangare ne lsquoNegravengu

ne Ana dꞌegravelu JaꞌarsquoNuka Ana negraveti Ama Lamatua

dhu Dedha Risi EelePe Ama Lamatua dedꞌe Ne segravena ka negravedꞌu

paredha

nuka segravemi baki Na dhegraveu aae Daud33 Negravengu ka dhu negravedꞌu paredha taa-taa mi

dhegraveu IsraꞌelDaggerTe paredha Na dhu degravenge boe too-

lanerdquo34 Te ngaa Maria karegravei Gabriel peka

na ldquoJaꞌa ne jꞌunu kegravedhi megraveka degravenge dhegraveumone egraveci sa Tasa mera mia ka jaꞌa degravengebabiardquo

35 Hegraveia Gabriel dhaa peka na ldquoSegravemineꞌe Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci purumai asa egraveu Aa koasa negraveti Ama Lamatuadhu Dedha Risi Eele egraveegravena na mai sarimunare egraveu Degravenge jꞌara neꞌe Ana dhu begraveli-camegravedꞌa egraveu more iisi egraveegravena tareꞌa-reꞌamola-megraveci lula Negravengu egraveegravena Ana AmaLamatua

36 Baku malaa Te aꞌari egraveu ca dhegraveungara na Elisabet degravenge le babia kahegraveiDhegraveu peka na negravengu egraveegravena bisa heka naraiisi lula negravengu dhu heka le Te ngaa limurine negravengudegravenge babia egravenahegraveru kegravena 37Tebagi Ama Lamatua aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌirdquo

38 Ka Maria dhaa peka na ldquoBeꞌa Jaꞌane egravenu Ama Lamatua Hudꞌi laa aaꞌi-aaꞌi sejꞌajꞌi madhutu segravemi lii egraveu egraveegravena ka Jaꞌa keꞌadhoka madhutu dadꞌegravei Lamatua dirdquo

Egravele ka ana pajuu negraveti sorga ne legravepa tegravekeeele Maria

Maria laꞌe ngadꞌo Elisabet39-40 Egravele pegraveri-pegraveri lodꞌo hegraveia Maria

pakegravedꞌi negraveti Nasaret laꞌe lai-lai asa raeSakaria egravetu ledhe-ledhe propensi YudeaDꞌai negravei laꞌe degravenge ka asa dꞌara egravemuSakaria Ka na hia lii mahoꞌo mi Elisabet

41 Ropa Elisabet tadegravengi lii mahoꞌo negravetiMaria hegraveia ana egravetu dꞌara kabake Elisa-bet pasegraveja Aa Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci maso sa Elisabet 42 Ka Elisabetpaꞌoo peka na ldquoMaria Begraveli-camegravedꞌadhegraveu dedꞌe padedha-dedha kolongara egraveurisi negraveti dhegraveu bhegraveni aaꞌi-aaꞌi ra egravetu rai-haha ne Egraveegravena na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌokepadedha-dedha kahegravei Ana dhu egraveu kadꞌoegraveegravena 43 Ra pakabꞌua jaꞌa kahegravei lula inanegraveti Lamatua jaꞌa mai pangadꞌo degravenge jaꞌa44 Ropa egraveu megraveti lii mahoꞌo mi dedha jaꞌacagꞌagꞌa laa ana dhu jaꞌa kadꞌo ne pasegravejaegravetu dꞌara kabake jaꞌa lula karae 45 AmaLamatua padꞌelo le dꞌara hua iia Na mi egraveu

127 Mateos 118 dagger 131 Dꞌara lii Ibrani Yeshua sasoa na lsquoAma Lamatua hia mamuri mi dhegraveursquo lsquoYeshuarsquo egraveegravenanuka Yesus madhutu lii Yunani Ladhe kahegravei egravetu dꞌara Mateos 121 Dagger 133 Egravetu lii Yunani peka na lsquoNegravengu ka dhuparedha egravemu Yakobrsquo Sasoa na lsquoNegravengu ka dhu paredha dhegraveu Israꞌelrsquo 133 2 Samuel 712 13 16 Yesaya 97 137 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1814

Lukas 146 92 Lukas 172-73lula egraveu ne parcaya peka na Negravengu taomadhutu lii dhu Na moa tegravekerdquo

Maria koa-kio kolongara Ama Lamatua46 Maria bhoka hegravebꞌa peka na

ldquoNegraveti dꞌara iiki jaꞌajaꞌa dedꞌe padedha-dedha Lamatua

47 Dꞌara jaꞌa karejꞌe-karaelula Ama Lamatua hia jaꞌa mamuri

48 Negravengu ne tao le madha-dhilu mi jaꞌanuka ana pua-paleha Na dhu degravenge

boe kabꞌua neKaregravei negraveti deo neꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ngee na

jaꞌa nebhegraveni dhu kalua megravengi titu kegravena

49 lula Lamatua tao jꞌara malaa mi dedhajaꞌa

Negravengu ne dhu Koasa Dedha Risi aadhu Mola-Megraveci Risi

50 Ama Lamatua loe boe padꞌelo sasue Nami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pakabꞌua aadhu pahaha iisi ra mi Negravengu

negraveti lai ana-lai egravepu51 Na pake koasa Na

segravena ka tao pakaco dhegraveu-dhegraveu dhupadedha iisi segravera

52 Na pamanahu dhegraveu aae-dhegraveu kapai dhuregravedꞌu koasa

lula ra padedha iisiTe ngaa Na jꞌoka padedha-dedha

dhegraveu-dhegraveu dhu pahaha iisi53 Na pangaꞌa dhegraveu dhu manganga toke

begravecute ngaa Na babegravege-lalegraveta dhegraveu-dhegraveu

kajaho lasi degravenge ai hua daꞌu-daꞌu

54 Na soru-bara dhegraveu Israꞌel Nadegravenge loe boe padꞌelo sasue Na mi

regravengu55 Uru egraveegravena Na paꞌegraveki tegraveke le lii pajaji

degravenge begravei-baki egravedhinuka baki Abrahamdegravenge ana-egravepuna

aaꞌi-aaꞌi raDꞌai sange neꞌe lii pajaji egraveegravena

paꞌegraveki megravenordquo56 Hegraveia Maria pea degravenge Elisabet toke

tegravelu hegraveru heka legravepa asa egravemu na egravetuNasaret

Elisabet nara iisi Yohanis57 Ropa dꞌai hegraveru ka Elisabet nara iisi

anamone ca dhegraveu 58Lii neꞌe ra palolo dꞌaiaꞌari na degravenge rae lesa aku regravengu na AmaLamatua padꞌelo le dꞌara hua iia Na ka Na

hia Elisabet anamone ca dhegraveu Hegraveia regravenguaaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe kahegravei

59 Lodꞌo ana ne dꞌai aru lodꞌo ka ra sunane madhutu atora dhegraveu Yahudi Ra neopangare ana ne Sakaria madhutu ngaraama na 60 Te ngaa ina na bꞌala ra akunegravengu na ldquoAadꞌo segravemi egraveegravena Ngara nahudꞌi Yohanis kurdquo

61 Te ngaa ra bꞌala ne ldquoNga tao ka pilingara Yohanis Negraveti aꞌari miu ca dhegraveu sadhu ngara dhae segravemi megraveka egraveegravenardquo 62 Kara senen ho karegravei Sakaria segravena ka neopangare ana ne ngara na ngaa

63 Hegraveia Sakaria senen ho manegravengi leiRa hia ne lei ka na suri peka na ldquoNgarana Yohanisrdquo Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi malaa titukegravena

64 Cagꞌagꞌa laa heꞌo na dhu sakaa megravenoegraveegravena mako degravenge ka Ka na koa-kio ko-longara Ama Lamatua 65 Hegraveia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pea padegravetu egravetu segravera sa madhaꞌudegravenge malaa Ka lii neꞌe mulai ra palolonegraveti hegravebꞌa sa hegravebꞌa toke dhegraveu-dhegraveu egravetuledhe-ledhe egravetu propensi Yudea reꞌa aaꞌikahegravei 66 Dhegraveu-dhegraveu dhu tadegravengi lii loloegraveegravena ra pangee peka na ldquoTatu koasa negravetiLamatua bera-bera degravenge ana ne Begraveli-camegravedꞌa ladhe na kapai mai na jꞌajꞌi dhegraveusegravemi mia oordquo

Sakaria koa-kio kolongara Ama Lamatua67 Egravele ka Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci

maso asa Sakaria Ka na padhai lii pekana68 ldquoKoa-kio Ama Lamatua dhegraveu Israꞌel

Te Namai le ho sui nare dhegraveu unu Nasegravena ka regravengu baku jꞌajꞌi segravemi

egravenu sa69 Lamatua dedꞌe le ca Dhegraveu dhu koasa Na

kapai titu kegravenaho hia egravedhi mamuri

Negravengu ne ana-egravepu dhegraveu aaeDaud

70 Lamatua moa mema karegravei negraveti uru kare dhegraveu dhumajꞌegraveni regraveti lii padhai Na

71 Limuri ne Na neo patabuli egravedhinegraveti musu-musu egravedhiaa negraveti dhegraveu dhu dꞌara pegravedꞌa degravenge

egravedhi72-73Napadꞌelo dꞌara hua iiaNami begravei-baki

egravedhilula Na sanegravedꞌe taruu lii pajaji Na mi

regravengu 148 1 Samuel 111 152 Ayub 511 1219 155 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 177 1 Samuel 21-10 159Atora negraveti Ama-ama Agama 123

Lukas 174 93 Lukas 214dhu Na paꞌegraveki degravenge baki Abra-

ham74 Na patabuli le egravedhi negraveti musu-musu

egravedhisegravena ka ta pahaha iisi mi Negravengu

dhu degravenge heka dꞌara madhaꞌu75 Na patalale le egravedhi

segravena ka egravedhi bisa mamuri mola-megravecidegravenge beꞌa taa-taa egravetu katangamadha Na

76 Yohanis ee Egraveu ne ana jaꞌaBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu tadhe egraveu na dhegraveu

negraveti lii padhai Ama Lamatua dhuDedha Risi aaꞌi

Egraveegravena na lamu peka-padhai degravenge dhegraveusegravena ka ra pakabhegravele kacui-aai ra ho

soru mamai Lamatua77 Begraveli-camegravedꞌa lamu pajꞌujꞌu jꞌara hia mi

dhegraveu unu Lamatuasegravena ka reꞌa na Ama Lamatua hia

mamuri mi regravengulula Negravengu ka dhu saku eele

sasala-sasigo ra78-79 Lula dꞌara Lamatua taleo aa rasa kasia

mi dedha egravedhinegraveti egraveegravena ka Na hia egravedhi taa-tebho

dhu hiunuka segravemi lodꞌo hiu negraveti saraa

dhu hiuEgravedhi dhu mamuri egravetu dꞌara maroga

aa egravedhi dhu pea degravenge dꞌara madhaꞌuegravetu sanabhu mamadhe

lula pabeꞌa megraveka degravengeLamatua

begraveli-camegravedꞌa abhu saraa ho lere egravedhiasa jꞌara dhu negraveti mera-milurdquo

80KaYohanis asa kapai noo-noo Aa RohLamatua paꞌegravera ne Na kapai mai hegraveia laꞌepea ka egravetu dꞌara mamoo toke dꞌai lodꞌo napakako sasabꞌa mi dhegraveu Israꞌel segravera

2Maria nara iisi Lamatua Yesus(Mateos 118-25)

1-2 Ca tegraveka egravetu dꞌara Kirenius jꞌajꞌi gu-bernur egravetu Siria dhegraveu aae kapai Agustushia paredha dhu peka na ldquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu paredha Roma hudꞌi legravepa asa rae egraveta-egravesu ra ho madhutu sensusrdquo Egraveegravena hekahiu-lai kegravena dhegraveu paredha Roma ige anakabarai na 3 Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi legravepa asa raiegraveta-egravesu ra segravena ka madhutu sensus

4-5 Lodꞌo egraveegravena Yusuf pea egravetu raeNasaret egravetu propensi Galilea Negravengu dhu

lii dꞌai ana bhegraveni ca dhegraveu ngara na Mariadhu degravenge le babia Yusuf ne ana-egravepu negravetidhegraveu aae Daud Ka negravengu hudꞌi legravepa ku asakota Daud nuka Betlehem egravetu propensiYudea segravena ka madhutu sensus

Negraveti egraveegravena ka dua ra lasi asa kota Betle-hem 6Ropa dua ra egravetu negravei Maria dꞌai lodꞌonara iisi 7 Te ngaa egravetu egraveegravena dua ra abhuboe kama egravetu dꞌara losmen Negraveti egraveegravena kadua ra maso lasi asa dꞌara oka badha HegraveiaMaria nara iisi Ana uuru mone ca dhegraveuKa pasigꞌi Ne degravenge kahaꞌi begravela aa pajꞌunuegravetu dꞌara karabꞌa era badha raꞌa-rinu

Ama Lamatua peka degravenge ana madhengebadha

8 Megraveda egraveegravena abhu ana madhengabadha dhegraveu pegraveri-pegraveri dhu beke madhengekahibꞌi-kalegravebho egravetu dꞌara padꞌa egravetu liꞌukota

9 Kacaꞌa laa regravengu regravedhi ana pajuu AmaLamatua negraveti sorga Hegraveia saraa Lamatuarai-reonare regravengu ka ramadhaꞌu bia 10Tengaa ana pajuu ne pekaldquoBaku madhaꞌu Nanene pabeꞌa-beꞌa Te

jaꞌa ne mai ho peka lii lolo beꞌa egravecihia miu Cee dhu tadegravengi lii neꞌetatu regravengu karejꞌe

11 Lii lolo beꞌa ne segravemi neꞌe kaDeo neꞌe ca dhegraveu ina nara iisi le

Kristus egravetu Betlehem nuka kotadhegraveu aae Daud

Kristus neꞌe ka dhu AmaLamatua pajaji tegraveke le karegraveinegraveti uru ka

Lamatua hia Na mai segravena ka Napatabuli dhegraveu negraveti koasa sasala-sasigo ra

Negravengu neꞌe egraveegravena na dhegraveu paroa NalsquoLamatuarsquo

12 Pe miu tadhe Ne segravemi neꞌe ka miuparaga degravenge Ana rara iisi hiu cadhegraveu dhu pahutu degravenge sigꞌi Rapajꞌunu Ne egravetu dꞌara karabꞌardquo

13 Ropa na padhai lii nare hegraveia cagꞌagꞌalaa ana pajuu Ama Lamatua ae-aemai negravetisorga Ka ra paꞌegraveci degravenge ne Hegraveia rakoa-kio kolongara Ama Lamatua degravenge liisodꞌa peka na14 ldquoJiꞌi dedꞌe padedha-dedha kolongara

Ama LamatuaNegravengu dhu negravedꞌu paredha egravetu dedha-

liru dhu dedha risiAma Lamatua neo hia dame degravenge mera-

milu mi dhegraveu rai-haha 176 Meliaki 31 178-79 Yesaya 92

Lukas 215 94 Lukas 235dhu pakarejꞌe dꞌara Nardquo

15 Egravele ka ana pajuu se legravepa hari asasorga Hegraveia ana madhenga badha se pad-hai lii peka na ldquoMai lati ku asa Betlehemho ladhe ku Ana negravei Te Lamatua paꞌadhule lii ne hia egravedhirdquo

16 Hegraveia lasi ka lai-lai asa Betlehem Karegravengu paragaMaria degravenge Yusuf Aa ladheregravedhi kahegravei Ana dhu heka rara iisi dhubhegravejꞌi egravetu dꞌara karabꞌa

17 Ropa regravengu regravedhi Ana ne hegraveia ra lolopeka na ldquoDeo na ana pajuu Ama Lamatuanegraveti sorga dhu peka le degravenge jiꞌi lula-negravetiAna neꞌe nerdquo Ka ra lolo aaꞌi-aaꞌi toke egravele

18 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi malaa-maloha tadegravengilii lolo ana madhenga badha se 19 Tengaa Maria tegraveke ka egravetu dꞌara na aaꞌi-aaꞌidhu jꞌajꞌi le Aa na pangee mau-mau honeo neꞌa sasoa na tasa mera mia 20 Egraveleka ana madhenga badha se legravepa hari asaera kahibꞌi-kalegravebho ra Hegraveia ra dedꞌepadedha-dedha kolongara Ama LamatuaRa manegravengi makasi mi Lamatua lula dhuregravengu tadegravengi aa regravedhi degravenge musi madhara legraveke tareꞌa-reꞌa segravemi ngaa dhu anapajuu Ama Lamatua peka segravera

Ana iiki ne ra pangare Na Yesus21 Ropa Ana iiki ne dꞌai aru lodꞌo ka ra

suna Ne madhutu atora Musa Hegraveia amadegravenge ina Na pangare Ne lsquoYesusrsquo Ngarane ngara dhu ana pajuu negraveti sorga pekale degravenge regravengu lodꞌo ina Na degravenge megravekababia

Regraveti Ana iiki ne asa EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi

22 Atora egraveci negraveti baki Musa peka nabhegraveni dhu rara iisi rare dꞌai egravepa ngurulodꞌo hudꞌi madhutu ku adꞌa pamegraveu iisi raegravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Degravengejꞌara neꞌe regravengu bisa maso segravemi biasa asadꞌara egravemu sabajꞌa Negraveti egraveegravena ka Yusufdegravenge Maria lasi asa kota Yerusalem segravenaka tao madhutu adꞌa Lasi regraveti degravenge Anaiiki egraveegravena asa dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ho saraka Ne segravena ka jꞌajꞌiunu Lamatua 23 Regravengu madhutu atoraLamatua dhu peka na ldquoBhegraveni dhu naraiisi ana mone uuru negravengu hudꞌi sarakaana ne jꞌajꞌi unu Lamatuardquo 24 Madhutuatora Lamatua ladhe saraka ana egraveegravena miLamatua ina-ama hudꞌi hia ku koro iia ca

pasa do koro jꞌaha ngegraveru dua ngiꞌu Negravetiegraveegravena ka Yusuf degravenge Maria tao madhutuatora egraveegravena

Baki Simeon peka na Ana iiki dhungara Na Yesus egraveegravena nuka Kristus dhu AmaLamatua jaji tegraveka le

25-26 Taa egraveegravena abhu mone heka cadhegraveu ngara na Simeon dhu pea egravetu kotaYerusalem Negravengu ne dhegraveu dꞌara molaaa dꞌegravei Lamatua Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci peka le degravenge ne na negravengu hudꞌinegravedhi ku Kristus heka na madhe kegravenaKristus egraveegravena ka dhu begraveli-camegravedꞌa hia ma-muri mi dhegraveu Israꞌel

27 Lodꞌo egraveegravena Roh Lamatua lere Simeonlaꞌe asa Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiLodꞌo egraveegravena kahegravei ina-ama Yesus regraveti Neho saraka jꞌajꞌi unu Lamatua 28Ropa ladhenegravedhi Ana ne ka Simeon saꞌu nareNe hegraveiana koa-kio kolongara Ama Lamatua akunegravengu na29 ldquoKoa-kio kolongara Lamatua

Lamatua tao le madhutu lii pajaji Nami dedha jaꞌa

De neꞌe ne Lamatua bisa le patabuli jaꞌasegravena ka jaꞌa madhe degravenge mera-milu

30 te jaꞌa kegravedhi le Dhegraveu dhu Lamatua puamai

ho patabuli jiꞌi negraveti koasa sasala-sasigo jiꞌi

31 Lamatua neo pake Ana neꞌesegravena ka hia mamuri mi suku aaꞌi-aaꞌi

32 Negravengu nuka segravemi saraadhu pakabꞌua suku-suku Israꞌel dhegraveu

Lamatua segraveraNegravengu kahegravei egraveci egraveegravena ka degravenge saraadhu padꞌelo jꞌara Lamatua

pala mi suku-suku leo kahegraveirdquo33 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveia Yusuf

degravenge Maria malaa lula lii padhai dhuSimeon peka lula-negraveti Ana regravengu ne 34Egraveleka Simeon padhai lii hia si megravengi-naleHegraveia na peka degravenge Maria aku negravenguna ldquoIna Yesus Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aeegravetu Israꞌel tule eele Ana egraveu ne Tengaa tatao regravengu mi dedha Negravengu neegraveegravena na pamanahu hari regravengu Ananeꞌe begraveli-camegravedꞌa pakarejꞌe dꞌara dhegraveu aekahegravei 35Degravenge jꞌara egraveegravena Lamatua bhokepatalele dꞌara dhegraveu Te ngaa egraveu Maria pemu paraga degravenge jꞌajꞌegravera ae-ae nuka segravemisamala dhu lose adhe-usu egraveurdquo

221 Lukas 131 Atora negraveti Ama-ama Agama 123 222 Atora negraveti Ama-ama Agama 121-8 223Kalua negraveti Masir 13212 224 Atora negraveti Ama-ama Agama 126-8 232 Yesaya 426 496 5210

Lukas 236-37 95 Lukas 31-2Begravei Hana manegravengi makasi mi Ama

Lamatua lula Yesus36-37 Egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

abhu kahegravei bhegraveni heka ca dhegraveu ngara naHana Umur na aru nguru egravepa tegraveu kegravenaNgara ama na Fanuel negraveti suku AserNa leo-egravemu pidhu tegraveu ka dhegraveu egravemu namadhe Hana ne dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua Negravengu loe boe sabajꞌa degravengepuasa egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌiho pahaha iisi mi Ama Lamatua megraveda-megraveu

38 Lodꞌo Simeon padhai lii degravenge Yusufdegravenge Maria era hegraveia Hana mai padegravetu-degravetu Ka nanene si padhai lii hegraveia na koa-kio kolongara Ama Lamatua Ka na padhailii lula-negraveti Yesus mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhutataemamaiDhegraveuAaedhuLamatua lii dhumoa tegraveke neo pua mai segravena ka patabulidhegraveu Israꞌel

Ina-ama degravenge Ana ne legravepa asa raeNasaret

39 Ropa Yusuf degravenge Maria tao lemadhutu atora negraveti baki Musa egravetu kotaYerusalem ka ra legravepa asa rae Nasaret egravetupropensi Galilea 40 Ka Yesus asa kapaiasa egravera asa dꞌegravelu-megraveu degravenge neꞌa madhajꞌara ae-ae Aa Ama Lamatua padꞌelo dꞌarahua iia Na mi Yesus kahegravei

Lodꞌo Yesus ana iiki era laꞌe dꞌara EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi

41 Yusuf degravenge Maria dhu tema le tegraveumai-tegraveu mai lasi asa kota Yerusalem homadhutu kalela Paska egravetu negravei 42 Categraveka ropa umur Yesus canguru dua tegraveuhegraveia laꞌe palere degravenge ina-ama Na asaYerusalem lasi raꞌa kalela Paska segravemi bi-asa 43-44 Lodꞌo egravele Paska Yusuf degravengeMaria mulai legravepa lasi asa Nasaret palere-lere degravenge dhegraveu ae dhu legravepa asa GalileaTe ngaa regravengu reꞌa boe na Yesus egravetuYerusalem era Ra pangee na Negravengupalere degravenge mone aanga-angalai Na Tengaa ropa dꞌai lodꞌo nihia Yusuf degravengeMaria regravedhi boe Ne Ka dua ra mulai

patangi-tenge kegravena Lasi pakaregravei mi aꞌarira aa mone aanga-angalai ra 45 Lula rageboe Ne hegraveia dua ra legravepa hari sa Yerusalemlasi tenge Ne egravetu negravei

46 Dꞌai negravei ra patangi-tenge Ne toketegravelu lodꞌo kateme heka paraga degravengeNe kegravena egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Negravengu dhu madhegravedi padhue-padhai degravenge mese agama Yahudi segravera47 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu nanene lii dhaa Namalaa-maloha lula Negravengu tareꞌa-reꞌa neꞌamegraveu isi SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua aaNa neꞌa dhaa lii karegravei degravengemola 48Regravedhisegravemi egraveegravena ka ina-ama Na malaa kahegraveiHegraveia ina Na lii aku negravengu na ldquoYesus Ngatao ka Egraveu pajꞌegravera jiꞌi segravemi neꞌe Ama Mudegravenge jaꞌa patangi-tenge Egraveu heo dꞌegravelurdquo

49 Te ngaa Yesus dhaa peka na ldquoNga taoka ina degravenge ama pajꞌegravera iisi tenge JaꞌaMeꞌa si Jaꞌa degravenge urusan egravetu Egravemu AmaKurdquo 50Te ngaa regravengu reꞌa rare boe sasoa liiNa

51 Hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra legravepa asa NasaretKa Yesus madhutu kahegravei dadꞌegravei ina degravengeama Na Ka ina Na tegraveke aaꞌi-aaꞌi seꞌe egravetudꞌara na 52Hegraveia Yesus asa tabha kapai asatabha dꞌegravelu-megraveu asa pakarejꞌe dꞌara AmaLamatua degravenge dhegraveu rai-haha asa tabhadꞌegravei Ne

3Yohanis tuka sarani pakako sasabꞌa-laꞌa

na(Mateos 31-12 Markus 11-8 Yohanis

119-28)1-2 Taa egraveegravena Tiberius jꞌajꞌi dhegraveu aae ka-

pai dhu negravedꞌu paredha egravetu Roma cangurulegravemi tegraveu kegravena Pontius Pilatus jꞌajꞌi guber-nur egravetu propensi Yudea Herodes jꞌajꞌi gu-bernur egravetu propensi Galilea Aꞌa Herodeska Pelipus jꞌajꞌi gubernur egravetu propensiIturea degravenge propensi Trakonitis Aa Lisa-nias jꞌajꞌi gubernur egravetu propensi Abilene

239 Mateos 223 241 Kalua negraveti Masir 121-27 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 161-8 252 1 Samuel226 Lii Hini 34 31-2 Dhegraveu paredha Roma pake dhegraveu Yahudi ca dhegraveu ngara na Yosefus segravena ka suri jꞌajꞌajꞌiIsraꞌel egravetu dꞌara taa neꞌe Negravengu suri kahegravei lula-negraveti dhegraveu dhu regravedꞌu paredha degravenge aꞌari ra Negraveti egraveegravena ka egravedhi teꞌana Herodes ne ngara leo negraveti Herodes Antipas Ama na nuka Herodes Kapai (Mateos 21-22 Lukas 15) Pelipus egravetu neꞌenuka aꞌa negraveti Herodes Antipas Ama Pelipus nuka Herodes Kapai ina na ngara na Kleopatra negraveti Yerusalem Pelipusne leo degravenge Salome nuka ana Herodias Egravetu pasal tegravelu ayat canguru ceo (319) abhu Pelipus dhu leo Negravengu ne arinegraveti Herodes Antipas Ama na nuka Herodes Kapai egraveegravena kahegravei te ngaa ina na ngara na Mariamne Pelipus ne leodegravenge Herodias Ana ra ana bhegraveni ngara na Salome Te ngaa aꞌa na nuka Herodes Antipas parame nare dhegraveu egravemunegravengu (Mateos 143 Markus 617 Lukas 319)

Lukas 33 96 Lukas 317Taa egraveegravena kahegravei Hanas degravenge Kayafas

dhu jꞌajꞌi kegravetu kapai risi agama Yahudi egravetukota Yerusalem

Lodꞌo egraveegravena Yohanis ana Sakaria dhupea egravetu era kajꞌegraveu negraveti rae Egravetu era neꞌeLamatua pangegravedꞌu ne lii 3 Ropa tadegravenginare hegraveia Yohanis laꞌe asa dꞌara rae dhudegravetu degravenge loko Yarden ho peka degravengedhegraveu-dhegraveu egravetu segravera aku negravengu na ldquoMiuhudꞌi ele-hoꞌa ku aa tegraveke eele sasala-sasigo miu aaꞌi-aaꞌi segravena ka Ama Lamatuasaku eele sasala segravera Egravele egraveegravena miu saraniuuru ku segravena ka jꞌajꞌi mi tadha peka namiu pabeꞌa le degravenge Lamatuardquo

4 Uru-uru segravera baki Yesaya dhegraveu negravetilii padhai Lamatua suri tegraveke le lula-negravetiYohanis ne peka naldquoAbhu dhegraveu dhu egravetu dꞌara mamoo paꞌoo

peka nalsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi paꞌegravera segravena ka tao

paie-iie jꞌara ho segravemi mamaiLamatua

Pamola jꞌara segravena ka lami soru Ne5 Dhegravenu pamera era kajegravelo aaꞌi-aaꞌiTao pamera-mera ledhe aaꞌi-aaꞌi

Tao pamola jꞌara dhu koe-kalegravekotao pamilu jꞌara dhu ako kabhuku

6 Segravena ka dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi rabisa reꞌa na Ama Lamatua neo paka-

jꞌegraveu dhegraveunegraveti sasala-sasigo rarsquo rdquo

7 Dhegraveu ae mai negraveti mia-mia manegravengiho Yohanis sarani si Te ngaa na jegravekesi peka na ldquoMiu se dhegraveu kapodꞌe-kabegraveliMiu egraveci egraveegravena ka mege dhu degravenge racoMage miu pangee na miu bisa pakajꞌegraveunegraveti hahuku Lamatua sadꞌi dhoka ele-hoꞌa di Aadꞌo Negravebhu heka Lamatuahuku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tareꞌa-reꞌa ele boehoꞌa 8Mage miu pangee na lsquoJaꞌa ne legravekeboe huku lula jaꞌa ana-egravepu baki AbrahamrsquoAbhu egravetu mia segravemi egraveegravena Jꞌajꞌi ana-egravepuAbrahambisa boe taomiu jꞌajꞌi dhegraveumola-megraveci Lamatua bisa tao hadhu se segravena kajꞌajꞌi ana-egravepu Abraham Jaꞌa peka kegravenaPadꞌelo egravetu dꞌara mamuri miu dhu pekana miu tegraveke eele le sasala-sasigo miu aamai ho madhutu Lamatua 9 Miu hudꞌitao ku jꞌara beꞌa Ladhe aadꞌo na hahukuLamatua dhu bia begravebhe mai legraveke miunuka segravemi dhegraveu pake kataka ho patue ajꞌunegraveti amo na Nuka segravemi egraveegravena ka Ajꞌu

degravenge boe guna ladhe hua-hela na negravetiboe babeꞌa De beꞌa risi patue ne aa coreeele asa dꞌara ai laꞌerdquo

10 Hegraveia dhegraveu ae karegravei Yohanis ldquoLadhesegravemi egraveegravena jiꞌi se tasamiardquo

11 Ka na dhaa peka na ldquoLadhe egraveu degravengekodho dua begravela hia egraveci sa dhegraveu dhu degravengeboe kodho Aa ladhe egraveu degravenge ngangaꞌabagi hia dhegraveu dhu degravenge boe ngangaꞌardquo

12 Hegraveia dhegraveu roro bea mai manegravengikahegravei segravena ka Yohanis sarani si Ka rakaregravei peka na ldquoAmamese Jiꞌi se hudꞌi taosegravemi ngaa kurdquo

13 Ka na dhaa ldquoMiu se dꞌegravei kapodꞌe-kabegraveli De negraveti deo neꞌe miu hudꞌi sabꞌa kudegravenge mola Baku roro bea risi negraveti atoraparedha Hudꞌi laa kabarai bꞌae madhutuatora nardquo

14 Abhu kahegravei sordadꞌu pegraveri-pegraveri egravetusegravera Ra karegravei na ldquoJiꞌi se hudꞌi tao ku segravemingaardquo

Hegraveia Yohanis bꞌala peka na ldquoBakuparama doi-dhari dhegraveu madhutu dadꞌegraveimiu Aa baku galaa leli dhegraveu Ladhe segravemimere gaji miu hudꞌi manegravengi makasi miLamatua aa rasa dꞌai le degravenge gaji egraveegravenardquo

15 Ropa ra tadegravengi rare dhegraveu se mulaipagagai aa pakaꞌuu egraveci degravenge egraveci peka naldquoEeh Tao-tao Yohanis ne Kristus dhuLamatua peka karegravei negraveti uru ka neo hiamai egraveegravenardquo

16 Te ngaa Yohanis bꞌala si peka naldquoNanene paie Begraveli-camegravedꞌa Dhegraveu egraveci maidhu kapai risi negraveti jaꞌa Masi ka jꞌajꞌi anapua-palehaNa jaꞌa ne bisa boe sa hegraveidagger Jaꞌane sarani miu dhoka pake egravei di te ngaabegraveli-camegravedꞌa Na tao risi eele negraveti jaꞌa teNa papegravenu dꞌara miu degravenge Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci Aa Na pamegraveu dꞌara miunuka segravemi dhegraveu pake ai ho tunu maruru17 Na huku dhegraveu dhu adꞌu-ue sasala taosi cakaraa dhegraveu sabꞌa oka dhu patiri areho ngegravelu tiu eele kegravetu na Egravele ku hekasoli are dhu megraveu asa dꞌara soka aa kegravetudegravenge kajꞌalu are segravera tunu pakegravepu siNuka segravemi egraveegravena kahegravei begraveli-camegravedꞌa Kris-tus huku dhegraveu dhu adꞌu-ue sasala degravengejꞌara pegraveci si asa dꞌara ai dhu heo robhe-robhe dhu madhe negravedhi boerdquo

36 Yesaya 403-5 37 Mateos 1234 2333 38 Yohanis 833 39 Mateos 719 312Lukas 729 dagger 316 Sasuri lii Yunani dhu uru-uru segravera peka na lsquoNeo legravecu dhari salapa Na hegravei jaꞌa nia boersquo Sasoana Yohanis ne dhegraveu haha seli de masi ka jꞌajꞌi dhegraveu pajuu negraveti Lamatua Yesus legraveke boe sa hegravei

Lukas 318 97 Lukas 33718 Degravenge jꞌara neꞌe Yohanis pasanegravedꞌe

dhegraveu negraveti rupa-rupa madha jꞌara aa loledegravenge ra Lii Lolo Beꞌa Lamatua

19-20 Taa egraveegravena Yohanis padhai lii pahuniheka jꞌara-jꞌara dhu Herodes adꞌu-ue Liilangu Herodes nuka segravemi neꞌe ka Herodesne gubernur egravetu propensi Galilea Sasalana udhu segravemi kadhegravena hegraveru hadhu saSasala na egraveci ka parame nare Herodiasdhegraveu egravemu ari na masi ka ari na mamuriera dhu dhae paꞌia megraveka Jꞌara mamuriHerodes segravemi neꞌe ka Yohanis kai degravengemadha na toke Herodes nasa degravenge neNegraveti egraveegravena ka Herodes kegravepe ne hegraveia pa-maso asa dꞌara egravemu begravedhoDagger

Yohanis sarani Lamatua Yesus(Mateos 313-17 Markus 19-11)

21 Uru egraveegravena lodꞌo dhu ra kegravepe megravekaYohanis ne negravengu sarani dhegraveu ae le Aana sarani Yesus kahegravei Sarani egravele kaYesus sabajꞌa kabegravedhi laa liru bhoka eele22Hegraveia Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci purumai sa Yesus Roh ne rupa na segravemi korojꞌaha sa Hegraveia lii negraveti dedha-liru peka naldquoEgraveu ne Ana pasue Jaꞌa

Egraveu ne loe boe pakarejꞌe dꞌara JaꞌardquoBegravei-baki Lamatua Yesus madhutu negraveti

begravei-baki Yusuf(Mateos 11-17)

23 Lodꞌo Yesus mulai lole degravenge dhegraveujꞌara mamuri Lamatua umur Na pe dꞌaitegravelu nguru tegraveu sa Dhegraveu tadhe Yesus neAna negraveti Yusuf Begravei-baki Yusuf segravemi neꞌe

Yusuf ama na Eli24 Eli ama na MatatMatat ama na LewiLewi ama na MelkiMelki ama na YanaiYanai ama na Yusuf25 Yusuf ama na MatatiasMatatias ama na AmosAmos ama na NahumNahum ama na HesliHesli ama na Nagai26 Nagai ama na MaatMaat ama na MatatiasMatatias ama na SemeinSemein ama na YosekYosek ama na Yoda27 Yoda ama na YohananYohanan ama na ResaResa ama na Serubabel

Serubabel ama na SealtielSealtiel ama na Neri28 Neri ama na MelkiMelki ama na AdiAdi ama na KosamKosam ama na ElmadamElmadam ama na Er29 Er ama na YosuaYosua ama na ElieserElieser ama na YorimYorim ama na MatatMatat ama na Lewi30 Lewi ama na SimeonSimeon ama na YahudaYahuda ama na YusufYusuf ama na YonamYonam ama na Elyakim31 Elyakim ama na MeleaMelea ama na MenaMena ama na MatataMatata ama na NatanNatan ama na Daud32 Daud ama na IsaiIsai ama na ObetObet ama na BoasBoas ama na SalmonSalmon ama na Nahason33 Nahason ama na AminadabAminadab ama na AdminAdmin ama na ArniArni ama na HesronHesron ama na PeresPeres ama na Yahuda34 Yahuda ama na YakobYakob ama na IsakIsak ama na AbrahamAbraham ama na TeraTera ama na Nahor35 Nahor ama na SerukSeruk ama na RehuRehu ama na PelekPelek ama na EberEber ama na Sela36 Sela ama na KenanKenan ama na ArpaksadArpaksad ama na SemSem ama na NohNoh ama na Lamek37 Lamek ama na MetusalakMetusalak ama na HenokHenok ama na YaredYared ama na MahalalelMahalalel ama na Kenan

Dagger 319-20 Baca catatan kaki egravetu Lukas 31-2 Ladhe kahegravei egravetu Mateos 143-4 Markus 617-18 322 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 222 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 Yesaya 421 Mateos 317 Markus 111 Lukas 935

Lukas 338 98 Lukas 41938 Kenan ama na EnosEnos ama na SetSet ama na AdamAdam neꞌe ka paꞌue-ai Ama Lamatua

4Dhegraveu aae nidhu segraveku Lamatua Yesus(Mateos 41-11 Markus 112-13)

1 Ropa Yohanis sarani nare Yesus hegraveiaYesus laꞌe tegraveke eele loko Yarden Roh AmaLamatua bera-bera degravenge Ne ka pakakoNe asa dꞌaramamoo egraveci 2Ka Yesus pea egravetuegraveegravena toke egravepa nguru lodꞌo Egravetu era neꞌenaꞌa-ninu boe ngaa-ngaa ka Namangangatitu kegravena Aa dhegraveu aae nidhu mai segraveku Ne

3 Na peka degravenge Yesus aku negravengu naldquoLadhe Egraveu ne tareꞌa Ana Ama Lamatua Egraveudegravenge koasa De tao hadhu se jꞌajꞌi roti homuꞌa sirdquo

4 Te ngaa Yesus bꞌala ne peka na ldquoEgraveuhari Meꞌa boe do Dhu suri tegraveke le egravetudꞌara Sasuri Ama Lamatua peka nalsquoMamuri dhegraveu rai-haha mesa boe dhoka

negraveti ngangaꞌa-nganginu dirsquo rdquo5-6 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aae nidhu negraveti

hari Yesus asa era egraveci dhu dedha aae hegraveiana pajꞌujꞌu degravenge Yesus aꞌegravera degravenge koasaparedha aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Hegraveiana pamako Yesus na ldquoAꞌegravera degravenge koasaparedha aaꞌi-aaꞌi segravera egravetu dꞌara kacui-aaijaꞌa De jaꞌa degravenge hak ho pangegravedꞌu mi ceeegraveegravena ka sadꞌi jaꞌa koꞌo 7 Aaꞌi-aaꞌi se jaꞌaneo hia mi Egraveu Te ngaa sadꞌi Egraveu tao ku cajꞌara heka jaꞌa hia Egraveu kegravena Mudꞌa iiki-iikiEgraveu pahaha iisi mi jaꞌa Dhoka egraveegravena dirdquo

8 Te ngaa Yesus dhaa peka na ldquoAbhuegravetu mia jꞌara na segravemi egraveegravena Te egravetu dꞌaraSasuri Ama Lamatua dhu suri nalsquoEgraveu dhoka pahaha iisi mi Ama Lamatua di

Aa egraveu sogo-tagu dhoka mi Negravengudirsquo rdquo

9 Egravele ka dhegraveu aae nidhu negraveti hari Yesusasa kota Yerusalem Dꞌai era neꞌe napacaꞌe Yesus asa era dhu dedha risi egravetuEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ka napeka ldquoLadhe tareꞌa-reꞌa Egraveu ne Ana AmaLamatua na ridhu asa haha negravei 10Te dhusuri egravetu dꞌara Sasuri Ama Lamatua pekanalsquoPe Ama Lamatua pua ana pajuu Na negraveti

ho mai jꞌaga Egraveu11 Egraveegravena na ra sibhe Egraveu

segravena ka haga Egraveu goi legraveke boe hadhu sahegraveirsquo rdquo

12 Te ngaa Yesus bꞌala lii nidhu neldquoEgraveu baku karihu kahadhu degravenge Jaꞌa neLula dhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri AmaLamatua nalsquoBaku segraveku Ama Lamatuarsquo rdquo

13 Dhegraveu aae nidhu ne tenge jꞌara rupa-rupa ho segraveku Yesus te ngaa tao nare boeKa laꞌe tegraveke eele Yesus na mate hari lodꞌodhu beꞌa

Lamatua Yesus laꞌe Galilea ho lole Lii LoloBeꞌa Ama Lamatua

(Mateos 412-17 Markus 114-15)14 Egravele egraveegravena ka Yesus legravepa hari asa

propensi Galilea te Roh Lamatua dhuMola-Megraveci hia Ne koasa Negravebhu boe kadhegraveu-dhegraveu egravetu dꞌara rai egraveegravena mulai tadhekolongara Na 15 Na ajꞌa-nori dhegraveu egravetudꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudiegravetu mia-mia Ka dhegraveu koa-kio Ne peka naldquoYesus ne dhu ele madha ngardquo

Dhegraveu roꞌo boe segravemi rare Lamatua Yesusegravetu Nasaret

(Mateos 1353-58 Markus 61-6)16 Ca tegraveka Yesusmai asa rae Na Nasaret

Legraveke degravenge lodꞌo manegravengi-mangajꞌi dhegraveuYahudi dhu ra pangare na lsquosabatrsquo hegraveialaꞌe asa dꞌara egravemu sabajꞌa segravemi dhu temaNa tao Ka Na kegravedꞌi titu ho neo baca negravetiSasuri Ama Lamatua 17 Ka ra jꞌole hia Nesasuri negraveti baki Yesaya Hegraveia Na bhoketenge ayat ka Na baca peka na18 ldquoKoasa Roh Ama Lamatua abhu egravetu Jaꞌa

Negraveti egraveegravena ka Na pajꞌujꞌu Jaꞌaho peka-padhai Lii Lolo Beꞌa

Ama Lamatua mi dhegraveu-dhegraveudhu unu aadꞌo

Negravengu pua le Jaꞌa maiho lole na

dhu ana begravedho egraveegravena na patalalasi

dhu begravedhu egraveegravena na bisa regravedhihari

dhu legraveke egravenyi negraveti dhegraveu egraveegravena napatabuli eele

19 Te limuri ne dꞌai le lodꞌo Lamatua 44 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 83 Mateos 44 48 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 613 411 Lii SodꞌaKoa-Kio 9111-12 412 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 616 419 Ayat dua ra egravetu neꞌe madhutu sasuri liiYunani asli Alkitab lii Idhonesia (TB) tao nomer 19 egravetu era dhu legraveke boe 419 Yesaya 611-2

Lukas 420 99 Lukas 441segravena ka pala mamuri mi dhegraveu

unu Nardquo 20Bacanare sasuri ne kaYesus luluhari

hegraveia Na jꞌole asa ama dhu negravedꞌu kasasika Na madhegravedi Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌaraegravemu sabajꞌa egraveegravena ladhe patae Ne 21 HegraveiaNa peka degravenge ra ldquoDhu miu tadegravengi negravetiSasuri Ama Lamatua deo na neꞌe ne jꞌajꞌilerdquo

22 Ka dhegraveu segraveramulai padhai lii padedhaYesus aku regravengu na ldquoWaa Ngaa dhu Napadhai lii deo na beꞌa titu kegravena Te ngaaNegravengu ne Ana Yusuf si Tasamia ka Nabisa segravemi neꞌe nerdquo

23 Hegraveia Yesus lole degravenge si ldquoTatu miutadegravengi le lii dhu peka na lsquoWee dote Puriuuru ku ngiꞌu egraveursquo Miu neo pake lii egraveegravenaho kabegraveli hari sa Jaꞌa peka na lsquoNga tao kaEgraveu tao boe tadhamalaa egraveci hia jiꞌi egravetu neꞌesegravemi dhu Egraveu tao le egravetu kota Kapernaumnegraveirsquo 24 Mamola na segravemi neꞌe dhegraveu roꞌoboe segravemi rare dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua negraveti dꞌara rae unu na 25-26Tareconto nuka segravemi baki Elia ca dhegraveu negraveti liipadhai Ama Lamatua Ca tegraveka egravejꞌi mai boetegravelu tegraveu catenga Taa egraveegravena abhu bhegravenibalu ae egravetu Israꞌel Te ngaa Lamatua hiaboe Elia ho soru-bara si egravetu Israꞌel segraveraLamatua dhoka pua laꞌe asa ca dhegraveu bhegravenibalu egravetu rae Sarfat dhu degravetu degravenge kotaSidon Masi ka bhegraveni ne dhegraveu Yahudi boete ngaa na parcaya koasa Ama Lamatua

27 Tare hari conto leo negraveti Elisa dhegraveunegraveti lii padhai Ama Lamatua Taa egraveegravenadhegraveu Yahudi ae dhu legraveke egravei papegravedꞌa kustaegravetu Israꞌel Te ngaa Lamatua paꞌegravele boesi negraveti papegravedꞌa ra Ama Lamatua dhokapua Elisa laꞌe puri-paꞌegravele dhegraveu kusta egravecingara na Naaman masi ka negravengu ne dhegraveuSiria dhegraveuYahudi boe Te ngaa na parcayakoasa Ama Lamatuardquo

28 Ropa ra tadegravengi lii padhai lii Yesusne hegraveia aaꞌi-aaꞌi ra nasa titu kegravena degravengeNe 29 Ka ra kegravedꞌi aaꞌi-aaꞌi ra babegravege eeleNe negraveti dꞌara egravemu sabajꞌa egraveegravena Hegraveia ranuni regraveti Ne asa karasa rae ho neo tule Nenegraveti dedha tegravebhi egravetu egraveegravena asa haha laꞌe30Te ngaa Na kako asa liꞌu laꞌe re talora aaeregravengu ka tegraveke eele si egravetu era egraveegravena

Lamatua Yesus babegravege eele nidhu negravetidhegraveu egraveci

(Markus 121-28)

31 Egravele egraveegravena ka Yesus puru laꞌe asa kotaKapernaum egravetu sebhe dano Galilea Dꞌailodꞌo-lodꞌo sabajꞌa Na ajꞌa-nori dhegraveu egravetudꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi 32Dhegraveu segraveramalaa ladhe ra nanene lii padhai Na teneꞌa megraveu isi lii holo-nori segravera

33 Ca tegraveka ropa Yesus ajꞌa-nori egravetu dꞌaraegravemumanegravengi-mangajꞌi abhu ca dhegraveu dhunidhu tao na paꞌoo-parodha peka na34 ldquoEe Yesus Dhegraveu Nasaret Egraveu neo taongaami jiꞌi Egraveumai segravena ka palaho jiꞌi doJiꞌi se tadhe Egraveu Egraveu ne DhegraveuMola dhu uruegraveegravena Ama Lamatua pajaji tegraveke ho hia mairdquo

35 Te ngaa Yesus jegraveke ne peka na ldquoRegravenolaa Hutu hegravebꞌa egraveu na Kalua ka negraveti dhegraveuneꞌerdquo Cagꞌagꞌa laa nidhu dedꞌe kalabhedhegraveu ne asa rai egravetu talora aae dhegraveu segraveraRopa pabegravebhe nare hegraveia nidhu ne kaluategraveke eele aa papegravedꞌa boe isi dhegraveu ne hegravei

36 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi malaa-maloha ka rapeka na ldquoIra ii Lii padhai Dhegraveu neꞌedegravenge koasa kapai bia Toke nidhu mad-hutu paredha Na kahegravei ka kalua negravetidhegraveurdquo 37Hegraveia lii lolo lula-negraveti Yesus pale-legraveme rai egraveegravena aaꞌi-aaꞌi

Lamatua Yesus paꞌegravele papegravedꞌa ina dhegraveuegravemu Petrus degravenge papegravedꞌa dhegraveu-dhegraveu leo

(Mateos 814-17 Markus 129-34)38 Lodꞌo regravengu kalua negraveti egravemu saba-

jꞌa Yesus laꞌe asa egravemu dhegraveu egraveci ngarana Simondagger Lodꞌo egraveegravena teto na dhupegravedꞌa maringi-sagoro isi pana bia Hegraveiara manegravengi Yesus peka na ldquoAma Puri-paꞌegravele ku bhegraveni heka ne laardquo 39 Ka Yesuslaꞌe titu egravetu sebhe koi ka puri papegravedꞌabhegraveni heka ne Cagꞌagꞌa laa egravei papegravedꞌana ele degravenge ka Hegraveia na kegravedꞌi laꞌe lalaungangaꞌa hia si raꞌa-rinu

40 Egravetu dꞌara lodꞌo nihia egraveegravena kahegravei ropalodꞌo oe cegravena dhegraveu lere regraveti dhegraveu pegravedꞌa ae-ae mai asa Yesus Egravei papegravedꞌa ra rupa-rupaHegraveia Na bane aimi dhegraveu pegravedꞌa seꞌe ka aaꞌi-aaꞌi ra egravele negraveti papegravedꞌa-taregravegu ra 41 Negravetidhegraveu pegravedꞌa se abhu kahegravei dhu nidhu taoHegraveiaYesus paredhanidhu se segravena ka kaluanegraveti dhegraveu segravera Ra rai kalua degravenge lii taraapeka na ldquoEgraveu ne Ana Ama Lamatuardquo Tenidhu se reꞌa na Negravengu ne Kristus dhuAma Lamatua pajaji karegravei negraveti uru ka hohia mai Negraveti egraveegravena ka Yesus kai si segravenaka bisa boe ra padhai ca hegravebꞌa sa lula-negravetiNegravengu

424 Markus 64 Yohanis 444 425-26 1 Dhegraveu Aae segravera 1718-16 427 2 Dhegraveu Aae segravera 51-14 432 Mateos 728-29 dagger 438 Simon ne ngara leo na Petrus

Lukas 442 100 Lukas 517Lamatua Yesus laꞌe lole Lii Lolo Beꞌa egravetu

egravemu-egravemu sabajꞌa(Markus 135-39)

42 Asa begraveli dꞌara oe megraveu sa Yesus kegravedꞌika laꞌe asa era dhu kaliu egraveci egravetu liꞌu kotaHegraveia dhegraveu tenge Ne asa mia-mia Ropaparaga degravenge Ne ka ra pamako Ne akuregravengu na ldquoAma pea ka degravenge jiꞌi laa Lamuiia ka asa era leordquo

43 Te ngaa Na dhaa aku Negravengu na ldquoJaꞌahudꞌi laku asa rae-rae leo ho peka-padhaiLii Lolo Beꞌa negraveti paredha Ama LamatuaTe Ama Lamatua pua Jaꞌa mai ne segravena kapakako sasabꞌa egraveegravenardquo

44 Hegraveia Na kako negraveti rae egraveci asa raeleo ho ajꞌa-nori dhegraveu egravetu dꞌara egravemu-egravemusabajꞌa egravetu propensi Yudea

5Regravengu pegraveku ka abhu iꞌa ae-ae(Mateos 418-22 Markus 116-20)

1 Ca tegraveka Yesus ajꞌa dhegraveu egravetu sebhe danoGalilea Dhegraveu ae mai segravena ka neo naneneLii Holo-Nori Ama Lamatua Regravengu maitoke ra kalibhu rare Yesus 2 Padegravetu degravengeera egraveegravena abhu dhegraveu dhu pamegraveu pegraveku raegravetu dedha nebhe Ka Yesus negravedhi kohadua bua dhu panahu egravetu era egraveegravena 3 Cuenegraveti koha se unu Simon Egravele ka Yesus caꞌeasa dedha koha ne ka Na manegravengi segravena kaSimon tobꞌe asa era maregravema ciki Hegraveia Namadhegravedi ho ajꞌa dhegraveu ae segravera

4 Ajꞌa nare hegraveia Na padhai lii degravengeSimon peka na ldquoSimon Padedha hari kuasa dꞌara maregravema ho core pegraveku laꞌa Teegraveegravena na miu abhu iꞌa aerdquo

5 Ka Simon dhaa peka na ldquoTe ngaaAma Jiꞌi sabꞌa dꞌai madhe dꞌara camegravedꞌakateme kegravena te abhu boe ciꞌu sa hegravei Tengaa lula Ama ku peka le segravemi egraveegravena jaꞌamadhutu Jaꞌa papuru segravekurdquo 6 Hegraveia rapapuru pegraveku Ropa ra neo egravere pacaꞌe harireꞌa boe na pegraveku ne dhu pegravenu degravenge iꞌa kamulai mae 7 Hegraveia Simon rodhe angalaina egravetu koha leo segravera homai bara regravengu egraverepegraveku Ka ra daꞌu iꞌa tao asa dꞌara koha tokekoha dua bua se pegravenu degravenge iꞌa ka oe cegravene8-10Angalai Simon se nuka Yakobis degravengeYohanis ana negraveti Sabadeus egravetu era egraveegravenakahegravei Regravengu se malaa lula ra abhu iꞌa aetitu kegravena Ropa Simon Petrus ladhe negravedhi

ngaa dhu jꞌajꞌi ne hegraveia na patitu degravenge kakegravetu urutuu na egravetu madha Yesus hegraveia napeka ldquoJaꞌa ne ca dhegraveu dhu ue le sasalaae-ae De beꞌa risi Lamatua padegravetu ia kadegravenge jaꞌardquodagger

Te ngaa Yesus dhaa peka na ldquoSimonPangee ia ka jꞌara neꞌe te Jaꞌa neo pakemiu se Miu tema le tenge iꞌa Te ngaa deoneꞌe ne Jaꞌa ajꞌa miu segravena ka tenge dhegraveuho madhutu Jaꞌardquo

11 Egravele ka regravengu nuni degravenge ka koha raasa dedha nebhe Ka lasi tegraveke eele ka ngaa-ngaa ra aaꞌi-aaꞌi lasi madhutu Yesus

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ca dhegraveu dhupegravedꞌa kusta

(Mateos 81-4 Markus 140-45)12 Egravetu rae egraveci Yesus paraga degravenge ca

dhegraveu dhu ngiꞌu na pegravenu degravenge egravei papegravedꞌakusta Ropa dhegraveu ne negravedhi Yesus ka laꞌepatitu kegravetu urutuu na aa na pacudꞌu dꞌairai Hegraveia na lii aku negravengu na ldquoAmaSue ku jaꞌa laa Te jaꞌa keꞌa na Amabisa puri-paꞌegravele papegravedꞌa jaꞌa ne segravena kadhegraveu madenge ia ka degravenge jaꞌa Sadꞌi Amamoꞌordquo

13 Ka Yesus jꞌole kacui-aai Na ho gꞌagꞌene Aa Na peka ldquoJaꞌa koꞌo Egraveu egravele degravengekegravenardquo Ropa Na padhai lii nare egravei papegravedꞌadhegraveune egravele degravenge 14Hegraveia Yesus pasanegravedꞌene peka na ldquoBaku bhegravelu ee Egraveu egravelele te ngaa baku peka degravenge dhegraveu egraveci saEgraveu hudꞌi madhutu uuru ku paredha bakiMusa De lamu asa ama agama ho naparisa ngiꞌu egraveu segravena ka neꞌa egravei papegravedꞌane egravele tareꞌa do dhae Egravele egraveegravena na egraveuhia megravedha egraveci segravemi tadha makasi segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa egraveu ne egravele tareꞌa le negravetipapegravedꞌardquo

15 Masi ka Yesus kai te ngaa lii lolonegraveti koasa Na pale-legraveme negraveti dhegraveu egraveci asaegraveci dꞌai mia-mia Ka dhegraveu mai segravemi taocegraveci sa ho ra nanene Na ajꞌa-nori HegraveiaNa puri-paꞌegravele dhegraveu ae negraveti rupa-rupa egraveipapegravedꞌa ra 16Tengaa categraveka-categraveka Yesusdꞌegravei kahegravei patalele iisi ho laꞌe manegravengi-mangajꞌi asa era dhu kaliu

Lamatua Yesus paꞌegravele dhegraveu karuku egraveci(Mateos 91-8 Markus 21-12)

17 Ca lodꞌo Yesus ajꞌa dhegraveu egravetu dꞌaraegravemu cue Lodꞌo egraveegravena abhu kahegravei dhegraveu negravetipartei agama Parisi degravenge pegraveri-pegraveri mese

51 Alkitab lii Yunani peka na lsquoegravetu sebhe dano Genesaretrsquo Ngara leo negraveti dano Genesaret nuka dano Galilea 53 Mateos 131-2 Markus 39-10 41 55 Yohanis 213 56 Yohanis 216 dagger 58-10 Simon doPetrus do Simon Petrus ngara negraveti ca dhegraveu di 514 Atora negraveti Ama-ama Agama 141-32

Lukas 518-19 101 Lukas 536agama mai ho nanene lii padhai Na Dhegraveuse mai negraveti rae-rae egravetu propensi Galileapropensi Yudea degravenge kota YerusalemAma Lamatua hia Yesus koasa segravena kapaꞌegravele dhegraveu-dhegraveu pegravedꞌa 18-19 Lodꞌo egraveegravenadhegraveu pegraveri-pegraveri dedꞌe regraveti dhegraveu karuku egraveciegravetu dedha karadꞌa Regravengu tenge-tengejꞌara segravena ka Yesus puri-paꞌegravele ne Te ngaaegravetu dꞌara egravemu ne dhegraveu segravemi tao cacegravecisa ka regravengu bisa boe pasuki asa dꞌaraNegraveti egraveegravena ka ra dedꞌe dhegraveu ne asa koloegravemu Rare dedha ka ra begravedi eele regraveu egravemusegravena ka tao roꞌa ho dulu dhegraveu karuku nedegravenge karadꞌa kateme asa haha laꞌe Radulu dhegraveu neꞌe asa talora aae dhegraveu ae-ae se legraveke mola-mola egravetu madha Yesus20 Ropa negravedhi segravemi egraveegravena hegraveia Yesus neꞌana regravengu se parcaya na Negravengu bisa paꞌegraveleangalai ra negraveti karuku na Ka Na lii degravengedhegraveu karuku ne aku Negravengu na ldquoAna eeJaꞌa saku pamegraveu le sasala egraveurdquo

21 Ropa tadegravengi Yesus padhai lii segravemiegraveegravena ka dhegraveu Parisi degravenge mese agamasegravera pakaregravei na ldquoEeh Dhoka AmaLamatua dhu degravenge hak di ho saku eelesasala-sasigo dhegraveu Cee kaNegravengune kaNatao iisi Na nuka segravemi Ama Lamatua Neꞌene paꞌele iie kolongara Lamatuardquo

22 Te ngaa Yesus dhu neꞌa dꞌai dꞌararegravengu Hegraveia Na peka ldquoNga tao ka miuse ngee na Jaꞌa ne padhai lii paꞌele iiekolongara Lamatua 23-24 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Aa Jaꞌa ne degravenge hakkahegravei ho abho sasala-sasigo dhegraveu LadheJaꞌa lii degravenge dhegraveu karuku ne lsquoJaꞌa abhole sasala egraveursquo miu megravedhi boe koasa Jaꞌa egraveturai-haha ne Te ngaa ladhe Jaꞌa peka nalsquoKegravedꞌi ka Dedꞌe karadꞌa egraveu ho legravepa karsquoLadhe negravengu kegravedꞌi degravenge ka na miu hekamegravedhi koasa Jaꞌa Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa neopuri-paꞌegravele dhegraveu karuku ne segravena ka miumeꞌa na Jaꞌa degravenge hak ho abho sasala-sasigo dhegraveurdquo

Ka Na piku asa dhegraveu karuku ne aa liipeka na ldquoTitu ka Dedꞌe karadꞌa egraveu holegravepa kardquo

25 Cagꞌagꞌa laa dhegraveu ne kegravedꞌi titu egravetumadha dhegraveu ae segravera ka kegravepe nare karadꞌana Hegraveia na legravepa ka degravenge koa-kio kolon-gara Ama Lamatua 26 Regravedhi segravemi egraveegravenaka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi se malaa Ka ra dedꞌepadedha-dedha kolongara Ama Lamatuapeka na ldquoLamatua kapai risi eele Deoneꞌe

ne egravedhi tegravedhi le degravenge musi madha egravedhiunu ti tadha malaa dhu kapairdquo

Lamatua Yesus paroa Lewi ho madhutuNe

(Mateos 99-13 Markus 213-17)27 Negravebhu boe ka Yesus kalua negraveti dꞌara

egravemu hegraveia ladhe negravedhi dhegraveu roro bea cadhegraveu dhu madhegravedi egravetu era roro doi beaNgara dhegraveu ne LewiDagger Ka Yesus pekadegravenge ne ldquoMai ka madhutu Jaꞌardquo 28 Ropatadegravengi lii paroa ne hegraveia Lewi kegravedꞌi degravengeka tegraveke eele aaꞌi-aaꞌi segravera laꞌe madhutuYesus

29 Egravele ka Lewi tao tatao kapai egravetu egravemuna ka na negraveru Yesus Aa na negraveru kahegravei an-galai na dhegraveu roro bea segravera degravenge tamu-tamu dhu leo ho lasi raꞌa-rinu 30 Te ngaapegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti partei agama Parisidegravenge mese-mese agama kaꞌuu-kamukimi ana madhutu Yesus aku regravengu naldquoTasamia ka miu miꞌa-minu paꞌegraveci degravengedhegraveu dhu laku boe nuka dhegraveu roro beadegravenge dhegraveu karehe segravera Dhegraveu beꞌa bisaboe paꞌegraveci degravenge dhegraveu segravemi segravera sardquo

31 Ka Yesus lii degravenge regravengu peka naldquoDhegraveu pegravedꞌa parluu dote-matarii Te ngaadhu pegravedꞌa boe parluu boe 32 Mamai Jaꞌane ho lalau-laloꞌo dhegraveu karehe segravera Tengaa Jaꞌamai boe ho uri dhegraveu dhu ngee nangiꞌu ra mola lerdquo

Mese-mese agama pasisu degravenge LamatuaYesus lula jꞌara-jꞌara puasa

(Mateos 914-17 Markus 218-22)33 Hegraveia dhegraveu negraveti partei agama Parisi

degravenge mese-mese agama kaꞌugu mi Yesuspeka na ldquoSegravemi neꞌe Ama Ana madhutuYohanis tuka sarani dhegraveu regravengu temapuasa degravenge sabajꞌa Ana-ana madhutudhegraveu Parisi segravemi egraveegravena kahegravei Te ngaatasamia ka ana madhutu Ama segravera loeboe degravenge raꞌa-rinu Regravengu se reꞌa boepuasa dordquo

34 Ka Na dhaa pake lii pakasame akuNegravengu na ldquoMiu meꞌa le ladhe dhegraveu taopesta kabꞌi dhegraveu-dhegraveu dhu ra negraveru segraverabisa boe puasa te ngaa raꞌa toke begravecuLadhe mone dhu kabꞌi egraveegravena degravenge regravenguera tatu regravengu raꞌa palere aaꞌi-aaꞌi ra 35Tengaa ropa dhegraveu leo rai regraveti mone dhu kabꞌine hegraveia angalai na susa heka ra puasakegravenardquo

36 Hegraveia Yesus padhai lii pakasame egravecihari peka na ldquoAbhu megraveka dhegraveu dhu rare

Dagger 527 Ngara leo Lewi nuka Mateos 530 Lukas 151-2

Lukas 537-38 102 Lukas 615begravela hiu caꞌegraveta ho kalape mi kodho dhuidhu mae Te ladhe base kodho ne begravelahiu dhu kalape laꞌa egraveegravena karuku na kodhone asa mae aae 37-38 Segravemi egraveegravena kahegraveidhua dhu heka regraveti negraveti kapua dhegraveu bhoriboe asa sabha dhui Te aadꞌo na sabhamadhore eele aa dhua egraveegravena soli soo-sooasa rai laꞌe De dhua dhu hiu hudꞌi bhoriku asa dꞌara sabha hiusect [Segravemi egraveegravena kaYesus ajꞌa si peka na lii ajꞌa Na dhu hiubisa boe pabꞌali degravenge lii ajꞌa dhu dhui negravetidhegraveu Parisi] 39 Dhegraveu dhu rinu regravedhi leegravei anggor dhui dꞌegravei boe rinu dhu hiu Tedhu reꞌa na lsquoEgravei anggor dhu kee risi nuka egraveianggor dhuirsquo rdquo

6Dhegraveu pakaregravei Lamatua Yesus lula-negraveti

lodꞌo aꞌae sasabꞌa(Mateos 121-8 Markus 223-28)

1 Ca tegraveka legraveke degravenge lodꞌo aꞌae sasabꞌadhegraveu Yahudi Yesus degravenge ana madhutuNa kako re jꞌara egravetu sebhe oka dhegraveu Kaana madhutu Na puru are-gandum dhuegravetu madha regravengu segravera Hegraveia ra sarodꞌedꞌara kacui-aai ka raꞌa 2 Egravetu era egraveegravenaabhu pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti partei agamaParisi dhu kegravepe paꞌegravera adꞌa Yahudi raRopa ladhe regravedhi ana madhutu Yesus taosegravemi egraveegravena ka ra kai Ne peka na ldquoTasamiaka ana-ana Egraveu se sisu atora agama egravedhiRegravengu sabꞌa legraveke degravenge lodꞌo aꞌae sasabꞌaLadhe ku laa Regravengu puru are-gandumnegraveiBaku tao segravemi egraveegravenardquo

3-4 Te ngaa Yesus bꞌala peka naldquoTasamia ee Miu sanegravedꞌe lii lolo bakiDaud Daud degravenge dhegraveu madhutu na lulamanganga ae ka maso lasi asa dꞌara PaleoManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua Hegraveiaraꞌe roti dhu ama agama hia le LamatuaTe ngaa roti seꞌe dhodhoka ama agama didhu bisa raꞌe Dhegraveu leo bisa boe Ka bakiDaud si raꞌe te ngaa ca dhegraveu sa peka boena regravengu sale Miu se segravemi baca megravedhiboe Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua

5 Pasa dhilu ho nanene paie-iie Jaꞌa neDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa degravenge hakho pamaꞌegravete na dhegraveu bisa sabꞌa ngaa legravekedegravenge lodꞌo aꞌae sasabꞌardquo

Dhegraveu dhu ai madhe cabegraveka(Mateos 129-14 Markus 31-6)

6 Ca tegraveka legraveke degravenge lodꞌo aꞌae sasabꞌadhu leo Yesus laꞌe ajꞌa egravetu dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi Egravetu era egraveegravena abhudhegraveumone egraveci dhu aimadhe cabegraveka 7Egravetuegraveegravena abhu kahegravei pegraveri-pegraveri mese agamadegravenge dhegraveu negraveti partei agama Parisi dhutenge jꞌara ho pamanahu Yesus Ra tataetao-tao Na neo puri-paꞌegravele dhegraveu dhu aimadhe cabegraveka ne legraveke degravenge lodꞌo aꞌaesasabꞌa Degravenge jꞌara neꞌe regravengu bisa abhujꞌara ho galaa Ne egravetu madha dhegraveu ae 8 Tengaa Yesus neꞌa ngangee regravengu Negraveti egraveegravenaka Na paroa dhegraveudhu aimadhe cabegravekaneaku Negravengu na ldquoAngalai Mai ku Titu egravetutalora aae nerdquo Hegraveia laꞌe titu degravenge ka egravetutalora egraveegravena 9 Ka Yesus karegravei dhegraveu-dhegraveuegravetu segravera peka na ldquoJaꞌa karegravei ku miu laaMadhutu atora agama egravedhi ngaa dhu egravedhibisa tao egravetu lodꞌo aꞌae sasabꞌa Egravedhi taodhu beꞌa do tao dhu karehe Hia mamurimi dhegraveu do paꞌele iiemamuri nardquo 10HegraveiaYesus ladhe palegraveme regravengu aaꞌi-aaꞌi ra kaNa lii degravenge dhegraveu dhu ai madhe cabegraveka nepeka na ldquoJꞌole ai egraveumairdquo Ka na soro ai nahegraveia egravele degravenge ka

11 Ropa regravedhi segravemi egraveegravena ka dhegraveu kapaise nasa titu kegravena Hegraveia ra peka na ldquoEgravedhitenge hari ku jꞌara leo segravena ka pamanahuNerdquo

Lamatua Yesus hagꞌe nare ana madhutuNa canguru dua dhegraveu

(Mateos 101-4 Markus 313-19)12 Negravebhu boe ka Yesus laꞌe sabajꞌa asa

ledhe egraveci Na sabajꞌa egravetu egraveegravena camegravedꞌakateme 13 Asa begraveli madꞌae Yesus paroaana madhutu Na Ka negraveti regravengu aaꞌi-aaꞌira hagꞌe nare canguru dua dhegraveu ho jꞌajꞌidhegraveu pajuu-paleha Na Dhegraveu dhu hagꞌenare segravera nuka

14 Simon (dhu Yesus pangare nelsquoPetrusrsquo)

Anderias (ari Simon)YakobisYohanis (ari Yakobis)PelipusBertolomeos15 MateosTomasYakobis (ana Alpius)

sect 537-38 Madhutu lii Yunani uru segravera peka na ldquoegravei anggor dhu hiu baku soli asa dꞌara tas kaꞌuri dhui segravena ka bakumae ho bhori eelerdquo 61 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2325 63-4 1 Samuel 211-6 Atora negraveti Ama-amaAgama 249 615 Partei Selot ne dhu tenge jꞌara segravena ka Roma paredha heka ra Ka ra pangare partei nelsquoPatriotrsquo kahegravei

Lukas 616 103 Lukas 634Simon (negraveti partei politik Selot)16 Yudas (ana Yakobis) aaYudas Iskariot (dhu egraveegravena na pahia

Yesus)Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa ae-

ae(Mateos 423-25)

17 Ropa puru mai negraveti ledhe deo naYesus degravenge ana madhutu Na ae taha egravetuera mera egraveci Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu aedhu pakaboko Dhegraveu se mai negraveti propensiYudea negraveti kota Yerusalem aa negraveti Tirusdegravenge Sidon nuka dua kota egravetu sebhedhasi 18 Regravengu mai ho nanene lii padhaiYesus aa abhu kahegravei dhu neo manegravengisegravena ka Na puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa KaYesus paꞌegravele si Na paꞌegravele kahegravei dhegraveu dhunidhu tao degravenge magegravele eele nidhu negravetidhegraveu segravera 19 Dhegraveu ae dhu neo goi Ne Teropa goi legraveke Ne dhegraveu se egravele degravenge negravetipapegravedꞌa ra lula abhu koasa dhu kalua negravetiNegravengu

Dhegraveu dhu abhu aꞌoto degravenge dhegraveu dhuabhu mamadhe-mamopo

(Mateos 51-12)20 Egravele ka Yesus kabibꞌa asa ana madhutu

Na hegraveia Na ajꞌa si aku Negravengu naldquoDhegraveu unu aadꞌo segravera

Miu abhu aꞌotolula Ama Lamatua mesa Na jꞌajꞌi

Dhegraveu Aae miu dhu beꞌa21 Dhegraveu dhu kabake manganga segravera

Miu abhu aꞌotolula Lamatua ka dhu hia miu

begravecu-manegravesaDhegraveu dhu tangi degravenge dꞌara susa segravera

Miu abhu aꞌotolula egraveegravena na dꞌara mi karejꞌe

22-23 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌaKa dhegraveu dhu abhu susa lula madhutu Jaꞌa

miu abhu aꞌotolula egraveegravena na Lamatua bꞌala rui-

jꞌajꞌegravera miu egravetu sorgaMasi ka dhegraveu tegraveka dꞌara degravenge miu

do pakarehe kolongara miudo jꞌegraveli maregraveu miudo bata eele miu tao segravemi dhegraveu

bhelu samiu abhu aꞌoto

lula egraveegravena na Lamatua bhegravelu boemiu egravetu sorga

De ladhe dhegraveu pajꞌegravera miu segravemi egraveegravenapakarejꞌe laa dꞌaramiu Aa karae laa degravenge

pasoa-pasoka Mage malaa kahegravei luladhegraveudhupajꞌegraveramiu limuri ne begravei-baki radhuuru egraveegravena pajꞌegravera le dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua segravera kahegraveiDe ladhe miu paraga degravenge jꞌajꞌegravera segravemi

segraverapakarejꞌe laa dꞌara miu

lula egraveegravena na Lamatua bꞌala hiamiu ae-ae egravetu sorga

24 Te ngaa dhegraveu kajaMiu abhu mamadhe-mamopo

lula mamuri karejꞌe miu dhokadꞌai neꞌe di

25 Dhegraveu dhu begravecu-manegravesaMiu abhu mamadhe-mamopo

lula hegraveru manganga madegraveu dhuseli eele mai salake nare miu

Dhegraveu dhu kea rae-rae segraveraMiu abhu mamadhe-mamopo

lula jꞌajꞌegravera mai tao miu tangingobꞌi-ngobꞌi

26 Dhegraveu dhu dꞌegravei dhegraveu koa-kadꞌiriMiu abhu mamadhe-mamopolula uru segravera begravei-baki miu

dꞌegravei padꞌiri kahegravei dhegraveu-dhegraveudhuregraveti lii leko-monya segraverardquo

Miu hudꞌi sue ku musu mi(Mateos 538-48 712)

27 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhai NaldquoPasa dhilu ho nanene paie-iie Egraveu hudꞌisue ku musu egraveu aa tao pabeꞌa laa mi dhegraveudhu tegraveka dꞌara degravenge egraveu 28 Sabajꞌa homanegravengi Ama Lamatua segravena ka hia babeꞌami dhegraveu dhu dhoo egraveu Aa manegravengi segravenaka Lamatua hia megravengi-nale mi dhegraveu dhupajꞌegravera egraveu rupa-rupa 29 Ladhe dhegraveu tegravebꞌeripi egraveu cabegraveka soro hari ripi cabegraveka hona tegravebꞌe Ladhe dhegraveu parame rare kodhopana egraveu na hia hari laa kodho egraveu dhu leo30 Ladhe dhegraveu manegravengi megravedha egraveu egraveci hialaa Aa ladhe dhegraveu dedꞌe regravetimegravedha egraveu egravecisoro tegraveke segravene Mage mu manegravengi hari31 Egraveu hudꞌi tao ku dhegraveu leo nuka segravemi egraveuneo dhegraveu tao mi ngiꞌu egraveu

32 Egraveu dꞌegravei padꞌelo sasuemi dhegraveu egraveumesamu Egraveegravena beꞌa Te ngaa kolo-karisi nangaa Te dhegraveu bhelu sue dhegraveu regravengukahegravei 33 Ladhe egraveu pabeꞌa dhoka degravengedhegraveu dhu beꞌa degravenge egraveu di kolo-karisiegravetu mia Te dhegraveu bhelu segravera reꞌa bꞌalababeꞌa dhegraveu segravemi egraveegravena kahegravei 34 Ladhe egraveudhodhoka hia pija mi dhegraveu dhu bisa pulahari doi egraveu kolo-karisi na ngaa Te dhegraveu

622-23 1 Petrus 414 622-23 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 3616 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha752 631 Mateos 712

Lukas 635 104 Lukas 72bhelu kahegravei reꞌa hia dhegraveu leo pija doi sadꞌibegraveli-camegravedꞌa segravemi aaꞌi hari dhu katemeiisi

35 Te ngaa dhu legraveke ka segravemi neꞌe suela musu egraveu segravera Aa tao la beꞌa mi regravenguNgaa dhu ra parluu hia si pija Bakupangee na ra pula hari do aadꞌo Degravengejꞌara ne egraveegravena na Ama Lamatua bꞌala egraveu Peegraveu jꞌajꞌi ana negraveti Ama Lamatua dhu DedhaRisi Eele Lula mamuri egraveu sama segravemi Amamu dhu dꞌegravei adꞌu-ue jꞌara hua iia hia dhegraveubhelu Negravengu dꞌegravei kahegravei tao jꞌara hua iiahia dhegraveu dhu reꞌa boe manegravengi makasi36 De egraveu hudꞌi padꞌelo ku kasia mi dhegraveunuka segravemi Ama mu egravetu sorga dhu padꞌelokasia Na mi egraveurdquo

Baku kahegraveti leli dhegraveu(Mateos 71-5)

37 Ka Yesus tuhu hari lii ajꞌa Na pekana ldquoBaku lee dhegraveu segravena ka dhegraveu baku leehari egraveu Baku kahegraveti leli lii padhai dhegraveu teaadꞌo na dhegraveu tao hari egraveu segravemi egraveegravena kahegraveiPabhegravelu eele sasala dhegraveu segravena ka regravengubaku nui sasala egraveu 38 Ladhe egraveu hia dhegraveungaa dhu ra parluu pe egraveu abhu hari Tebegraveli-camegravedꞌa ra hia hari egraveu pegravenu ai Egraveegravenanuka segravemi dhegraveu isi kabꞌui asa dꞌara baleeaꞌuku ka ra karegraveko ne aa cegraveci ne toke bualale eele Dhu egraveu abhu sama egraveci egraveegravena kaLadhe egraveu hia ciki egraveu abhu hari ciki kahegraveiTe ngaa ladhe egraveu hia ae egraveu abhu hari ae-aerdquo

39 Yesus ajꞌa pake lii upama kahegraveiNa lole peka na ldquoDhegraveu begravedhu bisa boepadꞌelo jꞌara hia dhegraveu begravedhu dhu leo Teaadꞌo na dua ra manahu asa dꞌara roꞌalasi 40 Ana sakola bisa boe megraveu risi negravetimese na Te ngaa ladhe namadhutu degravengebeꞌa lii aꞌajꞌa mese na negravengu bisa jꞌajꞌisama segravemi mese na

41 Egraveu paꞌegraveki more sasala dhegraveu masi kaana iiki-iiki egraveegravena ka Te ngaa sasala egraveudhu kapai egraveu segravemi pameꞌa boe sa Egraveegravenanuka segravemi egraveu megravedhi ahu ca kategravedꞌa egravetumusi madha dhegraveu Masi ka agarii aae dhupaꞌabhe naremusimadha egraveu te ngaa egraveu oesegravemi pameꞌa boe sa 42 Tasamia ka egraveu banipeka degravenge angalaimu na lsquoMai ho jaꞌa tiueele ahu negraveti dꞌara madha egraveursquo Te ngaa egraveumesa mu bisa boe ladhe megravedhi ngaa-ngaate agarii dhu paꞌabhe naremusimadha egraveu

Weeh Egraveu ne mema dhegraveu kapodꞌe-kabegraveliTao eele uru ku agarii negraveti dꞌara madhaegraveu heka egraveu ladhe megravedhi ho tiu eele ahuca kategravedꞌa egraveegravena negraveti dꞌara madha angalaimurdquo

Babeꞌa-karehe dhegraveu teꞌa negraveti tatao na(Mateos 716-20 1233-35)

43 Ka Yesus tabha lii pakasame egraveci haripeka na ldquoAbhu egravetu mia ajꞌu beꞌa ladhedꞌai lodꞌo hua hua na karehe Aa abhuboe ladhe ajꞌu karehe na hua hua na beꞌa44 Dhegraveu bisa tadhe ladhe ajꞌu ca kapuabeꞌa do aadꞌo mai negraveti hua na Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi reꞌa peka na egravetu mia dhegraveu puulolobhangi do hua anggor negraveti ajꞌu pad-hudhudagger 45 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveudhu dꞌara mola-megraveci neꞌa tao jꞌara-jꞌaradhu beꞌa Te ngaa dhegraveu dhu dꞌara ka-jꞌalu tao jꞌara-jꞌara dhu bhelu-katubꞌa Tenegraveti lii padhai na egravedhi bisa tadhe babeꞌa-karehe dhegraveurdquo

Dhegraveumegraveudegravengedhegraveugoadhupatitu egravemu(Mateos 724-27)

46 Hegraveia Yesus tuhu lii padhai Na akuNegravengu na ldquoMiu se loe boe paroa Jaꞌa nalsquoLamatuarsquo Te ngaa tasamia ka miu moꞌoboe tao madhutu lii padhai Jaꞌa 47 Dhegraveudhu mai nanene lii padhai Jaꞌa ho na taomadhutu negravengu ne egraveci egraveegravena ka 48 degravengedhegraveu dhu neo patitu egravemu dhu egravera Nakegravei roꞌa fanderen toke abhu hadhu Hegraveiana padhegravedi fanderen heka na patitu egravemukegravena Ladhe egravei aae lala egravemu ne gagedꞌoboe sa hegravei lula era padhegravedi na egravera 49 Tengaa dhegraveu nanene degravenge dꞌara kajari aamadhutu boe lii padhai Jaꞌa negravengu ne egraveciegraveegravena ka degravenge dhegraveu dhu neo patitu egravemusadꞌi jꞌajꞌi di Na tao boe fanderen te ngaana patitu egravemu na egravetu dedha rai egravetu sebheloko Hegraveia ropa egravei aae lala egravemu na gurilaho mae-maerdquo

7Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ana sabꞌa ca

dhegraveu negraveti komedhaa sordadꞌu Roma(Mateos 85-13)

1 Ropa ajꞌa nare ka Yesus legravepa asa kotaKapernaum 2Ca dhegraveu komedhaa sordadꞌuRoma pea egravetu neꞌe Abhu dhegraveu sabꞌa naegraveci dhu negravengu parcaya Dhegraveu sabꞌa ne dhu

639 Mateos 1514 640 Mateos 1024-25 Yohanis 1316 1520 dagger 644 Alkitab lii Yunani suri peka nadhegraveu puu nare boe σῦκον (sukon) negraveti ἀκανθα (akantha) Regravengu abhu boe kahegravei σταφυλή (stafulei) negraveti βάτος (batos)Sasoa na negraveti ana aajꞌu egraveci egravedhi abhu hua madhutu rupa na 644 Mateos 1233 645 Mateos 1234

Lukas 73 105 Lukas 724pegravedꞌa oe madhe 3 Lodꞌo egraveegravena komedhaatadegravengi le tatao Yesus hegraveia na pua dhegraveuheka Yahudi pegraveri-pegraveri lasi manegravengi Yesusmai puri dhegraveu sabꞌa ne 4 Dꞌai negravei ra pa-mako Yesus segravena ka Na laꞌe palere degravengeregravengu Ra manegravengi peka na ldquoDhegraveu Romane dhegraveu beꞌa Ama hudꞌi tolong ne 5 Tenegravengu ka patitu egravemu sabajꞌa cue hia jiꞌilula na sue egravedhi dhegraveu Yahudirdquo 6 Ka Yesusmadhutu degravenge si

Regravengu dhae rare megraveka egravemu te ngaakomedhaa ne pua le angalai na laꞌe pekadegravenge Yesus na ldquoAma roca ia ka mai asadꞌara egravemu jaꞌa te jaꞌa nia boe segravemi Amaasa dꞌara egravemu jaꞌa 7-8 Aa jaꞌa nia boekahegravei ara dhiu asa katanga madha AmaJaꞌa keꞌa Ama degravenge koasa De sadꞌi Amapadhai lii negraveti egraveegravena tatu dhegraveu sabꞌa jaꞌane egravele degravenge negraveti papegravedꞌa na Jaꞌa keꞌajꞌara neꞌe ne lula jaꞌa degravenge dhegraveu paredhadedha kahegravei dhu degravenge koasa ho paredhajaꞌa Aa jaꞌa degravenge koasa kahegravei ho paredhasordadꞌu jaꞌa Ladhe jaꞌa hia paredha misordadꞌu jaꞌa peka na lsquoLamu sa negraveirsquo tatulaꞌe degravenge Aa ladhe jaꞌa peka na lsquoMaisa neꞌersquo tatu na mai Aa ladhe jaꞌa puadhegraveu sabꞌa jaꞌa lsquoSabꞌa neꞌersquo tatu na sabꞌamadhutu kahegravei De sadꞌi Ama padhai lii didhegraveu sabꞌa jaꞌa ne egravele degravengerdquo

9 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena Yesus malaaKa Na kabibꞌa sa dhegraveu ae dhu madhutu Nasegravera hegraveia Na peka ldquoNia kahegravei nga Negravebhunare sange neꞌe Jaꞌa paraga kegravedhi megravekadegravenge dhegraveuYahudi dhu legraveka egravera sama segravemidhegraveu Roma nerdquo

10 De Yesus dꞌai dhoka era egraveegravena di Hegraveiaangalai komedhaa se legravepa Ropa dꞌai egravemukomedhaa ladhe na dhegraveu sabꞌa ne egravele lenegraveti papegravedꞌa na

Lamatua Yesus pamamuri hari ana negravetica dhegraveu bhegraveni balu

11 Asa begraveli egraveegravena Yesus degravenge ana mad-hutu Na pakegravedꞌi lasi asa rae egraveci ngarana Nain Dhegraveu ae kako palere degravenge Ne12 Ropa regravengu oe degravetu degravenge hegravebꞌa tedhemaso asa rae ne ra paraga degravenge dhegraveuca nau lasi padhane dhegraveu madhe Dhegraveumadhe ne ana mone mesa negraveti ca dhegraveubhegraveni balu 13Ropa Yesus negravedhi bhegraveni balune ka dꞌaraNa roe HegraveiaNa lii degravenge bhegravenine aku Negravengu na ldquoIna Tangi ia kardquo

14 Hegraveia Yesus laꞌe padegravetu-degravetu ka Nagꞌagꞌe karadꞌa dhegraveu madhe ne Ka dhegraveudhu pasae karadꞌa ne titu taha Hegraveia

Yesus lii degravenge dhegraveu madhe aku Negravenguna ldquoAna Kegravedꞌi kardquo 15 Ka ana ne mamurihari hegraveia na kegravedꞌi madhegravedi Egravele egraveegravena kana padhai lii degravenge dhegraveu ae dhu titu reorare ne Aa Yesus peka degravenge bhegraveni balune aku Negravengu na ldquoIna Ana mu ka neꞌerdquo

16 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu segravera madhaꞌu titukegravena Ka ra koa-kio Ama Lamatua pekana ldquoAma Lamatua pua le ca dhegraveu Na dhukapai risi dhu negraveti lii padhai Na hia egravedhirdquoAbhu hari dhu leo peka na ldquoAma Lamatuamai le egravetu talora aae egravedhi ho padꞌelo dꞌarahua iia Nardquo 17Hegraveia lii lolo ne ra palolo dꞌaimia-mia egravetu propensi Yudea degravenge era leokahegravei

Yohanis tuka sarani pua dhegraveu dua lasiparaga degravenge Lamatua Yesus

(Mateos 112-19)18-20 Ana madhutu Yohanis tadegravengi aaꞌi

le ngaa-ngaa dhu Yesus adꞌu-ue Ka lasilole degravenge Yohanis egravetu dꞌara begravedho Hegraveiana pua dhegraveu dua lasi ho karegravei Ne peka naldquoAma ne tareꞌa-reꞌa Kristus dhu jiꞌi matetae-tae do Do jiꞌi mate hari ku dhegraveuleordquo

Egravele ka ra paraga degravenge Yesus ka ra karegraveisegravemi egraveegravena ka

21 Lodꞌo ana madhutu Yohanis se egravetuegraveegravena Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu ae negraveti pa-pegravedꞌa ra Na bata eele nidhu negraveti dhegraveu AaNa paꞌegravele dhegraveu begravedhu ka regravedhi hari

22 Ka Yesus peka degravenge ra ldquoLegravepa kaho mi peka degravenge aꞌa Ku Yohanis aaꞌi-aaꞌi dhu miu tadegravengi degravenge megravedhi unumi segravemi dhu dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua ngara na Yesaya suri tegraveke

lsquoDhegraveu begravedhu regravedhi hariDhegraveu karuku kegravedꞌi ho kako hariDhegraveu pegravedꞌa kusta isi ra milu hariDhegraveu katele-katipa tadegravengi hariDhegraveu madhe mamuri hariDhegraveu dhu degravenge boe unu nanene Lii

Lolo Beꞌarsquo23 Lami ho peka kahegravei degravenge aꞌa Ku

Yohanis na lsquoDhegraveu dhu makae boe segravemirare Jaꞌa regravengu abhu aꞌotorsquo rdquo

24 Ropa ana madhutu Yohanis se legravepahegraveia Yesus peka degravenge dhegraveu ae segravera lula-negraveti Yohanis na ldquoLodꞌo miu lami tengeYohanis egravetu dꞌara padꞌa sodꞌa egraveegravena miupangee na paraga degravenge dhegraveu dhu lalolena segravemi ngaa Tatu miu lami boe hoparaga degravenge dhegraveu dhu roe aai-roe egraveegravela

722 Yesaya 355-6 611

Lukas 725 106 Lukas 746nuka segravemi kalai egraveegraveu dhu bhabheu mad-hutu lai ngegravelu di 25 Tatu lami boe holadhe dhegraveu dhu pake megravedha-papake dhukabꞌua aae te dhegraveu segravemi egraveegravena era pea nadhodhoka egravetu dꞌara egravemu dhegraveu aae di 26Demiu lami tenge dhegraveu cee egravetu negravei Miupangee na lami tenge dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua do Tareꞌa Te negravengu risinegraveti ca dhegraveu negraveti padhai lii Lamatua 27 Teegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci dhu suri tegravekele nalsquoNanene Jaꞌa pua dhegraveu Jaꞌa

segravena ka bhoke jꞌara hia Egraveursquo28 Egravetu rai-haha ne abhu boe ca dhegraveu sa

dhu kapai risi negraveti Yohanis Te ngaa dhegraveudhu ana iiki-iiki egravetu talora aae dhegraveu unuAma Lamatua kapai risi negraveti Yohanisrdquo

29 Dhegraveu dhu tadegravengi lii padhai Yesusregravengu reꞌa le peka na jꞌara Lamatua egraveegravenajꞌara mamuri dhu legraveke Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge dhegraveu roro bea segravera Lula regravenguuru egraveegravena abhu sarani aa nanene kahegravei liiajꞌa-nori negraveti Yohanis 30 Te ngaa dhegraveunegraveti partei agama Parisi degravenge dhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora agama Yahudi segravera roꞌo boemadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua Negraveti egraveegravenaka ra manegravengi boe Yohanis sarani si

31Hegraveia Yesus karegravei dhegraveu seꞌe akuNegravenguna ldquoJaꞌa pakasame dhegraveu-dhegraveu taa limuriseꞌe degravenge ngaa Dhegraveu segravemi ngaa ka see32Regravengu se egraveci egraveegravena ka degravenge ana-ana dhumadhegravedi egravetu dꞌara pasa Ra reꞌa dhokapaꞌoo-parodha degravenge kaꞌuu-kamuki pekanalsquoJiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi tiu sakino

te ngaa miu roge boe degravenge karejꞌeAa jiꞌi sodꞌa lii beke dhegraveu madhe

te ngaa miu tangi boersquo33 Te Yohanis tuka sarani ninu boe

egravei anggor aa na dꞌegravei puasa miu kaꞌuu-kamuki peka na lsquoNegravengu ne nidhu taorsquo34 Te ngaa limuri ne Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne tema kinu egravei anggor degravengekuꞌa roti Ka miu kaꞌuu-kamuki peka nalsquoDhegraveu ne dhegraveu gagoo-gagehu Aa temamahu Paꞌangalai degravenge dhegraveu roro bea Aapartei egraveci degravenge dhegraveu dhu laku-laku boeDhu neꞌa heka ngiꞌu narsquo 35 Te ngaa mipatadhe lii Jaꞌa ne Dhegraveu dhu reꞌa megraveutatu regravengumadhutu dadꞌegravei Ama Lamatuardquo

Lamatua Yesus naꞌa-ninu egravetu egravemu Simon36 Egravetu dꞌara kota ne abhu dhegraveu Parisi ca

dhegraveu ngara na Simon Ca lodꞌo na negraveru

Yesus si mai raꞌa asa egravemu negravengu HegraveiaYesus si lasi madhegravedi ka neo raꞌa 37 Lodꞌoegraveegravena bhegraveni kajeo ca dhegraveu tadegravengi kahegraveina Yesus si neo raꞌa-rinu egravetu egraveegravena Kana maso laꞌe negravedꞌu degravenge egravei hegraveu megravengica boto dhu kabꞌua aae 38 Na mai padegravetudegravenge Yesus re kabodhoNa Hegraveia na patitukegravetu urutuu na egravetu haga Yesus Na tangidꞌara pegravedꞌa degravenge roma iisi toke egravei madhana hae legraveke haga Yesus Ka na seka hagaYesus pake regraveu kegravetu na aa na loe boe uuhaga Yesus kahegravei Egravele ka na pasuti egravei hegraveumegravengi egraveegravena mi haga Yesus

39 Simon neꞌa megraveu jꞌara mamuri bhegravenine Negraveti egraveegravena ka na pajiko egravetu dꞌarana ldquoNeꞌe jꞌajꞌi mi tadha na Yesus nedhegraveudhunegraveti boe lii padhai AmaLamatuaLadhe tareꞌa-reꞌa Ama Lamatua ka dhupuaNe mai tatu Negravengu neꞌa na bhegraveni dhugꞌagꞌe Negravengu ne bhegraveni kajeo Dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua segravemi boe Negravengune lula dhegraveu mola-megraveci bisa boe padegravetudegravenge dhegraveu kajꞌalurdquo

40 Te ngaa Yesus neꞌa ngaa dhu Simonngee Ka Na peka aku Negravengu na ldquoSimonSegravemi neꞌe Jaꞌa neo peka degravenge egraveu ca jꞌarardquo

Hegraveia Simon dhaa aku negravengu na ldquoAmaMese peka laardquo

41 Ka Yesus core lii peka na ldquoAbhu cadhegraveu dhu tema hia dhegraveu pija doi na Uruegraveegravena na hia negravedhi dhegraveu dua pija doi naDhegraveu egraveci abhu legravemi ngasu doi iia aa cadhegraveu hari legravemi nguru di 42 Te ngaa dꞌailodꞌo pula doi seꞌe dua ra bisa boe bꞌaerare Ka dhegraveu dhu hia pija rasa kasia miregravengu dua ra Negraveti egraveegravena ka na peka midua ra segravena ka bꞌae ia ka kegravelu ra segravera Demadhutu egraveu negraveti dhegraveu dua se cee ka dhusue risi dhegraveu tema hia dhegraveu pija doi nerdquo

43 Egravetu dꞌara ciki ooꞌe na kahegravei Simondhaa peka na ldquoTatu dhegraveu dhu kegravelu na aerisirdquo

Ka Yesus dhaa na ldquoMema tareꞌardquo44 Ka Yesus ladhe bhegraveni ne hegraveia Na peka

degravenge Simon aku Negravengu na ldquoEgraveu ladhesegraveku bhegraveni ne Deo na Jaꞌa maso asa dꞌaraegravemu egraveu egraveu tegraveke boe egravei segravena ka rase hagaJaꞌa madhutu adꞌa egravedhi Te ngaa bhegraveni nepabasa haga Jaꞌa degravenge egravei madha na ka naseka pake regraveu kegravetu na 45 Aa ropa egraveu soruJaꞌa maso asa dꞌara egravemu egraveu egraveu uu boe Jaꞌamadhutu adꞌa egravedhi Te ngaa karegravei negraveti Jaꞌaegravetu dꞌara egravemu egraveu bhegraveni ne loe boe uu hagaJaꞌa 46 Egraveu bhegravelu eele adꞌa dhu palona egravei

727 Meliaki 31 730 Mateos 2132 Lukas 312 738 Mateos 267 Markus 143 Yohanis 123

Lukas 747 107 Lukas 814hegraveumegravengimi kegravetu tamu ropa Jaꞌamai deona Te ngaa bhegraveni ne bhori le egravei hegraveumegravengidhu kabꞌua titu kegravena mi haga Jaꞌa 47 Egraveunanene paie Sasala bhegraveni ne mema aeTe ngaa Lamatua saku eele aaꞌi le lula napadꞌelo le sasue na degravenge manegravengi makasiae-ae mi Jaꞌa Te ngaa bagi dhegraveu dhu rasana tao boe sasala ae negravengu ngee na parluuboe abhu abho ae kahegravei Negraveti egraveegravena kanegravengu neꞌa boe sue aa neꞌa boe manegravengimakasi mi Lamatuardquo

48 Hegraveia Yesus lii degravenge bhegraveni ne pekana ldquoJaꞌa saku eele le sasala egraveu aaꞌi-aaꞌi rardquo

49 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhegravedi raꞌapalere-lere pakaꞌuu aku regravenguna ldquoHuuhNa ngee na Negravengu ne cee Na bani titukegravena saku eele sasala-sasigo dhegraveu Jꞌaraneꞌe ne dhodhoka Ama Lamatua mesa Nadhu degravenge hak ho saku eele sasala dhegraveurdquo

50 Te ngaa Yesus peka degravenge bhegraveni neaku Negravengu na ldquoLula egraveu legraveka le Jaꞌa negravetiegraveegravena ka Lamatua hia le egraveu mamuri Legravepaka degravenge mera-milurdquo

8Dhegraveu bhegraveni-dhegraveu bhegraveni dhu madhutu

Lamatua Yesus1 Negravebhu boe ka Yesus degravenge ana mad-

hutu Na dhegraveu canguru dua segravera kakopalegraveme kota-kota degravenge rae-rae egravetu segraveraLaꞌe lolo degravenge dhegraveu dadꞌegravei Ama LamatuaEgraveegravena ka dhu jꞌajꞌi lii lolo beꞌa hia regravenguaaꞌi-aaꞌi ra 2Egravetu dꞌara kaboko regravengu abhukahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveu bhegraveni dhu madhutuBhegraveni se dhu uru egraveegravena abhu rupa-rupa pa-pegravedꞌa aa cahagꞌe dhu nidhu tao Te ngaaYesus ka dhu puri-paꞌegravele aaꞌi si Nuka segravemiMaria negraveti rae Magdala dhu uru egraveegravenaYesus bata eele pidhu nidhu negraveti negravengu3Abhu kahegravei Susana degravengemamaYohanaYohana ne dhegraveu egravemu Kusa Kusa nekapala urusan negraveti egravemu dhegraveu aae HerodesAa abhu ae kahegravei bhegraveni leo dhu lasi palere-lere degravenge Yesus si Bhegraveni se pake doi-dhari regravengu mesa ra ho ogo Yesus si egravetujꞌara

Lii pakasame lula-negraveti dhegraveu cebꞌe hini egraveturupa-rupa rai

(Mateos 131-9 Markus 41-9)4 Ca tegraveka dhegraveumai negraveti rae-raeho tenge

Yesus Ropa dhegraveu ae se pakaboko hegraveiaNa lolo degravenge ra pake lii pakasame egraveci

aku Negravengu na 5 ldquoAbhu ca dhegraveu sabꞌa oka-tedhe dhu laꞌe cebꞌe hini asa dꞌara okana Hini se cahagꞌe legraveke egravetu jꞌara Ropadhegraveu kako re egraveegravena jꞌegraveli legraveke hini se Aamanu-bhui mai ka tutu raꞌe aaꞌi 6Hini ca-hagꞌe legraveke egravetu dedha rai dhu pegravenu degravengehadhu Hini se muri te ngaa negravebhu boehegraveia kamale dhae-dhae lula egravei kura 7Hinicahagꞌe hari legraveke egravetu era ajꞌu padhudhuTe ngaa ropa hini muri ajꞌu padhudhuhegravelu pamadhe aaꞌi si 8 Aa hini dhu leolegraveke egravetu dedha rai hegraveumegravengi Hini semuridegravenge sega toke kapai ka hua Hua ae titukegravena dꞌai cangasu harirdquo

Lolo egravele ka Yesus paꞌegravele lii pakasamenedegravenge lii dhu megravedhu aku Negravengu na ldquoMiudhu pasa dhilu na ngee paie-iierdquo

LamatuaYesus peka na nga tao kaNegravengudꞌegravei pake lii pakasame

(Mateos 1310-17 Markus 410-12)9 Egravele egraveegravena ka ana madhutu Yesus karegravei

sasoa negraveti lii pakasame deo na10 Na dhaa peka na ldquoSegravemi neꞌe Lula

miu se dꞌegravei madhutu dadꞌegravei Ama Lamatuadegravenge dꞌara kateme negraveti egraveegravena ka Jaꞌa pekapaledꞌa homiumeꞌa tasamia Lamatua neoparedha dhegraveu unu Na Te ngaa dhegraveu leoroꞌo boepareꞌa degravengedadꞌegravei Lamatua Negravetiegraveegravena ka Jaꞌa ajꞌa-nori si pake lii pakasamedi Te dhegraveu negraveti lii padhai Lamatua dhusuri tegraveke le peka nalsquoRegravengu se regravedhi le

te ngaa roꞌo boe reꞌaRegravengu tadegravengi le

te ngaa roꞌo boe segravemirsquo rdquoLamatuaYesus peka sasoa negraveti hini deo sa(Mateos 1318-23 Markus 413-20)

11 Hegraveia Yesus peka sasoa negraveti liipakasamene akuNegravenguna ldquoHini se nukaLii Holo-Nori Ama Lamatua 12 Hini dhulegraveke egravetu jꞌara nuka dhegraveu dhu nanene LiiHolo-Nori Ama Lamatua te ngaa dhegraveuaae nidhu mai parame nare negraveti dꞌararegravengu Degravenge jꞌara neꞌe regravengu parcayaboe Lamatua aa abhu boe mamuri 13Hinidhu legraveke dedha hadhu nuka dhegraveu dhunanene Lii Holo-Nori Ama Lamatua degravengedꞌara karejꞌe Te ngaa amo na maregravemaboe Regravengu parcaya te ngaa ropa paragadegravenge jꞌajꞌegravera regravengu manahu 14 Hinidhu legraveke era ajꞌu padhudhu nuka dhegraveudhu tadegravengi ka ra segravemi rare Lii Lolo BeꞌaTe ngaa nare negravebhu boe ka regravengu bhegravelu

83 Mateos 2755-56 Markus 1540-41 Lukas 2349 810 Yesaya 69-10

Lukas 815 108 Lukas 832eele Lii Lolo Beꞌa lula regravengu bhute degravengelaladhe sasabꞌa-laꞌa regravengu megravedha-panyauregravengu aa degravenge neo mamuri karejꞌe diNegraveti egraveegravena ka parcaya regravengu degravenge boekabꞌua ngaa-ngaa 15Te ngaa hini dhu legravekeegravetu dedha rai hegraveu megravengi nuka dhegraveu dhumamuri mola degravenge dꞌara hua iia Roparegravengu tadegravengi Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatuaregravengu segravele asa dꞌara regravengu Degravenge jꞌarane regravengu parcaya taa-taa aa adꞌu-ue jꞌaradhu beꞌardquo

Lii upama negraveti saguru labhu pake egraveru rai(Markus 421-25)

16 Ka Yesus peka hari na ldquoAbhu egravetumia dhegraveu paheo rare labhu iiki ho egraveegravenana saguru degravenge egraveru rai Aa abhu egravetumia dhegraveu tao labhu egravetu roꞌa koi Teladhe tao segravemi egraveegravena dhegraveu bisa boe regravedhiheo na Labhu dhu guna nuka pad-hegravedi egravetu era dedha segravena ka heo na bisapasaraa dhegraveu dhu maso mai 17 Egraveci egraveegravenakahegravei degravenge aaꞌi-aaꞌi dhupahuni limuri nebegraveli-camegravedꞌa pasabhoka Aa madha jꞌara-madha jꞌara dhu dhegraveu reꞌa boe limuri neegraveegravena na dhegraveu bisa reꞌa megraveu

18 De miu hudꞌi pangee paie-iie ku jꞌaraseꞌe Dhegraveudhuneo tenge tareꞌa-reꞌa dadꞌegraveiLamatua negravengu asa dꞌegravelu-megraveu Te ngaaregravengu dhu pusi pahae boe dadꞌegravei Lamatuaregravengu asa goardquo

Cee ka dhu tareꞌa-reꞌa aꞌari LamatuaYesus

(Mateos 1246-50 Markus 331-35)19 Ca tegraveka Yesus bhute degravenge dhegraveu ae

Hegraveia ina degravenge ari Na mai neo paragadegravenge Ne Te ngaa ra bisa boe lasi padegravetulula dhegraveu se ae titu kegravena 20 Ka abhudhegraveu laꞌe peka degravenge Yesus na ldquoAma Inadegravenge ari Ama egravetu liꞌu segravei Ra neo paragadegravenge Amardquo

21 Ka Na dhaa peka na ldquoOo Te ngaasegravemi neꞌe Ina degravenge aꞌari Jaꞌa nuka regravengudhu tareꞌa-reꞌa dꞌegravei nanene Lii Lolo BeꞌaAma Lamatua aa tao madhuturdquo

Lamatua Yesus pamau ngegravelu aae(Mateos 823-27 Markus 435-41)

22 Ca lodꞌo Yesus gale dhegraveu pajuu-paleha Na aku Negravengu na ldquoMai lati ka asacabegraveka danordquo Ka ra caꞌe koha cue hegraveiapakegravedꞌi lasi 23Ropa regravengu egravetu talora danoYesus bhegravejꞌi Negravebhu boe cagꞌagꞌa laa ngegravelu

aae mai Naha tegravebꞌe koha hegraveia egravei maso sadꞌara ka oe molo

24 Ropa regravedhi segravemi egraveegravena hegraveia ana mad-hutu se paregravei Ne peka na ldquoAma AmaKegravedꞌi ho tolong ku laa Te egravedhi madhe aaꞌikegravenardquo

Ka Yesus kegravedꞌi Hegraveia Na kai ngegravelu degravengenaha peka na ldquoMau kardquo Kacaꞌa laa ngegraveludegravenge naha mau degravenge ka

25 Hegraveia Na pasanegravedꞌe ana-ana madhutuNa akuNegravenguna ldquoNga tao kamiu parcayamegraveka Jaꞌardquo

Regravengu madhaꞌu degravenge malaa ka rapakaregravei egraveci degravenge egraveci aku regravengu na ldquoCeeka Yesus ne Tasamia ka Negravengu bisaparedha ngegravelu degravenge naha ka ra madhutudadꞌegravei Nardquo

Lamatua Yesus babegravege eele nidhu negravetidhegraveu hujꞌu

(Mateos 828-34 Markus 51-20)26 Negravebhu boe regravengu dꞌai rai Garasa egravetu

sebhe dano Galilea 27-29 Egravetu era neꞌedhegraveu egraveci dhu negravebhu ae le nidhu ae pahujꞌune Dhegraveu ne degravenge boe egravemu ka na pea egravetuera roꞌa dhegraveu madhe Begraveli-begraveli egraveegravena kakolaꞌe-mai dhu pake boe megravedha-papake Tenidhu segravera loe boe paredha ne Dhegraveu dhuegraveki le pegraveri-pegraveri hari degravenge rate aa pakanaune degravenge kanau begravesi te ngaa na legraveku egraveta siKa nidhu se laka-seti ne ho laꞌe asa era dhukaliu

Ropa Yesus si puru negraveti dedha koha kadhegraveu hujꞌu ne mai asa Yesus Hegraveia napaꞌoo-parodha Ka na pabegravebhe iisi aa napatitu kegravetu urutuu egravetu haga Yesus HegraveiaYesus paredha nidhu segravera aku Negravengu naldquoEe nidhu Rai eele negraveti dhegraveu neꞌerdquo

Hegraveia dhegraveu hujꞌu ne paꞌoo peka naldquoBaku gagu jaꞌa Te jaꞌa keꞌa Egraveu ne YesusAna negraveti Ama Lamatua dhu Dedha RisiEele Egraveu baku pajꞌegravera jaꞌardquo

30 Ka Yesus karegravei ne ldquoNgara egraveu ceerdquoHegraveia nidhu se dhaa aku regravengu na ldquoLe-

gion te jiꞌi se ae segravemi sordadꞌu riho-rihordquoNa lii segravemi egraveegravena lula nidhu se ae-ae dhumaso egravetu dꞌara ngiꞌu dhegraveu egraveegravena

31 Nidhu se loe boe pamako Yesus segravenaka baku pua regravengu lasi asa dꞌara RoꞌaJꞌajꞌegravera nuka era taha koasa bhabhelu-katubꞌa

32 Te ngaa dhu padegravetu egravetu egraveegravena hahicanau kateme dhu nyuu rai egravetu sebhe

816 Mateos 515 Lukas 1133 817 Mateos 1026 Lukas 122 818 Mateos 2529 Markus 425 Lukas1926 826 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi peka na lsquoGarasarsquo Abhu kahegravei sasuri cahagꞌe dhu suri na lsquoGadararsquo Aaabhu kahegravei dhu suri na lsquoGergesarsquo

Lukas 833 109 Lukas 851-53ledhe Ka nidhu se manegravengi Yesus pekana ldquoPua la jiꞌi maso asa dꞌara hahi segraveirdquoHegraveia Yesus dꞌegravei kahegravei 33Ka nidhu se kaluaka negraveti dꞌara dhegraveu mone ne lasi masoasa hahi Hahi se aaꞌi-aaꞌi ra hujꞌu ka rarai pajꞌala puru negraveti sebhe ledhe ne hegraveiacaroco asa dꞌara dano Aa cegravene ka madheaaꞌi-aaꞌi ra

34 Ropa regravedhi segravemi egraveegravena dhegraveu mad-henge hahi se rai lasi palegraveme rae-rae egravetusegravera lolo aaꞌi-aaꞌi ngaa dhu jꞌajꞌi 35 Ropadhegraveu egravetu rae se tadegravengi lii lolo se kalasi ae-ae segravena ka neo regravedhi unu ra tataodhu jꞌajꞌi le Dꞌai era egraveegravena regravengu ladhena dhegraveu dhu nidhu tao egraveegravena madhegravedimau-mau padegravetu egravetu haga Yesus Negravengupake le megravedha-papake aa na hujꞌu hekaLadhe regravedhi segravemi neꞌe ka aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌimadhaꞌu 36 Hegraveia dhegraveu-dhegraveu dhu ladheregravedhi ngaa dhu jꞌajꞌi ne ra palolo degravengedhegraveu-dhegraveu dhu heka mai segravera tasamia kadhegraveu hujꞌu ne egravele negraveti papegravedꞌa na 37 Kadhegraveu Garasa aaꞌi-aaꞌi ra manegravengi Yesus hotegraveke eele rai regravengu te regravengu madhaꞌu titukegravena

Hegraveia Yesus si caꞌe lasi asa dedha kohasegravena ka legravepa hari asa cabegraveka dano Galilea

38 Te ngaa dhegraveu deo na dhu nidhu taoloe boe pamako Yesus aku negravengu naldquoAma Hudꞌi laa jaꞌa madhutu Ama kahegraveirdquo

Te ngaa Yesus dhaa ne peka na 39ldquoSegravemineꞌe ku laa Beꞌa risi egraveu legravepa ka asa aꞌari egraveuLamu lolo aaꞌi degravenge ra na Ama Lamatuatao le jꞌara dhu beꞌa hia egraveurdquo

Hegraveia dhegraveu ne kako palegraveme dꞌara kota nena palolo degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra peka naYesus ka dhu paꞌegravele negravengu

Lamatua Yesus pamamuri hari ana bhegraveninegraveti Yairus aa paꞌegravele bhegraveni egraveci dhu legraveke pa-pegravedꞌa bhegraveni

(Mateos 918-26 Markus 521-43)40 Egravele egraveegravena ka Yesus si lasi hari degravenge

koha asa cabegraveka dano Galilea Lodꞌo regravengupuru negraveti dedha koha dhegraveu ae dhu matemema le Yesus Dhegraveu se mai ae-ae ho soruNe 41-42 Egravetu neꞌe abhu ca dhegraveu ngarana Yairus Negravengu kapala egravemu manegravengi-mangajꞌi egravetu dꞌara kota ne Ana na dhokaca dhegraveu di ana bhegraveni umur na cangurudua tegraveu Ana bhegraveni ne dhu pegravedꞌa aaeoe madhe Ropa Yairus negravedhi Yesus maihegraveia laꞌe patitu kegravetu urutuu na egravetu madha

Yesus Namanegravengi ho Yesus dhuli egravemu nasegravena ka puri-paꞌegravele ana na

Dhaa nare ka Yesus madhutu degravenge neasa egravemu na Aa dhegraveu ae madhutu regravenguKa regravengu paseti egraveci degravenge egraveci

43 Abhu kahegravei dhegraveu bhegraveni egraveci dhu kakodegravenge regravengu Bhegraveni ne dhu legraveke papegravedꞌadhegraveu bhegraveni dhu loe boe canguru dua tegraveukegravena Doi-dhari degravenge megravedha-panyau naegravele aaꞌi le ho bꞌae dote-matarii Te ngaaabhu boe dhu bisa puri-paꞌegravele ne Papegravedꞌana asa na hoedagger 44 Ka na ara padegravetu-degravetuasa Yesus negraveti kabodho Hegraveia na gai legravekesuu kodho Yesus Ropa na gai legraveke kodhoYesus ne hegraveia papegravedꞌa na egravele degravenge ka

45 Cagꞌagꞌa laa Yesus titu taha Hegraveia Nakaregravei peka na ldquoCee ka dhu goi legraveke Jaꞌardquo

Te ngaa abhu boe ca dhegraveu sa dhu man-gaku Ka Petrus bꞌala aku negravengu na ldquoAmaDhegraveu ae-ae ka dhu tao paseti aa patule-pajuku negraveti kabodho Segravemi neꞌe ne teꞌa nacee ka dhu goi legraveke Amardquo

46 Te ngaa Yesus peka degravenge ne ldquoAadꞌoDeo na Jaꞌa rasa abhu koasa dhu kalua negravetingiꞌu Jaꞌa De Jaꞌa keꞌa na ca dhegraveu dhusangaja gai Jaꞌardquo

47 Ropa bhegraveni ne neꞌa na negravengu bisaboe pasili hegraveia na madhaꞌu titu kegravena Isina regravebha-regravebha ka laꞌe patitu kegravetu urutuuegravetu madha Yesus Hegraveia na lolo mi dhegraveu aesegravera nga tao ka negravengu gai Yesus Aa nalolo kahegravei na ropa negravengu gai legraveke Yesusnegravengu egravele degravenge negraveti papegravedꞌa na

48 Hegraveia Yesus lii degravenge ne peka na ldquoAnahegraveni Egraveu egravele negraveti papegravedꞌa lula egraveu parcayaJaꞌa Legravepa ka degravenge mera-milurdquo

49 Lodꞌo Yesus padhai lii era degravenge bhegravenine ca dhegraveu negraveti Yairus mai peka degravenge neldquoAma ee Ana ama aadꞌo heka Na madhele de pajꞌegravera ia ka Ama Meserdquo

50 Te ngaa ropa Yesus tadegravengi narelii peka dhegraveu egraveegravena hegraveia Yesus lii degravengeYairus ldquoMau-mau Baku madhaꞌu Par-caya mi Ama Lamatua di Negravengu ka dhuhia mamuri mi ana egraveurdquo

51-53 Ropa regravengu dꞌai egravemu Yairus dhegraveuae le Ra tangi degravenge dꞌara pegravedꞌa Ka Yesuskai si peka na ldquoAe eele ka tangi laa Anane madhe boe Dhoka na bhegravejꞌi dirdquo

Te ngaa dhegraveu se pahae boe ra maripakapengo hegravebꞌa te regravengu regravedhi unu raana ne maꞌegravete aꞌae Hegraveia Yesus manegravengisegravena ka ina-ama negraveti ana bhegraveni ne Petrus

dagger 843 Egravetu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu suri boe ldquoDoi-dhari degravenge megravedha-panyau na egravele aaꞌi le ho bꞌaedote-matariirdquo

Lukas 854 110 Lukas 917Yohanis degravenge Yakobis maso lasi palere-lere degravenge Ne Dhegraveu leo segravera Na hia simate egravetu liꞌu

54 Rare dꞌara ka Yesus kegravepe ai ana nehegraveia Na paroa peka na ldquoAna Kegravedꞌi kardquo55 Cagꞌagꞌa laa ana ne mamuri hari ka nakegravedꞌi titu Hegraveia Yesus lii degravenge ina anabhegraveni ne na ldquoHia ana ne naꞌardquo 56 Ina-ama ana ne malaa-maloha Te ngaa Yesuspasanegravedꞌe si baku palolo degravenge dhegraveungaa dhu jꞌajꞌi ne

9Lamatua Yesus pua ana madhutu Na

dhegraveu canguru dua segravera pakako sasabꞌa Na(Mateos 105-15 Markus 67-13)

1 Ca lodꞌo Yesus pakaboko nare anamadhutu Na dhegraveu canguru dua segravera KaNa hia si koasa ho babegravege eele nidhuaa puri-paꞌegravele dhegraveu negraveti rupa-rupa egravei pa-pegravedꞌa 2 Na pua si lasi lole jꞌara-jꞌaraparedha Ama Lamatua aa puri-paꞌegravele pa-pegravedꞌa dhegraveu egravetumia-mia 3Te ngaa Na pekadegravenge si aku Negravengu na ldquoSanegravedꞌe paie-iieBaku megraveti kahegravei ngaa-ngaa egravetu jꞌara Kakodhoka degravenge kodho egravetu ua di Baku megravetikodho silu Baku megraveti kahegravei tatea tas geejꞌara do doi-dhari 4Ladhedꞌai ka dꞌara raeegraveci abhu dhegraveu dhu soru miu na lami peadegravenge ne Magemi hagꞌe-hagꞌe egravemu kahegraveiPea taruu egravetu dꞌara egravemu egraveegravena toke miupakegravedꞌi tegraveke eele rae egraveegravena 5 Ladhe miumaso asa dꞌara rae egraveci hegraveia dhegraveu-dhegraveu egravetusegravera roꞌo boe segravemimiu aa roꞌo boe nanenelii padhai miu na pakegravedꞌi tegraveke eele raeegraveegravena Lodꞌo miu tegraveke eele rae egraveegravena taomadhutu adꞌa ho caro eele ahu negraveti hagamiu Aa mi peka degravenge ra lsquoMiu se ladhemoꞌo boe nanene lii jiꞌi pe miu segravemi merepala mirsquo rdquo

6 Egravele ka ana madhutu se lasi ka asa rae-rae Ra lole degravenge dhegraveu-dhegraveu Lii Lolo BeꞌaAma Lamatua Aa puri-paꞌegravele kahegravei dhegraveunegraveti papegravedꞌa egravetu mia-mia

Dhegraveu aae Herodes bingu lula Yesus(Mateos 141-12 Markus 614-29)

7 Ca tegraveka rupa-rupa lii lolo lula-negravetiYesus ne dꞌai le dhegraveu aae Herodes An-tipas Ropa na tadegravengi lii lolo se hegraveia nabingu lula dhegraveu cahagꞌe peka na ldquoYesusne nuka Yohanis tuka sarani dhumamuri

hari lerdquo 8Aa cahagꞌe hari peka na ldquoNegravengune baki Elia dhu mamuri harirdquo

Abhu dhu leo hari peka na ldquoNegravengu neca dhegraveu negraveti dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuadhu uru-uru segraverardquo

9 Te ngaa Herodes sanegravedꞌe era peka naldquoCa hari ni jaꞌa pua le poro pamaꞌegravete kegravetuYohanis De na mamuri hari do Aa cadhegraveu ne cee harirdquo Ka na tenge jꞌara segravenaka patoo madha degravenge Yesus

Lamatua Yesus pangaꞌa legravemi riho dhegraveu(Mateos 1413-21 Markus 630-44 Yohanis

61-14)10 Ca lodꞌo ana madhutu dhu Yesus pua

segravera legravepa mai paꞌegraveci hari degravenge Ne Ralolo degravenge Ne aaꞌi-aaꞌi dhu regravengu tao KaYesus si kakomesa-mesa ra asa era egraveci dhupadegravetu degravenge rae Betsaida ho ra ae egravetuegraveegravena 11 Te ngaa dhegraveu ae dhu reꞌa rarena Yesus si neo lasi sa mia ka ra pakiꞌu relimuri Yesus segravemi si hegraveia Na paꞌegravele dhegraveupegravedꞌa aaꞌi-aaꞌi aa Na peka-padhai degravengera jꞌara-jꞌara AmaLamatuanegravedꞌu paredha

12 Ropa dꞌai lodꞌo nihia ka canguru duaana madhutu Yesus segravera peka degravenge NeldquoBeꞌa risi Ama pua dhegraveu seꞌe lasi asa rae-rae dhu padegravetu degravenge era neꞌe segravena ka ratenge ngangaꞌa unu ra Aa hudꞌi laa ra lasitenge era ho jꞌunu taha Te era dhu kajꞌegraveunegraveti rae segravemi neꞌe tasamia ka regravengu bisaabhu raꞌa-rinurdquo

13-14 Te ngaa Yesus bꞌala si peka naldquoSegravemi neꞌe Miu ka dhu pangaꞌa sirdquo

Hegraveia anamadhutu se dhaa peka na ldquoIraii Ama ee Tasamia bisa segravemi egraveegravenaDhegraveu se risi negraveti legravemi riho dhegraveu Egraveegravenadhegraveu mone di ige megraveka bhegraveni degravenge ananiki Egravetu dꞌara adhe-aai jiꞌi abhu dhokaroti legravemi bua degravenge iꞌa dua ngiꞌu di LadheAma neo segravena ka jiꞌi pangaꞌe dhegraveu seꞌetasa mera mia ho jiꞌi hegraveli ngangaꞌa ae-aehia rardquo

Ka Yesus dhaa ldquoPakaboko si madhegravedilegravemi nguru-legravemi nguru dhegraveu ca kabokordquo

15 Hegraveia lasi tao segravemi egraveegravena 16 Ropa dhegraveuse madhegravedi ka Yesus nare roti legravemi buadegravenge iꞌa dua ngiꞌu segravera Ka Na tangarasa dedha ho Na manegravengi makasi Egravele kaYesus pamae roti degravenge iꞌa segravera Hegraveia Najꞌole sa ana-ana madhutu Na ho papalami dhegraveu-dhegraveu segravera 17 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi se

95 Lukas 104-11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1351 97 Herodes Antipas ne ana negraveti Herodes KapaiHerodes Kapai egraveegravena ka pua pamadhe ana iiki-ana iiki egravetu Betlehem legraveke degravenge lodꞌo rara iisi Lamatua Yesus Ladheegravetu Mateos 216-18 98 Mateos 1614 Markus 828 Lukas 919 913-14 Mateos 1421

raꞌa toke begravecu Ka ngangaꞌa dhu risi segraverakaboko rare pegravenu canguru dua soe

Petrus mulai neꞌa megraveu na LamatuaYesus nuka Kristus

(Mateos 1613-19 Markus 827-29)18 Ca tegraveka Yesus laꞌe mesa Na ho sabajꞌa

egravetu era egraveci Hegraveia ana madhutu Na mai kapaꞌegraveci degravenge Ne Sabajꞌa nare ka Yesuskaregravei si aku Negravengu na ldquoMiu tadegravengi-tadegravengi dhegraveu palolo na Jaꞌa ne ceerdquo

19 Hegraveia ra dhaa ldquoCahagꞌe peka na Yoha-nis tuka sarani Aa cahagꞌe peka na bakiElia Ladhe aadꞌo na ca dhegraveu negraveti dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua uru-uru segraveradhu mamuri harirdquo

20 Hegraveia Yesus karegravei hari si peka naldquoMadhutu aꞌabhu miu na Jaꞌa ne ceerdquo

Ka Petrus dhaa ldquoAma ne Kristus nukaDhegraveu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karegravei negravetiuru kardquo

21 Egravele ka Yesus kai si segravena ka baku aledegravenge dhegraveu egraveci sa peka na Negravengu naKristus

Lamatua Yesus peka jꞌara mamadhedegravenge mamuri hari Na

(Mateos 1621-28 Markus 831mdash91)22 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na aku

Negravengu na ldquoJaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa hudꞌi pasae ku rupa-rupa jꞌajꞌegraveradhu bia Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu heka adꞌaYahudi kegravetu agama Yahudi degravenge meseagama segravera roꞌo boe segravemi ladhe peka naJaꞌa ne Kristus Aa egraveegravena na ra pamadheJaꞌa Mema tareꞌa-reꞌa Jaꞌa madhe te ngaaasa camegravedꞌa egraveegravena Jaꞌa mamuri harirdquodagger

23 Egravele ka Na peka degravenge dhegraveu ae seaku Negravengu na ldquoDhegraveu dhu neo madhutuJaꞌa negravengu hudꞌi madhutu degravenge dꞌarakateme egravetu lodꞌo begraveli-lodꞌo begraveli Negravenguhudꞌi core eele ku dadꞌegravei dꞌara na Negravenguhudꞌi madhutu taruu masi ka dhegraveu neopamadhe ne nuka segravemi dhegraveu pasae ajꞌupalolo-palegravebha na ho laꞌe asa era ra pa-madhe ne 24 Te dhegraveu dhu sadia madhelula madhutu Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa negravenguunu mamuri taa-taa degravenge Ama LamatuaTe ngaa dhegraveu dhu neo dhoka mamuri hia

ngiꞌu aae na begraveli-camegravedꞌa negravengu pakajꞌegraveu-jꞌegraveu negraveti Lamatua 25Ladhe dhegraveu unu aaꞌingaa-ngaa egravetu rai-haha ne te ngaa AmaLamatua tule eele ne aꞌoto na ngaa 26 Jaꞌane Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa De dhegraveudhumakaemadhutu Jaꞌa aamakae segravemi liiajꞌa Jaꞌa Jaꞌa kahegravei makae mangaku negravenguegravetu madha Ama Lamatua lodꞌo Jaꞌa legravepamai negraveti sorga Te begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa purumai degravenge dadedha Ama Ku palere-leredegravenge ana-ana pajuu Na negraveti sorga 27 Jaꞌapeka patareꞌa degravenge miu Abhu pegraveri-pegraverinegraveti miu egravetu seꞌe se begraveli-camegravedꞌa ladheregravedhi unu ra Lamatua negravedꞌu paredha hekara madhe kegravenardquo

Rupa Yesus ubꞌa eele egravetu kolo ledhe(Mateos 171-8 Markus 92-8)

28 Egravele aru lodꞌo ka Yesus negraveti PetrusYohanis degravenge Yakobis lasi caꞌe asa ledheegraveci ho neo sabajꞌa 29 Dhu Na sabajꞌa eraregravehu Na jꞌajꞌi leko-leo aa megravedha-papakeNa pudhi lao-lao

30 Cagꞌagꞌa laa dhegraveu dua cegraveu mai Dhegraveuse nuka baki Musa degravenge baki Elia Ka rapadhai lii degravenge Yesus 31 Dua ra ladhe naleꞌe-leꞌe hegraveti-hegraveti Tegravelu ra padhue-padhailula-negravetimamadhe Yesus begraveli-camegravedꞌa egravetuYerusalem

32 Lodꞌo egraveegravena Petrus degravenge angalai nadhegraveu dua segraveramusimadha sakaa titu kegravenaka ra bhegravejꞌi luu Ropa ra kabegravedhi hegraveiaregravedhi Yesus titu degravenge dhegraveu dua Aa regravedhiYesus dhu kahaꞌa kahegravei

33RopaMusa degravenge Elia neo legravepa Petrusbingu neꞌa heka tao tasamia Ka na padhailii leli na peka na ldquoAma Jiꞌi egravetu neꞌe beꞌadꞌai seli De hua iia jiꞌi tao paleo tegravelu buaCue hia Ama cue hia baki Musa aa cuehari hia baki Eliardquo 34 Te ngaa ropa Petruspadhai lii era raꞌi-liru purumai ka sagururare regravengu Hegraveia Petrus si madhaꞌu bia35Ka ra tadegravengi lii negraveti dꞌara raꞌi-liru egraveegravenapeka naldquoNeꞌe ne Ana Jaꞌa dhu Jaꞌa hagꞌe kore le

Ladhe Na padhai lii nanene Ne paie-iierdquo

36 Ropa lii na egravele Petrus si ladhe regravedhidhoka Yesus mesa-mesa na Regravengu tegravelura peka boe degravenge dhegraveu egraveci sa ngaa dhu

919 Mateos 141-2 Markus 614-15 Lukas 97-8 920 Yohanis 668-69 dagger 922 Lii Yunani ladhe raige lodꞌo nuka deo neꞌe ne lodꞌo ka egraveci (1) begraveli = lodꞌo ka dua (2) camegravedꞌa = lodꞌo ka tegravelu (3) De mamadhe LamatuaYesus ra ige legraveke lodꞌo ka egraveci (nuka Jumat Agung) aa lodꞌo Na mamuri hari negraveti mamadhe Na legraveke lodꞌo ka tegravelu nukacamegravedꞌa (Migu Paska) 923 Mateos 1038 Lukas 1427 924 Mateos 1039 Lukas 1733 Yohanis 1225 935 2 Petrus 117-18 Yesaya 421 Mateos 317 1218 Markus 111 Lukas 322

Lukas 937 112 Lukas 957regravengu regravedhi le Dꞌai negravebhu ku heka rapalolo degravenge dhegraveu leo kegravena

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele ana egraveci dhunidhu bhelu tao ne

(Mateos 1714-18 Markus 914-27)37 Asa begraveli egraveegravena lodꞌo Yesus degravenge

Petrus si puru mai negraveti ledhe dhegraveu aemai paraga degravenge Yesus 38 Ka dhegraveu egravecirodhe Ne peka na ldquoAma Mese Ladhe kuana mone jaꞌa ca dhegraveu ne laa 39 Te abhunidhu dhu loe boe kegravepe ne ka na pakegravecesahegraveka aa nyanyoko ne toke hegravebꞌa nahoro karaka Nidhu ne loe boe dhadhedheana ne aa dꞌegravei boe hia ana ne ae nare cikisa 40 Jaꞌa manegravengi le kahegravei ana madhutuAma se ho ra babegravege eele nidhu ne te ngaatao rare boerdquo

41 Ka Yesus jegraveke si peka na ldquoEeh Miu separcaya boe na Lamatua bisa paꞌegravele dhegraveunegraveti papegravedꞌa ra Miumema dhegraveu dhumeꞌaboe mamuri madhutu jꞌara mola De Jaꞌahudꞌi tatae hari miu toke pegraveri lodꞌordquo

Hegraveia Na peka degravenge ama ana ne ldquoMegravetiana mu sa neꞌe mairdquo

42 Ropa pakako regraveti ana ne asa Yesushegraveia nidhu hake pabegravebhe aa rarumu neTe ngaaYesus paredhanidhuho kalua tegravekeeele ana ne hegraveia na egravele degravenge Ka Yesushia ana ne asa ama na laꞌe 43a Dhegraveu-dhegraveuegravetu segravera dhu ladhe regravedhi koasa Yesus aaꞌi-aaꞌi ra malaa-maloha

Lamatua Yesus peka hari jꞌara mamadheNa

(Mateos 1722-23 Markus 930-32)43b Ropa dhegraveu se padhue era tadha

malaa dhu Yesus tao Negravengu lii degravengeana madhutu Na aku Negravengu na 44 ldquoMiupatadhe paie lii padhai Jaꞌa ne Negravebhu boedhegraveuneopahie Jaꞌa DhegraveuRai-hahaTareꞌa-reꞌa ne Ka ra soro Jaꞌa asa dꞌara adhe-aaidhegraveu leordquo 45 Te ngaa ana madhutu Na sebingu Masi ka regravengu dhane rare boe sasoana te ngaa ra madhaꞌu karegravei Ne sasoa nangaa

Cee ka dhu jꞌajꞌi dhegraveu re madha(Mateos 181-5 Markus 933-37)

46 Ca lodꞌo ana madhutu Yesus pasisulula-negraveti regravengu se cee ka dhu begraveli-camegravedꞌajꞌajꞌi dhegraveu re madha 47 Te ngaa Yesusneꞌa ngaa dhu regravengu pasisu Ka Na paroa

nare ana iiki ca dhegraveu hegraveia Na patitu egravetukarasa Na 48 Ka Yesus peka degravenge raldquoNanene paie Dhegraveu dhu madhutu Jaꞌa hona ladhe-leru dhegraveu haha dhu sama segravemiana iiki ne sasoa na negravengu ladhe-leru Jaꞌakahegravei Aa na ladhe-leru kahegravei Ama Kuegravetu sorga dhu pua Jaꞌa mai asa rai-hahane Abhu dhegraveu ae dhu pusi-pahae boedhegraveu segravemi seꞌe se Dhegraveu seꞌe nuka dhuunu aadꞌo dhu susa dhu laku-laku boedhu kalua aapa aa degravenge dhegraveu haha Dedhegraveu dhu dꞌegravei lalau-laloꞌo dhegraveu segravemi seꞌese madhutu Ama Lamatua negravengu ka dhudhegraveu re madhardquo

Dhegraveu cee dhu labꞌa boe egravedhi negravengu egraveegravenaangalai egravedhi

(Markus 938-40)49 Hegraveia Yohanis peka degravenge Yesus aku

negravengu na ldquoAma Ca lodꞌo jiꞌi ngegravedhi cadhegraveu babegravege eele nidhu degravenge ale kolon-gara Ama Ka jiꞌi kai ne segravena ka na ale ia kangara Ama lula negravengu ne dhegraveu egravedhi boerdquo

50 Te ngaa Yesus dhaa peka na ldquoBakuTe dhegraveu dhu labꞌa boe egravedhi negravengu egraveegravenaangalai egravedhirdquo

Dhegraveu ca rae egravetu Samaria roꞌo boe segravemi rareLamatua Yesus

51 Yesus neꞌa le lodꞌo Na caꞌe asa sorgadegravetu le Ka Na pamaꞌegravete nare ho laꞌe asakota Yerusalem 52Na pua dhegraveu lasi uurusegravena ka ra lalau ngangaꞌa-nganginu Kadhegraveu lasi uuru se maso lasi asa dꞌara raecue egravetu propensi Samaria ho lalau memaera regravengu manubha 53 Te ngaa dhegraveu egravetuSamaria se roꞌo boe segravemi rareYesus si lulaNegravengu neo laꞌe sogo-tagu Ama Lamatuaegravetu kota YerusalemDagger 54 Ropa Yakobisdegravenge Yohanis tadegravengi lii neꞌe ka ra pa-mako Yesus aku regravengu na ldquoAma Tasamiana ti manegravengi Ama Lamatua papuru ai mainegraveti dedha-liru ho tunu pakegravepu sirdquo

55 Te ngaa Yesus ladhe asa dua ra hegraveiaNa kai si peka na ldquoBaku pangee segravemiegraveegravenardquo 56 Egravele egraveegravena ka lasi hari asa rae leo

Jꞌara-jꞌara madhutu Lamatua Yesus(Mateos 819-22)

57 Ropa regravengu kako era dhegraveu egraveci liidegravenge Yesus peka na ldquoAma Ama neoasa mia egraveegravena ka jaꞌa neo madhutu Amataruurdquo

946 Lukas 2224 948 Mateos 1040 Lukas 1016 Yohanis 1320 Dagger 953 Era dhegraveu Samaria sogo-tagumiAma Lamatua egravetu ledhe Gerasim egravetu rai regravengu Regravengu se negravebhu le dhu tao lii langu degravenge dhegraveu Yahudi dhu mangajꞌimi Ama Lamatua egravetu kota Yerusalem 954 2 Dhegraveu Aae segravera 19-16

Lukas 958 113 Lukas 101258Hegraveia Yesus bꞌala peka na ldquoBeꞌa kahegravei

Te ngaa pangee ku laa Dhegraveu aaꞌi-aaꞌidegravenge era pea-paluꞌu Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge badha-manu Busa hui legravepa laꞌe asadꞌara roꞌa na Manu-bhui lasi asa dꞌararegravedꞌa ra Te ngaa Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa degravenge boe era pea-paluꞌu hopasoru iisi Jaꞌa ne Era lalaka kegravetu aadꞌokahegraveirdquo

59 Ca tegraveka Yesus paroa dhegraveu leo ca dhegraveuka Na peka ldquoMai madhutu Jaꞌa ho jꞌajꞌidhegraveu Jaꞌardquo

Ka dhegraveu ne dhaa aku negravengu na ldquoBeꞌakahegravei do Te ngaa segravemi neꞌe Ama Hudꞌijaꞌa legravepa ku ladhe-leru ina-ama jaꞌa Ladhepadhane kore ama ku heka jaꞌa madhutukegravenardquo

60 Te ngaa Yesus peka degravenge ne ldquoSegravemineꞌe Hudꞌi laa dhegraveu dhu parcaya boeLamatua uri dhegraveu regravengu dhu madhe Tengaa miu dhu legraveka Lamatua sasabꞌa miulami peka-padhai jꞌara-jꞌara paredha AmaLamatuardquo

61 Abhu dhegraveu leo dhu peka na ldquoBeꞌakahegravei Jaꞌa neo madhutu Ama taruu Tengaa hudꞌi jaꞌa laku palangu ku lii degravengeaꞌari jaꞌa heka jaꞌa mai madhutu Amardquo

62TengaaYesus lii degravengene ldquoSegravemineꞌeLadhe dhegraveu neo pare rai te ngaa tao haringaa-ngaa dhu leo toke bhegravelu segravele tatuoka na jꞌajꞌi boe Segravemi egraveegravena kahegravei degravengedhegraveu dhu pamaꞌegravete nare le neo madhutuJaꞌa te ngaa pangee taruumamuri na lodꞌodhu uru segravera Dhegraveu segravemi egraveegravena gaguna naaadꞌo jꞌajꞌi dhegraveu sabꞌa egravetu dꞌara paredhaAma Lamatuardquo

10Lamatua Yesus pua ana madhutu Na

pidhu nguru dua dhegraveu1 Egravele egraveegravena Yesus hagꞌe nare ana mad-

hutu Na dhu leo pidhu nguru dua dhegraveuKa Na hagꞌe si dua-dua dhegraveu segravena kalasi uuru asa era-era dhu Negravengu neo laꞌe2 Hegraveia Na pua si aku Negravengu na ldquoAbhudhegraveu ae dhu nuka segravemi are dhu karara leKa lamatua okapuadhegraveu sabꞌa na lasi gꞌegravetuare se De miu hudꞌi sabajꞌa segravena ka AmaLamatua hia tabha dhegraveu-dhegraveu sabꞌa Na hooru rare dhegraveu-dhegraveu dhuneomadhutu Jaꞌa

Lula dhegraveu dhu neo madhutu Jaꞌa ae Tengaa dhegraveu sabꞌa dhoka ciki ooꞌe di

3 De lami ka Jaꞌa pua miu lami asadhegraveu ae Te ngaa sanegravedꞌe segravemi neꞌe Miuegraveci egraveegravena ka degravenge ana kahibꞌi-kalegravebho dhulami asa talora aae busa hui dhu bhelu

4 Miu baku megraveti doi-dhari tas taomegravedha-papake do salapa dhu risi egravetu dꞌarakakako miu Mage core eele ai lodꞌo degravengepadhai lii iia dꞌara degravenge dhegraveu egravetu talorajꞌara

5-8 Ladhemiumaso asa dꞌara rae egravecimiubaku pidha-pidha era pea Ladhe dhegraveusegravemi rare miu degravenge beꞌa egravetu dꞌara egravemucue pea dhoka egravetu egraveegravena toke miu pakegravedꞌitegraveke eele rae egraveegravena Ladhe miu maso asaegravemu cue miu hudꞌi manegravengi segravena ka AmaLamatua hia berkat mi dhegraveu isi egravemu egraveegravenaLadhe lamatua egravemuegravetu segravera segravemi naremiudegravengebeꞌa tatu Lamatuapadꞌelo dꞌarahuaiia Na mi isi egravemu egraveegravena Te ngaa ladheroꞌo boe segravemi miu na hudꞌi laa Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na hia miu mesami Ladhe miu maso asa egravemu cue do asarae egraveci ra hia miu ngangaꞌa miꞌa-minulaa degravenge karejꞌe Te ra hia egraveegravena pamegravecidegravenge egravei kabhegravesu miu dhu hae 9 Puri-paꞌegravele dhegraveu regravengu dhu pegravedꞌa Aa peka-padhai degravenge dhegraveu segravera na lsquoParedha AmaLamatua egravetu katanga madha miu lersquo

10 Te ngaa abhu kahegravei rae dhu dhegraveura roꞌo boe segravemi rare miu Ladhe ra taomiu segravemi egraveegravena na lami titu asa jꞌara-jꞌaraegravetu dꞌara rae egraveegravena mi lii degravenge ra pekana 11 lsquoNanene paie Miu dhegraveu dhu egravetudꞌara rae ne Jiꞌi mai le ngegraveti Lii Lolo BeꞌaLamatua hia miu te ngaa miu pusi-pahaeboe De jiꞌi caro eele ahu rae neꞌe negravetihaga jiꞌi ho jꞌajꞌi mi tadha dhu peka na pebegraveli-camegravedꞌa segravemi mere pala mi Te ngaasanegravedꞌe paie-iie Paredha Ama Lamatuaegravetu katanga madha miu lersquo

12 Miu meꞌa sina ma bhabhelu dhegraveukota Sodom Jaꞌa pasanegravedꞌe miu Begraveli-camegravedꞌa dꞌai lodꞌo egravele rai-haha ne AmaLamatua huku dhegraveu-dhegraveu dhu roꞌo boesegravemi raremiu bia risi negraveti dhegraveu Sodomrdquo

Dhegraveu dhu roꞌo boe segravemi rare LamatuaYesus

(Mateos 1120-24) 961 1 Dhegraveu Aae segravera 1920 101 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri na lsquoana madhutu 72 dhegraveursquo Dhu leo harisuri na lsquoana madhutu 70 dhegraveursquo Madhutu terjemahan dhu hiu ae dhu pili lsquo72 dhegraveursquo 102 Mateos 937-38 103 Mateos 1016 105-8 1 Korintus 914 1 Timotius 518 1011 Mateos 107-14 Markus 68-11Lukas 93-5 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1351 1012 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1924-28 Mateos 1015 1124

Lukas 1013 114 Lukas 102513 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na aku

Negravengu na ldquoMate unu miu dhu pea egraveturae Korasindagger degravenge miu egravetu rae BetsaidaMiu dui mere jꞌajꞌegravera Jaꞌa tao tadha-tadhamalaa egravetu katanga madha miu te ngaamiu moꞌo boe parcaya Lamatua Ngaahari miu dhegraveu Yahudi dhu peka na miutadhe Ne Ladhe segravemi tadha-tadha malaase dhu Jaꞌa tao egravetu rae miu legraveke egravetu kotaTirus degravenge kota Sidon tatu negravebhu naresange neꞌe dhegraveu segravera ele-hoꞌa le aa rategraveke eele sasala-sasigo ra homaimadhutuLamatua Aa regravengu tatu pake le megravedhasasusa degravenge tao ahu egravetu kegravetu ra jꞌajꞌimi tadha dhu peka na regravengu manyasanegraveti sasala-sasigo ra Te ngaa dhegraveu Tirusdegravenge dhegraveu Sidon segravera dhegraveu Yahudi boeDe ra peka boe na regravengu dhegraveu dhutadhe Lamatua 14 Tareꞌa Miu ladheku laa Begraveli-camegravedꞌa dꞌai lodꞌo Lamatuapamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hahukunegraveti Lamatua mi dhegraveu Tirus degravenge dhegraveuSidon samaa risi negraveti hahuku miu

15 Mata unu miu kabarai KapernaumMiu baku pangee na begraveli-camegravedꞌaLamatua nedhe miu pamaso asa dꞌarasorga Aadꞌo Mola-megraveu egravei Egraveegravena naLamatua pegraveci miu asa dꞌara naraka lami

16 Sanegravedꞌe pabeꞌa-beꞌa Dhegraveu dhunanene lii miu nuka segravemi regravengu naneneJaꞌa Aa dhegraveu dhu pusi boe nanene miuegraveci egraveegravena ka ra pahae boe Jaꞌa Aa dhegraveu dhuroꞌo boe nanene Jaꞌa egraveci egraveegravena ka degravengeregravengu dhu pusi-pahae boe Ama Lamatuadhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha nerdquo

Ana madhutu Yesus dhegraveu pidhu ngurudua segravera legravepa hari

17 Ropa ana madhutu pidhu nguru duasegravera legravepa hari maiDagger dꞌara ra karejꞌe biaKa ra lole degravenge Yesus aku regravengu na ldquoIraii Kakako jiꞌi ne beꞌa bia Ropa jiꞌipake kolongara Amaho babegravege eele nidhuna nidhu segravera nanene lii jiꞌi hegraveia ra raibhalegravetardquo

18 Te ngaa Yesus bꞌala si peka naldquoMema tareꞌa Lodꞌo miu tao segravera saJaꞌa ladhe kegravedhi Ama Lamatua pegraveci eelenidhu degravenge dhegraveu aae ra negraveti dedha-lirunegravei nuka segravemi bela dhu kahaꞌa negraveti haa

negraveti dhimu 19 Sanegravedꞌe Dhegraveu aae nidhuegraveegravena musu egravedhi Aa negravengu degravenge koasakahegravei Te ngaa Jaꞌa pangegravedꞌu le miu koasaho palaho koasa na Ladhe miu jꞌegraveli legravekekaisao do karaka rai miu ngaa-ngaa taoboe Ngaa egraveci sa bisa boe pajꞌegravera miu20Miu karejꞌe lula nidhu nanene miu Beꞌakahegravei te ngaa segravera sa ana iiki era Dhu beꞌarisi dꞌara miu karejꞌe lula Lamatua surinare le ngara miu jꞌajꞌi ana kabarai Na egravetusorgardquo

Dꞌara Lamatua Yesus karejꞌe-karae(Mateos 1125-27 1316-17)

21 Lodꞌo egraveegravena Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci tao dꞌara Yesus karejꞌe-karae HegraveiaNa koa-kio Ama Lamatua peka na ldquoAmadhu jꞌajꞌi Lamatua egravetu dedha-liru degravengerai-haha Jaꞌa manegravengi makasi ae-ae lulaAma paꞌabhe jꞌara-jꞌara seꞌe negraveti dhegraveu dhutao iisi dꞌegravelu-megraveu degravenge dhegraveu lela dedhaTe ngaa Ama bhoke patalele aaꞌi-aaꞌi se hiami ana iiki-ana iiki degravenge dhegraveu-dhegraveu dhupahaha iisi Tareꞌa Ama Lula egraveegravena ka dhupakarejꞌe dꞌara Amardquo

22 Hegraveia Yesus peka degravenge dhegraveu ae segraveraaku Negravengu na ldquoNanene paie Ama Ku egravetusorga pangegravedꞌu aaꞌi le koasa mi Jaꞌa Dhutadhe megraveu Jaꞌa ne cee dhoka Ama di Aadhu tadhe megraveu Ama egraveegravena cee dhoka Ananegraveti Ama di nuka Jaꞌa ne Aa Jaꞌa hagꞌekore dhegraveu leo segravena ka nori si ho ra tadhemegraveu Negravengu kahegraveirdquo

23 Ka Yesus kabibꞌa asa ana madhutuNa hegraveia Na peka degravenge regravengu mesa raaku Negravengu na ldquoMiu se oto titu kegravena lulamegravedhi le koasa Lamatua 24Dhegraveu aae-dhegraveuaae degravenge dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuauru-uru segravera dꞌegravei titu kegravena neo regravedhi ngaadhu miu limuri ne megravedhi te ngaa regravedhiboe Regravengu dꞌegravei kahegravei neo tadegravengi ngaadhu miu nanene ne te ngaa ra tadegravengiregravedhi boerdquo

Dhegraveu Samaria dhu dꞌara hualaa25 Ca tegraveka ca dhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora

agama Yahudi titu ho neo segraveku pamanahuYesus Na karegravei peka na ldquoAma Mese Mupeka ku laa Jaꞌa adꞌu jꞌara segravemi ngaasegravena ka jaꞌa mamuri taa-taa degravenge AmaLamatua egravetu sorgardquo

dagger 1013 Suri madhutu lii Idhonesia lsquoKhorazimrsquo Lii uuru negraveti lii Yunani dhu suri tegraveke Χοραζίν lsquoChoradzinrsquo 1013 Yesaya 231-18 Yeskial 261mdash2826 Yoel 34-8 Amos 19-10 Sakaria 92-4 1015 Yesaya 1413-15 1016 Mateos 1040 Markus 937 Lukas 948 Yohanis 1320 Dagger 1017 Sasuri lii Yunani suri na lsquoanamadhutu 72dhegraveursquo Cahagꞌe hari peka na lsquoana madhutu 70 dhegraveursquo Negraveti terjemahan dhu hiu ae ka dhu suri lsquo72 dhegraveursquo 1019Lii Sodꞌa Koa-Kio 9113 1022 Yohanis 335 1015

Lukas 1026 115 Lukas 104226 Ka Yesus bꞌala ne aku Negravengu na

ldquoMusa suri tasamia lula-negraveti jꞌara neꞌe neAa madhutu mameꞌa egraveu tasamiardquo

27 Hegraveia dhegraveu ne dhaa peka na ldquoNa surisegravemi neꞌe kalsquoEgraveu hudꞌi sue ku Ama Lamatua risi negraveti

ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi raNegraveti egraveegravena ka dꞌara egraveu hudꞌi dꞌegravei

Negravengu titu kegravenasabꞌa paꞌegravera ho madhutu dadꞌegravei Naaa tadhe megraveu Nersquo

Dhu suri kahegravei peka na lsquoEgraveu hudꞌi sue kudhegraveu egraveu sama segravemi egraveu sue ngiꞌu egraveu mesamursquo rdquo

28 Hegraveia Yesus bꞌala ne ldquoDhu legraveke kegravenaLadhe egraveu tao madhutu segravemi segravera na egraveumamuri taa-taa degravenge Ama Lamatuardquo

29 Te ngaa dhegraveu ne tao iisi na segravemi dhegraveumola sa Ka na karegravei hari Yesus aku negravenguna ldquoTe ngaa lsquodhegraveu jaꞌarsquo egraveegravena ka ceerdquo

30 Hegraveia Yesus bꞌala ne peka na ldquoSegravemineꞌe Jaꞌa neo lolo degravenge egraveu lii pakasameegraveci Pe egraveumesamu ka dhu peka na mia kadhu tareꞌa-reꞌa lsquodhegraveu egraveursquo Lii pakasame nesegravemi neꞌe ka ca lodꞌo abhu dhegraveu Yahudica dhegraveu pakegravedꞌi negraveti kota Yerusalem purulaꞌe asa kota Jeriko Te ngaa ropa dꞌaitalora jꞌara cagꞌagꞌa laa parapo mai gameparoe ne Ra game aa parame rare aaꞌidoi-dhari degravenge megravedha-papake dhegraveu neKa parapo se core ne asa sebhe jꞌara laꞌeaa ra rai tegraveke eele ne Dhegraveu ne oe madhe

31 Te ngaa negravebhu boe ka ama agamaYahudi ca dhegraveu puru mai re jꞌara egraveegravenaTe ngaa ropa na ladhe negravedhi dhegraveu ne dhudiu raa aa dhu tarenga egravetu sebhe jꞌaraama agama ne titu boe sa hegravei ho uri dhegraveune Na kako paseli eele dhegraveu neꞌe laꞌeasa cabegraveka jꞌara ka na taruu 32 Negravebhuboe ka dhegraveu leo hari egraveci kako re egraveegravenaNegravengu ne negraveti suku Lewi dhu tema sabꞌaegravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua Ropa negravedhi dhegraveu ne dhubaa-baa egravetu sebhe jꞌara hegraveia laꞌe padegravetu-degravetu ho ladhe te ngaa na bara boe nekahegravei Na sigo eele jꞌara ka laꞌe taruu

33-34 Negravebhu boe ka dhegraveu egraveci negraveti raiSamaria mai re jꞌara egraveegravena degravenge badhakeledꞌei na Dhegraveu Yahudi pahae boe dhegraveuSamaria Te ngaa ropa dhegraveu Samaria nenegravedhi dhegraveu dhu legraveke rapo egraveegravena ka dꞌarana megraveke boe Na mai padegravetu-degravetu ho neo

saradꞌe ne Ka pamegraveu nuꞌa dhegraveu ne degravengeegravei anggor hegraveia na panaꞌi degravenge egravei megravenyiAa na parbaan nuꞌa na egravele ka na pacaꞌe asakeledꞌei na Hegraveia negraveti ne laꞌe asa dꞌara kotaNa pamaso ne asa dꞌara losmen aa lalaupabeꞌa-beꞌa ne

35 Asa begraveli madꞌae egraveegravena dhegraveu ne laꞌebꞌae uuru kegravetu doi iia dua buasectmi lamatualosmen ne ka na peka lsquoPake uuru doi neho lalau dhegraveu ne toke egravele Ladhe dꞌai boepake uuru doi egraveu Pe jaꞌa legravepa pula hari doisegraverarsquo rdquo

36 Lii pakasame Yesus ne dꞌai sange neꞌeka Hegraveia Yesus karegravei mi dhegraveu dꞌegravelu-megraveuatora agama Yahudi ne aku Negravengu naldquoMadhutu egraveu mia ka dhu tareꞌa-reꞌa lsquodhegraveunegravengursquo mi dhegraveu dhu legraveke rapo nerdquo

37 Ka dhegraveu ne dhaa peka na ldquoTatu dhegraveudhu lalau ne toke egravelerdquo

Hegraveia Yesus lii peka na ldquoTareꞌa De lamuka tao madhutu segravemi egraveegravenardquo

Lamatua Yesus Marta degravenge Maria38-40 Egravele egraveegravena ka Yesus degravenge ana mad-

hutu Na lasi taruu asa Yerusalem Hegraveia radhuli egravetu rae egraveci Egravetu era neꞌe dhegraveu duadhu paꞌaꞌari ngara ra Marta degravenge MariaMarta manegravengi ho Yesus si manubha egravetuegravemu regravengu Ka ra pea taha egravetu egraveegravena

Ropa Yesus madhegravedi ho ajꞌa si Martabhute degravenge pananasu Te ngaa ari naMaria madhegravedi padegravetu-degravetu haga Yesusho nanene lii padhai Na Negravebhu boe kaMarta mai kaꞌugu egravetu madha Yesus akunegravengu na ldquoAma Tasamia ee Jaꞌa dꞌaimadhe lalau ngangaꞌa-nganginu mesa-mesa ku te ngaa ari jaꞌa madhegravedi mau-mau Peka ku degravenge ne laa segravena ka maibara jaꞌa egravetu dapu nerdquo

41 Te ngaa Lamatua Yesus dhaa naldquoMarta Egraveu ne bhute degravenge ngangee rupa-rupa 42Beꞌa kahegravei do te ngaa jꞌara egraveci dhubeꞌa risi Maria pili nare dhu beꞌa risi lenukamadhegravedi ho nanene Lii Lolo Beꞌa negravetiJaꞌa Dhegraveubisa boeparame rarenegraveti negravenguLii Lolo Beꞌa nerdquo

11ldquoAjꞌa jiꞌi sabajꞌardquo(Mateos 69-13 77-11)

1027 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 65 1028 Mateos 2235-40 Markus1228-34 Atora negraveti Ama-ama Agama 185 1033-34 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 2815 sect 1035 LiiYunani suri peka na ldquodua dinarirdquo 1038-40 Yohanis 111

Lukas 111 116 Lukas 11211 Ca tegraveka Yesus laꞌe manegravengi-mangajꞌi

Manegravengi-mangajꞌi nare hegraveia ana mad-hutu Na ca dhegraveu mai ka na manegravengi akunegravengu na ldquoAma Yohanis tuka saraniajꞌa ana madhutu na ka reꞌa sabajꞌa Jiꞌimanegravengi segravena ka Ama ajꞌa jiꞌi sabajꞌakahegraveirdquo

2 Ka Yesus peka na ldquoBeꞌa Sabajꞌa pakeconto segravemi neꞌeAma Kolongara Ama dhu mola-megraveciHudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi jꞌoka padedha-

dedha kolongara Ama dhu kapaina

Hudꞌi laa Ama jꞌajꞌi Dhegraveu Aaemi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

3 Ama hia laa jiꞌi begraveli-begraveli ngangaꞌa dhudꞌai

4 Jiꞌi manegravengi Ama pabhegravelu eele sasala-sasigo jiꞌi

nuka segravemi jiꞌi kahegravei pabhegravelu eelesasala-sasala dhegraveu dhu tao midedha jiꞌi

Ama magee jiꞌi segravena ka jiꞌi baku adꞌu-uebhelu-katubꞌardquo

5-6 Egravele egraveegravena ka Yesus nori hari si jꞌara-jꞌara sabajꞌa Na pake upama peka naldquoSegravemi dꞌai taloramegraveda angalai egraveumai negravetikajꞌegraveu ho manubha egravetu egravemu egraveu Te ngaaegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaa segravena ka hiane naꞌa Ka egraveu lamu asa egravemu angalai dhuleo ho pamako negraveti liꞌu peka na lsquoLai aaena ee Hia taha ku jaꞌa roti dꞌai tegravelu bua saTe jiꞌi abhu tamu egravetu egravemu te ngaa jiꞌi dhumola-megraveu egravei De lai aae na ee Dhoka tegravelubua di Pe jaꞌa gꞌati harirsquo

7 Ladhe segravemi angalai egraveu dhaa peka nalsquoTe aꞌa ee Dhegraveu bhegravejꞌi luu na egraveu maiparegravei Babegravedho dhu pategraveke le Ana iiki sedhu bhegravejꞌi aaꞌi le De mage mu nasa kahegraveiPe lodꞌo leo hari ku laarsquo

8 Te ngaa masi ka segravemi egraveegravena ngee paie-iie Masi ka dhegraveu ne kegravedꞌi boe lula egraveuangalai negravengu te ngaa ladhe egraveu loe boepamako tatu na kegravedꞌi ho hia egraveu roti segravera

9 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge manegravengi-mangajꞌi

Manegravengi taruu mi Lamatuape Na hia

Tenge taruupe Na pajꞌujꞌu jꞌara

Paroa taruupe Na bhoke hegravebꞌa egravemu

10 Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu manegravengi taruumiAmaLamatua egraveegravenana regravengu segravemi Dhu

loe boe tenge egraveegravena na abhu Dhu maꞌegraveteboe paroa pe Na bhoke babegravedho 11 Miupangee ku laa Abhu egravetu mia ladhe amadhu ana na manegravengi iꞌa na hia mege12 Do ladhe ana manegravengi kanadhu manuna hia karaka rai Tatu aadꞌo si 13 Dhegraveurai-haha ne mema bhelu Te ngaa Amamiu egravetu sorga Negravengu ne mema beꞌa Deladhe miu dhegraveu dhu bhelu dꞌegravei hia megravedhadhu beꞌa mi ana-ana miu ngaa hari AmaNegravengu ne hia mesa boe ngaa dhu miuparluu te ngaa risi negraveti egraveegravena Na pala-bagi Roh Na dhu Mola-Megraveci mi dhegraveu dhumanegravengi mi Negravengurdquo

Lamatua Yesus pake boe koasa negraveti dhegraveuaae nidhu

(Mateos 1222-30 Markus 320-27)14 Ca lodꞌo Yesusmagegravele eele nidhu negraveti

ca dhegraveu dhu lii aadꞌo Ka dhegraveu ne bisapadhai lii hari Dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera malaa15Tengaa abhu kahegravei dhupekana ldquoMemaNegravengu bisa magegravele eele nidhu lula Negravenguabhu koasa negraveti dhegraveu aae nidhu nukaBaalsebulrdquo

16 Abhu dhegraveu leo neo segraveku Yesus Kara manegravengi ho Yesus tao tadha malaa egravecihari segravena ka dhegraveu reꞌa na koasa Na negravetiAma Lamatua

17 Te ngaa Yesus neꞌa nare le kahadhukajꞌalu regravengu segravera Ka Na lii peka naldquoLadhe egravetu rai cue kabarai na pamusutatu rai ne laho mae-mae Segravemi egraveegravenakahegravei ladhe egravetu dꞌara egravemu cue isi egravemu loeboe patao-palaha tatu egravemu ne jꞌajꞌi boemingaa sa egraveci 18 De ladhe nidhu se pamusuaa pabata egraveci degravenge egraveci tatu dhegraveu aae rabisa boe regravedꞌu paredha degravenge negravebhu Demaso boe asa dꞌara kahadhu ladhe miupeka na Jaꞌa pake koasa nidhu ho bataeele hari nidhu 19 Sanegravedꞌe paie Dhegraveumiukahegravei dhu reꞌa magegravele eele nidhu Regravengupake koasa negraveti nidhu do Aadꞌo si Demiu baku sadꞌi padhai lii di dhu peka naJaꞌa ne pake koasa nidhu segravena ka bata eelesi Pe dhegraveu miu ka dhu pamaꞌegravete pekana ngaa dhu miu galaa ne legraveke boe 20 Tengaa ladhe Jaꞌa tareꞌa-reꞌa bata nidhu pakekoasa Ama Lamatua egraveegravena dhu peka naparedha Lamatua egravetu katanga madha miule Paredhane abhu le te ngaamiu oe segravemipameꞌa boe sa

21 Ladhe dhegraveu egravera egraveci degravenge regraveka dhubori tegraveke egravetu keja gꞌana-kariu madhengeegravemu na tatu megravedha-panyau na dhegraveu bani

1115 Mateos 934 1025 1116 Mateos 1238 161 Markus 811

Lukas 1122 117 Lukas 1136boe lasi manaꞌu 22 Te ngaa ladhe abhudhegraveu dhu egravera risi negraveti negravengu mai segi neaa parame negraveti regraveka na Hegraveia na paramenegraveti megravedha-panyau na kahegravei ho papalami dhegraveu-dhegraveu na Negravebhu nare sange neꞌelamatua egravemu egraveegravena maena dhoka mi regravekana Te ngaa limuri ne na maena heka regravekana segravera

23 Sanegravedꞌe paie-iie Dhegraveu dhu paꞌegraveci boedegravenge Jaꞌa negravengu musu Jaꞌa Aa dhegraveu dhusoru-bara boe egravetu dꞌara sasabꞌa Jaꞌa negravenguneꞌa dhoka adꞌu-ue jꞌara maruru dirdquo

Nidhu neo legravepa asa era uru na(Mateos 1243-45)

24 Yesus tuhu hari lii Na aku Negravengu naldquoLadhe egravedhi bata eele nidhu negraveti ca dhegraveunidhu ne rai laꞌe asa era kaliu ho tenge eraae iisi Lula na abhu boe era dhu pamegravecidegravenge dadꞌegravei na hegraveia na pangee na lsquoAahAbhu boe era ae iisi beꞌa risi jaꞌa legravepa hariasa dhegraveu dhu uru egraveegravena jaꞌa pearsquo 25Ropa nalegravepa rage hari era uru egraveegravena dhu megraveu leaa dhu lalau pabeꞌa-beꞌa 26Hegraveia nidhu nelaꞌe paroa angalai na pidhu dhu bhelu risinegraveti negravengu Ka aaꞌi-aaꞌi ra lasi pea egravetu dhegraveuegraveegravena ka ra madahu ne De legravepa limurimamuri dhegraveu ne asa aae ka ele iierdquo

Dhu oto risi27 Lodꞌo Yesus padhai lii era degravenge dhegraveu

ae segravera dhegraveu bhegraveni egraveci egravetu egraveegravena paꞌoopeka na ldquoIna Mu oto kapai lula nara iisiEgraveu aa pasusu Egraveurdquo

28 Ka Yesus bꞌala ne peka na ldquoTareꞌaina Te ngaa dhu oto risi nuka dhegraveu dhupasa dhilu ho nanene Lii Holo-Nori AmaLamatua aa tao madhuturdquo

Dhegraveu manegravengi Lamatua Yesus padꞌelouru ku tadha

(Mateos 1238-42)29 Lodꞌo Yesus padhai lii era dhegraveu oke

rare Ne hegraveia Na peka ldquoDhegraveu limuri nereꞌa dhoka adꞌu-ue bhabhelu di Regravengu loeboe manegravengi ho Jaꞌa tao tadha malaa hiaregravengu segravena ka reꞌa na Jaꞌa ne tareꞌa-reꞌadhegraveu unu Lamatua Te ngaa Lamatua dhutao le tadha malaa uru egraveegravena re dhegraveu negravetilii padhai Na nuka Yunus Egraveegravena na dꞌaile 30Ngaa dhu legraveke mi dedha Yunus egraveegravenajꞌajꞌi tadha hia dhegraveu egravetu kota Niniwe peka

na Ama Lamatua ka dhu paleha ne maiEgraveci egraveegravena ka degravenge Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne Ngaa dhu legravekemi Jaꞌa egraveegravena na jꞌajꞌimi tadha hia dhegraveu limuri ne dhu peka namemaAma Lamatua ka dhu pua Jaꞌamai

31 Ladhe lodꞌo dꞌai egravele rai-haha ne hoLamatua jꞌajꞌi ka Hakim pe bhegraveni aae negravetibalegraveu mamuri hari ho na jꞌajꞌi sakasii Napajꞌujꞌu ho galaa miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu ma-muri taa limuri ne peka na lsquoMiu aaꞌi-aaꞌimi se goarsquo Te uru egraveegravena bhegraveni aae mainegraveti jꞌara kajꞌegraveu honegravedhi degravengemadhanamamegraveu dhegraveu aae Soleman Te ngaa limurine abhu Dhegraveu egravetu talora aae miu dhukapai risi negraveti dhegraveu aae Soleman Te ngaamiu pusi boe Ne 32 Mesa boe negravengu diEgraveegravena na dhegraveu-dhegraveu negraveti Niniwe kegravedꞌi tituho pajꞌujꞌu ai asa miu dhu mamuri limurine peka na lsquoMiu aaꞌi-aaꞌi mi se goarsquo Rapeka segravemi egraveegravena lula uru egraveegravena ropa Yunuslaꞌe peka dadꞌegravei Lamatua degravenge regravenguhegraveia ra ele-hoꞌa degravenge Masi ka Dhegraveu dhukapai risi negraveti Yunus egravetu talora aae miu tengaa moꞌo boe ele-hoꞌa sa hegraveirdquo

Mamuri dhu saraa(Mateos 515 622-23)

33 Yesus tuhu hari lii padhai Na akuNegravengu na ldquoDhegraveu suru labhu na pad-hegravedi egravetu era dhu dedha segravena ka pasaraadꞌara kama hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu masoasa era egraveegravena Abhu egravetu mia dhegraveu surulabhu ho saguru ne degravenge soe segravena kapahuni nedagger Egraveegravena guna boe ngaa-ngaa34 Musi madha miu egraveci egraveegravena ka degravengelabhu Negravengu ka dhu pasaraa dꞌara miuLadhe musi madha maroga dhegraveu ladhengaa aaꞌi-aaꞌi degravenge dꞌara dhu maroga Tengaa ladhe musi madha megraveu dhegraveu regravedhidegravenge dꞌara dhu beꞌa 35 Tenge jꞌara segravenaka saraa egravetu dꞌara miu jꞌajꞌi megraveu aae segravemisaraa madha lodꞌo Saraa egravetu dꞌara miumage segravemi heo hegraveru dhu padꞌelo dhokamamaho di 36 Ladhe dꞌara miu saraaabhu boe sasanga egraveci sa dhu maroga tatumamuri miu jꞌajꞌi megraveu nuka segravemi labhuaae dhu dꞌelo mamuri miurdquo

Lamatua Yesus jegraveke ama agama dhegraveuYahudi segravera

(Mateos 231-36 Markus 1238-40) 1122 Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab ldquodhegraveu egraverardquo egravetu neꞌe nuka dhegraveu aae nidhu Aa ldquodhegraveu dhu egravera risirdquo egraveegravenanuka Lamatua Yesus 1123 Markus 940 1130 Mateos 164 Markus 812 Yunus 34 1131 1Dhegraveu Aae segravera 101-10 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 91-12 1132 Yunus 35 dagger 1133 Sasuri lii Yunanicahagꞌe suri boe peka na ldquoho saguru ne degravenge soerdquo 1133 Mateos 515 Markus 421 Lukas 816

Lukas 1137 118 Lukas 1153-5437 Yesus padhai lii nare ka dhegraveu egraveci negraveti

partei agama Parisi negraveru Ne lasi raꞌa asaegravemu na Dꞌai dꞌara egravemu egraveegravena ka Yesusmadhegravedi egravetu mei raꞌa 38 Te ngaa lamatuaegravemu ne malaa ladhe Yesus madhegravedi naꞌadhu jꞌamo uru boe ai madhutu atora dhegraveuParisi

39 Ka Yesus lii degravenge ne peka na ldquoEehMiu dhegraveu Parisi se seli-kolane Miu kegravepepaꞌegravera atora agama miu Miu bhegravelu boerase pega degravenge galaa re liꞌu toke kaleꞌe tengaa sanegravedꞌe boe ho pamegraveu dꞌara miu dhukajꞌalu dhu bhelu-katubꞌa degravenge mangaꞌadegraveu ngara 40 Goa ee Baku bhegravelu AmaLamatua ka dhu pajꞌajꞌi re liꞌu aa tao redꞌara kahegravei 41 Te ngaa dhu beꞌa risi eelemiu pala-bagi dhegraveu degravenge boe unu segraveranegraveti ngaa dhu miu unu segravena ka miu molaegravetu katanga madha Lamatua

42 Miu dhegraveu Parisi Begraveli-camegravedꞌa miudui mere mamadhe-mamopo Ca pala negraveticanguru pala dhu miu hia mi Lamatuamiu paꞌiga taruu negraveti dhu ana iiki tokekapai Toke bubhu-lara dhu ana iiki-iikidꞌara oka miu paꞌiga hegravei Te ngaa miupusi boe degravenge jꞌara dhu kapai risi Jꞌara-jꞌara sasue mi Ama Lamatua aa degravengeboe bia cabegraveka miu pabhegravelu eele Mematareꞌa egravedhi hudꞌi hia ku pala Lamatua tengaa baku bhegravelu kahegravei degravenge jꞌara-jꞌaradhu kapai risi segravera

43 Begraveli-camegravedꞌa miu dui meremamadhe-mamopo Te miu dꞌegravei dhokatenge era re madha egravetu dꞌara egravemu sabajꞌaaa dꞌegravei dhegraveu pakabꞌuamiu egravetumadha dhegraveuae

44 Begraveli-camegravedꞌa miu dui meremamadhe-mamopo Te miu nuka segravemiroꞌa dhegraveu madhe dhu pamera le degravengerai Dhegraveu kako re dedha te ngaa reꞌa boena egravetu egraveegravena na abhu roꞌa dhegraveu madhelula roꞌa egraveegravena egravetu dedha na tegravedhi na megraveute ngaa dꞌara na laho kao-kao Masi kamadhutu adꞌa egravedhi ladhe dhegraveu jꞌegraveli legravekeroꞌa dhegraveu madhe pakajꞌalu ngiꞌu na denegravengu nia boe maso asa dꞌara egravemu sabajꞌaMiu dhegraveu Parisi se ca ropa degravenge roꞌadhegraveu madhe egraveegravena Re liꞌu miu megraveu titukegravena Te ngaa egravetu dꞌara miu pegravenu degravengekajꞌalu Dhegraveu dhu padegravetu degravenge miu jꞌajꞌimi kajꞌalu kahegraveirdquo

45 Egravetu egraveegravena abhu ca dhegraveu dꞌegravelu-megraveuatora agama Yahudi Ropa na tadegravengi lii

Yesus ka bꞌala degravenge aku negravengu na ldquoLiipadhai Ama deo na legraveke mi dedha jiꞌirdquo

46 Hegraveia Yesus bꞌala lii na peka naldquoTareꞌa Miu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu agamaYahudi hudꞌi dui mamadhe-mamopokahegravei Miu soru boe dhegraveu ho pasamaasi te ngaa miu asa pasusa si degravenge jꞌarapabia atora agama miu Ka miu pua dhegraveusegravera pasae rupa-rupa babia negraveti atora miusegravera Te ngaamiumesami moꞌo boe pasaebabia ne degravenge kacui-aai miu ca laa sa hegravei

47 Begraveli-camegravedꞌa miu dui meremamadhe-mamopo Te miu bhute dhokapudhi hadhu tao tugu hia dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua dhu uru segravera segravenaka pakabꞌua si Te ngaa begravei-baki miuseꞌe ka dhu pamadhe si 48 Miu egraveci egraveegravenakahegravei degravenge begravei-baki miu segravera Regravengu tuleeele dhegraveu regraveti lii padhai Lamatua ka rapamadhe si Hegraveia miu dame hadhu roꞌaho jꞌajꞌi tadha peka na miu se moꞌo kahegraveidegravenge tatao begravei-baki miu 49Negraveti egraveegravena kaAma Lamatua dhu neꞌa aaꞌi peka negravedhile na lsquoPe Jaꞌa pua dhegraveu regraveti lii padhaiJaꞌa degravenge dhegraveu pajuu-paleha dhu leosegravena ka lasi asa dhegraveu segravera Hegraveia dhegraveu segraverakalabhe pajꞌegravera cahagꞌe aa cahagꞌe hari rapamadhe sirsquo

50-51 Dhegraveu taa limuri ne hudꞌi tago raretatao negraveti dhegraveu-dhegraveu dhu pamadhe dhegraveuregraveti lii padhai Lamatua Segravera sa mulaiige negraveti Lamatua pajꞌajꞌi rai-haha ne karegraveinegraveti mamadhe Habel toke dꞌai dhegraveu dhulimuri tegraveka nuka Sakaria Negravengu neꞌe kadhu ra pamadhe ne egravetu talora aae meikorban degravenge Kama Mola-Megraveci egravetu dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Miu sekahegravei pasae mere hahuku ra

52 Miu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora agamaYahudi Begraveli-camegravedꞌa miu dui meremamadhe-mamopo Te miu dhu megravedꞌugagoe ho bisa bhoke babegravedho segravena kadhegraveu reꞌa megraveu dadꞌegravei Ama Lamatua Tengaa miu mesa mi maso boe asa dꞌaraDhu karehe risi hari miu pahegravebꞌe dhegraveu hobaku ra lasi asa egraveegravenardquo

53-54 Ropa Yesus padhai lii nare ka meseagama degravenge dhegraveu Parisi segravera jegraveke NeKaregravei negraveti lodꞌo egraveegravena ka regravengu karegravei rupa-rupa jꞌara segravena ka neo pamanahu Ne Raloe boe tenge jꞌara ho pabegravebhe Ne

1142 Atora negraveti Ama-ama Agama 2730 1150-51 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 48 2 Sejara negraveti Israꞌel degravengeYahuda 2420-21

Lukas 121 119 Lukas 122212

Baku madhutu jꞌara mamuri dhegraveu Parisidhu padhai lii leo tao leo

(Mateos 1026-27)1 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu pegraveri-pegraveri riho

dhu mai ho nanene lii padhai Yesus Dhegraveuse mai pasuki lingu rare Ne Ka Na pekauru degravenge ana madhutu Na aku Negravenguna ldquoJꞌaga ngiꞌu ho baku madhutu jꞌaramamuri dhegraveu Parisi Te regravengu padhai liileo tao leo 2Regravengu sangaja beꞌa te ngaabegraveli-camegravedꞌa abhu hui Te aaꞌi-aaꞌi dhupahuni ne begraveli-camegravedꞌa sabhoka 3Ngaadhu deo neꞌe miu padhai pahuni begraveli-camegravedꞌa dhegraveu tadegravengi degravenge megraveu Ngaadhu miu paholo egravetu dꞌara kama egraveegravena nadhegraveu peka paledꞌa egravetu madha dhegraveu aerdquo

Dhegraveu degravenge kabꞌua egravetu madha AmaLamatua

(Mateos 1028-31)4 Ka Yesus tuhu hari lii Na aku Negravengu

na ldquoAna-ana ee Mage miu madhaꞌuladhe dhegraveu neo pamadhe miu Te regravengupamadhe dhoka ngiꞌu aae di te ngaa rabisa boe tao ngaa mi samanga miu 5 DeJaꞌa neo peka na miu hudꞌi madhaꞌu micee ku Miu hudꞌi madhaꞌu ku degravenge AmaLamatua Te Negravengu ka dhu bisa pamadhemiu aa pegraveci asa dꞌara ai naraka De miuhudꞌi madhaꞌu tareꞌa-reꞌa mi Negravengu

6 Miu pangee segraveku ana mangungukabꞌua ca ngaa Mura titu kegravena Legravemingiꞌu dua doi si Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa Ama Lamatua bhegravelu boe ciꞌu sahegravei 7Aa segravemi egraveegravena kahegravei Lamatua tao ai-hegravebꞌamimiu Lamatua neꞌamegraveu abhu regraveukegravetu pegraveri loa egravetu kaba kegravetu miu De miubaku madhaꞌu te Lamatua pakabꞌua miurisi negraveti ana mangungu ae-ae segraverardquo

Baku makae mangaku Lamatua Yesus(Mateos 1032-33 1232 1019-20)

8 Egravele ka Yesus padhai lii degravenge anamadhutu Na aku Negravengu na ldquoPasa dhilumiu paie-iie Ladhe dhegraveu bani mangakuJaꞌa egravetu madha dhegraveu ae egravetu rai-haha nepe Jaꞌa mangaku negravengu kahegravei egravetu madhaana pajuu Ama Lamatua egravetu sorga pekana negravengu ne dhegraveu Jaꞌa 9Te ngaa dhegraveu dhupadhai lii egravetu madha dhegraveu rai-haha pekana negravengu tadhe boe Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa egravetumadha ana pajuu Ama Lamatua egravetu sorgaJaꞌa tadhe boe negravengu kahegravei

10 Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌaLadhe abhu dhegraveu dhu padhai pakarehekolongara Jaꞌa Ama Lamatua sadia ho pab-hegravelu eele sasala na era Te ngaa ladhe napadhai pakarehe kolongara Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci egraveegravena Ama Lamatua bhegraveluboe sasala na

11 Ladhe dhegraveu egravere regraveti miu asa era urilii langu agama do regraveti miu asa dhegraveuparedha lula miu parcaya Jaꞌa mage miupangee na tasamia miu bisa siri iisi12 Te egravetu dꞌara lai-lai egraveegravena kahegravei Roh AmaLamatua dhu Mola-Megraveci egraveegravena peka degravengemiu lii dhu pamegraveci ho bꞌala dhegraveu segraverardquo

Lii lolo dhegraveu kaja dhu goa13 Egravele egraveegravena ka ca dhegraveu negraveti dhegraveu ae segravera

karegravei Yesus aku negravengu na ldquoAma MesePeka ku degravenge aꞌa ku ho pabagi degravenge jaꞌapusaka ama jiꞌirdquo

14 Te ngaa Yesus bꞌala ne ldquoWaa Dhegraveucee ka dhu dedꞌe Jaꞌa jꞌajꞌi hakim segravena kapamaꞌegravete lii langu miu segravemi egraveegravenardquo

15 Hegraveia Yesus peka mi dhegraveu ae segravera akuNegravengu na ldquoSanegravedꞌe ee Miu baku jꞌajꞌidhegraveu mangaꞌa Te kakaja-sasuꞌi bisa boenegraveti mamuri dhu mera-milurdquo

16 Egravele ka Na padhai lii pake lii pakasameaku Negravengu na ldquoDhegraveu kaja ca dhegraveu isi okana ae titu kegravena 17 Ka egravemu-egravemu dhu tegravekangangaꞌa na pegravenu tao cacegraveci aa risi eelehegravei ka neꞌa heka tao tasamia 18 Ka napamaꞌegravete peka na lsquoJaꞌa neo tao segravemi neꞌeka Egravemu era tegraveka ngangaꞌa dhu dhui sejaꞌa sagꞌe eele ho patitu hari dhu kapai risisegravena ka tegraveke ngangaꞌa negraveti dꞌara oka degravengemegravedha-panyau jaꞌa aaꞌi-aaꞌi ra 19 Ladhejꞌajꞌi ka segravemi egraveegravena jaꞌa pamaꞌegravete kore naldquoGudꞌa pegravenu le Ngangaꞌa tesa le kuꞌa dꞌaitegraveu-tegraveu De kuꞌa-kinu pakarejꞌe iisi degravengepacapa hagarsquo rdquo 20 Te ngaa Ama Lamatuapeka degravenge ne na lsquoHeeh Dhegraveu goa Megravedaneꞌe kahegravei egraveu madhe Aa cee ka dhu abhuaaꞌi isi gudꞌa egraveu segraverarsquo

21 De segravemi neꞌe Bisa kahegravei dhegraveu pak-aboko megravedha-panyau ae-ae egravetu rai-hahane hia ngiꞌu na te ngaa egravetu dꞌara ngangeeAma Lamatua negravengu ne dhegraveu unu aadꞌolula pabeꞌa boe degravenge Lamatuardquo

Parcaya dhoka mi Ama Lamatua di(Mateos 625-34)

22 Ka Yesus ajꞌa tabha hari ana madhutuNa aku Negravengu na ldquoMiu mage dhoka

121 Mateos 166 Markus 815 122 Markus 422 Lukas 817 1210 Mateos 1232 Markus 329 1212 Mateos 1019-20 Markus 1311 Lukas 2114-15

Lukas 1223 120 Lukas 1245pangee mamuri miu begraveli-begraveli negravetingangaꞌa-nganginu do megravedha-papake23 Te mamuri egravedhi ne risi negraveti ngaa dhuegravedhi taꞌa aa ngaa dhu egravedhi pake 24 Ladhesegraveku lakaa Regravengu segravera segravela boe puu-gꞌegravetuboe degravenge boe gudꞌa ho tegraveke ngangaꞌa tengaa Ama Lamatua kabꞌoi si Ladhe segravemiegraveegravena tatu Negravengu piara miu kahegravei LulaNa pakabꞌua miu risi negraveti manu-bhui segravera25 Segravemi dhegraveu titu egravetu madha tegraveru ho lalauiisi na negravengu bisa pamadhera mamuri nado Aadꞌo sina ma 26 De ladhe bhutedegravenge ngaa-ngaa dhu ana iiki segravera dhudegravenge boe kolo-kapua tasamia hari kamiu bhute degravenge madha jꞌara dhu kapaiAꞌoto na ngaa

27 Ladhe segraveku bunga dhu muri tabꞌaegravetu dꞌara jꞌami Regravengu sabꞌa boe oka-tedhe aa ra manegravenu boe sigꞌi-rabhi Tengaa megravedha-papake dhegraveu aae Solemandhu kabꞌua aae saraga risi boe hela bungadhu muri tabꞌa egravetu dꞌara jꞌami segravera 28TeAma Lamatua piara jꞌuꞌu dhu ana iiki-iikidhu kabꞌua aadꞌo dhu dhoka mamuri deoneꞌe aa begraveli madhe ho dhegraveu core asadꞌara ai Ladhe segravemi egraveegravena na Negravengu bisakabꞌoi miu dhu kabꞌua risi eele negraveti jꞌuꞌusegravera De tasamia ka parcaya miu egravera boemi Lamatua 29 Segravemi egraveegravena kahegravei miubaku bhute degravenge ngangaꞌa-nganginu Teegraveegravena na Lamatua uri hia miu 30 Dhegraveudhu tadhe boe Lamatua regravengu segravera sabꞌatoke madhe segravena ka tao jꞌara segravera Tengaa miu baku segravemi regravengu te Ama miuegravetu sorga dhu neꞌa aaꞌi le ngaa dhu miuparluu 31 Te ngaa pakako uuru ku sasabꞌaAma Lamatua pe Na uri jꞌara seꞌe hia miukahegraveirdquo

Tegraveke laa megravedha-panyau egravetu sorga(Mateos 619-21)

32 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhai Napeka na ldquoMiu nuka segravemi cakaboko iikikahibꞌi-kalegravebho dhu egravera boe Te ngaabaku madhaꞌu Te Ama miu egravetu sorgaDhegraveu Aae Kapai Ngaa dhu unu NegravenguNa hia mi ana-ana Na degravenge dꞌara karejꞌe33 De lami pahie megravedha-panyau miu hokabꞌua na pabagi degravenge dhegraveu dhu degravengeboe unu Degravenge segravemi egraveegravena miu tegraveke lemegravedha-panyau miu egravetu sorga egravetu era dhuele iie boe taa-taa Dhegraveu manaꞌu bisa boelasi manaꞌu rare Ana cangegravepi bisa boe

paꞌele iie 34 Sanegravedꞌe paie-iie Megravedha-panyau miu egravetu mia na dꞌara miu egravetuegraveegravena kahegraveirdquo

Ana pajuu dhu bori mema dhari35-36 Yesus padhai lii hari peka na

ldquoMegraveda-megraveumiumusti borimemadhari holalau Lamatua Nuka segravemi egravenu dhu bekemate lamatua egravemuna legravepa negraveti pesta kabꞌiRopa lamatua na kadꞌeu babegravedho egravemunegravengu bhoke degravenge 37 Ladhe lamatuamai negravedhi dhegraveu sabꞌa se dhu mate tae-tae tatu regravengu oto Pe lamatua ra padꞌelodꞌara beꞌa na mi regravengu Na pake megravedha-papake dhegraveu sabꞌa ho laꞌe lalau ngangaꞌabeꞌa segravena ka hia dhegraveu sabꞌa seꞌe raꞌa-rinu38 Dhegraveu sabꞌa se mema oto lula regravenguladhe-leru lamatua ra degravenge beꞌa Masi kalamatua ra legravepa egravemu hake pegraveri egraveegravena kadꞌara talora megraveda do oe megraveu regravengu dhubori mema dhari

39 Sanegravedꞌe paie-iie Ladhe abhu lamatuaegravemu dhu neꞌa mema hake pegraveri dhegraveu man-aꞌu mai manaꞌu tatu na soro tegraveke boe hodhegraveu manaꞌu huki egravemu na 40Demiu hudꞌibori mema dhari te ca dhegraveu sa dhu reꞌaboe pegraveri lodꞌo Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌaegraveegravena mai harirdquo

Ana madhutu dhu satia degravenge dhu satiaboe

(Mateos 2445-51)41 Hegraveia Petrus karegravei Yesus peka na

ldquoAma Mese Lii pakasame Ama deo nalegraveke dhoka mi jiꞌi do legraveke mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo

42-44 Ka Yesus dhaa na ldquoLii pakasamedeo na legraveke mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao segravemikapala urusan dhu satia Negravengu dꞌegravelu-megraveuuri jꞌara-jꞌara dhu beꞌa hia mi lamatua naTe egraveegravena na lamatua na dedꞌe ne segravena kapapala ngangaꞌa hia mi dhegraveu sabꞌa dhu leosegravera Ladhe negravengu majꞌegraveni sabꞌe madhutusasabꞌa na segravemi egraveegravena masi ka lamatuana mai sange mera mia egraveegravena ka te ngaanegravengu ne dhu loe boe tao jꞌara dhu legravekeHegraveia na oto lula lamatua na dedꞌe ne holadhe-leru megravedha-panyau na aaꞌi-aaꞌi

45 Te ngaa carui bagi kapala urusandhu pangee na lsquoEle boe negravebhu ku hekalamatua ne legravepa kegravenarsquo Hegraveia na kalabhedhegraveu sabꞌa dhu leo segravera mone degravengebhegraveni Ka namadhegravedi naꞌa-ninu degravenge kea

1227 1 Dhegraveu Aae segravera 104-7 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 93-6 1235-36 Mateos 251-13 Markus1334-36 1240 Mateos 2443-44

Lukas 1246 121 Lukas 137rae-rae toke mahu 46 Te ngaa ca tegraveka ka-pala urusan ne neꞌa nare boe cagꞌagꞌa laalamatua na legravepa Ka lamatua na kalabhene hegraveia babegravege eele ne segravena ka segravemi narepala na egravetu liꞌu palere-lere degravenge dhegraveudhu satia boe taomadhutu dadꞌegravei lamatuara

47 Te dhegraveu sabꞌa dhu reꞌa dadꞌegravei lamatuara te ngaa paꞌegravera boe tao madhutu dodꞌegravei boe sabꞌe madhutu begraveli-camegravedꞌa radui rare hahuku dhu bia 48 Te ngaa dhegraveusabꞌa dhu sabꞌe sale lula reꞌa boe dadꞌegraveilamatua ra regravengu abhu boe hahuku dhubia Te dhegraveu dhu abhu ae ra manegravengi aenegraveti negravengu kahegravei Dhegraveu dhu abhu sasabꞌakapai dhadhaa na kapai kahegraveirdquo

Lii holo-nori Lamatua Yesus bisa tao dhegraveumae-manyegravela

(Mateos 1034-36)49 Egravele egraveegravena ka Yesus tuhu hari lii padhai

Na aku Negravengu na ldquoMamai Jaꞌa ne ho cegraverieele dhegraveu Jaꞌa negraveti dhegraveu leo egravetu rai-hahane Neꞌe nuka segravemi dhegraveu pake ai hotunu eele maruru Dadꞌegravei Jaꞌa ka ladheai ne mulai heo egravetu mia-mia 50 Te ngaauru negraveti egraveegravena Jaꞌa hudꞌi pasae ku jꞌajꞌegraveradhu bia Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa jꞌegravera ae tokedꞌai egravele sasabꞌa-laꞌa Jaꞌa 51 Miu pangeena Jaꞌa mai kegraveti dame egravetu rai-haha doAadꞌo Jaꞌa mai segravena ka tao dhegraveu rai-hahane patao-palaha degravenge mae-manyegravela lulalii holo-nori Jaꞌa 52 Negraveti deo neꞌe dhegraveudhu paꞌaꞌari mae-manyegravela Egravetu dꞌara egravemucue dhegraveu tegravelu labꞌa dhegraveu dua dua labꞌategravelu53 Ama labꞌa ana

ana labꞌa amaIna labꞌa ana

ana labꞌa inaTeto labꞌa ana mantu

ana mantu labꞌa teto nardquoPatadhe paie-iie tadha lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera

segravera(Mateos 162-3)

54 Hegraveia Yesus lii degravenge dhegraveu ae segraveraaku Negravengu na ldquoLadhe miu megravedhi raꞌi-liru megravedhi aae cegraveu negraveti haa miu peka nalsquoNeꞌe tadha egravejꞌi oe mai kegravenarsquo Mema legravekesegravemi egraveegravena 55 Ladhe ngegravelu balegraveu mai miupeka na lsquoNeꞌe tadha lodꞌo pana titu kegravenarsquoMema tareꞌa segravemi egraveegravena kahegravei 56 Weeh

Miu dhegraveu leko-monya dhu padhai lii leotao leo Miu dꞌegravelu-megraveu titu kegravena meꞌapeka mia lodꞌo egravejꞌi aa mia lodꞌo pana aaeTe ngaa tasamia ka moꞌo boe meꞌa degravengedadꞌegravei Lamatua egravetu taa limuri nerdquo

Padame degravenge musu miu(Mateos 525-26)

57-58 Ka Yesus tuhu hari lii Na akuNegravengu na ldquoLadhe miu tao lii langu ngatao ka miu bisa boe pamaꞌegravete unu mi miadhu legraveke Beꞌa risi uri uuru ku dame Magedhoka miu dꞌai katanga madha hakimho na pamaꞌegravete na miu maso asa dꞌarabegravedho 59Te ladhe segravemi egraveegravena miu bisa boekalua ladhe miu bꞌae mere megraveka dedhadhu hakim pamaꞌegravete nare egraveegravenardquo

13Tegraveke eele tatao dhu bhelu ho madhutu

dadꞌegravei Lamatua1 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu mai peka degravenge

Yesus na gubernur Pilatus pamadhe ledhegraveu Yahudi pegraveri-pegraveri negraveti Galilea lodꞌodhu mai asa Yerusalem regraveti korban asaEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi 2 Ropatadegravengi nare ka Yesus karegravei si ldquoMadhutumiu na tasamia Dhegraveu dhu ra pamadhesegravera sasala ra kapai risi negraveti dhegraveu Galileadhu leo aaꞌi-aaꞌi ra do Negraveti egraveegravena ka rahuku pamadhe si do 3 Aadꞌo Te ngaaladhe miu tegraveke eele boe mamuri miu dhubhelu ho legravepa madhutu dadꞌegravei Lamatualodꞌo limuri miu laho nuka segravemi regravengukahegravei 4 Aa tasa mera mia hari degravengecanguru aru dhegraveu dhu madhe ca hari niropa egravetu Siloam manara guri hegraveia kabhienare si egraveegravena Sasala si ae risi negraveti dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egravetu Yerusalem do 5 Aadꞌo Tengaa ladhe miu tegraveke eele boe mamuri miudhu bhelu ho legravepa asa jꞌara Lamatua dhumola miu egraveegravena na laho segravemi regravengu kahegraveirdquo

Ajꞌu dhu hua boe nuka segravemi dhegraveu unuLamatua dhu tao nare boe dhu beꞌa

6 Hegraveia Yesus peka lii pakasame egraveci naldquoAbhu ca dhegraveu dhu degravenge ana aajꞌu egravetudꞌara oka na Begraveli-begraveli na laꞌe patigi teko-teko ana aajꞌu ne hua le do dhae Te ngaaana aajꞌu ne dhae hua megraveka 7 Ka na puadhegraveu sabꞌa egravetu dꞌara oka aku negravengu nalsquoTegravelu tegraveu kegravena jaꞌa laku-mai ho ladhe anaaajꞌu ne hua le do dhae te ngaa jaꞌa abhu

1250 Markus 1038 1253 Mika 76 136 Lii Idhonesia lsquoajꞌu ararsquo Madhutu lii Yunani na sukein Tengaa Alkitab padꞌelo ajꞌu egraveci egravetu negravei dhu hua na dhegraveu bisa raꞌa Egravetu Idhonesia re begraveka dhimu dhegraveu raꞌa boe hua lsquoajꞌuararsquo De lsquoajꞌu ararsquo egravetu Idhonesia begraveka dhimu sama boe degravenge lsquoajꞌu ararsquo egravetu Alkitab

Lukas 138 122 Lukas 1329boe ngaa-ngaa De patue eele ne te negravengune dhoka naꞌe era dirsquo

8 Te ngaa dhegraveu sabꞌa ne dhaa peka nalsquoAma baku pasori ku Hudꞌi negravebhu hari kuciki laa dꞌai ca tegraveu sa Pe jaꞌa kakegravei rai reokapua na segravena ka tao pupuk ho na sega9 Ladhe dꞌai tegraveu mai negravei ajꞌu ne hua nabeꞌa Ladhe aadꞌo laꞌa sina ma patue eeleka laarsquo rdquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu bhegraveni egravecidhu kabodho kapoꞌo legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌa

10 Ca tegraveka legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌa dhegraveuYahudi Yesus laꞌe ajꞌa dhegraveu egravetu dꞌara egravemusabajꞌa 11 Egravetu neꞌe abhu bhegraveni ca dhegraveudhu kabodho kapoꞌo canguru aru tegraveu kegravenalula nidhu tao ne Bhegraveni ne bisa boepamola kabodho na 12 Ropa Yesus ladhenegravedhi hegraveia Na paroa ne aku Negravengu naldquoIna Lamatua patalale le jꞌajꞌegravera negraveti egraveurdquo13 Ka Yesus tao ai mi bhegraveni ne Kacaꞌalaa kabodho bhegraveni ne mola degravenge kahegraveiHegraveia bhegraveni ne manegravengi makasi aa koa-kiokolongara Ama Lamatua

14 Te ngaa kapala egravemu sabajꞌa ne nasalula Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu legraveke degravengelodꞌo sabajꞌa Ka na peka degravenge dhegraveu aesegravera aku negravengu na ldquoDꞌara ca migu dhegraveusabꞌa egravena lodꞌo De beꞌa risi dhegraveu pegravedꞌamailegraveke degravenge lodꞌo-lodꞌo sabꞌa segravera segravena katenge dhegraveu puri-paꞌegravele si Baku mai legravekedegravenge lodꞌo sabajꞌardquo

15 Te ngaa Yesus bꞌala ne ldquoHeeh Dhegraveukapodꞌe-kabegraveli Egravetu dꞌara lodꞌo sabajꞌamiu sabꞌa kahegravei si Te miu lami patabulisapi degravenge keledꞌei miu segravena ka hia raꞌa-rinu si 16 Bhegraveni ne ana-egravepu Abrahamsama segravemi egravedhi Dhegraveu aae nidhu pajꞌegravera necanguru aru tegraveu kegravena Ladhe Jaꞌa patabuline negraveti nidhu legraveke degravenge lodꞌo manegravengi-mangajꞌi na egraveegravena sala dordquo

17 Ropa tadegravengi rare segravemi egraveegravena kamusuYesus segraveramakae Te ngaa dhegraveu ae dhu leosegravera karejꞌe lula sasabꞌa Na segravera beꞌa titukegravena

Lamatua Yesus peka lii upama lula-negravetiajꞌu dhu lamusi na ana iiki-iiki

(Mateos 1331-32 Markus 430-32)18 Ka Yesus peka hari na ldquoJaꞌa pa-

soro dhegraveu-dhegraveu Lamatua segravemi ngaa hari19 Hiu-hiu egraveegravena regravengu ciki di te ngaanegravebhu-negravebhu ka regravengu asa tabha aeRegravengu segravemi ajꞌu dhu lamusi na ana iiki-iiki

Dhegraveu segravele ne egravetu dꞌara oka Ka muri maihegraveia jꞌajꞌi ana aajꞌu dhu kapai aae Egraveegravenaka manu-bhui mai tao regravedꞌa egravetu dadana nasegraverardquo

Lamatua Yesus peka lii pakasame negravetiragi

(Mateos 1333)20 Hegraveia Yesus padhai lii hari peka na

ldquoJaꞌa pasoro dhegraveu unu Lamatua segravemi ngaahari 21Negravengune nuka segravemi ragi dhu dhegraveubhegraveni nare ho na pabꞌali degravenge tarigu duasakudagger segravena ka tao roti paꞌae Lula ragi dhuciki ooꞌe egraveegravena pabꞌali degravenge tarigu ae-aehegraveia caꞌe aaꞌi Dhegraveu unu Lamatua pangarura asa tabha kapai segravemi egraveegravena kahegraveirdquo

Babegravedho sorga kobꞌo iiki(Mateos 713-1421-23)

22 Egravele ka Yesus si mulai kako lasi asakota Yerusalem Regravengu kako lasi dhulikota-kota degravenge rae-rae ho Na ajꞌa dhegraveu23 Dꞌai era egraveci ka ca dhegraveu karegravei Ne ldquoAmaMese Ele boe dhegraveu ciki di dhu abhu sodꞌadordquo

24 Ka Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoHegravebꞌamaso asa sorga egraveegravena kobꞌo De tengejꞌara paie-iie segravena ka miu bisa maso reegraveegravena Te abhu dhegraveu ae dhu segraveku neomaso te ngaa bisa boe 25 Ladhe lamatuaegravemu pategraveke le babegravedho egraveegravena na miu tituegravetu liꞌu ho kadꞌeu babegravedho degravenge paꞌoomanegravengi peka na lsquoAma Bhoke ku laarsquo

Te ngaa na bꞌala aku negravengu na lsquoMiusegravera cee Jaꞌa tadhe boe miursquo

26 Hegraveia miu peka hari na lsquoNga tao kaama tadhe boe jiꞌi Jiꞌi se ka dhu temamadhegravedi ngaꞌa-nginu degravenge ama Aa amakahegravei dhu tema ajꞌa-nori jiꞌi egravetu jꞌara oka-hoo jiꞌirsquo

27 Hegraveia na peka aku negravengu na lsquoDeo najaꞌa dhu peka le na jaꞌa tadhe boe miuMiu se dhegraveu dhu tema adꞌu-ue bhabheludi De pakajꞌegraveu negraveti neꞌe nersquo

28 Ladhe dꞌai lodꞌo Ama Lamatua pa-maꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane miu tangi roma iisi degravenge kadhi ngutulii kico-kico Te miu ladhe megravedhi bakiAbraham Isak degravenge Yakob degravenge dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu regraveti lii padhai Ama Lamatuamadhegravedi le egravetu sorga Te ngaa miu legravekebabegravege asa liꞌu 29 Pe dhegraveu mai negraveti suu-suu rai-haha ne negraveti dhimu negraveti haa negraveti

1314 Kalua negraveti Masir 209-10 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 513-14 dagger 1321 Lii Yunani peka na tarigu 3 sataCa sata pe dꞌai 12 liter De 3 sata 36 liter tarigu 1327 Lii Sodꞌa Koa-Kio 69 1328 Mateos 2213 2530

Lukas 1330 123 Lukas 1412badae negraveti balegraveu ho aaꞌi-aaꞌi ra madhegravedipaꞌegraveci raꞌa-rinu rame-rame egravetu dꞌara egravemuAma Lamatua 30 Patadhe pabeꞌa-beꞌajꞌara neꞌe ladhe dꞌai ka lodꞌo Lamatuapamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne abhu dhegraveu dhu uru egraveegravena pangeena negravengu ana iiki dꞌai seli aa te ngaanegravengu kabꞌua titu kegravena Aa abhu dhu uruegraveegravena peka na negravengu dhegraveu kapai te ngaaegravetu madha Lamatua negravengu dhoka ana iikidirdquo

Lamatua Yesus rasa kasia degravenge isikabarai kota Yerusalem

(Mateos 2337-39)31 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu Parisi pegraveri-

pegraveri mai paraga degravenge Yesus ka ra pekana ldquoHua iia Ama Mese pakajꞌegraveu negraveti eraneꞌe te dhegraveu aae Herodes neo pamadheAmardquo

32-33 Ka Yesus dhaa aku Negravengu naldquoHerodes ne cakaraa badha dhu dꞌegravelu-megraveu kapodꞌe-kabegraveli Lami peka degravengenegravengu na Jaꞌa bata eele nidhu degravengepaꞌegravele dhegraveu negraveti papegravedꞌa-taregravegu ra deoneꞌe ne degravenge begraveli Camegravedꞌa ku sasabꞌaJaꞌa ne heka egravele kegravena Masi ka tasamera mia egraveegravena ka negraveti kakako Jaꞌa asaYerusalem ne Jaꞌa neo sabꞌa hari ku cikiTe dhegraveuYerusalem segravera dhu dꞌegravei pamadhedhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua

34 Waa dhegraveu kabarai Yerusalem eeMiu dhu loe boe pamadhe dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua aa pegraveci pamadhedhegraveu pajuu-paleha segravera dhu mai padꞌelojꞌara hia miu Pegraveri-pegraveri hari le Jaꞌa neokabokomiuhobhirimi negraveti bhelu-katubꞌanuka segravemimanu rena dhu sarimu nare anana egravetu dꞌara egravela na Te ngaa miu moꞌoboe 35 Limuri ne Lamatua pusi-pahaeheka egravemu manegravengi-mangajꞌi miu Begraveli-camegravedꞌa negravengu jꞌajꞌi egravemu paꞌela Egraveegravena namiu megravedhi heka Jaꞌa toke miu dhaa nalsquoAmaLamatuahiamegravengi-nalemi dhegraveudhu

mai negraveti kolongara Ama Lamatualula Ama Lamatua ka dhu hia Na

mairsquo rdquo

14Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu legraveke

degravenge lodꞌo manegravengi-mangajꞌi1 Ca lodꞌo legraveke degravenge lodꞌo manegravengi-

mangajꞌi ca dhegraveu ama negraveti partei agama

Parisi negraveru Yesus ho raꞌa-sisi egravetu egravemu naRopa Yesus madhegravedi naꞌa abhu dhegraveu dhumaꞌu neo regravedhi Ne tao ngaa legraveke degravengelodꞌo manegravengi-mangajꞌi 2 Lodꞌo egraveegravena cadhegraveu dhu pegravedꞌa boho madhegravedi egravetu egraveegravenakahegravei 3 Hegraveia Yesus karegravei dhegraveu dꞌegravelu-megraveu atora Yahudi degravenge dhegraveu Parisi dhumadhegravedi raꞌa egravetu segravera kahegravei aku Negravenguna ldquoMadhutu atora negraveti baki Musa bisapaꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌado aadꞌordquo

4 Te ngaa dhegraveu egraveci sa bhoka boe hegravebꞌaHegraveia Yesus gai dhegraveu pegravedꞌa ne ka na egraveledegravenge negraveti papegravedꞌa na Ka Yesus pua dhegraveune segravena ka legravepa ka 5Egravele kaYesus karegravei harisi peka na ldquoLadhe ana egraveci manahu asadꞌara egravei legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌa miu lamiegravere eele ana neꞌe do aadꞌo Ladhe sapimanahu asa dꞌara egravei laꞌe miu soro tegraveke dolami kaso ne asa liꞌu Tatumiu kaso ne asaliꞌu De egraveegravena sasoa na miu sabꞌa le sinamardquo

6 Ropa tadegravengi lii padhai Yesus ne egraveci sabisa boe dhaa

Baku padedha iisi7 Lodꞌo egraveegravena Yesus taru kira mi dhegraveu

mai raꞌa-sisi egravetu dꞌara egravemu ne Dhegraveu aeka dhu dꞌegravei era re madha ho lasi mad-hegravedi Ropa negravedhi segravemi egraveegravena Yesus peka8 ldquoSanegravedꞌe ee Ladhe dhegraveu negraveru miu asapesta kabꞌi mage lami madhegravedi ka asaera dhegraveu aae-dhegraveu kapai Mage dhokalamatua pesta ne negraveru tamudhu kapai risi9 Ladhe segravemi egraveegravena lamatua pesta mai gaiegraveu peka na lsquoMage mu nasa kahegravei amaAma pidha sa kabodho ee Te jaꞌa tegravekekadera ne hia dhegraveu kapai negraveirsquo Hegraveia egraveukegravedꞌi degravenge makae tegraveke eele kadera ne kalamu madhegravedi asa kabodho 10 De ladheegraveu abhu negraveru lamumadhegravedi egravetu kadera rekabodho tegraveka Ropa lamatua pesta ladhenegravedhi egraveu namai peka lsquoAma Mai madhegravediasa madha nersquo Degravenge jꞌara ne miu abhupakabꞌua egravetu madha tamu aaꞌi-aaꞌi ra11 Te dhegraveu dhu padedha iisi ra egraveegravena naLamatua pahaha si Te ngaa dhegraveu dhu taoiisi ra segravemi dhegraveu haha egraveegravena na Lamatuadedꞌe padedha sirdquo

12 Egravele egraveegravena ka Yesus peka degravengelamatua egravemu ne ldquoLodꞌo leo ladhe amaneo tao tatao mage negraveru dhoka aꞌari amadegravenge dhegraveu kaja segravera mesa ra Te tatu

1329 Mateos 811-12 1330 Mateos 1930 2016 Markus 1031 1335 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826 145 Mateos 1211 1410 Lii Hini 256-7 1411 Mateos 2312 Lukas 1814

Lukas 1413 124 Lukas 1434-35

regravengu bisa negraveru hari ama 13Te ngaa ladheama tao tatao negraveru dhegraveu dhu degravenge boengaa-ngaa dhegraveu haga roe cabegraveka dhegraveukaruku degravenge dhegraveu begravedhu segravera 14 Taturegravengu bꞌala rare boe ama Te ngaa ladheama negraveru si Ama Lamatua ka dhu bꞌalaama Ladhe dꞌai lodꞌo Ama Lamatua pama-muri hari dhegraveu-dhegraveu parcaya dhu madhele Na bhegravelu boe babeꞌa amardquo

Lii pakasame negraveti pesta kapai(Mateos 221-10)

15 Ropa tadegravengi lii padhai lii Yesus neca dhegraveu dhu madhegravedi ca mei degravenge Yesuspadhai lii peka na ldquoDhu karejꞌe risi karegravengu dhu madhutu raꞌa paꞌegraveci egravetu dꞌaraegravemu Ama Lamatuardquo

16 KaYesus bꞌala peka na ldquoJaꞌa lolo segravemineꞌe abhu ca dhegraveu dhu tao tatao kapaiHegraveia na negraveru dhegraveu ae titu kegravena 17 Ropadꞌai tadha dhegraveu raꞌa-rinu ka na pua egravenuna laꞌe paroa dhegraveu dhu ra negraveru segravera pekana lsquoMai lati ka te neo mulai pesta kegravenarsquo18 Te ngaa dhegraveu seꞌe padhai lii rupa-rupasegravena ka lasi boe asa dꞌara pesta Ca dhegraveupeka segravemi neꞌe lsquoJaꞌa heka hegraveli kore okacue de neo laku ladhe segraveku Demage nasate jaꞌa lake kore boersquo 19Dhegraveu leo hari pekana lsquoJaꞌa heka hegraveli kore sapi maroo rai legravemipasa De jaꞌa neo laku cobꞌa si Baku nasate jaꞌa lake kore boersquo 20Dhegraveu leo hari pekana lsquoJaꞌa heka kabꞌi kegravena de bisa boe dhiursquo

21 Ka egravenu ne legravepa peka degravenge lamatuana Ropa tadegravengi nare ka nasa titu kegravenaHegraveia na paredha egravenu na aku negravengu nalsquoLadhe segravemi egraveegravena egraveu lamu lai-lai Lamuasa jꞌara-jꞌara degravenge asa sasanga jꞌaraegravetu kota neꞌe segravena ka negraveru dhegraveu dhudegravenge boe ngaa-ngaa dhegraveu kasia dhuhaga roe cabegraveka dhu begravedhu degravenge dhegraveu-dhegraveu karuku segraverarsquo 22 Ropa tadegravengi narelaꞌe degravenge ka negraveru dhegraveu-dhegraveu segravera Ka nalegravepa hari hegraveia na peka degravenge lamatua naaku negravengu na lsquoAma Dhegraveu se ka seꞌe le Tengaa era madhegravedi ae erarsquo

23 Hegraveia lamatua na peka lsquoLadhe segravemiegraveegravena lamu hari asa rae-rae egravetu liꞌu kotatoke dꞌai dꞌara oka segravei Lamu pamako sadꞌicee egraveegravena ka megraveti si mai ho ra madhegravedipapegravenu dꞌara pesta ne 24 Nanene eeDhegraveu dhu pahae boe degravenge lii negraveru jaꞌa neregravengu se reꞌa boe babeꞌa tatao ne ciki sahegraveirsquo rdquo

Pangee paie-iie ku heka madhutuLamatua Yesus kegravena

(Mateos 1037-38)25 Ka Yesus si lasi taruu asa Yerusalem

Dhegraveu ae madhutu Ne Hegraveia Na kabibꞌaladhe sa regravengu ka Na peka na 26 ldquoDhegraveudhu tareꞌa-reꞌa neo madhutu Jaꞌa negravenguhudꞌi sue ku Jaꞌa risi negraveti ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi ra risi negraveti ina-ama na risi negraveti dhegraveuegravemu-kamali na risi negraveti ana niki na risinegraveti aꞌari na aa risi-risi hari negraveti ngiꞌunegravengu unu na Ladhe aadꞌo dhegraveu nenia boe jꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌa 27 Tedhegraveu dhu dꞌegravei boe pasae jꞌajꞌegravera lula negravengumadhutu Jaꞌa negravengu nia boe jꞌajꞌi dhegraveuJaꞌa Dhegraveu dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌa masika dhegraveu neo pamadhe ne te ngaa negravengupasae jꞌajꞌegravera na taruu

28 De ladhe neo madhutu Jaꞌa ngeepabeꞌa-beꞌa ku Nuka segravemi dhegraveu neo taoegravemu dhu degravenge tadꞌa-tadꞌa Negravengu hudꞌiige uuru ku ogo dꞌai lutu sela Mage dhokadoi dꞌai boe 29 Ladhe ige boe paie-iie eleboe dꞌai fanderen di doi dhu aadꞌo hekale Ladhe segravemi egraveegravena dhegraveu mari madheaa pamakae ne hegravei 30 peka na lsquoMiu ladheku dhegraveu neꞌe laa Heka na sabꞌe fanderenkegravena te ngaa doi na saku aaꞌi lersquo

31 Conto dhu leo nuka segravemi dhegraveu lasipamusu Dhegraveu aae dhu neo laꞌe pamusuhudꞌi madhegravedi ku segravena ka pareꞌa uuruku degravenge angalai na Ladhe sordadꞌuregravengu dhoka canguru riho dhegraveu di bisasegi musu dua nguru riho dhegraveu do aadꞌo32 Ladhe ige rare te ngaa regravengu bisaboe segi beꞌa risi lodꞌo musu dhu kajꞌegraveuera ra pua dhegraveu lasi peka segravena ka uripadame 33 Sama segravemi egraveegravena kahegravei degravengedhegraveu dhu neo madhutu Jaꞌa Negravengu hudꞌikali bagi ku laꞌe-mai dhu peka na negravengudhu paꞌegravera le tegraveke eele aaꞌi ngaa-ngaa doaadꞌo Te ladhe aadꞌo na dhegraveu neꞌe niaboe jꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌardquo

Dhegraveu dhu pantas boe madhutu Yesusnuka segravemi masi dhu guna heka

(Mateos 513 Markus 950)34-35 Yesus tuhu lii padhai pake lii

pakasame dhu leo hari na ldquoMasi ne beꞌaEgravedhi pake ne ho pabeꞌa ngangaꞌa Te ngaaladhe na segravero heka jꞌajꞌi ngaa hari Bisaheka pake ne ho pabeꞌa ngangaꞌa Neo taomi pupuk bisa boe kahegravei Dhodhoka core

1426 Mateos 1037 1427 Mateos 1038 1624 Markus 834 Lukas 923

Lukas 151 125 Lukas 1526eele iia dꞌara di Dhegraveu cee dhu degravenge roꞌadhilu nanene paie-iierdquo

15Kahibꞌi-kalegravebho dhu ele(Mateos 1812-14)

1 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu roro bea degravenge dhegraveudhu laku-laku boe mai ae-ae asa Yesussegravena ka nanene lii padhai Na Te ngaadhegraveu Yahudi peka na regravengu segravera dhegraveukarehe 2 Ropa regravedhi segravemi egraveegravena hegraveiadhegraveuParisi degravengemese agamaYahudi segraverakaꞌuu-kamuki peka na ldquoHuuh Dhegraveu nepaꞌangalai degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu laku boese Ngaa hari Namadhegravedi naꞌa-ninu degravengesirdquo

3 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena ka Yesus lolodegravenge ra lii pakasame egraveci aku Negravengu na4 ldquoLadhe negraveti miu abhu ca dhegraveu dhu unukahibꞌi-kalegravebho cangasu ngiꞌu Ka ciꞌu eleNa tao tasamia Tatu na tegraveke eele dhuceo nguru ceo se egravetu era dhu beꞌa aalaꞌe tenge dhu ele deo na toke rage ne5 Ropa negravedhi hari kahibꞌi-kalegravebho ne kana pasae negraveti degravenge karejꞌe-karae 6 Dꞌaiegravemu ka na paroa angalai na aaꞌi-aaꞌi hegraveiana peka degravenge si lsquoMai segravena ka karejꞌedegravenge jaꞌa Te kahibꞌi-kalegravebho jaꞌa dhuele egraveegravena kegravedhi hari lersquo 7 Egravetu sorga segravemiegraveegravena kahegravei Ladhe ca dhegraveu dhu tao salahegraveia ele-hoꞌa ka na legravepa hari asa Lamatuaana kabarai sorga aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe-karaeRegravengu karejꞌe risi lula ca dhegraveu dhu legravepahari asa Lamatua negraveti ceo nguru ceo dhegraveudhu mamuri mola dhu sala boe jꞌarardquo

Doi iia dhu ele8 Ka Yesus lolo hari lii pakasame dhu leo

egraveci peka na ldquoAbhu ca dhegraveu ina dhu doi iiana canguru bua Neꞌa na dhu ele ca doiKa na tao tasamia Tatu laꞌe suru labhu hodꞌelo palegraveme era aa saku egravemu ne dꞌai roꞌakakilu segravena ka tenge doi cue dhu ele ne9 Ropa negravedhi hari doi ne na paroa degravengedhegraveu dhu egravetu baboa egravemu na segravera hegraveia napeka aku negravengu na lsquoMiu mai ho karejꞌesama-sama degravenge jaꞌa Te doi jaꞌa cue dhuele deo na kegravedhi hari lersquo 10Egravetu sorga segravemiegraveegravena kahegravei Ladhe abhu ca dhegraveu dhu taosala ka na ele-hoꞌa ho legravepa hari asa AmaLamatua tatu ana pajuu egravetu sorga aaꞌi-aaꞌira karejꞌe-karaerdquo

Ana dhu ele

11 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhai Nadegravenge lii pakasame kahegravei peka na ldquoAmaca dhegraveu degravenge ana mone na dhegraveu dua12 Ca lodꞌo ana limuri peka degravenge amana aku negravengu na lsquoAma Hia ka pala jaꞌanegraveti pusaka segravera deo neꞌe ne kahegraveirsquo Hegraveiaama na bagi hia dua ra pusaka na segravenaka egraveci-egraveci degravenge pala ra 13 Negravebhu boeka ana limuri ne pahie unu na Hegraveia nalalau megravedha na ka laꞌe asa rae kajꞌegraveuEgravetu era negravei ana limuri ne pasaku aaꞌi-aaꞌidoi-dhari na ho pakarejꞌe iisi 14 Ropadoi na egravele aaꞌi megraveu-megraveu rai ne dhu legravekemanganga bia ka mamuri ana ne jꞌegraveradꞌai seli 15 Ka laꞌe tenge sasabꞌa Hegraveiaca dhegraveu negraveti kabarai egraveegravena hia na pangaꞌahahi 16 Lula ana ne manganga dꞌai seli kaneo naꞌa ngangaꞌa hahi se Te abhu boe cadhegraveu sa hia ne naꞌa

17 Negravebhu-negravebhu ka na pangee laꞌe-maiaku negravengu na lsquoAnga ee Jaꞌa egravetu neꞌe oemadhe manganga kegravena Te ngaa egravetu dꞌaraegravemu ama ku dhegraveu sabꞌa raꞌa toke begravecu18De beꞌa risi jaꞌa legravepa hari asa ama ku hopeka degravenge ne ldquoAma Jaꞌa tao le sala dhukapai titu kegravena mi Lamatua degravenge ama19 Jaꞌa nia boe jꞌajꞌi ana ama ku Hudꞌi laaama segravemi more jaꞌa ne jꞌajꞌi mi kuli egravetudꞌara egravemu ama ngaa-ngaa tao boersquo rdquo

20 Ropa pangee nare segravemi egraveegravena hegraveiana kegravedꞌi degravenge ka legravepa laꞌe asa egravemu amana Negraveti kajꞌegraveu era ama na ladhe negravedhi lenegravengu ka ama na rasa kasia Ka na purunegraveti egravemu rai laꞌe soru nare ana dhu legravepahari ne Hegraveia na liku nare ka uu ne

21 Egravele egraveegravena ka ana ne peka degravenge amana aku negravengu na lsquoAma Jaꞌa ne tao le saladhu kapai mi dedha Lamatua degravenge amaku Jaꞌa nia heka jꞌajꞌi hari ana amarsquo

22 Te ngaa ama na paredha degravenge kadhegraveu-dhegraveu sabꞌa na peka na lsquoKaroheLami mere kodho madhera dhu beꞌa risiho papake ne Mere kadheli ho pasaluumikacui-aai na Aa papake salapami haga na23 Lami egravere mere sapi kabꞌoi egraveegravena ho parete egravedhi neo taꞌa-tinu rame-rame 24 Lulaana jaꞌa ne nuka segravemi dhu madhe le tengaa na mamuri hari Negravengu dhu ele lete ngaa jaꞌa abhu hari nersquo Na padhai lii egravelesegravemi egraveegravena ka mulai raꞌa-rinu aaꞌi-aaꞌi ra

25 Lodꞌo egraveegravena ana uuru dhu aadꞌo egravetuegravemu te na sabꞌa egravetu dꞌara oka Ropa nalegravepa negraveti kajꞌegraveu era na tadegravengi le dhegraveukarihu musiik degravenge roge-ledho 26 Ka na

152 Lukas 529-30 158 Sasuri lii Yunani peka na 10 drakma Drakma cue egraveci egraveegravena ka degravenge gaji tuka dꞌaraca lodꞌo

Lukas 1527 126 Lukas 1613paroa nare dhegraveu sabꞌa ca dhegraveu hegraveia nakaregravei aku negravengu na ldquoEe Tao rarame ngaaegravetu neꞌerdquo

27 Hegraveia dhegraveu sabꞌa ne dhaa peka na lsquoArimu legravepa hari le De ama mu pua pare sapisegravena ka tao pesta kapai te ana na legravepa haridegravenge sodꞌarsquo

28 Ropa tadegravengi nare hegraveia ana uuru nepasaree Na noꞌo boe maso asa dꞌara egravemuKa ama na laꞌe rarange ne

29 Te ngaa na kaꞌugu peka na lsquoAmaPangee ku laa Negravebhu nare sange neꞌe jaꞌasabꞌa toke egravei kabhegravesu hae nuka segravemi kulisa hia mi ama Jaꞌa ne keꞌa boe sisu dadꞌegraveiama Masi ka segravemi egraveegravena abhu megraveka amahia ana kahibꞌi ciꞌu segravena ka jaꞌa pakarejꞌedegravenge mone aanga-angalai jaꞌa 30Te ngaaropa ana ama dhu bhera-lelu doi-dhariama ho laꞌe karihu degravenge bhegraveni karehelegravepa hari mai ka ama pare sapi kabꞌoi natao pesta aae hia nersquo

31 Te ngaa ama na bꞌala aku negravengu nalsquoAna pasue ee Nanene paie-iie Negravebhunare sange neꞌe egraveu ne bera-bera degravengejaꞌa Aaꞌi-aaꞌi dhu unu jaꞌa segravera sa unuegraveu kahegravei 32 Te ngaa limuri ne egravedhi hudꞌikarejꞌe degravenge karae ku lula ari mu ca dhegraveune Uru egraveegravena nuka segravemi dhu madhe le tengaa limuri ne mamuri hari Negravengu dhuele le te ngaa abhu harirsquo rdquo

16Kapala urusan dhu neꞌa paꞌuri

1 Ka Yesus hia lii upama egraveci mi anamad-hutu Na peka na ldquoDhegraveu kaja ca dhegraveu dhudedꞌe dhegraveu sabꞌa na egraveci jꞌajꞌi kapala urusanTe ngaa negravebhu-negravebhu na tadegravengi dhegraveupalolo peka na kapala urusan ne mulaikapodꞌe-kabegraveli ka parugi negravengu 2 Hegraveiadhegraveu kaja ne paroa kapala urusan na kapeka degravenge ne lsquoEgraveu ne tasamia Jaꞌatadegravengi na egraveu kapodꞌe megravedha-panyaujaꞌa De lamu suri ku ngaa dhu egraveu adꞌu-ue egravetu dꞌara sasabꞌa egraveu ho jaꞌa parisa kuLadhe parisa kore jaꞌa kalua eele egraveursquo

3 Ropa na tadegravengi nare hegraveia kapalaurusan ne mulai pajiko na lsquoJaꞌa ne jꞌegraverakegravena Jaꞌa neo sabꞌa ngaa hari Pare raijaꞌa egravera boe Jꞌajꞌi dhegraveu hegravebꞌa megravenyi jaꞌamakae 4 Ladhe jaꞌa sabꞌa heka egravetu neꞌejaꞌa hudꞌi tenge jꞌara ku segravena ka dhegraveu leobisa hari segravemi rare jaꞌa ho sabꞌarsquo

5 Negraveti egraveegravena ka na paroa nare aaꞌi dhegraveudhu pakegravelu lamatua na Na karegravei dhegraveu uruaku negravengu na lsquoEe Kegravelu egraveu ca ngaa egravetulamatua jaꞌarsquo

6 Dhegraveu ne dhaa peka na lsquoJaꞌa dhupakegravelu egravei legravengi saitun egravepa riho literrsquo

Hegraveia kapala urusan ne peka na lsquoTareꞌaSasuri pakegravelu egraveu ka neꞌe Ciu eele kamadhegravedi ho suri gati sasuri kegravelu dhu hiupeka na kegravelu egraveu dua riho liter dirsquo

7 Ka karegravei dhegraveu pakegravelu ka dua peka nalsquoAa egraveu hari kegravelu ca ngaarsquo

Ka dhegraveu ne dhaa na lsquoJaꞌa pakegravelu arecariho karorsquodagger

Hegraveia kapala urusan ne peka na lsquoCiueele sasuri dhui egraveegravena ho suri dhu hiu haripeka na kegravelu egraveu aru ngasu karo dirsquo

8 Na tao segravemi neꞌe ka toke lamatua naneꞌa tatao negravengu Te ngaa lamatua nehudꞌi mangaku na dhegraveu kapala urusandhu bhelu ne mema megraveu kapodꞌe-kabegraveli

De Jaꞌa lolo lii upama ne segravena ka miumeꞌa na ladhe pasoro degravenge dhegraveu par-caya dhegraveu dhu parcaya boe dꞌegravelu-megraveu risitenge jꞌara ho paꞌoto ngiꞌu ra egravetu talora aaekabarai limuri ne

9 Miu ngee segraveku Masi ka dhegraveu rai-hahane karihu kajꞌalu re megravedha-panyau ra tengaa beꞌa risi miu pake megravedha-panyaumiu segravera ho soru-bara dhegraveu Degravenge jꞌarasegravemi egraveegravena miu abhu angalai ae Masika megravedha se egravele te ngaa begraveli-camegravedꞌaLamatua tao tegraveke era hia miu egravetu sorga

10 Ladhe dhegraveu mola egravetu jꞌara dhu anaiiki tatu na mola kahegravei egravetu jꞌara-jꞌara dhukapai Te ngaa ladhe dhegraveu megraveu kapodꞌeegravetu jꞌara dhu ana iiki tatu na kapodꞌe kahegraveiegravetu jꞌara dhu kapai 11 Ladhe dhegraveu parcayaheka miu ho uri megravedha-panyau egravetu jꞌara-jꞌara dhu ana iiki egravetu rai-haha ne tasamiaka Lamatua parcayamiu egravetu jꞌara-jꞌara dhukapai 12 Ladhe miu bisa boe uri megravedha-panyau dhegraveu leo na dhegraveu cee ka dhu baniho hia miu megravedha-panyau ra

13 Dhegraveu sabꞌa egraveci bisa boe nanene dualamatua Te aadꞌo na negravengu dꞌegravei boe egraveciaa sue egraveci Negravengu dꞌara kateme degravenge cadhegraveu te ngaa pusi boe degravenge egraveci Segravemiegraveegravena kahegravei degravenge miu Te dhegraveu bisa boesue Ama Lamatua palere degravenge sue doi-dharirdquo

166 Sasuri lii Yunani peka na lsquocangasu batosrsquo Batos egraveci sama segravemi 35-40 liter dagger 167 Sasuri lii Yunani pekana lsquocangasu korosrsquo Koros egraveci nuka 390 liter 1613 Mateos 624

Lukas 1614 127 Lukas 171Lamatua Yesus padhai lii negraveti doi-dhari

negraveti Lii Lolo Beꞌa aa negraveti paꞌia-paꞌela(Mateos 1112-13 531-32 Markus 1011-

12)14 Lodꞌo egraveegravena abhudhegraveuParisi pegraveri-pegraveri

dhu nanene lii padhai Yesus deo na Kara sasei Ne lula regravengu se dhegraveu mangaꞌadoi-dhari 15 Te ngaa Yesus peka degravengesi ldquoMasi ka miu pamegraveu iisi egravetu madhadhegraveu te ngaa Ama Lamatua neꞌa dꞌarabhelu miu Abhu jꞌara ae dhu dhegraveu rai-haha dedꞌe padedha-dedha te ngaa AmaLamatua peka na jꞌara segravera karehe aa dhumadenge degravenge regravengu

16 Tokemamai Yohanis tuka sarani egravedhidhegraveu Yahudi muri madhutu atora negravetibaki Musa aa negraveti dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua Te ngaa limuri ne Lii LoloBeꞌa negraveti Lamatua pale-legraveme le egravetu mia-mia Dhegraveu ae dhu tenge le jꞌara segravenaka ra mamuri madhutu dadꞌegravei Lamatua17 Masi ka dedha-liru degravenge rai-haha neele te ngaa Atora negraveti Ama Lamatua cikisa ele boe Ca kategravedꞌa sa ele boe hegravei

18 Dhegraveu dhu paꞌia-paꞌela degravenge dhegraveuegravemu na aa na madhegravedi hari degravenge bhegravenileo negravengu bersina Aa dhegraveu dhu leo degravengebhegraveni dhu paꞌia-paꞌela negravengu bersinakahegraveirdquo

Lii lolo dhegraveu kaja degravenge Lasarus19 Ka Yesus lole tabha hari peka na

ldquoAbhu dhegraveu kaja ca dhegraveu Negravengu dꞌegravei pakemegravedha-papake dhu beꞌa-beꞌa tao negraveti begravelaalus Megraveu-megraveda naꞌa-ninu ngangaꞌa dhubeꞌa hua aa karae taruu 20 Egravetu kota neꞌeabhu kahegravei ca dhegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaa Ngara na Lasarus Ngiꞌu na dhupegravenu degravenge kamegraveu Begraveli-begraveli angalai naregraveti pamadhegravedi ne egravetu hegravebꞌa tedhe dhegraveukaja egraveegravena 21 Na sanao teko-teko abhukahaꞌi ngangaꞌa negraveti dhegraveu kaja ne segravena kabisa naꞌa te ngaa na abhu boe ngaa-ngaaDhoka busa di mai ho jꞌore nana kamegraveuna

22 Negravebhu boe ka Lasarus madhe Hegraveiaana pajuu Ama Lamatua mai negraveti sorga karegraveti lasi pamadhegravedi ne egravetu baboaAbraham

Aa negravebhu boe ka dhegraveu kaja ne madhekahegravei ka dhegraveu dedꞌe lasi padhane 23 Tengaa dhegraveu kaja ne maso boe sorga Negravengumaso asa dꞌara naraka sama-sama degravengedhegraveu-dhegraveu leo dhu madhe le Egravetu eranegravei dhegraveu kaja ne abhu jꞌajꞌegravera taa-taa Ca

tegraveka na boti kegravetu ka ladhe negravedhi Lasarusmadhegravedi egravetu baboa baki Abraham 24Hegraveiana paꞌoo peka na lsquoBaki Abraham ee Sueku jaꞌa laa Pua ku Lasarus cegravebꞌu kolo aina asa dꞌara egravei segravena ka mai pabasa ku koloheꞌo jaꞌa ne Te jaꞌa jꞌegravera titu kegravena egravetu dꞌaraai naraka nersquo

25 Te ngaa Abraham dhaa peka na lsquoAnaee Sanegravedꞌe ku Uru egraveegravena lodꞌo egraveu ma-muri era egravetu rai-haha negravei egraveu abhu le aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa Te ngaa Lasarus ne unudhodhoka sasusa di Ka limuri ne Lamatuapakarejꞌe ne egravetu neꞌe te ngaa egraveu pasaemore jꞌajꞌegravera 26 Risi-risi hari egravetu taloraaae egraveu degravenge jiꞌi Lamatua tao tegraveke loe aaeegraveci dhu taleo degravengemaregravema De dhegraveu negravetineꞌe bisa boe dhiu asa era egraveegravena aa dhegraveunegraveti egraveegravena bisa boe pegravege sa neꞌe mairsquo

27 Hegraveia dhegraveu kaja ne pamako hari akunegravengu na lsquoLadhe segravemi egraveegravena baki Abrahampua Lasarus laꞌe asa egravemu ama ku 28 Tejaꞌa ne degravenge ari dhegraveu mone dhegraveu legravemiera Segravena ka Lasarus laꞌe pasanegravedꞌe si hora legravepa ka asa Lamatua Masi ka lodꞌo dꞌaira madhe regravengu maso ia ka asa era jꞌajꞌegraveranersquo

29 Te ngaa Abraham bꞌala ne lsquoAmaLamatua hia le regravengu sasuri negraveti bakiMusadegravenge dhegraveu regraveti lii padhai Na Ari musi bisa baca pahari-pahari ho reꞌa dadꞌegraveiLamatuarsquo

30 Te ngaa dhegraveu kaja ne pasisu pekana lsquoBaki Abraham ee Egraveegravena dhae dꞌaimegraveka Regravengu segravei pahae boe Lii Holo-NoriAma Lamatua Hudꞌi abhu ku ca dhegraveu negravetitalora dhegraveu madhe laꞌe asa regravengu hekaregravengu ele-hoꞌa aa neo nanene kegravenarsquo

31 Te ngaa Abraham dhaa peka nalsquoLadhe regravengu segravei roꞌo boe nanene lii holo-nori negraveti Musa degravenge negraveti dhegraveu regraveti liipadhai Lamatua na masi ka dhegraveu madhebhodho negraveti dꞌara roꞌa ra ho padhai liidegravenge regravengu egraveegravena ka regravengu roꞌo boenanenersquo rdquo

17Lamatua Yesus ajꞌa lula-negraveti dhegraveu dhu

manahu asa dꞌara sasala aa dhu manegravengiabho

(Mateos 186-721-22 Markus 942)1 Yesus peka degravenge ana madhutu Na

ldquoAe ka dhegraveu manahu asa dꞌara sasala lulatatao dhegraveu leo Te ngaa dhegraveu dhu pa-manahu dhegraveu asa dꞌara sasala egraveegravena pasae

1616 Mateos 1112-13 1617 Mateos 518 1618 Mateos 532 1 Korintus 710-11

Lukas 172 128 Lukas 1722nare mamadhe-mamopo 2 Ladhe dhegraveuadꞌu-ue jꞌara karehe toke ana iiki parcayaboe Jaꞌa egraveegravena na Ama Lamatua huku nebia Dhu samaa risi ladhe egraveki ladha gorodhegraveu neꞌe degravenge hadhu aae cue ho paregraveueele asa dꞌara dhasi egravetu talora legraveu 3 Dejꞌaga ngiꞌu pabeꞌa-beꞌa segravena ka miu bakupamanahu dhegraveu asa dꞌara sasala Te ngaaladhe aꞌari mu tao sala pasanegravedꞌe neLadhe na ele-hoꞌa hegraveia na mai manegravengiabho na pabhegravelu eele sasala na

4 Ladhe aꞌari egraveu tao sala pidhu hari dꞌaraca lodꞌo ka na ele-hoꞌa hegraveia na mai pidhuhari ho manegravengi abho egraveu hudꞌi pabhegravelueele sasala na pidhu hari kahegraveirdquo

Dhegraveu hudꞌi parcaya ku koasa AmaLamatua

5 Ca lodꞌo ana madhutu se mai asaYesus ka ra manegravengi aku regravengu na ldquoAmaMese Parcaya jiꞌi se egravera boe De Amapaꞌegravera ku parcaya jiꞌirdquo

6 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoLadhe miuparcaya koasa negraveti Ama Lamatua masi kaciki ooꞌe egraveegravena ka te ngaamiu bisa paredhaajꞌu aae ne lsquoTahoi eele ho pidha asa dꞌaradhasirsquo Ka ajꞌu ne madhutu lii paredhamiurdquo

Dhegraveu sabꞌa dhu beꞌa nuka dhu madhutudadꞌegravei lamatua na

7 Egravele ka Yesus lii aku Negravengu na ldquoTareconto egraveci Nuka segravemi egravenu dhu pare rai egravetudꞌara oka do ladhe kahibꞌi-kalegravebho egravetudꞌara padꞌa sodꞌa Sabꞌa nare ka legravepa saegravemu Tatu lamatua na peka boe degravenge nelsquoMai ho dua ti taꞌa sama-samarsquo 8 Aadꞌosina ma Dhu legraveke ka lamatua paredhane peka na lsquoLamu lalau mei hia jaꞌaKuꞌa-kinu kore ku pe egraveu muꞌa-minu egravetukabodho negraveirsquo 9 Ladhe egravenu ne lalau naremadhutu dadꞌegravei lamatua na miu ngee nalamatua ne manegravengi makasi mi egravenu nedo Aadꞌo 10 Miu egraveci egraveegravena kahegravei Ladhesabꞌa mere aaꞌi dhu Lamatua paredha lemiu peka na lsquoJiꞌi dhoka ana pua-palehadi Jiꞌi tenge boe lii koa-kadꞌiri Jiꞌi dhokapakako sasabꞌa-laꞌa jiꞌi dirsquo rdquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele canguru dhegraveudhu pegravedꞌa kusta

11 Lodꞌo Yesus si lasi asa Yerusalemregravengu dꞌai too propensi Galilea degravengepropensi Samaria 12Ropa regravengu neomaso

asa dꞌara rae cue egravetu egraveegravena dhegraveu cangurudhu pegravedꞌa kusta mai neo paraga degravengeYesus Regravengu se titu negraveti kajꞌegraveu 13 Ka rapaꞌoo palere-lere peka na ldquoYesus MoneKapai ee Sue ku jiꞌi laardquo

14 Ropa Yesus tadegravengi lii paꞌoo ra ka Naladhe si hegraveia Na pua aku Negravengu na ldquoLamipadꞌelo uuru ku isi miu asa ama agamasegravena ka ra parisa papegravedꞌa kusta miu segraveraegravele le do dhaerdquo Ra tadegravengi segravemi egraveegravena kalasi degravenge Te ngaa ropa dꞌai talora jꞌaracagꞌagꞌa laa regravengu dhu egravele le negraveti kusta

15 Regravengu lasi taruu degravenge karejꞌe-karaeTe ngaa abhu ca dhegraveu di dhu legravepa harimai asa Yesus Na paꞌoo peka na ldquoKoa-kio Lamatua Te jaꞌa egravele le negraveti pa-pegravedꞌardquo 16 Hegraveia na patitu kegravetu urutuu naho manegravengi makasi ae-ae mi Yesus (Teꞌaboe te negravengu ne dhegraveu Yahudi boe Negravengune ca dhegraveu Samaria dhu loe boe tao liilangu degravenge dhegraveu Yahudi)

17 Ka Yesus karegravei dhegraveu segravera dhu mad-hutu degravenge Ne aku Negravengu na ldquoTasamiaee Deo na Jaꞌa paꞌegravele dhegraveu canguru siDhu ceo mia lasi 18 Tasamia ka dhokadhegraveu leo kara neꞌe di dhu legravepa mai homanegravengi makasi mi Ama Lamatua degravengekoa-kio kolongara Nardquo

19 Hegraveia Na peka mi dhegraveu ne na ldquoEgraveu egravelele lula egraveu parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa De kegravedꞌilegravepa ka degravenge sodꞌa-molerdquo

Lamatua Yesus lole lodꞌo egravele rai-hahadegravenge mamai hari Na

(Mateos 2423-2837-41)20-21 Ca lodꞌo dhegraveu Parisi pegraveri-pegraveri mai

karegravei Yesus peka na ldquoAma Mese Pekaku degravenge jiꞌi lodꞌo mia Ama Lamatua neopakako paredha Nardquo

Ka Yesus dhaa ldquoSegravemi neꞌe Mage mipangee na Lamatua pakako paredha Nadegravenge rupa-rupa tadha egravetu rai-haha nedhu dhegraveu bisa regravedhi degravengemusi madha raDhegraveu abhu boe tadha dhu peka na lsquoLadheku asa neꞌe mai Te Ama Lamatua pakakoparedha Na egravetu neꞌersquo Do lsquoNa pakakoparedha Na egravetu negraveirsquo Aadꞌo Te Na pakakoparedha Na egravetu talora aae miu egravetu dꞌaradhegraveu aaꞌi-aaꞌi rardquo

22 Hegraveia Yesus peka degravenge ana-ana mad-hutu Na ldquoNegravebhu boe na Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne paꞌegraveci heka degravengemiu Dꞌai ka lodꞌo jꞌajꞌegravera segravera miu dꞌegravei titu

173 Mateos 1815 175 Sasuri lii Yunani egravetu neꞌe peka na ldquodhegraveu pajuu-palehardquo Lukas dꞌegravei suri na ldquodhegraveupajuu-palehardquo mi ana madhutu Yesus dhegraveu canguru dua segravera 1714 Atora negraveti Ama-ama Agama 141-32

Lukas 1723 129 Lukas 188kegravena neo megravedhi mamai hari Jaꞌa Te ngaadꞌai megraveka lodꞌo mamai Jaꞌa 23 Ladhe egraveegravenana dhegraveu mai peka na lsquoKristus egravetu neꞌersquodo lsquoKristus egravetu negraveirsquo Na miu baku bhuteho patangi-tenge te lii padhai regravengu segraverakapodꞌe-kabegraveli 24 Te ladhe Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne legravepa hari mai tadha nadhumegraveu aadha-aadha nuka segravemi bela dhuheo kacegravebꞌa egravetu dedha-liru negraveti suu asasuu 25 Te ngaa Negravengu hudꞌi abhu uuru kujꞌajꞌegravera rupa-rupa Ka dhegraveu rai-haha taalimuri ne roꞌo boenanene aa neo tule eeleNe 26 Te ngaa begraveli-camegravedꞌa ladhe Na neomai hari dhegraveumamuri karehe sama biasaegraveci egraveegravena ka degravenge lodꞌo Nohmamuri era27Taa egraveegravena regravengu raꞌa-rinu tao pesta kabꞌitoke lodꞌo Noh maso asa dꞌara kapa na Tengaa regravengu roꞌo boe nanene kahegravei Kacaꞌalaa egravei aae lala ka pamadhe aaꞌi si

28 Segravemi egraveegravena kahegravei lodꞌo Lot mamuriera dhegraveu mamuri karehe titu kegravena Taaegraveegravena regravengu raꞌa-rinu badꞌaga sabꞌa oka-tedhe patitu egravemu aamamuri karehe segravemibiasa 29 Te ngaa roꞌo boe nanene kahegraveiHegraveia madꞌae aae era ropa Lot rai eele negravetikota Sodom cagꞌagꞌa laa egravejꞌi ai degravenge egraveinasu bhori mai negraveti dedha-liru aa labhupakegravepu regravengu aaꞌi-aaꞌi

30 De miu baku pamudꞌe ku Magedhoka begraveli-camegravedꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne legravepa hari mai dhegraveumamuri dhokasegravemi biasa di Te ngaa kacaꞌa laa Na cegraveumai 31 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu egravetu madha egravemumaso ia ka asa dꞌara ho lalau megravedha Dhegraveudhu sabꞌa egravetu dꞌara oka legravepa ia ka asa egravemuho raremegravedha ra 32Sanegravedꞌe ku ngaa dhuuru egraveegravena jꞌajꞌimi dhegraveu egravemuLot Namadhelula negravengu ngee megravedha-panyau egravetu egravemuna

33 Dhegraveu dhu dꞌegravei boe madhutu Jaꞌa lulasue ngiꞌu na egraveegravena na mamuri na ele iiadꞌara Te ngaa dhegraveu dhumadhutu Jaꞌa tokesoromamuri na lula sue Jaꞌa begraveli-camegravedꞌaabhu sodꞌa-mole aamamuri taa-taa degravengeAma Lamatua 34 Jaꞌa pasanegravedꞌe memaRopa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne legravepahari mai ladhe dhegraveu dua jꞌunu egravetu era egravecikabegravedhi laa Lamatua dedꞌe pacaꞌe ca dhegraveuaa tegraveke eele ca dhegraveu 35 Ladhe abhu dhegraveubhegraveni dhegraveu dua dhu majꞌu are egraveegravena naLamatua dedꞌe pacaꞌe ca dhegraveu aa tegraveke eele

ca dhegraveu 36 [Ladhe abhu dhegraveu dua dhusabꞌa egravetu dꞌara oka Lamatuamai dedꞌe negravetiegraveci aa tegraveke eele ca dhegraveu]rdquodagger

37 Ropa ana madhutu tadegravengi rare hegraveiara karegravei Yesus ldquoAma Mese Segravera sa begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi egravetu miardquo

Ka Yesus core lii peka na ldquoSegravemi neꞌeLadhe miu megravedhi ka manu-bhui dhu temaraꞌa sisi badha madhe ra lela paꞌoru egravetumia na miu meꞌa egraveegravena jꞌajꞌi mi tadhadhu peka na tatu abhu sisi hegraveu egravetu eraegraveegravenardquo [Degravenge sasoa dhu pahuni peka naladhe Yesus Kristus legravepa hari mai tadhana dhu megraveu aadha-aadha sadꞌi dhegraveu reꞌabaca tadha segravera]

18Lii lolo negraveti bhegraveni balu egraveci degravenge hakim

dhu karehe1 Ca tegraveka Yesus padhai lii degravenge ana

madhutu Na pake lii pakasame ho regravenguloe boe manegravengi-mangajꞌi aa baku maꞌegravetesanao-maena Regravengu hudꞌi parcaya taa-taa Lamatua 2 Lii lolo na segravemi neꞌe kaldquoEgravetu dꞌara kota cue abhu ca dhegraveu amapamaꞌegravete lii langu dhu pusi-pahae boeAma Lamatua Na pahae boe ca dhegraveu sahegravei 3 Egravetu era egraveegravena abhu kahegravei bhegraveni baluegraveci dhu loe boe mai sa dhegraveu pamaꞌegravete liine homanegravengi peka na lsquoAma hakim Jꞌueku lii langu jaꞌa degravenge molarsquo

4Hiu-hiu egraveegravena dhegraveupamaꞌegravete lii ne pusiboe degravenge bhegraveni balu ne Te ngaa negravebhu-negravebhu ka na roca nanene ne Hegraveia namadhegravedi pangee ka lsquoMema jaꞌa ne pusiboe degravenge Ama Lamatua risi-risi degravengedhegraveu rai-haha 5 Te ngaa bhegraveni ne pak-aboꞌo kegravetu jaꞌa De beꞌa risi jaꞌa pamaꞌegravetelii na degravengemola Te ladhe jaꞌa panena namai taruu pajꞌegravera jaꞌarsquo

6 De miu pangee ku lii padhai dhegraveupamaꞌegravete lii dhu bhelu ne 7 Ladhe negravebhu-negravebhu dhegraveu pamaꞌegravete lii ne tao ai-hegravebꞌami bhegraveni balu ne tatu Ama Lamatua kahegraveineo tao ai-hegravebꞌa mi dhegraveu unu Na dhusabajꞌa megraveu-megraveda mi Negravengu ho manegravengisasue Na Te ngaa Lamatua mate hekapanegravebhu 8 Te Negravengu uri lii langu regravengudegravenge boe pamata De Jaꞌa neo karegravei segravemineꞌe ladhe Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa

1726 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 65-8 1727 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 76-24 1729 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka1820mdash1925 1731 Mateos 2417-18 Markus 1315-16 1732 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1926 1733Mateos 1039 1625 Markus 835 Lukas 924 Yohanis 1225 dagger 1736 Ayat 36 ne abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunanidhu beꞌa risi

Lukas 189 130 Lukas 1827ne mai hari Jaꞌa bisa paraga degravenge dhegraveuparcaya egravetu rai-haha ne era do aadꞌordquo

Dhegraveu Parisi egraveci degravenge dhegraveu roro bea egravecilasi manegravengi-mangajꞌi

9 Ka Yesus lolo tabha hari pake liipakasame lula-negraveti dhegraveu dhu pangee naneꞌa aaꞌi megraveu-megraveu aa dhu dꞌegravei pahahadhegraveu leo Na peka na 10 ldquoAbhu ama dhegraveudua dhu lasi sabajꞌa asa dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Ca dhegraveu negraveti parteiagama Parisi aa egraveci hari dhegraveu roro bea[Dhegraveu Yahudi peka na dhegraveu Parisi segraveradhegraveu dhu mola Te ngaa ra pangee nadhegraveu roro bea dhegraveu karehe] 11 Dꞌai egravemusabajꞌa dhegraveu Parisi ne titu mesa-mesa naka na manegravengi-mangajꞌi peka na lsquoMakasiLamatua te jaꞌa ne dhegraveu beꞌa Jaꞌa nebhelu boe nuka segravemi dhegraveu leo segravera Jaꞌamanaꞌu boe Jaꞌa mangaꞌa boe Jaꞌa dhegraveudhu bersina boe Makasi Lamatua te jaꞌane bhelu boe nuka segravemi dhegraveu roro bea ne12 Jaꞌa ne majꞌegraveni puasa ca migu dua hariAa jaꞌa dꞌegravei hia ca pala negraveti canguru palanegraveti aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa abhursquo DhegraveuParisi nesabajꞌa segravemi egraveegravena ka

13 Tengaa dhegraveu roro bea ne titu pakajꞌegraveuegravetu kabodho negravei Na bani boe boti kegravetuho ladhe sa dedha Negravengu dhoka pacudꞌudi dhu degravenge dꞌara maꞌegravete mae-mae Nasabajꞌa peka na lsquoAma Lamatua Sue kujaꞌa dhegraveu dhu pegravenu degravenge sasala-sasigone Abho eele ku sasala jaꞌarsquo

14 Lodꞌo dhegraveu dua se legravepa lasi asa egravemura cee ka dhu pabeꞌa degravenge Ama LamatuaDhegraveu Parisi dhu pamone do dhegraveu rorobea ne Tatu Na segravemi degravenge beꞌa dhegraveuroro bea dhu pahaha iisi ne Te ngaaNa pusi boe degravenge dhegraveu Parisi ne TeAma Lamatua pahaha dhegraveu dhu pamone-pabhegraveni te ngaa Na padedha dhegraveu dhureꞌa pahaha iisirdquo

LamatuaYesus padhai lii hiamamegravengimiana-ana

(Mateos 1913-15 Markus 1013-16)15 Ca tegraveka dhegraveu saꞌu regraveti ana ra dhu

rara iisi hiu asa Yesus segravena ka Na taoai Na mi ana iiki se aa padhai lii hia simamegravengi Ropa regravedhi segravemi egraveegravena ana-anamadhutu Yesus kai dhegraveu seꞌe 16-17Te ngaaYesus soru mamai ra degravenge beꞌa HegraveiaNa kai ana-ana madhutu Na aku Negravenguna ldquoHudꞌi laa ana iiki segravera mai asa JaꞌaMiu baku bhabhae si Sanegravedꞌe paie Dhegraveu

dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu unu Ama Lamatuanegravengu hudꞌi sanao-maena dhoka mi AmaLamatua nuka segravemi ana iiki dhu sanao-maena dhoka mi ina-ama nardquo

Dhegraveu kaja dhu neo maso sorga(Mateos 1916-30 Markus 1017-31)

18 Ca lodꞌo dhegraveu kapai Yahudi egraveci maikaregravei Yesus aku negravengu na ldquoAmaMese dhuhua iia Jaꞌa ne hudꞌi tao ku tasamia segravenaka jaꞌa keꞌa tareꞌa na jaꞌa maso sorga aamamuri taruu degravenge Ama Lamatuardquo

19 Ka Yesus dhaa ldquoTasamia ka egraveu nepeka na Jaꞌa lsquodhu hua iiarsquo Dhodhoka egravecidi dhu hua iia nuka Ama Lamatua 20 Egraveumeꞌa le atora Ama Lamatua karegravei negraveti uruka dhu peka na

Baku jꞌunu paꞌegraveci degravenge dhegraveu dhudhegraveu egravemu boe egraveu

baku pamadhe dhegraveubaku manaꞌubaku jꞌajꞌi sakasii dhu leko-monyaaa pakabꞌua ina degravenge ama murdquo

21 Ka dhegraveu ne dhaa na ldquoTareꞌa AmaJaꞌa dhu madhutu le atora segravera karegravei negravetijaꞌa ana iiki erardquo

22 Tadegravengi segravemi egraveegravena ka Yesus peka naldquoBeꞌa Te ngaa egraveu kura ca madha jꞌara eraNuka lamu ho pahie megravedha-panyau egraveuaaꞌi-aaꞌi Kabꞌua ra lamu pabagi hia dhegraveudhu degravenge boe ngaa-ngaa segravera Egravele na egraveulegravepa hari mai segravena ka madhutu Jaꞌa Teegraveegravena na Ama Lamatua bꞌala hari megravedha-panyau egraveu egravetu sorgardquo 23Ropa tadegravengi naresegravemi egraveegravena hegraveia dhegraveu ne dꞌara na susa tenegravengu kaja dꞌai seli

24 Ropa Yesus negravedhi dhegraveu ne legravepa degravengedꞌara na laho mae-mae hegraveia Na padhai liidegravenge ana madhutu Na peka na ldquoDhegraveukaja mema carui titu kegravena maso sorga25 Egravedhi pasegraveku ku degravenge jꞌara leo Memabisa boe badha unta dhu kapai bisa masoasa dꞌara oka na re roꞌa jꞌajꞌau Nukasegravemi egraveegravena kahegravei dhegraveu dhu maena dhokamegravedha-panyau na te ngaa maena boeLamatua tatu negravengu bisa boemaso sorgardquo

26 Dhegraveu dhu tadegravengi Yesus padhai liisegravemi segravera karegravei Ne aku regravengu na ldquoLadhedhegraveu kaja caruimaso sorga dhegraveu segravemimiaka dhu bisa abhu mamuri taa-taardquo

27 Ka Yesus bꞌala si ldquoMi dhegraveu rai-hahajꞌara ae-ae mema carui Te ngaa bagi AmaLamatua aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌirdquo

1814 Mateos 2312 Lukas 1411 1820 Kalua negraveti Masir 2012-16 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 516-20

28 Hegraveia Petrus tuhu lii peka na ldquoAmaJiꞌi tegraveke eele aaꞌi megravedha-panyau jiꞌi kamai madhutu Ama Begraveli-camegravedꞌa jiꞌi abhungaardquo

29 Ka Yesus dhaa na ldquoPetrus Nanenepaie-iie Dhegraveu dhu tegraveke eele egravemu nadhegraveu egravemu-kamali na aꞌari na ina-ama nado ana-ana na lula negravengu pakako sasabꞌaAma Lamatua 30 tatu na abhu hari ae risiegravetu rai-haha ne Aa ladhe egravele rai-haha nenegravengu abhu mamuri taa-taa degravenge AmaLamatua kahegraveirdquo

Lamatua Yesus peka mamadhe Na tegraveluhari kegravena

(Mateos 2017-19 Markus 1032-34)31 Ka Yesus gale negraveti ana madhutu Na

canguru dua dhegraveu segravera ho lasi padhue-padhai mesa ra Hegraveia Yesus peka degravengera ldquoMiu se aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa na egravedhi kakone lati asa kota Yerusalem Dꞌai negravei jꞌaraaaꞌi-aaꞌi negraveti dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuasegravera dhu suri tegraveke le lula-negraveti Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa pe jꞌajꞌi nuka segravemi dhu rasuri 32 Egraveegravena na ra soro Jaꞌa asa dhegraveu leodhu tadhe boe Ama Lamatua Aa ra padhailii pamakae Jaꞌa pahahe Jaꞌa rupa-rupaparuꞌe ilu rami Jaꞌa 33 ra hake kalabhe JaꞌaEgravele egraveegravena ka ra pamadhe Jaꞌa Te ngaa asacamegravedꞌa egraveegravena Jaꞌa mamuri harirdquo

34 Ropa tadegravengi Yesus peka segravemi egraveegravenaana madhutu Na bingu lula regravengu dhanerare megraveka sasoa negraveti lii padhai Yesus

Lamatua Yesus paꞌegravele dhegraveu begravedhu cadhegraveu

(Mateos 2029-34 Markus 1046-52)35 Lodꞌo Yesus si oe maso kota Jeriko

abhu dhegraveu begravedhu ca dhegraveu dhu madhegravedikanata ai egravetu sebhe jꞌara 36 Ropa natadegravengi dhegraveu ae kako re egraveegravena ka na karegraveiaku negravengu na ldquoNgaa nerdquo

37 Ka dhegraveu peka degravenge ne na ldquoYesusnegraveti Nasaret dhu kako re neꞌerdquo

38 Hegraveia dhegraveu begravedhu ne rodhe pamegravedhu-megravedhu peka na ldquoYesus Ana-egravepu dhegraveuaae Daud ee Sue ku jaꞌardquo

39 Hegraveia dhegraveu dhu kako uuru negraveti Yesuskai ne segravena ka na mau-mau Te ngaa asana hino degravenge lii rodhe peka na ldquoAna-egravepudhegraveu aae Daud ee Sue ku jaꞌa laardquo

40 Ropa Yesus tadegravengi ka Na titu HegraveiaNa pua dhegraveu lasi pakako regraveti dhegraveu begravedhu

ne Dꞌai madha Na ka Yesus karegravei ne41 ldquoEgraveu neo Jaꞌa tao ngaa hia egraveurdquo

Ka na dhaa ldquoAma Jaꞌa manegravengi segravena kajaꞌa bisa kegravedhirdquo

42 Yesus bꞌala ne peka na ldquoBeꞌa Lulaegraveu legraveka na Jaꞌa bisa paꞌegravele egraveu de egraveu bisamegravedhi degravenge kegravenardquo 43 Kacaꞌa laa musimadhadhegraveunebeꞌa degravenge ka Ka laꞌemad-hutu Yesus degravenge koa-kio kolongara AmaLamatua Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu ladhe regravedhine koa-kio kolongara Lamatua kahegravei

19Lamatua Yesus paraga degravenge dhegraveu roro

bea egraveci ngara na Sakeos1 Ka Yesus si maso re kota Jeriko ho neo

lasi taruu 2 Egravetu neꞌe abhu ca dhegraveu kapalaroro bea dhu roro doi hia dhegraveu paredhaRoma Ngara na Sakeos aa negravengu ne dhegraveukaja 3Ropa na tadegravengi Yesus kako re egraveegravenaka negravengu neo negravedhi Te ngaa bisa boenegravedhi degravenge beꞌa lula katitu na babꞌa dꞌaiseli aa dhegraveu ae dhu kalibhu rare Yesus4 Negraveti egraveegravena ka na rai uru ka na caꞌe asakolo ajꞌu ca kapua egravetu sebhe jꞌara dhuYesus neo re egraveegravena

5 Ropa dꞌai kapua ajꞌu ne Yesus ladheasa dedha Hegraveia Na paroa peka naldquoSakeos Puru ka Karohe te deo neꞌekahegravei Jaꞌa neo manubha egravetu dꞌara egravemuegraveurdquo

6KaSakeosmalaa Hegraveia napurupamegraveri-pamegraveri laꞌe degravengeYesus asa egravemuna Dꞌarana karejꞌe-karae 7 Te ngaa dhegraveu ae dhukaꞌugu peka na ldquoHmm Sakeos ne dhegraveukarehe Nga tao ka Yesus manubha egravetudꞌara egravemu na Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌa lerdquo

8 Dꞌai dꞌara egravemu Sakeos titu egravetu madhaYesus ka lii peka na ldquoAma Mese Negravetideo neꞌe ne jaꞌa bagi megravedha-panyau jaꞌami dua capala hia mi dhegraveu dhu degravenge boengaa-ngaa Ladhe jaꞌa roro bea parisi jaꞌabꞌae hari mi regravengu egravepa kali lipatrdquo

9 Ka Yesus bꞌala ne peka na ldquoBeꞌa Deoneꞌe kahegravei Ama Lamatua pala-bagi sodꞌa-mole mi egraveu degravenge isi egravemu egraveu aaꞌi-aaꞌi lulaegraveu parcaya Lamatua kahegravei nuka segravemi bakiAbraham 10Te Ama Lamatua pua Jaꞌa maijꞌajꞌi Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa egravetu rai-haha ne Mamai Jaꞌa ne segravena ka tenge

1838 Ana-egravepu dhegraveu aae Daud na ca ropa degravenge lsquoKristusrsquo nuka Dhegraveu dhu Lamatua pajꞌujꞌu le negraveti uuru ka maiDegravenge segravemi egraveegravena dhegraveu begravedhu ne mangaku na Yesus na Kristus 194 Sasuri lii Yunani peka na ajꞌu sukomoreaAjꞌu ne abhu boe egravetu Idhonesia re begraveka dhimu 1910 Mateos 1811

Lukas 1911 132 Lukas 1935dhegraveu dhu sero negraveti jꞌara Lamatua ho hiasi sodꞌa-molerdquo

Lii pakasame negraveti egravenu dhu pabꞌunge doi-dhari lamatua na

(Mateos 2514-30)11 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae nanene lii pad-

hai Yesus Regravengu oe degravetu degravenge kotaYerusalem Regravengu pangee na Yesus neopakako paredha Ama Lamatua egravetu egraveegravenanuka segravemi dhegraveu aae Hegraveia Yesus lolo degravengesi lii pakasame egraveci 12 Na peka na ldquoAbhudhegraveu kapai egraveci Neo laꞌe asa rai kajꞌegraveu hodhegraveudedꞌe ne jꞌajꞌi dhegraveu aae egravetunegravei Ladheegravele negravengu neo legravepa hari mai ho jꞌajꞌi dhegraveuaae egravetu dꞌara kabarai na 13 Lodꞌo negravengupaꞌegravera neo pakegravedꞌi paroa nare dhegraveu sabꞌana canguru dhegraveu ka na bagi hia si ca dhegraveujuru cuedagger Na paredha si peka na lsquoMiupake doi se jꞌajꞌi mi poko Te lodꞌo dꞌai jaꞌalegravepa miu hudꞌi peka ku leto na ca ngaarsquoEgravele egraveegravena ka na pakegravedꞌi

14 Te ngaa kabarai na dꞌegravei boe ne Ka rahia dhegraveu lasi peka na lsquoJiꞌi ngoꞌo boe dhegraveune paredha jiꞌirsquo

15 Masi ka segravemi egraveegravena ra dedꞌe ne jꞌajꞌidhegraveu aae Hegraveia na legravepa hari ka Dꞌaiegravemu na ka na paroa dhegraveu sabꞌa na dhegraveucanguru segravera ka karegravei si peka na lsquoMiuse leto ca ngaa negraveti juru dhu jaꞌa hia miusegraverarsquo

16 Dhegraveu sabꞌa dhu uru peka na lsquoAmadhegraveu aae Jaꞌa leto juru canguru bua negravetipoko dhu jaꞌa abhursquo

17 Ka dhegraveu aae peka degravenge ne lsquoBeꞌa Egraveune dhegraveu sabꞌa dhu majꞌegraveni Lula jaꞌa bisalegraveka egraveu negraveti jꞌara dhu ana iiki negraveti egraveegravenaka karegravei negraveti deo neꞌe jaꞌa dedꞌe egraveu hoparedha canguru kotarsquo

18 Egravele ka dhegraveu sabꞌa ka dua peka nalsquoAma dhegraveu aae Jaꞌa abhu leto juru legravemibua negraveti poko dhu jaꞌa segravemirsquo

19 Ka dhegraveu aae peka na lsquoBeꞌa Ladhesegravemi egraveegravena jaꞌa dedꞌe egraveu ho paredha legravemikotarsquo

20 Te ngaa dhegraveu sabꞌa ka tegravelu negraveti harijuru na Ka na peka lsquoDoi ama ka neꞌe Jaꞌarapi ka pahuni ne mage ele 21 Jaꞌa taosegravemi egraveegravena lula madhaꞌu Jaꞌa keꞌa amadhegraveu nasa Te ama dꞌegravei more ngaa dhuunu boe ama aa dꞌegravei puu hua dhu ama segraveleboersquo

22 Ropa dhegraveu aae tadegravengi segravemi egraveegravena kana jegraveke ne lsquoEgraveu ne dhegraveu goa dꞌara Liipadhai egraveu ne pabia ngiꞌu egraveu mesa mu Egraveumeꞌa na jaꞌa dhegraveu nasa ho kore ngaa dhuunu boe jaꞌa aa puu ngaa dhu jaꞌa segravele boe23De ladhe segravemi egraveegravena nga tao ka lamu boetegraveke ne asa bank Ho segravena ka lodꞌo jaꞌalegravepa jaꞌa bisa abhu leto Masi ka ciki dirsquo

24 Hegraveia dhegraveu aae ne pua dhegraveu leo egravetusegravera peka na lsquoMere doi negravengu ne segravena kahia mi dhegraveu sabꞌa dhu abhu leto cangurudeo narsquo

25 Te ngaa ra pasisu peka na lsquoAmaDhegraveu ne abhu ae le Nga tao ka neo morenegraveti dhegraveu dhu unu ciki ho patabha sanegravengu harirsquo

26 Te ngaa dhegraveu aae bꞌala peka nalsquoPangee paie-iie ku Ladhe dhegraveu dhu megraveuuri ngaa dhu dhegraveu hia ne egraveegravena na negravenguabhu tabha hari Te ngaa dhegraveu dhu bai-eedꞌa egraveegravena na rare aaꞌi ngaa dhu na unu27 De lami kegravepe mere musu jaꞌa dhu roꞌoboe jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu aae Megraveti si mai sa neꞌesegravena ka pamadhe si egravetu madha jaꞌa Lamikarsquo rdquo

Lamatua Yesus maso asa dꞌara kotaYerusalem

(Mateos 211-11 Markus 111-11 Yohanis1212-19)

28 Ropa Yesus lolo egravele hegraveia lasi taruuka asa Yerusalem Yesus dhu kako uru29 Ropa oe degravetu degravenge dua rae nukaBetfage degravenge Betania dhu egravetu karasaledhe Saitun ka Na pua ana madhutu Nadhegraveu dua lasi uru 30 Na pua si peka naldquoMiu dua mi lami asa rae dhu egravetu madhanegravei Pe miu megravedhi keledꞌei ngegraveru ciꞌudhu egraveki tegraveke egravetu egraveegravena Keledꞌei ne dhegraveumanyaꞌe regravedhi megraveka Mi legravecu dhari napakako megraveti mai 31 Te ngaa ladhe abhudhegraveu dhu karegravei lsquoTasamia ka mi legravecu eeledhari keledꞌei egraveegravenarsquo Mi peka degravenge si nalsquoLamatua jiꞌi neo pake nersquo rdquo

32 Dua ra lasi ka hegraveia ra rage keledꞌeingegraveru nuka segravemi dhu Yesus peka 33 Ropara legravecu dhari keledꞌei ne ka lamatua badhane karegravei si na ldquoNga tao ka miu patabulibadha nerdquo

34 Ka ra dhaa aku regravengu na ldquoLamatuajiꞌi neo pake nerdquo 35 Lamatua badha nedꞌegravei kahegravei ka dua ra nuni regraveti keledꞌei asaYesus Ra hegravele sigꞌi-kalolo ra mi dedha

dagger 1913 Sasuri lii Yunani peka na negravengu hia lsquocanguru minarsquo Mina egraveci kabꞌua na cangasu dinari nuka segravemi gaji tukadꞌara cangasu lodꞌo sasabꞌa 1926 Mateos 1312 Markus 425 Lukas 818 1927 Mateos 2514-30

Lukas 1936 133 Lukas 208kabodho keledꞌei ne Egravele egraveegravena ka ra pacaꞌeYesus asa dedha naDagger 36 Dhegraveu ae kahegraveihegravele sigꞌi-kalolo degravenge salalu ra mi jꞌaraho soru Yesus nuka segravemi soru dhegraveu kapai37 Ropa Na puru negraveti ledhe Saitun kadhegraveu se degravenge ana-ana madhutu Na mu-lai paꞌoo koa-kio kolongara Ama Lamatualula regravengu regravedhi le tadha-tadha koasa38Ra paꞌoo peka naldquoNegravengu ne Dhegraveu Aae dhu Ama Lamatua

pua maiAma Lamatua hia Ne berkat

Dhegraveu rai-haha limuri ne bisapadame le degravenge Lamatua egravetusorga

Koa-kio kolongara Lamatua dhu madhegravedinegravedꞌu paredha egravetu dedha-liru dhudedha risirdquo

39 Te ngaa abhu kahegravei dhegraveu-dhegraveu Parisiegravetu talora aae dhegraveu ae segravera Ka ra pekadegravenge Yesus ldquoAma Mese Kai ku dhegraveu seho baku ra pakii-pakegravece segravemi neꞌe te seli-kolanerdquo

40 Te ngaa Yesus dhaa peka na ldquoJaꞌapasanegravedꞌe mema Ladhe dhegraveu seꞌe kutuhegravebꞌa ra egraveegravena na hadhu se ka dhu koa-kiokolongara Lamatuardquo

Lamatua Yesus tangi lula tatao dhegraveuYerusalem

41 Ropa regravengu oe degravetu Yerusalem Yesusladhe negravedhi kota ne hegraveia Na tangi 42pekana ldquoIra ii Dhegraveu Yerusalem ee DadꞌegraveiJaꞌa deo neꞌe miu abhu dame dhu Jaꞌa kegravetimai Te ngaa lula miu pahae boe Lamatuaka miu unu heka Dame ne pakajꞌegraveu lenegraveti miu 43 Begraveli-camegravedꞌa musu miu maiudhu padedha rai palegraveme liꞌu tedhe miune hegraveia ramaso sa dꞌara musu degravengemiu44Radhedhepalaho kotamiu toke pameradegravenge rai hegraveia ra pamadhe aaꞌi miu degravengeana-ana mi Ra tegraveke eele boe hadhu cue sadhu titu lulamiumoꞌo boe tadhe Lamatualodꞌo Na mai hia miu mamurirdquo

Lamatua Yesus maso asa dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi

(Mateos 2112-17 Markus 1115-19 Yoha-nis 213-22)

45 Egravele egraveegravena ka Yesusmaso asa dꞌara EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Egravetu madha egravemune dhegraveu tao segravemi pasa sa ho ra pahia

badha korban Ropa negravedhi hegraveia Yesusbabegravege si negraveti era egraveegravena 46 Ka Na jegraveke sipeka na ldquoDhegraveu negraveti lii padhai Lamatuadhu suri tegraveke le peka nalsquoJaꞌa patitu Egravemu ne

ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa mai manegravengi-mangajꞌi egravetu era neꞌersquo

Te ngaa mi tao ne nuka segravemi era pak-aboko dhegraveu parapordquo

47 Egravele egraveegravena ka begraveli-begraveli Yesus laꞌeajꞌa-nori dhegraveu egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Te ngaa kegravetu agama Yahudimese agama degravenge dhegraveu heka adꞌa Yahudisegravera patangi-tenge jꞌara ho neo pamadheNe 48Tengaa ra abhuboe jꞌara lula dhegraveuae dhu dꞌegravei titu kegravena nanene lii padhaiYesus

20Dhegraveu pakaregravei hak degravenge koasa Yesus(Mateos 2123-27 Markus 1127-33)

1 Ca lodꞌo Yesus laꞌe asa Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ka Na ajꞌa-nori Lii LoloBeꞌa Lamatua egravetu egraveegravena Hegraveia kegravetu agamaYahudi mese agama degravenge dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa Yahudi segravera mai karegravei Ne2 Ra peka na ldquoMu peka ku laa Cee ka dhuhia Egraveuhak segravena ka adꞌu-uemaruru egravetu neꞌemedꞌa nardquo

3 Ka Yesus bꞌala si ldquoJaꞌa neo karegravei miuca madha jꞌara kahegravei heka Jaꞌa dhaa liikaregravei miu kegravena 4 Segravemi neꞌe miu se tadheYohanis tuka sarani dhegraveu do Cee kadhu hia ne koasa ho sarani dhegraveu AmaLamatua do dhegraveu rai-hahardquo

5 Hegraveia ra papeka egraveci degravenge egraveci ldquoIra eeEgravedhi segravemi tare le pala ti ngaa Ladhe egravedhipeka na lsquoAma Lamatua ka puarsquo egraveegravena Nabꞌala aku Negravengu na lsquoLadhe segravemi egraveegravena ngatao ka miu legraveka boe Yohanisrsquo 6 Te ngaaladhe egravedhi dhaa peka na lsquodhegraveu rai-hahaka puarsquo na dhegraveu ae segravera pegraveci pamadheegravedhi Te dhegraveu segravera parcaya na Yohanis nedhegraveu negraveti lii padhai Lamatuardquo

7 Ka ra dhaa peka na ldquoJiꞌi ngeꞌa boerdquo8 Hegraveia Yesus peka degravenge ra ldquoLadhe segravemi

egraveegravena Jaꞌa koꞌo boe peka kahegravei cee ka dhupua Jaꞌardquo

Lii pakasame dhegraveu sabꞌa oka anggor(Mateos 2133-46 Markus 121-12)

Dagger 1935 Egravetu negravei dhegraveu aae-dhegraveu kapai manyaꞌe jara dhegraveu haha manyaꞌe keledꞌei De Lamatua Yesus caꞌe keledꞌei nejꞌajꞌi mi tadha Na pahaha iisi Egravetu Sakaria 99 abhu kahegravei lii padhadha dhu peka na begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aae Israꞌel maicaꞌe keledꞌei 1938 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826 1946 Yesaya 567 Yermia 711 1947 Lukas 2137

Lukas 209 134 Lukas 20289 Hegraveia Yesus lolo degravenge dhegraveu ae segravera

pake lii pakasame peka na ldquoAbhu dhegraveuegraveci dhu segravele anggor egravetu dꞌara oka na Nahia dhegraveu sebꞌa oka anggor ne segravena karegravengu pabagi isi rai negraveti oka-tedhe ne Kana pidha laꞌe pea panegravebhu asa rai kajꞌegraveu10 Dꞌai hegraveru puu-gꞌegravetu hegraveia lamatua okaanggor ne pua ana paleha na ca dhegraveu laꞌenare pala negravengu Te ngaa dhegraveu sabꞌa okaanggor se game anapalehane ka ra hia nelegravepa degravenge ai hua 11 Egravele egraveegravena ka lamatuaoka ne pua ana paleha na ca dhegraveu hariTe ngaa dhegraveu sabꞌa oka se game ka rapamakae ne Hegraveia ra babegravege ne legravepa degravengeai hua daꞌu-daꞌu 12 Egravele egraveegravena ka lamatuaoka ne pua hari ana paleha na ka tegravelu tengaa ra game ne toke diu raa ka ra corene asa liꞌu oka

13 Hegraveia lamatua oka ne pangee ka lsquoJaꞌatao hari ku tasamia Beꞌa risi jaꞌa pua anapasue jaꞌa ka laꞌe Ele boe ra pakabꞌua nede ra segravemi ne degravenge beꞌarsquo De na pua anadꞌegravelu na laꞌe

14 Tengaa ropa dhegraveu sabꞌa oka anggor seladhe regravedhi ne hegraveia ra papeka egraveci degravengeegraveci aku regravengu na lsquoMi ladhe ku laa Telamatua oka ne hia ana dꞌegravelu na nuka mainegravei Negravengu ne ka dhu begraveli-camegravedꞌa unupusaka ama na aaꞌi-aaꞌi ra De ta pamadhene Segravena ka egravedhi ka dhu unu oka anggornersquo 15 Ropa ana ne dꞌai hegraveia dhegraveu se nunipaꞌoro ne regraveti asa liꞌu oka ka ra pamadhene

De Jaꞌa neo karegravei miu segravemi neꞌe miupangee na lamatua oka ne tao dhegraveu sabꞌaoka segravera tasamia 16Madhutu aꞌabhu Jaꞌatatu na mai pamadhe aaꞌi si ka na hia haridhegraveu leo sebꞌa oka nerdquo

Ropa dhegraveu se tadegravengi lii padhai Yesusregravengu peka na ldquoLadhe bisa na jiꞌi bakuabhu huku negraveti Ama Lamatua segravemi egraveegravenardquo

17 Hegraveia Yesus laladhe patae si ka Nakaregravei ldquoLadhe huku boe si segravemi egraveegravena ngatao ka dhegraveu negraveti lii padhai Lamatua surinalsquoHadhu cue dhu tuka hadhu core eele le

te ngaa limuri ne dhu jꞌajꞌi le erapadhegravedi agarii talorarsquo

18 Dhegraveu dhu kadhunu legraveke hadhu nenegravengu tatu laho tebꞌo-tebꞌo lula abhuhuku Aa ladhe hadhu ne begravebhe legraveke dhegraveucee negravengu laho kao-kao lula legraveke hukurdquo

19 Ropa mese agama degravenge kegravetu agamaYahudi se tadegravengi lii lolo ne regravengu reꞌana Yesus padhai lii padhegraveto degravenge regravengupake lii pakasame Regravengu se cakaraa degravengedhegraveu sebꞌa oka anggor deo sa De ra nasatitu kegravena Ka ra tenge jꞌara ho neo kegravepeNe Te ngaa regravengumadhaꞌu degravenge dhegraveu aesegravera dhu dꞌegravei nanene lii ajꞌa Yesus Ka lasitegraveke eele Ne

ldquoHia mi Ama Lamatua ngaa dhu jꞌajꞌi mihak Negravengurdquo

(Mateos 2215-22 Markus 1213-17)20 Egravele ka musu-musu Yesus maꞌu Ne

Regravengu tenge dhegraveu jꞌajꞌi mata-mata dhubisa tao iisi ra segravemi dhegraveu mola segravena kara kegravepe Ne Regravengu sanao segravena ka Yesuspadhai lii dhu palabꞌa degravenge dhegraveu paredhaRoma ho egraveegravena na lasi peka degravenge guber-nur segravena ka ra pua dhegraveu lasi kegravepe Yesus21 Ka ra pua mata-mata segravena ka pakaregraveidegravenge Yesus aku regravengu na ldquoAma MeseJiꞌi ngeꞌa Ama ca dhegraveu dhu dꞌara molaAma meꞌa boe kapodꞌe-kabegraveli aa hagꞌeboe dhegraveu Ama ajꞌa-nori dhegraveu madhutuLii Lolo Beꞌa Ama Lamatua degravenge mola22De jiꞌi neo karegravei ca jꞌara madhutu atoraagama egravedhi dhegraveu Yahudi hudꞌi jiꞌi bꞌae kudoi bea mi dhegraveu aae kapai paredha Romado aadꞌordquo

23 Te ngaa Yesus neꞌa le ngangee kajꞌaluregravengu ho neo pamanahu Ne Ka Na dhaaaku Negravengu na 24 ldquoPadꞌelo segraveku Jaꞌa doi iiacuerdquo Hegraveia ra padꞌelo degravenge Ne doi egraveci KaYesus karegravei si ldquoNeꞌe ne rupa cee ka ne Aangara cee nerdquo

Ra dhaa peka na ldquoEgraveegravena dhegraveu aae kapaiKeserrdquo

25 Hegraveia Yesus peka na ldquoLadhe segravemiegraveegravena hia asa dhegraveu paredha ngaa dhu unuregravengu Aa hia mi Ama Lamatua ngaa dhujꞌajꞌi hak Ama Lamatuardquo

26 Tadegravengi segravemi egraveegravena dhegraveu se malaalula regravengu bisa boe sii pamanahu rare Neegravetu madha dhegraveu ae Ka hegravebꞌa ra kutumegraveno

LamatuaYesus ajꞌa lula-negravetimamuri harinegraveti mamadhe

(Mateos 2223-33 Markus 1218-27)27 Egravele egraveegravena ka pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti partei

agama Saduki mai ho neo kegravepe YesusDhegraveu Saduki ajꞌa na dhegraveu madhe mamuriheka egravetu lodꞌo egravele rai-haha ne Regravengu maipakaregravei degravenge Yesus na 28 ldquoAma Mese

209 Yesaya 51 2017 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11822 2027 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 238

Lukas 2029 135 Lukas 211Atora Musa dhu suri tegraveke hia egravedhi pekana ladhe dhegraveumonemadhe aa dhudegravengemegraveka kolo na ari negraveti dhegraveu madhe nemadhegravedi nare hari bhegraveni balu ne segravena kaabhukolo hia aꞌa dhumadhene 29Memauru egraveegravena baki Musa ajꞌa segravemi egraveegravena ka Tengaa jiꞌi neo karegravei segravemi neꞌe ana monedhegraveupidhudhupaꞌaꞌari Dhuuru leo-egravemute ngaa madhe degravenge boe ana 30 Hegraveia arina todhe nare hari bhegraveni balu ne Negravebhuboe ka na madhe dhu degravenge megraveka kolokahegravei 31 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge ana kategravelu Na leo degravenge bhegraveni balu ne te ngaamadhe kahegravei degravenge boe ana Toke ari ralimuri tegraveka madhe kahegravei degravenge boe kolo32 Hegraveia bhegraveni balu ne madhe 33 De jiꞌineo karegravei Ama segravemi neꞌe bhegraveni ne leonegravedhi le degravenge anamone dhegraveu pidhu segraveraLadhe dꞌai egravele rai-haha ne ho Lamatuapamamuri hari dhegraveumadhe segravera bhegraveni nejꞌajꞌi mi dhegraveu egravemu ceerdquo

34 Ka Yesus bꞌala si peka na ldquoDhegraveudhodhoka paleo egravemu egravetu rai-haha ne di35-36 Te ngaa egravetu sorga dhegraveu paleo boeegravemu Aa egravetu era negravei dhegraveu madhe hekaRegravengu egraveci egraveegravena ka degravenge ana pajuu negravetiAma Lamatua egravetu sorga Te lodꞌo AmaLamatua pamamuri hari dhegraveu madhe Nahagꞌe nare si segravena ka jꞌajꞌimi anaNa 37Egravetudꞌara sasuri baki Musa dhu lole ajꞌu iiki cakapua dhu ai naꞌe te ngaa kegravepu boe Negravetilii lolo ne egravedhi teꞌa na dhegraveu madhe bisamamuri hari Egravetu egraveegravena Ama Lamatua pekadegravenge Musa na lsquoJaꞌa ne Ama Lamatuanegraveti baki egraveu dhu uru-uru segravera Nuka bakiAbraham Isak degravenge Yakob Regravengu semangajꞌi taa-taa mi Jaꞌa toke dꞌai sangeneꞌe nersquo 38 Masi ka baki mu se madhekaregravei jahi ali Te ngaa lula Ama Lamatuaka dhu peka na Negravengu jꞌajꞌi mi Lamatuaregravengu era de egravedhi teꞌa le na regravengu semamuri era De masi ka dhegraveu madhe lete ngaa ra mamuri hari Te dhoka dhegraveudhu mamuri di dhu pahaha iisi mi AmaLamatua dhegraveu madhe aadꞌo sirdquo

39 Tadegravengi Yesus dhaa segravemi egraveegravena kamese agama padhai lii peka na ldquoLii dhaaAma Mese egraveegravena legraveke kegravenardquo 40 Negraveti lodꞌoegraveegravena abhu heka ca dhegraveu sa dhu banikaregravei Yesus lula abhu boe jꞌara dhu bisapamanahu rare Ne

Kristus mema ana-egravepu dhegraveu aae Daud aa

jꞌajꞌi Lamatua negravengu kahegravei(Mateos 2241-46 Markus 1235-37)

41 Yesus ajꞌa-nori dhegraveu egravetu Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi era Ka Na karegraveidhegraveu segravera peka na ldquoMadhutu aꞌabhumiutasamia Mese agama segravera ajꞌa pekana Kristus egraveegravena nuka Dhegraveu dhu AmaLamatua pajꞌujꞌu karegravei negraveti uru-uru kaMadhutu aꞌajꞌa regravengu Negravengune dhodhokaana-egravepu dhegraveu aae Daud di Te ngaa egraveegravenadhae dꞌai megraveka 42 Lula uru egraveegravena dhegraveuaae Daud mesa na dhu suri le egravetu dꞌara LiiSodꞌa Koa-kio nalsquoAma Lamatua peka le degravenge Lamatua jaꞌa

naldquoMai madhegravedi mi era dhu kabꞌua egravetu

babo gꞌana Jaꞌa ne43 Te begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa tao musu-musu egraveu

toke ra pahaha iisi mi egraveursquo rdquo44 De negraveti sasuri ne egravedhi teꞌa na

dhegraveu aae Daud mesa na paroa Kristus nelsquoLamatuarsquo Sasoa na ladhe dhegraveu pekana Kristus ne dhoka ana-egravepu negraveti dhegraveuaae Daud di egraveegravena dhae dꞌai megraveka LulaNegravengu ne jꞌajꞌi Lamatua negraveti dhegraveu aaeDaud kahegraveirdquo

Baku pamudꞌe degravenge mese-mese agamadhu pahuni sasala ra

(Mateos 231-36 Markus 1238-40)45 Ropa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi taru kira mi lii

padhai Yesus hegraveia Na peka degravenge ana-ana madhutu Na aku Negravengu na 46 ldquoBakupamudꞌe degravenge mese agama segravera Teregravengu dꞌegravei kako pake kodho robho rai lasiparaga degravenge dhegraveu ae ho dhegraveu koa sipeka na lsquoRegravengu se dhegraveu kapairsquo Regravengu dꞌegraveitenge era re madha egravetu dꞌara egravemu sabajꞌaegravetu dꞌara pesta aa egravetu era-era dhegraveu aepakaboko 47 De miu baku pamudꞌe lularegravengu dꞌegravei kapodꞌe-kabegraveli bhegraveni balu hoparame rare egravemu ra Te ngaa egravetu madhadhegraveu ae regravengu pahuni bhabhelu ra degravengetitu ho sabajꞌa panegravebhu-negravebhu Regravengu dꞌegraveidhegraveu koa ra peka na regravengu dhegraveumola Tengaa Lamatua neꞌa sasala ra de egraveegravena naNegravengu huku si bia risirdquo

21Bhegraveni balu dhu unu boe ngaa-ngaa hia

kolete dhu ae risi(Markus 1241-44)

1 Lodꞌo Yesus ajꞌa egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ladhe negravedhi dhegraveu kaja

2028 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 255 2037 Kalua negraveti Masir 36 2043 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101

Lukas 212 136 Lukas 2124mai pamaso doi asa dꞌara boaraka derma2 Ladhe negravedhi kahegravei bhegraveni balu ca dhegraveudhu unu boe ngaa-ngaa mai madhutusabajꞌa Na pamaso kahegravei doi dua sen asadꞌara boaraka ne Doi na seꞌe kabꞌua cikiooꞌe di 3 Ka Yesus lii degravenge ana madhutuNa peka na ldquoNanene pabeꞌa-beꞌa Bhegravenibalu ne dhoka pamaso doi dua sen dite ngaa na hia risi negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra4 Dhegraveu leo se pamaso doi kolete negraveti doikarisi regravengu Te ngaa bhegraveni balu ne hia aaꞌimegraveu-megraveu doi na taomi doi kolete Masi kanegraveti doi neꞌe negravengu ako taha mamurirdquo

Lamatua Yesus peka gaguri Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi

(Mateos 241-2 Markus 131-2)5 Lodꞌo egraveegravena ana madhutu Yesus dhu

koa-kadꞌiri Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌipeka na ldquoAma Ladhe ku laa Egravemu ne beꞌatitu kegravena Ra pake hadhu cetak dhu kapaihua ka ra pacaꞌe mera titu kegravena Aa dhegraveuhia kahegravei megravedha ra dhu kabꞌua segravena kapasaraga Egravemu Lamatua nerdquo

Te ngaa Yesus bꞌala na 6ldquoEgravemunememasaraga Te ngaa negravebhu heka dhegraveu pagurieela hadhu se toke mera degravenge rairdquo

Lodꞌo-lodꞌo sasusa degravenge jꞌajꞌegravera(Mateos 243-14 Markus 133-13)

7 Hegraveia anamadhutu Yesus se karegravei pekana ldquoAma Mese Ngaa dhu Ama peka-padhai deo na jꞌajꞌajꞌi na pegraveri lodꞌo Ladhelodꞌo na degravetu le tadha-tadha na segravemi ngaasardquo

8 Ka Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoSadꞌimiu jꞌaga paie-iie ho baku legraveke tipu Teegraveegravena na rupa-rupa dhegraveu mai tegravebꞌa kakarara peka na lsquoJaꞌa ne Kristusrsquo Abhu kahegraveidhu peka na lsquoLodꞌo aꞌegravele rai-haha degravetukegravenarsquo Te ngaa baku mi parcaya kahegravei9 Ladhe miu tadegravengi ka dhegraveu palolo pekana dhegraveu patao-palaha degravenge papara-pakegravejꞌi egravetumia-mia bakumi cagꞌagꞌa Segraverasa hudꞌi jꞌajꞌi uru ku Te ngaa dꞌai megravekalodꞌo egravele rai-haha ne

10 Begraveli-camegravedꞌa suku egraveci pamusu degravengesuku leo Negara egraveci papara-pakegravejꞌi degravengenegara leo 11 Egraveegravena na jꞌajꞌi rai opodhu kapai aae Egravetu mia-mia manganga-madꞌegraveu dhu seli eele aa egravei papegravedꞌa padꞌaicegraveu palegraveme era Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu ladheregravedhi kahegravei tadha dhupamadhaꞌu dhegraveu aatadha-tadha dhu kapai aae egravetu dedha-liru12 Jꞌara seꞌe se jꞌajꞌi aaꞌi megraveka te ngaa egraveegravena

na dhegraveumai kegravepe raremiu aa pajꞌegraveramiulula miu parcaya Jaꞌa Hegraveia ra soro miu asadhegraveu dhu uri lii langu egravetu dꞌara egravemu-egravemusabajꞌa aa ra taha miu egravetu dꞌara begravedhoRa regraveti miu asa madha dhegraveu aae-dhegraveu aaedegravenge dhegraveu paredha leo Aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌilula miu madhutu Jaꞌa 13 Te ngaa miuhudꞌi pake lodꞌo neꞌe segravena ka peka degravengeregravengu Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa 14Demage pangeetasamia miu siri iisi 15 Te lodꞌo egraveegravena Jaꞌahia miu lii-lii dhu pamegraveci degravenge lii dhaaDegravenge segravemi egraveegravena musumiu segravera reꞌa hekapeka-padhai segravemi ngaa hari 16-17 Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu tegraveka dꞌara degravenge miu lulamiu madhutu Jaꞌa Abhu negraveti aꞌari miuunu mi segravemi ina-ama aꞌari kera baꞌi raelesa degravenge mone anga-aangalai Egraveegravena nanegraveti regravengu seꞌe ka tenge jꞌara ho pahieeele miu toke ra pamadhe miu cahagꞌe18 Te ngaa miu baku madhaꞌu te Lamatuabhegravelu boe miu Regraveu kegravetu miu ca loa sakabhui eele boe ladhe degravenge boe dadꞌegraveiNa 19 Ladhe miu taha mere taruu tatuAma Lamatua pala-bagi mamuri hia miurdquo

Egraveegravena na kota Yerusalem ele iie(Mateos 2415-21 Markus 1314-19)

20Yesus padhai lii tabhahari akuNegravenguna ldquoLadhe miu megravedhi ka sordadꞌu mai pa-musu reo rare Yerusalem miu meꞌa le nadꞌai lodꞌo ele iie Yerusalem kegravena 21 Ropaladhemegravedhi segravemi egraveegravena dhegraveu egravetu propensiYudea rai degravenge ka asa ledhe-ledhe Dhegraveuegravetu dꞌara kota kegravedꞌi kahegravei segravena ka rai Aadhegraveu egravetu rae mai ia ka asa dꞌara kota22 Te Lamatua hia lodꞌo-lodꞌo sasusa segraveraho huku dhegraveu-dhegraveu dhu roꞌo boe naneneNegravengu Seꞌe se legraveke nuka segravemi lii padhainegraveti dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua dhusuri tegraveke karegravei negraveti uru ka 23 Lodꞌo egraveegravenadhegraveu dhu jꞌegravera risi nuka dhegraveu bhegraveni dhudegravenge babia aa ina-ina dhu degravenge anasusu Lodꞌo egraveegravena abhu susa palegraveme rai-haha aa dhegraveu Yahudi jꞌegravera bia lula AmaLamatua nasa degravenge regravengu segravera 24 Egraveegravenana musu mai pamadhe si cahagꞌe aa tahacahagꞌe ho jꞌajꞌi egravenu egravetu mia-mia egravetu rai-haha ne Ka dhegraveu leo rai kara dhu tadheboe Ama Lamatua mai jꞌajꞌegraveli pakajꞌalukota Yerusalem aa koasa rare kabarai natoke egravele lodꞌo rardquo

Mamai hari Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa(Mateos 2429-31 Markus 1324-27)

2115 Lukas 1211-12 2122 Hosea 97

Lukas 2125 137 Lukas 22925 Egravele ka Yesus lole mamai hari Na

aku Negravengu na ldquoBegraveli-camegravedꞌa ladhe DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa neo mai hari abhutadha egravetu madha lodꞌo hegraveru degravenge huahegravetu-hua hegravetu Egravetu rai-haha ne abhutadha kahegravei segravemi uli sea dhasi koꞌa dhuloe boe aa naha aae lalulu mai Seꞌese tao dhegraveu rai-haha ne madhaꞌu degravengeele ngangee toke reꞌa heka tao ngaa-ngaa 26 Koasa-koasa egravetu dedha-liru loeboe karegravebha Ropa ladhe regravedhi aaꞌi-aaꞌihegraveia ramadhaꞌu titu kegravena lula rai-haha neoe ele iie kegravena 27 Egravele ku heka dhegraveu ladheregravedhi Jaꞌa kegravena lsquoDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane puru mai egravetu dꞌara raꞌi-lirursquo Jaꞌa maidegravenge koasa aa degravenge dadedha dhu kapairisi eele 28 Ladhe mulai jꞌajꞌi ka tadhasegravera na miu boti ka kegravetu miu te lodꞌo dꞌaikegravena Lamatua hia mamuri mi miurdquo

Lii pakasame negraveti ajꞌu(Mateos 2432-35 Markus 1328-31)

29 Egravele egraveegravena ka Yesus lolo pake liipakasame aku Negravengu na ldquoMiu taru kirapabeꞌa-beꞌa ku mi ajꞌu segravera 30 Ladhe dꞌaika hegraveru regraveu ra karara egraveegravena tadha na hegraveruhadhu degravetu le 31 Segravemi egraveegravena kahegravei degravengelodꞌo-lodꞌo sasusa Ladhe cegraveu egraveegravena tadhana paredha Ama Lamatua dhu degravetu iiki le

32 Jaꞌa pasanegravedꞌe mema miu Negravetidhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri limuri ne begraveli-camegravedꞌa cahagꞌe dhae madhe megraveka telodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌegravera semai le 33Masi ka lirudegravenge rai-haha ele te ngaa Lii Holo-NoriJaꞌa taha taa-taardquo

Mate tatae mamai hari Lamatua Yesus34 Hegraveia Yesus tuhu lii padhai Na aku

Negravengu na ldquoMi jꞌaga-jꞌaga te cagꞌagꞌa laaJaꞌa mai hari sahegraveka Mage dhoka miutaru kira heka hegraveia miu mamuri degravengeminumahu aa bhute dhoka tengemamurikarejꞌe di Mage dhoka miu meꞌa boetadha ne lula miu bhute degravenge jꞌara dhuleo 35 Ladhe Jaꞌa legravepa hari mai abhu boeca dhegraveu sa dhu bisa pahuni iisi ra negravetimadha Jaꞌa 36 De miu hudꞌi mate tataeku Baku maꞌegravete manegravengi-mangajꞌi segravenakamiu bisa taha egravetu talora aae sasusa segraveraDegravenge segravemi egraveegravena ropa Jaꞌa legravepa hari maimiu makae boe titu egravetu madha Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nerdquo

37 Begraveli-begraveli ladhe re megraveu Yesus laꞌeajꞌa Lii Holo-Nori Lamatua egravetu Egravemu Kapua

Manegravengi-Mangajꞌi Te ngaa ladhe remegravedakalua negraveti Yerusalem ho laꞌe bhegravejꞌi asa raeegravetu ledhe Saitun 38Madꞌae aae era dhegraveuae-ae dhu mai le pakaboko egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ho nanene lii ajꞌa-noriNa

22Kegravetu agama Yahudi tenge jꞌara ho neo

pamadhe Lamatua Yesus(Mateos 261-5 Markus 141-2 Yohanis

1145-53)1 Lodꞌo egraveegravena oe dꞌai lodꞌo hua iia dhegraveu

Yahudi nuka pesta Roti dhu degravenge boeRagi Egravetu dꞌara lodꞌo hua iia se ra rorokahibꞌi-kalegravebho tao kalela Paska kahegraveiRegravengu tao segravemi neꞌe segravena ka pasanegravedꞌeuru egraveegravena lodꞌo begravei-baki regravengu kalua negravetiMasir 2 Lodꞌo egraveegravena kegravetu agama Yahudidegravenge mese agama segravera tenge jꞌara hopamadhe Yesus Te ngaa ra mage dhegraveu aesegravera maruru lula dhegraveu se dꞌegravei nanene Ne

Yudas Iskariot pahie Lamatua Yesus(Mateos 2614-16 Markus 1410-11)

3 Negraveti dhegraveu pajuu-paleha Yesus dhegraveucanguru dua segravera egraveci ngara na YudasIskariot Lodꞌo kegravetu agama Yahudi segraveratenge jꞌara ho pamadhe Yesus dhegraveu aaenidhu maso asa dꞌara Yudas Iskariot4 Hegraveia laꞌe tenge kegravetu agama Yahudi sedegravenge kegravetu negraveti dhegraveu madhenga Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Laꞌe neo paneꞌadegravenge ra segravena ka pahie Yesus degravengeregravengu 5 Ropa tadegravengi lii padhai Yudashegraveia ra karejꞌe titu kegravena Ra pamoa pekana ldquoLaꞌa ma Ladhe egraveu neo pahie Yesusdegravenge jiꞌi na jiꞌi bꞌaerdquo 6Ka Yudas dꞌegravei hegraveianamulai tenge lodꞌo dhu lake nare segravena kadhegraveu ae baku reꞌa negravengu pahie eele Yesus

Anamadhutu LamatuaYesus sadia ngan-gaꞌa kalela Paska

7 Hegraveia dꞌai ka lodꞌo hua iia dhegraveu Yahudidhu regravengu biasa roro ana kahibꞌi-kalegravebhosegravena ka tao kalela Paska 8 Ka Yesus puaPetrus degravenge Yohanis aku Negravengu na ldquoDuami lami uuru segravena ka sadia tegraveke ngangaꞌakalela Paska ho taꞌa sama-samardquo

9 Ka dua ra karegravei ldquoAma Jiꞌi laꞌa sadiangangaꞌa asa miardquo

2125 Yesaya 1310 Yeskial 327 Yoel 231 Rai-haha Rupa Hiu 612-13 2127 Daniel 713 Rai-haha RupaHiu 17 2137 Lukas 1947 221 Kalua negraveti Masir 121-27

Lukas 2210 138 Lukas 223210 Hegraveia Na bꞌala ldquoLadhe miu maso

asa dꞌara kota Yerusalem pe miu paragadegravenge dhegraveu mone ca dhegraveu dhu pasae gꞌalaegravei cue Madhutu ne toke dꞌai egravemu na11 Peka degravenge lamatua egravemu ne lsquoAma Mesejiꞌi manegravengi ca kama ho neo pake taokalela Paska degravenge ana-ana madhutu NaAbhu dorsquo 12 Egraveegravena na lamatua egravemu nepadꞌelo degravenge miu kama egraveci dhu taleo egravetuegravemu dedha Negravengu lalau pamegraveci nare aaꞌile kama egraveegravena Ate dhoka miu dua mi lamisadia ngangaꞌa egravetu egraveegravenardquo

13 Ka dua ra lasi Hegraveia ra paraga ka nukasegravemi ngaa dhu Yesus peka le Ka dua rasadia ngangaꞌa-nganginu Kalela Paska egravetunegravei

Kalela Paska(Mateos 2626-30 Markus 1422-26 1 Kor-

intus 1123-25)14 Ropa lalau rare aaꞌi Yesus si mai

Yesus madhegravedi egravetu mei aa ana-ana pajuu-paleha Na madhegravedi kahegravei raꞌa pesta15 Hegraveia Yesus peka degravenge si ldquoJaꞌa dꞌegravei titukegravenamadhegravedi kuꞌa kalela Paska degravengemiuaaꞌi-aaꞌi mi uru negraveti Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera16 Patadhe pabeꞌa-beꞌa Te egravele neꞌe neJaꞌa madhegravedi heka kuꞌa kalela Paska degravengemiu Ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa megraveu kupeka na Ama Ku negravedꞌu paredha Jaꞌa hekakuꞌa hari kegravenardquo

17 Hegraveia Na kegravepe nare galaa cue dhu isiegravei anggor Ka Na manegravengi makasi mi AmaLamatua egravele kaNa soro galaa ne asa regravenguHegraveia Na padhai lii aku Negravengu na ldquoSegravemimere galaa ne ho egraveci-egraveci minu 18 Sanegravedꞌepaie-iie Karegravei negraveti megraveda neꞌe ne Jaꞌa kinuheka egravei anggor Ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌamegraveu ka peka na Ama Ku negravedꞌu paredhaJaꞌa heka kinu hari kegravenardquo

19 Hegraveia Na kegravepe nare roti cue kamanegravengi makasi mi Ama Lamatua Ka Napamae roti ne hegraveia Na soro sa regravengu aaꞌi-aaꞌi ra Ka Na peka ldquoRoti neꞌe ne ngiꞌu aaeJaꞌa dhu Jaꞌa hia sa miu aaꞌi-aaꞌi mi Lodꞌo-lodꞌo dhu miu miꞌe ne pasanegravedꞌe taruumiu lula tatao Jaꞌardquo 20 Ropa raꞌa rareka Na dedꞌe nare galaa dhu isi egravei anggorHegraveia Na lii peka na ldquoEgravei anggor neꞌe neraa Jaꞌa ka ne dhu bhori mai segravena ka hiasodꞌa-mole mi miu Negraveti raa neꞌe ka Ama

Lamatua paꞌegraveki lii pajaji dhu hiu degravengemiu

21 Mage pamudꞌe te abhu dhegraveu dhumadhegravedi sama-sama degravenge egravedhi egravetu meine egraveegravena na negravengu pahie eele Jaꞌa22 Mema Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌane hudꞌi madhe ku madhutu dadꞌegravei AmaLamatua Te ngaa dhegraveu dhu pahie eeleJaꞌa sanegravedꞌe ee Te begraveli-camegravedꞌa negravengupasae nare mamadhe-mamopordquo

23 Ropa ra tadegravengi lii ne ana-ana pajuu-paleha se pakaregravei peka na ldquoCee ka dhuadꞌu-ue madha jꞌara bhelu ne mi dedhaNardquo

Ana-ana madhutu Lamatua Yesus pasisulula-negraveti cee ka dhu dhegraveu re madha

24 Ka anamadhutu Yesus se pasisu pekana negraveti regravengu aaꞌi-aaꞌi ra cee ka dhu dhegraveure madha 25 Te ngaa Yesus kai si pekana ldquoEgravetu rai-rai dhu kabarai ra tadhe boeLamatua dhegraveu aae ra hia paredha dhubia risi mi kabarai regravengu Te ngaa regravenguneo segravena ka kabarai paroa regravengu peka nalsquoAma dhu taru kira kabarairsquo 26 Te ngaamiu bakumadhutu jꞌara segravera Cee dhu neojꞌajꞌi dhegraveu kapai mamuri na hudꞌi tareꞌa-reꞌa sama segravemi dhegraveu haha ho lalau-laloꞌodhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Dhu neo jꞌajꞌi kegravetu hudꞌiladhe-leru ku sama segravemi ana pua-paleha27 Miu pangee segraveku dhegraveu kapai segravera nukamia Dhegraveu dhu madhegravedi egravetu mei do dhulalau mei Tatu dhegraveu dhu madhegravedi nedhegraveu kapai si Te ngaa Jaꞌa ne tao boengiꞌu segravemi segravera Jaꞌamai lalau-laloꞌomiu

28 Miu seꞌe ka dhu bera-bera degravenge Jaꞌalodꞌo Jaꞌa paraga degravenge jꞌajꞌegravera 29 AmaKu dedꞌe le Jaꞌa segravena ka kegravedꞌu paredhaegravetu era paredha Na Ka limuri ne Jaꞌadedꞌe miu kahegravei 30 ho miu begraveli-camegravedꞌamadhegravedi miꞌa degravenge Jaꞌa ca mei egravetu sorgaJaꞌa hia koasa kahegravei segravena ka miu paredhacanguru dua suku dhegraveu Israꞌelrdquo

Lamatua Yesus peka mema na begraveli-camegravedꞌa Petrus pasili na tadhe boe Negravengu

31 Ka Yesus lii degravenge Petrus peka naldquoPetrus Dhegraveu aae nidhu neo hia miupacegraveri negraveti Jaꞌa nuka segravemi dhegraveu tatai hohagꞌe eele egraveto negraveti laludhu 32 Te ngaa

2220 Yermia 3131-34 2221 Lii Sodꞌa Koa-Kio 4110 2224 Mateos 181 Markus 934 Lukas 946 2226 Mateos 2025-27 2311 Markus 935 1042-44 2227 Yohanis 1312-15 2230 Mateos 1928 2231 Sasuri lii Yunani peka ngara Petrus dhu leo nuka Simon

Jaꞌa sabajꞌa hia egraveu Petrus ho egraveu legraveka Jaꞌataruu Ladhe egraveu legravepa hari mai asa Jaꞌa naegraveuhudꞌi paꞌegravera kudꞌara aꞌari egraveu nuka dhegraveuunu Lamatua segraverardquo

33 Hegraveia Petrus bꞌala aku negravengu naldquoAadꞌo Ama Masi ka tasamia egraveegravena ka jaꞌabisa boe tegraveke eele Ama Te jaꞌa paꞌegraveramasobui sama-sama degravenge Ama Masi ka jaꞌamadhe palere-lere degravenge Ama ngaa-ngaatao boerdquo

34 Te ngaa Yesus peka na ldquoPetrusNanene paie Megraveda neꞌe kahegravei manu dhaekokotoo megraveka egraveu pasili le tegravelu hari na egraveutadhe boe Jaꞌardquo

Dhegraveu unu Lamatua Yesus hudꞌi paꞌegraveradꞌara ladhe paraga degravenge jꞌajꞌegravera

35 Egravele egraveegravena ka Yesus padhai lii degravengera aku Negravengu na ldquoCa hari na Jaꞌa puamiu lami lole Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa asamia-miaJaꞌa peka degravengemiu ho bakumegraveti doi tasdegravenge salapa Lodꞌo egraveegravena miu kura ngaardquo

Ka aaꞌi-aaꞌi ra dhaa aku regravengu na ldquoCahari na jiꞌi kura boe ngaa-ngaa egraveci sardquo

36 Hegraveia Yesus peka tabha hari na ldquoTengaa limuri ne leo Ladhe miu degravenge doina todhe megraveti Ladhe degravenge tas na megravetikahegravei Ladhe degravenge boe samala pahiakodhomiu segravena ka hegraveli 37Te dhegraveu Yahudipangee na Jaꞌa ne dhegraveu bhelu Hegraveia negravebhuheka regravengu mai kegravepe Jaꞌa Jꞌara ne nukasegravemi dhu baki Yesaya suri tegraveke lelsquoRa tao Ne segravemi dhegraveu bhelu-katubꞌarsquo rdquo

38 Ka ra peka na ldquoAma Jiꞌi ngegraveti heladuardquo

Hegraveia Yesus peka ldquoDꞌai le Ale ia ka segraverardquoLamatua Yesus laꞌe sabajꞌa asa ledhe

Saitun(Mateos 2636-46 Markus 1432-42)

39 Raꞌa rare Paska ka Yesus degravenge anamadhutu Na lasi asa ledhe Saitun segravemibiasa 40Dꞌai negravei Yesus peka degravenge si ldquoMiuhudꞌi sabajꞌa ku ho baku legraveke dadugu-rariurdquo

41HegraveiaNa tegraveke eele si laꞌe kajꞌegraveu boe KaNa patitu kegravetu urutuu Na ho sabajꞌa pekana 42 ldquoAma Ladhe Ama dꞌegravei na pakajꞌegraveuku jꞌajꞌegravera ne negraveti Jaꞌa Te ngaa magemadhutu dadꞌegravei Jaꞌa hudꞌi laa madhutudhoka dadꞌegravei Ama dirdquo 43 [Ka ana pajuuAma Lamatua egraveci mai negraveti sorga paꞌegraveradꞌara Na 44 Lula dꞌara Na jꞌegravera titu kegravenatoke egravei kabhegravesu Na suti segravemi raa sa]dagger

45 Ropa sabajꞌa nare Na kegravedꞌi laꞌe paragadegravenge ana madhutu Na Te ngaa regravengudhu bhegravejꞌi lula ngiꞌu roe aa dꞌara susa46 Hegraveia Yesus lii degravenge ra ldquoTasamia kamiu se bhegravejꞌi Beꞌa risi miu sabajꞌa holadhe paraga degravenge dadugu-rariu miubaku manahurdquo

Ra kegravepe Lamatua Yesus(Mateos 2647-56 Markus 1443-50 Yoha-

nis 183-11)47 Ropa Yesus padhai lii era Yudas (ca

dhegraveu negraveti canguru dua ana madhutu Na)mai degravenge dhegraveu ae-ae Na mai padegravetu-degravetu degravenge Yesus neo kegravepe ho uuNe 48Tengaa Yesus lii degravenge ne peka na ldquoYudasEgraveu neo pahie eele Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa degravenge aꞌuu dordquo

49 Ropa ana madhutu leo segravera reꞌa tataobhelu negraveti Yudas ne ka ra karegravei Yesuspeka na ldquoAma Jiꞌi labꞌa si do Te jiꞌi dhungegraveti helardquo 50 Ka ca dhegraveu negraveti regravengu sebete hela na ka na pare pamaꞌegravete regraveu dhilugꞌana negraveti dhegraveu egraveci Dhegraveu ne egravenu negraveti kegravetukapai risi agama Yahudi

51TengaaYesus dhaa si pekana ldquoSangeegraveegravena ka Baku labꞌa sirdquo Hegraveia Na gꞌagꞌedhilu dhegraveu ne ka paꞌegravele

52Dhegraveu-dhegraveu dhumai kegravepeYesus nukakegravetu agama Yahudi segravera dhegraveu heka dꞌararae kegravetu negraveti dhegraveu madhenga Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi degravenge dhegraveu leo harikahegravei Yesus karegravei si ldquoTasamia Miuse ngee na Jaꞌa ne dhegraveu bhelu ka maikegravepe Jaꞌa megraveti samala degravenge ajꞌu cegraveki do53 Begraveli-begraveli egraveegravena Jaꞌa ajꞌa miu egravetu EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi te ngaa abhuboe ca dhegraveu sa dhumai kegravepe Jaꞌa De hudꞌilaa Neꞌe dꞌai lodꞌo miu Neꞌe ne mai negravetikoasa dhegraveu aae nidhurdquo

Petrus pasili peka na negravengu tadhe boeLamatua Yesus

(Mateos 2657-5869-75 Markus 1453-5466-72 Yohanis 1812-1825-27)

54 Hegraveia ra kegravepe rare Lamatua Yesus kanuni regraveti Ne asa egravemu kegravetu kapai risi agamaYahudi Petrus kakomau-mau re kabodho55 Egravetu madha egravemu ne dhegraveu tao ai raciHegraveia Petrus laꞌe manyiru ai kahegravei 56 Kabhegraveni sabꞌa ca dhegraveu ladhe negravedhi Petrusdhu manyiru ai Na ladhe patae regravehuPetrus ka peka degravenge dhegraveu leo egravetu segravera

2235 Mateos 109-10 Markus 68-9 Lukas 93 104 2237 Yesaya 5312 dagger 2244 Sasuri lii Yunani dhuuru tegraveka degravenge dhu beꞌa risi suri boe ayat 43-44 seꞌe 2253 Lukas 1947 2137

Lukas 2257 140 Lukas 235aku negravengu na ldquoDhegraveu neꞌe ne dhumadhutuYesus kahegraveirdquo

57 Te ngaa Petrus pasili ka na pekaldquoAadꞌo Jaꞌa tadhe boe Dhegraveu ne Egraveu meꞌangaardquo

58 Negravebhu boe ka ca dhegraveu ladhe saPetrus egravele ka na lii aku negravengu na ldquoTareꞌaEgraveu ne mema ca dhegraveu negraveti dhegraveu Yesus segraverasirdquo

Te ngaa Petrus pasili ka na pekaldquoAadꞌo Egraveu peka leli nardquo

59 Pe dꞌai ca jam sa ca dhegraveu leo haripeka na ldquoJaꞌa keꞌa dhegraveu neꞌe ne ca dhegraveunegraveti ana madhutu Yesus Te negravengu nedhegraveu Galilea kahegraveirdquo

60 Te ngaa Petrus pasili hari kahegravei akunegravengu na ldquoEgraveu monya egraveegravenardquo Ropa Petruspadhai lii segravemi egraveegravena kacaꞌa laamanukoko-too

61 Hegraveia Yesus kabibꞌa sa negravengu KaPetrus sanegravedꞌe lii Yesus deo na dhu pekana ldquoMegraveda neꞌe ne kahegravei manu dhae koko-too megraveka te egraveu pasili le Jaꞌa tegravelu harikegravenardquo 62 Ngee negravedhi segravemi egraveegravena hegraveiaPetrus kalua negraveti madha egravemu ne degravengetangi dhu dꞌara laho mae-mae

Ra game aa pahaha Lamatua Yesus(Mateos 2667-68 Markus 1465)

63 Egravele egraveegravena ka dhegraveu dhu jꞌaga Yesuspadhai lii pahaha Ne degravenge game paꞌokeNe 64 Ra pahutu regravehu Na pake begravela ka rakaregravei Ne aku regravengu na ldquoWee Ladhe egraveu nedhegraveu megraveti lii padhai Lamatua na egraveu pekasegraveku Cee ka dhu jꞌubhu egraveurdquo 65 Egravele ka rapadhegravedꞌa aape Ne

Lamatua Yesus egravetu era pamaꞌegravete lii languagama

66 Madꞌae aae era kegravetu agama Yahudimese agama degravenge dhegraveu heka-dhegraveu hekaadꞌa Yahudi segravera pakaboko le uri lii languYesus Ka ra pua dhegraveu lasi nuni regraveti Yesusasa era pamaꞌegravete lii langu agama 67 RopaYesus maso ka ra karegravei Ne ldquoEgraveu peka kulaa Egraveu ne tareꞌa Kristus dordquo

Hegraveia Na bꞌala peka na ldquoMasi ka Jaꞌadhaa na tareꞌa miu se legraveka boe 68Aa ladheJaꞌa bari miu camadha jꞌara tatumiu dhaaboe 69 Negravebhu heka Ama Lamatua pakekoasa Na dhu kapai egraveegravena dedꞌe padedha-dedha Jaꞌa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neHo egraveegravena na Jaꞌa madhegravedi egravetu baboa gꞌana

Na segravena ka paredha sama-sama degravengeNerdquo

70 Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena ka aaꞌi-aaꞌi ra karegravei peka na ldquoLadhe segravemi egraveegravena Egraveungee na Egraveu ne Ana Ama Lamatua dordquo

Ka Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoMematareꞌa segravemi dhu miu peka nardquo

71 Hegraveia dhegraveu dhu uri lii langu se aaꞌi-aaꞌi peka na ldquoEgravedhi aaꞌi-aaꞌi ti tadegravengile si Na dedꞌe iisi Na jꞌajꞌi Ana AmaLamatua Neꞌe ne lii pahahe kolongaraAma Lamatua Madhutu atora agamaegravedhi ladhe dhegraveu tao iisi ra nuka segravemiLamatua dhegraveu ne hudꞌi madhe ku Detasamia Egravedhi parluu heka sakasii Hukupamadhe Nerdquo

23Lere regraveti Lamatua Yesus asa gubernur

Pilatus(Mateos 271-211-14 Markus 151-5

Yohanis 1828-38)1 Masi ka dhegraveu uri lii langu agama

Yahudi segravera pamaꞌegravete rare le segravena ka hukupamadhe Yesus te ngaa regravengu degravenge boehak ho huku pamadhe dhegraveu Negraveti egraveegravena kalere regraveti Yesus asa madha gubernur negravetiparedha Roma dhu egravetu egraveegravena nuka PilatusRegravengu dꞌegravei ladhe gubernur ka dhu hukuNe 2 De ropa dꞌai madha gubernur ralole sasala Yesus egraveci-egraveci peka na ldquoDhegraveuneꞌe ne tuka labꞌa paredha Roma Naajꞌa peka na dhegraveu baku bꞌae bea sa dhegraveuparedha Na dedꞌe iisi Na peka na Negravengune Kristus dhegraveu aae dhegraveu Yahudirdquo

3 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena ka gubernurkaregravei Ne peka na ldquoTareꞌa do Egraveu ne dhegraveuaae dhegraveu Yahudi dordquo

Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌa Segravemilii padhai amardquo

4 Parisa egravele ka gubernur ladhe sa kegravetuagama Yahudi degravenge dhegraveu ae segravera Kana lii peka na ldquoSegravemi neꞌe Jaꞌa abhu boesasala Dhegraveu ne ciki sa hegraveirdquo

5 Te ngaa dhegraveu se pakadhii taruu akuregravengu na ldquoAadꞌo ama gubernur Dhegraveune laꞌe ajꞌa sa mia-mia ho kakegravejꞌi kabaraisegravena ka palabꞌa degravenge dhegraveu paredha Natao maruru mulai negraveti propensi Galileatoke dꞌai kota Yerusalem neꞌerdquo

Gubernur hia regraveti Lamatua Yesus asadhegraveu aae Herodes

2269 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101

Lukas 236 141 Lukas 23296 Tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveia gubernur

karegravei si aku negravengu na ldquoLadhe segravemi egraveegravenaNegravengu ne dhegraveu Galilea dordquo

Ka dhegraveu se dhaa ldquoTareꞌa Negravengu negravetiGalileardquo 7 Ropa neꞌa nare segravemi egraveegravena hegraveiagubernur pua lere regraveti Yesus asa dhegraveu aaeHerodes dhu paredha propensi GalileaLodꞌo egraveegravena negravengu egravetu kota Yerusalem8 Herodes ne dhu tadegravengi ae le dhegraveupalolo tatao Yesus aa negravebhu le neo paragadegravenge Ne kahegravei Negravengu dhu sanao-maenabisa negravedhi degravenge madha na tadha malaaegraveci-dua sa negraveti Yesus Negraveti egraveegravena kalodꞌo lere regraveti Yesus asa negravengu dꞌara nakarejꞌe 9 Hegraveia na karegravei Yesus rupa-rupajꞌara te ngaa Yesus dhaa boe ca hegravebꞌa sa10RopaHerodes padhai lii era degravengeYesuste ngaa kegravetu agama Yahudi degravenge meseagama segravera galaa hari Yesus degravenge rupa-rupa sasala 11 Hegraveia dhegraveu aae Herodesdegravenge sordadꞌu na padhai lii pahahe NeKa ra papakeYesus kodho saraga dhumad-hera robho dꞌai rai egraveci segravemi dhegraveu aae temapake hegraveia ra padhai lii pahahe Ne taruuKa regraveti hari Ne laꞌe asa gubernur Pilatus12Uru negraveti egraveegravena gubernur degravenge dhegraveu aaeHerodes dhu pamusu Te ngaa negraveti lodꞌoegraveegravena dua ra paꞌangalai

Gubernur pamaꞌegravete huku madhe miLamatua Yesus

(Mateos 2715-26 Markus 156-15 Yohanis1839mdash1916)

13 Egravele egraveegravena ka gubernur Pilatus paroakegravetu agamaYahudi degravenge dhegraveu heka-dhegraveuheka adꞌa Yahudi sama-sama degravenge dhegraveuae segravera mai pakaboko ho nanene lii pa-maꞌegravete 14 Aku negravengu na ldquoMiu megravetile Yesus asa jaꞌa aa mi galaa Ne pekana Negravengu dꞌegravei kakegravejꞌi kabarai ho labꞌaparedha Roma Jaꞌa parisa le toke lutu egravetumadha miu te ngaa jaꞌa abhu boe sasalaNa egraveci sa 15 Dhegraveu aae Herodes parisa lekahegravei Te ngaa na abhu boe sasala ngaa-ngaa kahegravei Negraveti egraveegravena ka na hia hari Nemai sa jaꞌa Dhegraveu Ne degravenge boe sasalangaa-ngaa De jaꞌa bisa boe huku pamadheNe 16 Jaꞌa neo pamaꞌegravete segravemi neꞌe jaꞌa puakalabhe Ne pake gui egravele na jaꞌa patabulieele Nerdquo

17-18 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveia rapaꞌoo-parodha peka na ldquoBisa boe Pa-madhe Ne Patabuli Barabasrdquo

[Ra paꞌoo-parodha segravemi egraveegravena lula tegraveumai-tegraveu mai dhu tema le ladhe dꞌai

lodꞌo kalela Paska dhegraveu Yahudi gubernurpatabuli ca dhegraveu negraveti dꞌara begravedho mad-hutu dadꞌegravei regravengu] 19 (Barabas ne masobegravedho lula na kakegravejꞌi dhegraveu labꞌa paredhaRoma egravetu kota Yerusalem aa na pamadhedhegraveu kahegravei)

20 Te ngaa gubernur neo patabuli YesusKa na karegravei hari dhegraveu ae segravera ldquoTasamialadhe jaꞌa patabuli Yesusrdquo

21 Te ngaa asa ra paꞌoo-parodha pekana ldquoAadꞌo Paku pamadhe Ne egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Paku pamadhe Ne egravetu ajꞌupalolo-palegravebhardquo

22 Te ngaa gubernur ngee na jꞌara nelegraveke boe ka na karegravei dꞌai tegravelu hari pekana ldquoNga tao ka jaꞌa madhutu miu ho pakupamadhe Ne Bhabhelu Na ngaa Jaꞌaparisa le Negravengu ne te ngaa abhu boe jꞌaraegraveci sa kahegravei ho huku pamadhe Ne Dejaꞌa neo dhoka kalabhe Ne egravele ku hekapatabuli Nerdquo

23 Te ngaa dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo-parodha hari pamegravedhu-megravedhu segravena kalaka-seti ne ho paku pamadhe Yesus egravetuajꞌu palolo-palegravebha Hegraveia gubernur tahanare heka 24 ka na pamaꞌegravete madhutudadꞌegravei dhegraveu segravera 25 Hegraveia na patabuliBarabas ca dhegraveu dhu dꞌegravei palabꞌa degravengepamadhe dhegraveu Te ngaa na soro Yesus laꞌeasa adhe-aai dhegraveu seꞌe segravena ka ra tao Nemadhutu dadꞌegravei regravengu

Ra paku pamadhe Lamatua Yesus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

26 Egravele ka sordadꞌu Roma segravera nuni regravetiYesus asa liꞌu kota Yerusalem Egravetu talorajꞌara ra paraga degravenge dhegraveu egraveci negraveti kotaKirene dhungara na Simon dhuneomasoasa dꞌara kota Yerusalem Ka ra laka-setine segravena ka pasae ajꞌu palolo-palegravebha negati Yesus Ka na kako re limuri madhutuYesus

27 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae mai laladheYesus Abhu kahegravei ina-ina dhu pasuti egraveimadha lula dꞌara pegravedꞌa ropa regravedhi Ne28Ropa Yesus ladhe bhegraveni se tangi hegraveia Nalii aku Negravengu na ldquoIna-ina negraveti YerusalemBaku tangi Jaꞌa ne Tangi hiu ngiꞌu miumesa mi degravenge ana niki miu 29 Te begraveli-camegravedꞌa sasusa dhu kapai risi mai hegraveiadhegraveu peka na lsquoBhegraveni dhu kalua hua iianuka bhegraveni dhu rara iisi regravedhi boe aa

2317-18 Ayat 17 dhu egravetu dꞌara kurung abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru segravera

Lukas 2330 142 Lukas 2350-51dhu pasusu regravedhi boe anarsquo 30 Lodꞌo sasusaaae na mai dhegraveu jꞌegravera titu kegravena toke ramanegravengi peka na lsquoBeꞌa risi ledhe gurimai ho kabhie ka jiꞌirsquo Aa ra peka kahegraveilsquoDegravenge jꞌajꞌegravera segravemi neꞌe ne beꞌa risi kab-huku dhegravenu eele ka jiꞌirsquo 31 Ladhe dhegraveubisa pajꞌegravera dhegraveu dhu degravenge boe sasalatasamia hari mi dhegraveu bhelurdquodagger

32 Ropa sordadꞌu se regraveti Yesus ra nuniregraveti kahegravei dhegraveu bhelu dhegraveu dua ho hukupamadhe palere-lere degravenge Ne 33 Regravengudꞌai era egraveci dhu ngara na lsquoRui Kegravetursquo Hegraveiara paku Yesus degravenge dhegraveu bhelu dhegraveu duase mi ajꞌu palolo-palegravebha ra egraveci-egraveci Ka rasegravele patitu ajꞌu palolo-palegravebha segravera Ra hiadhegraveu bhelu egraveci egravetu karasa gꞌana Yesus aaegraveci hari egravetu karasa kariu Na

34 [Lodꞌo egraveegravena Yesus sabajꞌa peka naldquoAma Bhegravelu eele sasala dhegraveu se te regravengureꞌa boe ngaa dhu ra adꞌu-uerdquo]Dagger Egravele kasordadꞌu se egravere lot segravena ka neo reꞌa cee kadhu abhu megravedha-papake Na

35 Dhegraveu ae mai laladhe egravetu era egraveegravenaDhegraveu aae-dhegraveu kapai Yahudi segravera pekapa-aape Yesus aku regravengu na ldquoNegravengu dhupatabuli nare le dhegraveu leo negraveti mamadhe-mamopo te ngaa bisa boe patabuli ngiꞌuNegravengu mesa Na Ladhe Negravengu ne tareꞌa-reꞌa Kristus dhu Ama Lamatua hagꞌe narehudꞌi laa Na puru unu Na negraveti ajꞌu palolo-palegravebha nerdquo

36 Sordadꞌu se padhai lii pa-aape Nekahegravei Ra hia Ne ninu egravei anggor many-ilu 37 aa ra parodha pahaha Ne peka naldquoLadhe Egraveu ne tareꞌa-reꞌa dhegraveu aae Yahudina patabuli eele ka ngiꞌu Mu negraveti ma-madherdquo 38Ra suri egravetu papa egraveci peka naldquoNeꞌe ne dhegraveu aae dhegraveu Yahudirdquo

Ka ra paku papa ne re dedha kegravetu Yesussegravena ka dhegraveu reꞌa na ra huku Ne lula jꞌaraneꞌe ka

39 Ca dhegraveu bhelu dhu paku egravetu karasaYesus padhai lii pa-aape Ne kahegravei akuNegravengu na ldquoEgraveu ne tareꞌa Kristus do Ladhetareꞌa na patabuli eele ka egravedhirdquo

40 Te ngaa dhegraveu bhelu egraveci hari kai neaku negravengu na ldquoWeh Egraveu ne meꞌa boemadhaꞌu degravenge Ama Lamatua hegravei Te egraveu

ne abhu huku madhe egraveci egraveegravena ka degravengeNegravengu kahegravei 41 Egravedhi dua ti pasae tarehuku madhe ne legraveke degravenge tatao egravedhiTe ngaa Dhegraveu ne tao boe sasala ngaa-ngaardquo 42Ka dhegraveu ne peka hari aku negravenguna ldquoYesus Ladhe Ama maso ka asa eraparedha Ama na baku bhegravelu jaꞌardquo

43HegraveiaYesus dhaa ldquoJaꞌa peka tareꞌa-reꞌadegravenge egraveu kegravena na lodꞌo deo neꞌe kahegravei egraveulamu asa sorga palere-lere degravenge Jaꞌardquo

Lamatua Yesus madhe(Mateos 2745-56 Markus 1533-41 Yoha-

nis 1928-30)44-45 Lodꞌo egraveegravena dhu lodꞌo negravetu le Te

ngaa madha lodꞌo saraa boe aa marogakiu-kiu abhe nare era egraveegravena toke dꞌai haketegravelu lodꞌo nihia Egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi abhu begravela bhegravela aae egravecidhu ra kadhoe paꞌabhe Kama Luri Mola-Megraveci Ama Lamatua Kacaꞌa laa begravela nemae bagi mi dua

46 Egravetu era dhu ngara na lsquoRui Kegravetursquo egraveegravenaYesus paꞌoo aku Negravengu na ldquoAma Jaꞌapangegravedꞌu samanga Jaꞌa mi dꞌara adhe-aaiAmardquo Ropa padhai lii egravele hegraveia Yesusmaꞌegravete aꞌae

47 Abhu komedhaa sordadꞌu Roma tituegravetu era egraveegravena dhu padegravetu degravenge ajꞌupalolo-palegravebha Yesus Ropa ladhe negravedhiYesus madhe ka na koa-kio Ama Lamatuapeka na ldquoIra ii Dhegraveu neꞌe ne tareꞌa reꞌaDhegraveu dꞌara molardquosect

48 Ropa dhegraveu ae segravera regravedhi mamadheYesus ra manyasa degravenge dꞌara ra roebhilu ka ra legravepa degravenge dꞌara susa 49 Tengaa dhegraveu-dhegraveu Yesus titu egravetu kajꞌegraveuregravedhi Na madhe Ina-ina dhu madhutuNe negraveti Galilea toke Yerusalem egravetu egraveegravenakahegravei

Dhegraveu padhane Lamatua Yesus(Mateos 2757-61 Markus 1542-47 Yoha-

nis 1938-42)50-51 Ropa Yesus madhe dhegraveu egraveci tenge

jꞌara segravena ka papuru ngiꞌu aae Na negravetiajꞌu palolo-palegravebha Dhegraveu ne ngara naYusuf negraveti kota Arimatea Negravengu ne dhegraveudꞌara mola tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa Yusufne dhu tatae Ama Lamatua padꞌelo na

2330 Hosea 108 Rai-haha Rupa Hiu 616 dagger 2331 Dꞌara sasuri lii Yunani uru egraveegravena peka na ldquoLadhe dhegraveureꞌa tao segravemi neꞌe mi ajꞌu dhu mamuri era ngaa hari degravenge ajꞌu dhu madhe lerdquo Dagger 2334 a Lii padhai egravetu dꞌarakurung neꞌe abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru tegraveka degravenge dhu beꞌa risi 2334 Lii Sodꞌa Koa-Kio2219 2335 Lii Sodꞌa Koa-Kio 228 2336 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922 2344-45 Kalua negraveti Masir2631-33 2346 Lii Sodꞌa Koa-Kio 315 sect 2347 Lii Yunani egravetu neꞌe sasoa na bisa kahegravei peka na ldquoDhegraveu nedegravenge boe sasalardquo 2349 Lukas 82-3

Lukas 2352 143 Lukas 2420Negravengu negravedꞌu paredha Na Yusuf kahegravei cadhegraveu negraveti dhegraveu dhu uri lii langu agamaYahudi Te ngaa negravengu dꞌegravei boe degravenge liipamaꞌegravete huku madhe mi Yesus 52 Lulana neo papuru ngiꞌu aae Yesus negraveti ajꞌupalolo-palegravebha ka laꞌe asa gubernur Pila-tus manegravengi segravena ka negravengu uri ngiꞌu aaeYesus 53 Ka Pilatus dꞌegravei hegraveia Yusuf laꞌepapuru ngiꞌu aae Yesus Egravele ka na pahutungiꞌu aae degravenge begravela alus Ka dedꞌe regravetiasa dꞌara roꞌa hadhu egraveci dhu heka pae rarekegravena Egravetu roꞌa ne padhane regravedhi megravekaca dhegraveu sa 54Mamadhe Yesus legraveke degravengehari Jumat Lodꞌo Yusuf si padhane rareNe lodꞌo nihia le Ladhe lodꞌo cegravena dꞌailodꞌo sabajꞌa dhegraveu Yahudi

55 Ina-ina dhu mai palere degravenge Yesusnegraveti Galilea lasi madhutu Yusuf negravetilimuri segravena ka neo reꞌa era padhane Yesusegravetu roꞌamia 56Ropa regravedhi era ne ka ina selegravepa lasi sadia bunga degravenge egravei hegraveu megravengiDꞌai lodꞌo cegravena regravengu ae negraveti sasabꞌa ramadhutu atora lodꞌo aꞌae sasabꞌa dhegraveuYahudi Regravengu mate egravele ku lodꞌo sabajꞌaheka neo lasi tao bungami ngiꞌu aae Yesuskegravena

24Lamatua Yesus mamuri hari(Mateos 281-10 Markus 161-8 Yohanis

201-10)1 Lodꞌo hari Migu oe megraveu sa ina se regraveti

bunga degravenge egravei hegraveu megravengi ho lasi roꞌaYesus 2 Ropa regravengu dꞌai negravei ladhe regravedhihadhu aae dhu Yusuf pake katange roꞌaYesus dhu bhaloli le sa karasa na 3 Hegraveialasi degravenge ka asa dꞌara te ngaa abhu boengiꞌu aae Yesus 4 Ka regravengu ele ngangeeCagꞌagꞌa laa dhegraveu dua dhu pake megravedhakaleꞌe mai titu ka egravetu sebhe regravengu 5 Inase madhaꞌu bia ka ra pacudꞌu dꞌai rai Kadhegraveu se karegravei si peka na ldquoNga tao kamiu mai tenge dhegraveu mamuri egravetu era dhegraveumadhe 6 Yesus aadꞌo heka egravetu era neꞌeTe Na mamuri hari le Ele boe miu bhegravelueele le ngaa dhu peka nare lodꞌo Na egravetuGalilea era sina ma 7 Te Negravengu pekamema le na begraveli-camegravedꞌa ra pahie eeleDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne asa dꞌaraadhe-aai dhegraveu bhelu-katubꞌa Hegraveia ra pakupamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Te

ngaa asa camegravedꞌa egraveegravena Negravengu mamuriharirdquo

8 Ropa tadegravengi rare heka regravengu sanegravedꞌelii padhai Yesus uru egraveegravena 9 Hegraveia ra legravepadegravenge ka lasi peka degravenge ana madhutuYesus dhegraveu canguru egraveci segravera degravenge dhegraveu-dhegraveu leo dhu madhutu Ne 10 (Ina-inadhu egravetu roꞌa egraveegravena nukaMaria ina YakobisdegravengeMaria negraveti raeMagdala Abhu kahegraveiYohana degravenge ina-ina dhegraveu pegraveri dhu leoRegravengu seꞌe ka dhu lasi peka aaꞌi-aaꞌi degravengeana-ana pajuu-paleha Yesus segravera)

11 Te ngaa ropa ana madhutu segraveratadegravengi lii lolo ne ra pangee na ina semonya

12Hegraveia Petrus kegravedꞌi degravenge ka rai laꞌe asaroꞌa Dꞌai negravei na patigi sa dꞌara roꞌa tengaa negravedhi dhoka begravela hutu di Hegraveia nalegravepa ka na pangee ldquoSa mia ka nerdquo

Ana madhutu dhegraveu dua paraga degravengeLamatua Yesus egravetu jꞌara laꞌe asa Emaus

(Markus 1612-13)13 Lodꞌo egraveegravena kahegravei ana madhutu Yesus

dhegraveu dua lasi asa rae cue ngara na EmausKajꞌegraveu na pe dꞌai canguru ca kilo negraveti kotaYerusalemdagger 14 Egravetu jꞌara ra palolo negravetimamadhe Yesus 15 Kabegravedhi laa Yesuspadegravetu-degravetu le degravenge regravengu dua ra kakako palere-lere degravenge ra 16 Te ngaa duara tadhe boe Dhegraveu ne Yesus te Lamatuaka dhu tao si segravena ka baku ra tadhe 17HegraveiaYesus karegravei si aku Negravengu na ldquoMiu dua mise padhue-padhai ngaardquo

Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena ka ra tituRegravehu ra segravemi dhegraveu susa titu kegravena 18 Kadhu ngara na Kleopas karegravei Ne ldquoAma nesegravemi dhegraveu hiu sa dhu meꞌa boe ngaa-ngaadhu lai-lai ne jꞌajꞌi egravetu Yerusalem dordquo

19 Hegraveia Yesus karegravei si peka naldquoTasamiardquo

Ka ra bꞌala peka na ldquoYesus negraveti Nasaretegraveegravena Negravengu na tareꞌa dhegraveu negraveti lii pad-hai Ama Lamatua Aa Lamatua pangegravedꞌuNa koasa ka Na tao tadha malaa rupa-rupa Negravengu dꞌegravelu-megraveu kahegravei ajꞌa-noridhegraveu Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe degravenge NeAa Lamatua karejꞌe degravenge Ne kahegravei

20 Te ngaa teꞌa boe na kegravetu agamaegravedhi degravenge dhegraveu heka adꞌa segravera kegravepe rareNe Ka ra hia Ne asa gubernur segravena ka

2356 Kalua negraveti Masir 2010 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 514 247 Mateos 1621 1722-23 2018-19Markus 831 931 1033-34 Lukas 922 1831-33 2412 Egravetu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu suri boe ayat 12 nedagger 2413 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquo60 stadia negraveti Yerusalemrdquo 60 stadia egraveegravena egraveci egraveegravena ka degravenge canguru egravecikoma egraveci (111) kilometer

Lukas 2421 144 Lukas 2448huku pamadhe Ne De ra paku Ne egravetuajꞌu palolo-palegravebha toke madhe 21 Uruegraveegravena jiꞌi sanao Negravengu neꞌe ka Kristus dhumai patabuli dhegraveu-dhegraveu egravedhi negraveti paredhaRoma dhu pajꞌegravera egravedhi Te ngaa egravetu dꞌarahari Jumat lai-lai ne ra pamadhe Ne

22 Limuri ne jiꞌi asa ele ngangee Te deona ina-ina jiꞌi mai peka na madꞌae aae eraregravengu lasi asa roꞌa 23 Te ngaa ra palolopeka na ngiꞌu aae Yesus ele le Hegraveia ladheregravedhi ana pajuu Ama Lamatua negraveti sorgadhu peka degravenge regravengu na Yesus mamurihari le 24Ropa tadegravengi ngare hegraveia angalaijiꞌi dhegraveu pegraveri-pegraveri rai lasi asa roꞌa Karegravedhi segravemi dhu ina-ina sa peka Regravenguregravedhi boe ngiꞌu aae Yesus hegraveirdquo

25 Ropa lolo rare Yesus lii degravenge sipeka na ldquoGagoa miu se Nga tao ka miumoꞌo boe parcaya ngaa dhu uru egraveegravena dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatua segravera pekategraveke 26 Te regravengu suri le na Kristus nehudꞌi pasae ku jꞌajꞌegravera rupa-rupa heka Naabhu pakabꞌua degravenge dadedha kegravenardquo 27KaYesus ajꞌa si aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu regraveti liipadhai Lamatua suri tegraveke lula-negraveti Kristusne Karegravei negraveti sasuri baki Musa toke dhegraveuregraveti lii padhai dhu leo segravera

28 Ropa regravengu oe dꞌai Emaus ka Yesuspasabhe eele neo kako taruu 29 Te ngaara manegravengi peka na ldquoAma Jꞌunu tahaku degravenge jiꞌi megraveda neꞌe te lodꞌo oe cegravenakegravenardquo Ka Yesus maso palere-lere degravengeregravengu asa dꞌara egravemu

30 Ropa regravengu madhegravedi neo raꞌa hegraveiaYesus nare roti ca balok Ka Na sabajꞌamanegravengi makasi mi Ama Lamatua hegraveia Napamae roti ne Ropa Na jꞌole roti ne saregravengu dua ra 31 heka ra tadhe na Negravengune Yesus Te ngaa kabegravedhi laa Na elenegraveti madha regravengu dua ra 32 Hegraveia dua rapadhue peka na ldquoWaa Deo na ropa Napeka paledꞌa lii padhai negraveti dhegraveu regraveti liipadhai Lamatua dꞌara egravedhi taleo moro-moro sange rai-hahardquo

33 Lodꞌo egraveegravena kahegravei dua ra kegravedꞌi degravengeka legravepa asa Yerusalem Lasi paraga degravengecanguru ca dhegraveu ana madhutu Yesus segraveradegravenge dhegraveu leo dhu pakaboko egravetu eraegraveegravena 34 Hegraveia ana madhutu se peka degravengeregravengu dua ra na ldquoMema tareꞌa LamatuaYesus mamuri hari le Deo na padꞌelo iisiNa degravenge PetrusrdquoDagger

35 Egravele ka dhegraveu dua se lole aaꞌi-aaꞌi dhujꞌajꞌi egravetu jꞌara toke regravengu dua ra tadheYesus ropa Na pamae roti

Lamatua Yesus padꞌelo iisi Nami ana-anamadhutu Na

(Mateos 2816-20 Markus 1614-18 Yoha-nis 2019-23 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha16-8)

36 Lodꞌo regravengu palolo era kacaꞌa laaYesus titu egravetu talora aae regravengu Na hiamahoꞌo mi regravengu peka na ldquoSaloomrdquo

37 Ka ra cagꞌagꞌa aa madhaꞌu lula rangee na nidhu

38 Te ngaa Yesus lii peka na ldquoNga tao kamiumadhaꞌu Miu parcaya boe na Jaꞌa nemamuri hari le do 39 Miu ladhe segraveku aidegravenge haga Jaꞌa ne Jaꞌa ka neꞌe ne Jꞌole aimiu ho gꞌagꞌe unu mi Segravena ka mi legraveka naJaꞌa ka neꞌe ne nidhu boe Te nidhu degravengeboe ngiꞌu te ngaa miumegravedhi ngiꞌu Jaꞌa nesirdquo

40 Ropa Na padhai lii era Na padꞌelodegravenge si era nuꞌa dhu egravetu adhe-aai degravengehaga Na 41 Regravengu karejꞌe titu kegravena lulaYesus mamuri hari le Dhoka ra bingu tereꞌa boe tasamia ka bisa jꞌajꞌi segravemi egraveegravenaHegraveia Yesus karegravei si ldquoMiu miꞌa ngaardquo 42Kara jꞌole hia Ne iꞌa paga ca kadhegraveli 43Yesussegravemi nare iꞌa ne hegraveia naꞌe degravenge ka egravetumadha regravengu

44 Egravele ka Na lii degravenge regravengu peka naldquoTasamia Miu sanegravedꞌe era lodꞌo Jaꞌa uruegraveegravena dhu bera-bera degravenge miu Jaꞌa pekadegravenge miu ca hari ni hudꞌi jꞌajꞌi ku aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuasegravera suri tegraveke lula-negraveti Jaꞌa ne Nuka negravetibakiMusa aa negraveti dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua dhu leo segravera aa negraveti sasuri LiiSodꞌa Koa-Kiordquo

45 Egravele ka Na bhoke paledꞌa segravena kareꞌa megraveu sasoa negraveti isi Sasuri Lamatua46 Na peka tabha hari na ldquoDhegraveu regraveti liipadhai Lamatua se dhu suri le na Kristusdhu Lamatua hia mai egraveegravena hudꞌi abhu kurupa-rupa jꞌajꞌegravera heka Na madhe kegravenaTe ngaa ladhe dꞌai camegravedꞌa Na mamurihari Te dhu suri aaꞌi le jꞌara seꞌe 47 Negravetideo neꞌe Jaꞌa hia miu koasa ho lami megravetiLii Lolo Beꞌa mi suku aaꞌi-aaꞌi mulai negravetiYerusalem ne Peka degravenge regravengu na dhegraveudhu mangaku sasala ra aa legravepa hari asaLamatua pe Lamatua saku pamegraveu sasalara aaꞌi-aaꞌi 48 Miu hudꞌi jꞌajꞌi ku sakasiisegravena ka miu lolo peka na Jaꞌa dui jꞌajꞌegravera

Dagger 2434 Sasuri lii Yunani peka na lsquoSimonrsquo egravetu neꞌe Simon ne ngara leo na Petrus

Lukas 2449 145 Lukas 2453ka madhe hegraveia mamuri hari 49 Egraveegravena naJaꞌa hia Roh dhu Mola-Megraveci dhu Ama Kupajaji nare le Te ngaa miu hudꞌi tatae kuNegravengu egravetu kota Yerusalem ne toke abhukoasa negraveti sorgardquo

Lamatua Yesus caꞌe asa sorga(Markus 1619-20 Lii Lolo negraveti Dhegraveu

Pajuu-paleha 19-11)50 Ca lodꞌo Yesus negraveti si asa liꞌu kota

Ropa regravengu degravetu degravenge rae Betania Nabaa ai segravena ka hia ra berkat 51 Yesuspadhai lii hia berkat era hegraveia dedꞌe Ne caꞌelaꞌe asa sorga 52 Ladhe regravedhi segravemi egraveegravenahegraveia regravengu aaꞌi-aaꞌi ra patitu kegravetu urutuuho pahaha iisi mi Yesus Ka ra legravepa asaYerusalem degravenge dꞌara dhu karejꞌe-karae53Begraveli-begraveli egraveegravena regravengu pakaboko egravetu dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ho koa-kiokolongara Ama Lamatua

Ama Teofilus Lii lolo jaꞌa ne dꞌai sangeneꞌe ka

SalamLukas

2449 Yoel 228-29 Yohanis 1416-17 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 14 2450 Lii Lolo negraveti DhegraveuPajuu-paleha 19-11

Yohanis 11 146 Yohanis 119

Lii Lolo Beꞌa negraveti LamatuaYesusmadhutu sasuriYohanisYesus egraveegravena cee

1 Dhu uru tegraveka abhu mema le Lii Holo-Nori Ama LamatuaLii Holo-Nori Ama Lamatua neꞌe nuka

Dhegraveu egraveciDhegraveu neꞌe bera-bera degravenge Ama LamatuaAa Negravengu ne Ama Lamatua kahegravei2 Lodꞌo liru degravenge rai-haha dhae jꞌajꞌi

megravekaDhegraveu neꞌe abhu mema le sama-sama

degravenge Ama Lamatua3 Lamatua pajꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu pake Lii

Holo-Nori Negravengu neꞌe kaAbhu boe ngaa egraveci sa dhu jꞌajꞌi ladhe

Dhegraveu neꞌe tao boe4 Negravengu ne kapua mamuriDe dhegraveu dhu abhu mamuri dhu legraveke

regravengu mamuri negraveti Negravengu kaNegravengu egraveci egraveegravena ka degravenge Saraa dhu

pasaraasegravena ka dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara

Saraa neꞌebisa regravedhi degravenge megraveu

5 Saraa ne heo madhore marogaaa maroga bisa boe paꞌabhe Saraa ne

Te Saraa ne heo taruu6 Abhu dhegraveu leo egraveci ngara na Yoha-

nis Ama Lamatua pua-paleha ne kahegravei7 segravena ka jꞌajꞌi sakasii ho lole degravenge dhegraveulula-negraveti Saraa ne Ho segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parcaya Lamatua lula lii padhaiYohanis ne

8 Yohanis ne bukan Saraa egraveegravena Tengaa Lamatua pua ne ho laꞌe peka-padhaidegravenge dhegraveu lula-negraveti Saraa ne 9 Te Dhegraveudhu jꞌajꞌi Saraa tareꞌa-reꞌa egraveegravena neo maiasa rai-haha ne Saraa neꞌe ka dhu dꞌelopamegraveu-megraveu jꞌara-jꞌara hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

10 Masi ka Negravengu tao nare aaꞌi megraveu-megraveungaa-ngaa egravetu rai-haha ne te ngaa dhegraveuegravetu rai-haha tadhe boe Ne lodꞌo Na peaegravetu rai-haha ne 11Masi ka Negravengu mai peadegravenge dhegraveu unu Na te ngaa dhegraveu seꞌe roꞌoboe segravemi rare Ne 12 Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa ladhe dhegraveu segravemi rare aa parcaya

Ne Negravengu hia si hak segravena ka jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua 13 Egraveegravena nuka segravemi raraiisi hari regravengu Te ngaa rara iisi hiu nesama boe degravenge bhegraveni rara iisi ana Aa negravetiboe dadꞌegravei dhegraveu mone dhu neo abhu koloTe regravengu jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua lulaLamatua pangegravedꞌu si mamuri hiu14 Hegraveia lsquoLii Holo-Nori Lamatuarsquo ne

rara iisi Ne jꞌajꞌi dhegraveu rai-hahaNegravengu mamuri egravetu talora aae egravedhiEgravedhi ladhe tegravedhi dadedha NaDadedha Na segravemi egraveegravena lula Negravengu ne Ana

mesa Ama LamatuaNegravengu dꞌegravei padꞌelo dꞌara hua iia Na mi

egravedhilula dꞌara Na segravemi egraveegravena ka

Aa aaꞌi-aaꞌi dhu Na peka-padhai lula-negravetiAma Lamatua legraveke tareꞌa-reꞌa

15 Yohanis ne lole lula-negraveti Dhegraveu neꞌeka Na rodhe peka na ldquoNanene eeNegravengu neꞌe ka dhu jaꞌa lole egraveegravena peka nalsquoBegraveli-camegravedꞌa Dhegraveu egraveci mai Negravengu nekapai risi eele negraveti jaꞌa Lodꞌo dhu dhaerara iisi megraveka jaꞌa ne Negravengu dhu mema-mema lersquo rdquo

16 Yohanis padhai lii segravemi egraveegravena lulaDhegraveu ne dꞌegravei titu kegravena padꞌelo dꞌara huaiia Na Aa Na tao taruu-taruu segravemi egraveegravenahia mi egravedhi 17Uru-uru segravera Musa ka dhupapuru Atora Ama Lamatua mi begravei-bakiegravedhi Te ngaa lodꞌo limuri ne Dhegraveu nenuka Yesus Kristus ka dhu padꞌelo dꞌarahua iia Ama Lamatua mi egravedhi Aa aaꞌi-aaꞌi dhu Na lole lula-negraveti Ama Lamatualegraveke mola-mola 18 Abhu megraveka ca dhegraveu sahegravei dhu regravedhi Ama Lamatua Te ngaa AnaPasue Mone mesa Na egraveegravena ka dhu padꞌelomi egravedhi dꞌara Ama Lamatua Ana ne egravetubaboa Ama Na Te Negravengu ne nuka AmaLamatua kahegravei

Yohanis tuka sarani peka-padhai lula-negraveti Lamatua Yesus

(Mateos 31-12 Markus 11-8 Lukas 31-18)

19 Ca tegraveka ama-ama dhegraveu Yahudi egravetukota Yerusalem pua pegraveri-pegraveri ama agamadegravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti suku Lewi dhutema lalau-laloꞌo egravetu EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua Hegraveia regravengu lasiasa cabegraveka loko Yarden segravena ka karegraveiYohanis tuka sarani na ldquoEgraveu neꞌe ka Kris-tus dhu Ama Lamatua padhadha tegraveke neohia mai egraveegravena dordquo

16 Mateos 31 Markus 14 Lukas 31-2 119 Era dhu Yohanis sarani dhegraveu ne rare negraveti ayat 28

Yohanis 120 147 Yohanis 141Hegraveia na peka degravenge dhegraveu se negravengu

ne cee 20 Yohanis peka mola-mola akunegravengu na ldquoAadꞌo Jaꞌa ne Kristus boerdquo

21 Ka ra karegravei hari peka na ldquoLadhe segravemiegraveegravena egraveu ne cee Elia dordquo

Na dhaa peka na ldquoAadꞌo kahegraveirdquoHegraveia ra tatuꞌi hari aku regravengu na ldquoTao-

tao egraveu ne dhegraveu negraveti lii padhai Lamatuadhu Na padhadha tegraveka egraveegravena dordquo

Na dhaa peka na ldquoAadꞌo kahegraveirdquo22 Ka dhegraveu se karegravei hari peka na ldquoLadhe

segravemi egraveegravena egraveu ne cee Peka ku laa Te jiꞌilegravepa aa hudꞌi peka ku degravenge ama-ama dhupua jiꞌi mairdquo

23 Hegraveia na peka madhutu ngaa dhuYesaya suri tegraveke naldquoJaꞌa ne nuka dhegraveudhupaꞌoo-parodha egravetu

dꞌara mamoo dhu peka nalsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi paꞌegravera mema

segravena ka pabeꞌa jꞌaraho segravemi mere mamai Lamatua

Pamera jꞌara ho soru Nersquo rdquo24 Egravetu talora aae dhegraveu dhu mai negraveti

Yerusalem seꞌe abhu kahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveunegraveti partei agama Parisi 25 Dhegraveu se karegraveiYohanis na ldquoSegravemi neꞌe Ladhe egraveu ne Kris-tus boe Elia boe aa dhegraveu negraveti lii padhaiLamatua egraveegravena boe nga tao ka egraveu saranidhegraveu Egraveu abhu hak negraveti miardquo

26 Ka Yohanis bꞌala peka na ldquoJaꞌa nesarani dhegraveu dhoka pake egravei di Te ngaaabhu le caDhegraveu egravetu talora aaemiudhumiutadhe boe 27 Negravengu egraveegravena kapai risi negravetijaꞌa masi ka jaꞌa ajꞌa-nori uuru dhegraveu Jꞌajꞌiegravenu Na jaꞌa nia boe sa hegraveirdquodagger

28 Jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi egravetu Betaniaegravetu cabegraveka loko Yarden Yohanis degravengeana-ana madhutu na aaꞌi-aaꞌi sarani dhegraveuegravetu era egraveegravenaDagger

Lamatua Yesus sama segravemi Ana Kahibꞌi-kalegravebho Ama Lamatua

29 Asa begraveli egraveegravena Yohanis ladhe negravedhiYesus kako mai asa negravengu Hegraveia na pad-hai lii peka na ldquoLadhe ku Dhegraveu negraveiNegravengu egraveegravena ka Ana Kahibꞌi-kalegravebho AmaLamatua dhu jꞌajꞌi korban segravena ka sakueele sasala-sasigo dhegraveu egravetu rai-haha ne30 Dhegraveu neꞌe ne ka dhu jaꞌa peka le degravengemiumedꞌa na lsquoBegraveli-camegravedꞌa abhu caDhegraveu

dhu cegraveu mai Negravengu kapai risi negraveti jaꞌalula Negravengu karegravei uru jꞌara negraveti jaꞌarsquo 31Uruegraveegravena jaꞌa keꞌamegraveka na Negravengune KristusMasi ka segravemi egraveegravena jaꞌa keꞌa le na jaꞌahudꞌi patadhe Ne degravenge dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi Negraveti egraveegravena ka jaꞌa mai ho sarani dhegraveupake egravei

32-33 Ama Lamatua pua jaꞌa segravena kasarani dhegraveu pake egravei Na peka degravenge jaꞌakahegravei na lsquoEgraveegravena naDhegraveu egravecimai asa egraveu Egraveleegraveegravena Roh Jaꞌa puru mai asa Negravengu Dhegraveuegraveegravena ka dhu begraveli-camegravedꞌa negraveti Roh JaꞌadhuMola-Megraveci segravena ka pangegravedꞌu koasamidhegraveu Jaꞌarsquo Lodꞌo Dhegraveu ne mai jaꞌa tadhemegraveka Ne Te ngaa ropa ladhe kegravedhi RohLamatua puru mai negraveti sorga nuka segravemikoro jꞌaha hegraveia pea egravetu Negravengu ka jaꞌaheka tadhe Negravengu na lsquoNegravengu egraveegravena kegravenarsquo34 Jaꞌa kegravedhi jꞌara se degravengemusimadha jaꞌaunu ku Ka jaꞌa lole degravenge miu na lsquoDhegraveudhu mai egraveegravena Ana Ama Lamatuarsquo rdquo

Lamatua Yesus pili nare ana madhutudhu partama

35 Asa begraveli egraveegravena Yohanis dhu titu degravengeana madhutu na dhegraveu dua 36 Ropa Yoha-nis ladhe negravedhi Yesus kako re era egraveegravenaka na peka ldquoLadhe ku laa Te Negravengu neka Ana Kahibꞌi-Kalegravebho Ama Lamatua dhubegraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi korbanrdquo

37 Hegraveia ana madhutu Yohanis dhegraveu duadhu tadegravengi lii padhai na tegraveke eele ne holasi madhutu Yesus 38 Ka Yesus kabibꞌaasa kabodho hegraveia ladhenegravedhi si na regravengumadhutu Ne Hegraveia Na karegravei si aku Negravenguna ldquoTasamia Parluu dordquo

Te ngaa dua ra karegravei ne ldquoRabi pea egravetumiardquo (Egravetu dꞌara lii Aram regravengu lsquoRabirsquosasoa na lsquoAma Mesersquo)

39 Ka Yesus dhaa na ldquoMai segravena kamegravedhi unu mirdquo Hegraveia lasi madhutu Ne karegravedhi era pea Na Regravengu dꞌai negravei pe dꞌarahake egravepa nihia sa Ka ra pea degravenge Ne tokedꞌai lodꞌo cegravena

40 Negraveti regravengu dua ra dhu tadegravengi liipadhai Yohanis ka lasi degravenge madhutuYesus egraveci ngara na Anderias Negravengu neari Simon Petrus 41 Ropa dꞌai egravemu kaAnderias laꞌe degravenge tenge aꞌa na Simon kana peka aku negravengu na ldquoAꞌa ee Jiꞌi paraga

121 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1815 18 Meliaki 45 123 Yesaya 403 dagger 127 Madhutu lii Yunanidhu uru tegraveka peka na ldquolegravecu dhari salapa na jaꞌa nia boe sa hegraveirdquo Sasoa na Yohanis dhegraveu haha Masi ka jꞌajꞌi egravenu negravetiLamatua Yesus di nia boe sa hegravei Dagger 128 Betania ne leo negraveti rae Betania dhu padegravetu degravenge kota Yerusalem Tengaa era egraveegravena reꞌa megraveu boe egravetu mia Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu pangee na Betania ne nuka rai Basan egravetu sebhe dhimu danoGalilea te Yosefus suri ngara era lsquoBatanearsquo kahegravei Yosefus ne dhegraveu Yahudi dhu suri sejara Israꞌel hia dhegraveu paredhaRoma

Yohanis 142 148 Yohanis 210le degravenge Mesiasrdquo (Madhutu lii regravengulsquoMesiasrsquo sasoa na lsquoKristus nuka Dhegraveu dhuLamatua padhadha tegraveke karegravei negraveti uru kaho neo hia mairsquo) 42 Ka Anderias lere negravetiaꞌa na asa Yesus

Hegraveia Yesus ladhe negravedhi ne ka Na lii akuNegravengu na ldquoEgraveu ne Simon Ama mu kaYohanis Mulai negraveti doe neꞌe dhegraveu paroaegraveu lsquoKefasrsquordquo (lsquoKefasrsquo egraveci egraveegravena ka degravengelsquoPetrusrsquo sasoa na lsquohadhursquo)sect

Lamatua Yesus paroa nare Pelipus degravengeNatanel

43-44 Egravetu era egraveegravena abhu dhegraveu leo egravecingara na Pelipus Rae egraveta-egravesu na BetsaidaPetrus degravenge Anderias negraveti rae egraveegravena kahegravei

Asa begraveli egraveegravena Yesus neo laꞌe asapropensi Galilea Hegraveia Na laꞌe paragadegravenge Pelipus ka Na gale ne aku Negravenguna ldquoMai madhutu Jaꞌa segravena ka jꞌajꞌi dhegraveuJaꞌardquo

45 Ka Pelipus laꞌe tenge Natanel hegraveiana peka aku negravengu na ldquoAngalai ee Jiꞌiparaga le degravenge Dhegraveu dhu Musa suri tegravekeegravetu dꞌara Atora Lamatua Dhegraveu regraveti liipadhai Lamatua uru-uru segravera suri kahegraveilula-negraveti Dhegraveu neꞌe ne Dhegraveu ne ngara naYesus negraveti rae Nasaret Ama Na ngara naYusufrdquo

46 Te ngaa Natanel dhaa na ldquoDhegraveuNasaret Abhu boe jꞌara hua iia egraveci sa dhucegraveu negraveti negravei ngardquo

Ka Pelipus lii peka na ldquoWee Baku segravemiegraveegravena Lati ho megravedhi unu murdquo

47 Ropa Natanel kako mai Yesus ladhenegravedhi le kaNa peka ldquoNegravengune dhegraveu dꞌaramola Te dꞌara na dhu neꞌa boe pakapodꞌeNegravengu ne dhegraveu Israꞌel tareꞌa-reꞌardquo

48 Ka Natanel karegravei ldquoTasamia ka Amatadhe jaꞌardquo

Hegraveia Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoSegravemineꞌe Jaꞌa kegravedhi le egraveu ropa egraveu dhu ae egravetumamaho ajꞌu egraveegravenadagger Lodꞌo egraveegravena Pelipusdhae dhiu megraveka paroa egraveurdquo

49 Hegraveia Natanel dhaa peka na ldquoAmaMese ne tatu Ana Ama Lamatua Aa tatuAma Dhegraveu Aae jiꞌi dhegraveu Israꞌel kahegraveirdquo

50 Yesus karegravei ne peka na ldquoTao-taoegraveu ne legraveka Jaꞌa lula deo na Jaꞌa peka nalsquoJaꞌa ladhe kegravedhi egraveu ropa egraveu dhu ae egravetumamaho ajꞌu egraveegravenarsquo si Sanegravedꞌe te begraveli-camegravedꞌa pe egraveu megravedhi jꞌara-jꞌara dhu kapairisi eele hari

51 Tareꞌa Jaꞌa peka mema Begraveli-camegravedꞌamiu ladhe megravedhi liru bhoke tegraveke Hegraveiaana-ana pajuu Lamatua egravetu sorga caꞌe-puru re baboa Jaꞌa Te Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌardquoDagger

2Pesta kabꞌi egravetu rae Kana

1 Asa camegravedꞌa egraveegravena dhegraveu tao pesta kabꞌiegravetu rae Kana propensi Galilea Aa inaYesus egravetu egraveegravena kahegravei 2 Ra negraveru Yesusdegravenge ana madhutu Na kahegravei ka regravengulasi

3 Egravetu dꞌara pesta kabꞌi ne negravebhu boeka egravei anggor egravele Hegraveia ina Yesus laꞌe pekadegravenge Ne aku negravengu na ldquoSoru-bara si kulaa Te egravei anggor regravengu egravele lerdquo

4 Te ngaa Yesus dhaa aku Negravengu naldquoIna Nga tao ka ina Ku neo segravena ka Jaꞌaka ator Te lodꞌo Jaꞌa dhae dꞌai megravekardquo

5 Te ngaa ina Na peka degravenge dhegraveu sabꞌaegravetu segravera na ldquoNanene Ladhe Na pua miutao ngaa na mi tao madhutu laardquo

6 Egravetu era egraveegravena abhu gꞌala egravena bua dhudhegraveu tao negraveti hadhu Gꞌala cue isi nape dꞌai pidhu nguru legravemi toke cangasucanguru legravemi liter egravei Dhegraveu Yahudi temadhui egravei negraveti gꞌala se ho pamegraveu ngiꞌu ramadhutu atora agama ra 7 Hegraveia Yesus liidegravenge dhegraveu sabꞌa se peka na ldquoLami mereegravei ho isi papegravenu gꞌala serdquo Ka ra isi tokepegravenu oe bua eele 8 Ka Na peka degravengera ldquoDhui mere ciki ho megraveti asa lamatuatataordquo Hegraveia dhegraveu sabꞌa se madhutu kahegravei9 Ropa lamatua pesta segravemi nare ka nangao Te ngaa reꞌa rare boe egravei ne dhu jꞌajꞌile anggor Dhegraveu ne malaa te neꞌa boe nadhegraveu se abhu anggor ne negraveti mia (Te ngaadhegraveu sabꞌa se reꞌa)

Ka na paroa nare pengantin dhegraveumone10Hegraveia na peka aku negravengu na ldquoSegravemi neꞌe

sect 142 Ngara Kefas ne negraveti lii Aram kefa Sasoa na lsquohadhursquo Ngara Petrus negraveti lii Yunani petra Sasoa na lsquohadhursquo kahegravei 147 Egravetu neꞌe Yesus karihu lii Te lodꞌo Ama Lamatua hia megraveka ngara lsquoIsraꞌelrsquo mi Yakob sasoa ngara Yakob egraveegravenalsquodhegraveu monyarsquo (Ladhe egravetu Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 271-40 3222-32) Madhutu aꞌabhu Yesus egravetu neꞌe na Natanel ne dhegraveuIsraꞌel leko-leo negraveti Yakob Te Natanel ne dhegraveu dꞌara mola dagger 148 Lii Idhonesia peka na lsquoajꞌu ararsquo madhutu liiYunani sukei Te ngaa Alkitab peka mi ajꞌu egraveci egravetu negravei dhu dhegraveu raꞌa hua na Egravetu Idhonesia cabegraveka dhimu dhegraveu raꞌaboe hua lsquoararsquo De ajꞌu ara egravetu dꞌara Alkitab lii Idhonesia sama boe degravenge ajꞌu ara egravetu neꞌe Dagger 151 Egravetu Lii Lolo dhuUru Tegraveka 2810-17 Yakob dhu nii egravetu Betel Egravetu dꞌara nii neꞌe ladhe negravedhi ana-ana pajuu Ama Lamatua caꞌe-puru langaegraveci dhu Yakob pangare na ldquohegravebꞌa egravemu asa sorgardquo

Yohanis 211 149 Yohanis 35Dhu tema le lamatua egravemu hia uuru kuanggor dhu beꞌa risi Ladhe dhegraveu rinu aeku heka hia anggor dhu ako karehe kegravenaTe ngaa egraveu tao leo Egraveu hia uuru anggor dhuako karehe heka limuri dhu beꞌa risirdquo

11 Jꞌara ne jꞌajꞌi egravetu rae Kana propensiGalilea Neꞌe ne heka hiu-hiu kegravena Yesustao tadhamalaa dhudhegraveubisa regravedhi degravengemusi madha ra Na padꞌelo dadedha Nasegravemi egraveegravena ka anamadhutu Na parcaya Ne

12 Egravele egraveegravena ka Yesus ina Na ari degravengeana madhutu Na segravera puru lasi asa kotaKapernaum Te ngaa regravengu pea dhoka pegraverilodꞌo di egravetu egraveegravena

LamatuaYesus babegravege eele dhegraveunegraveti EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua

(Mateos 2112-13 Markus 1115-17 Lukas1945-46)

13 Ropa oe degravetu degravenge lodꞌo kalelaPaska dhegraveu Yahudi Yesus caꞌe laꞌe asakota Yerusalem 14 Egravetu madha Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Yesus ladhe negravedhidhegraveu pahia sapi kahibꞌi-kalegravebho degravengekoro jꞌaha dhu dhegraveu hegraveli ho jꞌajꞌi korbanEgravetu era neꞌe abhu kahegravei dhegraveu dhu mad-hegravedi egravetu mei ho pasilu doi dhu ra pake hiami Ama Lamatua egravetu EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi egraveegravena 15 Hegraveia Yesus nare dharipegraveri-pegraveri loa ho Na egravepi jꞌajꞌi segravemi gui sa KaNa babegravege-lalegraveta dhegraveu seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra negravetimadha Egravemu egraveegravena Negravengu bhabhoo eelesapi degravenge kahibꞌi-kalegravebho segravera kahegravei Nalege eele mei aa Na cebꞌe eele doi segraverakahegravei 16HegraveiaNapuadhegraveupahia koro jꞌahasegravera aku Negravengu na ldquoMegraveti sa liꞌu manu-bhui degravenge karogo ra segravera negraveti neꞌe Neꞌeera pahia-pahegraveli boe Baku tao Egravemu AmaKu jꞌajꞌi mi era dꞌagardquo

17 Ka anamadhutu Na ngee regravedhi SasuriMola-Megraveci Lamatua dhu suri peka naldquoJaꞌa sue Egravemu Ama Ku titu kegravena

Negraveti egraveegravena ka dꞌara Jaꞌa egravera ho jꞌagangara beꞌa Egravemu egraveegravenardquo

18 Hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudi pekadegravenge Yesus aku regravengu na ldquoLadhe Egraveudegravenge hak ho babegravege-lalegraveta dhegraveu segravemineꞌe na Mu padꞌelo tadha malaa egraveci hiajiꞌi segravena ka jꞌajꞌi mi buktirdquo

19 Ka Yesus bꞌala si peka na ldquoLadhemiupaguri eramola-megraveci ne pe camegravedꞌa egraveegravenaJaꞌa patitu kore hari le egraveegravenardquo

20 Te ngaa ra pabꞌala peka na ldquoAbhu egravetumia Te dhegraveu patitu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ne egravepa nguru egravena tegraveu Tasamiaka Egraveu peka na Egraveu parluu dhoka tegravelu lodꞌodi segravena ka patitu more harirdquo

21 Te ngaa dhegraveu seꞌe reꞌa rare boeYesus peka lula-negraveti ngiꞌu Negravengu unu Nadhu nuka segravemi era mola-megraveci 22 Dedꞌai legravepa lodꞌo limuri ropa Yesus madhehegraveia mamuri hari heka ana-ana madhutuNa sanegravedꞌe kegravena ngaa dhu Na peka tegravekedegravenge regravengu Ka ra parcaya ngaa dhu suritegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatuakaregravei negraveti uru-uru ka degravenge ngaa dhuYesus peka mema degravenge regravengu

Lamatua Yesus neꞌa megraveu dꞌara dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

23 KaYesus pea taha egravetu kota Yerusalemho madhutu kalela Paska egravetu egraveegravena Hegraveiadhegraveu ae regravedhi tadha-tadha malaa dhu Natao ka ra parcaya Ne 24-25 Te ngaa Yesuslegraveka boe regravengu lula neꞌa megraveu dꞌara dhegraveuaaꞌi-aaꞌi Negravengu parluu boe dhegraveu ho pekadegravenge Ne lula Na neꞌa mema le mamuridegravenge tatao dhegraveu rai-haha

3Lamatua Yesus padhai lii degravenge Nikode-

mus1 Abhu ca dhegraveu negraveti partei agama Parisi

ngara na Nikodemus Negravengu ne mese aaenegraveti dhegraveu Yahudi 2Ca tegraveka na mai paragadegravenge Yesus re megraveda Hegraveia na padhai liidegravenge Yesus aku negravengu na ldquoAma MeseJiꞌi ngeꞌa na Lamatua ka dhu pua Ama hoajꞌa-nori jiꞌi Te tadha-tadha malaa dhuAma tao segravera padꞌelo na Lamatua ka dhupangegravedꞌu koasa mi Ama Ladhe segravemi boeegraveegravena tatu tadha malaa seꞌe bisa boe jꞌajꞌirdquo

3 Ka Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌa AaJaꞌa neo peka segravemi neꞌe ku ladhe dhegraveurara iisi hari boe ne negravengu bisa boe jꞌajꞌidhegraveu unu Lamatuardquo

4 Hegraveia Nikodemus karegravei aku negravengu naldquoTasamia dhegraveu dhu kapai le bisa rara iisihari ne Negravengu tatu bisa boe maso hariasa dꞌara kabake ina na segravena ka ina nanaraiisi hari ne Bisa boe sina mardquo

5 Ka Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌa Tengaa Jaꞌa peka degravenge egraveu segravemi neꞌe dhegraveuhudꞌi rara iisi ku re egravei segravena ka jꞌajꞌi megraveu aare roh ho jꞌajꞌi dhegraveu hiu Degravenge jꞌara neꞌenegravengu heka bisa jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua

212 Mateos 413 213 Kalua negraveti Masir 121-27 217 Lii Sodꞌa Koa-Kio 699 219 Mateos2661 2740 Markus 1458 1529

Yohanis 36 150 Yohanis 330kegravena 6 Te dhegraveu rai-haha ne rara iisi negravetidhegraveu rai-haha te ngaa roh dhegraveu rara iisihiu negraveti Roh Ama Lamatua 7 Baku malaaladhe Jaꞌa peka na lsquoMiu hudꞌi rara iisi hiuku ho abhu mamuri hiursquo 8 Egravedhi pasoroku degravenge lai ngegravelu Te lai ngegravelu gꞌoromadhutu dadꞌegravei na Egravedhi bisa tadegravengi liina te ngaa teꞌa boe mai negraveti mia aa laꞌeasa mia Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu rara iisi hiunegraveti Roh Lamatua sama segravemi egraveegravena kahegraveiTe egravedhi bisa ladhe tegravedhi Roh Lamatua taodhegraveu jꞌajꞌi hiu masi ka teꞌa boe tasa meramia jꞌara egraveegravena bisa jꞌajꞌirdquo

9 Ka Nikodemus karegravei na ldquoTasamia kajꞌajꞌi segravemi egraveegravenardquo

10 Yesus bꞌala aku negravengu na ldquoEgraveu nemese aae dhegraveu Israꞌel Tasamia ka egraveu meꞌaboe jꞌara seꞌe 11 Jaꞌa peka jꞌara dhu legravekemola-mola Jaꞌa degravenge dhegraveu-dhegraveu Jaꞌangeꞌa jꞌara seꞌe Te jiꞌi jꞌajꞌi sakasii lula-negraveti jꞌara-jꞌara dhungegravedhi unumi Te ngaamiu segravemi boe lii padhai jiꞌi 12 Miu moꞌoboe legraveka ropa Jaꞌa lole lula-negraveti jꞌara-jꞌaradhu jꞌajꞌi egravetu rai-haha ne Ngaa hari ladheJaꞌa lole jꞌara-jꞌara dhu jꞌajꞌi egravetu dedha-lirunegravei Tatu miu asa legraveka boe 13 Abhu boedhegraveu egraveci sa dhu caꞌe laꞌe paraga degravengeAmaLamatua egravetu dedha-liru negravei DhodhokaJaꞌa di nuka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa nedhu puru mai negraveti Negravengu

14 Uru-uru segravera egravetu dꞌara mamoo Musakadhoe mege tabaga ciꞌu egravetu kolo ajꞌusegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu laladhe neregravengu abhu mamuri Jꞌara segravemi egraveegravena hudꞌijꞌajꞌi ku mi dedha Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne Begraveli-camegravedꞌa ra kadhoe Jaꞌaegravetu ajꞌu 15 segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhuparcaya Jaꞌa abhu mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe

16 Te Ama Lamatua sue seli dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Negraveti egraveegravena ka Na puaJaꞌa Ana mesa Na mai segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌa cegraveri eele boe negravetiLamatua Degravenge jꞌara ne regravengu abhu ma-muri dhu legraveke dhu maꞌegravete boe 17 Lamatuapua boe Jaꞌa Ana Na mai asa rai-haha neho pamaꞌegravete hahuku dhegraveu Te ngaa Na hiaJaꞌa mai segravena ka patabuli dhegraveu negraveti koasasasala-sasigo ra 18Ama Lamatua huku boedhegraveu dhu parcaya Jaꞌa Te ngaa Negravengu dhupamaꞌegravete nare le hahuku mi dedha dhegraveudhu parcaya boe lula regravengu parcaya boeJaꞌa nuka Ana mesa negraveti Ama Lamatua

19 Nuka segravemi neꞌe Lamatua hia le saraaho pasaraa rai-haha ne Te ngaa dhegraveudꞌegravei risi mamuri egravetu dꞌara maroga Regravenguroꞌo boe mamuri egravetu dꞌara saraa lula tataoregravengu dhu legraveke boe Negraveti egraveegravena ka AmaLamatua neo huku si 20 Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu tatao ra legraveke boe dꞌegravei boe saraa egraveegravenaRegravengu dꞌegravei boe saraa ne dꞌelo regravengu segravenaka saraa ne baku pasabhoka bhabhelu-katubꞌa ra 21 Te ngaa dhu tao legraveke regravenguara mai segravena ka saraa ne dꞌelo si Te saraaneꞌe ka dhu padꞌelo na regravengu dhu taomadhutu dadꞌegravei Lamatuardquo

Lamatua Yesus degravenge Yohanis tukasarani

22 Ka Yesus degravenge ana madhutu Na segraverakalua negraveti kota Yerusalem te ngaa regravengupea taha egravetu rai Yudea Egravetu era neꞌe regravengusarani dhegraveu 23-24 Lodꞌo egraveegravena Herodes sidhae pamaso megraveka Yohanis tuka saraniasa dꞌara begravedho Aa Yohanis sarani dhegraveuegravetu raeAinon padegravetu degravenge rae Salim lulaabhu egravei ae egravetu era egraveegravena Negraveti egraveegravena ka dhegraveuae mai asa Yohanis ho na sarani si

25 Madhutu adꞌa agama Yahudi ladheneo sabajꞌa hudꞌi pamegraveu uuru ku iisiEgravetu era neꞌe abhu dhegraveu Yahudi ca dhegraveudhupatao-palaha degravenge ana-anamadhutuYohanis lula jꞌara egraveegravena 26 Ka dhegraveu semai asa Yohanis hegraveia ra peka na ldquoAmaMese Sanegravedꞌe era do aadꞌo Dhegraveu dhuuru egraveegravena tenge ama egravetu sebhe lokoYardendhu ama peka na Negravengu egraveegravena KristusNegravengu sarani dhegraveu kahegravei Negraveti egraveegravena kaabhu heka dhegraveu dhu mai asa jiꞌi Te lasiaaꞌi asa Negravengurdquo

27 Hegraveia Yohanis dhaa peka na ldquoSegravemineꞌe Dhegraveu bisa boe tao ngaa egraveci saladhe Ama Lamatua bhoke boe jꞌara hia ne28Miu tadegravengi dhu jaꞌa peka le mola-moladegravenge miu na lsquoJaꞌa ne Kristus boe dhuegravedhi tatae Te ngaa Lamatua pua uuru jaꞌamai ho oti jꞌara hia Kristus Jꞌara na segravemiegraveegravena karsquo

29 Ladhe abhu pengantin dhegraveu monetatu abhu pengantin dhegraveu bhegraveni kahegraveiTe ngaa sakasii na dhu titu degravenge nedꞌara na karejꞌe ladhe tadegravengi lii padhailii pengantin dhegraveu mone Yesus ne samasegravemi pengantin dhegraveu mone Aa jaꞌa nesama segravemi sakasii Na Negraveti egraveegravena ka limurine dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae 30 Dhu legraveke ka

314 Sensus 214-9 323-24 Mateos 143 Markus 617 Lukas 319-20 328 Yohanis 120

Yohanis 331 151 Yohanis 419Negravengu hudꞌi asa tabha kapai aa hudꞌi laajaꞌa asa kura jꞌajꞌi dhegraveu hahardquo

Dhegraveu dhu puru mai negraveti sorga31 Yohanis tuhu hari lii padhai na

aku negravengu na ldquoNegravengu ne mai negraveti AmaLamatua egravetu sorga negraveti egraveegravena ka Negravengukapai risi aaꞌi Te ngaa jaꞌa ne dhoka mainegraveti rai-haha negraveti egraveegravena ka jaꞌa egraveci egraveegravena kadegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Jaꞌapadhai lii lula-negraveti jꞌara dhu biasa jꞌajꞌi egraveturai-haha ne Te ngaa dhu mai negraveti AmaLamatua egravetu sorga tatu Negravengu kapai risinegraveti ngaa aaꞌi-aaꞌi 32 Negravengu peka lula-negraveti ngaa dhu negravedhi degravenge ngaa dhu Natadegravengi le Te ngaa dhegraveu segravemi boe liipadhai Na 33 Ladhe dhegraveu segravemi rare ngaadhu Dhegraveu negraveti dedha-liru ne peka egraveegravenapadꞌelo bukti kahegravei na negravengu parcayalii padhai Ama Lamatua egraveegravena legraveke tareꞌa34 Dhegraveu dhu Lamatua pua mai egraveegravena lolelii moa Ama Lamatua Te Ama Lamatuahia le Negravengu Roh Na dhu degravenge boe too-lane 35 Te Ama egravetu sorga sue Ana Na titukegravena Aa Na pangegravedꞌu aaꞌi megraveu-megraveu midꞌara adhe-aai Ana Na 36 Ka dhegraveu dhuparcaya Ana ne regravengu abhu mamuri dhulegraveke dhu maꞌegravete boe Te ngaa dhegraveu dhuparcaya boe Ne aa tao boe madhutu liimoa Na regravengu abhu boe mamuri egraveegravenaTatu Ama Lamatua nasa ka huku sirdquo

4Lamatua Yesus padhai lii degravenge bhegraveni ca

dhegraveu egravetu Samaria1-2 Ladhe pasoro Yohanis degravenge Yesus

ana-anamadhutu Yesusmulai sarani dhegraveudhu madhutu Ne ae risi negraveti YohanisYesus sarani boe dhegraveu dhodhoka anamadhutu Na ka dhu sarani si Ka ropaYesus neꞌa na dhegraveu negraveti partei agamaParisi reꞌa na Yesus si sarani dhegraveu aerisi 3 hegraveia Negravengu degravenge ana madhutu Nategraveke eele rai Yudea legravepa hari asa propensiGalilea 4 Te ngaa kakako regravengu egraveegravenare propensi Samaria asa propensi Galilea5 Egravetu dꞌara kakako ra regravengu dꞌai kota egraveciegravetu Samaria ngara na Sikar padegravetu degravengerai dhu Yakob hia ana na Yusuf 6-8 Egravetuera neꞌe abhu madha egravei egraveci ngara nalsquomadha egravei Yakobrsquo Dꞌai loo negravetu ku Yesus si

dꞌai era neꞌe Lula jꞌegravera negraveti kakako deo naka Yesus madhegravedi taha egravetu madha egravei neꞌeKa anamadhutuNa segravera tegraveke eelemesaNalasi hegraveli ngangaꞌa egravetu dꞌara kota

Hegraveia bhegraveni ca dhegraveu negraveti kota egraveegravena maiusu egravei Ka Yesus manegravengi ne egravei aku Negravenguna ldquoJaꞌa bisa kinu egravei ciki dordquo

9 Te ngaa bhegraveni ne cagꞌagꞌa lula dhegraveuYahudi tema boe padhai lii degravenge dhegraveuSamaria Ka bhegraveni ne karegravei Yesus akunegravengu na ldquoEgraveu dhegraveu Yahudi Jaꞌa ne dhegraveuSamaria Sala boe ne ladhe Egraveu manegravengijaꞌa egravei ho minurdquo

10 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu naldquoSegravemi neꞌe Ladhe egraveu meꞌa ngaa dhu AmaLamatua neohia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi aa ladhe egraveutadhe Jaꞌa ne cee dhu manegravengi egraveu egravei nena tatu egraveu manegravengi hari egravei negraveti Jaꞌa PeJaꞌa hia egraveu egravei dhu negraveti mamurirdquo

11 Ka bhegraveni ne bꞌala peka na ldquoEgraveu degravengeboe sabha uusu Aa madha egravei ne maregravemaNegraveti mia Egraveu abhu egravei dhu negraveti mamuriegraveegravena Egravei egraveegravena abhu egravetu mia hari 12 Abhuegravetu mia Egraveu kapai risi negraveti baki egravedhi YakobNegravengu ka dhu tegraveke eelemadha egravei ne hia jiꞌiAa negravengu ana-ana na degravenge badha-manuna rinu negraveti egravei neꞌe kahegraveirdquo

13 Hegraveia Yesus peka na ldquoSanegravedꞌe eeDhegraveudhu tema rinunegravetimadha egravei ne egraveegravenana koko-kamango hari 14 Te ngaa dhegraveudhu rinu egravei dhu Jaꞌa hia egraveegravena na koko-kamango heka Te egravei dhu Jaꞌa hia egraveegravenanuka segravemi egravei madha dhu sabhoka asa liꞌuEgravei ne negraveti mamuri dhu legraveke dhu maꞌegraveteboerdquo

15 Ka aku dhegraveu bhegraveni ne na ldquoLadhesegravemi egraveegravena na Egraveu hia ku jaꞌa egravei egraveegravena segravenaka jaꞌa koko-kamango ia ka Degravenge segravemiegraveegravena jaꞌa mai heka pahari-pahari asa neꞌeho usu egraveirdquo

16Hegraveia Yesus peka degravenge ne ldquoSegravemi neꞌeEgraveu legravepa lamu paroa ku dhegraveu egravemu mu maiasa neꞌerdquo

17-18Ka bhegraveni ne dhaa peka na ldquoTe ngaajaꞌa degravenge boe dhegraveu egravemurdquo

Hegraveia Yesus peka na ldquoTareꞌa Egraveu pekamola-mola egraveegravena Te egraveu leo megravedhi le egravemulegravemi hari Aa mone dhu limuri ne dhegraveuegravemu egraveu boerdquo

19 Ka bhegraveni ne lii peka na ldquoIra ii Jaꞌaheka keꞌa kegravena Ama ne ca dhegraveu negraveti dhegraveu

335 Mateos 1127 Lukas 1022 45 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 3319 Yosua 2432 49 Esra 41-5 Nehemia41-2 410 Yermia 213 Sakaria 148 Yeskial 479 420 Ledhe Gerisim egraveegravena padegravetu degravenge rae Sikemegravetu propensi Samaria Egravetu sasuri lii Yunani dhoka suri na ldquoegravetu ledhe neꞌerdquo Te ngaa dhegraveu dꞌegravelu-megraveu se peka ngaraledhe ne nuka ldquoGerisimrdquo

Yohanis 420 152 Yohanis 444regraveti lii padhai Lamatua 20 De jaꞌa neokaregravei Begravei-baki jiꞌi dhegraveu Samaria pahahaiisi mi Ama Lamatua egravetu ledhe GerisimTe ngaa miu dhegraveu Yahudi peka na ladheneo sabajꞌa mi Ama Lamatua dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi lasi ku asa kota Yerusalem Mad-hutu Ama mia ka dhu legravekerdquo

21 Yesus dhaa na ldquoEgraveu parcaya ku liiJaꞌa ne te dhu legraveke segravemi neꞌe ku Dhegraveuneo pahaha iisi mi Ama Lamatua egravetu ledheneꞌe do egravetu Yerusalem pe dꞌai lodꞌo nadua era se guna heka 22Miu dhegraveu Samariameꞌa megraveu boe mi cee ka miu pahaha iisiTe ngaa jiꞌi dhegraveu Yahudi ngeꞌa megraveu lula-negraveti Ama Lamatua dhu jiꞌi pahaha iisi miNegravengu Te Negravengu neo pake jiꞌi ho bhokejꞌara segravena ka dhegraveu bisa abhu mamuri negravetikoasa sasala-sasigo regravengu 23 Pe dꞌai lodꞌona nuka mulai neꞌe ne dhegraveu dhu tareꞌa-reꞌa pahaha iisi mi Ama egravedhi egravetu sorgana regravengu pahaha iisi mi Negravengu madhutuRoh Na aa madhutu ngaa dhu legraveke TeAma egravetu sorga dꞌegravei dhegraveu segravemi segravera dhupahaha iisi mi Negravengu 24Te Lamatua egraveegravenaroh De dhegraveu dhu pahaha iisi mi Negravenguhudꞌi pahaha iisi madhutu ku Roh Na aamadhutu ngaa dhu legravekerdquo

25 Ka dhegraveu bhegraveni ne lii peka na ldquoJaꞌakeꞌa le Mesias neo mai egraveegravena dhu dhegraveupekana lsquoKristusrsquo Ama Lamatua padhadhategraveke neo hia mai Ladhe Na mai ka tatuNegravengu bhoke paledꞌa aaꞌi-aaꞌi mi jiꞌirdquo

26 Hegraveia Yesus bꞌala na ldquoNegravengu egraveegravenanuka Jaꞌa dhu padhai lii degravenge egraveu nerdquo

27 Ropa Negravengu padhai lii era ana mad-hutu Na segravera legravepa negraveti dꞌara kota Regravengumalaa lula regravengu regravedhi Yesus dhu padhailii degravenge bhegraveni Samaria ca dhegraveu Te ngaaca dhegraveu sa bani boe karegravei dhegraveu bhegraveni naldquoEgraveu parluu ngaardquo Aa egraveci sa bani boe karegraveiYesus kahegravei peka na ldquoNga tao ka Amapadhai lii degravenge dhegraveu bhegraveni nerdquo

28 Ka bhegraveni ne tegraveke eele gꞌala na egravetuera egraveegravena laꞌe asa dꞌara kota Hegraveia nalolo degravenge dhegraveu egravetu segravera peka na 29 ldquoMailati ladhe ku Dhegraveu negravei laa Te Na bhokepatalele aaꞌi le ngaa-ngaa dhu jaꞌa adꞌu-ue kegravedhi Tao-tao Negravengu neꞌe ka Kristusdhu Ama Lamatua pamoa hiamairdquo 30Hegraveiadhegraveu ae kalua negraveti dꞌara kota lasi laladheNe

31 Lodꞌo bhegraveni ne laꞌe asa kota hegraveia anamadhutu Na peka degravenge Ne ldquoAma MeseMai ka taꞌardquo

32 Te ngaa Na dhaa peka na ldquoJaꞌa abhule ngangaꞌa dhu miu meꞌa boerdquo

33 Ka anamadhutu Na pakaregravei egraveci degravengeegraveci aku regravengu na ldquoTasamia ne Cee kadhu regraveti ngangaꞌa hia Nerdquo

34 Te ngaa Yesus peka degravenge regravengu naldquoSegravemi neꞌe Ama Lamatua pua Jaꞌa maisegravena ka tao madhutu dadꞌegravei Na aa pakakosasabꞌa-laꞌa Na toke dꞌai egravele Neꞌe ne nukasegravemi ngangaꞌa-nginu dhu Jaꞌa abhu 35Miuladhe ku asa dꞌara oka-tedhe aa mi kaseresegraveku ele boe miu peka na lsquoDi egravepa hegraveruka heka bisa puru are kegravenarsquo Nanene eeJaꞌa pasanegravedꞌe miu Ladhe miu laladhepaie-iie are egravetu dꞌara oka-tedhe dꞌai lelodꞌo puu-gꞌegravetu Oka-tedhe segravera nuka segravemidhegraveu-dhegraveudhumai asa egravedhi Te regravengu seꞌeka dhu sadia le parcaya Jaꞌa 36 Mesa boesegravemi seꞌe di te dhegraveu dhu puu-gꞌegravetu segraverapakaboko hua-hela egravetu dꞌara gudꞌa regravengumulai segravemi rare rui-jꞌajꞌegravera ra Regravenguseꞌe nuka segravemi dhegraveu padꞌelo jꞌara segravena kadhegraveu parcaya mi Ama Lamatua ho abhumamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boe Degravengejꞌara segravemi egraveegravena dhegraveu segravele hini degravenge dhegraveupuu-gꞌegravetu bisa sama-sama karejꞌe-karae37 Dhegraveu peka na lsquoDhegraveu egraveci segravele hini dhegraveuleo ka dhu kaboko isi rairsquo Egraveegravena legraveke kegravena38 Jaꞌa pua-paleha miu ho lami kaboko isirai negraveti sasabꞌa dhegraveu leo Mema sasabꞌamiu boe te ngaa miu abhu leto negraveti rui-jꞌajꞌegravera regravengurdquo

39 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu egravetu dꞌara kotaSamaria ae ka dhu parcaya Yesus lula liipadhai bhegraveni ne dhu peka na ldquoNa bhokepatalele aaꞌi le ngaa-ngaa dhu jaꞌa adꞌu-ue kegravedhirdquo 40 Ka ropa dhegraveu seꞌe mai dꞌaimadha Yesus ra pamako Ne peka naldquoAma pea ku laa degravenge jiꞌi mi neꞌerdquo HegraveiaYesus pea degravenge dhegraveu se dua lodꞌo

41 Aa dhegraveu leo ae kahegravei dhu parcayaNe lula lii padhai Na 42 Hegraveia dhegraveu sepeka degravenge dhegraveu bhegraveni ne aku regravengu naldquoMedꞌa na jiꞌi nanene dhoka lii egraveu diTe ngaa neꞌe ne jiꞌi parcaya Ne lula jiꞌinanene lii padhai Na patoo madha degravengemadha Jiꞌi ngeꞌa tareꞌa na Dhegraveu neꞌe neka dhu bisa patalale egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti egraveturai-haha ne negraveti koasa sasala-sasigo egravedhirdquo

Lamatua Yesus puri-paꞌegravele papegravedꞌa negravetiana pegawi ca dhegraveu

43 Hegraveia Yesus si tegraveke eele era egraveegravenapakegravedꞌi lasi asa propensi Galilea 44 (Categraveka Yesus dhu peka negravedhi na ldquoDhegraveu dꞌegravei

444 Mateos 1357 Markus 64 Lukas 424

Yohanis 445 153 Yohanis 513boe pakabꞌua dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua negraveti rae egraveta-egravesu nardquo) 45 Uruegraveegravena lodꞌo dhegraveu dhae tao megraveka kalelaPaska dhegraveu Galilea ae ka dhu lasi asaYerusalem segravena ka tao lodꞌo hua iia egravetunegravei Ka regravedhi aaꞌi-aaꞌi kahegravei dhu Yesus taoegravetu Yerusalem Negraveti egraveegravena ka lodꞌo Na legravepaasa Galilea dhegraveu segravemi Ne degravenge beꞌa46 Ka Yesus si lasi hari asa rae Kana egravetupropensi Galilea Egravetu era neꞌe ka dhuYesustao negravedhi egravei jꞌajꞌi anggor

Lodꞌo egraveegravena abhu pegawi ca dhegraveu dhupea egravetu kota Kapernaum Ana mone nadhu pegravedꞌa 47 Ropa pegawi ne tadegravengiYesus legravepa le asa Galilea negraveti propensiYudea hegraveia caꞌe laꞌe asa rae Kana ho tengeYesus Ropa paraga degravenge Ne ka na pa-mako segravena ka Yesus puru laꞌe ho puri-paꞌegravele ana na negraveti papegravedꞌa-taregravegu Te anane dhu pegravedꞌa oe madhe

48 Ka Yesus peka degravenge pegawi neldquoLadhe miu megravedhi boe tadha-tadha malaadhu Jaꞌa tao na miu moꞌo boe legraveka Jaꞌardquo

49 Te ngaa pegawi ne dhaa aku negravenguna ldquoAma lati ku laa Te aadꞌo na ana jaꞌamadherdquo

50 Hegraveia Yesus lii degravenge ne ldquoLegravepa ka Teana mu mamurirdquo

Ka na legravepa degravenge ka lula negravengu parcayalii padhai Yesus 51 Ropa pegawi ne egravetutalora jꞌara era dhegraveu-dhegraveu sabꞌa na maiparaga degravenge ne ka ra peka na ldquoAma susaia ka te ana ama egravele le negraveti papegravedꞌardquo

52 Ka na karegravei si ldquoNa egravele dꞌara hake pegraverisardquo

Ka dhegraveu se dhaa peka na ldquoKaregravei medꞌalodꞌo titu mera dꞌara hake egraveci sa maringi-sagoro na egravele degravenge kardquo 53 Hegraveia pegawine ngee negravedhi degravenge na ana na beꞌa leropa Yesus peka na ldquoAna ama egravele le negravetipapegravedꞌardquo Ka pegawi ne degravenge isi egravemu naaaꞌi-aaꞌi parcaya Yesus

54 De neꞌe ne tadha malaa ka dua dhuYesus tao lodꞌo Na kalua negraveti Yudea laꞌeasa Galilea

5Lamatua Yesus puri-paꞌegravele dhegraveu karuku

egraveci egravetu kolam Batesda

1 Negravebhu boe negraveti egraveegravena abhu lodꞌo huaiia agama Yahudi Ka Yesus si lasi asa kotaYerusalem 2 Egravetu negravei abhu kolam cue dhudegravenge legravemi teras dhu padegravetu degravenge hegravebꞌababegravedho egraveci dhu dhegraveu peka na BabegravedhoKahibꞌi-Kalegravebho Degravenge lii Aram kolamnengara na lsquoBatesdarsquo 3 Dhegraveu pegravedꞌa ae-aedhu tema mate egravetu teras seꞌe Dhegraveu pegravedꞌase nuka segravemi dhegraveu begravedhu dhegraveu karukudegravenge dhegraveu bisa boe eso [Regravengu se mateladhe pegraveri lodꞌo egravei nemulai degravenge gagegravebꞌo4 Te ca tegraveka-tegraveka ana pajuu Lamatua negravetisorga maso uru asa dꞌara egravei ne ho nagagegravebꞌo egravei ne Ho ladhe cee dhu maso uruasa dꞌara egravei ne papegravedꞌa negravengu egravele degravenge]dagger

5 Egravetu era neꞌe abhu ca dhegraveu dhu pegravedꞌategravelu nguru aru tegraveu le 6 Hegraveia Yesus ladhenegravedhi dhegraveu ne jꞌunu egravetu egraveegravena Negravengu neꞌadhegraveu ne dhu pegravedꞌa negravebhu le ka Na karegraveine akuNegravenguna ldquoEgraveuneo egravele negraveti papegravedꞌadordquo

7 Hegraveia dhegraveu ne dhaa na ldquoKoꞌo AmaTe ngaa ako carui ka ladhe egravei ne mulaigagegravebꞌo abhu boe ca dhegraveu sa dhu dedꞌejaꞌa ho pamaso asa dꞌara egravei ne Ladhe jaꞌasegraveku maso na abhu le dhegraveu leo dhu masouuru negraveti jaꞌardquo

8 Ka Yesus pua ne aku Negravengu na ldquoTituka Lulu dhegravepi egraveu ho legravepa kardquo 9 RopaYesus padhai lii nare hegraveia dhegraveu ne egraveledegravenge ka negraveti karuku na Ka na kegravedꞌi dedꞌenegraveti dhegravepi na hegraveia laꞌe degravenge ka

Jꞌara ne jꞌajꞌi legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌadhegraveu Yahudi 10 Ka ama-ama dhegraveu Yahudijegraveke dhegraveu dhu heka egravele negraveti papegravedꞌa neaku regravengu na ldquoWeh Egraveu meꞌa do aadꞌoDoe neꞌe ne legraveke degravenge lodꞌo ae sasabꞌaMadhutu atora agama egravedhi dhegraveu bisaboe nedhe dhegravepi na te egraveegravena ngara nasasabꞌardquo

11 Ka na dhaa aku negravengu na ldquoAma-amaBaku nasa degravenge jaꞌa Te Dhegraveu dhu puri-paꞌegravele jaꞌa dhu paredha jaꞌa peka na lsquoLuludhegravepi egraveu ho legravepa karsquo rdquo

12Hegraveia dhegraveu se karegravei ne ldquoCee kadhupuaegraveu nedhe dhegravepi egraveegravenardquo

13 Te ngaa dhegraveu dhu egravele negraveti pegravedꞌa netadhe boe na Yesus ne cee Te Yesus dhukalua le mau-mau lula dhegraveu ae egravetu egraveegravena

445 Yohanis 223 446 Yohanis 21-11 52 Abhu egravetu dꞌara sasuri lii Yunani cahagꞌe suri na lsquoBetesdarsquocahagꞌe hari lsquoBetsatarsquo aa abhu kahegravei lsquoBetsaidarsquo Babegravedho Kahibꞌi-Kalegravebho abhu kahegravei egravetu sasuri Nehemia 3132 1239Kota Yerusalem abhu babegravedho ae dhu maso asa dꞌara kota Babegravedho dhu leo segravera gaguna baka-leo Uru-uru segraveradhegraveu pake Babegravedho Kahibꞌi-Kalegravebho ne ho eo kahibꞌi-kalegravebho maso re era egraveegravena dagger 54 Lii dhu egravetu dꞌara kurungabhu boe egravetu dꞌara sasuri Lii Yunani dhu beꞌa risi degravenge dhu uru-uru tegraveka 510 Nehemia 1319 Yermia 1721

Yohanis 514 154 Yohanis 53614 Negravebhu boe ka Yesus paraga degravenge

dhegraveu ne egravetu madha Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ka Yesus peka degravenge ne akuNegravengu na ldquoNanene Egraveu egravele le negraveti papegravedꞌaegraveu Baku adꞌu-ue hari sasala segravena ka egraveubaku abhu hari jꞌajꞌegravera dhu bia risirdquo

15 Hegraveia dhegraveu ne laꞌe asa ama-ama dhegraveuYahudi se ka na lolo peka na ldquoDhu puri-paꞌegravele jaꞌa negraveti papegravedꞌa egraveegravena ngara naYesusrdquo 16 Negraveti egraveegravena ka ra mulai pajꞌegraveraYesus lula Negravengu paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa legravekedegravenge lodꞌo manegravengi-mangajꞌi

17 Te ngaa Yesus peka degravenge ra ldquoSegravemineꞌe Ama Ku ae boe negraveti sasabꞌa-laꞌa NaDe Jaꞌa sabꞌa taruu kahegraveirdquo

Lamatua Yesus mangaku na Negravengu neAna Ama Lamatua

18 Lula ama-ama dhegraveu Yahudi se cap lepeka na Yesus sisu atora lodꞌo ae sasabꞌaregravengu negraveti egraveegravena ka ra tenge-tenge jꞌaratasamia ho pamadhe Ne Risi-risi hari Napeka na Ama Lamatua egraveegravena Ama NegravenguDegravenge lii padhai segravemi neꞌe Negravengu tao iisiNa sama segravemi Ama Lamatua

19 Ka Yesus peka degravenge ra aku Negravenguna ldquoTareꞌa Jaꞌa peka mema na Jaꞌa bisaboe tao ngaa-ngaa madhutu dꞌara Jaꞌa unuKu Te Jaꞌa ne Ana Ama Lamatua Negravetiegraveegravena ka Jaꞌa bisa sabꞌa dhodhoka madhutungaa dhu Jaꞌa kegravedhi Ama Ku sabꞌa Jaꞌakegravedhi Ama Ku tao ngaa na Jaꞌa tao mad-hutu segravemi egraveegravena kahegravei 20Ama Ku egravetu sorgasue Jaꞌa nuka Ana Na Na padꞌelo degravengeJaꞌa kahegravei aaꞌi-aaꞌi dhu Negravengu tao Na neopadꞌelo degravenge Jaꞌa jꞌara-jꞌara dhu kapairisi hari segravena ka miu megravedhi aa asa tabhamalaa 21 Ama Ku pamamuri hari dhegraveumadhe Segravemi egraveegravena kahegravei begraveli-camegravedꞌa Jaꞌahia mamuri dhu legraveke mi cee egraveegravena ka dhumadhutu dadꞌegravei Jaꞌa 22 Dhu mola-molasegravemi neꞌe ka Ama Ku mesa Na pamaꞌegraveteboe hahukumi dhegraveu Te ngaa Na pangegravedꞌuaaꞌi hak egraveegravena mi Jaꞌa te Jaꞌa ne Ana NaHegraveia Jaꞌa ka dhu pamaꞌegravete na tatao dhegraveulegraveke do aadꞌo 23 Ama Ku dꞌegravei segravena kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi pakabꞌua Jaꞌa sama segravemiregravengu pakabꞌua Negravengu kahegravei Te dhegraveu dhupakabꞌua boe Jaꞌa Ana Negravengu ne egraveci egraveegravenaka regravengu pakabꞌua boe Ama Ku dhu puaJaꞌa mai

24 Tareꞌa Jaꞌa peka mema Dhegraveudhu tareꞌa-reꞌa nanene lii padhai Jaꞌa aaparcaya Ama Lamatua dhu pua Jaꞌa maina negravengu abhu mamuri dhu legraveke dhu

maꞌegravete boe Lamatua huku heka negravenguTe dhegraveu egraveegravena abhu heka hahuku madhete ngaa negravengu jꞌajꞌi le dhegraveu dhu mamuritaruu degravenge Lamatua 25 Tareꞌa Jaꞌa pekamema degravenge miu kegravena Lodꞌo na degravetule limuri ne dhu jꞌajꞌi le nuka dhegraveu-dhegraveumadhe nanene lii Jaꞌa Ana Ama LamatuaTe dhegraveu dhu nanene degravenge segravemi nare liipadhai Jaꞌa negravengu abhu mamuri dhu legraveke26Mamuri aaꞌi-aaꞌi kapua na negraveti Ama KuNegravengu hia Jaꞌa mamuri dhu legraveke kahegravei TeJaꞌa ne Ana Na 27Ama Ku pangegravedꞌu koasadegravenge hak mi Jaꞌa kahegravei segravena ka pamaꞌegravetehahuku mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra lula Jaꞌa neDhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa 28 Miu bakumalaa te ciki ooꞌe hari dhegraveu madhe aaꞌi-aaꞌi ra tadegravengi lii padhai Jaꞌa 29 Hegraveia ramamuri hari Ka regravengu kalua negraveti dꞌararoꞌa ra Dhegraveu dhu uru segravera tao beꞌa abhumamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boe Tengaa dhegraveu dhu uru segravera adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌa pasae hahuku taruurdquo

Abhu sakasii ae dhu peka lula-negravetiLamatua Yesus

30 Yesus tuhu hari lii padhai Na akuNegravengu na ldquoJaꞌa bisa boe tao ngaa-ngaaladhe dhae tadegravengi megraveka negraveti Ama KuLadhe Jaꞌa tadegravengi kore ku heka Jaꞌa pa-maꞌegravete lii langu dhegraveu kegravena Negraveti egraveegravena kangaa dhu Jaꞌa pamaꞌegravete segravera legraveke mola-mola Te Jaꞌa koꞌo boe madhutu dadꞌegravei Jaꞌamesa Ku te ngaa Jaꞌa madhutu dadꞌegravei AmaKu Lula Negravengu ka dhu pua Jaꞌa mai

31 Legraveke iia boe ladhe Jaꞌa mesa ku dhupadhue-padhai lula-negraveti ngiꞌu Jaꞌa 32 Tengaa abhu dhegraveu leo kahegravei dhu jꞌajꞌi sakasiilula-negraveti Jaꞌa Aa Jaꞌa keꞌa lii padhai negravengulula-negraveti Jaꞌa legraveke tareꞌa-reꞌa 33 Miu dhupua megravedhi dhegraveu lasi pakaregravei degravenge Yoha-nis tuka sarani Ka na peka legraveke lula-negravetiJaꞌa ne 34 Aa te ngaa Jaꞌa parluu boe liisakasii negraveti dhegraveu rai-haha Te ngaa Jaꞌapasanegravedꞌe lii seꞌe segravena ka miu bisa paka-jꞌegraveu negraveti koasa sasala-sasigo miu 35 Liipadhai Yohanis ne nuka segravemi labhu egravecidhu heo pasaraa miu Ropa heo na dꞌelomiu era dꞌara miu karejꞌe-karae

36 Aa te ngaa Jaꞌa abhu Dhegraveu egraveci dhukapai risi eele negraveti Yohanis dhu pekamola-mola lula-negraveti Jaꞌa ne Negravengu nuka AmaKu egravetu sorga dhu pangegravedꞌu mi Jaꞌa sasabꞌaae-ae segravena ka sabꞌa toke paꞌegravele Sasabꞌaae seꞌe ka dhu jꞌajꞌi mi tadha na Ama ka

529 Daniel 122 533 Yohanis 119-27 327-30

Yohanis 537 155 Yohanis 617dhu pua Jaꞌa 37 Lula Negravengu ka dhu pua-paleha Jaꞌa Negravengu ka dhu pekamola-molalula-negraveti Jaꞌa kahegravei Miu mesa mi tadegravengimegravedhi megraveka lii Negravengu do patoo madhadegravenge madha aa ladhe megravedhi megraveka regravehuNa 38Lii Holo-Nori Lamatuamamuri boeegravetu dꞌara miu lula miu parcaya boe JaꞌadhuNegravengu puamai 39Miu dꞌegravei parisa tokelutu Sasuri Mola-Megraveci Lamatua lula miupangee na begraveli-camegravedꞌamiu abhu jꞌara hoabhumamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe Aate ngaa Sasuri segravera ka dhu lole lula-negravetiJaꞌa ne 40 Te ngaa miu moꞌo boe ara maiasa Jaꞌa ho jꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌa segravena ka abhumamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boe

41 Jaꞌa parluu boe dhegraveu dedꞌe kolongaraJaꞌa padedha-dedha 42 Lula Jaꞌa keꞌa megraveudꞌara iiki miu Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa keꞌa namiu sue boe Ama Lamatua 43 Jaꞌa mai asarai-haha ne lula Ama Ku dhu negravedꞌu koasaka pua Jaꞌa mai Te ngaa miu moꞌo boesegravemi mere Jaꞌa Aa te ngaa ladhe dhegraveuleo dhu mai pake koasa negravengu miu segravemimere ne degravenge beꞌa 44 Miu egraveci degravenge egravecidꞌegravei segravena ka abhu koa-kadꞌiri Te ngaa miupusi-pahae boe ladhe Ama Lamatua koamiu do aadꞌo Aa te ngaa Negravengu egraveegravenaAma Lamatua Abhu boe dhu leo De ladhemiu pahae boe Ne na tasamia miu bisaparcaya Negravengu

45 Baku pangee na Jaꞌa pegraveci sasala midedha miu egravetu katanga madha Ama KuAadꞌo Dhu pegraveci sasala sa dedha miu nukaMusa Aa te ngaa era maena miu kanegravengu lula negravengu ka dhu hia miu AtoraAma Lamatua 46 De ladhe miu legraveka Musatatumiu parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa Te negravenguka dhu suri lula-negraveti Jaꞌa ne 47 Te ngaalula miu parcaya egravera boe mi ngaa dhu nasuri tasamia kamiu bisa legravekangaa dhu Jaꞌapeka-padhai Aadꞌo sina mardquo

6Lamatua Yesus pangaꞌa dhegraveu legravemi riho

risi(Mateos 1413-21 Markus 630-44 Lukas

910-17)1-4 Lodꞌo kalela Paska dhegraveu Yahudi oe

degravetu Hegraveia Yesus si lasi asa cabegravekadano Galilea (Ngara leo dano ne lsquodanoTiberiasrsquo) Dhegraveu ae dhu madhutu Ne lularegravedhi tadha-tadhamalaa dhu Na tao lodꞌopuri-paꞌegravele dhegraveu-dhegraveu pegravedꞌa Dꞌai cabegraveka

dano Yesus degravenge ana-ana madhutu Nacaꞌe asa ledhe iiki egraveci Hegraveia ra madhegravedi egravetuera egraveegravena

5 Ropa Yesus ladhe negravedhi dhegraveu ae maipakaboko hegraveia Na karegravei ana madhutu Naca dhegraveu ngara na Pelipus aku Negravengu naldquoEgravetu era mia egravedhi bisa hegraveli ngangaꞌa hohia dhegraveu se raꞌardquo 6Yesus neꞌa le ngaa dhuNegravenguneo tao TengaaNapeka segravemi egraveegravenasegravena ka neo segraveku Pelipus

7 Ka Pelipus dhaa na ldquoWaa Masi kagaji tuka ca dhegraveu dua ngasu lodꞌo egraveegravena kadꞌai megraveka hegraveli roti ho pangaꞌa dhegraveu udhusobhu-sobhu se Masi ka ca dhegraveu abhu roticiki ooꞌe egraveegravena ka padꞌai boe hegraveirdquo

8 Hegraveia ca dhegraveu hari negraveti ana madhutuNa ngara na Anderias ari Simon Petruspeka degravenge Yesus aku negravengu na 9 ldquoAmaAna iiki egraveci egravetu neꞌe negraveti roti legravemi buadegravenge iꞌa dua ngiꞌu Te ngaa dꞌai dhegraveu ae-ae se raꞌa do aadꞌordquo

10 Egravetu era neꞌe jꞌuꞌu muri ae-ae KaYesus peka degravenge ana madhutu Na ldquoAtorsi madhegravedirdquo Hegraveia dhegraveu se madhegravedi kaLodꞌo egraveegravena dhegraveu ae titu kegravena Dhegraveu monedi pe dꞌai legravemi riho dhegraveu sa

11 Hegraveia Yesus nare roti se ka Namanegravengi makasi mi Ama Lamatua Ka Napangegravedꞌu mi ana madhutu Na segravera Segravenaka regravengu bagi hia dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi ra Natao segravemi egraveegravena kahegravei degravenge iꞌa segravera Dhegraveuse aaꞌi-aaꞌi raꞌa toke begravecu

12 Ropa raꞌa toke begravecu hegraveia Yesus pekadegravenge ana-ana madhutu Na aku Negravenguna ldquoPakaboko mere ngangaꞌa dhu sisaseꞌe segravena ka baku core eele iia dꞌarardquo 13Kara pakaboko ngangaꞌa dhu sisa negraveti rotilegravemi bua deo sa pegravenu canguru dua soe

14 Ropa dhegraveu ae-ae se ladhe regravedhi tadhamalaa dhu Yesus tao ne hegraveia ra peka naldquoIra ii Negravengu ne tatu Dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua dhu Na jaji le neo hia mairdquo15 Yesus neꞌa na dhegraveu se neo laka-seti Nesegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu aae Hegraveia laꞌe tegraveke eelesi ka Na caꞌe asa era kajꞌegraveu egravetu ledhe iikiegraveci segravena ka Negravengu mesa Na egravetu era egraveegravena

Lamatua Yesus kako egravetu dedha egravei(Mateos 1422-33 Markus 645-52)

16 Ropa lodꞌo heka cegravena ana-ana mad-hutu Yesus puru lasi asa sebhe dano17 Yesus mai megraveka paꞌegraveci degravenge regravengu Kara caꞌe koha cue hegraveia ra tuku lasi asa kotaKapernaum egravetu cabegraveka dano Ropa regravengu

537 Mateos 317 Markus 111 Lukas 322 69 Sasuri uuru lii Yunani peka na roti segravera tao negraveti krithinosAlkitab lii Idhonesia suri na lsquojelairsquo Lamusi na oe segravemi tarae

Yohanis 618 156 Yohanis 642pakegravedꞌi lodꞌo dhu maroga le 18 Lula ngegraveluaae ka naha mulai kapai 19 Ropa anamadhutu Yesus seꞌe tuku kajꞌegraveu pe dꞌailegravemi kilometer sa hegraveia ladhe regravedhi Yesusdhu kako re dedha egravei Na mai padegravetu-degravetu degravenge koha regravengu ka ramadhaꞌu titukegravena 20 Te ngaa Yesus lii degravenge ra akuNegravengu na ldquoBaku madhaꞌu Te Jaꞌa nerdquo21Negraveti egraveegravena ka regravengumadhaꞌu heka Aa raneo segravena ka Yesus caꞌe sama-sama degravengeregravengu Cagꞌagꞌa laa koha ne dꞌai le dae dhuregravengu neo lasi

Dhegraveu ae mai tenge Lamatua Yesus22-24 Asa begraveli egraveegravena dhegraveu ae segravera egravetu

cabegraveka dano era Regravengu padegravetu iiki degravengeera dhu medꞌa na Yesus manegravengi makasimi Ama Lamatua ropa hia si raꞌa Hegraveiadhegraveu se reꞌa na medꞌa na koha dhoka cuedi egravetu era egraveegravena Te ngaa ana madhutuYesus se pake koha ne lasi tegraveke eele eraneꞌe aa Yesus dhu caꞌe boe degravenge regravengu

Te ngaa abhu pegraveri-pegraveri koha leo negravetikota Tiberias dhu lasi-mai egravetu era egraveegravenaHegraveia ropa dhegraveu ae se reꞌa na Yesus degravengeana-ana madhutu Na dhu aadꞌo heka kara caꞌe koha leo segravera lasi tenge Yesus asaKapernaum egravetu cabegraveka dano

Lamatua Yesus nuka segravemi Roti dhu negravetimamuri

25 Ka ra paraga degravenge Yesus egravetu cabegravekadano Hegraveia ra karegravei Yesus aku regravengu naldquoAma Mese Ama dꞌai era neꞌe sange meramia sardquo

26 Yesus dhaa na ldquoDhu legraveke segravemi neꞌemiu se tenge Jaꞌa lula boe miu megravedhile tadha-tadha malaa te ngaa lula Jaꞌapangaꞌa miu toke begravecu 27 Nanene paie-iie Baku sabꞌa tenge dhoka ngangaꞌa didhu begraveli-camegravedꞌa ele iie dꞌara Te ngaabeꞌa risi miu sabꞌa segravena ka abhu ngangaꞌadhu taha taruu dhu negraveti mamuri dhu legravekedhu maꞌegravete boe Te Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Jaꞌa ka dhu bisa hia miumamuri egraveegravena Te Ama egravetu sorga pangegravedꞌule hak mi Jaꞌa nerdquo

28 Hegraveia dhegraveu se karegravei aku regravengu naldquoLadhe segravemi egraveegravena na jiꞌi hudꞌi taotasamia segravena ka bisa pakako sasabꞌa AmaLamatuardquo

29 Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoSasabꞌaLamatua segravemi neꞌe ka miu hudꞌi parcayaku Jaꞌa ne TeAmaLamatua ka dhupua Jaꞌamairdquo

30 Hegraveia dhegraveu se karegravei hari peka naldquoAma neo padꞌelo tadha malaa segravemi ngaaho jiꞌi ngegravedhi aa parcaya Ama Aa Amaneo tao ngaa hari hia jiꞌi 31 Nuka segravemiuru-uru segravera begravei-baki jiꞌi raꞌa roti mannaegravetu dꞌaramamoo Egraveegravena nuka segravemi dhu suritegraveke egravetu dꞌara Sasuri Ama Lamatua pekana lsquoNegravengu hia si roti dhu mai negraveti dedha-liru segravena ka raꞌarsquo rdquo

32 Ka Yesus bꞌala peka na ldquoJaꞌa pekadhu legraveke segravemi neꞌe uru egraveegravena Musa boe kadhu papuru roti egraveegravena negraveti dedha-liru hiami begravei-baki miu Te dhu papuru mai rotiegraveegravena nuka Ama Ku egravetu sorga Limuri neNa sadia hia miu roti negraveti liru kahegravei Tengaa roti neꞌe ne Roti dhu tareꞌa-reꞌa tahatoke dꞌai mia-mia 33 Te Roti negraveti Lamatuane nuka Dhu puru mai negraveti sorga aa negravetimamuri hia mi dhegraveu egravetu rai-haha nerdquo

34 Hegraveia dhegraveu se manegravengi aku regravengu naldquoAma Hia taruu jiꞌi roti egraveegravenardquo

35 Ka Yesus peka degravenge si aku Negravenguna ldquoJaꞌa neꞌe ka Roti egraveegravena Te Jaꞌa ka dhukegraveti mamuri dhu legraveke De dhegraveu dhu jꞌajꞌidhegraveu unu Jaꞌa manganga heka Aa dhegraveudhu parcaya Jaꞌa koko-kamango heka

36 Te ngaa Jaꞌa peka kegravedhi le degravenge miuna masi ka miu megravedhi le Jaꞌa te ngaa miuparcaya megraveka Jaꞌa 37 Aa te ngaa dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu Ama Ku hagꞌe nare le ho jꞌajꞌidhegraveu unu Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa regravengu mai asaJaꞌa Aa ladhe abhu dhegraveu dhu mai asaJaꞌa tatu Jaꞌa babegravege eele boe ne 38 TeJaꞌa mai negraveti dedha-liru Jaꞌa mai segravena kasabꞌa madhutu dadꞌegravei Ama Ku lula Negravenguka dhu pua Jaꞌa Jaꞌa koꞌo boe madhutudhoka dadꞌegravei Jaꞌa mesa Ku 39 Dadꞌegravei AmaLamatua segravemi neꞌe negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhuNegravengu hagꞌe nare le ho jꞌajꞌi dhegraveu unuJaꞌa Negravengu dꞌegravei Jaꞌa oru-kaboko si aaꞌi-aaꞌiJaꞌa bisa boe soro tegraveke ca dhegraveu sa ele Tengaa ladhe lodꞌo dꞌai egravele rai-haha ne Jaꞌapamamuri hari si 40 Nuka segravemi dhu Jaꞌapeka deo na Ama Ku dꞌegravei segravena ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu tadhe aa parcaya Jaꞌa nukaAna Na egraveegravena na regravengu bisa abhu mamuridhu legraveke dhu maꞌegravete boe Hegraveia egravetu lodꞌoegravele rai-haha Jaꞌa pamamuri hari sirdquo

41 Ka ama-ama dhegraveu Yahudi se mulaikaꞌuu-kamuki lula Yesus peka na ldquoRotidhu mai negraveti Lamatua egraveegravena nuka Jaꞌa dhumai negraveti sorgardquo

42 Ra padhai lii peka na ldquoTasamia kasegravemi neꞌe Dhegraveu neꞌe ne Yesus ana Yusuf

631 Kalua negraveti Masir 164 15 Lii Sodꞌa Koa-Kio 7824

Yohanis 643 157 Yohanis 668si Jiꞌi tadhe ina-ama Na De tasamia kaNegravengu ne peka na lsquoJaꞌa mai negraveti sorgarsquoAbhu egravetu miardquo

43 Hegraveia Yesus lii degravenge si aku Negravengu naldquoEee Loe eele ku kaꞌuu-kamuki 44 AmaKu egravetu sorga ka pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne Abhu boe ca dhegraveu sa dhu bisamai asa Jaꞌa ladhe Ama Ku lere boe nemai Aa dꞌai lodꞌo egravele rai-haha Jaꞌa pama-muri hari si 45 Dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua uru-uru segravera suri regravedhi le pekana lsquoAma Lamatua neo ajꞌa-nori dhegraveu aaꞌi-aaꞌirsquo De dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhunaneneAmaegravetusorga aa regravengu abhu ajꞌa-nori negraveti Negravenguregravengu mai sa Jaꞌa segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unuJaꞌa 46 Jaꞌa ne ka dhu puru mai negraveti AmaLamatua De dhoka Jaꞌa mesa-mesa Kukegravedhi Ne Abhu boe ca dhegraveu sa dhu patoomadha degravenge Ama egravetu sorga

47 Tareꞌa Jaꞌa peka degravenge miu kegravenaDhegraveu dhu parcaya Jaꞌa begraveli-camegravedꞌa abhumamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boe 48 TeJaꞌa ne nuka Roti dhu negraveti mamuri egraveegravena49 Uru-uru segravera begravei-baki miu raꞌa rotimanna lodꞌo ra kako rai-reo dꞌara mamooMasi ka raꞌa le roti egraveegravena te ngaa negravebhu-negravebhu madhe kahegravei 50 Te ngaa Roti dhulimuri ne purumai negraveti sorga leko-leo Tedhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa raꞌa Sasoa na dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌa regravengu cegraveri eeleheka negraveti Ama Lamatua 51 Lula Jaꞌa neRoti dhu negraveti mamuri dhu mai negraveti sorgaPe ladhe Jaꞌa madhe Jaꞌa soro ngiꞌu Jaꞌasegravena ka madhe pala dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne ho ra bisa mamuri Aa dhegraveu dhuraꞌa Roti ne regravengu abhu mamuri dhu legravekedhu maꞌegravete boerdquo

52 Ropa ama-ama dhegraveu Yahudi setadegravengi rare lii padhai Yesus ne hegraveia rapabꞌala egraveci degravenge egraveci aku regravengu na ldquoNapadhai lii segravemi ngaa ka negravei Tasamia kaDhegraveu ne bisa hia ngiꞌu Na egravedhi taꞌerdquo

53 Hegraveia Yesus peka degravenge si aku Negravenguna ldquoJaꞌa padhai lii dhu mola-mola degravengemiu kegravena Jaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Dhegraveu dhu neo mamuri legraveke hudꞌipaꞌegraveki ku degravenge Jaꞌa De ladhe miu miꞌaboe ngiꞌu Jaꞌa aaminu boe raa Jaꞌa namiuabhu boe mamuri dhu legravekedagger 54 Te dhegraveudhu raꞌe ngiꞌu Jaꞌa aa rinu raa Jaꞌa regravenguabhu le mamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boeDꞌai lodꞌo egravele rai-haha Jaꞌa pamamuri harine 55 Te ngangaꞌa dhu legraveke nuka ngiꞌu

Jaꞌa Aa nganginu dhu legraveke nuka raa Jaꞌa56 De dhegraveu dhu raꞌa ngiꞌu Jaꞌa degravenge rinuraa Jaꞌa mamuri ra dhu paꞌegraveki degravenge JaꞌaAa Jaꞌa paꞌegraveki degravenge regravengu 57 Ama egravetusorga dhu pua Jaꞌa Negravengu mamuri tareꞌa-reꞌa Aa Jaꞌa abhu mamuri dhu legraveke negravetiNegravengu kahegravei Negraveti egraveegravena ka dhegraveu dhu naꞌengiꞌu Jaꞌa negravengu unu mamuri dhu legravekenegraveti Jaꞌa kahegravei 58 Uru-uru segravera begravei-bakimiu raꞌa roti manna negraveti dedha-liru Masika regravengu raꞌa te ngaa negravebhu-negravebhu regravengumadhe kahegravei Te ngaa Roti dhu mai negravetisorga ne leko-leo Te dhegraveu dhu raꞌa Rotine begraveli-camegravedꞌa abhu mamuri dhu legravekerdquo

59 Yesus ajꞌa jꞌara seꞌe egravetu dꞌara egravemusabajꞌa dhegraveu Yahudi cue egravetu kota Kaper-naum

Dhegraveu ae tegraveke eele Lamatua Yesus60 Dhegraveu ae dhu madhutu Yesus Ropa

regravengu tadegravengi lii padhai Na segravemi egraveegravenahegraveia abhu dhu peka na ldquoAꞌajꞌa Na bia Ceeka dhu bisa segravemi rare aꞌajꞌa egraveegravenardquo

61 Te ngaa Yesus dhu neꞌa le lii padhairegravengu se hegraveia Na karegravei si aku Negravengu naldquoAꞌajꞌa ne tao miu susa do 62 Tasamiahari ladhe miu megravedhi Jaꞌa Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa ne caꞌe hari asa era pea Jaꞌauru egraveegravena

63 Roh Lamatua ka dhu negravetimamuri dhulegraveke Mamuri dhu legraveke mai boe negraveti ngiꞌudhegraveu Te ngaa Lii Holo-Nori Jaꞌa kapua nanegraveti Roh Ama Lamatua De Lii Holo-Norineꞌe bisa hia mamuri dhu legraveke mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi kahegravei 64 Te ngaa abhu negraveti miucahagꞌe dhu legraveka boe Jaꞌardquo

Yesus peka segravemi neꞌe lula Negravengu dhuneꞌa le karegravei negraveti uru jꞌara cee dhu parcayaboe aa cee ka dhu egraveegravena na pahie eeleNegravengu 65 Hegraveia Yesus tuhu hari lii padhaiNa aku Negravengu na ldquoNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa pekamema le degravenge miu na Ama Ku egravetu sorgahudꞌi bhoke uuru ku jꞌara hia dhegraveu hekadhegraveu ne bisamai jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa kegravenardquo

66 Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena ana madhutuNa ae ka dhu tegraveke eele Ne lula regravengu roꞌoheka madhutu Negravengu 67 Ka Yesus karegraveiana madhutu Na dhegraveu canguru dua segraveraaku Negravengu na ldquoAa miu tasamia Neo tegravekeeele Jaꞌa kahegravei dordquo

68 Te ngaa Simon Petrus dhaa peka naldquoAma Jiꞌi patai-patapa mi cee hari Abhuboe ca dhegraveu sa dhu bisa lole degravenge jiꞌijꞌara tasamia jiꞌi bisa abhu mamuri dhu

645 Yesaya 5413 dagger 653 Ropa Yesus peka na taꞌe ngiꞌu Negravengu degravenge tinu raa Na sasoa na dhegraveu hudꞌiparcaya Negravengu aa mamuri paꞌegraveki degravenge Ne taruu Pakasame degravenge Yohanis 640

Yohanis 669 158 Yohanis 722legraveke dhu maꞌegravete boe Dhoka Egraveu mesa Mudi 69Aa jiꞌi legraveka Ama Lula jiꞌi dhu ngeꞌa lena Egraveu ne nuka Dhegraveu Mola-Megraveci negraveti AmaLamatuardquo

70 Ka Yesus peka degravenge ra aku Negravenguna ldquoJaꞌa hagꞌe kore le miu dhegraveu cangurudua Te ngaa sanegravedꞌe Negraveti miu seꞌe abhuca dhegraveu nuka segravemi nidhurdquo 71Dhu Na pekane nuka Yudas ana Simon Iskariot Yudasne ca dhegraveu negraveti ana madhutu Na dhegraveucanguru dua segravera Negravengu neꞌe ka dhu egraveegravenana pahie Yesus

7Lamatua Yesus degravenge ari Na segravera

1 Egravele egraveegravena hegraveia Yesus si kako palegravemepropensi Galilea Negravengu neo boe kakopalegraveme propensi Yudea lula abhu ama-ama dhegraveu Yahudi dhu neo pamadhe Ne2 Lodꞌo egraveegravena degravetu le degravenge lodꞌo kalelapuu-gꞌegravetu dhu ra peka na ldquoKalela Paleordquo3 Ka ari Yesus segravera peka degravenge Ne akuregravengu na ldquoBeꞌa risi Egraveu pakeso negraveti neꞌelamu asa Yudea Segravena ka dhegraveu dhu mad-hutu Egraveu egravetu negravei bisa ladhe regravedhi jꞌara-jꞌara dhu Egraveu tao 4 Te ladhe cee dhu neosegravena ka dhegraveu ae regravedhi kolo-karisi negravenguna negravengu baku tao pahuni-pahuni LulaEgraveu dhu tao tadha malaa rupa-rupa beꞌarisi hari ladhe dhegraveu ae-ae bisa ladhe regravedhingaa dhu Egraveu tao segraverardquo 5 Ari Na segravera pekasegravemi egraveegravena lula regravengu dhu legraveka Negravengu egraveraiia boe

6 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoSegravemineꞌe Lodꞌo Jaꞌa dhae dꞌai megraveka Te ngaaladhemiuneo lami sadꞌi lakemere 7Dhegraveuegravetu rai-haha ne tegraveka boe dꞌara degravenge miuTe ngaa regravengu tegraveka dꞌara degravenge Jaꞌa lulaJaꞌa bhoke patalele aaꞌi tatao regravengu Tedꞌara ra bhelu-katubꞌa 8 Lodꞌo kalelaagama egravedhi degravetu le De miu ka laa lamiasa Yerusalem Jaꞌa neomegraveka laku te dhaedꞌai megraveka lodꞌordquo 9 Na peka nare hegraveia Napea egravetu propensi Galilea

Lamatua Yesus madhutu kalela agamaYahudi

10 Te ngaa ropa ari Na si lasi madhutukalela agama dhegraveu Yahudi egravetu Yerusalem

Yesus madhutu kahegravei Te ngaa laꞌepahuni-pahuni segravena ka dhegraveu baku regravedhiNe 11 Egravetu Yerusalem lodꞌo kalela agamadhegraveu Yahudi ama-ama dhegraveu Yahudipatangi-tenge Yesus Ra pakaregravei akuregravengu na ldquoDhegraveu egraveegravena egravetu miardquo

12 Dhegraveu ae dhu pakaꞌuu lula-negraveti NegravenguCahagꞌe peka na ldquoNegravengu ne dhegraveu beꞌardquo

Cahagꞌe hari peka na ldquoAadꞌo Negravengune dhu kapodꞌe-kabegraveli dhegraveu ae-aerdquo 13 Tengaa abhu boe dhu pacegraveu lii padhai lula-negraveti Yesus te regravengu madhaꞌu degravenge ama-ama se

14 Pas egravetu talora kalela ne Yesus masolaꞌe asa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi KaNa ajꞌa dhegraveu egravetu era egraveegravena 15Hegraveia ama-amadhegraveu Yahudi malaa ka ra peka na ldquoDhegraveune sakola negravedhi boe segravemi egravedhi Te ngaatasamia ka neꞌa aaꞌi megraveu jꞌara seꞌerdquo

16 Ka Yesus peka degravenge ra aku Negravenguna ldquoNanene Jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa lolekapua boe negraveti Jaꞌa mesa ku te ngaanegraveti Negravengu dhu pua Jaꞌa mai 17 Dhegraveudhu tareꞌa-reꞌa neo madhutu dadꞌegravei AmaLamatua negravengu egraveegravena na neꞌa megraveu aꞌajꞌaJaꞌa ne tareꞌa-reꞌa mai negraveti Ama Lamatuado negraveti dhoka Jaꞌa mesa ku 18 Te dhegraveudhu padhai lii pake mamegraveu unu na negravengutenge dhoka kolongara di Te ngaa dhegraveudhu neo dedꞌe kolongara negraveti dhegraveu dhupua-paleha na tatu lii padhai legraveke mola-mola Aa lii padhai negravengu koe-kapengoboe 19 Musa pangegravedꞌu le miu Atora AmaLamatua Te ngaa miu moꞌo boe tao mad-hutu De tasamia kamiu tenge jꞌara ho neopamadhe Jaꞌardquo

20 Hegraveia dhegraveu ae se karegravei peka na ldquoEgraveupeka ngaa ne Ele boe nidhu tao Egraveu doCee ka dhu tenge jꞌara neo pamadhe Egraveurdquo

21 Ka Yesus bꞌala peka na ldquoSegravemi neꞌeka Jaꞌa heka tao tadha malaa egraveci egravetu lodꞌomanegravengi-mangajꞌi te ngaamiu aaꞌi-aaꞌimikacegraveki le 22 Te ngaa ca tegraveka-tegraveka miusabꞌa kahegravei egravetu dꞌara lodꞌo sabajꞌa nukasegravemi Musa hia le atora suna dhu pekana ladhe dhegraveu rara iisi ana mone ca dhegraveuna egravetu dꞌara lodꞌo ka aru miu hudꞌi sunaku ana ne Masi ka lodꞌo ne legraveke degravengelodꞌo sabajꞌa miu hudꞌi suna ku negravengu

669 Mateos 1616 Markus 829 Lukas 920 72 Kalela Paleo ne dꞌai aru lodꞌo kateme Pesta ne rame titukegravena Lodꞌo kalela puu-gꞌegravetu ne era dhegraveu Israꞌel pea egravetu dꞌara paleo dhu regravengu patitu egravetu egravemu ra Paleo ne pasanegravedꞌeregravengu lodꞌo uru egraveegravena begravei-baki si dhu pea egravetu dꞌara paleo egravetu dꞌara mamoo Paleo ne egraveci egraveegravena ka degravenge egravemu maadhu dhegraveu patitu egravetu dꞌara oka lodꞌo hegraveru puu-gꞌegravetu Baca egravetu sasuri Kalua negraveti Masir 2316 Atora negraveti Ama-ama Agama2333-36 39-43 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 1613-15 aa sasuri Sakaria 1416-19 722 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1710Atora negraveti Ama-ama Agama 123

Yohanis 723 159 Yohanis 742(Te ngaa madhutu mola-mola na atora neuru tegraveka negraveti Musa Te Ama Lamatua dhuhia uru le atora ne mi Abraham) 23 Deladhe suna ana iiki egraveci legraveke degravenge lodꞌosabajꞌa sisu boe atoraMusa nga tao kamiunasa degravenge Jaꞌa lula Jaꞌa puri-paꞌegravele dhegraveukaruku legraveke degravenge lodꞌo sabajꞌa Maso boedꞌara ngangee sina ma 24 Baku pasaledhegraveu lula jꞌara-jꞌara dhu miu megravedhi degravengemusimadhadi Dadoouuru kudegravengedꞌarabeꞌa heka pamaꞌegravete dhu legravekerdquo

Lamatua Yesus ne nuka Kristus do25 Hegraveia pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti kota

Yerusalempakaregravei peka na ldquoDhegraveu neꞌe neka dhu ra patangi-tenge ho neo pamadheNe do 26 Ladhe ku laa Na padhai liipahuni boe egravetu madha dhegraveu ae-ae Tengaa abhu boe dhu kai Ne ho hutu hegravebꞌaNa Madhutu miu tasamia Ele boe dhegraveudhu regravedꞌu koasa segravera reꞌa le peka na Dhegraveuneꞌe ne nuka Kristus dhu Lamatua pajajitegraveke ho neo pua mai egraveegravena si 27 Te ngaajꞌajꞌi mi lii langu segravemi neꞌe ladhe Lamatuapua ka Kristus mai abhu boe ca dhegraveu sadhu reꞌa Negravengu negraveti mia Te ngaa egravedhi teꞌale Dhegraveu ne negraveti miardquo

28 Lodꞌo egraveegravena Yesus ajꞌa dhegraveu eraegravetu madha Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiRopa tadegravengi dhegraveu se peka segravemi egraveegravena hegraveiaNa karegravei si degravenge lii megravedhu aku Negravengu naldquoMiu pangee namiu se tadhe Jaꞌa aameꞌamegraveu Jaꞌamai negraveti mia do Jaꞌa ne mai boeasa neꞌe madhutu dadꞌegravei Jaꞌa mesa ku Tedhupua Jaꞌa egraveegravena abhu tareꞌa-reꞌa Aamiutadhe boe Negravengu 29Te ngaa Jaꞌa tadhe Nelula Jaꞌa mai negraveti Negravengu aa Negravengu ka dhupua Jaꞌa mairdquo

30 Ka dhegraveu seꞌe neo kegravepe Ne Te ngaaabhu boe dhu bisa kegravepe Ne te dꞌai megravekalodꞌo Na 31Negraveti dhegraveu ae-ae dhu egravetu egraveegravenaabhu ae kahegravei dhu parcaya Ne Dhegraveu sepadhai lii peka na ldquoDhegraveu neꞌe ne taotadha malaa ae le Pe begraveli-camegravedꞌa ladheKristus mai tatu boe Na tao tadha malaarisi negraveti Dhegraveu neꞌe sirdquo

Regravengu pua dhegraveu lasi kegravepe Lamatua Yesus32 Egravetu talora aae dhegraveu ae se abhu pegraveri-

pegraveri dhegraveu negraveti partei agama Parisi kahegraveiRegravengu tadegravengi dhegraveu ae se pakanucu jꞌara-jꞌara lula-negraveti Yesus Hegraveia dhegraveu se degravengekegravetu agama Yahudi se pua pegraveri-pegraveri dhegraveu

jꞌaga Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi segravenaka lasi kegravepe Yesus

33 Ka Yesus peka na ldquoLodꞌo Jaꞌa paꞌegravecidegravengemiudi ciki ooꞌe ka nare hekanegravebhuTe negravebhu heka Jaꞌa laku hari asa Negravengudhu pua Jaꞌa 34Pe egraveegravena na miu tenge Jaꞌate ngaamegravedhi boe Jaꞌa Te Jaꞌa neo laku asaera egraveci dhu miu bisa boe madhuturdquo

35 Ka ama-ama dhegraveu Yahudi se pakaregraveiiisi-aanga ra aku regravengu na ldquoDhegraveu ne neolaꞌe mia Laꞌe asa era mia dhu egravedhi bisaboe paraga degravenge Ne Negravengu laꞌe luꞌu asadhegraveu Yahudi dhu bali egravetu rai kajꞌegraveu doNeo laꞌe ajꞌa-nori dhegraveu-dhegraveu dhu pake liiYunani egravetu negravei do Do tasamia 36AꞌabhuNa tasamia ka Na peka na lsquoMiu neo tengeJaꞌa te ngaa paraga boersquo Aa lsquoJaꞌa laku asaera egraveci dhu miu bisa boe madhutursquordquo

Egravei dhu negraveti mamuri37 Dꞌai lodꞌo oe egravele kalela dhu jꞌajꞌi lodꞌo

kapai risi egraveegravena hegraveia Yesus kegravedꞌi titu kaNa rodhe peka na ldquoNanene ee Cee kadhu koko-kamango na hudꞌi laa na maiasa Jaꞌa ho ninu 38Cee dhu parcaya Jaꞌana mai segravena ka minu Te egravetu dꞌara SasuriAma Lamatua dhu suri tegraveke le peka nalsquoEgravei dhu negraveti mamuri egraveegravena na hae mai negravetidꞌara dhegraveu-dhegraveu parcayarsquo Ka regravengu abhumamuri dhu legraveke Degravenge jꞌara ne regravengubisa soru-bara dhegraveu leo segravena ka ra abhumamuri dhu legraveke kahegraveirdquo 39Yesus padhailii lula-negraveti Roh Ama Lamatua lula dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Yesus abhuRoh egraveegravenaTe ngaa lodꞌo Yesus padhai lii segravemi egraveegravenaregravengu dhae segravemi rare megraveka Roh egraveegravenalula Ama Lamatua dhae hia megraveka AmaLamatua mema hia megraveka lula Na dedꞌemegraveka padedha-dedha Yesus

Dhegraveu se mulai pahagꞌa lula LamatuaYesus

40 Dhegraveu ae-ae egravetu segravera nanene lii pad-hai Yesus ne Hegraveia abhu dhu peka naldquoTatu Dhegraveu ne Dhegraveu negraveti lii padhai AmaLamatua dhu Na padhadha mema karegraveinegraveti uru kardquo

41 Abhu cahagꞌe dhu peka na ldquoAadꞌoNegravengu ne nuka Kristus dhu Ama Lamatuapajꞌujꞌu karegravei negraveti uru ka mairdquo

Te ngaa cahagꞌe hari pabꞌala peka naldquoBisa boe Te Kristus egraveegravena dhegraveu Galileaboe Tareꞌa si 42 Te Sasuri Ama Lamatuasuri na Kristus egraveegravena ana-egravepu negraveti dhegraveu

723 Yohanis 59 737 Atora negraveti Ama-ama Agama 2336 738 Yeskial 471-12 Sakaria 148 Nehemia91519-20 740 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1818-19 742 2 Samuel 712 Mika 52

aae Daud Egravetu dꞌara sasuri leo kahegravei dhusuri peka na Negravengu ne dhegraveu Betlehemrae dhegraveu aae Daud Segravemi egraveegravena ka sirdquo43 Ka dhegraveu se mulai pahagꞌa lula Yesus44 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu neo kegravepe Nete ngaa ca dhegraveu sa goi boe Ne

Ama-ama dhegraveu Yahudi parcaya boeLamatua Yesus

45 Egravele ka dhegraveu-dhegraveumadhenga EgravemuKa-pua Manegravengi-Mangajꞌi dhu mai neo kegravepeYesus legravepa asa kegravetu agama Yahudi degravengedhegraveu Parisi segravera Hegraveia dhegraveu kapai se karegraveiaku regravengu na ldquoNga tao kamiumegraveti boe Nemairdquo

46Hegraveia dhegraveu se dhaa na ldquoIra ii Jiꞌi dhaeparaga ngegravedhimegraveka degravenge dhegraveu egraveci sa dhupadhai lii sama segravemi Dhegraveu negraveirdquo

47 Ka dhegraveu Parisi se karegravei aku regravengu naldquoHeh Miu se legraveke le tipu si 48 SanegravedꞌeTe negraveti jiꞌi dhegraveu-dhegraveu Parisi do ama-amaabhu boe ca dhegraveu sa dhu legraveka Ne Tareꞌasi Ladhe dhegraveu kapai parcaya boe natasamia ka miu se legraveka Negravengu 49 Te ngaadhegraveu ae dhu neo parcaya Ne reꞌa boeAtora Ama Lamatua Begraveli-camegravedꞌa regravengudui rare huku dhu bia negraveti Ama Lamatuardquo

50 Te ngaa egravetu era neꞌe abhu kahegraveidhegraveu Parisi ca dhegraveu ngara na NikodemusNegravengu neꞌe ka dhu laꞌe asa Yesus re megravedaho padhai lii degravenge Ne Ka na karegravei dhegraveuseꞌe peka na 51 ldquoTasamia Madhutuatora agama egravedhi pamaꞌegravete uru ku liilangu dhegraveu do Do egravedhi hudꞌi naneneuuru ku lii lolo na segravena ka teꞌa megraveu dhegraveune tao ngaa heka pamaꞌegravete lii langu nakegravenardquo

52 Hegraveia ra jegraveke ne aku regravengu na ldquoEgraveu nedhegraveu Galilea egraveci egraveegravena ka degravenge Negravengu doParisa paie-iie uuru ku Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua Baca paie-iie segravena ka meꞌamegraveu na abhu boe dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua dhu mai negraveti Galileardquo

Dhegraveu bhegraveni egraveci dhu tao jꞌara makae53 [Ka ra pacegraveri egraveci-egraveci legravepa asa egravemu radagger

81 Te ngaa Yesus laꞌe asa ledhe Saitun

2 Asa begraveli madꞌae aae egraveegravena Negravengu laꞌeasa madha Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

Dhegraveu ae mai pakaboko egravetu madha NegravenguKa Na madhegravedi ajꞌa-nori si

3 Lodꞌo egraveegravena kegravepe rare bhegraveni ca dhegraveudhu talora na adꞌu-ue jꞌara makae Kapegraveri-pegraveri mese agama degravenge dhegraveu Parisiegravere regraveti bhegraveni ne asa Yesus Hegraveia ra laka-seti bhegraveni ne titu egravetu madha regravengu aaꞌi-aaꞌi 4 Ka ra peka degravenge Yesus aku regravenguna ldquoAma Mese Kegravepe ngare bhegraveni nedhu talora negravengu dhu adꞌu-ue jꞌaramakae5 Egravetu dꞌara atora Musa abhu paredha egravecidhu peka na lsquoDhegraveu dhu adꞌu-ue jꞌaramakae degravenge dhegraveu egravemuna boe hudꞌi abhuhahuku pegraveci toke madhersquo De madhutuAma Mese na tasamiardquo 6Dhegraveu se segravekuNe segravena ka abhu jꞌara ho pegraveci sasala asaYesus ho pamanahu Ne

Yesus lii boe te ngaa madhegravedi pasabotisuri rai pake suu kolo ai Na 7Dhegraveu se loeboe karegravei Negravengu Hegraveia Na titu ka padhailii aku Negravengu na ldquoSegravemi neꞌe Ladhe negravetimiu abhu dhu tao megravedhi megraveka sasala nanegravengu ka dhu bisa pegraveci uuru ku segravenaka huku bhegraveni neꞌerdquo 8 Ka Na madhegravedipasaboti hari hegraveia suri hari rai

9 Ropa dhegraveu se tadegravengi lii padhai Naregravengu jꞌajꞌi makae Lula regravengu reꞌa egravetudꞌara ra regravengu adꞌu-ue sasala kahegravei Kalasi ka egraveci-egraveci mulai negraveti dhegraveu heka tokedꞌai ana ngegraveru tegraveke eele dhodhoka Yesusdegravenge bhegraveni ne egravetu era egraveegravena 10Hegraveia Yesustitu hari ka Na karegravei ldquoEea Mia lasi Abhuheka ca dhegraveu sa egravetu neꞌe ho pegraveci sasala miegraveu dordquo

11 Hegraveia bhegraveni ne dhaa aku negravengu naldquoAadꞌo Amardquo

Ka Yesus lii degravenge dhegraveu ne peka naldquoJaꞌa neo boe huku egraveu kahegravei Legravepa ka tengaa sanegravedꞌe Tao ia ka sasalardquo]

Lamatua Yesus nuka segravemi saraa hia dhegraveuegravetu rai-haha ne

12 Ka Yesus tuhu hari lii padhai degravengedhegraveu ae se peka na ldquoJaꞌa ne nuka segravemisaraa hia dhegraveu egravetu rai-haha ne Dhegraveudhu madhutu Jaꞌa mamuri boe egravetu dꞌaramaroga te ngaa na pea egravetu dꞌara saraa dhunegraveti mamuri dhu legravekerdquo

13 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Parisi dhupabꞌala peka na ldquoWeh Egraveu mesa mu neojꞌajꞌi sakasii negraveti ngiꞌu Egraveu unumu do Bisa

750 Yohanis 31-2 dagger 753 Alkitab lii Yunani dhu uru tegraveka suri boe lii lolo ne Abad ka canguru ku hekacegraveu lii lolo ne egravetu dꞌara sasuri lii Yunani 85 Atora negraveti Ama-ama Agama 2010 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri2222-24 811 Alkitab lii Yunani dhu uru tegraveka suri boe lii lolo ne Abad ka canguru ku heka cegraveu lii lolo ne egravetudꞌara sasuri lii Yunani 812 Mateos 514 Yohanis 95

Yohanis 814 161 Yohanis 835boe segravemi egraveegravena Te madhutu atora egravedhihudꞌi dhegraveu leo ku dhu jꞌajꞌi sakasii hiadhegraveu egraveci bisa boe negravengu unu na De jiꞌingoꞌo boe segravemi aa ngoꞌo boe parcayardquo

14 Ka Yesus dhaa peka na ldquoSegravemi neꞌeHudꞌi laa Jaꞌa jꞌajꞌi sakasii mi ngiꞌu Jaꞌamesa ku te lii padhai Jaꞌa ne legraveke Lula Jaꞌamesa ku keꞌa mola-mola Jaꞌa ne mai negravetimia aa neo laku asamia Miumeꞌa boe Jaꞌamai negraveti mia aa meꞌa boe neo laku asa miakahegravei 15 Miu nile dhegraveu madhutu aꞌabhudhegraveu rai-haha Te ngaa Jaꞌa madhutu boeaꞌabhu dhegraveu rai-haha ho nile dhegraveu egraveci sa16 Ladhe Jaꞌa nile dhegraveu aꞌuku dhu Jaꞌapake legraveke mola-mola Te Jaꞌa mesa kuboe dhu nile dhegraveu te ngaa Jaꞌa tao aaꞌi-aaꞌi sama-samadegravengeAmaKudhupua Jaꞌamai 17 Baku bhegravelu Te dhu suri tegraveke egravetuAtora agama miu peka na lsquoLadhe abhudhegraveu dua jꞌajꞌi sakasii dhu padhue jꞌaradhu sama egraveegravena legraveke tareꞌarsquo 18De Jaꞌa mesaku boe dhu jꞌajꞌi sakasii mi ngiꞌu Jaꞌa unuku Te Ama Ku dhu pua Jaꞌa jꞌajꞌi sakasiikahegravei dhu padhai lii lula-negraveti Jaꞌardquo

19 Hegraveia dhegraveu se karegravei aku regravengu na ldquoTeAma Egraveu egraveegravena egravetu miardquo

Ka Yesus bꞌala peka na ldquoMiu se tadheiie boe Jaꞌa Miu tadhe boe kahegravei Ama KuTe ladhe miu tadhe iie Jaꞌa tatu miu tadheNe kahegraveirdquo

20 Aaꞌi-aaꞌi se Yesus peka-padhai lodꞌoNegravengu ajꞌa-nori dhegraveu egravetu Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi padegravetu degravenge eraregravengu kaboko doi kolete Abhu boe cadhegraveu sa dhu kegravepe Ne lula dꞌai megraveka lodꞌona

ldquoEgraveegravena na Jaꞌa laku asa era egraveci dhu miubisa boe madhuturdquo

21 Yesus padhai lii tabha hari peka naldquoBegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa tegraveke eele miu ho lakuasa era leo Miu egraveegravena na patangi-tengeJaꞌa te ngaa megravedhi boe te miu dhu degravengeboe hak segravena ka lami asa era egraveegravena Aaladhe miu madhe miu pasae sasala miuerardquo

22 Hegraveia ama dhegraveu Yahudi segravera pakaregraveiiisi-aanga ra peka na ldquoNa padhai lii ngaanegravei Neo pamadhe iisi Na do Te Na pekana lsquoMiu bisa boe lami asa era egraveegravenarsquo rdquo

23 Ka Yesus peka degravenge dhegraveu seꞌe akuNegravengu na ldquoMiu negraveti rai-haha Te ngaaJaꞌa mai negraveti dedha-liru Miu dhegraveu negraveti

rai-haha ne te ngaa Jaꞌa negraveti boe rai-hahane 24Negraveti egraveegravena ka deo na Jaꞌa peka degravengemiu na begraveli-camegravedꞌa ladhe miu madhemiu pasae sasala-sasigo miu era De ladhemiu parcaya boe na Jaꞌa ne Kristus dhuAma Lamatua pua mai ladhe miu madhetatu miu pasae sasala miu erardquo

25 Ka ra karegravei peka na ldquoWeeh Te Egraveu neceerdquo

Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoJaꞌa dhupeka mema karegravei negraveti uru kadagger 26 Abhujꞌara ae dhu Jaꞌa bisa peka lula-negraveti miuSasala miu ae kahegravei Te ngaa Jaꞌa padꞌeloboe jꞌara segravera Te Dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne ladhe Na padhai lii neꞌa dhokapeka dhumola di Aa Jaꞌa peka degravenge dhegraveuegravetu rai-haha ne dhoka jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌatadegravengi negraveti Negravengu dirdquo 27 (Dhu Negravengupadhue-padhai nuka Ama Na egravetu sorgaTe ngaa dhegraveu se reꞌa rare boe sasoa liipadhai Na)

28 Ka Yesus padhai lii tabha hari pekana ldquoPe ladhe miu dedꞌe ka Jaꞌa DhegraveuRai-haha Tareꞌa-reꞌa ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha heka miu meꞌa kegravena na Jaꞌa neKristus Aa Jaꞌa bisa boe tao ngaa-ngaamadhutu dadꞌegravei Jaꞌa mesa ku te ngaa Jaꞌaajꞌa-nori dhoka jꞌara-jꞌara dhu Ama egravetusorga ajꞌa-nori le Jaꞌa 29 Dhu pua-palehaJaꞌa bera-bera degravenge Jaꞌa taruu Negravengutegraveke eele negravedhi boe Jaꞌamesa-mesa ku lulaJaꞌa loe boe sabꞌa madhutu dadꞌegravei Nardquo

30 Ropa Yesus peka jꞌara seꞌe dhegraveu aeparcaya Negravengu

ldquoMiu se ana-egravepu Abrahamrdquo31 Egravele egraveegravena ka Yesus peka degravenge dhegraveu-

dhegraveu Yahudi dhu parcaya Negravengu naldquoLadhe miu mamuri paꞌegraveki taruu degravengeLii Holo-Nori Jaꞌa aa ajꞌa taruu negraveti Jaꞌana miu bisa jꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌa dhulegraveke 32 Miu bisa meꞌa megraveu jꞌara-jꞌara dhulegraveke Degravenge jꞌara-jꞌara dhu legraveke segravera ka dhupatabuli miu segravena ka miu jꞌajꞌi ia ka egravenurdquo

33 Ka dhegraveu se pabꞌala aku regravengu naldquoHee Jiꞌi se jꞌajꞌi boe egravenu dhegraveu Te jiꞌi seana-egravepu Abraham De nga tao ka Egraveu pekana egraveegravena na jiꞌi bebasrdquo

34 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoDhu Jaꞌapeka ne legraveke Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumamuri egravetu dꞌara sasala jꞌajꞌi sama segravemiegravenu dhu dhoka madhutu dadꞌegravei sasala di35 Te ngaa dhu tema segravemi neꞌe egravenu se

813 Yohanis 531 dagger 825 Lii Yunani egravetu neꞌe bisa abhu dua sasoa Sasoa egraveci nuka lsquoJaꞌa dhu peka tegraveke le karegraveinegraveti uru jꞌara karsquo Sasoa ka dua nuka lsquoNga tao ka Jaꞌa neo padhai lii degravenge miursquo 833 Mateos 39 Lukas 38

Yohanis 836 162 Yohanis 857abhu boe pala negraveti lamatua egravemu na Tedhoka ana lamatua egravemu di dhu abhu palataruu egravetu egraveegravena 36 De Jaꞌa nuka Ana AmaLamatua ne ladhe saku eele sasala-sasigomiu na miu bebas aa jꞌajꞌi heka egravenu negravetikoasa sasala-sasigo Degravenge jꞌara ne miumadhutu heka dadꞌegravei sasala aa tareꞌa-reꞌabebas

37 Jaꞌa keꞌa le miu se ana-egravepu AbrahamMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa miu loe boepatangi-tenge jꞌara ho pamadhe Jaꞌa lulamoꞌo boe segravemimere aꞌajꞌa Jaꞌa Te egravetu dꞌaramiu abhu heka era tategraveka Lii Holo-NoriJaꞌa 38 Jaꞌa peka-padhai jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌakegravedhi le dhuAmaKupajꞌujꞌu le degravenge JaꞌaAa miu tao madhutu jꞌara-jꞌara dhu miutadegravengi le negraveti ama-ama miurdquo

ldquoAma miu nuka dhegraveu aae nidhurdquo39 Dhegraveu se dhaa peka na ldquoJiꞌi se ana-

egravepu AbrahamrdquoKa Yesus peka degravenge ra aku Negravengu

na ldquoLadhe miu jꞌajꞌi tareꞌa-reꞌa ana-egravepuAbraham miu hudꞌi madhutu jꞌara ma-muri negravengu 40 Te ngaa Abraham tao boebhabhelu sama segravemi dhu miu tao Te miuloe boe tenge jꞌara ho neo pamadhe JaꞌaAa te ngaa Jaꞌa ne dhu peka degravenge miujꞌara-jꞌara dhu legraveke dhu Jaꞌa tadegravengi negravetiAma Lamatua 41 Tatao miu se mema bedaboe negraveti tatao ama miurdquo

Te ngaa regravengu pabꞌala aku regravengu naldquoHeh Jiꞌi se ana dꞌegravelu Baku peka na jiꞌise ana ama aadꞌo Te Ama jiꞌi egraveci di nukaAma Lamatuardquo

42 Hegraveia aku Yesus na ldquoLadhe AmaLamatua tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi Ama miu tatumiu sue Jaꞌa Te Jaꞌa mai negraveti Negravengunegraveti egraveegravena ka Jaꞌa ka neꞌe ne Jaꞌa mai nemadhutu boe dadꞌegravei Jaꞌa mesa ku Te ngaaJaꞌamai lula Negravengu ka dhu pua Jaꞌa 43Ngatao ka miu dhane mere boe lii padhai JaꞌaEle boe lula miu mema moꞌo boe nanene

44Miu se ca ropa degravenge dhegraveu aae nidhuTe miu dꞌegravei madhutu dadꞌegravei na Karegravei negravetiuru jꞌara ka negravengu dꞌegravei dhoka pamadhedhegraveu Negravengu labꞌa jꞌara dhu legraveke lula natule eele jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu legraveke Ladhe nakapodꞌe-kabegraveli mema sasabꞌa na kegravena Tenegravengune tuka kapodꞌe-kabegraveli aa baki negravetileko-monya 45 Jaꞌa neꞌe ka dhu lole jꞌaradhu legraveke Te ngaa miu parcaya boe Jaꞌa46 Pangee segraveku Negraveti miu se cee ka dhubisa padꞌelo bukti peka na Jaꞌa ne adꞌu-uesasala Malaa nga Ladhe Jaꞌa peka legravekenga tao ka miu moꞌo boe legraveka Jaꞌa

47 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi negraveti Ama Lamatuananene Lii Holo-Nori Na Te ngaa miu sejꞌajꞌi boe negraveti Ama Lamatua negraveti egraveegravena kamiu moꞌo boe nanene Jaꞌardquo

ldquoDhae rara iisi megraveka Abraham Jaꞌa dhumema-mema lerdquo

48 Ama-ama dhegraveu Yahudi bꞌala peka naldquoLii padhai jiꞌi legraveke tareꞌa-reꞌa Te jiꞌi dhupeka le na Egraveu ne dhegraveu Yahudi boe tengaa dhegraveu Samaria Egraveu ne nidhu taordquo

49 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoJaꞌanidhu tao boe Jaꞌa pakabꞌua Ama Ku egravetusorga te ngaa miu moꞌo boe pakabꞌua Jaꞌa50 Jaꞌa padedha boe iisi ho padꞌelo kolo-karisi Jaꞌa Te ngaa abhu Egraveci dhu neopadꞌelo dadedha Jaꞌa Hudꞌi laa Negravengu kadhu pamaꞌegravete na lii padhai Jaꞌa ne legravekedo aadꞌo

51 Lii Holo-Nori Jaꞌa legraveke tareꞌa De dhegraveudhu nanene aa tao madhutu Lii Holo-NoriJaꞌa madhe boerdquo

52 Ropa tadegravengi rare lii ne hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudi se peka degravenge Ne akuregravengu na ldquoLimuri ne jiꞌi ngeꞌa le Egraveu dhegraveuhujꞌu lula nidhu tao le Egraveu Te Abrahammadhe Dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuauru-uru segravera madhe le kahegravei Te ngaa akuEgraveu na lsquodhegraveu dhu nanene degravenge madhutuLii Holo-Nori Jaꞌa madhe boersquo Mema Egraveune tareꞌa-reꞌa hujꞌu le 53Do Egraveu ne pangeena Egraveu ne kapai risi negraveti Abraham dhumadhe le Do Egraveu kapai risi negraveti dhegraveu-dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua dhumadhe segravera Egraveu ngee na Egraveu ne ceerdquo

54 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoLadheJaꞌa ka dhu padedha iisi dhegraveu roꞌo boesegravemi rare Madhutu iia-iia na Jaꞌa boeka dhu dedꞌe padedha-dedha iisi te ngaadhu dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha nuka AmaKu Negravengu neꞌe ka dhu miu mangaku naNegravengu jꞌajꞌi Ama Lamatua miu 55 Te ngaamiu tadhe boe Ne Dhu tadhe megraveu ka Jaꞌane Ladhe Jaꞌa peka na Jaꞌa tadhe boe NeJaꞌa leko-monya sama segravemi miu Te ngaaJaꞌa tadhe megraveu Ne aa Jaꞌa tao madhutuLii Holo-Nori Na kahegravei 56 Dꞌara baki miuAbraham karejꞌe titu kegravena lodꞌo na tataeneo negravedhimamai Jaꞌa Negravengumema negravedhile ka na karejꞌe-karaerdquo

57 Ama-ama dhegraveu Yahudi se bꞌala Neaku regravengu na ldquoUmur Egraveu dhae dꞌai megravekalegravemi nguru tegraveu sa hegravei Te ngaa Egraveu peka namegravedhi le Abraham Tareꞌa dordquo

Yohanis 858 163 Yohanis 92158 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌa

Te dhae rara iisi megraveka Abraham Jaꞌa dhumema-mema lerdquo

59 Ka dhegraveu se rare hadhu ho neo pegraveci Nelula Na tao iisi sama segravemi Ama LamatuaTe ngaa Yesus kako mau-mau kalua negravetimadha Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

9LamatuaYesus puri-paꞌegravele dhegraveu begravedhu ca

dhegraveu1 Hegraveia Yesus si kako taruu Ka Na ladhe

negravedhi dhegraveu begravedhu ca dhegraveu dhu begravedhukaregravei negraveti ina na nara iisi negravengu 2 Hegraveiaana-ana madhutu Na karegravei aku regravengu naldquoAma Mese Cee ka tao sasala ka dhegraveu nebegravedhu Negraveti negravengu mesa na do negraveti ina-ama nardquo

3 Ka Yesus dhaa peka na ldquoDhegraveu begravedhune tao boe sala Aa ina-ama na aadꞌo kahegraveiRara iisi na segravemi neꞌe ho hudꞌi laa dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra ladhe regravedhi tatao Ama Lamatuadhu beꞌa mi dedha negravengu 4Ama Lamatuaka dhu pua Jaꞌa De egravedhi hudꞌi tenge jꞌarasegravena ka pakako sasabꞌa Na lodꞌo saraa eraTe ladhemarogamai dhegraveubisa heka sabꞌa5 Ropa Jaꞌa egravetu rai-haha ne era Jaꞌa nukasegravemi saraa dhu dꞌelo hia mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo

6 Ropa Yesus padhai lii nare ka Naparuꞌe ilu mi rai Hegraveia Na madhegravedipasaboti ho pakihu rai ne jꞌajꞌi kabhecaKa Na lame musi madha dhegraveu ne degravengekabheca deo na 7Hegraveia Na peka na ldquoLamuasa kolam Siloam segravena ka riu regravehu egraveurdquo(Egravetu dꞌara lii Ibrani Siloam sasoa na lsquonegravetimairsquo) Ka dhegraveu begravedhu ne laꞌe ka riu regravehuna Ropa na legravepa hari mai negravengu bisanegravedhi le

8Hegraveia rae lesa degravenge dhegraveu dhu regravedhi nedhu tema manegravengi ngaa-ngaa negraveti dhegraveura pakaregravei egraveci degravenge egraveci peka na ldquoDhegraveuneꞌe ne dhegraveu begravedhu dhu temamadhegravedi hokanata ai manegravengi ngaa-ngaa negraveti dhegraveusina mardquo

9 Dhegraveu cahagꞌe dhaa peka na ldquoOoNegravengu kardquo

Dhegraveu cahagꞌe hari peka na ldquoAadꞌoNegravengu ne regravehu na oe segravemi dhegraveu egraveegravenardquo

Te ngaa dhegraveu ne dhaa aku negravengu naldquoAadꞌo Jaꞌa egraveegravena ka neꞌe ne Dhu uruegraveegravena begravedhurdquo

10 Ka dhegraveu se karegravei ne peka naldquoTasamia ka egraveu bisa ladhe megravedhirdquo

11 Hegraveia na peka aku negravengu na ldquoSegravemineꞌe Dhegraveu dhu ngara Yesus egraveegravena pakihukabheca ka lame mi musi madha jaꞌa KaNa pua jaꞌa aku Negravengu na lsquoLamu asakolam Siloam ho riu regravehu egraveu egravetu negraveirsquo Hegraveiajaꞌa tao madhutu segravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena kajaꞌa bisa ladhe kegravedhi lerdquo

12 Egravele ka dhegraveu se karegravei ne peka naldquoDhegraveu egraveegravena egravetu miardquo

Ka na dhaa ldquoKeꞌa boe mia laꞌerdquoDhegraveu Parisi parisa dhegraveu dhu uru egraveegravena

begravedhu13-14 Lodꞌo egraveegravena ropa Yesus pakihu rai

jꞌajꞌi kabheca ka puri-paꞌegravele dhegraveu begravedhuho bisa ladhe negravedhi egraveegravena legraveke degravenge lodꞌoaꞌae sasabꞌa dhegraveuYahudi Ka lere regraveti dhegraveudhu uru egraveegravena begravedhu asa madha dhegraveu-dhegraveu partei agama Parisi 15Ka dhegraveu Parisise karegravei ne ldquoEgraveu lolo ku laa Tasamia ka egraveubisa ladhe megravedhirdquo

Dhegraveu ne dhaa peka na ldquoSegravemi neꞌeDhegraveu egraveegravena tao kabheca mi musi madhajaꞌa Ka laku riu regravehu Hegraveia limuri ne jaꞌabisa kegravedhi lerdquo

16 Ka abhu dhegraveu Parisi cahagꞌe peka naldquoDhegraveu dhu puri-paꞌegravele egraveu egraveegravena mai boenegraveti Ama Lamatua Jiꞌi ngeꞌa lula Negravengusisu atora negraveti lodꞌo aꞌae sasabꞌardquo

Aa abhu cahagꞌe hari peka na ldquoTasamiaka dhegraveu dhu adꞌu-ue sasala bisa tao tadha-tadha malaa segravemi segraverardquo Ka regravengu patao-palaha egraveci degravenge egraveci toke ra pahagꞌa

17 Hegraveia ra karegravei hari dhegraveu dhu uru egraveegravenabegravedhu aku regravengu na ldquoMadhutu aꞌabhu egraveuDhegraveu dhu puri-pabeꞌa musi madha egraveu neDhegraveu segravemi ngaa sardquo

Dhegraveu ne bꞌala peka na ldquoMadhutuaꞌabhu jaꞌa Dhegraveu egraveegravena ca dhegraveu negraveti dhegraveuregraveti lii padhai Ama Lamatuardquo

18 Te ngaa ama-ama dhegraveu Yahudi se roꞌoboe legraveka na dhegraveu ne uru egraveegravena begravedhu kalimuri ne bisa negravedhi le Hegraveia ra pua dhegraveulasi paroa ina-ama na mai 19 Ropa ina-ama na mai dꞌai madha si hegraveia ama-amase karegravei aku regravengu na ldquoDhegraveu ne ana miudo Tareꞌa do aadꞌo negravengu ne dhu begravedhumema karegravei negraveti mera iisi ne Tasamia kalimuri ne negravengu bisa ladhe negravedhirdquo

20 Ka ina-ama dhegraveu ne dhaa peka naldquoNegravengu ne mema ana jiꞌi Aa na begravedhukaregravei negraveti ngara iisi ne 21 Te ngaa jiꞌi

859 Yohanis 518 95 Mateos 514 Yohanis 812 97 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 4910 2 Dhegraveu Aae segravera2020 Yesaya 86

Yohanis 922 164 Yohanis 105ngeꞌa boe na pake ngaa ka musi madhana bisa negravedhi segravemi neꞌe Cee ka dhu puri-paꞌegravele musi madha na jiꞌi ngeꞌa boe kahegraveiNegravengu kapai le de karegravei ne te negravengu bisalolo unu nardquo 22 Dua ra padhai lii segravemiegraveegravena lula regravengu madhaꞌu degravenge ama-amadhegraveu Yahudi Lula reꞌa na ama-ama dhegraveuYahudi se dhu rare le lii egraveci peka naldquoLadhe abhu dhegraveu mangaku na Yesus nenuka Kristus na babegravege eele dhegraveu segraveranegraveti dꞌara egravemu sabajꞌa egravedhi dhegraveu Yahudirdquo23 Negraveti egraveegravena ka ina-ama dhegraveu ne dhaapeka na ldquoNegravengu kapai le De karegravei nerdquo

24 Hegraveia ra paroa hari dhegraveu dhu uru egraveegravenabegravedhu Ka ra karegravei ne ldquoSegravemi neꞌe Egraveuhudꞌi peka ku mola-mola egravetu madha AmaLamatua segravena ka jꞌaga paie kolongara NaTe jiꞌi ngeꞌa na Yesus ne dhegraveu bhelu-katubꞌardquo

25 Ka dhegraveu ne dhaa peka na ldquoAma sibaku nasa Te jaꞌa keꞌa boe na Negravenguegraveegravena dhegraveu bhelu do aadꞌo Dhu jaꞌa keꞌamola-mola nuka uru egraveegravena jaꞌa begravedhu tengaa limuri ne jaꞌa bisa kegravedhirdquo

26 Hegraveia ra karegravei ne aku regravengu na ldquoTe Natao egraveu tasamia Tasamia Na bhoke musimadha egraveurdquo

27 Dhegraveu ne dhaa na ldquoEee Te deo najaꞌa lole le te ngaa miu moꞌo boe naneneTasamia ka miu neo jaꞌa lolo hari Ele boeama si neo jꞌajꞌi ana madhutu Na dordquo

28 Ka ra padhai pa-aape ne hegraveia ra pekaldquoHudꞌi laa egraveu ka jꞌajꞌi ana madhutu Na Tejiꞌi se anamadhutuMusa 29 Jiꞌi ngeꞌa AmaLamatua ka dhu padhai lii degravenge Musa Tengaangeꞌa boeDhegraveu egraveegravenabhodhonegraveti roꞌamiardquo

30Kadhegraveudhuuru egraveegravena begravedhuna dhaaldquoJaꞌa malaa nga Miu meꞌa boe Negravengumai negraveti mia Aa te ngaa Negravengu ka dhubhoke pamegraveumusi madha jaꞌa ka jaꞌa bisakegravedhi 31 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti teꞌa na AmaLamatua parluu boenanene lii dhegraveubhelusi Te ngaa Ama Lamatua nanene dhegraveudꞌara mola dhu mamuri madhutu dadꞌegraveiNa 32 Karegravei negraveti Ama Lamatua pajꞌajꞌiliru degravenge rai-haha toke dꞌai sange neꞌeabhumegraveka lii lolo egraveci sa hegravei lula-negraveti dhegraveudhu puri-pabeꞌa dhegraveu begravedhu karegravei rara iisine ho negravengu bisa negravedhi 33De ladhe Yesusmai boe negraveti Ama Lamatua tatu Negravengubisa boe tao ngaa-ngaa sina mardquo

34 Hegraveia ra bꞌala aku regravengu na ldquoWee Egraveune dhegraveu bhelu karegravei ina mu nara iisi egraveuEgraveu ngee na egraveu bisa ajꞌa hari jiꞌi dordquo Ka

ra babegravege eele dhegraveu ne negraveti egravemu sabajꞌaregravengu

Dhegraveu dhu dꞌara begravedhu35 RopaYesus tadegravengi regravengu babegravege eele

dhegraveu dhu uru egraveegravena begravedhu negraveti egravemu sabajꞌara hegraveia Na laꞌe tenge dhegraveu ne toke abhuKa Na peka ldquoTasamia Egraveu parcaya DhegraveuRai-haha tareꞌa-reꞌa ne dordquo

36 Ka dhegraveu ne karegravei hari Ne aku negravenguna ldquoAma te Negravengu egraveegravena cee Peka ku laasegravena ka jaꞌa bisa parcaya Nerdquo

37 Hegraveia Yesus peka na ldquoEgraveu paraga ledegravenge Ne Negravengu egraveegravena nuka Jaꞌa ne dhupadhai lii degravenge egraveu nerdquo

38 Ka dhegraveu ne dhaa aku negravengu na ldquoAmajaꞌa parcayardquo Hegraveia na patitu kegravetu urutuupahaha iisi mi Yesus

39 Hegraveia Yesus lii degravenge ne aku Negravenguna ldquoMamai Jaꞌa asa rai-haha ne segravena kapadꞌelo sasala-sasigo dhegraveu ho dhegraveu begravedhubisa ladhe regravedhi aa dhegraveu dhu regravedhi bisajꞌajꞌi begravedhurdquo

40 Egravetu era egraveegravena abhu dhegraveu Parisi pegraveri-pegraveri dhu tadegravengi lii padhai Yesus Hegraveia rakaregravei Ne aku regravengu na ldquoTasamia Jiꞌi sebegravedhu boe sina mardquo

41 Yesus bꞌala peka na ldquoSegravemi neꞌeLadhe musi madha miu begravedhu abhu boedhu pasala miu Te ngaa lula miu pekana miu bisamegravedhi negraveti egraveegravena kamiu pasaesasala miu erardquo

10Lii pakasame lula-negraveti dhegraveu madhenga

badha degravenge kahibꞌi-kalegravebho na1 Yesus padhai lii pake lii pakasame

peka na ldquoDhu Jaꞌa peka degravengemiu ne legraveketareꞌa Abhu kahibꞌi-kalegravebho degravenge oka raLadhe dhegraveumaso boe re hegravebꞌa oka te ngaacaꞌe re kolo oka na teꞌa le negravengu ne dhegraveumanaꞌu

2 Te ngaa ladhe maso re hegravebꞌa oka nukadhegraveumadhenga dhu piara kahibꞌi-kalegravebhosegravera 3 Dhegraveu jꞌaga hegravebꞌa oka tadhe dhegraveumadhenga kahibꞌi-kalegravebho hegraveia na bhokebabegravedho hia negravengu Kahibꞌi-kalegravebho setadhe lii dhegraveu madhenga badha kahegravei Karopa dhegraveu madhenga ne paroa ngara raegraveci-egraveci kahibꞌi-kalegravebho semadhutu ne asaliꞌu 4 Ladhe dhegraveu madhenga ne neo negravetisi asa mia negravengu kako uuru Kahibꞌi-kalegravebho se madhutu ne re limuri lulara tadhe lii na 5 Ladhe abhu dhegraveu dhu

931 Lii Sodꞌa Koa-Kio 661819

Yohanis 106 165 Yohanis 1025kahibꞌi-kalegravebho tadhe boe na regravengumad-hutu boe ne Te ngaa ra rai pakajꞌegraveu lularegravengu tadhe boe lii dhegraveu leordquo

6 Masi ka Yesus lole lii pakasame ne hiadhegraveu seꞌe te ngaa reꞌa boe sasoa na

Lamatua Yesus sama segravemi dhegraveu mad-henga badha dhu beꞌa

7 Ka Yesus peka tabha hari degravenge dhegraveusegravera aku Negravengu na ldquoDhu Jaꞌa lole degravengemiu ne legraveke tareꞌa Jaꞌa ne nuka segravemihegravebꞌa oka kahibꞌi-kalegravebho 8Dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu mai uuru negraveti Jaꞌa regravengu sama segravemidhegraveumanaꞌu Masi ka regravengu loe boe paroate ngaa kahibꞌi-kalegravebho se nanene boe liiregravengu 9Aa Jaꞌa ne egraveci egraveegravena ka degravenge hegravebꞌaoka egraveegravena Ladhe abhu dhegraveu neo maso reJaꞌa Ama Lamatua neo patabuli ne negravetikoasa sasala-sasigo na Egraveegravena sama segraveminegravengu laꞌe asa era Ama Lamatua masore Jaꞌa dhu jꞌajꞌi hegravebꞌa oka Aa dhegraveu dhumaso re Jaꞌa negravengu neo asa mia egraveegravena kangaa-ngaa tao boe degravenge abhu naꞌa-ninudhu beꞌa 10 Dhegraveu manaꞌu reꞌa dhokatao maruru di te regravengu mai ho manaꞌupamadhe dhegraveu aa paꞌele iie mamuri dhegraveuTe ngaa Jaꞌa kegraveti mamuri dhu hua iia titukegravena te mamai Jaꞌa ne segravena ka dhegraveu bisamamuri mera-milu aa unu mamuri dhulegraveke

11 Jaꞌa kahegravei nuka segravemi dhegraveu madhengabadha dhu beꞌa Te dhegraveu madhenga dhubeꞌa sadia saraka ngiꞌu na toke madhesegravena ka kahibꞌi-kalegravebho na bisa mamuri12 Te ngaa dhegraveu sabꞌa dhu lamatua boenegraveti kahibꞌi-kalegravebho segravera ropa negravedhi busahui mai na rai pakajꞌegraveu tegraveke eele kahibꞌi-kalegravebho se Hegraveia busa hui ne kadhinare kahibꞌi-kalegravebho ka regravengu cahagꞌe raipacebꞌa 13Dhegraveu sabꞌa egraveegravena rai lula negravengudhoka sabꞌa tenge doi di Na pusi-pahaeboe jꞌaga paie-iie kahibꞌi-kalegravebho segravera

14 Legraveke tareꞌa Jaꞌa ne nuka segravemi dhegraveumadhenga badha dhu beꞌa Jaꞌa tadhe huaiia kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa segravera Aa regravengutadhe Jaꞌa kahegravei 15 Egraveegravena egraveci egraveegravena kadegravenge Ama Ku egravetu sorga tadhe Jaꞌa aa Jaꞌatadhe Negravengu kahegravei Jaꞌa sadia kore le ho

soro iisi Jaꞌa toke madhe segravena ka kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa bisa mamuri 16 Abhukahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa dhu leo era dhu dhaekaboko kore megraveka segravena ka paꞌegraveci degravengekahibꞌi-kalegravebho egravetu seꞌe se Jaꞌa hudꞌi eopaꞌoru kore si mi ca era kahegravei Ropa regravengutadegravengi lii Jaꞌa regravengu tadhe degravenge Hegraveia ramai paꞌegraveci segravena ka jꞌajꞌi mi ca kaboko dhudegravenge dhegraveu madhenga egraveci

17 Negraveti egraveegravena ka Ama Ku egravetu sorga sueJaꞌa Te Jaꞌa dhu sadia le soro iisi Jaꞌatokemadhe segravena ka Jaꞌa bisamamuri hari18Abhuboe ca dhegraveu sa dhu laka-seti Jaꞌa homadhe te ngaa Jaꞌa mesa ku soro iisi laꞌatoke madhe Jaꞌa degravenge hak ho soro ngiꞌuJaꞌa aa degravenge hak kahegravei segravena ka kore hariParedha ne dhu Jaꞌa segravemi kore le negraveti AmaKu egravetu sorgardquo

19 Lula dhegraveu se tadegravengi lii padhai Yesussegravemi egraveegravena ka dhegraveu Yahudi se pabꞌala hariisi-aanga ra 20 Abhu dhegraveu ae negraveti regravengudhu peka na ldquoDhegraveu ne hujꞌu Aa nidhutao Ne Nga tao ka miu dꞌegravei nanene Nerdquo

21 Te ngaa abhu cahagꞌe peka na ldquoNeꞌene negraveti boe lii padhai dhegraveu hujꞌu sina maLii padhai segravemi seꞌe se kalua boe negraveti dꞌarahegravebꞌa nidhu Aa nidhu segravera bisa boe kahegraveipuri-paꞌegravele musi madha dhegraveu begravedhu sirdquo

Ama-ama dhegraveu Yahudi roꞌo boe segravemiLamatua Yesus

22 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu Yahudi neo taokalela agama regravengu Lodꞌo beꞌa ne legravekedegravenge hegraveru pacuhi Pesta ne pasanegravedꞌedhegraveu Yahudi lodꞌo dhu dhegraveu leo maipakajꞌalu Egravemu Kapua Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua egravetu kota Yerusalem ka rapamegraveu ne segravena ka ringi hari ca tegraveka23 Yesus kako palegraveme egravetu madha Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi ne egravetu era dhu rapangare na lsquoPaleo Dhegraveu Aae Solemanrsquo24 Hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudi mai lingurare Ne ka ra peka ldquoEeh Jiꞌi se mate tokedꞌai pegraveri lodꞌo hari ho ngeꞌa Ladhe Egraveu nenuka Kristus na peka mola-molardquo

25 Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoJaꞌa dhupeka mema le te ngaa miu moꞌo boe legravekaAa te ngaa jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa tao aaꞌi-aaꞌi madhutu paredha Ama Ku di Jꞌara

109 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11820 1015 Mateos 1127 Lukas 1022 1022 Limuri ne dhegraveu Yahudi pekakalela ne Hanuka dhu padegravetu degravenge hari Natal Lii lolo na segravemi neꞌe ka egravetu tegraveu 167 (cangasu egravena nguru pidhumdashlodꞌoKristus dhae mai megraveka) jedheraa dhegraveu Siria egraveci ngara na Antiokus Epifanes paguri eele kota Yerusalem Negravengupakajꞌalu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi kahegravei degravenge jꞌara na hake palaho mei korban ka tao era sogo-tagu na egravetuegraveegravena Negraveti egraveegravena ka dhegraveu Yahudi maruru Ka tanggal 25 hegraveru Kislef tegraveu 164 (cangasu egravena nguru egravepamdashlodꞌo Kristusdhae mai megraveka) ra pamegraveu hari Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ne hegraveia ra tao acara segravena ka ringi hari Egravemu ne

Yohanis 1026 166 Yohanis 1113seꞌe se ka dhu padꞌelo na Jaꞌa ne cee26Te ngaa miu moꞌo boe legraveka Jaꞌa lula miuse kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa boe 27 Te kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌa dhu tareꞌa segravera tadhe lii JaꞌaRegravengu madhutu Jaꞌa aa Jaꞌa tadhe regravengukahegravei 28 Jaꞌa hia si mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe aa regravengu cegraveri eele boe negravetiAma Lamatua kahegravei Abhu boe ca dhegraveu sadhubisa parame rare si negraveti Jaꞌa 29AmaKuegravetu sorga ka dhu pangegravedꞌu regravengu mi JaꞌaNegravengu egravera risi aaꞌi megraveu-megraveu Negraveti egraveegravena kaabhu boe ca dhegraveu sa hegravei dhu bisa paramerare si negraveti Negravengu 30Te Ama Ku degravenge Jaꞌane egravecirdquo

31 Ropa tadegravengi rare hegraveia ama-amadhegraveu Yahudi se rare hari hadhu neo pegravecipamadhe Yesus 32Ka Yesus padhai lii akuNegravenguna ldquoJaꞌa padꞌelo le jꞌara dhubeꞌa ae-ae negraveti AmaKu Miu pake jꞌara beꞌamia honeo pegraveci pamadhe Jaꞌardquo

33 Hegraveia dhegraveu se dhaa peka na ldquoJiꞌi pegraveciboe egraveu lula egraveu tao jꞌara beꞌa Te ngaa jiꞌihuku egraveu degravenge jꞌara pegraveci pake hadhu lulaegraveu pahahe Ama Lamatua Te egraveu dhokadhegraveu rai-haha di te ngaa tao iisi mu nukasegravemi Ama Lamatua Seli-kolane ngardquo

34 Ka Yesus bꞌala peka na ldquoTasamiaEgravetu dꞌara Atora agamadhumiumegravedꞌu dhusuri na lsquoJaꞌa peka mema na miu ama-ama se dewarsquo 35 Egravedhi teꞌa le na aaꞌi-aaꞌi dhu suri egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua legraveke aa bisa boe core eeleAma Lamatua mesa Na dhu peka le dhegraveusegravera na regravengu se lsquodewarsquo 36 De tasamiaka miu bisa peka na Jaꞌa ne pahahe AmaLamatua lula Jaꞌa peka na Jaꞌa neAnaAmaLamatua Maso boe asa dꞌara kahadhu siTe Ama egravetu sorga ka dhu pajꞌujꞌu Jaꞌa aapua Jaꞌa mai asa rai-haha ne 37 Segravemi neꞌeLadhe Jaꞌa pakako boe sasabꞌa-laꞌa AmaKuna miu baku parcaya Jaꞌa 38 Te ngaa Jaꞌapakako taruu sasabꞌa Ama Ku De masi kamiu legraveka boe Jaꞌa te ngaa miu hudꞌi segravemimere ku tadha malaa dhu Jaꞌa tao Degravengesegravemi egraveegravena miu bisa meꞌa kahegravei na AmaKu dhu paꞌegraveki degravenge Jaꞌa Aa Jaꞌa paꞌegravekidegravenge Negravengu kahegraveirdquo

39 Ka dhegraveu se segraveku kegravepe Ne hari te ngaaNa tabhegraveli eele negraveti kacui-aai regravengu

40 Hegraveia Yesus laꞌe hari asa cabegraveka lokoYarden egravetu era dhu uru egraveegravena Yohanissarani dhegraveu Ka Na pea taha egravetu negravei

41Dhegraveu ae mai tenge Ne Hegraveia ra peka akuregravengu na ldquoYohanis tao negravedhi boe tadhamalaa Te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu negravengu lolelula-negraveti Yesus ne legraveke tareꞌa-reꞌardquo 42 Kadhegraveu ae egravetu negravei parcaya Yesus

11Mamadhe Lasarus

1-2 Abhu dhegraveu egraveci ngara na LasarusNegravengu pea egravetu rae Betania sama-samadegravenge aꞌa na bhegraveni dhegraveu dua Maria degravengeMarta (Maria neꞌe ka dhu pakose hagaLamatua Yesus degravenge egravei hegraveu megravengi kapamegraveu pake regraveu kegravetu na) Ca lodꞌo kaLasarus pegravedꞌa aae 3 Ka ana hegraveni nadhegraveu dua se paꞌadhu lii moa hia Yesusaku regravengu na ldquoLasarus angalai Ama egraveegravenapegravedꞌa aaerdquo

4 Ropa Yesus tadegravengi lii moa ne hegraveia Nalii aku Negravengu na ldquoEgravei papegravedꞌa ne negraveti boemamadhe Ama Lamatua neo pake jꞌaraneꞌe ho padꞌelo dadedha Na Segravena ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dedꞌe padedha-dedha Jaꞌa nukaAna Ama Lamatua nerdquo

5 Yesus sue Marta Maria degravenge ari raLasarus 6 Lodꞌo Na tadegravengi na Lasarusdhu pegravedꞌa Yesus pea dua lodꞌo era egravetucabegraveka loko Yarden 7 Ka Na peka degravengeana madhutu Na segravera aku Negravengu na ldquoMailati hari asa era pea Lasarus egravetu propensiYudeardquo

8 Te ngaa ana madhutu Na pabꞌala pekana ldquoAma Mese Lai-lai ne ama-ama dhegraveuYahudi segravera neo pegraveci pamadhe Ama egravetunegravei Te ngaa Ama neo lamu hari asa negraveirdquo

9 Ka Yesus dhaa na ldquoBaku madhaꞌuBegraveli-begraveli negraveti lodꞌo rea toke lodꞌo cegravenacanguru dua jam si Ladhe kako egravetudꞌara saraa dhegraveu kadhunu boe Te saraapasaraa rai-haha ho dhegraveu bisa ladhe regravedhidegravenge beꞌa 10Te ngaa ladhe dhegraveu kako egravetudꞌara maroga na kadhunu pahari-paharite degravenge boe saraardquo

11 Yesus padhai lii egravele ka Na peka ldquoAn-galai egravedhi Lasarus bhegravejꞌi le Te ngaa pe Jaꞌalaku paregravei nerdquo

12 Hegraveia ana madhutu Na peka na ldquoAmaladhe negravengu bhegravejꞌi di sasoa na egraveegravena nanegravengu egravele negraveti papegravedꞌa sirdquo

13 Ra peka segravemi egraveegravena lula regravengu ngeena Yesus padhai lii lula-negraveti bhegravejꞌi dhubiasa di Aa te ngaa Yesus lole lula-negraveti

1033 Atora negraveti Ama-ama Agama 2416 1034 Lii Sodꞌa Koa-Kio 82126 1040 Yohanis 128 111-2 Lukas 1038-39 Yohanis 123 1110 Madhutu aꞌabhu Yesus na ldquoJaꞌa nuka segravemi saraa De lodꞌo-lodꞌoJaꞌa degravenge miu era na miu ngaa-ngaa tao boerdquo

Yohanis 1114 167 Yohanis 1144mamadhe Lasarus 14 Hegraveia Yesus pekamola-mola degravenge ra aku Negravengu na ldquoSegravemineꞌe Lasarus madhe le 15 Aa te ngaa Jaꞌakarejꞌe lula Jaꞌa aadꞌo egravetu negravei lodꞌo dhu namadhe megraveka segravena ka miu baku susa Tengaa dhu jꞌajꞌi neꞌe egraveegravena ka dhu tao miubisa parcaya Jaꞌa Mai lati kardquo

16 Hegraveia Tomas dhu dhegraveu paroa na ldquoanakembarrdquo peka degravenge ana madhutu dhuleo segravera aku negravengu na ldquoMai ka Beꞌa risiaaꞌi-aaꞌi ti lati segravena ka madhe palere-leredegravenge Nerdquo

Lamatua Yesus laꞌe asa Betania ka paꞌegraveradꞌara Marta

17-19 Ka Yesus si lasi asa rae BetaniaRae ne kajꞌegraveu negraveti Yerusalem tegravelu kilo-

meter di Ka dhegraveu Yahudi negraveti negravei ae kadhu mai beke segravena ka paꞌegravera dꞌara Martadegravenge Maria

Ropa Yesus si dꞌai negravei heka reꞌa nadhegraveu padhane le Lasarus egravepa lodꞌo kegravena

20 Ka lodꞌo Marta tadegravengi na Yesus maile hegraveia laꞌe paraga degravenge Yesus Te ngaaMaria mate egravetu egravemu 21 Hegraveia Marta liidegravenge Yesus peka na ldquoAma ee LadheAma egravetu neꞌe tatu ari jaꞌa madhe boe22 Te ngaa jaꞌa parcaya kahegravei sadꞌi Amamanegravengi ngaa egraveegravena ka negraveti Ama Lamatuatatu abhurdquo

23 Ka Yesus lii degravenge ne peka naldquoMarta Egraveegravena na Ari mu mamuri harirdquo

24 Marta padhai lii peka na ldquoJaꞌa keꞌape dꞌai lodꞌo egravele rai-haha ne ladhe AmaLamatua pamamuri hari dhegraveu madhe aaꞌi-aaꞌi Negravengu pamamuri hari kahegravei ari jaꞌardquo

25 Hegraveia Yesus peka na ldquoJaꞌa ka dhu hiadhegraveu madhe mamuri hari Jaꞌa ka dhu hiadhegraveu mamuri dhu legraveke kahegravei De dhegraveudhu parcaya Jaꞌa abhu mamuri egraveegravena masika negravengu madhe 26 Ka dhegraveu dhu unumamuri dhu legraveke egraveegravena aa parcaya Jaꞌabegraveli-camegravedꞌa madhe boe te ngaa mamuritaruu Marta egraveu parcaya lii padhai Jaꞌa nedordquo

27 Hegraveia Marta dhaa na ldquoOo Ama Jaꞌaparcaya na Egraveu ne nuka Kristus Dhegraveu dhuAma Lamatua pajꞌujꞌumema karegravei negraveti uruka Aa Egraveu ne Ana Ama Lamatua dhu Napadhadha tegraveke hia mai asa rai-haha nerdquo

Lamatua Yesus tangi28 Ropa Marta padhai lii nare hegraveia na

legravepa asa egravemu na Ka na paroa ari na Mariasegravena ka dua ra mesa-mesa ra Ka na pekana ldquoAma Mese mai le Negravengu neo paragadegravenge egraveurdquo 29-31 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena

hegraveiaMaria laꞌe degravenge ka tengeYesus Ropadhegraveu Yahudi dhu beke degravenge Maria egravetudꞌara egravemu regravedhi negravengu kegravedꞌi sahegraveka ka railiꞌu laꞌe hegraveia lasi madhutu ne re limuri Teregravengu pangee na Maria laꞌe tangi asa roꞌaLasarus

Lodꞌo egraveegravena Yesus si dꞌai megraveka dꞌara raeNegravengu egravetu era dhuMarta paraga degravengeNe32 Ropa Maria laꞌe dꞌai era egraveegravena ka ladhenegravedhi Yesus Hegraveia na patitu kegravetu urutuuegravetu madha Yesus Ka na lii aku negravengu naldquoAma Segravemi Ama egravetu neꞌe tatu ari jaꞌamadhe boerdquo

33 Ropa Yesus negravedhi Maria tangi aadhegraveu Yahudi dhu madhutu ne tangi kahegraveika Yesus nasa aa dꞌara Na susa 34Hegraveia Nakaregravei aku Negravengu na ldquoMiu padhane ne egravetumiardquo

Ra dhaa peka na ldquoMai Ama Segravena kamegravedhi unu murdquo

35 Hegraveia Yesus tangi 36 Ka dhegraveu Yahudise papeka aku regravengu na ldquoLadhe ku laa Nasue Lasarus titu kegravenardquo

37 Te ngaa abhu cahagꞌe dhu papeka naldquoDhegraveu neꞌe ne ka dhu hia dhegraveu begravedhu bisanegravedhi Nga tao ka Negravengu bisa boe tengejꞌara segravena ka Lasarus baku madherdquo

Lasarus mamuri hari38 Ka dꞌara Yesus susa Hegraveia laꞌe padegravetu-

degravetu asa roꞌa dhu ra padhane Lasarus Roꞌane dhu ra katange le degravenge hadhu aae cue39 Hegraveia Yesus pua dhegraveu egravetu segravera peka naldquoLoli eele ku hadhu negraveti hegravebꞌa roꞌa nerdquo

TengaaMarta anahegraveni dhegraveumadhenepeka aku negravengu na ldquoIrii Ama Na madheegravepa lodꞌo kegravena Tatu hegraveu lerdquo

40 Ka Yesus pasanegravedꞌe ne aku Negravengu naldquoSanegravedꞌe lii Jaꞌa deo na si Jaꞌa dhu pekamema le na ladhe egraveu tareꞌa-reꞌa parcayaJaꞌa pe megravedhi dadedha Ama Lamatuardquo

41 Hegraveia pegraveri-pegraveri dhegraveu loli eele hadhunegraveti hegravebꞌa roꞌa ne Ka Yesus ladhe asadedha-liru hegraveia Na peka ldquoAma Jaꞌamanegravengi makasi lula Ama nanene Jaꞌa42 Jaꞌa keꞌa karegravei negraveti uru ka na Amananene taruu Jaꞌa Te ngaa doe ne Jaꞌapeka segravemi neꞌe segravena ka dhegraveu-dhegraveu dhutitu egravetu neꞌe bisa reꞌa na Ama ka dhupua Jaꞌardquo 43Ropa peka nare hegraveia Na paroadegravenge lii megravedhu peka na ldquoLasarus Kaluakardquo

44 Ka dhegraveu madhe ne kalua negraveti dꞌararoꞌa Kacui-aai degravenge haga na paꞌegraveki eradegravenge begravela hutu dhegraveu madhe Aa abhubegravela dhu pahutu regravehu na kahegravei Yesus pua

Yohanis 1145 168 Yohanis 128dhegraveu egravetu segravera peka na ldquoBhoke eele begravelahutu se segravena ka na kakordquo

Ra tenge jꞌara ho neo pamadhe LamatuaYesus

(Mateos 261-5 Markus 141-2 Lukas 221-2)

45 Ropa laladhe regravedhi tatao Yesus nedhegraveu Yahudi dhu beke degravenge Maria aeka dhu parcaya Yesus 46 Te ngaa abhucahagꞌe kahegravei dhu lasi paraga degravenge dhegraveunegraveti partei Parisi segravena ka peka tatao Yesusne degravenge regravengu

47 Egravele egraveegravena hegraveia kegravetu agama Yahudisegravera degravenge dhegraveu Parisi pakaboko ho pad-hue Ra pakaregravei peka na ldquoDhegraveu neꞌe netao tadha malaa rupa-rupa De egravedhi taoNe tasamia hari 48 Te ladhe egravedhi sorotegravekeNe begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi sanao-maena Negravengu jꞌajꞌi dhegraveu aae regravengu Degravengejꞌara neꞌe egraveegravena na sordadꞌu Roma segraveramaipaguri eele Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌiegravedhi degravenge palaho isi kabarai egravedhirdquo

49 Tegraveu egraveegravena Kayafas dhu jꞌajꞌi kegravetu kapairisi agama Yahudi Na peka na ldquoGoaee Miu meꞌa boe ngaa-ngaa 50 Te ladhedhegraveu egraveci madhe pala dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egraveegravenabeꞌa risi hia miu Te ladhe aadꞌo nasordadꞌu Roma mai pamadhe aaꞌi megraveu-megraveu isi kabarai egravedhi dhegraveu Yahudi nerdquo51 Lii Kayafas ne mai boe negraveti dꞌara negravenguunu na Te Ama Lamatua pake hegravebꞌa nalula negravengu ka kegravetu kapai risi agama dꞌarategraveu egraveegravena Negraveti egraveegravena ka Kayafas peka tegravekena begraveli-camegravedꞌa Yesus madhe pala dhegraveuYahudi aaꞌi-aaꞌi ra 52 Aa te ngaa dhulegraveke ka Yesus madhe boe hia dhegraveu Yahudimesa ra di te ngaa pala dhegraveu unu AmaLamatua aaꞌi-aaꞌi dhu pale-legraveme egravetu rai-haha ne Negravengu egraveegravena na oru nare si jꞌajꞌimi suku ca nau-ca nadha

53 Lula lii padhai Kayafas neꞌe ka karegraveinegraveti lodꞌo egraveegravena ama-ama dhegraveu Yahuditenge jꞌara ho neo pamadhe Yesus

54 Negraveti egraveegravena ka Yesus laꞌe heka asamadha dhegraveu ae egravetu talora ama-ama dhegraveuYahudi Negravengu degravenge ana-ana madhutuNa lasi asa dꞌara kota egraveci ngara na Efraimpadegravetu degravenge dꞌaramamoo Ka ra pea tahaegravetu egraveegravena

55 Lodꞌo egraveegravena degravetu le degravenge lodꞌo kalelaPaska agama Yahudi Dhu tema le dꞌailodꞌo segravemi egraveegravena dhegraveu ae negraveti rae-rae maipakaboko egravetu kota Yerusalem homadhutukalela Paska egravetu egraveegravena Dhegraveu se dꞌai uruho pamegraveu iisi madhutu atora agama 56Aeka negraveti regravengu patangi-tenge Yesus egravetuegraveegravena Ropa ra titu egravetu madha Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi ka ra pakaregravei peka naldquoMadhutu aꞌabhumiu tasamia Yesusmaimadhutu pesta kalela Paska ne do aadꞌordquo57 Te ngaa kegravetu agama Yahudi segravera degravengedhegraveu Parisi paredha peka na ldquoLadhe abhudhegraveu dhu reꞌa Yesus egravetu mia na pekadegravenge jiꞌirdquo Aa te ngaa regravengu neo kegravepe Ne

12Maria pakose haga Yesus degravenge egravei hegraveu

megravengi(Mateos 266-13 Markus 143-9)

1 Di egravena lodꞌo ka dꞌai lodꞌo kalelaPaska ka Yesus si mai hari asa rae Be-tania Lasarus si pea egravetu egraveegravena Negravenguka dhu madhe dhu Yesus pamamuri harile 2 Hegraveia regravengu pananasu segravena ka megravedanone Yesus naꞌa-ninu degravenge regravengu Martalalau mei Aa Lasarus madhegravedi naꞌa-ninumei egraveci degravenge Yesus 3 Hegraveia Maria nare egraveihegraveu megravengi asli ca boto dhu kabꞌua Ka napasuti mi haga Yesus Hegraveia na roso hagaYesus pake regraveu kegravetu negravengu Ka hegraveu megravengine pale-legraveme aaꞌi dꞌara egravemu egraveegravena

4 Te ngaa ana madhutu Yesus egraveci ngarana Yudas Iskariot dhu egraveegravena na pahieYesus kaꞌugu aku negravengu na 5 ldquoWee Ngatao ka negravengu pahie boe egravei hegraveu megravengi neTe kabꞌua na nuka segravemi gaji dhegraveu egraveci dꞌaraca tegraveu Beꞌa risi pahie segravena ka kabꞌua napabagi mi dhegraveu unu aadꞌo segraverardquodagger 6 Aa tengaa Yudas peka segravemi neꞌe ne lula boe negravetinegravengu sue dhegraveu-dhegraveu unu aadꞌo Te ngaalula negravengu dhegraveu manaꞌu Negravengu ne dhutegraveke doi Yesus si te ngaa ae ka dhu huninare negraveti dꞌara kas

7 Ka Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoHudꞌilaa bhegraveni ne tao segravemi neꞌe Te negravengu dhutegraveke egravei hegraveu megravengi ne segravena ka lalau ngiꞌuaae Jaꞌa ho ra padhane Jaꞌa 8 Dhegraveu unuaadꞌo dhu bera-bera degravenge miu Te ngaa

1154 Sensus 910 123 Madhutu Alkitab lii Yunani peka egravei hegraveu megravengi ne lsquonardosrsquo dhu uru egraveegravena dhegraveu taonegraveti amo aajꞌu hegraveu megravengi Alkitab lii Idhonesia peka na lsquonarwastursquo Alkitab lii Yunani peka isi boto ne ca lsquolitrarsquo nukategravelu ngasu dua nguru legravemi gram ele boe dꞌai ca tenga liter 123 Lukas 737-38 dagger 125 Alkitab lii Yunanipeka kabꞌua egravei hegraveu megravengi ne tegravelu ngasu lsquodenarirsquo Ca denari egraveegravena sama segravemi gaji tuka ca lodꞌo 128 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 1511

Yohanis 129 169 Yohanis 1227Jaꞌa ne begraveli-camegravedꞌa aadꞌo heka egravetu taloramiurdquo

Kegravetu agama segravera tenge jꞌara ho neo pa-madhe Lasarus

9 Egravele egraveegravena dhegraveu Yahudi ae ka dhu reꞌana Yesus egravetu rae Betania Ka dhegraveu se maineo regravedhi Ne aa neo regravedhi Lasarus kahegraveiTe regravengu tadegravengi le na Yesus pamamurihari le Lasarus negraveti mamadhe 10 Te ngaakegravetu-kegravetu agama padhue ho neo pamadheLasarus 11Te dhegraveu Yahudi ae dhu tadegravengile lii palolo lula-negraveti Lasarus ne ka dhegraveu separcaya Yesus Regravengu se roꞌo heka naneneama-ama dhegraveu Yahudi

Lamatua Yesus maso asa dꞌara kotaYerusalem sama segravemi dhegraveu aae-dhegraveu kapai

12 Asa begraveli egraveegravena dhegraveu ae dhu maimadhutu kalela Paska egravetu kota Yerusalemtadegravengi na Yesus neo mai asa era neꞌekahegravei 13 Ka lasi pare regraveu palam ho pakesoru mamai Yesus sama segravemi Negravengu nedhegraveu aae-dhegraveu kapai Hegraveia ra paꞌoo aaꞌi-aaꞌi ra aku regravengu naldquoHosana Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua

Te Lamatua pajꞌujꞌu dꞌara hua iia Nami Dhegraveu Aae Israꞌel

dhu negraveti kolongara Lamatuardquo14 Ka Yesus abhu badha keledꞌei egraveni ciꞌu

hegraveia Na manyaꞌe Seꞌe se jꞌajꞌi nuka segravemidhu suri tegraveke le egravetu dꞌara SasuriMola-MegraveciAma Lamatua na15 ldquoMiu dhegraveu kota Yerusalem baku mad-

haꞌuMiu dhegraveu kota lsquoSionrsquo se ladhe ku asa

negraveiDaggerTe Dhegraveu Aae miu nuka mai negravei

Negravengu mai manyaꞌe keledꞌei egraveniciꞌurdquo

16 Lodꞌo egraveegravena ana madhutu Yesus reꞌamegraveka sasoa negraveti jꞌara seꞌe se Te ngaabegraveli-camegravedꞌa ropa Yesusmamuri hari negravetimamadhe Na aa Ama Lamatua dedꞌe Nepadedha-dedha regravengu heka sanegravedꞌe jꞌara-jꞌara dhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci lula-negraveti Negravengu ne Regravengu sanegravedꞌekahegravei tatao dhegraveu ae se mi dedha Yesus

17 Lodꞌo Yesus pamamuri hari Lasarusnegraveti mamadhe hegraveia Na paroa ne kaluanegraveti roꞌa dhegraveu madhe egraveegravena abhu dhegraveu aedhu sama-sama degravenge Yesus De limuri ne

regravengu lolo palegraveme lula-negraveti ngaa dhu uruegraveegravena regravengu regravedhi degravenge musi madha ra18 Negraveti egraveegravena ka ropa Yesus padegravetu degravengeYerusalem dhegraveu aemai soruNe lula regravengutadegravengi le na Negravengu ka dhu tao tadhamalaa egraveegravena 19 Ka dhegraveu-dhegraveu Parisi pekana ldquoPeeh Ladhe ku laa Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne parai-oru ho neo madhutuNe Begraveli-camegravedꞌa egravedhi ka dhu jꞌegravera Ladhejꞌajꞌi ka segravemi egraveegravena egravedhi tao tasamia harirdquo

Pegraveri-pegraveri dhegraveu Yunani neo mai paragadegravenge Yesus

20 Abhu dhegraveu Yunani pegraveri-pegraveri dhumai asa kota Yerusalem palere-lere degravengedhegraveu leo ho neo madhutu kalela Paskaegravetu egraveegravena Egravetu egraveegravena regravengu neo pahahaiisi mi Ama Lamatua kahegravei 21 Hegraveia dhegraveuse mai paraga degravenge Pelipus dhu raenegravengu ka Betsaida egravetu propensi Galilea Ramanegravengi aku regravengu na ldquoJiꞌi neo paragadegravenge Yesusrdquo

22 Ka Pelipus laꞌe peka degravenge Ande-rias Hegraveia dua ra lasi peka degravenge Yesus23-24 Ka Yesus peka degravenge si aku Negravenguna ldquoLodꞌo Jaꞌa dꞌai kegravena Jaꞌa hudꞌi madheku hekaAmaLamatua neo dedꞌe padedha-dedha Jaꞌa kegravena Tareꞌa segravemi egraveegravena Egravedhipakasame ku degravenge hini egraveci Ladhe egravedhisegravele hini ca lamusi na hini ne ele iie uuruku degravenge jꞌara boho egravetu dꞌara rai heka namuri mai hegraveia na hia hua-hela ae-ae kegravenaLadhe segravemi boe egraveegravena hini egraveegravena cue dhoo-dhoo di 25 Dhegraveu dhu pahae boe dadꞌegraveiAma Lamatua lula negravengu sue ae mamurina egravetu rai-haha ne egraveegravena na mamuri na eleiie dꞌara Te ngaa dhegraveu dhu sadia tegraveke eelemamuri rai-haha na begraveli-camegravedꞌa negravenguabhu mamuri dhu legraveke dhu maꞌegravete boe26Dhegraveu dhu neo sabꞌa hia Jaꞌa negravengu hudꞌimadhutu Jaꞌa taruu Jaꞌa egravetu mia na dhegraveupajuu-paleha Jaꞌa egravetu egraveegravena kahegravei Te ladheabhu dhegraveu dhu sabꞌa hia Jaꞌa egraveegravena na AmaKu egravetu sorga pakabꞌua negravengurdquo

Lamatua Yesus peka mema lula-negraveti ma-madhe Na

27 Yesus tuhu hari lii padhai Na pekana ldquoDꞌara Jaꞌa susa titu kegravena Te ngaa Jaꞌaneo peka ngaa hari Jaꞌa hudꞌi manegravengiku peka na lsquoAma Patabuli Jaꞌa segravena kaJaꞌa baku madhe ku dꞌara lai-lai nersquo doBisa boe Jaꞌa manegravengi boe segravemi egraveegravenalula Negravengu pua Jaꞌa mai segravena ka madhe

1213 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11826 Dagger 1215 Kota Sion ngara leo negraveti kota Yerusalem 1215 Sakaria 99 1225 Mateos 1039 1625 Markus 835 Lukas 924 1733

Yohanis 1228 170 Yohanis 124928De dhu Jaꞌa manegravengi ka lsquoAma Hudꞌi laaJaꞌa madhutu dadꞌegravei Ama Ku segravena ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dedꞌe padedha-dedha kolongaraAmarsquo rdquo

Hegraveia lii egraveci negraveti dedha-liru peka na ldquoJaꞌadedꞌe padedha-dedha le kolongara Jaꞌa AaJaꞌa neo dedꞌe padedha-dedha hari kolon-gara Jaꞌardquo

29 Ka dhegraveu ae dhu titu egravetu segravera satadegravengi lii neꞌe kahegravei hegraveia ra peka na ldquoIraii Dꞌoro ngardquo

Cahagꞌe hari peka na ldquoAadꞌo Ana pajuuLamatua egraveci negraveti sorga padhai lii degravengeNerdquo

30 Te ngaa Yesus padhai lii degravenge regravenguaku Negravengu na ldquoLii deo na lii hia miu hiaboe Jaꞌa 31Limuri ne dhegraveu egravetu rai-haha nehudꞌi lasi asa madha Ama Lamatua segravenaka Na pamaꞌegravete lii langu regravengu Lamatuaneo babegravege eele kahegravei Dhegraveu Bhelu dhuparedha egravetu rai-haha ne 32 Ladhe dhegraveudedꞌe ka Jaꞌa egravetu ajꞌu palolo-palegravebha peJaꞌa egravere kore dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravena ka raparcaya Jaꞌardquo 33 (Na padhai lii segravemi neꞌeho peka jꞌara mamadhe Na)

34 Ka dhegraveu egravetu segravera karegravei aku regravenguna ldquoJiꞌi tadegravengi ngegravedhi le negraveti atoraLamatua dhu peka na egraveegravena na Kristusmamuri taruu Kristus degravenge Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa egraveci egraveegravena ka do De ngatao ka Egraveu peka na lsquoBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu neopacaꞌe Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa egraveegravena egravetuajꞌu palolo-palegravebharsquo Te Negravengu ne ceerdquo

35 Hegraveia Yesus dhaa na ldquoNegravebhu hekasaraa Jaꞌa dꞌelo heka miu De lodꞌo Jaꞌadegravenge miu era miu hudꞌi mamuri molaku segravena ka bhabhelu-katubꞌa baku hutunare saraa dhu egravetu dꞌara miu Te dhegraveu dhukako egravetu dꞌara maroga neꞌa boe laꞌe asamia 36 Lodꞌo saraa Jaꞌa ne era miu hudꞌiparcaya ku Jaꞌa segravena ka miu jꞌajꞌi mi dhegraveudhu mamuri egravetu dꞌara saraa ho meꞌa namiu neo lami miardquo

RopaYesus padhai lii nare hegraveia laꞌe tegravekeeele dhegraveu seꞌe segravena ka Negravengu mesa-mesana

Dhegraveu Yahudi roꞌo boe parcaya LamatuaYesus

37 Masi ka Yesus tao le tadha malaa ae-ae egravetu madha dhegraveu ae te ngaa roꞌo boeparcaya Ne 38 Neꞌe ne palegraveke degravenge liiYesaya ca dhegraveu negraveti lii padhai Lamatuadhu suri peka na

ldquoLamatua Abhu boe dhegraveu dhu parcaya liipadhai jiꞌi

Te masi ka Lamatua padꞌelo le koasate ngaa dhegraveu segravera ladhe regravedhi boe

ngaa-ngaardquo39 Negraveti egraveegravena ka limuri ne dhegraveu Yahudi

cahagꞌe parcaya boe Lamatua legraveke segravemidhu Yesaya suri tegraveke egravetu era leo dꞌarasasuri na peka na40 ldquoAma Lamatua pabegravedhu le dꞌara ra

segravena ka baku regravedhi ngaa-ngaaNa soro tegraveke dꞌara ra adhu segravemi hadhu

segravena ka baku reꞌa megraveuSoro tegraveke si segravemi egraveegravena

segravena ka baku ra legravepa tenge Jaꞌaaa Jaꞌa tao boe pabeꞌa sirdquo

41 Yesaya peka segravemi neꞌe lula negravedhi ledadedha Yesus ka na lole mema lula-negravetiYesus ne

42 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa abhukahegravei dhegraveu ae dhu parcaya Yesus Mesaboe dhegraveu biasa di te abhu kahegravei ama-ama dhegraveu Yahudi dhu parcaya Ne Tengaa regravengumangaku boe Yesus egravetumadhadhegraveu ae lula ramadhaꞌumage dhegraveu Parisibabegravege eele si negraveti dꞌara egravemu sabajꞌa ra43 Ama-ama Yahudi se pusi-pahae boe hoLamatua koa si lula regravengu dꞌegravei risi abhukoa-kadꞌiri negraveti dhegraveu rai-haha

Lii Holo-Nori Lamatua Yesus padꞌelotatao dhegraveu

44 Ka Yesus padhai lii degravenge lii megravedhuaku Negravengu na ldquoDhegraveu dhu parcaya Jaꞌanegravengu parcaya boe Jaꞌa mesa ku te ngaanegravengu parcaya kahegravei Dhegraveu dhu pua Jaꞌamai 45 Te dhegraveu dhu ladhe negravedhi Jaꞌa nanegravengu ladhe negravedhi kahegravei Dhegraveu dhu pua-paleha Jaꞌa 46 Jaꞌa mai segravena ka jꞌajꞌi nukasegravemi saraa egravetu rai-haha ne Ho hudꞌi laadhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌa mamuriboe egravetu dꞌara maroga 47 Ladhe abhudhegraveu dhu nanene Lii Holo-Nori Jaꞌa tengaa madhutu boe na Jaꞌa pamaꞌegravete boehahuku na Te mamai Jaꞌa asa rai-haha neneo boe pamaꞌegravete hahuku dhegraveu te ngaaJaꞌa neo patabuli si negraveti koasa sasala-sasigora 48 Te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tule eeleJaꞌa aa dꞌegravei boe segravemi Lii Holo-Nori Jaꞌa pena paraga degravenge hakim Te dꞌai egravele rai-haha ne Lii Holo-Nori dhu Jaꞌa lole kegravedhisegravera ka dhu pamaꞌegravete hahuku mi dedharegravengu egraveci-egraveci 49 Lula Jaꞌa dhae padhai liikegravedhi megraveka pake kolongara Jaꞌa mesa ku

1234 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1104 Yesaya 96 Yeskial 3725 Daniel 714 1238 Yesaya 531 1240 Yesaya610

Yohanis 1250 171 Yohanis 1321Te ngaa Jaꞌa padhai lii kegraveti kolongara AmaKu egravetu sorga Te Negravengu ka dhu pua JaꞌaAa Negravengu ka dhu paredha Jaꞌa segravena kaJaꞌa padhai lii ngaa 50 Jaꞌa keꞌa kahegravei nalii paredha Na hia mamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe Negraveti egraveegravena ka lii padhai Jaꞌamadhutumola-mola ngaa dhuAmaKupuaJaꞌa padhai liirdquo

13Lamatua Yesus rase haga ana madhutu

Na1 Lodꞌo kalela Paska dhae dꞌai megraveka

Yesus neꞌa le na dꞌai le lodꞌo ho Negravengutegraveke eele rai-haha ne aa laꞌe hari asa AmaNa egravetu sorga Negravengu sue titu kegravena dhegraveuunu Na egravetu rai-haha ne toke Na sarakamamuri Na kateme aae hia mi regravengu

2 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu aae nidhu dadugu-rariu le Yudas ana Simon Iskariot segravena kapahie eele Yesus Ka Yudas dhu pamaꞌegravetele segravena ka adꞌu-ue madha jꞌara egraveegravena ropaYesus si madhegravedi raꞌa-rinu egravetu dꞌara kalelaPaska

3 Yesus neꞌa mema le na Ama Lamatuapua-paleha Negravengu mai asa rai-haha ne denegravebhu heka Negravengu legravepa hari laꞌe asa AmaLamatua Aa Negravengu neꞌa kahegravei na AmaNa egravetu sorga pangegravedꞌu aaꞌi le ngaa-ngaami Negravengu 4 Hegraveia Yesus kegravedꞌi negraveti mei kaNa tao eele kodho liꞌu Na Nare begravela egraveciho egraveki mi lalole na 5 Ka Na bhori egravei asadꞌara bokor iiki cue Hegraveia Na rase haga anamadhutu Na segravera Ropa Na rase pamegraveunare haga dhegraveu egraveci Na seka pamango pakebegravela dhu paꞌegraveki egravetu lalole Na 6 Na rasehaga si egraveci-egraveci Ropa dꞌai Simon Petrus kaSimon Petrus karegravei aku negravengu na ldquoAmaneo rase haga jaꞌa kahegravei dordquo

7 Yesus dhaa peka na ldquoDeo neꞌe ne egraveudhae meꞌa megraveka ngaa dhu Jaꞌa tao ne Tengaa negravebhu-negravebhu egraveu heka meꞌa kegravenardquo

8 Te ngaa Petrus pasisu aku negravengu naldquoAma baku tao segravemi egraveegravena Jaꞌa koꞌo boeAma rase haga jaꞌardquo

Hegraveia Yesus peka na ldquoLadhe Jaꞌa rasepamegraveu boe haga egraveu na egraveu bisa boe paꞌegravekidegravenge Jaꞌardquo

9 Ka Simon Petrus dhaa aku negravengu naldquoLadhe segravemi egraveegravena mesa boe haga di Tengaa Ama rase kacui-aai degravenge kegravetu jaꞌakahegraveirdquo

10 Hegraveia Yesus lii degravenge ne aku Negravenguna ldquoDhegraveu dhu diu le egravei parluu dhoka rasehaga di Te ngiꞌu na megraveu le Mema tareꞌadꞌara miu megraveu le te ngaa miu aaꞌi mi boerdquo11 (Yesus peka segravemi neꞌe lula neꞌa le cee kadhu neo pahie Ne Negraveti egraveegravena ka Na pekana ldquoMiu aaꞌi mi boe dhu megraveurdquo)

12 Ropa Yesus pamegraveu nare haga si hegraveiaNa silu hari kodho Na ka madhegravedi hariasa mei Ka Na karegravei ana madhutu Naaku Negravengu na ldquoTasamia Ropa Jaꞌa rasehagamiu miumeꞌa sasoa negraveti dhu Jaꞌa taone do aadꞌo 13 Miu tema paroa Jaꞌa nelsquoAma Mesersquo aa lsquoLamatuarsquo Egraveegravena legraveke kegravenalula mema hudꞌi segravemi egraveegravena ku 14 Te ngaaladhe Mese degravenge Lamatua miu ne rase lehagamiu nuka segravemi ana pua-paleha sa natasamia hari degravenge miu Miu hudꞌi lalau-laloꞌo isi-aanga mi egraveci degravenge egraveci contonuka miu hudꞌi egraveci degravenge egraveci rase hagami 15 Te Jaꞌa tao le jꞌara ne segravena ka miumadhutu Ladhe Jaꞌa tao tasamia na miuhudꞌi tao segravemi egraveegravena kahegravei 16 Jaꞌa pekatareꞌa-reꞌa degravenge miu Ca dhegraveu egravenu bisaboe risi negraveti lamatua na Aa ca dhegraveu pajuu-paleha bisa boe risi negraveti dhegraveu dhu puanegravengu 17 Lula miu dhu meꞌa le jꞌara seꞌemiu oto ladhe miu tao madhutu

18 Jaꞌa padhai lii boe lula-negraveti miu aaꞌi-aaꞌi mi Jaꞌa tadhe megraveu dhegraveu dhu Jaꞌahagꞌe kore Masi ka segravemi egraveegravena te ngaajꞌara ne hudꞌi jꞌajꞌi ku sama segravemi dhusuri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua na lsquoDhegraveu dhu madhegravedi naꞌa-ninu paꞌegraveci degravenge Jaꞌa soro kabodho miJaꞌa lersquo 19 Jaꞌa peka mema degravenge miu holadhe abhu dhegraveu dhu laꞌe tegraveke eele Jaꞌana miu bisa parcaya kegravena na Jaꞌa neKristus 20 Jaꞌa peka degravenge miu tareꞌa-reꞌakegravena dhegraveu cee dhu bhoke dꞌara na ho segraveminare dhegraveu dhu Jaꞌa pua na negravengu kahegraveisegravemi nare Jaꞌa Aa cee ka dhu segravemi nareJaꞌa degravenge beꞌa na negravengu segravemi nare kahegraveiDhegraveu dhu pua-paleha Jaꞌardquo

Lamatua Yesus peka mema na begraveli-camegravedꞌa abhu dhegraveu dhu pahie eele Ne

21 Yesus padhai lii nare segravemi egraveegravena hegraveiadꞌara Na mulai susa Ka Na lii aku Negravenguna ldquoDhu Jaꞌa peka ne legraveke tareꞌa Ca dhegraveunegraveti miu egraveegravena na pahie eele Jaꞌardquo

1315 Lukas 2227 1316 Mateos 1024 Lukas 640 Yohanis 1520 1318 Lii Sodꞌa Koa-Kio 4110 1320 Mateos 1040 Markus 937 Lukas 948 1016

Yohanis 1322 172 Yohanis 14922 Ropa tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveia ana-

ana madhutu Na palaladha egraveci degravenge egravecite regravengu malaa Reꞌa boe na cee ka dhuNegravengu peka 23 Egravetu era neꞌe abhu ca dhegraveudhu Yesus sue (nuka jaꞌa Yohanis dhu surisasuri ne) Jaꞌa dhu madhegravedi egravetu baboaYesus 24Hegraveia Simon Petrus pangegravetu kegravetuho jaꞌa karegravei Yesus cee ka dhu Na pekaegraveegravena

25 Ka jaꞌa eso padegravetu degravenge Yesus hokaregravei Ne ldquoDhegraveu dhu Ama peka ne ceerdquo

26 Hegraveia Yesus dhaa peka na ldquoSegravemi neꞌeJaꞌa neo kore roti caꞌegraveta ho cegravebꞌu asa dꞌaramago ne Egraveegravena na Jaꞌa hia mi dhegraveu dhuJaꞌa peka deo nardquo Ka Yesus cegravebꞌu nareroti ne asa dꞌara mago hegraveia Na jꞌole asaYudas ana Simon Iskariot 27 Ropa segraveminare roti ne hegraveia dhegraveu aae nidhumaso asadꞌara Yudas Ka Yesus peka degravenge ne ldquoEgraveuneo tao ngaa na tao ka lai-lai Pamata iakardquo 28 Te ngaa dhegraveu leo dhu madhegravedi egravetusegravera reꞌa rare boe nga tao ka Yesus padhailii segravemi egraveegravena 29 Lula Yudas dhu tegraveke doi-dhari ka abhu dhu pangee na Yesus puaYudas peka na ldquoLamu hegraveli ngaa dhu egravedhiparluu segravena ka tao pesta Paskardquo Aa abhukahegravei dhu pangee na Yesus pua YudasldquoLamu hia doi dꞌai ciki sa mi dhegraveu unu boengaa-ngaa segraverardquo

30 Ropa Yudas segravemi nare roti ne hegraveialaꞌe degravenge ka Lodꞌo negravengu kalua egraveegravena dhumegraveda le

Lii paredha dhu hiu31 Ropa Yudas laꞌe hegraveia Yesus padhai

lii aku Negravengu na ldquoJaꞌa ne Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Dꞌai lodꞌo kegravena ho AmaLamatua dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha Aanegraveti jꞌara neꞌe dhegraveu regravedhi dadedha AmaLamatua kahegravei 32 Lula Jaꞌa paꞌegraveki degravengeAma Lamatua aa padꞌelo dadedha Na negravetiegraveegravena ka Na dedꞌe padedha-dedha Jaꞌa Napamata heka

33 Ana aaꞌi-aaꞌi Masi ka Jaꞌa suemiu titukegravena te ngaa negravebhu heka Jaꞌa paꞌana-lalueele miu Egraveegravena na miu patangi-tenge Jaꞌate ngaamegravedhi boe Lii dhu Jaꞌa peka degravengemiu ne egraveci egraveegravena ka degravenge dhu Jaꞌa loledegravenge ama dhegraveu Yahudi segravera na lsquoJaꞌa lakuasa era egraveci dhu miu bisa megraveka madhutursquo34 Jaꞌa hia miu lii paredha hiu egraveci nukamiu hudꞌi pasue ku egraveci degravenge egraveci sama segravemiJaꞌa sue miu De miu hudꞌi pasue ku egraveci

degravenge egraveci kahegravei 35Ladhemiu pasue segravemiegraveegravena dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa reꞌa na miu seana madhutu Jaꞌardquo

Lamatua Yesus peka tegraveke na Petrus egraveegravenana pasili Negravengu

36 Ka Simon Petrus karegravei peka na ldquoTeAma neo lamu miardquo

Hegraveia Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoJaꞌalaku asa era egraveci dhu egraveu bisa megraveka lamu Tengaa lodꞌo limuri ku heka egraveu lamu kegravenardquo

37 Petrus karegravei hari peka na ldquoAma Ngatao ka jaꞌa bisa megraveka laku hegravei Te jaꞌa dhupaꞌegravera iisi le ho madhe pala Amardquo

38 Yesus dhaa peka na ldquoTareꞌa do Egraveuneo soro mamuri egraveu segravena ka madhe palaJaꞌa Dhu legraveke ka segravemi neꞌe manu dhaekokotoo megraveka te ngaa egraveu pasili le tegraveluhari peka na egraveu tadhe boe Jaꞌardquo

14Abhu boe jꞌara leo ho pabeꞌa degravenge Ama

dhodhoka re Yesus di1 Yesus padhai lii tabha hari peka na

ldquoDꞌara miu baku susa Parcaya mi AmaLamatua aa parcaya mi Jaꞌa kahegravei 2 Egravetuegravemu Ama Ku abhu kama ae-ae Ladhe eradꞌai boe tatu Jaꞌa peka le degravenge miu Neꞌene Jaꞌa neo laku sadia tegraveke era hia miu egravetunegravei 3 Ladhe Jaꞌa laku aa sadia kore era peahia miu pe Jaꞌa legravepa hari mai kore miu holati pea asa negravei Degravenge jꞌara neꞌe ladhe Jaꞌaegravetumia namiu egravetu egraveegravena kahegravei 4Miumeꞌale jꞌara asa era dhu Jaꞌa neo lakurdquo

5 Te ngaa Tomas karegravei peka na ldquoAmaJiꞌi ngeꞌa boe Ama neo lamu mia Detasamia ka jiꞌi ngeꞌa jꞌara ho laꞌa asa negraveirdquo

6 Hegraveia Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoAbhuboe jꞌara leo dhu bisa negraveti dhegraveu asa Amaegravetu sorga Dhodhoka re Jaꞌamesa-mesa kuTe Jaꞌa ne ka jꞌara asaAmaLamatua Jaꞌa neka kapua mamola Aa Jaꞌa neꞌe ka dhu hiadhegraveu mamuri dhu legraveke 7 Ladhe miu tadhemegraveu Jaꞌa na miu tadhe Ama Ku kahegravei Dekaregravei negraveti deo neꞌe ne miu tadheNegravengu ledegravenge megravedhi Ne kahegraveirdquo

8 Pelipus manegravengi peka na ldquoAmaMesePadꞌelo ku AmaMu degravenge jiꞌi Te egraveegravena dꞌailerdquo

9 Hegraveia Yesus peka degravenge ne aku Negravenguna ldquoPelipus Jaꞌa sama-sama degravenge miu

1323 Madhutu tradisi gareja degravenge aꞌabhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera na lsquoana madhutu dhu Yesus suersquo egraveegravena nukaYohanis 1333 Yohanis 734 822-23 1334 Yohanis 1512 17 1 Yohanis 323 2 Yohanis 5

Yohanis 1410 173 Yohanis 1430negravebhu nare sange neꞌe te ngaa miu tadheiia megraveka Jaꞌa do Te dhegraveu dhu negravedhi leJaꞌa egraveegravena sama segravemi negravengu negravedhi le AmaKu De nga tao ka deo na egraveu peka nalsquoPadꞌelo ku AmaMu degravenge jiꞌirsquo 10Tasamiakegravena Lodꞌo Jaꞌa peka na Jaꞌa paꞌegraveki degravengeAma aa Ama paꞌegraveki degravenge Jaꞌa egraveu parcayaJaꞌa do aadꞌo Lii padhai dhu Jaꞌa pekadegravenge miu segravera mai boe negraveti Jaꞌa mesaku te ngaa mai negraveti Ama Ku Aa Na pakeJaꞌa segravena ka sabꞌa taruu sasabꞌa-laꞌa Na11 Parcaya la mi Jaꞌa ropa Jaꞌa peka na Jaꞌadhu paꞌegraveki degravenge Ama Ku aa Negravengu paꞌegravekidegravenge Jaꞌa kahegravei Te ngaa ladhe miu bisaboe parcaya segravemi egraveegravena na parcaya la Jaꞌalula miu megravedhi le jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa tao12 Lii padhai Jaꞌa se legraveke Te dhegraveu dhuparcaya Jaꞌa egraveegravena na negravengu bisa tao jꞌaradhu Jaꞌa tao kahegravei Te ngaa lula Jaꞌa lakuasa Ama Ku ka ngaa dhu dhegraveu tao segraverakapai risi negraveti dhu Jaꞌa tao 13 Miu dhupaꞌegraveki degravenge Jaꞌa unu hak pake kolongaraJaꞌa De ladhe miu sabajꞌa sadꞌi manegravengingaa egraveegravena ka pake la kolongara Jaꞌa peegraveegravena na Jaꞌa tao hia miu Degravenge jꞌara neJaꞌa dedꞌe Ama Ku padedha-dedha segravena kahudꞌi laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa 14 Jaꞌa pekahari ca tegraveka miu sabajꞌa ho sadꞌi manegravengingaa egraveegravena ka pake kolongara Jaꞌa egraveegravena naJaꞌa tao hia miurdquo

Lamatua Yesus padhadha neo hia maiRoh Ama Lamatua

15 Yesus peka tabha hari aku Negravengu naldquoLadhe miu sue Jaꞌa na miu tao madhutulii paredha Jaꞌa segravera 16-17 Jaꞌa manegravengiAma Ku segravena ka lodꞌo Jaꞌa degravenge hekamiu na Negravengu hia miu ca Dhegraveu Era Sarai-Maena segravena ka padꞌelo jꞌara hia miuNegravengu ne nuka Roh Lamatua dhu ajꞌa-nori miu ngaa dhu legraveke Dhegraveu cahagꞌeegravetu rai-haha ne roꞌo boe segravemi rare Nelula regravengu bisa boe ladhe regravedhi Negravengu aatadhe boe Negravengu Te ngaa miu tadhe Nelula Na paꞌegraveki degravenge miu Aa Na muri egravetudꞌara miu Egraveegravena na Negravengu degravenge miu taa-taa

18 Degravenge segravemi egraveegravena Jaꞌa tegraveke eele boemiu mesa mi nuka segravemi ana lalu-eela Tengaa sanegravedꞌe te begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa legravepaharimai asa miu 19 Negravebhu heka dhegraveu leo egraveturai-haha ne regravedhi heka Jaꞌa Te ngaa miu

megravedhi Jaꞌa Lula Jaꞌa mamuri hari miuabhu mamuri dhu legraveke kahegravei 20 Aa ladhelodꞌo Jaꞌa mamuri hari miu meꞌa megraveuna Jaꞌa paꞌegraveki degravenge Ama Ku miu paꞌegravekidegravenge Jaꞌa aa Jaꞌa paꞌegraveki degravenge miu kahegravei

21 Dhegraveu dhu segravemi rare aa tao madhutulii paredha Jaꞌa segravera na negravengu ka dhu sueJaꞌa Aa Ama Ku sue kahegravei dhegraveu dhu sueJaꞌa Jaꞌa sue dhegraveu egraveegravena kahegravei aa padꞌeloiisi Jaꞌa degravenge nerdquo

22 Egravetu era ne abhu dhegraveu egraveci ngara naYudas Negravengu ne Yudas Iskariot boeRopa na tadegravengi lii padhai Yesus hegraveia nakaregravei aku negravengu na ldquoAma neo padꞌelo iisimi jiꞌi Te ngaa tasamia kaAmapadꞌelo boeiisi mi dhegraveu leo egravetu rai-haha nerdquo

23 Yesus dhaa na ldquoSegravemi neꞌe Dhegraveu dhusue Jaꞌa nuka dhegraveu dhu tao madhutu LiiHolo-Nori Jaꞌa Ama Ku sue negravengu kahegraveiKa Jaꞌa degravenge Ama Ku mamuri dꞌara egravecidegravenge ne 24 Te ngaa dhegraveu dhu sue boeJaꞌa negravengumadhutu boe Lii Holo-Nori Jaꞌakahegravei Aaꞌi-aaꞌi dhu miu tadegravengi negraveti Jaꞌamai boe negraveti Jaꞌa te ngaa mai negraveti Ama Kudhu pua Jaꞌa

25 Neꞌe ne Jaꞌa bera-bera degravenge miu eraNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa peka tegraveke jꞌara seꞌe degravengemiu 26 Te ngaa egraveegravena na Ama Ku pua maica Dhegraveu Era Sarai-Maena nuka Roh Mola-Megraveci Na Roh neꞌe ka dhu gati Jaꞌa egravetu rai-haha ne Sasabꞌa Na nuka ajꞌa-nori miumadha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra degravenge pasanegravedꞌemiu jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa padhue-padhai ledegravenge miu

27 Pe ladhe dꞌai lodꞌo Jaꞌa laku Jaꞌa taodꞌaramiu homamuri padamedegravengemera-milu Dhoka Jaꞌa mesa ku dhu bisa taodꞌara mera-milu segravemi egraveegravena Aaꞌi-aaꞌi dhuegravetu rai-haha ne bisa boe tao rare dꞌara miumera-milu segravemi egraveegravena De miu baku susaaa baku madhaꞌu 28 Miu tadegravengi megravedhile dhu Jaꞌa peka degravenge miu na lsquoJaꞌa tegravekeeele miu te ngaa egraveegravena na mai harirsquo Dꞌaramiu baku susa Te ladhe miu sue Jaꞌa nadꞌara miu karejꞌe-karae lula Jaꞌa laku asaAma Ku Ama Ku kapai risi negraveti Jaꞌa ne29Sanegravedꞌe te Jaꞌa dhu pekamema le degravengemiu Degravenge jꞌara neꞌe ladhe jꞌara se jꞌajꞌiku na miu bisa parcaya Jaꞌa 30 Negravebhuheka Jaꞌa padhai lii heka degravenge miu Tedhegraveu aae nidhu dhu mai le Negravengu negravedꞌuparedha egravetu rai-haha ne te ngaa koasa na

1413 Sabajꞌa ldquopake kolongara Jaꞌardquo sasoa na egravedhi sabajꞌa madhutu dadꞌegravei Yesus Egravedhi degravenge hak ho ldquopakekolongara Yesusrdquo ladhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Na ladhe egravedhi mamuri paꞌegraveki taruu degravenge Ne ladhe egravedhi nanene Negravengudegravenge parcaya na Negravengu madhe ho saku eele sasala-sasigo egravedhi De ldquopake ngara Yesusrdquo egraveegravena sama boe degravenge sadꞌildquoale ngara Yesusrdquo di

Yohanis 1431 174 Yohanis 1519legraveke boe Jaꞌa 31 Masi ka nidhu ne maite ngaa Jaꞌa sabꞌa taruu madhutu paredhaAma Ku Neꞌe ne ka dhu padꞌelo degravengedhegraveu egravetu rai-haha ne na Jaꞌa sue Ama Kutitu kegravena

De mai lati kardquo15

Lamatua Yesus sama segravemi ajꞌu anggor1 Yesus padhai lii peka na ldquoNanene

Miu dhu paꞌegraveki degravenge Jaꞌa Jaꞌa ne samasegravemi ajꞌu anggor ca kapua Te ngaa Jaꞌane ajꞌu anggor dhu legraveke Aa Ama Kunuka segravemi dhegraveu sabꞌa oka 2De ladhe dhegraveupeka na negravengu dhu paꞌegraveki degravenge Jaꞌa tengaa sabꞌa boe ngaa-ngaa Ama Ku coreeele ne sama segravemi dhegraveu sabꞌa oka dhupare eele aaꞌi dadana dhu hua boe Te ngaadhegraveu dhu paꞌegraveki paꞌegravera degravenge Jaꞌa Ama Kupamegraveu kajꞌalu egravetu dꞌara dhegraveu egraveegravena nukasegravemi dhegraveu sabꞌa oka poro pababꞌa dadanasegravena ka hua na asa ae

3 Lii Holo-Nori Jaꞌa seꞌe bisa le pamegraveudꞌara miu egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu sabꞌaoka dhu pamegraveu dadana anggor 4 Miuhudꞌi paꞌegraveki taruu ku degravenge Jaꞌa samasegravemi Jaꞌa paꞌegraveki degravenge miu Te dadanadhu pare eele le negraveti laa na bisa boe huaSegravemi egraveegravena kahegravei degravenge miu Miu bisa boetao ngaa egraveci sa dhu beꞌa ladhe miu paꞌegravekitaruu boe degravenge Jaꞌa

5 Jaꞌa sama segravemi ajꞌu anggor ca kapuaMiu nuka segravemi dadana negravengu De dhegraveudhu paꞌegraveki taruu degravenge Jaꞌa aa Jaꞌa paꞌegravekidegravenge negravengu kahegravei na negravengu egraveci egraveegravena kadegravenge dadana dhu hua ae-ae Te ladhemiu paꞌegraveki taruu boe degravenge Jaꞌa miu bisaboe tao ngaa-ngaa dhu beꞌa 6 Dhegraveu dhupaꞌegraveki boe taruu degravenge Jaꞌa negravengu cakaraadadana egraveci dhu guna heka Dadana segravemiegraveegravena dhegraveu poro eele segravena ka pamangoeele ne Hegraveia pakaboko ho core asa dꞌaraai tunu pakegravepu si 7 Te ngaa ladhe miupaꞌegraveki paꞌegravera-egravera degravenge Jaꞌa taruu aa LiiHolo-Nori Jaꞌa pea taruu egravetu dꞌara miu nangaa dhu miu manegravengi mi Ama LamatuaNa tao hia miu

8 Ladhe miu tao jꞌara dhu beꞌa ae-aesama segravemi dadana egraveci dhu hua ae-aeegraveegravena ka dhu dedꞌe padedha-dedha Ama

Lamatua Degravenge jꞌara neꞌe miu padꞌelokahegravei na miu ana madhutu Jaꞌa

9 Segravemi mia Ama sue Jaꞌa segravemi egraveegravenakahegravei Jaꞌa sue miu Miu hudꞌi paꞌegraveki kupaꞌegravera-egravera degravenge Jaꞌa segravena ka Jaꞌa bisapadꞌelo degravenge miu sasue Jaꞌa 10 Ladhemiu tao madhutu lii paredha Jaꞌa segravera namiu paꞌegraveki taruu degravenge Jaꞌa hegraveia Jaꞌa bisapadꞌelo sasue Jaꞌa mi dedha miu Egraveegravenanuka segravemi Jaꞌa tao madhutu lii paredhaAma Ku hegraveia Na padꞌelo sasue Na taruumidedha Jaꞌa

11 Karegravei negraveti uru ka Jaꞌa peka degravengemiu jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra segravena ka dꞌaramiu karejꞌe-karae sama segravemi dꞌara JaꞌaTe madhutu dadꞌegravei Jaꞌa dꞌara miu hudꞌikarejꞌe dhu degravenge boe too-lane 12 Liiparedha Jaꞌa segravemi neꞌe ka miu hudꞌi pasueku egraveci degravenge egraveci sama segravemi Jaꞌa sue miu13 Ladhe dhegraveu egraveci sadia madhe segravena kaangalai na bisa mamuri negravengu tatu suetareꞌa-reꞌa angalai na Abhu boe sasuedhu risi eele hari segravemi egraveegravena 14 Ladhemiumadhutu paredha Jaꞌa taruu miu jꞌajꞌiangalai Jaꞌa 15 Jaꞌa paroa heka miu nalsquoana pua-paleharsquo Jaꞌa Te ana pua-palehaegraveci neꞌa iia boe dadꞌegravei lamatua na Tengaa Jaꞌa paroa miu na lsquoangalairsquo Jaꞌa lulaJaꞌa bhoke patalele le aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Kupeka le degravenge Jaꞌa 16Miu pili boe Jaꞌa Tengaa Jaꞌa ka dhu pili kore aa dedꞌe miu hopakako sasabꞌa ne De miu hudꞌi lami taojꞌara beꞌa ae-ae dhu taha nare negravebhu Egraveegravenanuka segravemi ajꞌu anggor ca kapua dhuhuanabeꞌa taruu Ladhe miu tao ka segravemi egraveegravenana ngaa dhu miu manegravengi mi Ama Kutatu Na tao hiamiu 17De dhu Jaꞌa paredhamiu segravemi neꞌe ka miu hudꞌi pasue ku egravecidegravenge egravecirdquo

Dhegraveu rai-haha dꞌegravei boe dhegraveu unuLamatua Yesus

18 Yesus lii tabha hari na ldquoLadhe dhegraveuegravetu rai-haha ne dꞌegravei boe miu na sanegravedꞌete karegravei negraveti uru ka regravengu dꞌegravei boe Jaꞌa19 Ladhe miu sama segravemi dhegraveu leo egravetu rai-haha ne tatu ra sue miu Te ngaa miusama boe degravenge regravengu Te Jaꞌa dhu hagꞌekore le miu segravena ka cegraveri eele miu negravetiregravengu Negraveti egraveegravena ka regravengu dꞌegravei boe miu

151 Egravetu dꞌara Sasuri Lii Pajaji Uru Tegraveka dhegraveu dhu suri segravera dꞌegravei pasoro suku Israꞌel degravenge ajꞌu anggor ca kapuado oka anggor egraveci (Ladhe Sasuri Lii Sodꞌa Koa-Kio 808-16 Yesaya 51-7 Yermia 221 Yeskial 151-8 1910-14 Hosea 101degravenge sasuri dhu leo kahegravei) Te ngaa suku-suku Israꞌel piku eele negraveti jꞌara Lamatua dhu legraveke Negraveti egraveegravena ka egravetu neꞌeYesus pakasame iisi Na degravenge lsquoajꞌu anggor dhu legravekersquo lula Negravengu sero eele boe jꞌara Lamatua 1512 Yohanis1334 1517 1 Yohanis 323 2 Yohanis 5

Yohanis 1520 175 Yohanis 161620 Baku bhegravelu dhu Jaꞌa peka kore le

degravenge miu na lsquoCa dhegraveu ana pua-paleharisi boe negraveti lamatua narsquo De ladhe regravengupajꞌegravera Jaꞌa tatu ra pajꞌegravera miu kahegraveiLadhe regravengu nanene ka Lii Holo-Nori Jaꞌana regravengu nanene miu kahegravei 21 Egraveegravena nara pajꞌegravera miu lula miu dhu paꞌegraveki degravengeJaꞌa Te regravengu tadhe boe Negravengu dhu puaJaꞌa kahegravei 22 Ladhe Jaꞌa dhae padhai liikegravedhi megraveka degravenge regravengu aa padꞌelo jꞌaramamuri dhu legraveke mi regravengu na ra pangeetaruu na regravengudegravenge boe sala ngaa-ngaaTe ngaa Jaꞌa mai le aa padhai degravenge regravengusegravemi egraveegravena De ladhe regravengu tao sala naregravengu abhu boe jꞌara ho peka na lsquoWee Jiꞌise ngeꞌa boe na dhu jiꞌi tao segravera salarsquo

23 Dhegraveu dhu dꞌegravei boe Jaꞌa negravengu dꞌegravei boeAma Ku kahegravei 24 Jaꞌa tao kegravedhi le tadhamalaa rupa-rupa egravetu katanga madha radhu dhegraveu leo tao regravedhi megraveka Ladhe Jaꞌatao boe jꞌara segravera sa regravengu sala boe kahegraveiladhe roꞌo boe segravemi rare Jaꞌa Aa te ngaaregravengu dhu regravedhi le tadha malaa dhu Jaꞌatao segravera Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa regravengudꞌegravei boe Jaꞌa aa dꞌegravei boe Ama Ku egravetu sorgakahegravei 25 Te ngaa jꞌara seꞌe se dhu jꞌajꞌi lesegravena ka madhutu ngaa dhu suri tegraveke egravetudꞌara Atora Ama Lamatua dhu peka nalsquoRegravengu dꞌegravei boe Jaꞌa Aa te ngaa nanasaregravengu seꞌe degravenge boe kolo-kapuarsquo

26 Te ngaa Dhegraveu Era Sarai-Maena egraveegravenaneo mai Negravengu egraveegravena nuka Roh dhu taomiu meꞌa megraveu ngaa dhu legraveke Na mai negravetiAma Ku Ladhe Jaꞌa laku le asa Ama Ku peJaꞌa hia Roh Namai asa miu Na lole degravengemiu lula-negraveti Jaꞌa 27 Egraveegravena na miu pekadegravenge dhegraveu lula-negraveti Jaꞌa kahegravei lula miubera-bera degravenge Jaꞌa karegravei negraveti uru jꞌara ka

161 Jaꞌa peka le jꞌara seꞌe degravenge miu segravena

ka miu baku pakajꞌegraveu negraveti Jaꞌa 2 Egraveegravenana dhegraveu Yahudi segravera babegravege eele miunegraveti dꞌara egravemu sabajꞌa ra Mesa boejꞌara neꞌe di te begraveli-camegravedꞌa dꞌai lodꞌo naladhe dhegraveu pamadhe miu ra pangee naregravengu tao jꞌara dhu legraveke hia Ama Lamatua3 Regravengu tao miu segravemi egraveegravena lula regravengutadhe iia boe Jaꞌa Aa regravengu tadhe boe AmaKu kahegravei 4 Te ngaa Jaꞌa peka le jꞌara seꞌedegravenge miu segravena ka legravepa lodꞌo limuri ladhejꞌajꞌi miu bisa sanegravedꞌe na Jaꞌa dhu pekamema le Te ngaa Jaꞌa peka uuru megraveka

degravenge miu lula Jaꞌa bera-bera degravenge miuerardquo

Sasabꞌa-laꞌa Roh Lamatua5 Yesus ajꞌa tabha hari peka na ldquoLimuri

ne Jaꞌa neo legravepa asa Negravengu dhu pua Jaꞌamai asa rai-haha ne Te ngaa abhu boe negravetimiu ca dhegraveu sa dhu karegravei na lsquoAma neolamu miarsquo 6 Lula Jaꞌa dhu peka le degravengemiu negraveti egraveegravena ka dꞌara miu susa 7 Tengaa ngaa dhu Jaꞌa peka degravenge miu nelegraveke tareꞌa Ladhe Jaꞌa laku na miu abhubabeꞌa na Te ladhe Jaꞌa laku boe Dhegraveu EraSarai-Maena egraveegravenamai boe padꞌelo jꞌara hiamiu Te ngaa ladhe Jaꞌa laku na Jaꞌa hiaNemai degravenge miu

8 Pe ladhe Na mai Na bhoke ngangeedhegraveu egravetu rai-haha ne ka reꞌa na dꞌaradegravenge tatao ra sala Na pamako si segravenaka regravengu madhutu jꞌara mamuri dhu legravekeAa Na pasanegravedꞌe regravengu na ladhe Lamatuapamaꞌegravete lii langu ra peka na regravengu sesala do sala boe 9 Dhegraveu Era Sarai-Maenaegraveegravena padꞌelo sasala ra lula regravengu legraveka boeJaꞌa 10 Negravengu padꞌelo jꞌara mamuri dhulegraveke kahegravei Lula Jaꞌa legravepa asa Ama Kuegraveegravena na miu megravedhi heka Jaꞌa Negraveti egraveegravenaka Dhegraveu Era Sarai-Maena ne mai gati Jaꞌa11 Negravengu peka kahegravei na Ama Lamatuapamaꞌegravete lii langu dhegraveu degravenge mola lulaLamatua dhu pamaꞌegravete nare le lii langudhegraveu aae nidhu dhu paredha rai-haha ne

12 Abhu jꞌara ae era dhu Jaꞌa neo pekadegravenge miu te ngaa neꞌe ne miu dhae bisamegraveka meꞌa 13 Te ngaa ladhe Roh dhupadꞌelo jꞌara-jꞌara dhu legraveke egraveegravena mai kaNegravengu padꞌelo jꞌara segravena ka miu bisa meꞌajꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu legraveke Negravengu padhai liiboe negraveti dꞌara Na mesa te ngaa aaꞌi-aaꞌidhu Na tadegravengi segravera mai negraveti Ama KuNegravengu neo peka degravenge miu kahegravei ngaadhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi 14Negravengu neo dedꞌeJaꞌa padedha-dedha lula Na neo bhokepatalele aaꞌi hia miu jꞌara dhu legraveke lula-negraveti Jaꞌa 15Aaꞌi-aaꞌi dhu unu Ama Ku unuJaꞌa kahegravei Negraveti egraveegravena ka Jaꞌa peka deo naRoh Lamatua egraveegravena na bhoke patalele aaꞌimegraveu-megraveu jꞌara dhu legraveke lula-negraveti Jaꞌa aapadꞌelo degravenge miurdquo

Dꞌara miu hudꞌi susa uru ku heka abhukarejꞌe kegravena

16 Yesus tuhu hari lii padhai peka naldquoNegravebhu heka miu megravedhi heka Jaꞌa Te

1520 Mateos 1024 Lukas 640 Yohanis 1316 1525 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3519 695

Yohanis 1617 176 Yohanis 173ngaa negravebhu boe kahegravei miu megravedhi hariJaꞌardquo

17 Ka ana madhutu Na cahagꞌe papekaegraveci degravenge egraveci aku regravengu na ldquoAꞌabhu Amaegraveegravena ngaa kegravena Ka peka na lsquoNegravebhuhekamiu megravedhi heka Jaꞌa Te ngaa negravebhu boekahegravei miu megravedhi hari Jaꞌarsquo Aa nga taoka Na padhai lii na lsquoLula Jaꞌa neo lakuasa Ama Kursquordquo 18 Hegraveia ra pakaregravei pekana ldquoAꞌabhu Na ngaa dhu peka na lsquonegravebhuhekarsquo Egravedhi teꞌa boe sasoa nardquo

19 Te ngaa Yesus dhu neꞌa regravengu neokaregravei Ne ca jꞌara Hegraveia Na karegravei aku Negravenguna ldquoDeo na Jaꞌa peka na lsquoNegravebhu heka miumegravedhi heka Jaꞌa Te ngaa negravebhu boe miumegravedhi hari Jaꞌa kahegraveirsquo Miu pakaregravei segravemiegraveegravena si

20 Beꞌa kahegravei ladhe miu neo meꞌa segravemiegraveegravena Jaꞌa neo peka degravenge miu kahegravei segravemineꞌe egraveegravena na miu tangi degravenge dꞌara susate ngaa dhegraveu leo egravetu rai-haha ne karejꞌe-karae Masi ka dꞌaramiu susa te ngaa egraveegravenana dꞌara miu karejꞌe-karae hari 21 Jꞌara nesama segravemi bhegraveni ca dhegraveu kabake pegravedꞌa dꞌailodꞌo neo nara iisi Dꞌara na rasa bia luladꞌai lodꞌo jꞌajꞌegravera na kegravena Te ngaa ladhenara iisi nare na jꞌajꞌegravera na ele Te dꞌarana karejꞌe lula abhu dhegraveu hiu egraveci dhu maiasa rai-haha 22 Segravemi egraveegravena kahegravei degravengemiu Neꞌe ne miu tangi degravenge dꞌara susaTe ngaa negravebhu-negravebhu Jaꞌa mai paraga haridegravenge miu ka dꞌara miu jꞌajꞌi hari karejꞌe-karae Aa ladhe jꞌara ne jꞌajꞌi abhu boe cadhegraveu sa dhu bisa bhabhae rare dꞌara karaemiu

23 Aa ladhe jꞌara segravemi segravera jꞌajꞌi miupakaregravei heka ngaa-ngaa degravenge JaꞌaTareꞌa Jaꞌa peka hari degravenge miu kegravena nasadꞌi miu manegravengi ngaa egraveegravena ka negraveti AmaKu pake kolongara Jaꞌa egraveegravena na Negravengutao segravemi egraveegravena hia miu 24 Toke dꞌai sangeneꞌe miu dhae manegravengi megraveka ngaa-ngaapake kolongara Jaꞌa De manegravengi la segravenaka miu abhu Degravenge jꞌara ne dꞌara miubisa karejꞌe tareꞌa-reꞌardquo

Lamatua Yesus segi aaꞌi le koasa egravetu rai-haha ne

25 Yesus padhai lii tabha hari peka naldquoToke dꞌai sange neꞌe Jaꞌa tema ajꞌa-norimiu pake lii pakasame Te ngaa begraveli-camegravedꞌa dꞌai lodꞌo na Jaꞌa ajꞌa miu pake

heka lii pakasame Te Jaꞌa neo peka mola-mola lula-negraveti Ama Ku 26 Ladhe lodꞌoegraveegravena dꞌai na miu mesa mi dhu sabajꞌa homanegravengi mi Ama Ku pake kolongara JaꞌaBaku dhoka Jaꞌamesa Ku di dhu sabajꞌa hiamiu 27 Te Ama Ku sue miu lula miu sueJaꞌa Aa miu meꞌa megraveu na Ama Lamatuaka dhu pua Jaꞌa 28Uru egraveegravena Jaꞌa tegraveke eeleAma Ku ho mai pea taha egravetu rai-haha neTe ngaa limuri ne Jaꞌa neo tegraveke eele rai-haha ne ho laku pea paꞌegraveci hari degravengeNerdquo

29 Tadegravengi rare segravemi neꞌe hegraveia anamad-hutu Yesus se lii aku regravengu na ldquoDe neꞌene Ama padhai lii mola-mola kegravena aaajꞌa-nori pake heka lii pakasame 30 Jiꞌingeꞌa na Ama dhu meꞌa aaꞌi megraveu jꞌara-jꞌara Dhegraveu parluu heka segraveku Ama degravengekaregravei ngaa-ngaa lula Ama dhumeꞌa uru lengaa dhu ra neo karegravei aa lii dhaa na tasameramia Jꞌara ne peka degravenge jiꞌi na Amamai negraveti Ama Lamatuardquo

31 Hegraveia Yesus karegravei aku Negravengu naldquoTareꞌa do Limuri ne miu legraveka Jaꞌa do32 Segravemi neꞌe Negravebhu boe mulai ciki-dikine miu aaꞌi-aaꞌi mi rai pacebꞌa Ca dhegraveu-dhegraveu ka rai tegraveke eele Jaꞌa mesa-mesa kuho laꞌe luꞌu Masi ka segravemi egraveegravena Jaꞌa mesaku boe lula Ama Ku bera-bera degravenge Jaꞌa33 Jaꞌa peka tegraveke le jꞌara se degravenge miusegravena ka dꞌara miumera-milu lula miu dhupaꞌegraveki degravenge Jaꞌa Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveuegravetu rai-haha ne pasusa degravenge pajꞌegravera miuTe ngaa paꞌegravera dꞌara miu lula Jaꞌa segi aaꞌile koasa aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha nerdquo

17Lamatua Yesus manegravengi-mangajꞌi hia

Negravengu unu Na1-2 Ropa Yesus padhai lii nare hegraveia Na

ladhe asa dedha-liru ka sabajꞌa peka naldquoAma Pasue Lodꞌo dꞌai kegravena ho Ama

dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha Jaꞌa ne AnaAma Ama dhu pangegravedꞌu Jaꞌa hak segravena kalalau-laloꞌo dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha neAma hia hak ne segravena ka Jaꞌa hia mamuridhu legraveke dhu maꞌegravete boe mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu Ama pangegravedꞌu mai ho jꞌajꞌi dhegraveuJaꞌa De neꞌe ne Jaꞌa manegravengi segravena kaAma dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha ho padꞌelodadedha Ama 3 Jꞌara abhu mamuri dhulegraveke dhu maꞌegravete boe segravemi neꞌe dhegraveu

1623 Sabajꞌa ldquopake kolongara Jaꞌardquo sasoa na egravedhi sabajꞌa madhutu dadꞌegravei Yesus Egravedhi degravenge hak ho ldquopakekolongara Yesusrdquo ladhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Na ladhe egravedhi mamuri paꞌegraveki taruu degravenge Ne ladhe egravedhi nanene Negravengudegravenge parcaya na Negravengu madhe ho saku eele sasala-sasigo egravedhi De ldquopake ngara Yesusrdquo egraveegravena sama boe degravenge sadꞌildquoale ngara Yesusrdquo di

Yohanis 174 177 Yohanis 1724hudꞌi tadhe Ama Ku nuka Ama Lamatuadhu legraveke Dhu leo aadꞌo Aa regravengu hudꞌitadhe ku Jaꞌa kahegravei nuka Yesus Kristusdhu Ama pua mai asa rai-haha ne 4 Jaꞌapadꞌelo le dadedha Ama egravetu rai-haha neJaꞌa paꞌegravele le sasabꞌa dhu Ama pangegravedꞌumiJaꞌa 5 Uru egraveegravena lodꞌo Egravedhi pajꞌajꞌi megravekarai-haha ne Jaꞌa bera-bera le degravenge AmaLodꞌo egraveegravena dadedha Jaꞌa egraveci egraveegravena ka degravengedadedha Ama Neꞌe ne Jaꞌa neo legravepa hariasa Ama De Jaꞌa manegravengi ho Ama dedꞌeJaꞌa padedha-dedha segravena ka dadedha Jaꞌasama segravemi uru egraveegravenardquo

Lamatua Yesus sabajꞌa hia ana madhutuNa

6 Yesus tuhu hari lii sabajꞌa peka naldquoAma hia le dhegraveu egravetu rai-haha ne jꞌajꞌidhegraveu Jaꞌa Jaꞌa ajꞌa-nori si ho regravengu tadheAma Regravengu jꞌajꞌi dhegraveu Ama hegraveia Amapangegravedꞌu si jꞌajꞌi unu Jaꞌa kahegravei Ka ra taomadhutu Lii Holo-Nori Ama 7 Limuri nereꞌa le na jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhuAmapangegravedꞌumi Jaꞌa segravera kapua ra negraveti Ama 8 Te Jaꞌaajꞌa kore le regravengu Lii Holo-Nori dhu Amahiami Jaꞌa Regravengu segravemi rare kahegravei Lii Holo-Nori seꞌe Reꞌa kahegravei na Jaꞌamai negraveti AmaKa ra parcaya na Ama ka dhu pua Jaꞌamaiasa rai-haha ne

9 Jaꞌa sabajꞌa hia regravengu Neꞌe ne Jaꞌasabajꞌa boe hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane Te ngaa Jaꞌa sabajꞌa hia dhegraveu-dhegraveudhu Ama pangegravedꞌu mi Jaꞌa te regravengu seunu Ama 10 Te aaꞌi-aaꞌi unu Jaꞌa segraverasa unu Ama kahegravei Aa aaꞌi-aaꞌi unu Amasegravera sa unu Jaꞌa kahegravei Ka dhegraveu unu Jaꞌase dhu dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha 11 Jaꞌapea boe taruu egravetu rai-haha ne lula negravebhuheka Jaꞌa legravepa hari asa Ama Ku Te ngaadhegraveu se hudꞌi pea taruu egravetu rai-haha neAma dhu mola-megraveci Jaꞌa manegravengi segravenaka Ama ladhe-leru si pake koasa dhu Amapangegravedꞌu le mi Jaꞌa Jaꞌa manegravengi kahegravei horegravengu paꞌegraveki jꞌajꞌi mi egraveci nuka segravemi Jaꞌapaꞌegraveki jꞌajꞌi mi egraveci degravenge Ama 12 Karegraveinegraveti Jaꞌa egravetu rai-haha ne bera-bera degravengeregravengu Jaꞌa leru si lula regravengu jꞌajꞌi le dhegraveuAma Jaꞌa jꞌaga aa sanoro si segravena ka regravengupaꞌegraveki taruu degravenge Ama Abhu boe dhuele Dhodhoka Yudas di dhu cegraveri eelemadhutu ngaa dhu suri egravetu dꞌara SasuriAma Lamatua karegravei negraveti uru egraveegravena

13 Limuri ne Jaꞌa neo legravepa hari asa AmaJaꞌa peka le jꞌara seꞌe lodꞌo Jaꞌa egravetu rai-hahane era Degravenge segravemi neꞌe dhegraveu unu Jaꞌa

se dꞌara regravengu bisa karejꞌe-karae taruusama segravemi dꞌara Jaꞌa 14 Jaꞌa dhu peka-padhai le degravenge regravengu Lii Holo-Nori AmaDhegraveu leo egravetu rai-haha tegraveka dꞌara degravengedhegraveuunu Jaꞌa lulamamuri dhegraveu Jaꞌa samaboe degravenge mamuri regravengu Jaꞌa segravemi egraveegravenakahegravei te Jaꞌa sama boe segravemi dhegraveu leo egraveturai-haha ne 15 Ladhe Jaꞌa sabajꞌa Jaꞌamanegravengi boe ho Amamore si negraveti rai-hahane Aadꞌo Te ngaa Jaꞌa manegravengi ho Amajꞌaga si segravena ka ra pakajꞌegraveu negraveti bhabhelu16Regravengu sama boe degravenge dhegraveu leo egravetu rai-haha ne egraveci egraveegravena ka degravenge Jaꞌa dhu samaboe kahegravei degravenge dhegraveu leo egravetu rai-haha ne

17 Pake ngaa dhu legraveke segravena ka pamegraveudꞌara ra Te dhu legraveke ka Lii Holo-NoriAma 18 Ama ka dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne Ka Jaꞌa pua-paleha regravengu kahegraveisegravemi egraveegravena segravena ka regravengu mamuri pale-legraveme egravetu talora aae dhegraveu rai-haha 19 Jaꞌajꞌaga ngiꞌu Jaꞌa ho mola-megraveci taruu hia miAma Degravenge jꞌara neꞌe dhegraveu unu Jaꞌa jꞌagamamuri ra kahegravei segravena kamola-megraveci hiamiAma Te Lii Holo-Nori Ama dhu legraveke dhutao si ho ra saraka mamuri regravengu katememi Amardquo

Lamatua Yesus manegravengi-mangajꞌi hiadhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi

20 Yesus tuhu hari lii manegravengi-mangajꞌiNa aku Negravengu na ldquoJaꞌa sabajꞌa mesa boehia mi dhegraveu limuri neꞌe di te ngaa hiaregravengu dhu lodꞌo limuri dhu parcaya Jaꞌakahegravei lula lii padhai dhegraveu seꞌe

21 Ama Jaꞌamanegravengi segravena ka regravengu aaꞌi-aaꞌi ra bisa paꞌegraveki jꞌajꞌi mi egraveci sama segravemiEgravedhi paꞌegraveki jꞌajꞌi egraveci Jaꞌa manegravengi segravenaka regravengu jꞌajꞌi egraveci degravenge Egravedhi ho hudꞌi laadhegraveu rai-haha ne bisa parcaya na Amaka dhu pua-paleha Jaꞌa 22 Ama padꞌelole dadedha Jaꞌa mi dhegraveu segravera Ka Jaꞌadedꞌe le regravengu padedha-dedha sama segravemiJaꞌa Degravenge jara neꞌe regravengu paꞌegraveki jꞌajꞌiegraveci sama segravemi Egravedhi kahegravei jꞌajꞌi egraveci 23 Jaꞌapaꞌegraveki degravenge regravengu Ama kahegravei paꞌegravekidegravenge Jaꞌa Regravengu hudꞌi paꞌegraveki jꞌajꞌi egravecisegravemi egraveegravena ku toke ra mamuri dꞌara egravecidegravenge beꞌa Te ladhe regravengu mamuri dꞌaraegraveci segravemi egraveegravena dhegraveu leo egravetu rai-haha nereꞌa na Ama dhu sue si nuka segravemi Amasue Jaꞌa Degravenge jꞌara ne regravengu reꞌa kahegraveina Ama ku dhu pua Jaꞌa

24 Ama Jaꞌa dꞌegravei segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu Ama pangegravedꞌu le mi Jaꞌa bera-beradegravenge Jaꞌa Te Jaꞌa neo segravena ka regravengu

1712 Lii Sodꞌa Koa-Kio 419 Yohanis 1318

bisa ladhe regravedhi Ama dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha Te Ama sue Jaꞌa mema-mema lelodꞌo Egravedhi dhae pajꞌajꞌi megraveka rai-haha ne

25 Ama Pasue dhu dꞌara mola Te ngaadhegraveu egravetu rai-haha ne tadhe boe Ama Jaꞌatadhe Ama Aa dhegraveu unu Jaꞌa reꞌa kahegraveina Ama ka dhu pua Jaꞌa mai asa rai-hahane 26 Jaꞌa dhu peka le degravenge regravengu Amane Cee Aa egraveegravena na Jaꞌa loe boe peka degravengeregravengu segravemi egraveegravena lula Jaꞌa dꞌegravei ho regravengureꞌa megraveu sasue Ama Te sasue dhu regravengureꞌa regravedhi neꞌe ne egraveci egraveegravena ka degravenge sasueAma mi dedha Jaꞌa segravena ka hudꞌi laa Jaꞌapaꞌegraveki taruu degravenge regravengurdquo

18Ra kegravepe Lamatua Yesus(Mateos 2647-56 Markus 1443-50 Lukas

2247-53)1 Ropa Yesus manegravengi-mangajꞌi nare

hegraveia laꞌe palere-lere degravenge ana madhutuNa Lasi asa dꞌara oka cue egravetu sebhe lokoKidron

2-3 Lodꞌo egraveegravena kegravetu agama Yahudi segraveradegravenge dhegraveu-dhegraveu negraveti partei agama Parisisaraka mi Yudas sordadꞌu degravenge dhegraveujꞌaga pegraveri-pegraveri Te negravengu neo pahie eeleYesus Yudas neꞌa oka ne kahegravei lula Yesuspakaboko degravenge ana madhutu Na egravetu eraneꞌe pegraveri-pegraveri hari le Ka Yudas si lasiasa oka ne regraveti degravenge obꞌo labhu lanteradegravenge regraveka

4 Aa te ngaa Yesus dhu neꞌa uru le aaꞌi-aaꞌi dhu egraveegravena na jꞌajꞌi Hegraveia ara laꞌe asamadha regravengu ka Na lii peka na ldquoMiutenge ceerdquo

5 Ka ra bꞌala na ldquoJiꞌi tenge dhegraveu egravecingara na Yesus negraveti rae Nasaretrdquo

Ka Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoJaꞌa kaneꞌerdquo Lodꞌo egraveegravena Yudas dhu titu degravengedhegraveu seꞌe Negravengu neꞌe ka dhu pahie Yesus6 Ropa Yesus peka na ldquoJaꞌa ka neꞌerdquo hegraveiadhegraveu se hari kabodho ka ra begravebha

7 Ka Yesus karegravei hari na ldquoMiu tengeceerdquo

Hegraveia dhegraveu se dhaa aku regravengu naldquoYesus dhegraveu Nasaretrdquo

8 Hegraveia Na peka degravenge ra ldquoDeo na Jaꞌapeka kore le na Negravengu ka Jaꞌa ne Deladhe miu tenge Jaꞌa na baku kegravepe dhegraveuleo Hudꞌi si lasirdquo 9 (Negravengu padhai liisegravemi egraveegravena segravena ka pamegraveci degravenge ngaa dhuNegravengu peka negravedhi le na ldquoAma Aaꞌi-aaꞌi

dhu Ama pangegravedꞌu le mi Jaꞌa abhu boe egravecisa dhu elerdquo)

10 Lodꞌo egraveegravena Simon Petrus negraveti degravengesamala iiki egraveci Ka na bete ho neo paredhegraveu Kabegravedhi laa na pare pamaꞌegravete regraveudhilu gꞌana negraveti dhegraveu egraveci (Dhegraveu ne ngarana Malkus Negravengu ne ana pua-paleha negravetikegravetu kapai risi agama Yahudi) 11Ka Yesuspua Petrus aku Negravengu na ldquoWe PetrusPasaluu hari samala egraveu egraveegravena asa dꞌara sopelaꞌe Te Ama Ku dhu peka le na Jaꞌa hudꞌiparaga ku degravenge jꞌajꞌegravera segravemi neꞌe ne Dehudꞌi laa Egraveegravena nuka segravemi Negravengu hia Jaꞌagalaa egraveci dhu isi na pegravedꞌu-egravedꞌu Hudꞌi laaJaꞌa kinu toke egravelerdquo

Lere regraveti Lamatua Yesus asa madha kegravetukapai risi agama

12 Hegraveia komedhaa sordadꞌu degravenge dhegraveujꞌaga aaꞌi-aaꞌi ra kegravepe Yesus ka ra egraveki Ne13 Ka lere regraveti uuru Ne asa Anas Anas neama dhegraveu egravemu Kayafas Tegraveu egraveegravena Kayafasdhu jꞌajꞌi kegravetu kapai risi agama Yahudi14Kayafas neꞌe ka dhu peka negravedhi le degravengeama-ama dhegraveu Yahudi aku negravengu naldquoBeꞌa risi hia miu ladhe dhegraveu egraveci madhepala dhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo

Petrus pasili peka na negravengu tadhe boeLamatua Yesus

15 Simon Petrus dhu madhutu Yesusre limuri palere-lere degravenge ana madhutuYesus egraveci nuka jaꞌa Yohanis ne Lula kegravetukapai risi agama Yahudi tadhe jaꞌa negravetiegraveegravena ka jaꞌa bisa maso kahegravei palere-leredegravenge Yesus asa madha egravemu na 16 Tengaa Petrus titu egravetu liꞌu padegravetu degravengehegravebꞌa tedhe Hegraveia jaꞌa laku asa liꞌu hopeka degravenge dhegraveu bhegraveni egraveci dhu jꞌaga hegravebꞌatedhe ne segravena ka kegraveti Petrus asa dꞌara17 Hegraveia bhegraveni ne karegravei Petrus aku negravenguna ldquoWee Egraveu ne ca dhegraveu ana madhutuDhegraveu negravei sirdquo

Te ngaa Petrus dhaa aku negravengu naldquoAadꞌordquo

18 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge hegraveru pacuhiNegraveti egraveegravena ka dhegraveu madhenga degravenge anapua-paleha segravera dhu titu manyiru ai KaPetrus laꞌe manyiru ai sama-sama degravengeregravengu kahegravei

1811 Mateos 2639 Markus 1436 Lukas 2242 1814 Yohanis 1149-50

Yohanis 1819 179 Yohanis 1837Kegravetu kapai risi agama parisa Lamatua

Yesus(Mateos 2659-66 Markus 1455-64 Lukas

2266-71)19 Lodꞌo egraveegravena kegravetu kapai risi dhui negraveti

agama Yahudi parisa Yesus lula-negraveti aꞌajꞌaNa aa lula-negraveti ana madhutu Na

20 Ka Yesus peka degravenge negravengu akuNegravengu na ldquoJaꞌa peka paledꞌa segravena ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi bisa tadegravengi Jaꞌa tema ajꞌa egravetuera dhu biasa dhegraveu Yahudi egravedhi pakabokonuka egravetu dꞌara egravemu sabajꞌa egravedhi degravenge egravetuEgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi Jaꞌa padhailii pahuni kegravedhi boe 21Nga tao ka egraveu karegraveiJaꞌa Karegravei la dhegraveu-dhegraveu dhu nanene liipadhai Jaꞌa Te tatu reꞌa ngaa dhu Jaꞌapeka-padhairdquo

22 Ropa Na padhai lii segravemi egraveegravena dhegraveujꞌaga egraveci dhu titu egravetu egraveegravena tegravebꞌe Yesus kana peka na ldquoEgraveu baku padhai lii segravemi egraveegravenadegravenge kegravetu kapai risirdquo

23 Ka Yesus bꞌala aku Negravengu na ldquoLadheJaꞌa padhai lii sale na padꞌelomia dhu salenegraveti lii padhai deo na Te ngaa ladhe Jaꞌapeka legraveke nga tao ka egraveu tegravebꞌe Jaꞌardquo

24 Egravele ka Anas pua dhegraveu lere Ne asaKayafas dhu jꞌajꞌi kegravetu kapai risi agamaYahudi Lodꞌo lere regraveti Ne Yesus dhu raegraveki era

Petrus pasili hari peka na negravengu tadheboe Lamatua Yesus

25 Lodꞌo egraveegravena Simon Petrus titumanyiru ai era Ka dhegraveu leo dhu egravetu egraveegravenakaregravei ne aku negravengu na ldquoEgraveu ne ca dhegraveunegraveti ana madhutu Dhegraveu negravei sirdquo

Te ngaa Petrus pasili peka na ldquoAadꞌordquo26 Egravetu era neꞌe abhu kahegravei dhegraveu sabꞌa

egraveci negraveti kegravetu kapai risi agama YahudiNegravengu ne paꞌaꞌari kahegravei degravenge dhegraveu dhuPetrus pare pamaꞌegravete regraveu dhilu na Hegraveiadhegraveu ne karegravei Petrus peka na ldquoWaa Deona egraveu ne egravetu dꞌara oka negravei si Te jaꞌa kegravedhiegraveu egravetu negraveirdquo

27 Te ngaa Petrus pasili hari hegraveia manukokotoo degravenge

Lamatua Yesus egravetumadha gubernur Pila-tus

(Mateos 271-211-14 Markus 151-5Lukas 231-5)

28 Dꞌara madꞌae aae era lere regraveti Yesusnegraveti Kayafas asa egravemu jabatan gubernur egravetu

benteng sordadꞌu Roma Dhegraveu Yahudi semaso boe asa egravemu dhegraveu Roma te egraveegravenapakajꞌalu regravengu Te ladhe ra maso naregravengu bisa boe raꞌa pesta Paska 29 Hegraveiagubernur Pilatus laꞌe asa liꞌu paraga degravengedhegraveu Yahudi se Ka na karegravei aku negravenguna ldquoMiu pegraveci sasala ngaa mi dedha Dhegraveuneꞌerdquo

30 Hegraveia ra bꞌala peka na ldquoSegravemi neꞌeama Ladhe Negravengu ne dhegraveu bhelu-katubꞌaboe na tatu jiꞌi mai boe asa madha amaNgaa hari jiꞌi mai saraka Ne asa kacui-aaiamardquo

31 Ka gubernur peka degravenge dhegraveu sena ldquoSegravemi neꞌe Hudꞌi laa miu ka dhuuri lii langu Na madhutu atora miu dhegraveuYahudirdquo

Hegraveia ama-ama dhegraveu Yahudi se peka naldquoBisa boe ama Jiꞌi dhegraveu Yahudi degravengeheka hak ho pamaꞌegravete hahuku madheDhoka miu dhegraveu paredha Roma di dhudegravenge hak egraveegravenardquo 32 (Lii padhai lii regravenguegraveegravena palegraveke degravenge lii padhai dhu uru egraveegravenaYesus peka negravedhi le Te Negravengu dhu pekale degravenge dhegraveu unu Na segravera na Negravengumadhemadhutu jꞌara paredha Roma nukara paku Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha)

33 Hegraveia gubernur maso hari asa dꞌarabenteng sordadꞌu Ka na paroa Yesus hegraveiana karegravei peka na ldquoEgraveu ne dhegraveu aae dhegraveuYahudi dordquo

34 Te ngaa Yesus karegravei ne aku Negravengu naldquoAma ka peka segravemi egraveegravena do abhu dhegraveu leoka dhu peka degravenge ama lula-negraveti Jaꞌardquo

35 Hegraveia gubernur dhaa na ldquoEee Jaꞌa nedhegraveu Yahudi boe Ana kabarai EgraveumesaMuka dhu saraka Egraveu Ngaa hari kegravetu agamaYahudi segravera Egraveu ne tao sala ngaa Egraveu pekasegravekurdquo

36 Ka Yesus peka na ldquoJaꞌa ne dhegraveu aaeboe negraveti rai-haha ne Te ladhe Jaꞌa jꞌajꞌidhegraveu aae sama segravemi egraveegravena tatu dhegraveu-dhegraveuJaꞌa palabꞌa le ka dhegraveu Yahudi kegravepe boeJaꞌa Tareꞌa Jaꞌa ne Dhegraveu Aae Te ngaa cadhegraveu sa egravetu rai-haha ne dedꞌe boe Jaꞌardquo

37 Hegraveia gubernur karegravei hari peka naldquoDe Egraveu ne Dhegraveu Aae dordquo

Ka Yesus dhaa aku Negravengu na ldquoAma unumu ka dhu peka na Jaꞌa ne Dhegraveu AaeDhu legraveke ka rara iisi Jaꞌa ne segravena ka jꞌajꞌiDhegraveu Aae Jaꞌa mai asa rai-haha ne ho jꞌajꞌiDhegraveu Aae segravena ka Jaꞌa peka-padhai jꞌara-jꞌara dhu legraveke Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu kegravepe

1828 Benteng era pea sordadꞌu Roma madhutu lii Latin na praetorium 1832 Yohanis 314 1232-33

Yohanis 1838a 180 Yohanis 1915paꞌegravera jꞌara-jꞌara dhu legraveke regravengu segravera kadhu nanene Jaꞌardquo

38a Ka gubernur karegravei peka na ldquoDhulegraveke egraveegravena segravemi ngaa sardquo

Ra pamaꞌegravete hahuku madhe mi LamatuaYesus

38b Ropa gubernur Pilatus padhai liinare hegraveia kalua hari laꞌe asa dhegraveu Yahudisegravera Ka na peka ldquoJaꞌa parisa le Negravengu tengaa abhu boe sasala Na egraveci sa

39 Te ngaa miu dhu tema le tegraveu mai-tegraveumai lodꞌo dꞌai pesta Paska segravemi neꞌe jaꞌapatabuli ana begravedho ca dhegraveu hia miu Detegraveu neꞌe moꞌo segravena ka jaꞌa patabuli dhegraveuaae Yahudi miu do tasamiardquo

40 Ka aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo-parodha pekana ldquoBaku patabuli Dhegraveu egraveegravena PatabuliBarabas dirdquo Barabas ne ca dhegraveu dhubhelu titu kegravenadagger

191 Egravele egraveegravena ka gubernur Pilatus pua

sordadꞌu na lasi kalabhe Yesus pake gui2-3 Aa sordadꞌu seꞌe rare kalai ajꞌu pad-hudhu kahegravei ho egravenyu tao solo Ka ra lalilusolo ne mi kegravetu Yesus nuka segravemi regravenguneo dedꞌe dhegraveu aae hiu dhu pake solo dhegraveuaae Aa te ngaa sasoa na ra neo pahahe Nedi Hegraveia ra papake Yesus kodho madheraegraveci dhu mea sanama mangegraveru nuka segravemidhegraveu aae biasa pake Aa ra sasei Ne pekana ldquoTabea dhegraveu aae Yahudirdquo Sordadꞌu setegravebꞌe Ne gꞌana-kariu kahegravei

4 Ka gubernur laꞌe hari categraveka pekadegravenge dhegraveu ae segravera aku negravengu na ldquoSegravemineꞌe Jaꞌa kegraveti Ne asa liꞌu hia miu Te ngaamiu hudꞌi meꞌa ku na jaꞌa parisa kore lete ngaa abhu boe sasala Na egraveci sardquo 5 Roparegraveti Yesus asa liꞌu Negravengu dhu pake era solopadhudhu degravenge kodhomadhera dhumeasanamamangegraveru Hegraveia gubernur lii degravengedhegraveu ae se peka na ldquoLadhe ku Dhegraveu nerdquo

6 Ropa kegravetu agama degravenge dhegraveu mad-henga Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi segraveraladhe regravedhi Yesus hegraveia ra paꞌoo-parodhapalere-lere peka na ldquoPamadhe Ne Pakuegravetu ajꞌu palolo-palegravebhardquo

Te ngaa gubernur peka degravenge ra akunegravengu na ldquoHudꞌi laa miu ka dhu megraveti Nelami pamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebhaTe jaꞌa abhu boe sasala Na egraveci sa dhupalegraveke degravenge hahuku madherdquo

7 Dhegraveu Yahudi dhaa aku regravengu na ldquoJiꞌidegravenge Atora negraveti Ama Lamatua MadhutuAtora ne Dhegraveu ne hudꞌi madhe ku lula Nadedꞌe iisi Na jꞌajꞌi Ana Ama Lamatuardquo

8 Ropa gubernur tadegravengi lii padhai rahegraveia asa na madhaꞌu 9 Ka laꞌe hari asadꞌara benteng hegraveia na karegravei Yesus pekana ldquoEgraveu ne dhegraveu miardquo Te ngaa Yesusbhoka boe hegravebꞌa

10 Ka gubernur jegraveke Yesus peka naldquoEeh Nga tao ka Egraveu bꞌala boe jaꞌa Egraveu dhumeꞌa si Jaꞌa ne degravenge koasa pamadhe Egraveudo patabuli Egraveurdquo

11 Hegraveia Yesus bꞌala peka na ldquoSegravemi neꞌeama Ladhe ama dhu degravenge koasa segravemiegraveegravena na lula ama abhu koasa negraveti AmaLamatua egravetu sorga Te dhodhoka Negravengudi dhu hia ama koasa egraveegravena segravena ka taongaa egraveci sa hia mi Jaꞌa ne Te ngaa dhegraveudhu saraka Jaꞌa asa ama regravengu segravera ka dhupasae sasala bia risirdquo

12 Karegravei negraveti egraveegravena ka gubernur tengejꞌara ho patabuli Yesus Te ngaa dhegraveuYahudi se paꞌoo palere-lere aku regravengu naldquoLadhe ama patabuli Dhegraveu ne tatu amadhu paꞌangalai boe degravenge dhegraveu aae kapaiKeser Te dhegraveu dhu dedꞌe ngiꞌu na jꞌajꞌidhegraveu aae negravengu egraveegravena labꞌa Keserrdquo

13 Ka ropa gubernur tadegravengi lii padhaidhegraveu se hegraveia na pua regraveti Yesus asa liꞌuKa gubernurmadhegravedi egravetu kaderapamaꞌegravetelii egravetu era egraveci dhu ra pangare na ldquoTanaLapang negraveti Hadhu Kabelardquo (Madhutu liiAram ngara na Gabata)

14 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge Lodꞌo SadiaKalela Paska Pe dꞌara lodꞌo titu mera sagubernur peka degravenge dhegraveu Yahudi segraveraaku negravengu na ldquoLadhe ku laa Negravengu nedhegraveu aae miurdquo

15 Te ngaa regravengu asa hoe paꞌoo-parodhapeka na ldquoMegraveti Ne asa liꞌu mai PamadheNe Paku Ne asa ajꞌu palolo-palegravebhardquo

dagger 1840 Dhegraveu dhu bhelu titu kegravena egravetu lii Yunani abhu dua sasoa nuka 1) parapo dhu manaꞌu megravedha-panyau dhegraveudegravenge jꞌara laka-seti aa 2) dhegraveu dhupake regraveka ho babegravega eele dhegraveu paredha Roma Egravetu Lukas 2319 peka na Barabas nepamadhe dhegraveu degravenge labꞌa dhegraveu paredha Roma kahegravei 191 Sordadꞌu Roma pake gui dhu egravepi negraveti kaꞌuri badhapegraveri-pegraveri loa Hegraveia ra egraveki degravenge rui dhu mariu do tamegraveru dhu padhudhu egravetu suu dhari se Ladhe hake pahari-paharikaꞌuri dhegraveu bisa laho mae-mae Dhegraveu Yahudi ladhe hake dhegraveu dhoka egravepa nguru hari di Te ngaa sordadꞌu Roma sehake dhu degravenge boe too

Yohanis 1916a 181 Yohanis 1931Hegraveia gubernur papane si peka na ldquoDe

tasamia Miu dꞌegravei ladhe jaꞌa pamadhedhegraveu aae miu ne dordquo

Ka kegravetu agama Yahudi se bꞌala peka naldquoDhegraveu aae jiꞌi dhodhoka ca dhegraveu di nukaKeser Dhegraveu leo aadꞌordquo 16aHegraveia gubernurhia Yesus asa sordadꞌu segravera segravena ka rapaku pamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

Ra paku Lamatua Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

16b Hegraveia sordadꞌu se segravemi rare Yesus17 Ka Yesus pasae ajꞌu palolo-palegravebha Nalaꞌe asa liꞌu kota Lasi asa era egraveci dhu ngarana ldquoEra Rui Kegraveturdquo (Madhutu lii Aram erane ngara na Golgota)

18 Dꞌai era egraveegravena ra paku Yesus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha egraveci Dhegraveu se paku kahegraveidhegraveu leo dhegraveu dua Egraveci re sebhe gꞌanaaa ca dhegraveu hari re sebhe kariu Yesus KaYesus egravetu talora regravengu dua ra 19 Ka gu-bernur paredha sordadꞌu na segravera suri egravetupapa egraveci ho paku re dedha kegravetu Yesus Egravetupapa ne ra suri peka naldquoYesus dhegraveu Nasaret Negravengu ne Dhegraveu Aae

dhegraveu Yahudirdquo20 Regravengu suri egravetu papa ne pake tegravelu lii

nuka lii Aram lii Yunani degravenge lii LatinDhegraveu Yahudi ae ka dhu baca sasuri nelula era mamadhe Yesus ne padegravetu degravengekota Yerusalem 21 Te ngaa kegravetu agamaYahudi segravera roꞌo boe Ka lasi peka degravengegubernur aku regravengu na ldquoAma Baku surilsquoDhegraveu Aae negraveti dhegraveu Yahudirsquo Beꞌa risi surilaa peka na lsquoDhegraveu ne peka na negravengu dhegraveuaae negraveti dhegraveu Yahudirsquo rdquo

22Tengaa gubernur dhaa akunegravengunaldquoJaꞌa ka dhu pua si suri segravemi egraveegravena De hudꞌika laardquo

23 Ropa sordadꞌu paku rare Yesus egravetuajꞌu palolo-palegravebha hegraveia ra pabagimegravedha-papake Na mi egravepa pala Ca dhegraveu sordadꞌuabhu ca pala Hegraveia rare kodho liꞌu Nadhu jꞌau boe dhu manegravenu kateme negravetidedha 24 Ka ra papeka aku regravengu naldquoEgravedhi baku ciu eele kodho Na Beꞌa risiegravere lot segravena ka teꞌa na cee ka dhu abhurdquoEgraveegravena jꞌajꞌi madhutu segravemi dhu suri tegraveke egravetudꞌara Sasuri Ama Lamatua dhu peka na

ldquoRegravengu pabagi megravedha-papake jaꞌaka ra egravere lot ho abhu kodho jaꞌardquo

Hegraveia sordadꞌu se taomadhutu segravemi egraveegravenaka

Lamatua Yesus pua Yohanis ladhe-leruina Na

25 Egravetu era neꞌe abhu kahegravei dhegraveu bhegravenipegraveri-pegraveri dhu titu Regravengu se nuka inaYesus ina iiki Yesus Maria dhegraveu egravemuKlopas degravenge Maria negraveti rae Magdala26 Yesus ladhe negravedhi ina Na dhu tituegravetu egraveegravena sama-sama degravenge jaꞌa Yohanisnuka ana madhutu dhu Negravengu sue KaYesus lii degravenge ina Na aku Negravengu na ldquoInaNegravengu ne ana murdquo

27 Hegraveia Yesus lii degravenge jaꞌa peka naldquoYohanis Negraveti deo neꞌe tao laa negravengusegravemi ina egraveurdquo Ka karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena inaYesus pea degravenge jaꞌa

Mamadhe Lamatua Yesus(Mateos 2745-56 Markus 1533-41 Lukas

2344-49)28 Egravele egraveegravena ka Yesus neꞌa le na Negravengu

sabꞌa nare aaꞌi le sasabꞌa-laꞌa Na Seꞌe sepamegraveci degravenge aaꞌi-aaꞌi dhu suri egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua karegravei negravetiuru ka Hegraveia Yesus peka na ldquoJaꞌa koko-kamangordquo

29 Egravetu era neꞌe abhu egravei anggor manyiluegravetu dꞌara gꞌala iiki cue Ka sordadꞌu segraverarare ula ho cegravebꞌu asa egravei anggor hegraveia egravekidaggermi suu ajꞌu ca laa ka jꞌole asa hegravebꞌa Na30Ropa Yesus camuci nare hegraveia Na lii akuNegravengu na ldquoEgravele kegravenardquo Hegraveia kegravetu Na loe kamaꞌegravete aꞌae

Sordadꞌu kegravejꞌi Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

31 Lodꞌo egraveegravena legraveke hari Jumat Mad-hutu atora agama dhegraveuYahudi hudꞌi sadiamema dꞌara lodꞌo egraveegravena segravena ka begraveli egraveegravenaregravengu soru lodꞌo sabajꞌa ra Negraveti egraveegravena karoꞌo boe tegraveke eele ngiꞌu aae dhegraveu madhekadhoe tegraveke egravetu ajꞌu palolo-palegravebha legravekedegravenge lodꞌo sabajꞌa Te lodꞌo sabajꞌa egraveegravenalodꞌo beꞌa De ama-ama dhegraveu Yahudimanegravengi gubernur segravena ka pua dhegraveu lasihake papadhe haga dhegraveu egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Degravenge jꞌara segravemi neꞌe regravengumadhe malai ho dhegraveu bisa papuru ngiꞌu

1924 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2219 1928 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6922 2216 dagger 1929 Lii Yunani peka na dhegraveu selui ula ne egravetu suu ajꞌu hussopos Ajꞌu hussopos ne dhegraveu Yahudi tema pake egravetu dꞌara acara adꞌa lula ajꞌu ne hegraveu megravengiAjꞌu ne madhera na pe dua nguru toke egravepa nguru cm sa Baca lula-negraveti hussopos buli Kalua negraveti Masir 1222 Atora negravetiKegravetu Agama segravera 144 6 49-52 Sensus 192-6 (banding degravenge Ibrani 919) Lii Sodꞌa Koa-Kio 517

Yohanis 1932 182 Yohanis 2013aae ra negraveti ajꞌu palolo-palegravebha ako lodꞌoaae era 32 Hegraveia sordadꞌu se lasi asaera egraveegravena Ka ra hake papadhe uru hagadhegraveu dua segravera dhu paku sama-samadegravengeYesus 33Te ngaa ropa ra dꞌai Yesus regravedhina Yesus dhu madhe le Negraveti egraveegravena karegravengu hake papadhe boe haga Na 34 Tengaa sordadꞌu ca dhegraveu nare kapoke nahegraveia kegravejꞌi dꞌara karasa Yesus Ka raa kaluaaa egravei kalua kahegravei

35 (Jaꞌa neꞌe ka dhu ladhe kegravedhi degravengemusi madha ku Jaꞌa kegravedhi aaꞌi aa dhujaꞌa suri ne legraveke tareꞌa-reꞌa Te jaꞌa keꞌamegraveu ngaa dhu jaꞌa lolo ne legraveke mola-molasegravena ka miu bisa parcaya lii padhai jaꞌa)36 Jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi lula Sasuri AmaLamatua dhu suri na ldquoRui Na ca laa sapadhe boerdquo 37 Egravetu era leo dꞌara SasuriMola-Megraveci ne suri kahegravei peka na ldquoEgraveegravenaregravengu ladhe regravedhi dhegraveu dhu ra kegravejꞌi nerdquo

Ra padhane Lamatua Yesus(Mateos 2757-61 Markus 1542-47 Lukas

2350-56)38 Abhu dhegraveu egraveci ngara na Yusuf negraveti

rae Arimatea Negravengu ana madhutu Yesuskahegravei Te ngaa na madhutu pahuni-pahuni lula madhaꞌu degravenge ama-amadhegraveu Yahudi Yusuf laꞌe asa gubernurPilatus manegravengi ijin segravena ka bisa negravetingiꞌu aae Yesus Gubernur dꞌegravei kahegravei KaYusuf laꞌe papuru ngiꞌu aae Yesus hegraveiadedꞌe negraveti 39 Nikodemus laꞌe sama-samadegravenge Yusuf kahegravei Nikodemus neꞌe kadhu uru egraveegravena laꞌe paraga degravenge Yesus remegraveda Na hegraveli rampe ae titu kegravena pe dꞌaitegravelu nguru tegravelu kilo sa segravena ka taomi ngiꞌuaae YesusDagger 40Hegraveia ra hegravelu ngiꞌu aae Yesusdegravenge begravela halus Ladhe hegravelu ca tegravekara tao rampe laꞌa Regravengu tao segravemi neꞌemadhutu adꞌa dhegraveu Yahudi ladhe padhanedhegraveu madhe

41 Kajꞌegraveu boe negraveti era Yesus madhe neabhu oka bunga cue Egravetu dꞌara oka nedhegraveu heka pae rare roꞌa dhegraveumadhe kegravenaRa padhane regravedhi megraveka dhegraveu egraveci sa egravetudꞌara roꞌa egraveegravena 42 Lodꞌo egraveegravena lodꞌo sadiadhegraveu Yahudi ho soru lodꞌo sabajꞌa ra oeegravele kegravena Negraveti egraveegravena ka dhegraveu se tegraveke ngiꞌuaae Yesus egravetu dꞌara roꞌa egraveegravena te era egraveegravenakajꞌegraveu boe

20Lamatua Yesus mamuri hari(Mateos 281-8 Markus 161-8 Lukas 241-

12)1 Hari Migu nuka lodꞌo partama egravetu

dꞌara migu egraveegravena Madꞌae aae era Marianegraveti rae Magdala laꞌe asa roꞌa Yesus Dꞌaiera egraveegravena ladhe negravedhi hadhu aae dhu pakekatange roꞌa hari eele negraveti era na 2 Hegraveiana rai legravepa hari laꞌe paraga degravenge SimonPetrus aa degravenge jaꞌa nuka ana madhutudhu Yesus sue ka na peka ldquoDhegraveu manaꞌuregraveti le Lamatua egravedhi negraveti roꞌa Na Teꞌa boeregravengu tegraveke Ne egravetu miardquo

3 Ka jaꞌa degravenge Petrus rai laꞌa asa eraroꞌa egraveegravena 4 Jiꞌi rai palere-lere te ngaa jaꞌamalai risi ka dꞌai uuru roꞌa egraveegravena 5Te ngaalaku boe asa dꞌara roꞌa dhoka patigi negravetiliꞌu di Egravetu dꞌara roꞌa jaꞌa ladhe kegravedhi begravelahalus dhu ra pake hegravelu mi ngiꞌu aae Yesus

6 Te ngaa ropa Petrus dꞌai laꞌe degravengeasa dꞌara Negravedhi begravela halus dhu egravetu egraveegravenakahegravei 7 Negravedhi kahegravei lesu dhu ra pahutukegravetu Yesus Te ngaa lesu ne dhu legravepeegravetu era leo negraveti begravela halus ne 8 Hegraveiajaꞌa dhu dꞌai uuru roꞌa maso madhutukahegravei asa dꞌara Ropa ladhe kegravedhi aaꞌi-aaꞌise ka jaꞌa parcaya lii padhadha dhu uruegraveegravena Yesus peka mema na begraveli-camegravedꞌaNegravengu mamuri hari negraveti mamadhe Na9 Te lodꞌo egraveegravena jiꞌi dhu jꞌajꞌi ana madhutuNa dhae ngeꞌa megraveka sasoa negraveti isi SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua dhu suri memapeka na Kristus hudꞌi mamuri hari ku negravetimamadhe Na 10 Egravele ka jiꞌi dua mi legravepa

Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu NamiMarianegraveti rae Magdala

(Mateos 289-10 Markus 169-11)11 Te ngaa Maria titu era egravetu liꞌu roꞌa

egraveegravena Negravengu tangi taruu Ka na patigi asadꞌara roꞌa ne aa na tangi era 12 Ladhenegravedhi ana pajuu Ama Lamatua negraveti sorgadhegraveu dua Ana pajuu se pake megravedha-papake pudhi Dua ramadhegravedi egravetu era dhuca lodꞌo ni dhegraveu pajꞌunu ngiꞌu aae YesusCa dhegraveu madhegravedi re era kegravetu aa egraveci haridhu madhegravedi re era haga 13 Ana pajuu sekaregravei Maria aku regravengu na ldquoNga tao ka egraveutangirdquo

1936 Kalua negraveti Masir 1246 Sensus 912 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3421 1937 Sakaria 1210 Rai-haha RupaHiu 17 Dagger 1939 Lii Yunani peka lsquocangasu litrasrsquo nuka 327 kilo Rampe ne madhutu lii Yunani na regravengu pabꞌalidegravenge smurna (nuka raa ajꞌu hegraveu megravengi) degravenge aloe (nuka raa negraveti ajꞌu hegraveu megravengi oe segravemi ai naꞌa sa) Baca lula-negravetiNikodemus ne egravetu Yohanis 31-21

Hegraveia Maria dhaa peka na ldquoJaꞌa tangilula dhegraveu dedꞌe regraveti ngiꞌu aae Lamatuajaꞌa Te ngaa keꞌa boe ra tegraveke Ne egravetu miardquo14 Ropa na padhai lii nare negravengu kabibꞌaasa liꞌu Ka ladhe negravedhi ca dhegraveu dhu tituegravetu egraveegravena te ngaa neꞌa boe na Dhegraveu nenuka Yesus

15Hegraveia Yesus karegravei ne peka na ldquoNga taoka egraveu tangi Te egraveu tenge ceerdquo

Maria pangee na Negravengu ne dhegraveu mad-henga oka Ka Maria pamako dhegraveu ne akunegravengu na ldquoAma Ladhe ama ka dedꞌe megravetingiꞌu aae Na peka ku laa ama tegraveke Ne egravetumia Hudꞌi laa laku dedꞌe kegraveti Ne asa eraleo segravena ka padhane Ne pabeꞌa-beꞌa Suelaa amardquo

16 Ka Yesus paroa ne peka na ldquoMariardquoHegraveia na kabegraveli ladhe asa Yesus ka na lii

aku negravengu na ldquoRabonirdquo (Lii Aram sasoana ldquoMese jaꞌardquo)

17 Yesus peka degravenge ne ldquoBaku gꞌagꞌe kuJaꞌa te Jaꞌa dhae caꞌe megraveka laku asa AmaKu egravetu sorga Te ngaa lamu uuru ku pekadegravenge angalai Jaꞌa segravera na lsquoJaꞌa neo caꞌelaku asa Ama Ku Negravengu egraveegravena Ama miukahegravei Negravengu egraveegravena Ama Lamatua Jaꞌa DeNegravengu Ama Lamatua miu kahegraveirsquo rdquo

18 Egravele ka Maria dhegraveuMagdala egraveegravena laꞌelolo degravenge ana madhutu Yesus segravera pekana ldquoJaꞌa paraga le degravenge Lamatua egravedhiYesusrdquo Ka na peka degravenge regravengu lii moaYesus

Lamatua Yesus padꞌelo iisi mi ana mad-hutu Na

19 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge hari Migunuka lodꞌo partama egravetu dꞌara migu egraveegravenaLodꞌo heka cegravena kegravena ka ana madhutuYesus pakaboko Regravengu pategraveke babegravedhoegravemu ne paꞌegravera-egravera lula regravengu madhaꞌudegravenge ama-ama dhegraveu Yahudi Reꞌa rareboe na Yesus titu egravetu talora aae regravengu kaNa lii aku Negravengu na ldquoSaloomrdquo 20 RopaYesus padhai lii nare degravenge regravengu segravemiegraveegravena hegraveia Na padꞌelo nuꞌa dhu egravetu kacui-aai degravenge karasa Na Ana madhutuNa karejꞌe titu kegravena ropa ladhe regravedhiLamatua regravengu 21 Ka Yesus peka degravengeregravengu na ldquoHudꞌi laa miu mamuri damedegravengemera-milu Sanegravedꞌe te AmaKupua-paleha Jaꞌa tasamia na Jaꞌa pua-palehamiu segravemi egraveegravena kahegraveirdquo 22 Padhai lii naresegravemi egraveegravena ka Na ara padegravetu laꞌe asa regravengu

hegraveia Na tiu aꞌae Na mi regravengu egraveci-egraveci HegraveiaNa padhai lii peka na ldquoJaꞌa pangegravedꞌu miuRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci Segravemi mereNe 23 De ladhe miu pabhegravelu eele sasaladhegraveu na sasala ne ele le te Ama Lamatuasaku eele sasala egraveegravena kahegravei Te ngaa ladhemiumoꞌo boepabhegravelu eele sasala dhegraveu naLamatua saku eele boe sasala segravera kahegraveirdquo

Lamatua Yesus degravenge Tomas24 Ca dhegraveu negraveti ana madhutu Yesus can-

guru dua segravera ngara na Tomas Ra pan-gare na lsquoana kembarrsquo kahegravei Ropa Yesuspadꞌelo iisi Na degravenge anamadhutu dhu leosegravera Tomas aadꞌo 25 Negraveti egraveegravena ka ropaangalai na segravera peka degravenge ne ldquoJiꞌi paragale degravenge Lamatua egravedhirdquo hegraveia Tomas dhaana ldquoSegravemi neꞌe Jaꞌa hudꞌi ladhe kegravedhi kunuꞌa era paku segravera egravetu kacui-aai Na aapamaso ai jaꞌa asa nuꞌa egravetu dꞌara karasa NaLadhe jaꞌa tao megraveka segravemi egraveegravena jaꞌa bisamegraveka parcaya na Negravengu mamuri hari lerdquo

26 Ca migu hari ka ana madhutu Yesussama-sama degravenge Tomas egravetu dꞌara egravemucue Masi ka babegravedho dhu pategraveke te ngaaYesus maso asa dꞌara titu egravetu talora aaeregravengu Ka Na hia lii mahoꞌo degravenge rapeka na ldquoSaloomrdquo 27 Hegraveia Na padhai liidegravenge Tomas aku Negravengu na ldquoJꞌole kacui-aai egraveu mai ho gꞌagꞌe kacui-aai Jaꞌa ne Aamai gꞌagꞌe nuꞌa egravetu dꞌara karasa Jaꞌa neParcaya ka na Jaꞌa ne mamuri hari leCore eele ka dꞌara parcaya boe egraveu egraveegravenardquo

28 Tomas dhaa peka na ldquoIra ii Ama eeJaꞌa heka legraveka tareꞌa-reꞌa kegravena Ama neKegravetu jaꞌa aa Ama Lamatua jaꞌa kahegraveirdquo

29 Ka Yesus peka degravenge ne ldquoTomas Egraveuparcaya na Jaꞌa mamuri hari le lula egraveumegravedhi le Jaꞌa degravenge musi madha egraveu unumu Te ngaa dhu oto risi ka nuka dhegraveudhu regravedhi boe Jaꞌa te ngaa ra parcayardquo

Naneo Yohanis suri sasuri ne30 Yesus tao tadha malaa dhu leo ae-ae

kahegravei dhu jaꞌa suri boe egravetu dꞌara sasuri neAna madhutu Na ladhe regravedhi tadha malaaseꞌe degravengemusi madha regravengu unu ra 31Tengaa aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa suri egravetu dꞌara sasurine segravena ka miu parcaya naYesus ne Kristus dhu Ama Lamatua pad-

hadha tegraveke hia maiYesus ne Ana Ama Lamatua kahegraveiAa ropamiu parcayaNemiu abhumamuri

dhu legraveke dhu maꞌegravete boe lula miujꞌajꞌi dhegraveu unu Negravengu

2023 Mateos 1619 1818

Lamatua Yesus padꞌelo iisi mi ana mad-hutu Na dhegraveu pidhu

1 Egravele pegraveri-pegraveri lodꞌo ka Yesus padꞌelohari iisi Na egravetu sebhe dano Tiberias Liilolo na segravemi neꞌe ka 2 Lodꞌo egraveegravena anamadhutu Yesus dhegraveu pidhu dhu pak-aboko Regravengu se nuka

Simon PetrusTomas dhu ra pangare ne lsquoana kem-

barrsquoNatanel negraveti rae Kana egravetu propensi

Galileaana dhegraveu dua negraveti Sabadeusdegravenge ana madhutu Yesus dhu leo

dhegraveu dua3 Simon Petrus peka degravenge angalai na

seꞌe ldquoJaꞌa neo laku pegraveku iꞌardquoHegraveia angalai na seꞌe dhaa aku regravengu na

ldquoOo Jiꞌi laꞌa kahegraveirdquo Ka lasi asa sebhe danoHegraveia caꞌe koha lasi tenge iꞌa Te ngaamegravedaegraveegravena regravengu rara boe ngaa-ngaa

4 Asa begraveli madꞌae aae egraveegravena Yesus tituegravetu sebhe dano ne Te ngaa ana madhutuNa segravera reꞌa boe na Negravengu ne Yesus 5KaNa paꞌoo peka na ldquoMera iꞌa dordquo

Hegraveia ra dhaa peka na ldquoMola-megraveu laoCiꞌu sa aadꞌo hegraveirdquo

6 Ka Yesus peka degravenge ra aku Negravengu naldquoLolo segraveku pegravekumiu asa cabegraveka koha egraveegravenaPe miu abhurdquo

Ka regravengu taomadhutu kahegravei Ka ra abhuiꞌa ae titu kegravena toke regravengu bisa boe egravererare pegraveku ne asa dedha koha

7 Aa jaꞌa egravetu egraveegravena kahegravei Jaꞌa ne anamadhutu dhu Yesus sue Ka jaꞌa pekadegravenge Petrus na ldquoIra ii Negravengu negraveiLamatua egravedhirdquo

Ropa tadegravengi nare lii jaꞌa deo na hegraveiaSimon Petrus pake hari kodho na ka ridhuasa dꞌara dano segravena ka nangi asa dae 8 Tekoha ne kajꞌegraveu negraveti dae pe dꞌai cangasumeter sa Hegraveia angalai na kao koha asa daetodhe degravenge pegraveku dhu pegravenu degravenge iꞌa deosa

9 Ropa regravengu dꞌai dae hegraveia regravedhi aikaroo degravenge iꞌa dhu ra paga Aa abhu rotikahegravei 10Yesus lii degravenge ra ldquoMegraveti ku iꞌa osamiu dꞌai ciki sa dhu miu heka pegraveku meredeo nardquo

11 Ka Simon Petrus caꞌe hari asa dedhakoha ho egravere paꞌeta pegraveku ne asa dae Pegravekune dhu pegravenu degravenge iꞌa aae cangasu legravemi

nguru tegravelu ngiꞌu Masi ka iꞌa ae segravemi egraveegravenate ngaa pegraveku ne mae boe ciki sa hegravei

12 Ka Yesus paroa si aku Negravengu na ldquoMaimiꞌa kardquo

Regravengu dhu reꞌa le na Negravengu neLamatua regravengu ka ra bani boe karegravei Nena ldquoAma ne ceerdquo 13Hegraveia Yesus nare rotidegravenge iꞌa negraveti hia si

14 Neꞌe ne ka tegravelu hari kegravena Yesuspadꞌelo iisi Na mi ana madhutu Na segraveraropa Na mamuri hari negraveti mamadhe Na

Lamatua Yesus padhai lii degravenge Petrus15 Ropa raꞌa-rinu rare Yesus karegravei Si-

mon Petrus aku Negravengu na ldquoHee Simonana Yohanis Tasamia Egraveu sue Jaꞌa risi negravetiangalai se sue Jaꞌa dordquo

Ka Petrus dhaa na ldquoTareꞌa Ama Egraveu dhumeꞌa jaꞌa sue Egraveurdquo

Hegraveia Yesus peka na ldquoLadhe segravemi egraveegravenana madhenga paie ana kahibꞌi-kalegravebhoJaꞌa segravena ka regravengu abhu raꞌa-rinurdquo

16 Hegraveia Yesus karegravei hari aku Negravengu naldquoSimon ana Yohanis Tasamia Egraveu sueJaꞌa dordquo

Ka na dhaa na ldquoTareꞌa Ama Egraveu dhumeꞌa jaꞌa sue Egraveurdquo

Ka Yesus peka hari degravenge ne ldquoLadhesegravemi egraveegravena na ladhe-leru paie-iie kahibꞌi-kalegravebho Jaꞌardquo

17 Egravele egraveegravena ka Yesus karegravei hari Petruspeka na ldquoSimon ana Yohanis TasamiaEgraveu ne angalai Jaꞌa dordquo

Hegraveia dꞌara Petrus susa titu kegravena lulaYesus karegravei ne dꞌai tegravelu hari peka na ldquoEgraveusue Jaꞌa dordquo Ka na dhaa aku negravengu naldquoAma dhu meꞌa aaꞌi jꞌara De Ama dhumeꞌa le na jaꞌa ne angalai Amardquo

Hegraveia Yesus peka degravenge ne ldquoLadhe segravemiegraveegravena na ladhe-leru paie kahibꞌi-kalegravebhoJaꞌa se segravena ka regravengu abhu raꞌa-rinu 18 Egraveudhane more le naneo Jaꞌa do Jaꞌa neopeka segravemi neꞌe uru egraveegravena lodꞌo egraveu ngegraveruera egraveu tema pake unu mu kodho degravengedhara hake ho lamu asamia-miamadhutudadꞌegravei egraveu Te ngaa egravetu dꞌara heka egraveu jꞌolekacui-aai ho dhegraveu egraveki pake dhara hakeegraveu unu mu Hegraveia ra egravere regraveti egraveu asa eradhu egraveu dꞌegravei boerdquo 19 (Lii padhai Yesus nepeka mi Petrus lula-negraveti ngaa dhu jꞌajꞌibegraveli-camegravedꞌa mi dedha negravengu Te egraveegravena

213 Lukas 55 216 Lukas 56

Yohanis 2120 185 Yohanis 2125na mamadhe Petrus padꞌelo dadedha AmaLamatua)

Hegraveia Yesus lii degravenge Petrus aku Negravenguna ldquoMai segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌardquo

Ana madhutu dhu jꞌajꞌi ana pasue Yesus20 Lodꞌo egraveegravena Petrus kabibꞌa asa ka-

bodho Ka ladhe negravedhi jaꞌa dhu re limurimadhutu regravengu dua ra Jaꞌa ne nuka anamadhutu dhu Yesus sue Jaꞌa dhumadhegravediegravetu baboa Yesus lodꞌo jiꞌi ngaꞌa kalelaPaska Jaꞌa ne ka dhu karegravei Yesus pekana ldquoAma Cee ka dhu neo pahie Amardquo21 Ropa Petrus ladhe negravedhi jaꞌa hegraveia nakaregravei Yesus peka na ldquoAma Deo na Amapeka-padhai le lula-negraveti jaꞌa ne Te ngaatasamia degravenge negravengu harirdquo

22 Yesus bꞌala lii Petrus na ldquoUrusan egraveuaadꞌo egravetu egraveegravena Ladhe Jaꞌa neo segravena kanegravengu mate mi era neꞌe toke Jaꞌa mai harina sala ngaa Dhu legraveke ka egraveu hudꞌi sanegravedꞌeku lii moa dhu Jaꞌa peka deo na nuka maisegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌardquo

23 Lula Yesus padhai lii segravemi egraveegravena kaana madhutu Na dhu leo segravera papeka naldquoYohanis ne begraveli-camegravedꞌa madhe boerdquo Aate ngaa Yesus padhai lii boe segravemi egraveegravenaDhu Na peka na ldquoUrusan egraveu aadꞌo egravetuegraveegravena Ladhe Jaꞌa neo segravena ka negravengu matemi era neꞌe toke Jaꞌa mai hari na salangaardquo

Yohanis paꞌegravele sasuri na24 Ana madhutu dhu Yesus peka egraveegravena

nuka jaꞌa ne Yohanis Jaꞌa ka lole se aaꞌi-aaꞌi hia miu Jaꞌa ka dhu kegravedhi degravenge musimadha jaꞌa unu ku Jaꞌa ka suri aaꞌi-aaꞌi seKa egravedhi teꞌa na ngaa dhu jaꞌa lole hia miuse legraveke tareꞌa-reꞌa

25 Abhu jꞌara leo ae era dhu Yesus taoLadhe dhegraveu neo suri aaꞌi megraveu-megraveu karegraveinegraveti Yesus pakako sasabꞌa-laꞌa Na toke egravelejaꞌa ngee na buku se pegravenu risi rai-haha ne

Dꞌai sange neꞌe kaYohanis

2119 Pe dꞌara tegraveu 96M ca dhegraveu ama gareja ngara na Klement negraveti kota Roma dhu suri na dhegraveu pamadhe PetrusPe dꞌara tegraveu 212M sa abhu ca dhegraveu ama gareja egraveci hari ngara na Tertulian dhu suri na regravengu paku Petrus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Aa abhu kahegravei lii lolo egraveci negraveti gareja dhu peka na lodꞌo ra paku Petrus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha ele boedꞌara tegraveu 64-65M Petrus manegravengi segravena ka paku ne kegravetu asa haha Na manegravengi segravemi egraveegravena lula negravengu rasa pantas boemadhe kegravetu asa dedha sama segravemi Yesus 2120 Yohanis 1325

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 11-3 186 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 113

Lii Lolenegraveti dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus

Ama Lamatua moa paꞌadhu mai RohMola-Megraveci Na

1-3 Ama Teofilus dhu beꞌa Lii mahoꞌonegraveti jaꞌa Lukas

Egravetu dꞌara sasuri jaꞌa dhu uru egraveegravenajaꞌa suri aaꞌi megraveu-megraveu lula-negraveti mamuriLamatua Yesus Nuka ngaa dhu Na taodegravenge ngaa dhu Na ajꞌa-nori karegravei negravetiuru tegraveka Na hagꞌe nare dhegraveu pajuu-paleha Na Masi ka dhegraveu pajꞌegravera Ne aara pamadhe Ne te ngaa Ama Lamatuapamamuri hari Ne Ropa Na kegravedꞌi negravetimamadhe Na padꞌelo iisi mi dhegraveu pajuu-paleha Na Ra regravedhi Ne padhutu-dhututoke dꞌai egravepa nguru lodꞌo ka ra reꞌa Namamuri hari tareꞌa Negravengu peka degravengeregravengu na Ama Lamatua sama segravemi DhegraveuAae dhu negravedꞌu paredha Ka Na pua regravengukahegravei pake koasa negraveti Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci Lii dhu jaꞌa suri ne lolengaa-ngaa dhu Na tao negraveti uru toke dꞌaiNa caꞌe hari asa sorga

Seꞌe se ka dhu jaꞌa suri kegravedhi le4-5 Ca lodꞌo hari ropaYesus paꞌegraveci degravenge

dhegraveu pajuu-paleha Na egravetu dedha LedheSaitun Na hia si paredha peka naldquoSanegravedꞌe Uru egraveegravena Yohanis sarani dhegraveu

pake dhoka egravei di te ngaa ladhemiumate hari pegraveri-pegraveri lodꞌo egraveegravena naLamatua tao ngaa dhu kapai risieele hia miu Lula Na hia miu RohNa dhu Mola-Megraveci De baku tegravekeeele kota Yerusalem kahegravei Te ngaamiumatemi neꞌe toke dꞌai AmaKupapuru RohNami dedhamiu segravemidhu Na moa le uru egraveegravena Aa miutadegravengi le negraveti Jaꞌa kahegraveirdquo

Lamatua Yesus caꞌe asa sorga6 Ropa Yesus pakaboko degravenge dhegraveu

pajuu-paleha Na era ra karegravei Ne akuregravengu na ldquoAma Jiꞌi neo karegravei Amasanegravedꞌe era sina ma dhu uru egraveegravena

kabarai egravedhi Israꞌel paredha unu na DeAma neo patabuli egravedhi negraveti dhegraveu leo deoneꞌe do mate hari lodꞌo leordquo

7HegraveiaYesus dhaa pekana ldquoMiupakaregraveiia ka lodꞌo egraveegravena Dhoka Ama ku didhu pamaꞌegravete jꞌajꞌajꞌi lodꞌo egraveegravena na 8 Tengaa ladhe Roh Lamatua dhu Mola-Megravecimai maso asa dꞌara miu heka miu abhukoasa kegravena Hegraveia miu hudꞌi lami palolodegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra lula-negraveti Jaꞌa Miupeka degravenge dhegraveu egravetu kota Yerusalem egraveturae aaꞌi-aaꞌi egravetu propensi Yudea degravengepropensi Samaria taruu toke dꞌai suu-suurai-haha nerdquo 9 Ropa Na padhai lii naresegravemi egraveegravena Ama Lamatua pacaꞌe Yesus asadedha-liru laꞌe egravetu katanga madha regravenguRa ladhe taruu toke dꞌai raꞌi-liru hutunareNe ka regravengu regravedhi heka

10 Ropa regravengu ladhe asa dedha-liru eracagꞌagꞌa laa dhegraveu dua titu egravetu karasaregravengu dhu pakemegravedha-papake pudhi lao-lao 11 Dhegraveu dua segravera peka degravenge regravenguna ldquoWee Miu dhegraveu Galilea Nga tao kamiu tangare taruu asa dedha-liru Deona miu megravedhi le Yesus caꞌe toke dꞌai raꞌi-liru hutu nare Ne Miu megravedhi unu midegravenge musi madha miu Na caꞌe laꞌe deona Segravemimia dhumiu ladhemegravedhi Na caꞌelaꞌe egraveegravena segravemi egraveegravena kahegravei egraveegravena na Negravengumai harirdquo

Ra tenge dhegraveu leo ho gati Yudas12 Egravele egraveegravena ka dhegraveu pajuu-paleha Yesus

segravera puru negraveti ledhe Saitun legravepa lasi asakota Yerusalem Ledhe Saitun egraveegravena eleboe kajꞌegraveu negravengu dꞌai ca kilo di negraveti dꞌarakotadagger

13 Dꞌai negravei ka ra lasi asa dꞌara egravemudhu regravengu pea Ka ra caꞌe asa kama egraveciegravetu egravemu dedha Ngara dhegraveu pajuu-palehasegravera nuka

PetrusYohanisYakobisAnderiasPelipusTomasBertolomeosMateos

11-3 Ngara Teofilus egravetu dꞌara Lii Yunani sasoa na lsquodhegraveu dhu sue Ama Lamatuarsquo Neꞌe ne buku ka dua dhu Lukassuri hia Teofilus Ladhe kahegravei Lukas 11-4 14-5 Lukas 2449 Mateos 311 Markus 18 Lukas 316 Yohanis 133 18 Mateos 2819 Markus 1615 Lukas 2447-48 19 Markus 1619 Lukas 2450-51 dagger 112 Lodꞌo egraveegravenamese agama Yahudi segravera tao atora peka na egravetu lodꞌo aꞌoro sasabꞌa dhegraveu Yahudi bisa boe kako kajꞌegraveu Ra ator ho dhegraveubaku kako risi negraveti dua kilo (lasi-mai) Sasuri lii Yunani dhu uru tegraveka peka na kajꞌegraveu ledhe ne negraveti Yerusalem samadegravenge ldquobagi dua jꞌara negraveti kakako lodꞌo aꞌoro sasabꞌardquo De egravedhi teꞌa kajꞌegraveu ledhe egraveegravena negraveti kota ca kilo di

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 114 187 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 210-11Yakobis (ana Alpius)Simon (dhu madhutu partei Selot)Daggerdegravenge Yudas (ana Yakobis)

14 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra dhu tema pak-aboko ho manegravengi-mangajꞌi degravenge dꞌaraegraveci Maria ina Yesus aa dhegraveu bhegraveni-dhegraveubhegraveni leo degravenge aꞌari Yesus segravera pakabokodegravenge regravengu kahegravei

15 Ca tegraveka hari regravengu pakaboko eleboe dhegraveu dꞌai cangasu dua nguru dhegraveusa Ka Petrus kegravedꞌi titu ka na padhai liiaku negravengu na 16 ldquoIna-ama aꞌari aaꞌi-aaꞌiti Egravele boe miu sanegravedꞌe Yudas era dhuuru egraveegravena negraveti anga na canau ho lasi kegravepeYesus Ngaa dhu Yudas tao mema hudꞌijꞌajꞌi segravemi egraveegravena ku Te negraveti uru ka RohAmaLamatua peka le degravenge dhegraveu aae Daud hosuri tatao Yudas 17 Te Yudas egraveegravena dhegraveuegravedhi dhu sabꞌa paꞌegraveci degravenge egravedhirdquo

18 (Te ngaa ropa Yudas pahie eele Yesuska rare doi papana egraveegravena lasi hegraveli rare raicue Rai egraveegravena ka dhu jꞌajꞌi era mamadhenegravengu Na begravebhe sagegravebꞌa egravetu era egraveegravenaka masegraveke eele kabake na hegraveia tanegravei natalala 19Ka dhegraveu palolo legraveme toke dꞌai isikabarai kota Yerusalem reꞌa aaꞌi megraveu-megraveumamadhe Yudas egraveegravena Negraveti egraveegravena ka rapangare rai egraveegravena madhutu lii Aram ngarana lsquoAkeldamarsquo sasoa na lsquorai raarsquo)

20 Petrus tuhu hari lii padhai na pekana ldquoUru-uru segravera dhegraveu aae Daud suri tegravekele egravetu dꞌara sasuri Lii Sodꞌa Koa-kio pekanalsquoHudꞌi segravene era pea negravengu jꞌajꞌi mi era dhu

paꞌela eelebisa heka dhegraveu egraveci sa pea egravetu egraveegravenarsquo

Aa na suri kahegravei aku negravengu nalsquoHudꞌi segravene sasabꞌa negravengu ra hia asa dhegraveu

leo laꞌersquo21-22 De egravedhi hudꞌi tenge dhegraveu egraveci ho

gati Yudas Egravedhi tenge dhegraveu dhu bera-bera degravenge egravedhi negraveti uru ka mai Dhegraveuegraveegravena hudꞌi dhegraveu dhu negravebhu le madhutuYesus laꞌe-mai mulai negraveti Yohanis saraniYesus Aa negravengu egraveegravena hudꞌi dhegraveu dhunegravedhi degravenge musi madha na Yesus kegravedꞌihari negraveti mamadhe Na toke dꞌai lodꞌoYesus caꞌe hari asa dedha-liru egravetu taloraegravedhirdquo

23 Ropa Petrus peka nare segravemi egraveegravena kadhegraveu dhu pakaboko segravera pamaso ngaradhegraveu dua Egraveci ngara na Matias aa egravecihari ngara na Yusuf (dhu tema le ra paroana Barsabas ngara na leo egraveci hari naYustus) 24-25Hegraveia ra sabajꞌa aku regravengu naldquoAma egravetu dedha-liru Ama dhu meꞌa iiedꞌara dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Yudas madhe le tegravekeeele sasabꞌa na De Ama pajꞌujꞌu hia jiꞌidhegraveu egraveci negraveti regravengu dua se mia dhu Amadꞌegravei ho jiꞌi dedꞌe ne jꞌajꞌi mi dhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesusrdquo 26 Ka ra egravere lotpake ngara dhegraveu dua segravera Hegraveia dhu legravekeka Matias Ka ra dedꞌe ne jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesus ho na paꞌegraveci degravengeregravengu dhegraveu canguru egraveci segravera

2Dhegraveu parcaya abhu Roh Ama Lamatua

1-2 Legraveke lodꞌo babeꞌa dhegraveu Yahudi dhura pangare na lsquoLodꞌo Pantekostarsquo dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhumadhutu Lamatua Yesus pak-aboko egravetu dꞌara egravemu cue Cagꞌagꞌa laa ratadegravengi lii dhu mai negraveti dedha-liru samasegravemi bohe Lii egraveegravena megravedhu titu kegravena karegravengu bisa boe tadegravengi lii dhegraveu leo dhu egravetusegravera 3Hegraveia regravengu ladhe regravedhi segravemi heo aisa dhu puru mi dedha regravengu egraveci-egraveci 4 Karegravengu aaꞌi-aaꞌi ra abhu Roh Ama LamatuaKa ra padhai lii pake lii dhegraveu rai-rai leomadhutu ngaa dhuRohhia si peka-padhai

5 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu Yahudi ae titu kegravenadhu mai negraveti legraveme rai egravetu rai-haha nepakaboko egravetu Yerusalem Dꞌara regravengu neomadhutu Ama Lamatua 6 Ropa ra tadegravengirare lii egraveegravena ka ra mai lingu rare era egraveegravenaKa regravengu ca dhegraveu-dhegraveu ka tadegravengi lii dhuana madhutu Lamatua Yesus segravera padhaiegraveci egraveegravena ka degravenge lii rai regravengu Negraveti egraveegravenaka dhegraveu segravera malaa-maloha 7 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra hegravebꞌa nganga-nganga segravene ka rapapeka aku regravengu na ldquoIra ii Te dhegraveuse dhegraveu Galilea sina ma 8 Tasamia karegravengu bisa padhai lii tao lii egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti 9 Egravedhi seꞌe mai negraveti propensiPartia Media Elam Mesopotamia YudeaKapadokia Pontus Asia 10-11 Frigia Pam-filia Masir negraveti Libia dhu degravetu degravengekota Kirene aa egravedhi cahagꞌe mai negraveti kota

Dagger 113 Partei lsquoSelotrsquo degravenge ngara na egraveci hari lsquoPatriotrsquo Simon ne maso anggota partei politik dhu neo cabꞌubꞌu eeledhegraveu paredha Roma ngegraveti kabarai Israꞌel regravengu 113 Mateos 102-4 Markus 316-19 Lukas 614-16 119Mateos 273-8 120 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6925 1098 121-22 Mateos 316 Markus 19 1619 Lukas 3212451 21-2 Dhegraveu Yahudi paꞌige Lodꞌo Pantekosta mulai negraveti Lodꞌo Paska tabha pidhu migu De egravedhi teꞌa namamadhe Lamatua Yesus legravemi nguru lodꞌo le 21-2 Atora negraveti Ama-ama Agama 2315-21 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 169-11

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 212 188 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 227Roma Aa cahagꞌe kahegravei mai negraveti puluKreta degravenge negraveti rai Arab Egravedhi cahagꞌedhegraveu Yahudi cahagꞌe dhegraveu rai leo dhumaso agama Yahudi Te ngaa egravedhi aaꞌi-aaꞌiti tadegravengi regravengu padhai lii pake lii egravedhiaaꞌi-aaꞌi ti lula-negraveti jꞌara-jꞌara kapai titukegravena dhu Ama Lamatua tao Te aaꞌi-aaꞌise pamalaa egravedhi ngardquo

12 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra hegravebꞌa nganga-nganga segravene ka ra pakaregravei isi aanga raaku regravengu na ldquoTasamia ka jꞌajꞌi segravemi neꞌeSasoa na ngaa ka nerdquo

13 Te ngaa abhu dhegraveu leo dhu mari sipeka na ldquoWeeh Baku pusi degravenge dhegraveu segraveiTe ra mahu negraveirdquo

Petrus padhai lii egravetu madha dhegraveu ae14 Egravetu era egraveegravena Petrus degravenge dhegraveu

pajuu-paleha Lamatua Yesus dhegraveu can-guru egraveci leo segravera Ka negravengu kako laꞌeasa madha hegraveia na mulai padhai lii midhegraveu ae dhu lingu egravetu egraveegravena Na padhai liimegravedhu bia peka na ldquoIna-ama aꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Miu dhegraveu Yahudi degravenge miu dhumai negraveti mia-mia pea egravetu kota YerusalemPasa dhilu paie ho mi nanene lii padhailii jaꞌa ne te jaꞌa neo peka jꞌara hua iia mimiu aaꞌi-aaꞌi mi 15 Mage mi pangee nadhegraveu se mahu Segravemi boe egraveegravena Madꞌaeaae era dhegraveu mahu boe Ngaa hari hekahake ceo kegravena 16 Deo na miu tadegravengi nadhegraveu se padhai lii pake lii miu aaꞌi-aaꞌi miDhu legraveke segravemi neꞌe ka uru egraveegravena AmaLamatuamoa tegraveke le jꞌara neꞌe re dhegraveunegravetilii padhai lii Negravengu ngara naYoel pekana17 lsquoAma Lamatua peka na ldquoLadhe lodꞌo rai-

haha oe egraveleJaꞌa neo hia Roh Jaꞌami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

Ana ngegraveru miu segravera bhegraveni-moneJaꞌa dedꞌe si jꞌajꞌi dhegraveu regraveti lii padhai

JaꞌaAna ngegraveru miu segravera

begraveli-camegravedꞌa ladhe regravedhi ngaa dhuJaꞌa neo padꞌelo mi regravengu

Segravemi egraveegravena kahegravei dhegraveu heka miu segraverabegraveli-camegravedꞌa ra abhu nii ngaa dhu

Jaꞌa neo padꞌelo hia ra regravedhi18 Ladhe lodꞌo rai-haha oe egravele

Jaꞌa hia Roh Jaꞌa mi ana pua-palehaJaꞌa segravera

Hia dhegraveu moneaa dhegraveu bhegraveni kahegravei

Segravena ka ra peka-padhai ngaa dhu Jaꞌapeka le degravenge regravengu

19-21 Begraveli-camegravedꞌa dꞌai Lodꞌo LamatuaMasi ka Lodꞌo egraveegravena dhae dꞌai megraveka

te ngaa Jaꞌa tao uru tadha-tadhamalaa egravetu dedha-liru

Tadha malaa segravemi madha lodꞌojꞌajꞌi maroga kiu-kiu

degravenge hegraveru mea segravemi raa sakahegravei

Jaꞌa neo tao jꞌara-jꞌara kapai seli eelekahegravei egravetu dedha-rai

Jꞌara segravera sa sama segravemi raa aidegravenge segravebꞌu poka-poka caꞌelaꞌe asa dedha

Ladhe dꞌai Lodꞌo Lamatua dhu kapai seliegraveegravena dhegraveu cee dhu manegravengi AmaLamatua soru-bara ne

negravengu egraveegravena ka dhu abhu mamurirsquo rdquoSegravemi egraveegravena ka dhu uru egraveegravena Yoel suri le22 Aꞌari dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi ti Mai pasa

dhilu miu ho nanene paie ngaa dhu jaꞌaneo padhai lii degravenge miu Ama Lamatuapajꞌujꞌu nare le Yesus dhegraveu Nasaret Jiꞌingeꞌa le jꞌara egraveegravena jꞌajꞌi tareꞌa lula jiꞌika dhu ladhe ngegravedhi unu mi na AmaLamatua pake Yesus ho tao tadha malaadegravenge tatao kapai seli eele Miu meꞌa lejꞌara neꞌe kahegravei lula Yesus tao le tadhamalaa segravera egravetu talora miu 23 Te ngaamiu pamadhe Ne degravenge jꞌaramiu dadugu-rariu dhegraveu bhelu-katubꞌa ho paku Ne egravetuajꞌu palolo-palegravebha Aa te ngaa segravera sapamegraveci degravenge naneo Ama Lamatua negravetiuru ka mai 24 Lula tatao miu ka Negravengumadhe tareꞌa Te ngaa Ama Lamatua dꞌegraveiboe ho Yesus madhe taruu Negraveti egraveegravena kaLamatua patalale eele Negravengu negraveti koasamamadhe ka pamamuri hari Ne Te koasamamadhe bisa boe segi Ne

25 Negraveti uru ka mai dhegraveu aae Daud suritegraveke le lula-negraveti Yesus ne peka nalsquoJaꞌa keꞌa na Lamatua sama-sama taruu

degravenge jaꞌaNegraveti egraveegravena ka ngaa egraveci sa bisa boe

pamanahu jaꞌalula Ama Lamatua egravetu baboa jaꞌa

taruu26 Negraveti egraveegravena ka dꞌara jaꞌa karejꞌe

ka jaꞌa koa-kio Ne taruuaa jaꞌa mate Lamatua degravenge

dꞌara mera-milu27 TeNegravengu soro tegraveke boe samanga jaꞌa pea

taruu egravetu era dhegraveu madhe segravera 219-21 Yoel 228-32 223 Mateos 2735 Markus 1524 Lukas 2333 Yohanis 1918 224 Mateos285-6 Markus 166 Lukas 245

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 228 189 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 245Aa Ama Lamatua tegraveke eele boe ngiꞌu

aae Dhegraveu Negravengu dhu Dꞌara Mola-Megraveci ele iie egravetu dꞌara rai

28 Lamatuapadꞌelo le jaꞌa jꞌaramamuri dhumola

Negraveti egraveegravena ka dꞌara jaꞌa karejꞌe dꞌai selilula Lamatua bera-bera degravenge

jaꞌarsquoNeꞌe ne ka dhu dhegraveu aae Daud suri tegraveke

negraveti uru ka mai29 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu mata ku ho jaꞌa

lole paie ku degravenge miu lula-negraveti dhegraveu aaeDaud Na peka segravemi egraveegravena te ngaa na loleboe ngiꞌu negravengu Egravedhi teꞌa lula negravengumadhe le aa ra padhane ne Roꞌa naabhu egravetu talora egravedhi toke dꞌai sange neꞌe30 Dhegraveu aae Daud ne jꞌajꞌi dhegraveu negraveti liipadhai Ama Lamatua Aa na neꞌa na AmaLamatua dhu moa le pake lii subha holimuri mai egraveci negraveti ana-egravepu Daud negravedꞌuparedha Negravengu egraveegravena ka dhu Lamatuapajꞌujꞌu mema negraveti uru ka mai 31 Lodꞌoegraveegravena Daud pangee madhera Aa na pekauuru lula-negraveti Dhegraveu dhu Lamatua pajꞌujꞌutegraveke le Egraveena na Dhegraveu egraveegravenamadhe te ngaamamuri hari kahegravei Aa Daud peka kahegraveina Dhegraveu egraveegravena pea taruu boe egravetu era dhegraveumadhe aa ngiꞌu Na ele iie boe kahegravei

32 Dhegraveu dhu Daud peka-padhai ne nukaYesus Ama Lamatua pamamuri hari Nenegraveti mamadhe Na Ka jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mingegravedhi le degravenge musi madha jiꞌi 33 Kalimuri ne Ama Lamatua dedꞌe le Yesus honegravedꞌu paredha dhu dedha risi eele Aa Namadhegravedi egravetu baboa gꞌana Ama Lamatuaegravetu era dhu Lamatua sadia tegraveke le Aa AmaNa hia le Roh Na dhu Mola-Megraveci samasegravemi dhu Na moa tegraveke negraveti uru ka Aa Namoa neo hia Roh Mola-Megraveci Na mi egravedhikahegravei Egraveegravena ka dhu miu tadegravengi degravengelaladhe megravedhi deo na nuka Ama Lamatuahia Roh Na 34 Daud mesa na caꞌe boe laꞌeasa sorga te ngaa na suri peka nalsquoAma Lamatua padhai lii degravenge Lamatua

jaꞌa peka naldquoMadhegravedimi sebhe gꞌana Jaꞌa egravetu era

dhu Jaꞌa sadia mema35 toke Jaꞌa tao musu Egraveu segravera

pahaha iisi mi Egraveursquo rdquo36 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi ra

hudꞌi reꞌa ku tareꞌa-reꞌa lula-negraveti Yesusdhu miu paku pamadhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Negravengu nuka Kristus dhu Ama

Lamatua hagꞌe nare le Aa Negravengu neꞌe kadhu jꞌajꞌi Kegravetu egravedhirdquo

37 Ropa tadegravengi rare lii Petrus nedꞌara dhegraveu segravera roe Ka ra karegravei Petrusdegravenge dhegraveu pajuu-paleha leo segravera pekana ldquoAꞌari Jiꞌi hudꞌi tao tasamia kurdquo

38 Hegraveia Petrus dhaa peka na ldquoMiuegraveci-egraveci hudꞌi ele-hoꞌa ku aa tegraveke eele kusasala-sasigo miu aaꞌi-aaꞌi mi ho miu legravepahari madhutu Lamatua Hegraveia soro iisi miho sarani segravena ka jꞌajꞌi mi tadha peka namiu legravepa hari le madhutu Jꞌara MamuriYesus Kristus Aa egraveegravena jꞌajꞌi tadha kahegraveipeka na Lamatua saku eele le sasala-sasigo miu Egravele egraveegravena miu segravemi mere RohAma Lamatua dhu Mola-Megraveci

39 Te Ama Lamatua moa le hia Roh Nami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi le dhegraveu unu NaDegravenge jꞌara neꞌe lii mamoa lula-negraveti RohNa jꞌajꞌi hiamiu degravenge ana-egravepumiu kahegraveiNa moa hia mi dhegraveu leo kahegraveirdquo

40 Aa Petrus padhai lii ae hari mi regravenguaku negravengu na ldquoLimuri ne dhegraveu ae sero lenegraveti jꞌaramamuri dhumola Demiumage-mage segravena ka miu baku madhutu tataodhegraveu bhelu segravera Te ngaa miu hudꞌi mad-hutu dhoka jꞌara mola negraveti Ama Lamatuadi Degravenge jꞌara egraveegravena miu abhu mamuritaa-taa degravenge Nerdquo

41 Egravele egraveegravena ka dhegraveu ae segravera segravemi rare liipadhai lii Petrus egraveegravena degravenge dꞌara katemeKa ra madhutu Jꞌara Mamuri Yesus hegraveiara soro iisi ra segravena ka abhu sarani Lodꞌoegraveegravena pe dꞌai tegravelu riho dhegraveu mai paꞌegravecidegravenge dhegraveu-dhegraveu unuYesus segravera 42Regravengudꞌegravei paꞌegraveci degravenge dhegraveu-dhegraveu leo dhu mad-hutu Yesus Aa regravengu mamuri mera-milu egraveci degravenge egraveci Begraveli-begraveli egraveegravena regravengumajꞌegraveni nanene lii holo-nori negraveti dhegraveupajuu-paleha Lamatua Yesus Regravengu dꞌegraveimanegravengi-mangajꞌi sama-sama kahegravei Aaregravengu dꞌegravei raꞌa-rinu mei egraveci

Jꞌara-jꞌara mamuri dhegraveu parcaya43 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu pajuu-paleha

Lamatua segravera tao tadha malaa ae-aeka dhegraveu dhu egravetu segravera sa malaa degravengemadhaꞌu 44 Dhegraveu-dhegraveu dhu madhutuJꞌara Mamuri Lamatua Yesus aaꞌi-aaꞌi ramamuri pakaboko degravenge dꞌara egraveci ka ngaadhu unu dhegraveu egraveci jꞌajꞌi unu regravengu aaꞌi-aaꞌi ra ho ra pake sama-sama 45 Abhucahagꞌe pahia megravedha-panyau ra ho rapala-bagi doi kabꞌua na mi dhegraveu parcaya

228 Lii Sodꞌa Koa-Kio 168-11 230 Lii Sodꞌa Koa-Kio 13211 2 Samuel 712-13 235 Lii Sodꞌa Koa-Kio1101 244 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 432-35

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 246 190 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 318segravera madhutu egraveci-egraveci dhu parluu 46 Begraveli-begraveli egraveegravena regravengu paꞌegraveci egravetu dꞌara EgravemuKapuaManegravengi-Mangajꞌi Regravengu raꞌa-rinuboko-boko mue-mue degravenge dꞌara karejꞌe-karae negraveti egravemu egraveci asa egravemu egraveci degravenge boekaꞌuu-kamuki Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra mamuriegraveci tulu egraveci degravenge boe kire-kome 47 Begraveli-begraveli egraveegravena regravengu aaꞌi-aaꞌi ra maꞌegravete boekoa-kio kolongara Ama Lamatua degravengedꞌara kateme Dhegraveu leo segravera dꞌegravei regravengutitu kegravena Negraveti ca lodꞌo asa ca lodꞌo AmaLamatua hia mamuri mi dhegraveu segravera hora paꞌegraveci degravenge dhegraveu-dhegraveu unu LamatuaYesus Ka regravengu asa ka ae

3Petrus puri-paꞌegravele dhegraveu karuku egraveci

1 Ca lodꞌo pe dꞌara hake tegravelu nihia saPetrus degravenge Yohanis lasi asa dꞌara EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi ho neo sabajꞌadegravenge dhegraveu leo segravera 2 Regravengu neo masore hegravebꞌa oka dhu ngara na lsquoHegravebꞌa SaragarsquoEgravetu egraveegravena regravengu regravedhi dhegraveu mone karukuegraveci dhu karuku negraveti ina na nara iisi neBegraveli-begraveli mai na dhegraveu nedhe regraveti ne asaera egraveegravena ho na kanata kacui-aai manegravengingaa-ngaa negraveti dhegraveu cee dhu neo masoasa dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi reegraveegravena 3 Ropa na ladhe negravedhi Petrus degravengeYohanis oe maso asa dꞌara ka na kanatakacui-aai manegravengi peka na ldquoAma-amaee Sue ku jaꞌa laa Hia ku jaꞌa ngaa dordquo

4 Ka dua ra ladhe kaloo ka dhegraveu neꞌehegraveia Petrus dhaa aku negravengu na ldquoLadhe kumairdquo

5 Hegraveia negravengu boti kegravetu na ladhe asaregravengu dua ra ka na pangee na ldquoWaa Eleboe dua ra neo hia jaꞌa ngaa-ngaa nerdquo

6 Te ngaa Petrus peka aku negravengu naldquoJaꞌa degravenge boe doi hualaa ho hia mi egraveuTe ngaa dhu jaꞌa unu egraveegravena ka dhu jaꞌaneo hia mi egraveu De nanene paie-iie Degravengekoasa Yesus Kristus dhegraveuNasaret jaꞌa puaegraveu kegravedꞌi titu ho kakordquo

7 Hegraveia Petrus kegravepe ai gꞌana dhegraveu karukuegraveegravena ka na pakegravedꞌi patitu ne Kacaꞌalaa haga dhegraveu neꞌe beꞌa degravenge ka egravetudꞌara ciki oodꞌe egraveegravena kahegravei 8 Cagꞌagꞌalaa na pasoka titu hegraveia na kako laꞌe-maineo neꞌa haga negravengu beꞌa le do dhaeEgravele egraveegravena ka na laꞌe palere degravenge regravengudua ra asa dꞌara Egravemu Manegravengi-MangajꞌiNa kako pasoa-pasoka degravenge koa-kio AmaLamatua 9 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravera ladhe regravedhi

dhegraveu neꞌe kako laꞌe-mai aa koa-kio kolon-gara Ama Lamatua

10 Ropa dhegraveu ae segravera tadhe ne ka ramalaa hegraveia peka aku regravengu na ldquoNegravenguneꞌe ka dhegraveu karuku dhu madhegravedi egravetuHegravebꞌa Saraga homanegravengi ngaa-ngaa egraveegravenasina ma Tasamia ka na jꞌajꞌi segravemi neꞌerdquo

Petrus padhai lii egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi

11 Egravele egraveegravena ka dhegraveu dhu egravele negraveti karukuegraveegravena madhutu Petrus degravenge Yohanis Kategravelu ra lasi dꞌai egravemu taleo cue ngara nalsquoEgravemu Taleo Dhegraveu Aae Solemanrsquo Egravetu egraveegravenadhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mai lingu rare regravengumalaa titu kegravena 12 Ropa Petrus negravedhiregravengu ka na padhai lii peka na ldquoDhegraveuIsraꞌel aaꞌi-aaꞌi mi Nga tao ka miu malaalula jꞌara neꞌe ne Nga tao ka miu ladhekaloo jiꞌi Miu ngee na dhegraveu ne kakolula jiꞌi pake naꞌi do lula jiꞌi majꞌegraveni mad-hutu Ama Lamatua Do tasamia 13 Jaꞌaneo peka degravenge miu segravemi neꞌe begravei-bakiegravedhi Abraham Isak degravengeYakobmanegravengi-mangajꞌi mi Ama Lamatua Lamatua egraveegravenaka dhu dedꞌe padedha-dedha Dhegraveu Negravengudhu Na pili nare nuka Yesus Yesus egraveegravenaka dhu miu tule eele Ne ka saraka Neasa gubernur Pilatus Ka gubernur neopatabuli Ne te ngaa miu ka dhu palabꞌasegravena ka na baku patabuli eele Yesus 14Tengaa Yesus Dhegraveu dhu sala boe DꞌaraNegravengu beꞌa Gubernur neo patabuli eeleDhegraveu dhu sala boe ne te ngaamiu aaꞌi-aaꞌimi labꞌa ne Aa dhu bhelu risi hari ka miudadugu-rariu ne segravena ka na patabuli hiamiu dhegraveu bhelu-katubꞌa egraveci dhu pamadhenegravedhi dhegraveu 15 Miu ka dhu pamadheYesus Aa te ngaa Negravengu ka dhu hia egravedhimamuri Mema tareꞌa Negravengu madhe lete ngaa Ama Lamatua pamamuri hari NeNegravengu ka dhu jiꞌi ladhe ngegravedhi le degravengemusi madha jiꞌi

16Miu tadhe dhegraveu karuku ne Negravengu egraverale te ngaa jiꞌi boe ka dhu puri-paꞌegravele neJiꞌi se degravenge boe koasa ngaa-ngaa Koasaegraveegravenamai negraveti Yesus Dhegraveu neꞌe ne egravera lulanegravengu parcaya Lamatua Yesus Yesus kadhupaꞌegravele ne egravetu katangamadhamiu aaꞌi-aaꞌi mi

17 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Limuri ne jaꞌa keꞌale miu degravenge dhegraveu aae-dhegraveu kapai miutao bhelu mi dedha Yesus te ngaa miumeꞌa boe ngaa dhu jꞌajꞌi legravepa limuri 18 Te

313 Kalua negraveti Masir 315 314 Mateos 2715-23 Markus 156-14 Lukas 2313-23 Yohanis 1912-15

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 319 191 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 410ngaa Ama Lamatua peka mema negraveti uruka mai pake dhegraveu negraveti lii padhai Negravengupeka na Kristus nuka Dhegraveu dhu Na hagꞌenare egraveegravena hudꞌi dꞌui ku jꞌajꞌegravera Ka jꞌajꞌile segravemi egraveegravena ka 19 Negraveti egraveegravena ka miuhudꞌi ele-hoꞌa tegraveke eele sasala-sasigo miuhegraveia legravepa asa Ama Lamatua ho Na sakueele aa baku ngee ia ka sasala miu segravera20 Pe Ama Lamatua paꞌegravera dꞌara miu KaNa neo pua Kristus dhu Na hagꞌe nareegraveegravena mai hari asa miu Kristus egraveegravena nukaYesus dhu Na pua le mai asa miu 21 Negravetiuru ka mai Lamatua padhai lii re dhegraveunegraveti lii padhai Na peka na lsquoBegraveli-camegravedꞌaAma Lamatua pamola jꞌara aaꞌi-aaꞌi segravenaka jꞌajꞌi hiursquo Yesus hudꞌi mate ku egravetu EraMola-Megraveci toke dꞌai lodꞌo Negravengu mai hariho Na pahiu ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi ra

22 Uru egraveegravena baki Musa peka le degravengedhegraveu Israꞌel aku negravengu nalsquoLamatua miu nuka Ama Lamatua begraveli-

camegravedꞌa Na pua Dhegraveu egraveci negravetitalora miu ho jꞌajꞌi dhegraveu negraveti liipadhai Na sama segravemi Na pake jaꞌaho jꞌajꞌi dhegraveu kegraveti lii padhai NaDe miu hudꞌi pasa dhilu segravena kami nanene paie ngaa-ngaa dhu Naneo pekamimiu 23Te ngaa dhegraveucee dhu roꞌo boe nanene paie liipadhai lii Dhegraveu egraveegravena egraveegravena na cegraverieele negraveti dhegraveu unu Lamatua segraveraDegravenge heka hak egravetu talora regravengursquo

24 Mesa boe baki Musa di dhu peka segravemiegraveegravena Te Lamatua pake dhegraveu leo kahegraveijꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhai Na Regravengu pekasegravemi egraveegravena kahegravei Sama segravemi uru egraveegravenaLamatua pake baki Samuel ho lolo jꞌara-jꞌara dhu limuri ne egravedhi tegravedhi degravenge musimadha egravedhi 25 Ama Lamatua moa tegraveke lemi baki Abraham peka nalsquoBegraveli-camegravedꞌa re ana-egravepu egraveu egraveci Jaꞌa hia

megravengi-nalemi dedha suku aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha nersquo

Lii moa dhu Ama Lamatua peka le midhegraveu regraveti lii padhai Na limuri ne jꞌajꞌi lemi dedha miu nuka aꞌari jaꞌa dhegraveu Israꞌelsegravera 26 Ama Lamatua pua Ana Na dhu Nahagꞌe nare egraveegravena ho pajꞌujꞌu jꞌara segravena kamiu tegraveke eele sasala-sasigo miu Degravengesegravemi egraveegravena Na padꞌelo dꞌara hua iia Na mimiu Lamatua pua uuru Ana Na mai asamiu egravele egraveegravena heka Na pua Ne asa suku leo

segravera Egraveegravena ka dhu jꞌajꞌi megravengi-nale mi egravedhiaaꞌi-aaꞌi tirdquo

4Kegravetu agama Yahudi paroa Petrus degravenge

Yohanis1 Lodꞌo egraveegravena ropa Petrus degravenge Yohanis

padhai lii era degravenge dhegraveu egravetu segravera dhegraveukapai canau mai Regravengu segravera kegravetu agamaYahudi dhegraveu negraveti partei Saduki degravengekomedhaa jꞌaga Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Regravengu mai neo patao degravengePetrus degravenge Yohanis 2 Dhegraveu segravera nasalula regravengu dua ra dꞌegravei peka degravenge dhegraveu aepeka na ldquoYesus mamuri hari le negraveti ma-madhe Na Degravenge jꞌara egraveegravena Negravengu bhokejꞌara hia dhegraveu madhe segravena ka bisa mamuriharirdquo 3 Ka ra paredha dhegraveu regravengu lasikegravepe dua ra Te ngaa lula lodꞌo oe cegravenakegravena ka ra pamaso taha si asa dꞌara begravedhoHo begraveli egraveegravena heka ra neo parisa si kegravena4 Te ngaa egravetu talora dhegraveu dhu dꞌegravei nanenedhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesus segravera aeka dhu mangaku na lii ajꞌa-nori regravengusegravera legraveke tareꞌa Negraveti egraveegravena ka dhegraveu parcayaasa tabha ae pe dꞌai legravemi riho dhegraveu sa

5 Asa begraveli egraveegravena dhegraveu kapai Yahudisegravera pakaboko egravetu kota Yerusalem nukadhegraveu paredha dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌaYahudi degravenge mese agama Yahudi segravera6 Kegravetu kapai risi agama Yahudi dhu ngarana Hanas egravetu egraveegravena kahegravei Dhegraveu kapai leosegravemi Kayafas Yohanis Aleksander degravengeaꞌari leo segravera negraveti kegravetu kapai risi agamaYahudi egravetu egraveegravena kahegravei 7 Ropa ra tesa aaꞌika ra paredha dhegraveu lasi rare Petrus degravengeYohanis ho regraveti mai asa madha ama-amadhegraveu kapai seꞌe Ropa regravengu mai ka rakaregravei si peka na ldquoTasamia ka miu bisapuri-paꞌegravele dhegraveu karuku Miu pake koasanegraveti cee Aa cee ka dhu pua miu ka miubani tao jꞌara egraveegravenardquo

8 Hegraveia Roh Ama Lamatua paꞌegravera dꞌaraPetrus ka na dhaa aku negravengu naldquoAma-ama Miu ka dhegraveu kapai degravenge

dhegraveu heka kabarai Israꞌel Bakunasa ladhe jiꞌi ako malaa ciki 9 Jiꞌiladhe na ama-ama si neo taolii langu lula jiꞌi puri-paꞌegravele dhegraveukaruku egraveci Aa miu neo meꞌa jiꞌipake koasa negraveti cee 10 De jaꞌaneo peka segravemi neꞌe tatu amasi sanegravedꞌe era dhegraveu Nasaret dhu

322 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1815 18 323 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1819 325 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 2218 42 Dhegraveu partei Saduki legraveka boe dhegraveu madhe bisa mamuri hari

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 411 192 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 428ngara Na Yesus Negravengu egraveegravenaKristus dhu Ama Lamatua pajꞌu-jꞌu mema negraveti uru ka mai Tengaa miu paku pamadhe Ne egravetuajꞌu palolo-palegravebha Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa Ama Lamatua pama-muri hari Ne De jaꞌa dꞌegravei segravena kaama si degravenge dhegraveu Israꞌel aaꞌi-aaꞌimi meꞌa na jiꞌi puri-paꞌegravele dhegraveukaruku egraveegravena pake dhodhoka koasaYesus 11 Yesus neꞌe ka dhu ra suritegraveke le egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua peka na

lsquoAbhu hadhu cue dhu tuka core eeleTe ngaa limuri mai hadhu egraveegravena

jꞌajꞌi hadhu padhegravedirsquo12 Egravetu palegraveme rai-haha ne Ama Lamatua

bhoke boe jꞌara leo dhu bisa patab-uli egravedhi negraveti koasa sasala-sasigoegravedhi Dhodhoka jꞌara egraveci di nukaYesus Abhu boe dhegraveu leo egraveci sadhu bisa hia mamuri mi egravedhirdquo

13 Dhegraveu dhu madhegravedi egravetu segravera sa reꞌana Petrus degravenge Yohanis se dhoka dhegraveubiasa di egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu dhu reꞌaboe baca-suri Te ngaa dhegraveu segravera malaadegravenge babani dua ra lula regravengu padhailii dhu degravenge boe pahuni-pahuni Tabhahari ra reꞌa na dhegraveu dua se dhegraveu paꞌegravecinegraveti Yesus 14 Negraveti egraveegravena ka hegravebꞌa dhegraveuse kutu megraveno toke ra padhai lii heka ae-ae lula dhegraveu dhu egravele negraveti karuku egraveegravenatitu dhii-dhii patoo madha degravenge madha15 Egravele egraveegravena ka ra pua dhegraveu pajuu-palehaYesus dhegraveu dua segravera aku regravengu na ldquoDuami lami ku asa liꞌu cikirdquo Ka ra padhueho neo tenge jꞌara aapa 16 Ka ra padhue-padhai peka na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Egravedhihudꞌi tao dhegraveu dua se samia Te dhegraveuYerusalem aaꞌi-aaꞌi ra reꞌa le na regravengudua se ka dhu tao tadhamalaa deo na Egravedhipasili tare heka lula bukti negravengu abhu le17 De hua iia egravedhi tenge jꞌara segravena ka liineꞌe baku ra lolo palegraveme asa mia-mia laꞌeBeꞌa risi egravedhi pamadhaꞌu si segravena ka rabaku ajꞌa ia ka Jꞌara Mamuri Yesus Ladhera nanene boe na reꞌa memardquo

18 Hegraveia ra paroa dua ra maso hari asadꞌara ka ra peka degravenge si aku regravengu naldquoMiu ladhe unu mi ee Miu bisa heka lolodo ajꞌa-nori dhegraveu leo lula-negraveti Yesusrdquo

19 Te ngaa Petrus degravenge Yohanis bꞌalapeka na ldquoCobꞌa ama-ama si pajiko ku laa

Mia dhu beꞌa risi Madhutu paredha amasi do madhutu paredha Ama Lamatua20Te jiꞌi ngegravedhi le degravengemusimadha jiꞌi aatadegravengi le degravenge roꞌa dhilu jiꞌi madha jꞌaraae De tasamia jiꞌi kutu hegravebꞌa ho baku lolodegravenge dhegraveu leordquo

21 Dhegraveu dhumadhegravedi pamaꞌegravete lii languegraveegravena kai hari regravengu Ka ra patalale eeledua si lula ra reꞌa heka jꞌara ho huku siRegravengu madhaꞌu kahegravei mage dhoka dhegraveuae egravetu liꞌu segravei pagama Te dhegraveu ae segraverakoa-kio kolongaraAmaLamatua lula dhegraveukaruku egraveegravena egravele le 22 (Dhegraveu egraveegravena karukuegravepa nguru risi tegraveu le ka heka bisa kakokegravena)

Dhegraveu unu Lamatua Yesus sabajꞌamanegravengi dꞌara bani

23 Ropa ra patabuli eele Petrus degravengeYohanis dua ra legravepa lasi asa angalai regravenguHegraveia dua ra lole aaꞌi-aaꞌi ngaa dhu kegravetuagama Yahudi degravenge dhegraveu kapai leo segraverakai regravengu ho baku palolo 24 Ropa ratadegravengi rare lii lolo egraveegravena ka angalai regravenguaaꞌi-aaꞌi segravera pakaboko degravenge dꞌara egraveciho ra manegravengi-mangajꞌi peka na ldquoAmaLamatua dhu Koasa Kapai Risi Eele Amadhu pajꞌajꞌi dedha-liru degravenge rai-hahadegravenge isi ra aaꞌi-aaꞌi 25 Uru-uru segraveraRoh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci pakele baki Daud ho jꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhaiNa segravena ka suri mema lula-negraveti dhegraveu labꞌaYesus peka nalsquoDhegraveu negraveti rai leo segravera nasa lula lii lai-

ngegraveluDhegraveu seꞌe tao legraveke boe ho tao lii langu

dhu degravenge boe kolo-kapua26 Dhegraveu aae rai-haha segravera pakaboko ho neo

pamusu labꞌa Ama Lamatuasegravemi egraveegravena kahegravei dhegraveu kapai segravera rare

lii egraveci neo lasi labꞌa Ama Lamatuadegravenge Kristus

nuka Dhegraveu dhu Lamatua pajꞌujꞌumema karegravei negraveti uru kamairsquo

27 Ka ngaa dhu baki Daud suri na limurine jꞌajꞌi le Aa sasoa na ledꞌa le Egravetu kotaneꞌe dhegraveu aae Herodes gubernur PontiusPilatus dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa Israꞌeldegravenge dhegraveu kapai suku leo segravera pakabokole Regravengu pareꞌa lii ho labꞌa Yesus dhuAma Lamatua hagꞌe nare le 28 Te ngaalimuri ne egravedhi teꞌa aaꞌi le jꞌara segravera legraveke

411 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11822 424 Kalua negraveti Masir 2011 Nehemia 96 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1466 426Lii Sodꞌa Koa-Kio 21-2 427 Mateos 271-2 Markus 151 Lukas 2317-11 Yohanis 1828-29

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 429 193 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 512mola-mola degravenge dadꞌegravei Lamatua mad-hutu ngaa dhu Lamatua peka tegraveke negravetiuru ka 29 Lamatua Egraveu meꞌa regravengu dhokapadhai lii neo pamadhaꞌu jiꞌi di De jiꞌimanegravengi ho Lamatua hia jiꞌi dꞌara baniSegravena ka ladhe jiꞌi laꞌa padhue-padhai asadhegraveu egravetu mia-mia Lii Lolo Beꞌa Lamatualula-negraveti Yesus dꞌara jiꞌi madhaꞌu boe30 Jiꞌi manegravengi Lamatua hia jiꞌi koasa kahegraveisegravena ka jiꞌi bisa puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌaJiꞌi manegravengi kahegravei koasa ho tao rupa-rupatadhamalaa segravena ka dhegraveu reꞌa koasa egraveegravenamai negraveti Dhegraveu Mola-Megraveci dhu Lamatuapua mai nuka Yesus Lamatua dꞌai sangeegraveegravena ka lii sabajꞌa jiꞌirdquo

31 Ropa ra manegravengi-mangajꞌi rare kaegravemu dhu regravengu sabajꞌa na gagedꞌo Hegraveiaregravengu aaꞌi-aaꞌi ra abhu Roh Lamatua dhuMola-Megraveci Egravele egraveegravena ka regravengu kalua lasilole Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua degravengedꞌara bani

Dhegraveu parcaya segravera mamuri sama-samapasae jꞌajꞌegravera degravenge karejꞌe

32 Egravele egraveegravena dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcayaYesus segravera mamuri dꞌara egraveci aa mamuripasue egraveci degravenge egraveci Abhu boe dhegraveu egravecisa dhu megraveu-moke aa regravengu biasa pahia-pajꞌola Dhegraveu dhu degravenge megravedha-panyauna uri ho ra pake sama-sama 33 KaLamatua hia koasa mi dhegraveu pajuu-palehaNa ho ra lole mi dhegraveu peka na LamatuaYesus mamuri hari negraveti mamadhe Na Aaregravengu ka dhu regravedhi degravenge musi madhaunu ra Ka Lamatua udhu-bhori berkat hiaregravengu 34-35Negraveti regravengu se abhu kahegravei dhupahia rai do egravemu ra Ho kabꞌua na ra hiami dhegraveu pajuu-paleha Lamatua segravera Rapake ho hiami dhegraveu dhu parluu Negraveti egraveegravenaka regravengu kura boe ngaa-ngaa

36-37 Conto segravemi Yusuf Negravengu ne ana-egravepu Lewi negraveti pulu Siprus Dhegraveu pajuu-paleha Lamatua se pangare na lsquoBarnabasrsquodhu sasoa na lsquodhegraveu dhu dꞌegravei paꞌegravera dꞌaradhegraveu leorsquo Laꞌe pahie rai na ca kasibꞌi Kanegraveti mai kabꞌua na hia dhegraveu pajuu-palehaLamatua segravera

5Ananias degravenge Safira madhe lula regravengu

neo cobꞌa Roh Lamatua1 Te ngaa lodꞌo egraveegravena abhu kahegravei dhegraveu

egraveci ngara na Ananias degravenge dhegraveu egravemuna Safira Regravengu dua ra pahie rai ra cakasibꞌi kahegravei 2 Te ngaa dua ra pareꞌa ho

huni kabꞌua rai egraveegravena cahagꞌe Pahie rareka Ananias laꞌe peka degravenge dhegraveu pajuu-paleha Yesus segravera aku negravengu na ldquoJiꞌi hekapahie ngare rai jiꞌi ca kasibꞌi kegravena De jiꞌineo hia kabꞌua na asa Ama Lamatuardquo

3 Te ngaa Petrus tao degravenge ne peka naldquoAnanias Nga tao ka egraveu huni doi kabꞌuarai egraveegravena cahagꞌe Dꞌara egraveu mema karehelula egraveu madhutu dadꞌegravei dhegraveu aae nidhuEgraveu bani kapodꞌe-kabegraveli Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci 4 Segravemi neꞌe Rai na unuegraveu De egraveu neo pahia do aadꞌo egraveegravena namadhutu dadꞌegravei egraveu Ladhe egraveu pahia le egraveuneo hia doi kabꞌua na aaꞌi-aaꞌi do aadꞌoegraveegravena na madhutu dadꞌegravei egraveu kahegravei Te ngaatasamia ka egraveu bisa tao segravemi neꞌe Egraveu neopagoa jiꞌi dhegraveu rai-haha te ngaa abhu boedhegraveu dhu bisa leko-monya Lamatuardquo

5 Ropa na tadegravengi Petrus padhai liisegravemi egraveegravena cagꞌagꞌa laa Ananias begravebhe kamadhe degravenge Negraveti egraveegravena ka dhegraveu dhutadegravengi lii neꞌe madhaꞌu titu kegravena 6Hegraveiaana ngegraveru dhegraveu pegraveri mai ka ra pahutungiꞌu Ananias ka nedhe regraveti lasi padhane

7 Pe dꞌai tegravelu jam sa dhegraveu egravemu Ananiasmai Te ngaa na neꞌa boe ngaa dhu jꞌajꞌideo na 8 Hegraveia Petrus karegravei ne peka naldquoTasamia ina Miu pahie le rai egraveegravenakabꞌua sange neꞌe ka dordquo

Ka na dhaa peka na ldquoTareꞌa amaKabꞌua negravengu sange egraveegravena kardquo

9 Hegraveia Petrus tao degravenge ne peka naldquoTasamia ka egraveu degravenge dhegraveu egravemu mupameꞌa ho neo cobꞌa Roh Lamatua Muladhe ee Dhegraveu dhu heka padhane dhegraveuegravemu egraveu segravera legravepa hari mai le Ciki oodꞌehari na regravengu nedhe regraveti hari ngiꞌu egraveu holasi padhane egravetu karasa dhegraveu egravemu egraveurdquo

10 Ropa tadegravengi nare lii padhai lii Petruscagꞌagꞌa laa dhegraveu bhegraveni ne begravebhe kamadhe degravenge egravetu era egraveegravena Ropa ana-anangegraveru segravera maso hari asa dꞌara egravemu ladheregravedhi bhegraveni ne madhe le Ka jꞌegraveru regraveti kangiꞌu bhegraveni ne lasi padhane egravetu karasadhegraveu egravemu na

11 Egravele egraveegravena ka dhegraveu parcaya Yesus segraveramadhaꞌu Dhegraveu-dhegraveu leo dhu tadegravengi liilolo negraveti mamadhe Ananias degravenge Safiramadhaꞌu kahegravei

Petrus si puri-paꞌegravele dhegraveu ae12 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu pajuu-paleha Yesus

segravera tao ae tadha-tadha malaa Ka dhegraveu aesegravera ladhe regravedhi Dhegraveu pajuu-paleha segravera

432 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 244-45

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 513 194 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 530biasa lasi asa dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Lamatua Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra pak-aboko degravenge dꞌara egraveci egravetu dꞌara Egravemu TaleoDhegraveu Aae Soleman 13 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu aeka dhu koa dhegraveu unu Lamatua Yesus segraveraTe ngaa dhegraveu leo cahagꞌe bani boe masopakaboko degravenge regravengu egravetu egravemu egraveegravena

14 Te dhegraveu dhu parcaya Yesus bhegraveni-mone asa tabha ae 15 Lula tadha malaaae dhu jꞌajꞌi egraveegravena ka dhegraveu ae regraveti dhegraveupegravedꞌa lasi ho ra pamadhegravedimi dedha dhegravepiegravetu sebhe jꞌara Te ra pangee peka naldquoLadhe Petrus degravenge Yohanis kako re eraneꞌe sadꞌi mamaho ra legraveke regravengu di dhegraveupegravedꞌa se egravele degravenge negraveti papegravedꞌa regravengurdquo16 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae mai taruu negravetirae-rae egravetu sebhe kota Yerusalem Regravetidegravenge dhegraveu-dhegraveu pegravedꞌa ka dhegraveu pajuu-paleha Lamatua se puri-paꞌegravele si aaꞌi-aaꞌira Regravengu regraveti dhegraveu-dhegraveu dhu nidhu taokahegravei ka dhegraveu pajuu-paleha Lamatua sebabegravege eele aaꞌi nidhu-nidhu segravera

Dhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesus abhujꞌajꞌegravera

17 Lula tatao dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus segravera negraveti egraveegravena ka kegravetukapai risi agama Yahudi degravenge angalainegravengu negraveti partei Saduki segravera tegraveka dꞌara18Negraveti egraveegravena ka ra kegravepa dhegraveu pajuu-palehaYesus segravera ka ra pamaso si asa dꞌarabegravedho

19 Te ngaa megraveda egraveegravena kahegravei ana pajuuLamatua egravecimai negraveti sorga asa dꞌara begravedhoegraveegravena ka na bhoke eele babegravedho Hegraveia nalere negraveti si asa liꞌu Ka na peka aku negravenguna 20 ldquoLami degravenge ka asa dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Lami peka aaꞌi degravengedhegraveu-dhegraveu egravetu negravei segravena ka ra madhutuJꞌaraMamuri dhu hiu negraveti Lamatua Yesusrdquo

21 Begraveli madꞌae egraveegravena ako maroga eraregravengu madhutu ka lii paredha negraveti ana pa-juu Lamatua negraveti sorga deo na Ka ra masoasa dꞌara madha Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi hegraveia ra ajꞌa-nori dhegraveu-dhegraveu egravetusegravera

Negravebhu boe hegraveia kegravetu kapai risi agamaYahudi degravenge angalai na segravera mai paleredegravenge dhegraveu kapai degravenge dhegraveu heka-dhegraveuheka adꞌa Israꞌel Regravengu pakaboko hoparisa lii langu negraveti dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus segravera Hegraveia ra pua dhegraveu lasi

rare Petrus si negraveti dꞌara begravedho ho ra parisalii langu ra

22 Te ngaa ropa regravengu dꞌai egravemu begravedhoPetrus si aadꞌo heka egravetu dꞌara Ka ana jꞌagasegravera legravepa hari lasi peka degravenge dhegraveu kapaisegravera 23 Ra peka na ldquoAma-ama si bakunasa Ropa jiꞌi dꞌai egravemu begravedho jiꞌi ladhena babegravedho dhu pategraveke Aa dhegraveu jꞌagasegravera titu egravetu era egraveegravena Te ngaa ropa jiꞌipua ra goe babegravedho ho jiꞌi laꞌa asa dꞌarajiꞌi ngegravedhi boe dhegraveu egraveci sa egravetu dꞌarardquo

24 Ropa tadegravengi rare hegraveia kegravetu agamaYahudi segravera degravenge kapala jꞌaga Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌimalaa aa segravemi dhegraveu dhu ele ngangee sa

25 Negravebhu boe hegraveia dhegraveu egraveci mai pekaaku negravenguna ldquoAma-ama si nanene ku laaDhegraveu dhu miu begravedho segravera egravetu liꞌu si ratitu ho ajꞌa-nori dhegraveu egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi nerdquo

26 Ropa tadegravengi rare ka kapala jꞌagaEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi egraveegravena paroadhegraveu jꞌaga pegraveri-pegraveri ho lasi kegravepe hariPetrus degravenge angalai na segravera Te ngaadhegraveu jꞌaga segravera madhaꞌu lula dhegraveu dhunanene lii padhai-padhue Petrus segravera aeseli Ra pajiko na mage dhoka dhegraveu aesegravera patao-palaha ho ra pegraveci si Negraveti egraveegravenaka ropa regravengu kegravepe hari Petrus si ra baniboe pake jꞌara sakaa

27 Egravele egraveegravena ka ra lere regraveti Petrus si asaera pamaꞌegravete lii langu Ka kegravetu kapai risiagama mulai karegravei si 28 peka na ldquoJiꞌi kaile miu segravena ka ajꞌa ia ka dhegraveu lula-negravetiDhegraveu dhu neo tao jꞌara mamuri hiu egraveegravenasina ma Te ngaa miu palabꞌa Miu pusi-pahae boe degravenge lii paredha jiꞌi te ngaamiu tao madhutu dadꞌegravei miu di Miu lamiajꞌa-nori palegraveme dhegraveu egravetu kota Yerusalemne Egraveegravena sama degravenge miu core sasala midedha jiꞌi peka na jiꞌi se ka dhu pua dhegraveulasi pamadhe Yesusrdquo

29 Hegraveia Petrus kegravedꞌi titu jꞌajꞌi dhegraveu dhupadhai lii negraveti angalai na segravera Ka na dhaapeka naldquoAma-ama Ladhe abhu paredha negraveti dhegraveu

rai-haha dhu palabꞌa degravenge dadꞌegraveiAma Lamatua jiꞌi ngoꞌo boe mad-hutu Te ngaa jiꞌi madhutu dhokaparedha Ama Lamatua di 30 Dhegraveudhu bhoke jꞌara mamuri hiu egraveegravenanuka Yesus Negravengu egraveegravena ka dhumiu paku pamadhe egravetu dedha ajꞌu

518 Lii Yunani neꞌe sasoa na ldquopamaso asa dꞌara begravedho kabarairdquo Sasoa leo peka na ldquopamaso asa dꞌara begravedho hopamakae si egravetu katanga madha dhegraveu aerdquo 528 Mateos 2725

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 531 195 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 63palolo-palegravebha Negraveti uru ka maibegravei-baki egravedhimanegravengi-mangajꞌimiAma Lamatua Ama Lamatua egraveegravenaka dhu pamamuri hari Yesus negravetimamadhe Na

31 Limuri ne Ama Lamatua dedꞌe le Yesusjꞌajꞌi ai gꞌana Na Ka Yesus negravedꞌule paredha sama segravemi dhegraveu aaekapai Negravengu bhoke le jꞌara segravenaka Lamatua patabuli eele dhegraveu negravetikoasa sasala-sasigo ra Na neo hiajꞌara mi egravedhi dhegraveu Israꞌel seꞌe segravenaka egravedhi ae eele negraveti sasala egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena dꞌaraAma Lamatua pacuhi ho Na igeheka sasala egravedhi dhegraveu Israꞌel 32 Teegravedhi tegravedhi le degravenge musi madhaegravedhi Yesus mema madhe tareꞌa tengaaNamamuri hari kahegravei Limurine Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci peka le degravenge dhegraveu dhumad-hutu Jꞌara Mamuri Yesusrdquo

33 Tadegravengi rare lii padhai lii Petrus segravemiegraveegravena ka dhegraveu dhu madhegravedi egravetu era pa-maꞌegravete lii langu egraveegravena nasa titu kegravena ka raneo pamadhe dhegraveu pajuu-paleha Lamatuasegravera 34 Te ngaa egravetu talora regravengu abhukahegravei dhegraveu egraveci dhu madhegravedi parisa liingara na Gamaliel Dhegraveu ae pakabꞌua nelula negravengu ne mese dhu dꞌegravelu-megraveu negravetipartei agama Parisi Ropa Petrus padhai liinare ka dhegraveu segravera neo pamadhe ne hegraveiaGamaliel kegravedꞌi titu ka na pua dhegraveu ho leretaha Petrus si asa liꞌu 35Ropa Petrus si dꞌailiꞌu ka Gamaliel padhai lii degravenge ama-amaegravetu segravera aku negravengu naldquoAꞌari ti Egravedhi hudꞌi pajiko paie ku Mage

dhoka egravedhi malai ae tao bhabhelumi dedha dhegraveu seꞌe Egravedhi hudꞌipangee madhera 36 Ele boe miusanegravedꞌe era dhegraveu dhu ngara naTeudas Negravengu madhe negravebhu le tengaa lodꞌo namamuri era na dedꞌengiꞌu na jꞌajꞌi dhegraveu kapai pe dꞌaidhegraveu egravepangasu samadhutunegravenguTe ngaa ropa ra pamadhe ne ana-anamadhutu na pajꞌala asa haa asadhimu Toke dꞌai sange neꞌe dhegraveuregravedhi heka regravengu Ra rai aaꞌi megraveu-megraveu le

37 Aa miu sanegravedꞌe hari ku lii lole egraveci Uruegraveegravena legraveke lodꞌo dhegraveu paredha igedhegraveu egravetu dꞌara kabarai Abhu dhegraveuegraveci ngara na Yudas negraveti propensiGalilea Dhegraveu ae madhutu negravengukahegravei Te ngaa ra pamadhe ne

kahegravei Hegraveia ana-ana madhutu narai pajꞌala kahegravei ka dꞌai sange neꞌetegravedhi heka dhegraveu egraveci sa

38 De aꞌari Madhutu ngangee jaꞌa bakupamadhe dhegraveu seꞌe Hudꞌi regravengusegravene Te aꞌajꞌa degravenge kakako regravenguladhe mai negraveti dhegraveu rai-haha nanegravebhu boe ele unu na 39 Tengaa ladhe aꞌajꞌa regravengu tareꞌa-reꞌanegraveti Ama Lamatua miu taha mereboe Negraveti egraveegravena ka miu pajiko paieku Mage dhoka miu palabꞌa degravengeAma Lamatuardquo

Tadegravengi rare segravemi egraveegravena regravengu aaꞌi-aaꞌira legraveka ka ra madhutu lii Gamaliel 40 Egraveleegraveegravena ka ra paroa hari dhegraveu pajuu-palehaLamatua segravera ka ra pua dhegraveu ho hakesi Hegraveia ra kai si ho baku ale-ale ia kakolongara Yesus Ka ra patabuli si

41 Hegraveia dhegraveu pajuu-paleha Lamatua setegraveke eele era pamaꞌegravete lii langu egraveegravena Rapangee na masi ka kolongara regravengu eleiie lula madhutu Lamatua Yesus te ngaaregravengu karejꞌe kahegravei lula regravengu hudꞌi abhujꞌajꞌegravera segravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena ka dꞌararegravengu karejꞌe titu kegravena 42 Begraveli-begraveli egraveegravenaregravengu lasi ajꞌa-nori dhegraveu peka na ldquoDhegraveudhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu nare negraveti uruka mai nuka Yesus dirdquo Ka ra peka pad-hue taruu negraveti ca egravemu dꞌai ca egravemu segravemiegraveegravena kahegravei egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

6Ra hagꞌe rare dhegraveu pidhu ho lalau ngan-

gaꞌa bhegraveni balu ana-lalu1 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu dhu parcaya Yesus

asa tabha ae Te ngaa regravengu pake dua liiDhegraveu Yahudi cahagꞌe pake lii Aram Aacahagꞌe hari pake lii Yunani Negravebhu boeka jꞌajꞌi lii langu egravetu talora dua kabokodhegraveu seꞌe Dhegraveu dhu pake lii Yunani dꞌarabeꞌa boe degravenge dhegraveu dhu pake lii Aram Rapeka na ldquoNeꞌe ne legraveke boe Ladhe miupapala ngangaꞌa begraveli-begraveli miu bia cabegravekaBhegraveni balu jiꞌi abhu boe ngangaꞌardquo

2 Lula egraveegravena ka dhegraveu pajuu-palehaLamatua dhegraveu canguru dua pakabokodhegraveu dhu parcaya Lamatua Yesus aaꞌi-aaꞌira Ka ra peka aku regravengu na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Ladhe jiꞌi ae eele negraveti sasabꞌa jiꞌi holalau dhoka ngangaꞌa-nginu miu di bisakahegravei te ngaa legraveke boe Lula jiꞌi se hudꞌiajꞌa-nori taruu Lii Holo-Nori Lamatua 3Demadhutu ngangee jiꞌi segravemi neꞌe ka Beꞌarisi hagꞌe mere dhegraveu pidhu negraveti talora

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 64 196 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 75miu Tenge dhegraveu dhu kolongara beꞌadhu dꞌegravelu-megraveu aa Roh Lamatua ator ma-muri na Ladhe mi pili mere dhegraveu segravemisegravera pe jiꞌi dedꞌe si ho ra lalau ngangaꞌa-nginu 4 Ladhe segravemi egraveegravena jiꞌi abhu tebhoae ho manegravengi-mangajꞌi aa ajꞌa Lii Holo-Nori Lamatuardquo

5 Hegraveia dhegraveu seꞌe segravemi rare kahegravei liipadhai lii Petrus si Ka hagꞌe rare dhegraveupidhu nuka

dhegraveu egraveci ngara na Stefanus Negravengune parcaya tareꞌa-reꞌa LamatuaYesus degravenge Roh Lamatua dhuMola-Megraveci pake negravengu Aa angalainegravengu na nuka

PelipusProkorusNikanorTimonPermenasdegravenge Nikolas negraveti kota Antiokia

Negravengu dhegraveuYahudi boe te ngaa namaso agama Yahudi

6 Hegraveia lere regraveti dhegraveu pidhu dhu ra pilirare segravera asa madha dhegraveu pajuu-palehaLamatua Ka ra bane ai degravenge manegravengi-mangajꞌi hia si ho dedꞌe si jꞌajꞌi dhegraveuladhe-leru bhegraveni balu ana-lalu segravena kaaaꞌi-aaꞌi ra abhu pala dhu pamera

7 Egraveegravena ka dhegraveu tadegravengi Lii Holo-Nori Lamatua egravetu mia-mia Hegraveia dhegraveu-dhegraveu dhu madhutu Jꞌara Mamuri LamatuaYesus asa tabha ae egravetu kota Yerusalem Aaama agama Yahudi segravera ae kahegravei dhu jꞌajꞌidhegraveu unu Lamatua Yesus

Ra kegravepe Stefanus8 Lodꞌo egraveegravena AmaLamatuahia berkat ae

mi Stefanus Na hia Stefanus koasa kahegraveiho na tao tadha-tadha malaa degravenge jꞌara-jꞌara kapai segravena ka dhegraveu ae regravedhi unu ra9Egravetu era egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudidhu mai negraveti rai-rai kajꞌegraveu nuka kotaKirene kota Aleksandria propensi Kilikiadegravenge propensi Asia Uru egraveegravena regravengujꞌajꞌi egravenu dhegraveu leo te ngaa negravebhu-negravebhuka lamatua regravengu patabuli si Egravele egraveegravena kadhegraveu seꞌe pakaboko egravetu Yerusalem Regravengutema le lasi asa egravemu manegravengi-mangajꞌidhu ra patitu unu ra Egravemu manegravengi-mangajꞌi egraveegravena ra pangare ne lsquoJꞌajꞌi HekaEgravenursquo Ropa ra tadegravengi lii padhai lii Ste-fanus dhegraveu se dꞌegravei boe ka ra pabꞌala degravenge

ne 10 Stefanus ne dhegraveu dꞌegravelu-megraveu lulanegravengu padhai lii pake koasa Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci Negraveti egraveegravena ka dhegraveu seꞌesegi boe negravengu 11 Ka ra tenge jꞌara aapami dedha Stefanus Ra lasi bꞌae dhegraveuho jꞌajꞌi sakasii leko-monya peka na ldquoJiꞌitadegravengi na dhegraveu neꞌe padhai lii pahahaMusa degravenge Ama Lamatuardquo

12 Regravengu dadugu dhegraveu toke dꞌai dhegraveuheka adꞌa Yahudi degravenge mese agama segraveratadegravengi kahegravei Ka ra nasa Negraveti egraveegravena kalasi kegravepe rare Stefanus hegraveia ra nuni ne asaera pamaꞌegravete lii langu agama 13 Sakasiileko-monya regravengu segravera ue lii langu hopamanahu Stefanus peka na ldquoDhegraveu neloe boe padhai lii pakarehe Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Aa na peka paꞌele iie liiparedha Ama Lamatua dhu Musa papurumi egravedhi 14 Jiꞌi tadegravengi kahegravei na peka naYesus dhegraveu Nasaret neo sagꞌe eele EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi ne Aa negravengu neneo paꞌele iie atora adꞌa dhu baki Musa taotegraveka hia egravedhirdquo

15 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mad-hegravedi egravetu era pamaꞌegravete lii langu agama egraveegravenaladhe kaloo Stefanus lula regravehu na samasegravemi regravehu ana pajuu Lamatua negraveti sorga

7Stefanus siri iisi na egravetu era jꞌue lii agama

1 Hegraveia kegravetu kapai risi agama Yahudikaregravei Stefanus peka na ldquoDhegraveu seꞌe galaaegraveu ne legraveke do aadꞌordquo

2-3 Ka Stefanus bꞌala aku negravengu naldquoAma-ama aa aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu naneneku jaꞌa Uru-uru segravera begravei-baki egravedhi Abra-hamdhae tegraveke eelemegraveka rai egraveta-egravesu na Tengaa Ama Lamatua dhu kapai risi padꞌeloiisi Na mi negravengu Lamatua hia ne paredhapeka na lsquoPakegravedꞌi negraveti rai egraveta-egravesu egraveu tegravekeeele aꞌari egraveu Lamu ka asa era egraveci dhubegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa pajꞌujꞌu hia egraveursquo Hegraveiana pakegravedꞌi ka negraveti rai egraveta-egravesu na egravetu raiMesopotamia laꞌe asa kota Haran 4Hegraveiana tegraveke eele rai dhegraveu Kasdim ka laꞌe peaegravetu kota Haran Ropa ama dꞌegravelu namadheka Ama Lamatua lere ne asa rai neꞌe nedhu ama-ama aꞌari pea toke dꞌai sange neꞌene 5Lodꞌo egraveegravena Ama Lamatua hagꞌe boerai ca kasibꞌi sa hia ne ho jꞌajꞌi rai pusakana Te ngaa Ama Lamatua moa tegraveke lena Negravengu hia rai neꞌe jꞌajꞌi rai pusaka

72-3 Rai Mesopotamia egraveegravena limuri ne ra pangare na rai Irak Kota Haran egraveegravena limuri ne abhu sisa negravengu egravetu raiSiria Parisa Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 121 74 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1131 124 75 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka127 1315 1518 178

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 76 197 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 726ana-egravepu na Te ngaa lodꞌo egraveegravena Abrahamdegravengemegraveka ana 6Ka Ama Lamatua pekadegravenge ne lsquoBegraveli-camegravedꞌa ana-egravepu egraveu lasipea egravetu rai dhegraveu Ho dhegraveu rai egraveegravena egravenyisi aa tao regravengu jꞌajꞌi egravenu degravenge pajꞌegraverasi toke dꞌai egravepa ngasu tegraveu 7 Ho ladheegravele egravepa ngasu tegraveu egraveegravena Jaꞌa huku dhegraveukabarai dhu tao ana-egravepu egraveu jꞌajꞌi egravenu segraveraHegraveia ana-egravepu egraveu tegraveke eele rai egraveegravena horegravengu mai asa era neꞌe ne segravena ka ramanegravengi makasi mi Jaꞌarsquo 8 Padhai liinare segravemi egraveegravena ka Na hia tadha lii moaNe degravenge jꞌara suna anamonedagger jꞌajꞌi tadhadhu sasoa na Abraham jꞌajꞌi le dhegraveu unuAma Lamatua Egravele egraveegravena ka ropa ana naIsak dꞌai umur aru lodꞌo hegraveia na sunane Aa Isak suna ana na Yakob kahegraveiAa Yakob suna ana-ana mone na dhegraveucanguru dua segravera ladhe umur regravengu dꞌaiaru lodꞌo Regravengu aaꞌi-aaꞌi segravera begravei-bakiegravedhi dhegraveu Yahudi

9 Ca tegraveka begravei-baki egravedhi segravera dꞌara pegravedꞌadegravenge ari ra Yusuf ka ra pahie eele ne kajꞌajꞌi egravenu egravetu rai Masir negravei Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa Ama Lamatua tegraveke eele boene 10Negraveti egraveegravena ka Lamatua patabuli eelene negraveti jꞌajꞌegravera negravengu Ama Lamatua hiane dꞌegravelu-megraveu ka neꞌa jꞌara ae-ae ka DhegraveuAaeMasir sue ne Negraveti egraveegravena ka na dedꞌe nejꞌajꞌi gubernur egravetu rai Masir Aa na negravedꞌukoasa kahegravei egravetu dꞌara egravemu dhegraveu aae

11 Hegraveia tegraveu manganga legraveke rai Masirdegravenge rai Kanaꞌan Tegraveu-tegraveu mangangamadꞌegraveu egraveegravena bia titu kegravena Negraveti egraveegravena kadhegraveu egravetumia-mia jꞌegravera dꞌai seli Segravemi egraveegravenakahegravei begravei-baki egravedhi abhu heka ngangaꞌa12 Te ngaa baki Yakob tadegravengi lii na egraveturai Masir abhu ngangaꞌa Ka na pua ana-ana na segravera nuka begravei-baki egravedhi ho lasihegraveli ngangaꞌa egravetu rai Masir 13 Hegraveli rarehegraveia ra legravepa Ropa oe egravele ngangaꞌa segraveraka ama ra pua hari lasi hegraveli ngangaꞌa egravetuMasir Lodꞌo egraveegravena ka heka Yusuf bhokedꞌara peka na negravengu ne ari dꞌegravelu regravenguKa na patadha aꞌari na segravera degravenge dhegraveuaae Masir 14 Egravele egraveegravena ka Yusuf manegravengiama na degravenge aꞌari na aaꞌi-aaꞌi lasi pea asa

rai Masir Regravengu dhu lasi asa negravei aaꞌi-aaꞌira pidhu nguru legravemi dhegraveu 15 De bakiYakobpidha asa negravei toke dꞌai begravei-baki egravedhisegravera madhe egravetu Masir 16 Ka negravebhu aaeku heka regraveti rui begravei-baki egravedhi segravera legravepahari asa rae Sikem egravetu rai Kanaꞌan Ka rategraveke rui segravera egravetu era dhu uru egraveegravena bakiAbraham hegraveli nare negraveti ana-egravepu Hemorrdquo

Stefanus bꞌala lula-negraveti Musa degravenge dhegraveudhu roꞌo boe nanene ne

17 Stefanus tuhu hari lii peka na ldquoSeꞌese jꞌajꞌi lula Ama Lamatua moa tegraveke lena egraveegravena na limuri hari Negravengu neo hiarai pusaka mi baki Abraham egravetu era egraveegravenaRopa oe dꞌai lodꞌo dhu Ama Lamatua moaegraveegravena egravedhi dhegraveu Yahudi tabha ae titu kegravenaegravetu rai Masir negravei 18 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu aaehiu egraveci paredha egravetu negravei Te ngaa negravengutadhe boe Yusuf 19 Dhegraveu aae neꞌe egravenyiruri dhegraveu egravedhi segravera Aa na bhelu titu kegravenadegravenge begravei-baki egravedhi Na laka-seti regravengu hocore eele ana regravengu dhu rara iisi hiu segravenaka madhe

20 Lodꞌo egraveegravena dꞌai lodꞌo ina Musa naraiisi ne Musa kabegravebꞌu titu kegravena Ina degravengeama namadhutu boe lii paredha dhegraveu aaeRa piara pahuni ne toke dꞌai tegravelu hegraveru21 Ropa regravengu bisa heka pahuni ne egravetudꞌara egravemu ka ra panangi eele ne Te ngaaana bhegraveni dhegraveu aae Masir rage nare ne kasaꞌu negraveti asa egravemu ka na ladhe-leru ne segravemiana dꞌegravelu negravengu 22 Negraveti egraveegravena ka dhegraveuraiMasir ajꞌa aaꞌi ne degravengemamegraveu ra tokedꞌai na jꞌajꞌi dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Negravengu nedꞌegravelu-megraveu egravetu dꞌara lii padhai aa egravetu dꞌarasabꞌa-laꞌa

23 Ropa Musa dꞌai umur egravepa nguru tegraveuhegraveia na neo patadha degravenge dhegraveu Israꞌelnegravengu segravera 24 Ropa na laꞌe ka na negravedhidhegraveu Masir egraveci dhu game dhegraveu Israꞌel cadhegraveu Ka na sarii dhegraveu Israꞌel egraveegravena aana hake pamadhe dhegraveu Masir egraveegravena 25 TeMusa ngee na dhegraveu negravengu segravera reꞌa lena AmaLamatua puanehopatabuli regravengunegraveti jꞌajꞌegravera ra Te ngaa regravengu reꞌa megraveka26 Begraveli egraveegravena Musa laꞌe hari ladhe dhegraveu Is-raꞌel na segravera Ka na rage dhegraveu dua pagama

77 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1513-14 Kalua negraveti Masir 312 dagger 78 Lii Dhao lsquosunarsquo egraveegravena lsquobegravekarsquo Te ngaa lulalsquobegravekarsquo egraveegravena lii makae ka jiꞌi suri boe 78 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1710-14 212-4 2526 2931mdash3518 79Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 3711 28 392 21 710 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 4139-41 711 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka421-2 713 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 451 16 714 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 459-1017-18 4627 715Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 461-7 4933 716 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 233-16 3319 507-13 Yosua 2432 718Kalua negraveti Masir 17-8 719 Kalua negraveti Masir 110-11 22 720 Kalua negraveti Masir 22 721 Kaluanegraveti Masir 23-10

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 727 198 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 743Aa na neo padame dhegraveu dua se peka nalsquoWeh Miu dua mi se paꞌaꞌari Nga tao kamiu dua mi pataorsquo

27 Te ngaa dhegraveu dhu game angalai nadhaa aku negravengu na lsquoCee ka dhu dedꞌe egraveujꞌajꞌi kegravetu jiꞌi Aa cee ka dhu pajꞌujꞌu egraveuho jꞌajꞌi mi dhegraveu jꞌue lii langu jiꞌi 28 Egraveungee na egraveu bisa pamadhe hari jaꞌa samasegravemi egraveu pamadhe dhegraveu Masir medꞌa narsquo29Ropa Musa tadegravengi nare lii neꞌe hegraveia narai eele negraveti rai Masir laꞌe pea egravetu rai dhegraveuMedian Na leo-egravemu egravetu egraveegravena ka ra abhuana mone dhegraveu dua

30 Dꞌai egravepa nguru tegraveu hegraveia Musa laꞌe asadꞌara mamoo egraveci padegravetu degravenge ledhe egravecingara na ledhe Sinai Egravetu egraveegravena ana pajuuAma Lamatua egraveci puru mai negraveti sorgaka padꞌelo iisi na negraveti dꞌara ai dhu heoegravetu ana aajꞌu iiki ca kapua Ai naꞌe anaaajꞌu egraveegravena te ngaa kegravepu boe 31 Ladhenegravedhi segravemi egraveegravena ka Musa loo-loo segraveneKa na laꞌe padegravetu ho neo neꞌa ngaa kane Kabegravedhi laa na tadegravengi Ama Lamatuapadhai lii negraveti dꞌara ai peka na 32 lsquoJaꞌa neAma Lamatua negraveti begravei-baki egraveu Lamatuanegraveti baki Abraham baki Isak degravenge bakiYakobrsquo Tadegravengi nare segravemi egraveegravena ka namadhaꞌu toke dꞌai isi karegravebha Aa na baniheka doa kegravetu ho ladhe ana aajꞌu dhu ainaꞌe egraveegravena

33 Egravele egraveegravena ka Lamatua peka hari akuNegravengu na lsquoWe Musa Era dhu egraveu titu neera luri Bhoke eele salapa egraveu 34 Bakupangee na Jaꞌa bhegravelu eele le dhegraveu Israꞌelunu Jaꞌa egravetu Masir segravei Aadꞌo Jaꞌa sanegravedꞌesi era Jaꞌa keꞌa jꞌajꞌegravera regravengu Jaꞌa tadegravengile lii roma iisi regravengu manegravengi sasue DeJaꞌa neo puru ho patabuli eele si Mai kuasa neꞌe Jaꞌa neo pua egraveu legravepa hari asaMasir negraveirsquo

35 Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena ka Lamatuadhu padꞌelo iisi negraveti dꞌara ai egraveegravena Naparedha Musa ho legravepa hari asa MasirLamatua pajꞌujꞌu negravengu ho patabuli eeledhegraveu Israꞌel negraveti dꞌara jꞌajꞌegravera regravengu Musane ka dhu uru egraveegravena dhegraveu karegravei peka nalsquoCee ka dhudedꞌe egraveu jꞌajꞌi kegravetu jiꞌirsquo Tengaaneꞌe ne Lamatua ka dhu dedꞌe ne 36Negravetiegraveegravena ka Musa legravepa hari asa rai Masir Egravetunegravei na tao tadha-tadha malaa ae Ka nakalua eele dhegraveu Israꞌel negraveti Masir Negraveti si

kako re DhasiMea ka ra kako palegraveme dꞌaramamoo dꞌai egravepa nguru tegraveu

37 Ka Musa peka degravenge dhegraveu Israꞌel akunegravenguna lsquoEgraveegravenana Lamatua dedꞌe dhegraveu egravecinegraveti talora miu ho Na pajꞌajꞌi ne dhegraveu negravetilii padhai Negravengu sama segravemi Na dedꞌe narejaꞌarsquo 38 Musa paꞌegraveci degravenge dhegraveu Israꞌelegravedhi segravera egravetu dꞌara mamoo Negravengu egraveegravenaka dhu jꞌajꞌi kalete mi begravei-baki egravedhi degravengeana pajuu Lamatua negraveti sorga Te anapajuu egraveegravena ka dhu negraveti Lii Holo-Nori AmaLamatua asa Musa Segravera sa ka dhu padꞌelojꞌara mamuri dhu legraveke Lii Holo-Nori segraveraka dhu Lamatua papuru egravetu ledhe Sinai

39 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa begravei-bakiegravedhi segravera roꞌo boe nanene Musa Aa ratule eele ne ho ra neo legravepa hari asa raiMasir 40 Ka ra lasi rarange Harun akuregravengu na lsquoAri mu Musa ka dhu pakaluaeele egravedhi negraveti rai Masir Te ngaa egravedhi teꞌaheka negravengu egravetu roꞌa mia De jiꞌi manegravengiegraveu tao megravedha sogo-tagu egraveci hia egravedhi segravenakamegravedha sogo-tagu egraveegravena lere egravedhirsquo 41Kara tao ka megravedha sogo-tagu egraveci rupa segravemiana sapi ciꞌu Egravele egraveegravena ka ra para badhahia megravedha sogo-tagu egraveegravena Ka ra raꞌa-sisirame-rame lula regravengu karejꞌe negraveti megravedhasogo-tagu dhu regravengu tao unu ra 42 Negravetiegraveegravena ka Ama Lamatua soro kabodho hiasi Ka ramulai sogo-tagu kamegravedha dedha-liru segravemi madha lodꞌo hegraveru degravenge hua-hegravetu Te ngaa Lamatua soro tegraveke si segravemiegraveegravena Egraveegravena na legraveke segravemi lii dhu dhegraveu negravetilii padhai Ama Lamatua suri tegraveke peka nalsquoWeh Miu dhegraveu Israꞌel segravera

Dꞌara egravepanguru tegraveumiu kakopalegravemedꞌara mamoo

Aa miu para badha segravera neosogo-tagu mi Jaꞌa do

neo sogo-tagu mi cee43 Miu koa-kio boe Jaꞌa

Begraveli-begraveli miu sogo-tagu dhokamegravedhasogo-tagu miu segravera di

Miu maso-kalua taruu dꞌaraegravemu megravedha sogo-tagu nidhungara na Molok

Miu biasa sogo-tagu nidhu hua-hegravetu egraveci kahegravei ngara na Re-fan

729 Kalua negraveti Masir 211-15 183-4 734 Kalua negraveti Masir 31-10 735 Kalua negraveti Masir 214 736 Kalua negraveti Masir 73 1421 Sensus 1433 737 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 815 18 738 Kaluanegraveti Masir 191mdash2017 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 51-33 740 Kalua negraveti Masir 321 741 Kalua negravetiMasir 322-6 743 Amos 525-27

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 744 199 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 758Demiu dꞌegravei dhoka sogo-tagumegravedha paꞌue-

ai miuNegraveti egraveegravena ka limuri mai Jaꞌa bhabhoo

miu lami asa cabegraveka Babel negraveirsquo rdquo

Stefanus bꞌala lula-negraveti Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi

44 Stefanus padhai lii taruu peka naldquoAma Lamatua pajꞌujꞌu rupa negraveti eramanegravengi-mangajꞌi egraveci mi Musa HegraveiaMusa si patitu Paleo Manegravengi-MangajꞌiegraveciDagger dhu tao negraveti kaꞌuri badha degravenge begravelasama segravemi rupa dhu Lamatua padꞌelo leKa dhegraveu Israꞌel segravera mai sabajꞌa mi AmaLamatua egravetu era egraveegravena Ho ladhe regravengupidha negraveti caꞌera asa era leo lasi na rasagꞌe eele Paleo Manegravengi-Mangajꞌi egraveegravenaaa ra egraveki negraveu ne aa ra jegraveru regraveti asa era hiuEgravetu era hiu ra patitu hari Paleo egraveegravena

45 Limuri mai lodꞌo Yosua si pamusudegravenge dhegraveu rai leo egravetu rai Kanaꞌan AmaLamatua babegravege eele si Ka Na pabagirai Kanaꞌan egraveegravena hia begravei-baki egravedhi Lodꞌoregravengu parame rare rai egraveegravena regravengu regravetiPaleo Manegravengi-Mangajꞌi Lamatua asa eraegraveegravena Paleo egraveegravena titu taruu egravetu egraveegravena tokedꞌai lodꞌo dhegraveu aae Daud negravedꞌu paredha46 Dhegraveu aae Daud manegravengi-mangajꞌi miAma Lamatua sama segravemi baki Yakob siKa Daud pakarejꞌe dꞌara Lamatua hegraveiaLamatua hia negravengu berkat Ka namanegravengiho Lamatua pajꞌujꞌu negravengu segravena ka patituEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi dhu hiu47 Te ngaa ana negraveti Daud ngara na Sole-man ka dhu patitu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Lamatua egraveegravena

48 Te ngaa egravedhi teꞌa na Ama Lamatuapea boe egravetu dꞌara egravemu dhu dhegraveu rai-hahatao lula uru egraveegravena dhegraveu negraveti lii padhaiLamatua egraveci suri tegraveke le peka na49 lsquoDedha-liru egraveegravena kadera era Jaꞌa mad-

hegravedi paredhaAa rai-haha egraveegravena era hue haga Jaꞌa

De tasamia ka miu bisa tao egravemu egraveci dhubeꞌa hia Jaꞌa pea egravetu dꞌara Bisaboe

50 Lula dedha-liru rai-haha degravenge isi aaꞌi-aaꞌi segravera Jaꞌa ka dhu pajꞌajꞌirsquo rdquo

Stefanus pasala mi dhegraveu kapai segravera lularegravengu tadhe boe Dhegraveu Mola-Megraveci negraveti AmaLamatua

51 Hegraveia Stefanus tuhu hari lii padhai naka na jegraveke si aku negravengu na ldquoMiu dhegraveukegravetu hadhu Miu se egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu dhu tadhe boe Ama Lamatua degravengedhegraveu dhu nanene boe Negravengu Miu dhegraveudhu palabꞌa degravenge Ama Lamatua egraveci egraveegravenaka degravenge begravei-baki miu dhu soro kabodhoasa Ne Ka limuri ne miu neo hari palabꞌadegravenge Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci do52 Begravei-baki miu segravera ka dhu pajꞌegravera taruudhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua segraveraMiu peka ku Dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuamia ka dhu regravengu pajꞌegravera boe Aadꞌo sinama Uru egraveegravena dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuapekamema aku regravengu na limuri mai AmaLamatua pua Dhegraveu Negravengu dhu Mola-MegraveciTe ngaa begravei-bakimiu pamadhe dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua segravera Ka miu tengejꞌara kahegravei ho hia dhegraveu leo pamadhe DhegraveuMola-Megraveci negraveti Lamatua 53 Aa ana pajuuAma Lamatua negraveti sorga segravera dhu regraveti maiatora adꞌa dhu Lamatua neo hiami egravedhi tengaa miu pusi-pahae boerdquo

Ra tabhie pamadhe Stefanus54 Ropa dhegraveu dhupamaꞌegravete lii langu segravera

nanene rare lii padhai lii Stefanus ka reꞌamema na negravengu pasala si Ka ra kadhingutu aa tegraveka dꞌara

55TengaaRohMola-Megraveci Lamatua sabꞌaegravetu dꞌara Stefanus Na doa kegravetu ka ladheasa dedha-liru Egravetu negravei na ladhe negravedhidadedha Ama Lamatua degravenge negravedhi kahegraveiLamatua Yesus titu egravetu sebhe gꞌana Naegravetu era dhu kabꞌua risi 56 Hegraveia Stefanuspadhai lii peka na ldquoSegravemi neꞌe ku amaaaꞌi-aaꞌi Jaꞌa kegravedhi liru bhoke eele aaDhegraveu Rai-Haha Tareꞌa-reꞌa titu egravetu era huaiia re sebhe gꞌana Ama Lamatuardquo

57 Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena hegraveia dhegraveupamaꞌegravete lii langu segravera hutu roꞌa dhilu raKa ra jegraveke ne segravena ka kai Stefanus bakubhoke hegravebꞌa Ka ra mangamok neo gamene 58 Egravele egraveegravena ka ra nuni-paꞌoro ne regravetiasa liꞌu kota Dꞌai negravei ka sakasii segravera bhokeeele kodho liꞌu ra ho ra hia mi ana monengegraveru egraveci negravedꞌu Ngara na Saulus dhu jꞌajꞌi

Dagger 744 Ama Lamatua dꞌule Canguru Atora egravetu hadhu kabꞌela hegraveia saraka mi baki Musa segravena ka dhegraveu Israꞌel taomadhutu aaꞌi Hadhu kabꞌela egraveegravena ra peka na lsquoSakasiirsquo Ra tegraveke hadhu kabꞌela egraveegravena egravetu Paleo Manegravengi-MangajꞌiNegraveti egraveegravena ka regravengu peka Paleo egraveegravena ldquoPaleo Sakasiirdquo Egravetu ayat ne suri peka na Paleo Sakasii kahegravei 744 Kaluanegraveti Masir 259 40 745 Yosua 314-17 746 2 Samuel 71-16 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 171-14 747 1 Dhegraveu Aae segravera 61-38 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 31-17 750 Yesaya 661-2 751Yesaya 6310

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 759 200 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 822

dhegraveu dadugu-rariu dhegraveu Egravele egraveegravena ka ratabhie Stefanus degravenge hadhu

59 Ropa ra tabhie hegraveia Stefanus paꞌoopeka na ldquoLamatua Yesus Lodꞌo jaꞌa dꞌaikegravena Segravemi more ku samanga jaꞌardquo 60 Egraveleegraveegravena ka na begravebhe-legravepe urutuu ka na paꞌoohari degravenge lii megravedhu peka na ldquoAma Bakuhia si dꞌui sasala neꞌerdquo Hegraveia namaꞌegravete aꞌaedegravenge ka

8Saulus pajꞌegravera dhegraveu unu Lamatua Yesus

1 Aa Saulus egravetu egraveegravena kahegravei ka negravengudꞌegravei ra pamadhe Stefanus kahegravei 2 LodꞌoStefanus madhe abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhumamuri dꞌara dꞌegravei degravenge Lamatua Lasirare ngiꞌu aae Stefanus ho ra padhane Kara tangi ne

Negraveti lodꞌo egraveegravena ka dhegraveu pajꞌegravera dhegraveuunu Lamatua Yesus egravetu kota Yerusalemtoke dꞌai regravengu jꞌegravera bia Egravele egraveegravena ka regravengurai pahagꞌa lasi asa propensi Yudea degravengepropensi Samaria Regravengu aaꞌi-aaꞌi rai tengaa tegraveke eele dhoka dhegraveu pajuu-palehaYesus di egravetu Yerusalem

3 Te ngaa Saulus tenge jꞌara taruu hopaꞌegravele dhegraveuunuYesus segravera Na tenge si egravetumia-mia Na maso-kalua egravemu dhegraveu ho natenge si Sadꞌi abhu dhegraveu mone do dhegraveubhegraveni na kegravepe si ho na cegravelu si asa dꞌarabegravedho

Pelipus lole Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesusegravetu propensi Samaria

4 Masi ka ra pajꞌegravera dhegraveu unu Yesus segraveraho ra rai asa haa asa dhimu te ngaa regravenguloe boe peka-padhai Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus asa mia-mia 5 Conto segravemi ca tegravekaPelipus laꞌe asa dꞌara kota egraveci egravetu propensiSamaria ho peka degravenge dhegraveu egravetu segraverana Yesus nuka Kristus dhu Ama Lamatuapajꞌujꞌu negraveti uru ka mai 6 Ropa dhegraveu aeladhe regravedhi tadha-tadhamalaa dhu na taoka ra pakaboko ho nanene paie ngaa dhuPelipus peka-padhai

7 Conto segravemi egravetu egraveegravena abhu kahegraveidhegraveu-dhegraveu dhu nidhu tao Nidhu segravera raieele dhegraveu seꞌe degravenge pakii-pakegravece Dhegraveukaruku degravenge dhegraveu haga roe cabegraveka egraveledegravenge negraveti papegravedꞌa 8 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu-dhegraveu egravetu dꞌara kota egraveegravena karejꞌe titu kegravena

9 Egravetu kota egraveegravena abhu dhegraveu egraveci dhu pakenaꞌi ngara na Simon Negravebhu le na pake

naꞌi egravetu talora dhegraveu Samaria segravera Ka napadedha iisi na peka na ldquoJaꞌa dhegraveu egraverardquo

10-11 Ka negraveti kota egraveegravena ana iiki do dhegraveukapai dhegraveu mone do bhegraveni palolo dhokadhegraveu neꞌe di aku regravengu na ldquoDhegraveu neꞌe ele-madha nga Ngaa-ngaa dhu na tao nemai negraveti koasa Ama Lamatuardquo Lula negravengupake naꞌi negraveti uru ka mai dhegraveu ae legraveka ne

12 Te ngaa limuri ne regravengu nanene Peli-pus ajꞌa regravengu jꞌara paredha Ama LamatuaAa na peka jꞌara ho regravengu regraveti kolon-gara Yesus segravena ka regravengu bisa jꞌajꞌi dhegraveuunu Ama Lamatua Ropa ra tadegravengi raresegravemi egraveegravena dhegraveu ae parcaya ka jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua Bhegraveni-mone aaꞌi-aaꞌi segraverajꞌajꞌi segravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena ka ra abhusarani 13 Te ngaa Simon parcaya kahegraveikamanegravengi jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua YesusKa ra sarani ne Hegraveia na madhutu Pelipusasa mia-mia Ropa negravedhi tadha-tadhamalaa dhu Pelipus tao hegraveia na pangegravetukegravetu na peka na ldquoIra ii Segravemi neꞌe ne risieelerdquo

14 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus dhu egravetu Yerusalem segraveratadegravengi na dhegraveu ae parcaya le Lii LoloBeꞌa Lamatua egravetu propensi Samaria Kara manegravengi Petrus degravenge Yohanis lasi asanegravei 15-17 Ropa dua ra dꞌai negravei regravengu hekareꞌa kegravena dhegraveu egravetu negravei abhu megraveka RohLamatua dhu Mola-Megraveci Regravengu dhokaabhu sarani pake kolongara Yesus di HegraveiaPetrus degravenge Yohanis bane ai mi dhegraveusegravera ka ramanegravengi-mangajꞌi segravena ka dhegraveuSamaria segravera segravemi rare Roh Lamatua dhuMola-Megraveci kahegravei Ka dhegraveu seꞌe abhu degravengeRoh kahegravei

18 Lodꞌo egraveegravena Simon ladhe negravedhi regravengudua ra bane ai mi dhegraveu seꞌe ka dhegraveu segraverasegravemi rare Roh Lamatua Hegraveia na jꞌoledoi asa Petrus degravenge Yohanis degravenge liimanegravengi peka na 19 ldquoAma-ama Miu hiaku jaꞌa koasa egraveegravena Segravena ka ladhe jaꞌa baneai mi dhegraveu na ra abhu Roh Ama Lamatuadhu Mola-Megraveci kahegraveirdquo

20 Te ngaa Petrus jegraveke ne aku negravengu naldquoJaꞌa dhoo egraveu degravenge doi egraveu Egraveu ngee naegraveu bisa hegraveli koasa Roh Mola-Megraveci degravengedoi dhari do Aadꞌo Dhegraveu bisa boe hegraveliRoh Lamatua 21 Egraveu degravenge boe hak miRoh Lamatua lula dꞌara egraveu mola boe Egraveudhoka tenge-tenge jꞌara di 22 Egraveu hudꞌi aeeele ku negraveti sasala-sasigo egraveu segravera Hua iiaegraveu sabajꞌa ho teko-teko Lamatua saku eele

83 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 224-5 269-11

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 823 201 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 92ngangee aapa egraveu 23 Jaꞌa keꞌa na dꞌara egraveuaapa aa jꞌara karehe ae dhu egraveki egraveurdquo

24 Ka Simon manegravengi dua si peka naldquoAma-ama Ladhe segravemi egraveegravena miu dua misabajꞌa ku hia jaꞌa segravena ka lii dhoo dhumiupeka egraveegravena baku legraveke jaꞌardquo

25 Egravele egraveegravena hegraveia Petrus degravenge Yohanislole aaꞌi Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus aara lole Lii Holo-Nori Ama Lamatua egravetudꞌara kota egraveegravena Hegraveia regravengu legravepa hariasa Yerusalem Ra kako re rae-rae egravetupropensi Samaria ho lole Lii Lolo BeꞌaLamatua Yesus mi dhegraveu egravetu rae segravera

Pelipus paraga degravenge pegawi kapai negravetiAfrika

26 Egravele egraveegravena ka ana pajuu Lamatua negravetisorga pua Pelipus peka na ldquoLamu kumadhutu jꞌara asa balegraveu Madhutu jꞌaradhui dhu negraveti kota Yerusalem laꞌe asa raiGasardquo 27-28 Ropa tadegravengi nare lii paredhaegraveegravena ka na pakegravedꞌi degravenge ka Lodꞌonegravengu kako egravetu jꞌara egraveegravena ladhe negravedhidhegraveu egraveci Dhegraveu egraveegravena pegawi kapai negravetirai Etiopia Negravengu ne ka dhu ladhe-lerumegravedha-panyau dhegraveu aae bhegraveni ngara naKandake Pegawi egraveegravena heka sabajꞌa nareegravetu Yerusalem ka na legravepa egravemu caꞌe karetaRopa Pelipus negravedhi ne negravengu madhegravedibaca egravetu dedha kareta Na baca sasuridhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua ngaranaYesaya 29Egravele egraveegravena ka Roh Lamatua puaPelipus laꞌe padegravetu asa kareta egraveegravena segravenaka na paraga degravenge dhegraveu egraveegravena 30 Ropa nadegravetu ka na tadegravengi na dhegraveu egraveegravena bacasasuri Yesaya Ka Pelipus karegravei ne pekana ldquoAma Ama ku meꞌa do aadꞌo ngaadhu ama baca egraveegravenardquo

31 Ka dhegraveu ne dhaa peka na ldquoAadꞌo jaꞌakeꞌa boe Hudꞌi abhu ku dhegraveu dhu peka-padhai degravenge jaꞌa heka jaꞌa keꞌa kegravena Caꞌemai ho madhegravedi degravenge jaꞌardquo 32 Sasuri dhuna baca egraveegravena segravemi neꞌe kaldquoRa nuni regraveti Ne sama segravemi nuni kahibꞌi-

kalegravebhoho neo roro Ne

Negravengu jꞌajꞌi sama segravemi ana kahibꞌi-kalegravebhodhu dhegraveu gꞌute regraveu Ne

te ngaa negravengu mau-mau segravene nakabee boe

Hegravebꞌa Na kutu megravenoaa na kalua boe lii ca lamusi sa

33 Ka ra lalangu NeRa jꞌue lii langu Na legraveke boe

Lodꞌo egraveegravena ra pamadhe Nemasi ka Negravengu degravenge boe sasala-

sasigoDe egravedhi peka ngaa hari lula-negraveti ana-egravepu

Nardquo34 Ropa na baca nare hegraveia na karegravei

Pelipus peka na ldquoTasamia ee SasuriYesaya ne legravekemi negravengu do legravekemi dhegraveuleordquo

35 Ka Pelipus ajꞌa ne Lii Lolo BeꞌaLamatua Yesus Na lolo negraveti lii sasuriYesaya ho padꞌelo jꞌara madhutu Yesus36 Lodꞌo regravengu egravetu dꞌara kakako era regravengurage loko egraveci degravenge egravei Ka dhegraveu egraveegravena pekadegravenge Pelipus aku negravengu na ldquoAma Ladheku egravei ka negravei Ladhe egraveungee na cadhui boemai puru lati ho egraveu sarani ku jaꞌardquo

37 [Hegraveia Pelipus dhaa aku negravengu naldquoLadhe ama tareꞌa-reꞌa parcaya LamatuaYesus na cadhui boe Mai dua ti puru hojaꞌa sarani egraveurdquo

Ka na dhaa peka na ldquoJaꞌa parcayatareꞌa-reꞌa na Yesus egraveegravena Dhegraveu dhu AmaLamatua pajꞌujꞌu negraveti uru ka mai Negravenguegraveegravena Ana Ama Lamatuardquo]dagger

38 Hegraveia pegawi egraveegravena paredha ho patitukareta Ka dua ra puru asa dꞌara egravei egraveegravena kaPelipus sarani ne

39 Ropa ra kalua mai negraveti dꞌara egraveikabegravedhi laa Roh Lamatua dedꞌe negraveti Peli-pus asa era leo Ka dhegraveu egraveegravena negravedhiheka Pelipus Hegraveia pegawi kapai egraveegravena legravepadegravenge dꞌara karejꞌe-karae 40 Ka Pelipuscegraveu egravetu rae egraveci ngara na AsotusDagger Negraveti raeegraveegravena ka na laꞌe padhue-padhai taruu LiiLolo Beꞌa Lamatua Yesus Na dhuli rae-raeegravetu rai egraveegravena toke dꞌai kota Kaisarea

9Saulus jꞌajꞌi dhegraveu madhutu Yesus(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 226-16

2612-18)1 Lodꞌo egraveegravena Saulus pajꞌegravera taruu dhegraveu-

dhegraveu dhu madhutu Yesus Na tenge jꞌaraho neo pamadhe si Negraveti egraveegravena ka laꞌe asakegravetu kapai risi agamaYahudi 2kamanegravengipegraveri-pegraveri sasuri koasa ho negraveti laꞌe asaama-ama egravemu manegravengi-mangajꞌi agamaYahudi egravetu kota Damsik negravei Na manegravengi

827-28 Lii Yunani peka na pegawi kapai neꞌe ne dhegraveu dhu ra jꞌue eele kanadhu na (kabiri) Etiopia egraveegravena rai egraveciegravetu Afrika dhimu 833 Yesaya 537-8 dagger 837 Ayat 37 ne abhu boe egravetu dꞌara sasuri Yunani dhu uru risi segraveraDagger 840 Ngara rae egraveegravena egravetu dꞌara lii Yunani na Asotus Te ngaa uru-uru segravera lodꞌo dhegraveu Pilistin regravedꞌu paredha egravetuIsraꞌel rae egraveegravena ngara na Asdod

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 93 202 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 925ladhe negravengu rage dhegraveu dhumadhutu JꞌaraMamuri Yesus egravetu negravei bhegraveni-mone negravengukegravepe ho egraveki si segravena ka egravere negraveti hari si asaYerusalem

3 Ropa segravemi nare sasuri koasa segraveraka negravengu degravenge angalai na lasi asa kotaDamsik Ropa oe degravetu degravenge kota egraveegravenacagꞌagꞌa laa saraa puru negraveti dedha-lirusarimu nare Saulus 4Ka na begravebhe rai laꞌeHegraveia na tadegravengi lii egraveci padhai lii degravenge nepeka na ldquoSaulus Saulus Nga tao ka egraveupajꞌegravera Jaꞌa segravemi neꞌerdquo

5 Hegraveia Saulus karegravei aku negravengu na ldquoAmadhu padhai lii ne cee ka egraveurdquo

Lii egraveegravena peka hari ldquoJaꞌa ne Yesus dhuegraveu pajꞌegravera aae ne 6Kegravedꞌi ho lamu asa dꞌarakota Dꞌai negravei pe Jaꞌa peka degravenge egraveu ngaadhu egraveu hudꞌi taordquo

7 Aa angalai negravengu segravera tadegravengi kahegravei liiegraveegravena te ngaa regravedhi boe cee-cee Dhegraveu seꞌemalaa ka reꞌa heka padhai lii ngaa-ngaa

8Hegraveia Saulus kegravedꞌi titu Ka na neo bhokemusi madha na te ngaa negravedhi heka ngaa-ngaa Ka ra saradꞌe regraveti ne asa dꞌara kotaDamsik 9 Egravetu dꞌara tegravelu lodꞌo na bisa boenegravedhi ngaa-ngaa Aa naꞌa-ninu boe ngaa-ngaa kahegravei

10 Egravetu dꞌara kota egraveegravena abhu dhegraveu unuLamatua Yesus egraveci ngara na AnaniasLamatua mai padꞌelo iisi degravenge ne samasegravemi tanila sa Na paroa peka na ldquoAna-niasrdquo

Hegraveia Ananias dhaa peka na ldquoOoLamatuardquo

11 Lamatua peka na ldquoNanene ku Egraveulamu tenge ku dhegraveu unu Jaꞌa egraveci Kakolamu asa jꞌara egraveci dhu ngara na JꞌaraMolaLamu asa egravemu dhegraveu egraveci ngara na YudasEgravetu egraveegravena karegravei regravengu dhegraveu egraveci negraveti kotaTarsus ngara na Saulus Dhegraveu egraveegravena sabajꞌaera 12 Jaꞌa hia ne tanila kahegravei na egraveegravena nadhegraveu mone egraveci neo mai paraga degravenge nenuka egraveu Ananias De lamu ho bane ai egraveumi negravengu segravena ka na bisa negravedhi harirdquo

13 Te ngaa Ananias bꞌala aku negravengu naldquoSegravemi neꞌe Lamatua Jiꞌi tadegravengi le liipalolo lula-negraveti dhegraveu egraveegravena Negravengu egraveegravena kadhu pajꞌegravera dhegraveu-dhegraveu unu Lamatua egravetuYerusalem Negraveti egraveegravena ka dhegraveu bani hekabhodho baboro 14 Limuri ne jiꞌi tadegravengihari peka na kegravetu agama Yahudi segraverahia ne koasa ho mai kegravepa dhegraveu-dhegraveu dhumadhutu Jꞌara Mamuri Lamatua Yesusrdquo

15 Te ngaa Lamatua padhai lii hari degravengeAnanias peka na ldquoMasi ka segravemi egraveegravena egraveu

hudꞌi lamu ku Te Jaꞌa hagꞌe kore negravengule ho na bhoke jꞌara segravena ka na lole LiiLolo Beꞌa Jaꞌa hia dhegraveu kabarai leo segraverahia dhegraveu aae-dhegraveu aae degravenge dhegraveu Israꞌelkahegravei 16 Aa egraveegravena na Jaꞌa padꞌelo degravengene segravena ka negravengu neꞌa mema jꞌajꞌegraveratasa mera mia ka dhu begraveli-camegravedꞌa negravengupasae lula negravengu madhutu Jaꞌardquo

17 Tadegravengi nare lii padhai lii Lamatuahegraveia Ananias laꞌe ka maso asa egravemu egraveegravenaKa na bane ai na mi Saulus peka na ldquoAn-galai Saulus Lamatua Yesus dhu padꞌeloiisi mi egraveu egravetu talora jꞌara lodꞌo egraveu maiasa neꞌe Negravengu egraveegravena ka dhu pua jaꞌa maiparaga degravenge egraveu egravetu neꞌe Na pua jaꞌakahegravei ho sabajꞌa degravenge tao kacui-aai midedha egraveu segravena ka egraveu bisa megravedhi hari AaNa dꞌegravei ho egraveu segravemimore Roh Na dhuMola-Megravecirdquo

18 Cagꞌagꞌa laa Saulus rasa ngaa egravecibegravebhe eele negraveti musi madha negravengu segraveminai iꞌa Hegraveia na ladhe negravedhi hari Ka nakegravedꞌi aa ra sarani degravenge ne 19a Egravele egraveegravenaka na naꞌa-ninu Ka na abhu hari aꞌegravera

Saulus lole Lii Lolo Beꞌa egravetu kota Damsik19b Ka Saulus pea hari degravenge dhegraveu unu

Lamatua Yesus pegraveri-pegraveri lodꞌo egravetu kotaDamsik 20Aa laꞌe asa dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi ka na peka degravengesi aku negravengu na ldquoMi nanene paie MemaYesus tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatuardquo

21 Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra malaa degravengebingu ropa ra tadegravengi Saulus padhai liisegravemi egraveegravena Hegraveia ra papeka aku regravengu naldquoNegravengu ka dhu pajꞌegravera dhegraveu unu Yesus egravetuYerusalem sinama Aamamai ne segravena kana kegravepe dhegraveu seꞌe ho negraveti asa kegravetu agamaYahudi segravera Na tasamia ka nerdquo

22 Te ngaa Saulus padhai lii taruu akunegravengu na ldquoYesus egraveegravena nuka Dhegraveu dhuAma Lamatua moa negraveti uru ho pua Namairdquo Saulus padhai lii degravenge dꞌegravelu-megraveuaa dꞌara adhu toke dhegraveu Yahudi segravera segiboe negravengu Negraveti egraveegravena ka aꞌegravera Saulus asatabha kapai

23 Negravebhu boe ka dhegraveu Yahudi segravera sa-nunu ho neo pamadhe ne 24 Te ngaaSaulus ae nare ngangee aapa regravengu egraveegravenadhu peka na ra mate ne megraveu-megraveda egravetuhegravebꞌa-hegravebꞌa tebho kota ho ra neo pa-madhe ne 25 Ka ca tegraveka hari dꞌara megravedaangalai Saulus pegraveri-pegraveri dhegraveu mai rare neka ra papuru ne egravetu dꞌara kadhari cue re

925 2 Korintus 1132-33

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 926 203 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 101karasa liꞌu tebho kota Degravenge jꞌara egraveegravena kanegravengu rai negraveti kota Damsik

Saulus laꞌe asa Yerusalem26 Egravele egraveegravena ka Saulus laꞌe asa Yerusalem

Dꞌai negravei ka na neo paꞌegraveci degravenge dhegraveuunu Lamatua Yesus Te ngaa dhegraveu segraveramadhaꞌu degravenge negravengu lula ra pangee nanegravengu dhoka sangaja di jꞌajꞌi dhegraveu par-caya dhu madhutu Lamatua Yesus Egraveleegraveegravena na negravengu kabegraveli hari ho neo kegraveperegravengu 27 Te ngaa dhegraveu egraveci ngara naBarnabas negravengu ka dhu negraveti Saulus hopatadhe mi dhegraveu pajuu-paleha Lamatuaegravetu egraveegravena Na lole ngaa dhu jꞌajꞌi mi dedhaSaulus egravetu talora jꞌara Na peka na Saulusparaga le degravenge Lamatua Yesus kahegravei AaYesus padhai lii degravenge negravengu kahegravei Nalolo kahegravei babani Saulus padhai lii JꞌaraMamuri Lamatua Yesus mi dhegraveu Damsiksegravera

28 Ropa ra tadegravengi rare Barnabas pekasegravemi egraveegravena heka ra segravemi rare Saulus kegravenaKa ra pea paꞌegraveci egravetu kota YerusalemSaulus bani lole Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus kahegravei sadꞌi degravenge dhegraveu cee egraveegravenaka Negravengu madhaꞌu boe 29 Na pakaregraveidegravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi dhu padhailii Yunani Te ngaa regravengu roꞌo boe segravemirare lii padhai lii negravengu Negraveti egraveegravena ka ratenge jꞌara neo pamadhe ne 30 Ropa dhegraveuunu Lamatua Yesus reꞌa ngangee karehedhegraveu segravera hegraveia lasi rare Saulus regraveti asakota Kaisarea Dꞌai negravei ka ra pua ne legravepaasa kota na Tarsus

31 Egravele egraveegravena ka dhegraveu unu Lamatua Yesusegravetu propensi Yudea propensi Galileadegravenge propensi Samaria mamuri degravengemera-milu Regravengu asa tabha ae Regravengumamuri madhutu dadꞌegravei Lamatua KaRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci paꞌegravera dꞌararegravengu

Petrus puri-paꞌegravele dhegraveu mone egraveci egravetu raeLida

32 Lodꞌo-lodꞌo segravera Petrus biasa kakopalegraveme asa mia-mia ho paꞌegravera dꞌara dhegraveuunu Lamatua segravera Ca lodꞌo ka na laꞌengadꞌo regravengu egravetu rae Lida 33 Egravetu negravei naparaga degravenge dhegraveu mone egraveci ngara naEneas Dhegraveu ne karuku aru tegraveu kegravena kana kegravedꞌi nare heka negraveti era jꞌunu na

34Hegraveia Petrus peka degravenge ne aku negravenguna ldquoEneas Limuri ne Lamatua Yesus

Kristus paꞌegravele egraveu De kegravedꞌi ka Lalau paieera jꞌunu egraveurdquo

Nanene nare segravemi egraveegravena hegraveia na kegravedꞌidegravenge ka 35Ropa ladhe regravedhi Eneas egravele ledhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rae Lida degravenge rae Saronparcaya Lamatua Yesus

Petrus pamamuri hari Tabita36 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu bhegraveni egraveci ngara

na Tabita pea degravetu degravenge nebhe dhasiegravetu kota Yope (Madhutu lii Yunani raparoa bhegraveni ne ngara na Dorkas Sasoa nalsquorusarsquo) Bhegraveni ne parcaya Lamatua YesusTatao bhegraveni ne beꞌa mi dedha dhegraveu leo aana tema laladhe dhegraveu jꞌegravera 37 Lodꞌo egraveegravenaTabita ne pegravedꞌa aae ka madhe Ka dhegraveupadiu ne egravei Egravele egraveegravena ka ra papake nemegravedha-papake ka ra pajꞌunu ne egravetu kamadedha 38 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu se tadegravengi naPetrus egravetu rae Lida dhu kajꞌegraveu negraveti kotaYope segravemi kako haga na ele boe caꞌegravetalodꞌo sa Ka ra pua dhegraveu dua lasi paroaPetrus peka na ldquoAma Jiꞌi manegravengi amamai ku lai-lai asa kota Yoperdquo

39 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena ka Petruskegravedꞌi degravenge ka laꞌe madhutu regravengu Dꞌainegravei ka na maso taruu asa dꞌara kamaTabita Egravetu dꞌara kama na pegravenu le degravengebhegraveni balu dhu mai tangi Bhegraveni balu segraverapadꞌelo mi Petrus kodho degravenge megravedha-papake leo dhu Dorkas jꞌau hia regravengulodꞌo na mamuri era

40Hegraveia Petrus pua si kalua negraveti kama Kana patitu urutuu ho na manegravengi-mangajꞌiHegraveia na ladhe asa dhegraveu madhe ne ka napadhai lii peka na ldquoTabita Kegravedꞌi kardquoCagꞌagꞌa laa Tabita bhoke musi madhana Ropa ladhe negravedhi Petrus ka na kegravedꞌimadhegravedi 41Hegraveia Petrus kegravepe kacui-aai naho hia ne titu Ka Petrus paroa bhegraveni balusegravera degravenge dhegraveu-dhegraveu leo egravetu egraveegravena ho nahia bhegraveni dhu mamuri hari ne asa regravengu

42 Ka lii lole ne dhegraveu lolo palegravemedꞌara kota Yope toke dꞌai dhegraveu ae parcayaLamatua Yesus 43 Egravele egraveegravena ka Petrus peapegraveri-pegraveri lodꞌo egravetu egravemu dhegraveu egraveci ngarana Simon Dhegraveu neꞌe tuka pamegraveu kaꞌuribadha

10Komedhaa sordadꞌu Roma ngara na Kor-

nelis paroa Petrus1 Lodꞌo egraveegravena abhu komedhaa sordadꞌu

Roma dhegraveu egraveci ngara na Kornelis Negravengu 936 Ngara bhegraveni ne dua te ngaa sasoa negravengu egraveci Tabita lii Aram sasoa na lsquorusarsquo Dorkas lii Yunani sasoa nalsquorusarsquo kahegravei

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 102 204 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1027ne komedhaa negraveti sordadꞌu cangasu dhegraveuRegravengu mai negraveti kajꞌegraveu negraveti rai Italia ka rapea egravetu kota Kaisarea 2 Negravengu degravenge isiegravemu na dꞌegravei padegravetu degravenge Ama LamatuaTe ngaa ae ka dhegraveu Roma leo segravemi boeegraveegravena Negravengu biasa soru-bara dhegraveu jꞌegravera aana majꞌegraveni sabajꞌa mi Ama Lamatua

3 Ca lodꞌo hari pe dꞌara hake tegravelu nihiasa na abhu tanila Na ladhe negravedhi iia-iiaana pajuu Ama Lamatua egraveci puru mai negravetisorga ka na paroa ne peka na ldquoKornelisrdquo

4 Ropa Kornelis ladhe negravedhi ana pajuunegraveti sorga ka na madhaꞌu titu kegravena Hegraveiana karegravei aku negravengu na ldquoTasamia amardquo

Ka ana pajuu ne dhaa na ldquoLamatuatadegravengi le lii manegravengi-mangajꞌi egraveu aa Naneꞌa le dꞌara hua iia egraveu mi dedha dhegraveu leoKa Na sanegravedꞌe egraveu 5 De pua dhegraveu lasi asakota Yope ho paroa regraveti dhegraveu egraveci ngara naSimon Petrus 6 Dhegraveu egraveegravena manubha egravetuegravemu cue egravetu sebhe dhasi unu Simon tukapamegraveu kaꞌuri badhardquo

7 Ropa ana pajuu negraveti sorga ne tegraveke eeleKornelis ka na paroa ana sabꞌa na dhegraveudua degravenge sordadꞌu egraveci dhu dꞌegravei padegravetudegravenge Lamatua kahegravei 8 Kornelis lolo aaꞌingaa dhu negravengu negravedhi egraveegravena ka na pua silasi asa kota Yope

Petrus laꞌe paraga degravenge Kornelis9 Ka asa begraveli egraveegravena pe dꞌara lodꞌo titu

mera sa dhegraveu paleha negraveti Kornelis segravera oedꞌai le Yope Lodꞌo egraveegravena Petrus caꞌe laꞌeneo manegravengi-mangajꞌi asa kalaga dedhaegravemu Simon

10 Ropa na manegravengi-mangajꞌi na rasamanganga Na mate dhegraveu lalau ngangaꞌa-nginu Ropa negravengumanegravengi-mangajꞌi erana abhu tanila kahegravei 11 Na negravedhi segravemiliru bhoka Ka hahegravela-koi bhegravela aae cabegravela puru mai dhu egraveki re suu-suu egravepana 12 Egravetu dꞌara hahegravela-koi egraveegravena negravenguladhe negravedhi rupa-rupa badha nuka badhaai egravepa badha rodꞌo-kakara degravenge rupa-rupa manu-bhui kahegravei

13Hegraveia na tadegravengi lii egraveci pua ne ldquoPetrusKegravedꞌi ka Kegravejꞌi badha se ho muꞌardquo

14 Te ngaa Petrus dhaa aku negravengu naldquoBisa boe Ama Baku segravemi egraveegravena Te jaꞌakuꞌa kegravedhi megraveka sisi badha segravemi seꞌe Jiꞌidhegraveu Yahudi luri sisi badha seꞌe aaꞌi-aaꞌirardquo

15 Te ngaa lii ne bꞌala hari peka naldquoLadhe Ama Lamatua peka megravedha ngaa

dhumegraveu egraveu baku peka kajꞌalurdquo 16Hahegravela-koi egraveegravena cegraveu tegravelu hari egravele egraveegravena ka caꞌe hariasa dedha-liru laꞌe

17 Hegraveia Petrus pajiko laꞌe-mai sasoatanila deo na Kabegravedhi laa ana palehaKornelis segravera dꞌai madha egravemu Simon Ratitu egravetu hegravebꞌa egravemu 18 Ka ra lii peka naldquoJiꞌi tenge dhegraveu egraveci dhu manubha egravetu egravemuneꞌe Ngara na Simon Petrus Ele boe amatadhe dordquo

19 Ropa Petrus pajiko sasoa tanila naera Ka Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci pekadegravenge ne ldquoPetrus Dhegraveu mate egraveu ka hahasi 20De puru ho lamu ka degravenge si Egraveu bakumage-mage ia ka Masi ka adꞌa Yahudiajꞌa na dhegraveuYahudi hudꞌimadengedegravengedhegraveu leo te ngaa egraveu baku madenge degravengeregravengu lula Jaꞌa ka dhu pua regravengu mai rareegraveurdquo 21 Ka Petrus puru laꞌe paraga degravengedhegraveu segravera Hegraveia na peka aku negravengu naldquoJaꞌa neꞌe ka dhumiu tenge Demiu parluungaardquo

22 Ka ra dhaa aku regravengu na ldquoKomedhaasordadꞌu Roma egraveci pua jiꞌi mai asa neꞌeNegravengu egraveegravena komedhaa negraveti cangasu sor-dadꞌu Dhegraveu ne dꞌara mola aa na dꞌegraveipadegravetu degravenge Ama Lamatua Dhegraveu Yahudiae dhu reꞌa le babeꞌa dhegraveu neꞌe Medꞌana heka ana pajuu Ama Lamatua purumainegraveti sorga ho pua lamatua jiꞌi manegravengi egraveulamu asa egravemu na ho na neo nanene ununa negraveti egraveurdquo

23 Ropa tadegravengi nare segravemi egraveegravena hegraveiaPetrus manegravengi regravengu ho jꞌunu taha megravedane egravetu egraveegravena Begraveli madꞌae egraveegravena ra pakegravedꞌilasi palere Dhegraveu unu Lamatua Yesus pegraveri-pegraveri negraveti Yope lasi kahegravei

24 Megraveda egraveegravena regravengu jꞌunu egravetu jꞌaraBegraveli egraveegravena heka regravengu dꞌai kota Kaisareakegravena Ropa regravengu dꞌai Kornelis matemema regravengu Na pakaboko nare le aꞌarina degravenge mone-aanga angalai na egravetu egravemunegravengu 25 Ropa Petrus dꞌai hegravebꞌa egravemuKornelis mai soru ne ka madhegravedi patitukegravetu urutuu egravetu haga Petrus ho na pahahaiisi 26 Te ngaa Petrus pakegravedꞌi ne peka naldquoAma Baku segravemi egraveegravena Baku pahaha iisimi jaꞌa Te jaꞌa ne dhegraveu rai-haha samasegravemi egraveu kahegraveirdquo

27 Ropa tadegravengi nare segravemi egraveegravena Kor-nelis kegravedꞌi titu degravenge Ka dua ra padhailii kako lasi asa dꞌara egravemu Dꞌai dꞌaraegravemu Petrus negravedhi dhegraveu ae pakabokomate

1019 Sasuri lii Yunani pegraveri-pegraveri peka na lsquodhegraveu tegravelursquo dhu mai Sasuri leo egraveci peka na dhoka lsquodhegraveu duarsquo dhu maiTe ngaa sasuri ae ka dhu ale boe dhegraveu pegraveri dhu mai tenge Petrus

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1028 205 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1046negravengu 28 Na ladhe palegraveme dhegraveu segraveraka na padhai lii peka na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌimi Miu meꞌa mema adꞌa jiꞌi dhegraveu YahudiMadhutu adꞌa jiꞌi na jiꞌi bisa boe paꞌegravecidegravenge dhegraveu leo Ngaa hari maso asa dꞌaraegravemu ra Te ngaa Ama Lamatua padꞌelo ledegravenge jaꞌa ladhe megravedha ngaa dhu Negravengupeka na megraveu jaꞌa baku peka na megravedhaegraveegravena kajꞌalu De limuri ne jaꞌa madengeheka degravenge dhegraveu leo Jaꞌa hudꞌi tao dhegraveuleo sama segravemi aꞌari jaꞌa kahegravei 29Negraveti egraveegravenaka lodꞌomiu lami paroa ka jaꞌamai degravengeJaꞌa pamata heka lula Lamatua peka narele degravenge jaꞌa segravemi egraveegravena Miu peka ku laaMiu parluu ngaa negraveti jaꞌardquo

30 Hegraveia Kornelis lole aaꞌi megraveu-megraveuaku negravengu na ldquoEgravepa lodꞌo dhu laꞌe egraveegravenaropa lodꞌo nihia jaꞌa manegravengi-mangajꞌiegravetu egravemu jaꞌa Cagꞌagꞌa laa dhegraveu moneegraveci titu egravetu madha jaꞌa Megravedha-papakena heo loa-loa 31 Ka na paroa jaꞌa akunegravengu na lsquoKornelis Lamatua tadegravengi lelii manegravengi egraveu aa Na neꞌa le dꞌara hua iiaegraveu mi dedha dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra 32 De lodꞌoneꞌe pua dhegraveu lasi rare dhegraveu egraveci asa kotaYope Ngara na Simon Petrus Negravengumanubha egravetu egravemu cue egravetu sebhe dhasi egravetuegravemu tuka pamegraveu kaꞌuri badha Ngara naSimon kahegraveirsquo 33Negraveti egraveegravena ka jaꞌa pua dhegraveudhiu rare ama Jiꞌi manegravengimakasi ae lulaama mai degravenge ropa tadegravengi lii paroa jiꞌiNegraveti egraveegravena ka jiꞌi pakaboko egravetu neꞌe ho neonanene ngaa dhu Ama Lamatua pua amapeka degravenge jiꞌirdquo

Petrus lole Jꞌara Mamuri Lamatua Yesushia dhegraveu Yahudi boe

34 Hegraveia Petrus padhai lii peka naldquoLimuri ne jaꞌa heka keꞌa kegravena na egravetumadha Ama Lamatua dhegraveu rai-haha samaegraveci egraveegravena ka Lamatua ladhe boe regravehumia ka dhegraveu Yahudi aa mia ka dhegraveu leo35 Dhegraveu mia dhu dꞌara mola dhu majꞌegravenimanegravengi-mangajꞌi mi Lamatua aa mad-hutu dadꞌegravei Negravengu regravengu segravera pakare-jꞌe dꞌara Na 36 De miu meꞌa ngaa dhuLamatua peka le degravenge jiꞌi dhegraveu Israꞌelpeka na Negravengu pua le Kristus nuka YesusKa Yesus madhe ho padame dhegraveu rai-hahadegravenge Ama Lamatua Aa Negravengu jꞌajꞌi Kegravetumi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

37 Miu tadegravengi kahegravei ngaa dhu jꞌajꞌile egravetu palegraveme propensi Yudea Lii loleegraveegravena mulai negraveti Yohanis tuka sarani dhegraveuajꞌa dhegraveu ho ra ele-hoꞌa negraveti sasala-sasigo

regravengu Aa regravengu hudꞌi abhu sarani kahegraveisegravena ka jꞌajꞌi tadha peka na regravengu pabeꞌale degravengeAma Lamatua 38Egravele egraveegravena ka AmaLamatua hia Roh Na dhu Mola-Megraveci miYesus dhegraveu Nasaret Lamatua hia koasaNa mi Yesus kahegravei Ka Yesus maso-kaluarae-rae tao jꞌara beꞌa mi dhegraveu-dhegraveu AaNa puri-paꞌegravele dhegraveu dhu dhegraveu aae nidhupajꞌegravera si Na tao segravemi egraveegravena lula AmaLamatua sama-sama degravenge Ne taruu 39Tejiꞌi seꞌe ka dhu ladhe ngegravedhi unu mingaa dhu Na sabꞌa egravetu kota Yerusalem aapalegraveme kabarai Yahudi

Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa dhegraveu pakupamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha40 Negravengu madhe tareꞌa te ngaa asacamegravedꞌa Ama Lamatua pamamuri hariNe Ka Na padꞌelo iisi Na ho dhegraveu regravedhisegravena ka ra reꞌa Negravengu mamuri hari tareꞌa-reꞌa le 41 Te ngaa dhegraveu ae cahagꞌe dhuregravedhi boe Ne dhoka jiꞌi di Lodꞌo Negravengumamuri hari le jiꞌi biasa ngaꞌa-nginudegravengeNe Ama Lamatua pajꞌujꞌu jiꞌi ho laꞌalole palegraveme Lii Lolo Beꞌa Yesus mi dhegraveu aeegravetu mia-mia

42 Aa Lamatua ka dhu pua jiꞌi laꞌa lolepeka pasaraa mi dhegraveu lula-negraveti Dhegraveu dhuNa pajꞌujꞌu negraveti uru kamai nuka Yesus AaLamatua dedꞌeNe jꞌajꞌi Dhegraveu Jꞌue Lii Languho pamaꞌegravete na cee ka dhu bisa mamuritaruu degravenge Ama Lamatua aa cee aadꞌoYesus egraveegravena ka dhu jꞌue lii dhegraveu dhumadhele degravenge dhegraveudhumamuri era 43Negraveti uruka mai dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuaaaꞌi-aaꞌi ra lole le Yesus peka na dhegraveucee dhu parcaya Negravengu na Ama Lamatuasegravemi nare si aa saku eele sasala-sasigoregravengu kahegraveirdquo

Dhegraveu Yahudi boe abhu Roh AmaLamatua dhu Mola-Megraveci

44 Lodꞌo Petrus padhai lii nare megravekacagꞌagꞌa laa Roh Lamatua dhu Mola-Megravecimaso asa dꞌara dhegraveu seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra dhunanene lii padhai lii na 45 Egravetu egraveegravenaabhu kahegravei dhegraveu Yahudi angalai Petrusdhu mai palere degravenge ne negraveti kota Yopeasa egravemu Kornelis egravetu kota Kaisarea Roparegravengu regravedhi dhegraveu ae segravera abhu Roh AmaLamatua ka ra malaa lula regravengu hekareꞌa kegravena na Lamatua hia Roh Na midhegraveu Yahudi boe kahegravei 46 Regravengu tadegravengidhegraveu egravetu dꞌara egravemu Kornelis segravera padhailii pake lii dhu baka-leo Aa ra koa-kiokolongara Ama Lamatua

1034 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1017

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1047 206 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1119Hegraveia Petrus padhai lii peka na 47 ldquoMiu

megravedhi unu mi Dhegraveu seꞌe se segravemi rarele Roh Lamatua egraveci egraveegravena ka degravenge egravedhikahegravei De mai ka segravena ka egravedhi sarani siDhegraveu egraveci sa dhu bisa heka taha regravengurdquo48 Hegraveia Petrus pua si ho sarani Kornelisdegravenge dhegraveu egravetu segravera sa ho ra jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua Yesus Ka ra manegravengi Petruspea degravenge regravengu pegraveri-pegraveri lodꞌo hari Egraveleegraveegravena ka heka ra hia ne legravepa asa Yerusalem

11Petrus siri iisi na lula na sarani dhegraveu

Yahudi boe1 Petrus dhae legravepa megraveka te ngaa dhegraveu

pajuu-paleha Yesus degravenge dhegraveu parcayaYesus dhu leo segravera dhu pea egravetuYerusalemtadegravengi rare le peka na dhegraveu Yahudiboe segravemi rare le Lii Lole Beꞌa Lamatua2 Ropa Petrus dꞌai kota Yerusalem dhegraveunegraveti partei Yahudi dhu parcaya Yesusmai pasala ne 3 peka na ldquoWeh Egraveu taosamia kegravena Egraveu meꞌa adꞌa-tatao egravedhi doaadꞌo Egraveu ne bani titu kegravena maso asa dꞌaraegravemu dhegraveu leo Aa egraveu muꞌa-minu degravengeregravengu kahegravei Baku tao segravemi egraveegravena te regravengumadhutu megraveka adꞌa suna egravedhi Egravedhi bisaboe paꞌegraveci degravenge regravengu segraverardquo

4 Hegraveia Petrus lole aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi lepeka na 5 ldquoLodꞌo jaꞌa egravetu kota Yope jaꞌalaku sabajꞌa ka jaꞌa abhu tanila Jaꞌa kegravedhiliru bhoka ka hahegravela-koi bhegravela aae ca begraveladhu egraveki re suu-suu egravepa na puru mai asajaꞌa 6 Ropa jaꞌa patigi asa dꞌara hahegravela-koi egraveegravena jaꞌa kegravedhi rupa-rupa badha nukabadha ai egravepa badha rodꞌo-kakara degravengerupa-rupa manu-bhui kahegravei Badha seꞌese dhu egravedhi dhegraveu Yahudi luri 7 Hegraveia jaꞌatadegravengi lii egraveci pua peka na lsquoPetrus Kegravedꞌika Kegravejꞌi badha se ho muꞌarsquo

8 Te ngaa jaꞌa dhaa peka na lsquoBisa boeAma Baku segravemi egraveegravena Te jaꞌa kuꞌa kegravedhimegraveka sisi badha segravemi seꞌe Dhegraveu Yahudiluri sisi badha seꞌe aaꞌi-aaꞌi rarsquo

9 Te ngaa lii ne bꞌala hari peka nalsquoLadhe Ama Lamatua peka megravedha ngaadhu megraveu egraveu baku peka na kajꞌalursquo

10 Jaꞌa kegravedhi hahegravela-koi egraveegravena cegraveu pad-hutu tegravelu hari ka caꞌe hari asa dedha-lirulaꞌe

11 Lodꞌo egraveegravena kahegravei dhegraveu tegravelu dꞌai egravemudhu jaꞌa pea Regravengu negraveti Kaisarea mai

tenge jaꞌa 12Hegraveia Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci peka degravenge jaꞌa aku negravengu na lsquoPuruho lamu ka degravenge dhegraveu segravera Egraveu bakumage-mage ia ka Egraveu bakumadenge degravengeregravengursquo Ka aꞌari egravedhi dhegraveu egravena paleredegravenge jaꞌa kahegravei asa Kaisarea Egravetu egraveegravena jiꞌiaaꞌi-aaꞌi mi maso asa dꞌara egravemu komedhaasordadꞌu Roma 13 Na lolo peka na pegraveri-pegraveri lodꞌo dhu laꞌe egraveegravena negravengu negravedhi anapajuu Lamatua puru negraveti sorga titu egravetudꞌara egravemu na Ka na peka aku negravengu nalsquoPua dhegraveu lasi asa kota Yope ho paroamegraveti dhegraveu egraveci ngara na Simon Petrus14 Segravena ka dhegraveu egraveegravena ka dhu padꞌelo midedha egraveu degravenge isi egravemu egraveu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌaraLamatua dhu hia miu mamuri degravenge sakueele sasala-sasigo miu segraverarsquo

15 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa padꞌelo Jꞌara Ma-muri Lamatua mi dedha regravengu Ka regravenguabhu degravenge ka Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci sama segravemi egravedhi abhu ca hari na16Ropa jaꞌa kegravedhi regravengu abhuRohLamatuakahegravei ka jaꞌa sanegravedꞌe lii padhai lii LamatuaYesus uru egraveegravena dhu peka na lsquoYohanissarani dhegraveu pake dhoka egravei di te ngaa ladhemiu mate hari pegraveri-pegraveri lodꞌo egraveegravena naLamatua neo tao dhu kapai risi eele hiamiu Nuka Na hia miu Roh Na dhu Mola-Megravecirsquo 17 Te Lamatua unu Na ka dhuhia Roh Na mi dedha dhegraveu leo segravera samasegravemi Na pala-bagi mi egravedhi se De madhutudadꞌegravei miu jaꞌa hudꞌi palabꞌa degravenge AmaLamatua do tasamia De jaꞌa peka ngaaharirdquo

18 Ropa tadegravengi rare Petrus siri iisi nasegravemi egraveegravena ka regravengu pasala heka ne Hegraveiara koa-kio Ama Lamatua peka na ldquoIraii Nia kahegravei nga Lamatua bhoke lejꞌara hia dhegraveu leo ho ra tegraveke eele jꞌaramamuri regravengu dhu sala ho Lamatua sakueele sasala-sasigo regravengu Segravena ka regravenguabhu mamuri taruu degravenge Nerdquo

Dhegraveu unu LamatuaYesus pajꞌala asamia-mia Cahagꞌe pakaboko hari egravetu kota Antiokia

19 Uru egraveegravena lodꞌo ra pamadhe rare Ste-fanus ka ra pajꞌegravera dhegraveu unu Yesus Negravetiegraveegravena ka dhegraveu seꞌe rai pajꞌala asa mia-miaCahagꞌe rai asa propensi Finisia Cahagꞌerai asa pulu Siprus aa cahagꞌe hari rai dꞌaikota Antiokia egravetu propensi Siria Dhegraveu dhurai segravera lole taruu Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus asa mia-mia Te ngaa ra lole dhoka

112 Ladhe dhegraveu Yahudi boe neo madhutu Yesus dhegraveu negraveti partei agama ne peka na regravengu hudꞌi suna kumadhutu adꞌa Yahudi Aa regravengu hudꞌi madhutu aaꞌi ku atora agama Yahudi dhu leo segravera kahegravei 1116 LiiLolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 15 1119 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 81-4

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1120 207 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1210degravenge dhegraveu Yahudi regravengu segravera Ra lole boedegravenge dhegraveu leo

20 Te ngaa abhu kahegravei dhegraveu unuLamatua dhu mai negraveti pulu Siprus degravengekota Kirene Regravengu cahagꞌe rai taruulasi asa kota Antiokia egravetu propensi SiriaRegravengu seꞌe ka dhu lole Lii Lolo BeꞌaLamatua Yesus hia dhegraveu Yahudi boe egravetuera egraveegravena 21 Lamatua hia si koasa Nanegraveti egraveegravena ka dhegraveu ae titu kegravena parcayaLamatua Yesus

22-24 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu unu LamatuaYesus egravetu Yerusalem tadegravengi na dhegraveuleo egravetu kota Antiokia parcaya Yesus kahegraveiKa ra pua Barnabas laꞌe ladhe si egravetu negraveiBarnabas ne dhegraveu dꞌara beꞌa aa parcayatareꞌa-reꞌa Ama Lamatua Aa Roh Lamatuadegravenge negravengu kahegravei

Ropa negravengu dꞌai negravei na negravedhi tareꞌaAmaLamatua sabꞌa egravetu dꞌaramamuri dhegraveuleo segravera Ka dꞌara negravengu karejꞌe Ka napaꞌegravera dꞌara regravengu segravena ka regravengu mad-hutu taruu Jꞌara Mamuri Lamatua degravengetareꞌa-reꞌa Degravenge jꞌara neꞌe dhegraveu unuLamatua egravetu egraveegravena asa tabha ae

25 Egravele egraveegravena ka Barnabas laꞌe tengeSaulus asa kota Tarsus 26 Lodꞌo paragadegravenge ne ka na pamako Saulus ho lasi peaegravetu Antiokia Ka dua ra pea egravetu negravei ca tegraveupaꞌegraveci degravenge dhegraveu unu Lamatua segravera Begraveli-begraveli egraveegravena regravengu dua ra ajꞌa-nori Jꞌara Ma-muri Lamatua Yesus mi dhegraveu ae (Egravetu kotaAntiokia neꞌe ka dhegraveumulai pangare dhegraveuparcaya Lamatua Yesus lsquodhegraveu Kristenrsquo)dagger

27 Lodꞌo regravengu dua ra pea egravetu Antiokiaera pegraveri-pegraveri dhegraveu mai negraveti YerusalemAma Lamatua tema le pake dhegraveu seꞌe horegraveti lii padhai Na 28 Negraveti regravengu se dhegraveuegraveci ngara na Agabus Roh Lamatua pekadegravenge ne aku negravengu na ldquoBegraveli-camegravedꞌaabhu lodꞌomanganga-madꞌegraveu legraveke palegravemetoke dꞌai suu-suu rai-hahardquo Hegraveia laꞌe pekahari degravenge dhegraveu-dhegraveu (Lii dhu na padhaina mema jꞌajꞌi tareꞌa lodꞌo dhegraveu aae kapairisi egravetu Roma ngara na Klaudius negravedꞌuparedha Ra paroa dhegraveu aae kapai risi neKeser) 29 Ropa tadegravengi rare lii Agabusne dhegraveu unu Lamatua Yesus egravetu Antiokiasegravera rare lii egraveci ho paꞌoru doi segravena ka ra

hia mi aꞌari dhu parcaya Lamatua Yesusdhu abhu jꞌajꞌegravera egravetu propensi Yudea Egraveci-egraveci hia madhutu aꞌabhu ra 30 Ropa rapaꞌoru rare ka ra pua Barnabas degravengeSaulus regraveti doi segravera asa dhegraveu jꞌegravera segravei

12Ra pamadhe Yakobis ra pamaso Petrus

asa dꞌara begravedho aa dhegraveu parcaya LamatuaYesus sabajꞌa

1 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu aae Herodes mulaipajꞌegravera dhegraveu unu Lamatua Yesus cahagꞌe2 Negravengu paredha dhegraveu lasi pare pamadheYakobis pake samala Yakobis ne aꞌa Yoha-nis 3 Ropa Herodes neꞌa na dꞌara dhegraveukapai Yahudi segravera karejꞌe negraveti mamadheYakobis ka asa na hino Legraveke lodꞌo hua iiadhegraveu Yahudi dhu ra pangare na Pesta Rotidhu Pake Boe Ragidagger ka na pua dhegraveu lasikegravepe Petrus 4 Kegravepe rare ne ka ra pamasoasa dꞌara begravedho Ka ra pua sordadꞌu egravepakaboko ho jꞌaga Petrus pagati-gati megraveu-megraveda Ca kaboko sordadꞌu egraveegravena dhegraveuegravepa Ladhe egravele lodꞌo hua iia heka Herodesneo pamaꞌegravete lii Petrus egravetu madha dhegraveuae 5 Lodꞌo ra pamaso Petrus asa dꞌarabegravedho dhegraveu unu Lamatua Yesus segravera saba-jꞌa maꞌegravete boemanegravengi ho Lamatua ladhe-leru Petrus

Lamatua pakalua Petrus negraveti dꞌara begravedho6 Begraveli egraveegravena Herodes neo pamaꞌegravete lii

langu Petrus egravetu madha dhegraveu ae Te ngaamegraveda egraveegravena ra egraveki Petrus pake rate duaegravetu dꞌara egravemu begravedho Na jꞌunu egravetu talorasordadꞌu dhegraveu dua Aa sordadꞌu leo segraverajꞌaga egravetu hegravebꞌa babegravedho

7 Cagꞌagꞌa laa ana pajuu Lamatua negravetisorga mai titu egravetu egraveegravena Ka dꞌara kamana saraa bia Hegraveia ana pajuu egraveegravena paregraveiPetrus peka na ldquoPetrus Kegravedꞌi megraverirdquoKacaꞌa laa rate begravesi segravera bhoke eele ununa negraveti kacui-aai Petrus 8 Ka ana pajuuegraveegravena pua ne peka na ldquoPake kodho degravengesalapa egraveurdquo Pake nare ka ana pajuu egraveegravenapeka hari aku negravengu na ldquoPake kodho liꞌuegraveu ho mai madhutu jaꞌardquo

9 Hegraveia Petrus madhutu ana pajuu nelasi asa liꞌu Petrus ngee na negravengu niidi Te ngaa mema jꞌajꞌi tareꞌa 10 Ropa

dagger 1126 Lii lsquoKristenrsquo kapua negraveti lii lsquoKristusrsquo Sasoa na lsquodhegraveu madhutu Kristusrsquo Kristus sasoa na lsquoDhegraveu Mola-Megravecidhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu negraveti uru ka mairsquo 1128 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2110 121 Dhegraveu aaeHerodes ne ngara na Herodes Agripa Baki na ngara na Herodes Kapai Risi Herodes Kapai Risi ne ka dhu hia paredhaho pamadhe ana iiki-ana iiki lodꞌo ina Maria nara iisi Lamatua Yesus egravetu rae Betlehem dagger 123 Lodꞌo hua iia nepadegravetu degravenge lodꞌo hua iia Paska 125 Kalua negraveti Masir 121-27

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1211 208 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 131regravengu seli eele era jꞌaga partama degravengeka dua hegraveia regravengu dꞌai hegravebꞌa babegravedhobegravesi Babegravedho egraveegravena bhoke unu na ka duara kalua madhutu ka jꞌara asa dꞌara kotaCagꞌagꞌa laa ana pajuu Lamatua ne ele kategraveke eele Petrus mesa na egravetu era egraveegravena

11 Ropa ana pajuu ne ele hegraveia Petrusheka maseꞌa kegravena Ka na ngee aku negravenguna ldquoMema tareꞌa Jaꞌa heka keꞌa kegravenaLamatua pua ana pajuuNamai ho patalaleeele jaꞌa negraveti kacui-aai Herodes Lamatuatao jꞌara neꞌe segravena ka kahadhu karehedhegraveu Yahudi segravera legraveke boe jaꞌardquo

12 Egravele egraveegravena ka Petrus laꞌe asa egravemuMariaMaria ne ina Yohanis Ngara leo Yohanisne Markus Egravetu egravemu egraveegravena dhegraveu ae pak-aboko ho sabajꞌa manegravengi Ama Lamatualadhe-leru Petrus egravetu dꞌara lii langu egraveegravena13 Ropa Petrus dꞌai madha hegravebꞌa oka egravemuegraveegravena ka na paroa degravenge dꞌeu hegravebꞌa okaKa ana bhegraveni sabꞌa egraveci ngara na Rodeneo neꞌa dhegraveu cee ka dhu mai 14 Ropana tadegravengi lii Petrus na tadhe degravenge Nakarejꞌe bia Ka rai asa dꞌara egravemu laꞌepeka degravenge dhegraveu egravetu segravera aku negravengu naldquoNanene ku Petrus nuka liꞌurdquo Te ngaalula negravengu bingu ka na bhegravelu eele bhokehegravebꞌa oka hia Petrus

15 Te ngaa dhegraveu ae segravera dhaa peka naldquoAadꞌo sina ma Baku palekordquo

Te ngaa bhegraveni ne peka hari aku negravenguna ldquoTareꞌa Egraveegravena lii Petrus Nuka liꞌu negraveirdquo

Ka dhegraveu seꞌe legraveka boe aku regravengu naldquoEle boe dhegraveu negravei ana pajuu Lamatua negravetisorga dhu mai madhenge Petrusrdquo

16 Regravengu patule-pajuku taruu te ngaaPetrus loe boe paroa toke lasi bhoke hegravebꞌaoka hia ne Ropa ra bhoke rare ka regravengumalaa lula Petrus tareꞌa-reꞌa di 17 Hegraveiana hia tadha degravenge kacui-aai na segravena karegravengu mau-mau Ka na lole tasa mera miaAma Lamatua kalua eele negravengu negraveti dꞌaraegravemu begravedho Hegraveia na pua si aku negravenguna ldquoLami lole lii neꞌe aaꞌi-aaꞌi mi Yako-bis degravenge dhegraveu pajuu-paleha Lamatua leosegraverardquo Egravele egraveegravena ka Petrus laꞌe asa era leo

18 Asa begraveli madꞌae aae egraveegravena ropa sor-dadꞌu jꞌaga segravera ladhe na Petrus aadꞌoheka ka regravengu ele ngangee degravenge mad-haꞌu titu kegravena lula regravengu reꞌa boe ngaadhu jꞌajꞌi mi dedha regravengu 19Ropa Herodestadegravengi lii neꞌe ka na paredha si lasi tengePetrus Te ngaa regravedhi boe ne Ka Herodeshia paredha ho parisa sordadꞌu jꞌaga segravera

Parisa rare ka Herodes pua pamadhe aaꞌisordadꞌu jꞌaga segravera

Egravele egraveegravena ka Herodes pakegravedꞌi negravetipropensi Yudea ka laꞌe pea egravetu kotaKaisarea

Mamadhe Herodes Agripa20 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu-dhegraveu negraveti dua kota

egraveci ngara na Tirus aa egraveci ngara na Sidonbiasa hegraveli ngangaꞌa negraveti rai dhegraveu aaeHerodes Te ngaa negravebhu aae le dhegraveuaae musu degravenge regravengu Hegraveia ra padhueho tenge jꞌara padame degravenge ne Kara pili dhegraveu canau ho lasi paraga degravengeHerodes Dꞌai kota Kaisarea regravengu paꞌan-galai degravenge dhegraveu Herodes egraveci ngara naBlastus Negravengu ne dhegraveu kapai egravetu dꞌaraegravemudhegraveu aae Regravengu pareꞌa degravenge Blastusho negravengu bhoke jꞌara segravena ka regravengu paragadegravenge dhegraveu aae Herodes

21 Hegraveia Herodes dhaa kahegravei ho segravemi rareregravengu Ka ra pareꞌa lodꞌo paraga Lodꞌoegraveegravena regravengu tao tatao kapai Herodes pakemegravedha-papake dhegraveu aae ka na madhegravediegravetu kadera paredha na Hegraveia na padhai liidegravenge regravengu 22 Ropa regravengu tadegravengi lii nahegraveia dhegraveu seꞌe koa ne peka na ldquoNanene kulii na laa Neꞌe lii boe negraveti dhegraveu rai-hahate ngaa lii negraveti dhegraveu dedha-lirurdquo 23Kacaꞌalaa ana pajuu Ama Lamatua ca dhegraveu negravetisorga hia egravei-papegravedꞌa egraveci mi Herodes lulanegravengu segravemi lii koa regravengu aa na seti eeleAma Lamatua Ka kalati raꞌe aaꞌi ngiꞌuHerodes ka na madhe aapa

24Degravenge jꞌara dhu jꞌajꞌi segravera dhegraveu paloloLii Lolo Beꞌa Ama Lamatua dꞌai asa mia-mia Aa dhegraveu dhu madhutu Jꞌara MamuriLamatua Yesus tabha ae kahegravei

25 Ropa Barnabas degravenge Saulus hia raredoi paꞌoru negraveti dhegraveu Antiokia mi dhegraveuYerusalem ka ra legravepa hari asa AntiokiaRegravengu gale regraveti degravenge ana ngegraveru egraveci ngarana Yohanis Ngara leo na Markus

13Dhegraveu Antiokia pua Barnabas degravenge

Saulus1 Egravetu kota Antiokia dhegraveu ae parcaya le

Lamatua Yesus Lamatua pake pegraveri-pegraveridhegraveu ho jꞌajꞌi dhegraveu regraveti lii padhai Na egravetuegraveegravena Cahagꞌe hari Na pake ho ajꞌa-noridhegraveu Regravengu se nuka

Barnabas 131 a Lii Yunani peka na lsquoNigerrsquo sasoa na lsquomegravedhirsquo do lsquomarogarsquo

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 132 209 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1317Simeon dhu ra biasa pangare ne

lsquoMone MegravedhirsquoLukius negraveti kota KireneMenahem dhu ra piara sama-sama

degravenge dhegraveu aae Herodes negraveti anaiiki ka maidagger

aa degravenge Saulus2 Ca lodꞌo regravengu puasa ka ra pakaboko

ho manegravengi-mangajꞌi mi Ama LamatuaHegraveia Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci pekadegravenge ra ldquoSasabꞌa Jaꞌa ae titu kegravena Dehagꞌe mere Barnabas degravenge Saulus segravenaka regravengu pakako sasabꞌa Jaꞌardquo

3Ropa rapuasa degravenge sabajꞌa egravele hegraveia rabane ai mi dedha Barnabas degravenge Saulusho ra jꞌajꞌi ana pua-paleha Lamatua Egraveleegraveegravena ka ra pua regravengu dua ra ho lasi sabꞌasasabꞌa-laꞌa Lamatua

Barnabas degravenge Saulus lasi asa puluSiprus

4-5 Ropa Roh Lamatua dhu Mola-Megravecipua Barnabas degravenge Saulus lasi palegraveme raika ra dhuli uru asa kota egraveci egravetu nebhedhasi ngara na Seleukia Yohanis (dhungara leo na Markus) laꞌe sama-samadegravenge si Dꞌai negravei ka regravengu caꞌe kapa asapulu Siprus ka ra puru egravetu kota egraveci ngarana Salamis Egravetu egraveegravena regravengu biasamaso asadꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi dhegraveuYahudiho ajꞌa-nori Lii Holo-Nori Ama Lamatuamidhegraveu egravetu segravera

6-8 Hegraveia regravengu lasi dhuli rae-rae tokera dꞌai kota egraveci egravetu suu haa pulu egraveegravenangara na Pafos Gubernur pea egravetu kotaegraveegravena Ngara gubernur egraveegravena SergiusPaulus Negravengu ne dhegraveu kahadhu megraveuRopa na tadegravengi Barnabas si dꞌai dꞌarakota ka na hia dhegraveu lasi paroa si te dꞌarana neo nanene Lii Holo-Nori Lamatua

Te ngaa egravetu era egraveegravena abhu dhegraveu Yahudiegraveci ngara na Bar Yesus (ngara leo na egravetudꞌara lii Yunani lsquoElimasrsquo) Negravengu dhegraveusuagi Na tema le kapodꞌe-kabegraveli dhegraveupeka na negravengu ne dhegraveu negraveti lii padhaiAma Lamatua Aa na paꞌangalai degravenge gu-bernur Ka ropa Barnabas si mai na kakegravejꞌigubernur segravena ka baku segravemi nare si Aa nadadugu gubernur segravena ka gubernur bakuparcaya Yesus

9 Te ngaa Roh Lamatua dhu Mola-Megravecihia koasa mi dedha Saulus (dhu ra paroakahegravei Paulus) ka na ladhe kaloo dhegraveusuagi ne hegraveia na peka 10 ldquoEeh Elimas Egraveune ana nidhu Tuka kapodꞌe-kabegraveli Tokedꞌai pegraveri lodꞌo hari egraveu kapodꞌe dhegraveu Egraveulabꞌa jꞌara-jꞌara dhu beꞌa Negraveti egraveegravena kajiꞌi ngeꞌa na egraveu madhutu dhegraveu aae nidhuTao ia ka segravemi egraveegravena Bhabhae ia ka jꞌaramola Ama Lamatua 11 De mu naneneNegravebhu heka Lamatua huku egraveu Egraveegravena naegraveu begravedhu pegraveri-pegraveri lodꞌordquo

Ropa Paulus padhai lii nare segravemi egraveegravenadhegraveu egraveegravena begravedhu degravenge Ka na kako kegravepeleli hia dhegraveu kadhegravei ai ho pakako ne

12 Ropa gubernur ladhe negravedhi unu naaa na tadegravengi Lii Holo-Nori Yesus negravetiBarnabas si ka na malaa-maloha aa naparcaya Yesus

Regravengu regraveti Lii Lolo Beꞌa asa kota Antiokialeo egravetu propensi Pisidia

13 Negraveti kota Pafos egravetu pulu SiprusPaulus si caꞌe kapa pakegravedꞌi asa kota Pergaegravetu propensi Pamfilia Ropa ra puru negravetidedha kapa Yohanis Markus tegraveke eeleregravengu ka legravepa asa Yerusalem 14 NegravetiPerga regravengu kako haga lasi asa kota An-tiokia egravetu propensi Pisidia

Regravengu dꞌai era egraveegravena legraveke lodꞌo aꞌorosasabꞌa dhegraveu Yahudi Ka regravengu madhutusabajꞌa egravetu egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveuYahudi 15 Lodꞌo egraveegravena ra baca egravetu sasuriMusa degravenge sasuri dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua dhu leo kahegravei Egravele egraveegravena ka ama-ama egravemu sabajꞌa egraveegravena manegravengi Paulus sipeka na ldquoAma-ama Ladhe miu degravenge liihaholo ho paꞌegravera dꞌara jiꞌi na jiꞌi manegravengisegravena ka miu peka laardquo

Paulus padhai lii mi dhegraveu Yahudi egravetuAntiokia

16 Hegraveia Paulus kako asa madha laꞌe Kana hia tadha degravenge kacui-aai na segravena karegravengu mau-mau Egravele egraveegravena ka na padhailii peka na ldquoAꞌari dhegraveu Israꞌel ti Degravengeina-amadhegraveu leo dhumaso agamaYahudilula dꞌara miu dꞌegravei padegravetu degravenge AmaLamatua dhegraveu Israꞌel De jaꞌa manegravengisegravena ka miu nanene paie lii padhai jaꞌa

17 Ama Lamatua hagꞌe nare le begravei-bakiegravedhi dhegraveu Israꞌel negraveti uru ka mai Lodꞌo

dagger 131 b Dhegraveu aae Herodes ne ra tadhe ne degravenge ngara Herodes Antipas Negravengu ne ka dhu pamadhe Yohanis tukasarani dhegraveu Ama na ngara na Herodes Kapai Risi Herodes Kapai Risi ne ka dhu hia paredha ho pamadhe ana iiki-anaiiki lodꞌo ina Maria nara iisi Lamatua Yesus egravetu rae Betlehem Dhegraveu aae Herodes leo ka dhu pamadhe Yakobis ka dhukalati raꞌe aaꞌi toke madhe Ra tadhe ne degravenge ngara Herodes Agripa

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1318 210 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1331regravengu pea egravetu rai Masir kabarai dhegraveuLamatua hia regravengu mamuri hua iia Ana-egravepu regravengu tabha ae egravetu era egraveegravena Limurimai ka Lamatua pake koasa kapai Na hoNa kalua eele regravengu negraveti rai Masir 18 Egraveleegraveegravena ka regravengu mamuri pidha-pidha egravetudꞌaramamoo toke dꞌai egravepa nguru tegraveu Masika regravengu kegravetu hadhu te ngaa Lamatua leresi degravenge dꞌara dhu taleo 19 Egravele egraveegravena kaLamatua palaho aaꞌi pidhu suku egravetu raiKanaꞌan Ka Na pabagi rai regravengu mi begravei-baki egravedhi ho jꞌajꞌi rai pusaka ra 20 Begravei-baki egravedhi mamuri segravemi egraveegravena toke dꞌai 450(egravepa ngasu legravemi nguru) tegraveu

Ka Ama Lamatua padhegravedi dhegraveu pa-maꞌegravete lii langu segravena ka pajꞌujꞌu jꞌara hiasi toke dꞌai Na padhegravedi hia si dhegraveu negravetilii padhai Lamatua egraveci ngara na Samuel21 Lodꞌo Samuel jꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhaiLamatua begravei-baki egravedhi neo abhu dhegraveu aaeKa Lamatua padhegravedi Saul ana Kis negravetisuku Benyamin Saul jꞌajꞌi dhegraveu aae dꞌaiegravepa nguru tegraveu 22 Egravele egraveegravena ka Lamatuagao eele Saul Ka Na padhegravedi Daud anaIsai ho jꞌajꞌi dhegraveu aae hiu Lamatua neꞌatareꞌa dꞌara Daud ka Na peka na lsquoDaudana Isai ne legraveke dꞌara Jaꞌa Limurimai tatunegravengu mamuri madhutu dadꞌegravei Jaꞌa aaꞌi-aaꞌirsquo 23 Lodꞌo egraveegravena Lamatua moa tegraveke leho Na hagꞌe nare ana-egravepu Daud egraveci segravenaka Na patabuli eele dhegraveu Israꞌel negraveti koasasasala-sasigo ra Jaꞌa pekamimiu ana-egravepuDaud dhu Lamatua moa tegraveke egraveegravena nukaYesusrdquo

Paulus peka na Yesus egraveegravena Dhegraveu dhuLamatua pajaji le

24 Paulus tuhu hari lii padhai na pekana ldquoLodꞌo Lamatua Yesus pakako megravekasabꞌa Na abhu dhegraveu egraveci ngara na Yohanisdhu laꞌe lole degravenge dhegraveu Israꞌel segravena karegravengu ele-hoꞌa negraveti sasala-sasigo regravenguNa peka kahegravei na regravengu hudꞌi sarani kuho jꞌajꞌi mi tadha na regravengu pabeꞌa ledegravenge Lamatua 25 Te ngaa lodꞌo sasabꞌaYohanis oe egravele na peka mi dhegraveu ae aku

negravengu na lsquoBaku pangee na jaꞌa ne Dhegraveudhu Lamatua moa negraveti uru ka mai Ngeepaie Miu hudꞌi mate hari ku dhegraveu egravecidhu mai limuri Negravengu kapai risi negraveti jaꞌaJaꞌa haha dꞌai seli De jꞌajꞌi ana pua-palehanegravengu kahegravei jaꞌa nia boersquoDagger

26 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Miu dhu ana-egravepu Abraham aa miu dhegraveu leo dhu neopadegravetu degravenge Lamatua Mi nanene kujaꞌa Ama Lamatua peka le jꞌara ne degravengeegravedhi segravena ka egravedhi teꞌa jꞌara mamuri NaNegravengu patabuli egravedhi negraveti koasa sasala-sasigo egravedhi 27 Negraveti uru ka mai AmaLamatua pake le dhegraveu regraveti lii padhai Na hosuri lula-negraveti Dhegraveu dhu Lamatua moa neohia mai Te ama-ama agama egravedhi degravengedhegraveu leo egravetu Yerusalem segravera baca pahari-pahari le ngaa dhu dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua suri tegraveke segravera Dꞌai lodꞌo aꞌorosasabꞌa ra maso asa dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi ho ra baca egravetu dꞌara sasuriLamatua Te ngaa regravengu reꞌa boeDhegraveu dhuLamatua pajꞌujꞌu mema egraveegravena nuka YesusKa ra tenge jꞌara ho pamadhe Ne Te ngaatatao regravengu segravera kahegravei legraveke nuka segravemi dhudhegraveu regraveti lii padhai Lamatua segravera suri tegravekele 28 Ra tenge jꞌara neo pamanahu YesusTe ngaa regravengu abhu boe sasala Na Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa regravengu kakegravejꞌi gubernurPilatus ho pamadhe Ne 29 Ka gubernursegravemi nare lii regravengu hegraveia ra paku pamadheNe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Te ngaa tataoregravengu segravera kahegravei legraveke segravemi dhu dhegraveu regravetilii padhai Lamatua segravera suri tegraveke le Hegraveiara papuru ngiꞌu aae Yesus negraveti ajꞌu palolo-palegravebha ka nedhe regraveti tao asa dꞌara roꞌa30Te ngaa Ama Lamatua pake koasa Na kapamamuri hari Yesus

31 Lodꞌo Yesus mamuri hari Na padꞌeloiisi Na pegraveri-pegraveri hari mi dhegraveu ae Dhegraveusegravera nuka dhu mai sama-sama degravenge Nenegraveti propensi Galilea asa kota YerusalemRegravengu se ka legravepa limuri na jꞌajꞌi sakasii midhegraveu Israꞌelrdquo

Paulus peka na Lamatua pake dhegraveu negravetilii padhai Na ho suri mema lula-negraveti Yesus

1317 Kalua negraveti Masir 17 1251 1318 Sensus 1434 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 131 1319 LoleHari Jꞌara-jꞌara Mamuri 71 Yosua 141 1320 Tuka Pamaꞌegravete Lii 216 1 Samuel 320 1321 1 Samuel85 1021 1322 1 Samuel 1314 1612 Lii Sodꞌa Koa-Kio 8920 1324 Markus 14 Lukas 33 Dagger 1325Sasuri lii Yunani dhu uru-uru segravera suri peka na lsquopacudꞌu ho legravecu dhari salapa Na kahegravei jaꞌa nia boersquo Sasoa na ladhepasoro degravenge Lamatua Yesus Yohanis ne dhegraveu haha seli de masi ka jꞌajꞌi ana pua-paleha negraveti Lamatua Yesus nia boesa hegravei Baca kahegravei egravetu Mateos 311 Markus 17 Lukas 316 Yohanis 120 27 1328 Mateos 2722-23 Markus1513-14 Lukas 2321-23 Yohanis 1915 1329 Mateos 2757-61 Markus 1542-47 Lukas 2350-56 Yohanis1938-42 1331 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 13

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1332-33 211 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1347

32-33 Paulus tuhu hari lii padhai na pekana ldquoDe segravemi neꞌe Jiꞌi dua mi degravengeBarnabas mai negraveti era kajꞌegraveu ho lole degravengemiu segravena ka miu meꞌa ngaa dhu Lamatuamoa mi begravei-baki egravedhi segravera limuri ne jꞌajꞌiaaꞌi le Lamatua pamamuri hari le YesusnegravetimamadheNa Egravetu sasuri Lii Sodꞌa Koa-kio nomer dua Lamatua pake dhegraveu ho surilula-negraveti Yesus Dhegraveu dhu Na moa tegraveke hoNa mai Na suri peka nalsquoEgraveu neꞌe Ana Jaꞌa

Doe neꞌe Jaꞌa dedꞌe Egraveu ho megravedꞌuparedharsquo

34 Negraveti uru egraveegravena ka Ama Lamatua moale peka na Negravengu neo pamamuri hariDhegraveu dhuNamoa tegraveke hoNamai Aa Dhegraveuegraveegravena madhe heka Negraveti egraveegravena ka Lamatuapake le dhegraveu negraveti lii padhai Na ho na suripeka nalsquoNegraveti uru ka mai Jaꞌa egraveki lii padhadha

degravenge dhegraveu aae Daud segravena ka Jaꞌahia ne berkat

De limuri ne Jaꞌa neo paꞌegraveki degravenge egraveulii padhadha egraveegravena kahegravei lula egraveu neana-egravepu Daudrsquo

35 Aa Lii Sodꞌa Koa-kio leo peka nalsquoLamatua Egraveu tegraveke eele boe ngiꞌu aae Dhegraveu

Mola-Megraveci Egraveuho ele iie egravetu dꞌara roꞌa Narsquo

36-37 Dhu legraveke segravemi neꞌe ka Lii SodꞌaKoa-kio neꞌe peka boe dhoka Daud diEgravedhi teꞌa segravemi egraveegravena lula dhegraveu aae Daudtao le jꞌara beꞌa ae hia kabarai na toke namadhe Ropa namadhe ka ra padhane neNgiꞌu aae na ele iie le De egravedhi teꞌa na LiiSodꞌa Koa-kio egraveegravena peka boe dhoka Dauddi te ngaa dhegraveu leo kahegravei Ladhe egraveegravena naDhegraveu dhu Na pajꞌujꞌu egraveegravena madhe pe AmaLamatua pamamuri hari Ne Negraveti egraveegravena kangiꞌu aae Na ele iie boe ciki sa

38-39 De aꞌari nanene paie Dhegraveu egraveegravenanuka Yesus Ladhe egravedhi parcaya Ne hekaNa dui sasala-sasigo egravedhi segravera dhu mad-hutu iia-iia na egravedhi ka dhu dui Degravengejꞌara neꞌe Ama Lamatua saku eele sasala-sasigo egravedhi Te ngaa egravedhi teꞌa le masi kaegravedhi madhutu atora adꞌa Musa aaꞌi-aaꞌi raegraveegravena dꞌai megraveka ho pamola egravedhi egravetu madhaLamatua 40-41 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌipangee paie Mage dhoka ngaa dhu dhegraveunegraveti lii padhai Lamatua peka uru segravera legravekamiu Ra suri le peka nalsquoTuka lalangu dhegraveu mate unu miu

Lula Jaꞌa AmaLamatua tao jꞌara-jꞌaradhu pamalaa dhegraveu

Te ngaa limuri mai mate unumiu Egraveegravena na miu madheaapa

Jaꞌa tao jꞌara egravecite ngaa miu segravemi mere boe

Masi ka dhegraveu pasaraa lete ngaa miu meꞌa boe

Beꞌa risi miu ngee paie segravena ka miu bisamalaa kahegravei tatao Lamatuarsquo

De aꞌari segravera Pangee paie ngaa dhujaꞌa lole ne Baku core eele ngaa dhumiu tadegravengi le Miu baku sama segravemi tukalalangu dhegraveu Dꞌai sange neꞌe ka lii padhaijaꞌa Makasirdquo

42 Padhai lii nare hegraveia Paulus degravengeBarnabas kegravedꞌi titu neo kalua negraveti egravemumanegravengi-mangajꞌi egraveegravena Ka dhegraveu egravetu segraveramanegravengi regravengu legravepa migu mai negravei ho lolepamegraveu ngaa dhu ra lole deo na 43 Ropara kalua negraveti dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌiegraveegravena dhegraveu ae egravetu egraveegravena lasi madhutuPaulus degravenge Barnabas Ka dua ra holosi peka na ldquoEgravedhi teꞌa na Lamatua dꞌarabeꞌa dꞌai seli mi dedha egravedhi De miu hudꞌimadhutu taruu Nerdquo

Ama-ama dhegraveu Yahudi tule eele Paulus si44 Dꞌara migu mai negravei legraveke lodꞌo aꞌoro

sasabꞌa dhegraveu Yahudi dhegraveu negraveti dꞌara kotaegraveegravena oemai aaꞌi ho ra neo nanene Lii Holo-Nori Lamatua 45 Te ngaa ropa ama-amadhegraveu Yahudi reꞌa na dhegraveu ae mai nanenelii padhai lii Paulus si ka regravengu tegraveka dꞌaraHegraveia ropa Paulus padhai lii regravengu pahaka-palabꞌa degravenge padhai lii pamanahu ne

46 Te ngaa Paulus si hari boe aa rapadhai lii paꞌabhe heka peka na ldquoMematareꞌa Ama Lamatua bhoke uru jꞌara hiaegravedhi dhegraveu Yahudi aa Na pangegravedꞌu egravedhi LiiLolo Beꞌa Egraveegravena na legraveke Te ngaa miu segravemimere boe Negraveti egraveegravena ka miu nia boe abhumamuri taruu degravenge Ama Lamatua Delimuri ne jiꞌi neo ngegraveti Lii Lolo Beꞌa ne asadhegraveu rai-rai leo segravera lulamiu dhegraveu Yahuditule eele ne 47Te Lamatua pua le jiꞌi samasegravemi dhu Yesaya suri tegraveke peka nalsquoJaꞌa dedꞌe le miu ho jꞌajꞌi sama segravemi labhu

ho megraveti saraa mi dedha dhegraveu rai-rai leo segravera dhu dhegraveu Yahudi boe

sena ka miu tao paheo jꞌara dhu maiasa Jaꞌa

1332-33 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 1334 Yesaya 553 1335 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1610 1340-41Habakuk 15

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1348 212 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1414ho Jaꞌa patalale si negraveti koasa

sasala-sasigo regravenguDe miu hudꞌi padꞌelo jꞌara egraveegravena egravetu

rai-haha ne negraveti suu egraveci toke dꞌaisuu leo laꞌersquo rdquo

48 Ropa dhegraveu leo dhu dhegraveu Yahudi boesegravera tadegravengi lii neꞌe regravengu karejꞌe titukegravena Hegraveia ra koa-kio Ama Lamatua pekana ldquoKoa-kio kolongara Lamatua Lii Holo-Nori Lamatua beꞌa dꞌai selirdquo Aa egravetu egraveegravenaabhu dhegraveu dhu Ama Lamatua pili narele ho ra mamuri taruu degravenge Ne Ka raparcaya aaꞌi-aaꞌi ra mi Lamatua Yesus

49 Ka dhegraveu palolo legraveme Lii Holo-NoriAma Lamatua ne asa rai aaꞌi-aaꞌi

50 Egravetu dꞌara kota egraveegravena abhu dhegraveu ka-pai bhegraveni-mone Cahagꞌe dꞌegravei padegravetuLamatua Te ngaa ama-ama dhegraveu Yahudisegravera mai dadugu-rariu dhegraveu kapai segraveraHegraveia regravengu babegravege eele Paulus degravengeBarnabas negraveti rai regravengu 51 Lodꞌo dua rakalua negraveti dꞌara kota egraveegravena ka ra caro eeleahu negraveti haga ra ho jꞌajꞌi mi tadha pekana dhegraveu-dhegraveu egravetu dꞌara kota egraveegravena roꞌo boenanene regravengu dua ra Egravele egraveegravena ka dua rakabegraveli kabodho ho tegraveke eele kota egraveegravena lasiasa kota Ikonium

52 Te ngaa dhegraveu parcaya Lamatua Yesusegravetu kota Antiokia segravera dꞌara ra karejꞌe lulaRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci paꞌegravera dꞌararegravengu

14Paulus degravenge Barnabas egravetu kota Ikonium

1 Lodꞌo Paulus degravenge Barnabas dꞌai kotaIkonium ka lasi asa dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi Egravetu egraveegravena duara lole aaꞌi megraveu-megraveu Lii Holo-Nori AmaLamatua Ka dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveurai leo ae ka dhu parcaya Lamatua Yesus2 Te ngaa egravetu egraveegravena abhu kahegravei pegraveri-pegraveridhegraveu Yahudi dhu kegravepe paꞌegravera atora agamaregravengu Ka regravengu segravemi rare boe lii padhai liiPaulus si Regravengu kakegravejꞌi dhegraveu leo segravena kara dꞌegravei boe degravenge dhegraveu dhu parcaya Yesussegravera 3Te ngaa Paulus si madhaꞌu boe Duara peka-padhai taruu Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Ra peka akuregravengu na ldquoLamatua Yesus sue dhegraveu aaꞌi-aaꞌirdquo Lamatua hia Paulus si koasa kahegraveiho ra tao tadha-tadhamalaa segravena ka dhegraveuae reꞌa Lamatua ka dhu pua regravengu

Lodꞌo egraveegravena Paulus si pea negravebhu egravetudꞌara kota egraveegravena 4 Egravetu egraveegravena abhu duakaboko dhegraveu Cahagꞌe madhutu dhegraveuYahudi dhu kegravepe paꞌegravera atora agamaregravengu Aa cahagꞌe hari madhutu dhegraveupajuu-paleha Lamatua Ka ra patao-palaha

5 Hegraveia dhegraveu Yahudi dhu kegravepe paꞌegraveraatora agama regravengu pareꞌa lii degravenge dhegraveuleo degravenge ama-ama regravengu ho neo pajꞌegraveradhegraveu pajuu-paleha Lamatua Aa regravenguneotabhie Paulus si 6 Te ngaa dhegraveu pekadegravenge Paulus si aku regravengu na ldquoDhegraveu neotao aapa mi miurdquo Negraveti egraveegravena ka Paulus sirai lasi paluꞌu iisi asa propensi Likonia egravetukota Listra degravenge kota Derbe degravenge rae-rae dhu padegravetu egravetu kota segravera 7 Egravetu era-era seꞌe regravengu lole Lii Lolo Beꞌa LamatuaYesus

Paulus si egravetu kota Listra degravenge kota Derbe8 Dꞌai kota Listra Paulus degravenge Barn-

abas paraga degravenge mone egraveci dhu karukunegraveti ina na nara iisi ne Dhegraveu neꞌe kakonegravedhi megraveka 9 Negravengu madhegravedi nanene liilole Paulus Ka Paulus ladhe patae neka pangee na ldquoParcaya negravengu mi AmaLamatua ka dhu bisa paꞌegravele papegravedꞌa nardquo10 Ka Paulus lii degravenge ne peka na ldquoKegravedꞌititu kardquo Ropa na tadegravengi hegraveia dhegraveu nekegravedꞌi titu degravenge ka kako laꞌe-mai

11 Ropa dhegraveu segravera regravedhi Paulus taosegravemi egraveegravena ka regravengu malaa-maloha Kara padhai lii degravenge lii Likonia peka naldquoMi nanene ku laa Dhegraveu dua se dhegraveudedha-liru te ngaa puru mai degravenge rupadhegraveu rai-hahardquo 12 Regravengu peka segravemiegraveegravena lula regravengu ngee na Barnabas egraveegravenanuka dhegraveu dedha-liru regravengu ngara naSeus Aa Paulus dhu tuka padhai lii nukadhegraveu dedha-liru regravengu ngara na Hermes13 Egravetu hegravebꞌa tedhe liꞌu kota abhu egravemuera sogo-tagu Seus Ropa regravedhi Paulus sika tuka jꞌaga egravemu sogo-tagu Seus egraveci negravetibunga degravenge sapi mone aae ho mai sogo-tagu Paulus degravenge Barnabas Dhegraveu ae maikahegravei ho neo sogo-tagu dhegraveu pajuu-palehaLamatua Yesus segravera

14 Ropa Paulus si reꞌa na dhegraveu segraveramai ho neo sogo-tagu regravengu ka ra kaisi Ka dua ra rai lasi asa talora dhegraveu aesegravera hegraveia ra ciu mae kodho egravetu ngiꞌu raTatao egraveegravena jꞌajꞌi tadha na regravengu dua radꞌegravei boe dhegraveu sogo-tagu regravengu Hegraveia dua

1347 Yesaya 426 496 1351 Mateos 1014 Markus 611 Lukas 95 1011 1412 Hermes egraveegravena tukapadhai lii egravetu talora dewa Roma segravera

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1415 213 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 152ra kai si peka na 15 ldquoWeh Nga tao kamiu tao segravemi neꞌe Baku pangee na jiꞌise dhegraveu dedha-liru Jiꞌi dhegraveu rai-haha egraveciegraveegravena ka degravenge miu Jiꞌi mai ho neo loledegravenge miu lii lole beꞌa egraveci Miu hudꞌi tegravekeeele ku dhegraveu dedha-liru miu dhu legraveke boesegravera Aa miu hudꞌi mai madhutu ku AmaLamatua dhu mamuri tareꞌa-reꞌa Negravenguka dhu pajꞌajꞌi dedha-liru rai-haha degravengeisi ra aaꞌi-aaꞌi 16 Negraveti uru ka mai dhegraveuegravetu rai mia-mia mamuri madhutu dadꞌegraveidꞌara regravengu Aa Ama Lamatua soro tegravekesi mamuri segravemi egraveegravena 17 Te ngaa Lamatuabhegravelu boe hia si tadha-tadha segravena ka reꞌana Lamatua egraveegravena beꞌa Negravengu ka dhupapuru egravejꞌi mai Negravengu ka dhu hia oka-tedhe egravedhi hua-hela Negravengu ka dhu hiaegravedhi ngangaꞌa-nginu Aa Negravengu ka dhupakarejꞌe dꞌara egravedhirdquo

18 Masi ka Paulus degravenge Barnabas kaisi te ngaa dhegraveu segravera pakaseti hia megravedhasogo-tagu segravera mi regravengu

19 Lodꞌo egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveuYahudi dhu mai negraveti kota Antiokia degravengekota Ikonium lasi asa kota Listra Regravengudadugu dhegraveu ae ho paꞌegraveci degravenge regravenguho labꞌa dhegraveu pajuu-paleha Lamatua Yesussegravera Ka ra tabhie Paulus degravenge hadhu Rangee na madhe le ka ra egravere regraveti lasi coreeele ne asa liꞌu kota

20 Tengaa ropa dhegraveuparcayaYesus segraveratitu-reo Paulus ka na kegravedꞌi hari Egravele egraveegravenaka na maso hari asa dꞌara kota Asa begraveliegraveegravena Paulus degravenge Barnabas lasi hari asakota leo ngara na Derbe

Paulus degravenge Barnabas legravepa hari asa kotaAntiokia egravetu propensi Siria

21 Egravetu kota Derbe Paulus degravenge Barn-abas lole Lii Lolo Beꞌa Lamatua YesusKa dhegraveu ae parcaya Yesus Hegraveia dua ralegravepa hari asa kota Listra Negraveti Listraregravengu lasi hari asa kota Ikonium NegravetiIkonium regravengu taruu asa Antiokia egravetupropensi Pisidia 22Egravetu Antiokia ra padhailii paꞌegravera dꞌara dhegraveu dhu madhutu Yesussegravera Ra pasanegravedꞌe si peka na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi ti Ladhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatua baku ngee na egravedhi abhu hekajꞌajꞌegravera Masi ka abhu jꞌajꞌegravera te ngaa egravedhihudꞌi taha ho madhutu taruu LamatuaYesusrdquo Dua ra ajꞌa segravemi egraveegravena mi dhegraveu unuLamatua Yesus egravetu kota egraveegravena

23 Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Barnabastenge dhegraveu ho ra neo pajꞌujꞌu jꞌajꞌi kegravetujumaꞌatdagger segravera Ka ra manegravengi-mangajꞌidegravenge puasa neo reꞌa dadꞌegravei LamatuaDhegraveu dhu Lamatua pajꞌujꞌu regravengu sabajꞌadegravenge bane ai mi dedha na ho dedꞌe nejꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat

24 Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Barn-abas tegraveke eele propensi Pisidia lasi asapropensi Pamfilia 25 Ka regravengu maso asakota Perga Egravetu egraveegravena ra lole Lii Lolo BeꞌaLamatua Egravele egraveegravena ka lasi asa kota Ataliadhu kajꞌegraveu boe negraveti Perga 26 Dꞌai negravei kara caꞌe balu legravepa hari asa kota Antiokia egravetupropensi Siria Ca hari ni dhegraveu parcayaYesus egravetu Antiokia ka dhu pangegravedꞌu duara asa Lamatua segravena ka Na ladhe-leru siaa regravengu ka dhu pua dua ra lasi kahegraveiNegraveti egraveegravena ka Paulus si lasi ho neo lole mijumaꞌat Antiokia peka na regravengu tao rarele sasabꞌa dhu jumaꞌat pua regravengu sabꞌa

27 Dꞌai kota Antiokia ka Paulus si pak-aboko aaꞌi dhegraveuparcaya Lamatua egravetu egraveegravenaKa ra lolo aaꞌi-aaꞌi tatao Lamatuami dedharegravengu Ra lole kahegravei peka na Lamatuabhoke le jꞌara hia dhegraveu Yahudi boe hoparcaya Lamatua Yesus kahegravei 28 Egravele egraveegravenaka Paulus degravenge Barnabas pea negravebhudegravenge dhegraveu parcaya Lamatua Yesus segraveraegravetu egraveegravena

15Ama-ama Kristen pakaboko egravetu

Yerusalem1 Lodꞌo egraveegravena pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi

Kristen mai negraveti kajꞌegraveu negraveti propensiYudea asa kota Antiokia Dꞌai negravei ra ajꞌadhegraveu unu Lamatua Yesus segravera peka naldquoMiu parcaya Yesus egraveegravena beꞌa le Te ngaaegraveegravena dꞌai megraveka Ladhe miu tareꞌa-reꞌa neoabhumamuri miu hudꞌi suna kumadhutuadꞌa jiꞌi dhegraveu Yahudi dhu Lamatua papurule mai re baki Musardquo

2 Te ngaa Paulus degravenge Barnabas labꞌalii padhai lii dhegraveu segravera Regravengu palabꞌa aaeHegraveia Paulus si peka na ldquoMiu sala egraveegravenaDhegraveu Yahudi boe dhu parcaya Yesus par-luu boe madhutu adꞌa suna dhegraveu YahudirdquoLula ra palabꞌa segravemi egraveegravena ka aꞌabhu regravenguegraveci degravenge egraveci sama boe hegraveia ra tenge lii egraveciho pua Paulus degravenge Barnabas degravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti Antiokia ho regraveti lii neꞌe asa

1415 Kalua negraveti Masir 2011 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1466 dagger 1423 Ama jumaꞌat egravetu dꞌara ayat neꞌe lii Yunanipeka na presbuteros 151 Atora negraveti Ama-ama Agama 123

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 153 214 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1521dhegraveu pajuu-paleha Lamatua degravenge ama-ama Kristen leo segravera egravetu Yerusalem

3Negraveti egraveegravena ka Paulus si kako haga lasi repropensi Finisia degravenge propensi SamariaEgravetu dꞌara kakako regravengu dhuli pegraveri-pegraveriegravemu dhegraveu Kristen Ka ra lole aaꞌi megraveu-megraveu peka na ldquoDhegraveu Yahudi boe segravera par-caya le Lamatua Yesusrdquo Ra tadegravengi raresegravemi egraveegravena ka aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe

4 Dꞌai Yerusalem ka dhegraveu madhutuYesus aaꞌi-aaꞌi egravetu egraveegravena segravemi rare Paulussi degravenge beꞌa Dhegraveu pajuu-paleha Lamatuadegravenge ama-ama Kristen segravera segravemi rareregravengu kahegravei Ka Paulus si lole aaꞌi megraveu-megraveu tatao Lamatua mi dedha regravengu hegraveiadhegraveu ae negraveti rai leo parcaya LamatuaYesus Aa regravengu lolo kahegravei na regravengupalabꞌa aae lula jꞌara suna egravetu Antiokia5 Egravetu talora dhegraveu dhu nanene lii padhai liiPaulus abhu kahegravei dhegraveu Yahudi Kristennegraveti partei Parisi Dhegraveu se kegravedꞌi titu ka rahia lii bia peka na ldquoNanene paie Ladhecee ka dhu dhegraveu Yahudi boe dhu neomadhutu Yesus regravengu hudꞌi madhutu kuadꞌa suna degravenge atora adꞌa leo egravedhi dhuAma Lamatua papuru mai re baki Musardquo

6 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌirare lii egraveci ho dhegraveu pajuu-paleha Lamatuadegravenge ama-ama Kristen segravera pakabokosegravena ka ra pajiko lii langu regravengu egraveegravena 7Kara padhue laꞌe-mai Hegraveia Petrus kegravedꞌi tituka padhai lii peka na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi tiMiu meꞌa na uru egraveegravena Lamatua pajꞌujꞌule jaꞌa negraveti talora miu segravena ka jaꞌa lakulole Lii Lolo Beꞌa Yesus mi dhegraveu Yahudiboe segravera Lula Lamatua dꞌegravei segravena ka regravenguparcaya Yesus kahegravei 8 Lamatua neꞌadꞌara egravedhi egraveci-egraveci Aa Negravengu ka dhu pala-bagi Roh Na dhu Mola-Megraveci hia regravengusama segravemi Na hia egravedhi kahegravei Degravenge jꞌaraneꞌe segravena ka egravedhi teꞌa na Lamatua segraveminare regravengu kahegravei 9 Te Lamatua ladheboe regravehu dhegraveu Na tao beda boe regravengudegravenge egravedhi Te Lamatua pamegraveu le dꞌararegravengu lula regravengu parcaya le Yesus kahegraveisama segravemi Na pamegraveu dꞌara egravedhi 10-11 Detasamia Lamatua segravemi nare le regravengu Ngatao ka egravedhi neo pabia hari regravengu degravengeadꞌa suna egravedhi Egravedhi teꞌa na egravedhi degravengebegravei-baki egravedhi segravera dui megraveke boe atora-atora agama egravedhi aaꞌi-aaꞌi ra De hua iia

egravedhi baku pabia regravengu Jaꞌa neo karegravei segravemineꞌe Lamatua hia egravedhi mamuri lula egravedhimadhutu atora agama do Aadꞌo sinamaNa hia egravedhi mamuri lula Lamatua Yesussue egravedhi De baku bhegravelu Lamatua sue aapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi dhegraveu rai leosegravemi egraveegravena kahegraveirdquo

12 Ropa tadegravengi rare segravemi egraveegravena regravenguegraveci sa padhai lii tabha heka

Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Barnabas lolohari jꞌara segravemi mia Lamatua pake regravenguRa lole tadha-tadha malaa degravenge jꞌara ka-pai dhu Ama Lamatua tao egravetu talora dhegraveurai leo segravera 13Lole rare ka dhegraveu egraveci ngarana Yakobis kegravedꞌi titu ka padhai lii pekana ldquoAꞌari Mi nanene ku jaꞌa 14 SimonPetrus heka lolo nare kegravena peka naAma Lamatua dedꞌe nare dhegraveu Yahudi boesegravera ho pamaso si jꞌajꞌi dhegraveu unu LamatuaYesus 15 Egraveegravena legraveke segravemi ngaa dhu dhegraveuregraveti lii padhai Lamatua peka tegraveke negraveti uruRa suri peka na16 lsquoLadhe dꞌai lodꞌo egraveegravena Jaꞌa legravepa hari

Lula Jaꞌa neo pakegravedꞌi hari paredhadhegraveu aae Daud

Jaꞌa neo pakegravedꞌi hari degravenge paꞌegravera hariana-egravepu Daud dhu mae-manyegravela

segravera17-18 Degravenge tao segravemi egraveegravena dhegraveu rai-rai

leo mai ho neo paraga degravenge Jaꞌakahegravei

Te Jaꞌa hagꞌe kore regravengu kahegravei hojꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa

Ama Lamatua padhai lii segravemi egraveegravenanegraveti uru ka mairsquo

19-20 Ka madhutu ngangee jaꞌa Yako-bis segravemi neꞌe ladhe dhegraveu Yahudi boeneo madhutu Ama Lamatua egravedhi dhegraveuYahudi baku pajꞌegravera si Egravedhi baku pabiaregravengu ho pua si madhutu adꞌa suna egravedhiDe egravedhi hudꞌi suri tare sasuri egraveci ho tipaꞌadhu hia regravengu peka na regravengu parluuboe madhutu aaꞌi atora adꞌa egravedhi dhegraveuYahudi Te ngaa egravedhi pasanegravedꞌe regravengupeka na bhegraveni-mone baku tao jꞌara karehedegravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali regravengu Regravengu baku raꞌa ngangaꞌasogo-tagu Regravengu baku raꞌa raa badha Aaregravengu baku raꞌa sisi badha madhe dhu rapacegraveli koko 21 De ladhe egravedhi tao atorasegravera egraveegravena jꞌara hiu boe Lula dhegraveu ae

157 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 101-43 158 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 24 1044 1514Sasuri lii Yunani suri peka na lsquoSimeonrsquo Simeon degravenge Simon egraveegravena sama SimeonSimon egraveegravena nuka ngara leo negravetiPetrus 1517-18 Amos 911-12 1519-20 Kalua negravetiMasir 3415-17 Atora negraveti Ama-amaAgama 1710-16186-23

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1522 215 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1539reꞌa le adꞌa egravedhi dhegraveu Yahudi segravemi egraveegravenaka Te egravedhi baca atora Musa segravera egravetuegravemumanegravengi-mangajꞌi egravetu mia-mia lodꞌoaꞌoro sasabꞌa Negraveti egraveegravena ka dhegraveu rai leosegravera reꞌa le

Dꞌai sange egraveegravena ka MakasirdquoSasuri hia dhegraveu parcaya dhudhegraveuYahudi

boe22 Egravele padhue-padhai egraveegravena ka dhegraveu

pajuu-paleha Lamatua degravenge ama-amaKristen dhu leo segravera rare lii egraveci ho ra puadhegraveu lasi peka lii dhu ra pamaꞌegravete rareegraveegravena asa dhegraveu sarani egravetu mia-mia Kara tenge dhegraveu dhu jumaꞌat segravera pakabꞌuasi dhu legraveke degravenge sasabꞌa egraveegravena Hegraveia rapili dhegraveu dua Egraveci ngara na Silas aa egravecihari ngara na Yudas (dhu ngara leo naBarsabas) Ka ra pua dua ra lasi sama-sama Paulus degravenge Barnabas 23 Ka regravenguregraveti sasuri hia dhegraveu sarani dhuYahudi boeegravetu kota Antiokia egravetu propensi Siria dꞌaipropensi Kilikia negravei Isi sasuri egraveegravena segravemineꞌe kaldquoLii mahoꞌo negraveti jiꞌi dhegraveu pajuu-paleha

Lamatua Yesus degravenge ama-amadhu leo egravetu kota Yerusalem Jiꞌi suemiu sama segravemi aꞌari jiꞌi Negraveti egraveegravenaka jiꞌi suri sasuri ne hia miu aaꞌi-aaꞌi mi

24 Jiꞌi tao sasuri ne lula jiꞌi tadegravengina pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti Yerusalemdhiu paraga degravenge miu Ka raajꞌa legraveke boe hegraveia pajꞌegravera degravengepabꞌingu miu De sadꞌi miu meꞌajiꞌi pua boe dhegraveu segravera 25 Ropa jiꞌitadegravengi dhegraveu dhiu pajꞌegravera miu kajiꞌi pakaboko egravetu neꞌe ho pajikolii langu neꞌe De jiꞌi pamaꞌegravetengare le Negraveti egraveegravena ka jiꞌi puadhegraveu dhiu peka degravenge miu ngaadhu jiꞌi pamaꞌegravete ngare le Ra dhiusama-sama degravenge Barnabas degravengePaulus dhegraveu pasue jiꞌi 26 Dhegraveudua se dui jꞌajꞌegravera le oe dꞌaimadheRegravengu dui jꞌajꞌegravera lula regravengu mad-hutuKegravetu egravedhi Yesus Kristus 27Dejiꞌi pua Yudas degravenge Silas segravena kadua ra lole hia miu isi sasuri neꞌe

28 Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci peka ledegravenge jiꞌi Aa jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ngarelii egraveci kahegravei segravena kamiuparluuboemadhutu aaꞌi adꞌa Yahudi jiꞌi segravemiadꞌa suna egraveegravena Te adꞌa jiꞌi egraveegravena

pabiamiu Te ngaa abhu egraveci do duajꞌara dhumiu parluu sanegravedꞌe nuka

29 Miu bhegraveni-mone baku tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boedhegraveu egravemu-kamali miu

Baku miꞌa ngangaꞌa sogo-taguBaku miꞌa raa badhaAa baku miꞌa sisi badha dhu roro boe

Ladhe miu pakajꞌegraveu iisi miu negraveti jꞌara-jꞌara segravera na miu bisa paꞌegravecidegravenge mera-milu degravenge aꞌari dhegraveuYahudi Kristen segravera

Dꞌai sange neꞌe ka sasuri jiꞌi Saloomrdquo30 Ropa segravemi rare sasuri egraveegravena ka ra

palangu degravenge ka Hegraveia ra lasi asa kotaAntiokia Dꞌai negravei ka regravengu pakabokodhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi segravera ka ra hia sasuriegraveegravena laꞌa 31 Ropa baca rare sasuri egraveegravenaregravengu aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe lula isi sasuriegraveegravena paꞌegravera dꞌara regravengu

32 Lamatua pake Yudas degravenge Silaskahegravei jꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhai Na Dua rapadhai lii ae degravenge dhegraveu parcaya egravetu kotaegraveegravena Dua ra lole lii holo-nori degravenge paꞌegraveradꞌara dhegraveu segravera 33 Silas degravenge Yudas peaegravetu egraveegravena ako negravebhu ciki Egravele egraveegravena kaheka dhegraveu sarani egravetu Antiokia segravera hia silegravepa hari asa ama-ama dhu pua regravengu segraveramai Ra hia si lasi degravenge dꞌara karejꞌe-karae 34 [Te ngaa Silas neo pea taruu egravetuAntiokia]dagger

35 Paulus degravenge Barnabas pea pegraveri-pegraverilodꞌo egravetu Antiokia Regravengu soru-bara dhegraveuleo dhu ajꞌa dhegraveu dhu padhai lii lula-negravetiJꞌara Mamuri Lamatua Yesus kahegravei

Paulus pacegraveri degravenge Barnabas36 Regravengu pea ako negravebhu egravetu Antiokia

Ca lodꞌo ka Paulus peka degravenge Barnabasaku negravengu na ldquoBeꞌa risi egravedhi legravepa hariasa era-era dhu egravedhi dhuli uru egraveegravena holati ladhe segraveku mamuri aꞌari egravedhi segraveraMamuri regravengu tasamia le Te regravengu par-caya Lamatua Yesus negravebhu megraveka Uruegraveegravena egravedhi ka dhu nori si Mai latiladhe sirdquo 37 Ropa Barnabas tadegravengi liimanegravengi Paulus negravengu dꞌegravei kahegravei Barn-abas neo negraveti degravenge Yohanis (dhu ngaraleo na Markus) laꞌe degravenge regravengu 38 Tengaa Paulus segravemi boe lula uru egraveegravenaegravetu propensi Pamfilia Markus rai eeleregravengu 39 Paulus degravenge Barnabas palabꞌaaae ka ra pacegraveri Barnabas negravetiMarkus kara caꞌe kapa lasi asa pulu Siprus

dagger 1534 Ayat 34 neꞌe abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani uru cahagꞌe 1538 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha1313

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1540 216 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161640 Te ngaa Paulus negraveti Silas Lodꞌo

regravengu neo pakegravedꞌi dhegraveu parcaya egravetu An-tiokia segravera manegravengi Lamatua jꞌaga regravengudegravenge padꞌelo babeꞌa Na mi dedha regravenguSabajꞌa rare ka dua ra pakegravedꞌi 41 HegraveiaPaulus degravenge Silas lasi palegraveme propensiSiria degravenge propensi Kilikia Egravetu mia-miaregravengu paꞌegravera dꞌara dhegraveu parcaya segravera

16Timotius paꞌegraveci degravenge Paulus aa Silas

1 Egravele egraveegravena ka Paulus si lasi asa kotaDerbe Ka ra kako taruu asa kota ListraDꞌai Listra ra paraga degravenge ana monengegraveru egraveci ngara na Timotius Ama nadhegraveu Yunani aa ina na dhegraveu Yahudi dhuparcaya Yesus Timotius jꞌajꞌi le dhegraveu unuYesus kahegravei 2 Dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi egravetukota Listra degravenge kota Ikonium reꞌa naTimotius ne dhegraveu dꞌara beꞌa 3 Paulus neosegravena ka Timotius madhutu regravengu Te ngaadhegraveu Yahudi egravetu egraveegravena reꞌa na ama Tim-otius egraveegravena dhegraveu Yunani de negravengu sunamegraveka madhutu adꞌa dhegraveu Yahudi Negravetiegraveegravena ka Paulus ator ho suna Timotius

4 Egravele egraveegravena ka regravengu lasi palegraveme rae-raeho lole lii pamaꞌegravete negraveti dhegraveupajuu-palehaLamatuaYesus degravenge ama-amaKristen leosegravera egravetu kota Yerusalem 5 Degravenge jꞌaraneꞌe regravengu asa paꞌegravera dꞌara dhegraveu saranisegravera Begraveli-begraveli egraveegravena dhegraveu parcaya hiu asatabha ae

Lamatua pua Paulus laꞌe asa Makedonia6 Egravele egraveegravena ka Paulus si lasi taruu Ka

ra lasi asa propensi Galati degravenge propensiFrigia lula Roh Lamatua dhu Mola-Megravecikai si ho baku lasi lole Lii Lolo Beꞌa asapropensi Asia 7 Ropa regravengu dꞌai rai egravecidhu patoo degravenge propensi Misia regravenguneo maso asa propensi Bitinia Te ngaaRoh Yesus kai si segravena ka baku lasi asa negraveidagger8Egravele egraveegravena ka regravengu kako re propensiMisiahegraveia dꞌai kota Troas

9 Megraveda egraveegravena Paulus abhu tanila Negravengunegravedhi dhegraveu egraveci titu egravetu cabegraveka dhasi egravetupropensi Makedonia Dhegraveu ne taraa

manegravengi tulu aku negravengu na ldquoAma Maiasa neꞌe ho soru ku jiꞌi laardquo 10 Negravedhisegravemi egraveegravena hegraveia jiꞌiDagger ngare lii egraveci ho laꞌaasa Makedonia Madhutu ngangee jiꞌi naAma Lamatua ka dhu pua jiꞌi laꞌa lole JꞌaraMamuri Na mi dhegraveu egravetu cabegraveka dhasi negraveiNegraveti egraveegravena ka Na kai jiꞌi baku laꞌa asa eraleo

Lidia parcaya Lamatua Yesus egravetu kotaPilipi

11 Egravele egraveegravena ka jiꞌi caꞌe balu egravetu kotaTroas ho laꞌa asa pulu iiki cue ngara naSamotrake Asa begraveli egraveegravena jiꞌi laꞌa taruuka dꞌai kota egraveci ngara na Neapolis Kajiꞌi puru egravetu egraveegravena 12 Negraveti egraveegravena jiꞌi kakohaga laꞌa asa kota Pilipi kota kapai cueegravetu propensi Makedonia Kota neꞌe egravetudꞌara paredha Roma kahegravei Jiꞌi pea pegraveri-pegraveri lodꞌo di egravetu egraveegravena

13 Dꞌai lodꞌo aꞌoro sasabꞌa dhegraveu Yahudijiꞌi laꞌa tenge era sabajꞌa dhegraveu Yahudi Jiꞌipangee na era sabajꞌa egraveegravena egravetu sebheloko Ka jiꞌi kako ako kajꞌegraveu ciki negravetidꞌara kota hegraveia jiꞌi ngegravedhi loko egraveci Egravetuera neꞌe jiꞌi paraga degravenge pegraveri-pegraveri dhegraveubhegravenisect ka jiꞌi madhegravedi padhai lii degravengeregravengu 14 Negraveti dhegraveu bhegraveni se abhu dhegraveuegraveci ngara na Lidia Negravengu negraveti kota ka-jꞌegraveu egraveci egravetu propensi Asia ngara na kotaTiatira Sasabꞌa Lidia pahia begravela measanama mangegraveru dhu kabꞌua titu kegravenadegravenge dhegraveu aae-dhegraveu kapai Negravengu ma-jꞌegraveni manegravengi-mangajꞌi mi Ama LamatuaNegraveti egraveegravena ka ropa na tadegravengi lii padhaiPaulus ka na segravemi nare degravenge

15 Hegraveia jiꞌi sarani Lidia degravenge isi egravemu naaaꞌi-aaꞌi ra Ropa sarani egravele ka na gale jiꞌiaku negravengu na ldquoAma si Ladhe miu ngeena jaꞌa ne parcaya tareꞌa-reꞌa le LamatuaYesus namiumaimanubha egravetu dꞌara egravemujiꞌirdquo Lula na pamako loe boe hegraveia jiꞌi laꞌa

Ra pamaso Paulus degravenge Silas asa dꞌarabegravedho egravetu kota Pilipi

16 Ca lodꞌo ropa jiꞌi laꞌa asa eramanegravengi-mangajꞌi ka jiꞌi paraga degravenge ana bhegraveniegraveci Negravengu ne egravenu dhegraveu Nidhu bhegravelu

163 Paulus neꞌa namadhutu atora adꞌa egraveegravena dhegraveu dhu sunamegraveka bisa boemaso asa dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌidhegraveu Yahudi Ladhe segravemi Timotius neo tulu Paulus ho lole Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus asa dhegraveu Yahudi segravera negravenguhudꞌi suna ku Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena negravengu carui boe maso-kalua egravetu talora dhegraveu Yahudi dagger 167 Limuri nepropensi dhu uru egraveegravena ngara na Frigia Galati Asia Misia degravenge Bitinia abhu egravetu rai Turki Dagger 1610 Egravetu dꞌaraayat neꞌe pake lii lsquojiꞌirsquo lula Lukas paꞌegraveci degravenge Paulus si egravetu neꞌe Lukas ka dhu suri sasuri neꞌe sect 1613 Madhutuatora hudꞌi abhu canguru dhegraveu mone Yahudi heka bisa ra pakegravedꞌi egravemu manegravengi-mangajꞌi ra Ra ige boe dhegraveu bhegraveniDe lula abhu dhoka pegraveri-pegraveri dhegraveu bhegraveni dhu sabajꞌa egravetu sebhe loko Gangites egravedhi bisa teꞌa peka na egravetu kota Pilipiabhu dhegraveu mone Yahudi ciki di

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1617 217 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1637sabꞌa egravetu dꞌara negravengu ka na neꞌa ladhekalua dhegraveu Negravengu neꞌa malare kahegravei Kadhegraveu ae hia ne doi ho ra manegravengi negravenguladhe kalua regravengu Te ngaa lamatua anabhegraveni egravenu ne ka dhu abhu doi aaꞌi-aaꞌisegravera Ka regravengu jꞌajꞌi kaja 17 Lodꞌo egraveegravenaropa jiꞌi kako ana bhegraveni nemadhutu taruujiꞌi Ka na paꞌoo-parodha peka na ldquoDhegraveuseꞌe se ana madhutu Ama Lamatua dhuKoasa Kapai Regravengu mai ho neo padꞌelojꞌara tasamia ka dhegraveu bisa abhu mamuriaa tasamia ka Lamatua saku eele sasala-sasigo regravengurdquo

18 Ana bhegraveni ne paꞌoo taruu segravemi egraveegravenadꞌai pegraveri-pegraveri lodꞌo Negravebhu-negravebhu hegraveiaPaulus roca nanene lii paꞌoo-parodha anabhegraveni ne Ca tegraveka ka Paulus kabegraveli ka-bodho ka na ladhe kaloo ne hegraveia na hiaparedha peka na ldquoHe Egraveu nidhu bhegraveluDegravenge koasa Lamatua Yesus jaꞌa paredhaegraveu kalua negraveti ana bhegraveni ne egravetu dꞌara cikiooꞌe neꞌe kahegraveirdquo Ropa Paulus peka naresegravemi egraveegravena cagꞌagꞌa laa nidhu ne kaluadegravenge ka

19 Lodꞌo lamatua ana bhegraveni egravenu egraveegravenareꞌa na koasa negravengu ele le hegraveia ra nasalula regravengu abhu heka doi Negraveti egraveegravena kara kegravepe Paulus degravenge Silas ka nuni regravetisi asa era pamaꞌegravete lii langu egravetu dꞌarapasa 20 Dꞌai egraveegravena hegraveia ra paꞌoo aae pekana ldquoDhegraveu seꞌe mai paꞌele iie kabarai egravedhiTe ngaa regravengu se dhegraveu rai leo DhegraveuYahudi se mai negraveti liꞌu ho pamae kabaraiegravedhi 21 Regravengu dadugu isi kabarai egravedhiho baku pusi-pahae degravenge jꞌara paredhaRoma segravena ka madhutu dhoka jꞌara regravengudirdquo

22 Ropa tadegravengi rare segravemi egraveegravena dhegraveu aesegravera nasa ka ra game Paulus degravenge SilasKa dhegraveu kapai egraveci egravetu egraveegravena pua dhegraveu ciueele megravedha-papake ka hake si 23 Ra hakerare ka pamaso dua ra asa dꞌara begravedhoRa pua komedhaa jꞌaga ho jꞌaga paie magedhoka ra rai 24Tadegravengi rare segravemi egraveegravena kakomedhaa jꞌaga ne pamaso Paulus degravengeSilas asa dꞌara kama egraveci egravetu talora aae egravemubegravedho egraveegravena Ka na ngapi haga si dua radegravenge ajꞌu ngangapi

25 Pe dꞌara talora megraveda sa Paulus degravengeSilas sabajꞌa degravenge sodꞌa koa-kio kolongaraAma Lamatua Aa ana begravedho leo segraveratadegravengi lii sodꞌa ra 26Cagꞌagꞌa laa rai opoka egravemu begravedho ne gagedꞌo Hegraveia babegravedhoegravemu ne bhoke eele Aa rate ana begravedhosegravera bhoke eele aaꞌi kahegravei

27 Ropa komedhaa jꞌaga egravemu begravedho nacagꞌagꞌa ka na kegravedꞌi Na ladhe hegravebꞌa egravemubegravedho bhoke eele aaꞌi Ropa negravedhi segravemiegraveegravena ka na pangee na ana begravedho rai aaꞌile Ka na bete samala na ho neo pamadheiisi 28 Te ngaa Paulus kai ne degravenge liimegravedhu peka na ldquoBaku pamadhe iisi egraveu tejiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ka seꞌe dhu tesa-tesa erardquo

29 Ropa tadegravengi nare lii egraveegravena komedhaane madhaꞌu titu kegravena degravenge ele ngangeeKa na pua dhegraveu regraveti hia ne labhu ka rai laꞌeasa dꞌara begravedho isi regravebha-regravebha segravene Kalaꞌe patitu kegravetu urutuu egravetu madha Paulusdegravenge Silas

30 Hegraveia lere negraveti regravengu asa liꞌu ka nakaregravei si aku negravengu na ldquoAma si Jaꞌa nejꞌegravera bia Jaꞌa tao tasamia segravena ka jaꞌa bakuabhu hahukurdquo

31 Ka Paulus si dhaa ne aku regravengu naldquoJꞌara ne segravemi neꞌe egraveu parcaya LamatuaYesus segravena ka Na patabuli egraveu Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge isi egravemu egraveurdquo 32 Hegraveia Paulusdegravenge Silas padhai lii degravenge komedhaaegravemu begravedho degravenge isi egravemu na aaꞌi-aaꞌira Regravengu peka degravenge si Jꞌara MamuriLamatuaYesus 33Dꞌara taloramegraveda risi sahegraveia komedhaa jꞌaga egraveegravena lere negraveti Paulusdegravenge Silas ho ra pamegraveu nuꞌa ra Egravele egraveegravenaka Paulus degravenge Silas sarani komedhaadegravenge isi egravemu na aaꞌi-aaꞌi ra 34 Hegraveiakomedhaa jꞌaga ne negraveti Paulus si asa egravemuna hia si raꞌa-rinu Dhegraveu ne degravenge isi egravemuna karejꞌe bia lula regravengu parcaya le AmaLamatua

35 Begraveli madꞌae aae egraveegravena dhegraveu kapaidhu pamaꞌegravete lii hia lii asa komedhaajꞌaga egravemu begravedho segravena ka na patabuli eelePaulus degravenge Silas negraveti dꞌara begravedho

36 Tadegravengi nare lii egraveegravena hegraveia komed-haa ne peka degravenge Paulus aku negravengu naldquoDhegraveu kapai se rare lii egraveci le ho kalua eelemiu De miu dua mi legravepa ka degravenge mera-milurdquo

37 Tadegravengi rare segravemi egraveegravena ka Paulusnoꞌo boe segravemi nare Ka na peka haridegravenge dhegraveu regraveti lii segravera aku negravengu naldquoAadꞌo segravemi egraveegravena Jiꞌi se dhegraveu kabaraiRoma De jiꞌi manegravengi hak jiꞌi kahegravei Dhegraveuparedha hudꞌi jꞌue lii langu jiꞌi madhutuatora Dhu legraveke hudꞌi parisa uuru ku liilangu heka huku kegravena Te ngaa regravengu taoboe segravemi egraveegravena Te regravengu dhae parisa megravekalii ho tenge sasala jiꞌi te ngaa regravengu hakekalabhe jiꞌi egravetu madha dhegraveu ae Aa abhumegraveka sasala egraveci sa te ngaa regravengu pamasole jiꞌi asa dꞌara egravemu begravedho Neꞌe ne sisu

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1638 218 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1714atora paredha Roma De regravengu neo kaluaeele jiꞌi iia-iia ka laa segravena ka dhegraveu bakureꞌa sasala jiꞌi ngaa Jiꞌi ngoꞌo boe segravemiegraveegravena Pua dhegraveu kapai segravera mai unu ra hokalua eele jiꞌi Segravemi egraveegravena ku heka jiꞌi segravemingare kegravenardquo

38 Ropa dhegraveu regraveti lii segravera legravepa lasi peka liiegraveegravena asa dhegraveu kapai kota egraveegravena heka regravengureꞌa kegravena na Paulus degravenge Silas dhegraveukabarai Roma kahegravei Ka ra madhaꞌu bia39Hegraveia dhegraveu kapai segraveramai asa egravemubegravedhoka ra mangaku sasala ra degravenge manegravengisegravena ka Paulus degravenge Silas baku nasa Kara patabuli dua ra negraveti dꞌara begravedho Aa ramanegravengi ho dua ra pakegravedꞌi degravenge ka negravetikota egraveegravena 40 Kalua negraveti egravemu begravedho kaPaulus si dhuli egravemu Lidia Egravetu egravemu egraveegravenadua ra paraga degravenge dhegraveu parcaya segravera Kara ajꞌa aa paꞌegravera dꞌara regravengu kahegravei Egraveleegraveegravena ka ra pakegravedꞌi negraveti kota egraveegravena

17Paulus si lasi asa kota Tesalonika

1 Egravele egraveegravena ka Paulus degravenge Silas kakotaruu Regravengu kako re kota egraveci ngara naAmpipolis lasi asa kota leo egraveci ngara naApolonia Negraveti negravei regravengu kako taruu hariasa kota Tesalonika Egravetu egraveegravena abhu egravemumanegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi cue

2 Dhu tema le ladhe dꞌai era egravecidhu abhu egravemu manegravengi-mangajꞌi aa legravekedegravenge lodꞌo aꞌoro sasabꞌa dhegraveu YahudiPaulus laꞌe sabajꞌa degravenge dhegraveu egravetu segraveraEgravetu Tesalonika Paulus maso asa dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi regravengu kahegravei Ka napadhue-padhai degravenge regravengu madhutu isiSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua Paulusmadhutu sabajꞌa degravenge dhegraveu segravera dꞌai tegravelumigu 3 Negravengu peka degravenge si aku negravenguna ldquoLadhe egravedhi parisa paie Sasuri Mola-Megraveci Lamatua egravedhi teꞌa na negraveti uru kamai ra suri tegraveke le na Dhegraveu dhu Lamatuamoa tegraveke egraveegravena limuri mai abhu jꞌajꞌegravera aetitu kegravena toke dꞌai Na madhe Te ngaaLamatua pake koasa Na ho pamamuri hariNe Doe neꞌe egravedhi teꞌa le na Dhegraveu dhuLamatua moa tegraveke egraveegravena nuka Yesusrdquo

4 Ropa tadegravengi rare segravemi egraveegravena abhudhegraveu Yahudi dhu segravemi rare lii padhaiPaulus hegraveia ra paꞌegraveci degravenge ne Egravetu taloradhegraveu dhu segravemi rare lii padhai lii negravengusegravera abhu dhegraveu Yunani kahegravei dhu dꞌaradꞌegravei padegravetu Lamatua Aa abhu kahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveu bhegraveni kapai egravetu kota egraveegravena

5 Te ngaa ama-ama dhegraveu Yahudi egravetukota egraveegravena dꞌara pegravedꞌa ka ra nasa Hegraveia

ra kakegravejꞌi-rariu dhegraveu bhelu ho ra tao kacoLodꞌo dhegraveu pakaboko ae ka ra tao maruruegravetu dꞌara kota egraveegravena Ra tenge Paulus degravengeSilas ho neo nuni regraveti asa era dhegraveumarurusegravera Ka ra lasi maruru asa egravemu Yasonlula Paulus degravenge Silas pea egravetu egraveegravena 6-7Tengaa ra abhu boe Paulus si egravetu egraveegravena Kara nuni regraveti Yason degravenge pegraveri-pegraveri dhegraveuparcaya asa era pamaꞌegravete lii langu Rapasala Yason si aku regravengu na ldquoLimuri nedhegraveu rai leo maso asa kota egravedhi Regravengutaomaruru egravetumia-mia Regravengu neo paꞌeleatora egravetu kota egravedhi ho gati degravenge atoraregravengu Aa Yason ka dhu segravemi nare dhegraveusegravera manubha egravetu egravemu na Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra labꞌa atora egravedhi lula regravengu roꞌoboe sogo-tagu dhegraveu aae kapai Roma nukaKeser Regravengu sogo-tagu dhoka dhegraveu aaeleo egraveci ngara na Yesusrdquo

8 Ropa tadegravengi rare lii egraveegravena ngangeedhegraveu kapai degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu egravetu segraverasa mulai kaco 9 Hegraveia dhegraveu-dhegraveu kapaikota pua Yason degravenge dhegraveu parcaya leosegravera bꞌae doi jꞌajꞌi mi tadha regravengu taoheka maruru degravenge regravengu rai boe Ladhebꞌae rare heka dhegraveu kapai segravera patabulieele Yason si kegravena

Paulus si lasi asa kota Berea10 Dꞌai megraveda egraveegravena dhegraveu parcaya egravetu

kota Tesalonika segravera pangee na ldquoBeꞌa risiegravedhi pua Paulus degravenge Silas pakegravedꞌi lasiasa era leordquo Ka ra pua dua ra lasi asakota egraveci ngara na Berea Dꞌai negravei ka duara maso asa egravemu manegravengi-mangajꞌi dhegraveuYahudi 11Dhegraveu Yahudi egravetu Berea segravera leonegraveti dhegraveu Yahudi egravetu Tesalonika Te regravengudꞌegravei nanene aa neo segravemi rare lii padhai liiPaulus si Dhegraveu Berea segravera nanene paiePaulus si ka ra parisa toke lutu isi SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua begraveli-begraveli megraveu-megraveda Regravengu neo reꞌa ngaa dhu Paulussi peka legraveke do aadꞌo 12 Negraveti egraveegravena kadhegraveu Yahudi ae egravetu egraveegravena parcaya LamatuaYesus Mesa boe regravengu di te abhu dhegraveuaae-dhegraveu kapai Yunani segravera dhu parcayakahegravei Regravengu dhu parcaya segravera abhu dhegraveubhegraveni degravenge dhegraveu mone

13 Te ngaa ropa dhegraveu Yahudi egravetu Tesa-lonika tadegravengi na Paulus si ajꞌa kahegravei LiiHolo-Nori Lamatua egravetu Berea ka regravengumai dadugu-rariu dhegraveu Berea segravera segravenaka ra tao maruru egravetu egraveegravena kahegravei 14 Negravetiegraveegravena ka dhegraveu parcaya egravetu Berea segravera lerePaulus lai-lai asa sebhe dhasi Te ngaaTimotius degravenge Silas pea taruu egravetu Berea

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1715 219 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 173215Dhegraveu segravera lere Paulus dꞌai kota egraveci ngarana Atena Ka ra tegraveke eele ne egravetu negravei aaregravengu legravepa hari mai asa Berea Regravengu regravetilii moa Paulus hia Timotius degravenge Silassegravena ka pamata ia ka ho mai paꞌegraveci degravengenegravengu egravetu Atena

Paulus egravetu kota kapai Atena16 Lodꞌo Paulus mate mamai Silas degravenge

Timotius dꞌara na jꞌegravera lula na negravedhiera sogo-tagu ae titu kegravena egravetu dꞌara kotaAtena

17 Te ngaa egravetu egraveegravena abhu dhegraveu Yahudidegravenge dhegraveu leo kahegravei dhu manegravengi-mangajꞌi mi Ama Lamatua Ka Paulusmaso asa dꞌara egravemu manegravengi-mangajꞌisegravera ho padhue-padhai degravenge regravengu Begraveli-begraveli egraveegravena negravengu laꞌe dꞌara pasa kahegravei hopadhai lii degravenge cee dhu na rage 18 Aana pakaregravei kahegravei degravenge mese-mese negravetidua kaboko dhegraveu egravetu egraveegravena Ca kabokomadhutu aꞌajꞌa Epikuros aa ca kabokohari ngara na Stoa Ropa na padhai liipeka na Yesusmamuri hari negravetimamadheNa dhegraveu cahagꞌe puu-pee peka na ldquoLeko-monyardquo Abhu cahagꞌe dhu lalangu nepeka na ldquoDhegraveu neꞌe ne neo laka-seti egravedhiho sogo-tagu dhegraveu dedha-liru na dhu egravedhitadhe boerdquo

19-21 Dhegraveu Atena degravenge dhegraveu leo dhumai pea egravetu era egraveegravena ladhe tadegravengi lii hiudo jꞌara hiu na dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera temamadhegravedi pakaboko egravetu ledhe iiki egraveci ngarana Areopagus ho pasilu ngangee egravetu egraveegravenaEgravele egraveegravena ka pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti regravengu galeregraveti Paulus asa negravei ka ra peka degravenge neaku regravengu na ldquoEgraveu peka segraveku degravenge jiꞌiaꞌajꞌa hiu egraveegravena Te egraveu padhai lii jꞌara hiudhu pamalaa jiꞌi De jiꞌi manegravengi egraveu lolehari ku ciki ho jiꞌi ngeꞌa megraveurdquo

22-23 Hegraveia Paulus kegravedꞌi titu ka na padhailii peka na ldquoMiu dhegraveu Atena aaꞌi-aaꞌi miJaꞌa kako palegraveme le dꞌara kota miu ne kajaꞌa keꞌa na miu majꞌegraveni madhutu agamaJaꞌa kegravedhi era sogo-tagu miu egravetu mia-miaAa jaꞌa kegravedhi hadhu sogo-tagu egraveci kahegraveidhu suri peka na lsquoHadhu sogo-tagu neera sogo-tagu dhegraveu dedha-liru leo dhu jiꞌitadhe boersquo Sasoa na miu sogo-tagu leAma Lamatua te ngaamiu tadhemegraveka NeNegravengu ne ka dhu jaꞌa peka degravenge miu

24 Negravengu ka dhu pajꞌajꞌi dedha-lirurai-haha degravenge isi ra aaꞌi-aaꞌi Negravengukahegravei Lamatua negraveti ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi egravetudedha-liru degravenge rai-haha De Negravengu peaboe egravetu dꞌara egravemu sogo-tagu dhu dhegraveu rai-haha tao 25 Negravengu ka dhu hia aꞌae degravengemamuri mi egravedhi Aa Negravengu ka dhu pala-bagi ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi parluuTe ngaa Negravengu parluu boe ngaa-ngaa Deegravedhi dhegraveu rai-haha bisa boe tulu Negravengu26 Negraveti dhegraveu egraveci di Lamatua pajꞌajꞌi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Lamatua kadhu papala rai mi suku-suku egravetu rai-hahaAa Negravengu kahegravei dhu pacaꞌe-papuru dhegraveuparedha madhutu lodꞌo ra egraveci-egraveci

27 Negravengu tao segravemi egraveegravena ka lula dꞌadꞌegraveiNegravengu segravena ka egravedhi dhegraveu rai-hahapatangi-tenge jꞌara ho patadha pabeꞌadegravenge Ne Mema dhegraveu rai-haha tengejꞌara teko-teko ra paraga degravenge Ne Tengaa Negravengu kajꞌegraveu boe negraveti egravedhi 28 Lii egravecipeka nalsquoNegravengu ka dhu hia egravedhi aꞌae

Negravengu ka dhu hia egravedhi mamurirsquoLii hini egraveci negraveti miu peka na

lsquoMamuri egravedhi mai negraveti negravenguNegraveti egraveegravena ka egravedhi jꞌajꞌi ana-egravepu

negravengursquo29 Mema legraveke ka segravemi egraveegravena Egravedhi

aaꞌi-aaꞌi ti ana-egravepu Ama Lamatua Debaku pangee na Ama Lamatua sama segravemimegravedha sogo-tagu dhu dhegraveu rai-haha taonegraveti hualaa do hualaa pudhi do hadhumadhutu ngangee regravengu 30Uru-uru segraveramema dhegraveu dhae reꞌamegraveka jꞌara neꞌe Negravetiegraveegravena ka Ama Lamatua soro tegraveke regravengumamuri madhutu gagoa regravengu Te ngaalimuri ne Negravengu dꞌegravei heka egravedhi mamurisegravemi egraveegravena Negraveti egraveegravena ka Na paredha hoegravedhi tegraveke eele megravedha sogo-tagu segravera aalati kamadhutuNe 31Napeka tegraveke le lodꞌoegraveci hoNa neo huku dhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌira lula sasala-sasigo regravengu Aa Na pajꞌujꞌumema Dhegraveu egraveci jꞌajꞌi Dhegraveu Pamaꞌegravete LiiLangu Dhegraveu egraveegravena ka dhu begraveli-camegravedꞌapamaꞌegravete lii langu degravenge mola Limuri neegravedhi teꞌa le Dhegraveu Pamaꞌegravete Lii egraveegravena cee kaNegravengu ne Negravengu egraveegravena dhu madhe le tengaa Ama Lamatua pamamuri hari Nerdquo

32 Te ngaa ropa ra tadegravengi Paulus pekana dhegraveu madhe mamuri hari ka dhegraveu

1718 Dhegraveu negraveti kaboko Epikuros madhutu mese regravengu ngara na Epikuros Na ajꞌa peka na mamuri beꞌa nukamamuri karejꞌe taruu Baku pusi-pahae degravenge ngaa-ngaa dhu leo Dhegraveu negraveti kaboko Stoa madhutumese regravengu ngarana Seno Na ajꞌa peka na dhegraveu hudꞌi jꞌaga paie ngiꞌu degravenge ator paie ngangee toke dꞌai dhegraveu rasa heka jꞌegravera degravengedꞌara iisi pegravedꞌa heka 1725 1 Dhegraveu Aae segravera 827 Yesaya 425 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 749

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1733 220 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1815cahagꞌe dhu pakaboko egravetu egraveegravena mari keꞌe-keꞌe segravene Aa dhegraveu cahagꞌe hari dꞌegraveinanene peka na ldquoJiꞌi neo nanene egraveu eraTe ngaa lodꞌo leo hari ku laardquo 33 HegraveiaPaulus kegravedꞌi eele era egraveegravena 34Te ngaa abhukahegravei dhegraveu dhupaꞌegraveci degravenge ne lula regravenguparcaya le Lamatua Yesus Negraveti taloraregravengu segravera abhu dhegraveu tuka parisa lii languegravetu Areopagus ngara na Dionisius Aaabhu dhegraveu bhegraveni egraveci ngara na DamarisAbhu kahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveu leo hari dhumadhutu regravengu

18Paulus patadha degravenge Priskila degravenge Ak-

ila egravetu kota Korintus1-3 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu aae kapai

paredha Roma ngara na Klaudius Na nasadegravenge dhegraveu Yahudi ka na babegravega eele sinegraveti kota Roma egravetu propensi Italia Kara pajꞌala asa mia-mia Hegraveia abhu dhegraveuYahudi egraveci ngara na Akila degravenge dhegraveuegravemu na Priskila Dua ra rai negraveti propensiItalia lasi asa kota Korintus Akila nedhegraveu negraveti propensi Pontus Sasabꞌa na taomegravedha negraveti kaꞌuri badha

Lodꞌo egraveegravena Paulus tegraveke eele kota Atenalaꞌe asa kota Korintus Egravetu egraveegravena napatadha degravenge Akila aa Priskila lulanegravengu dhegraveu tao megravedha negraveti kaꞌuri kahegraveiRegravengu pea paꞌegraveci aa ra sabꞌa paꞌegraveci kahegravei

4 Ladhe dꞌai lodꞌo ae sasabꞌa dhegraveuYahudi Paulus laꞌe asa egravemu sabajꞌa egravetu negraveiKa na pamako dhegraveuYahudi degravenge dhegraveu leosegravera ho parcaya Lamatua Yesus

5 Te ngaa ropa Silas degravenge Timo-tius mai negraveti propensi Makedonia Paulussabꞌa heka megravedha negraveti kaꞌuri Megraveda-megraveu sasabꞌa negravengu dhoka holo-nori dhegraveuYahudi peka na ldquoDhegraveu dhu Ama Lamatuaneohiamai egraveegravena dhu egravedhimate-mate negravetiuru ka mai Negravengu mai le Nuka Yesusrdquo

6 Te ngaa abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudidhu loe boe palabꞌa degravenge ne Aa ra padhailii pamanahu ne Ka Paulus caro eeleahu negraveti megravedha-papake na segravena ka jꞌajꞌimi tadha dhu peka na negravengu pusi-pahaeheka degravenge dhegraveu se lula regravengu roꞌo boesegravemi rare Lii Lolo Beꞌa dhu na peka-padhaidegravenge ra Hegraveia na padhai lii aku negravengu naldquoMiu se seli-kolane Miu pakatele dhiluTe ngaa ngaa-ngaa tao boe Pe egraveegravena nadui mere palami Negraveti doe neꞌe ne jaꞌa tao

heka ai-hegravebꞌa mi miu dhegraveu Yahudi Huaiia jaꞌa laku ajꞌa-nori suku leo dhu Yahudiboerdquo

7 Padegravetu degravenge egravemu sabajꞌa egraveegravena abhuegravemu pea egraveci Lamatua egravemu egraveegravena ngara naTitius Yustus Negravengu ne dhegraveu Yahudi boete ngaa dꞌara na dꞌegravei padegravetu Ama LamatuaRopa Paulus tegraveke eele dhegraveu Yahudi na laꞌeasa dꞌara egravemu Titius Yustus ne

8 Negravebhu boe ka kegravetu egravemu sabajꞌa egraveegravenaparcaya Lamatua Yesus Ngara na Kris-pus Isi egravemu na aaꞌi-aaꞌi degravenge dhegraveu Ko-rintus dhu leo segravera parcaya lii dhu Pauluslole degravenge ra kahegravei Ka Paulus sarani siaaꞌi-aaꞌi ra

9 Egravetu dꞌara megravedꞌa sa Paulus abhu tanilaka na tadegravengi lii padhai Ama Lamatuapeka na ldquoPaulus Egraveu baku madhaꞌu aamage dꞌara egraveu roe kahegravei Sasabꞌa egraveu dhaeegravele megraveka De egraveu hudꞌi ajꞌa dhegraveu segravera taruudegravenge Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa 10 Sanegravedꞌe ee Egraveusabꞌa boemesamu te Jaꞌa tegraveke eele boe egraveuMasi ka dhegraveu pajꞌegravera egraveu te ngaa Jaꞌa taotaruumadha-dhilumi egraveumegraveu-megraveda Bakubhegravelu Te egravetu dꞌara kota ne dhegraveu Jaꞌa aerdquo

11 Ropa tadegravengi lii ne Paulus pea egravetukota Korintus dꞌai negravebhu ku dꞌai ca tegraveuegravena hegraveru Na ajꞌa dhegraveu-dhegraveu egravetu segravera JꞌaraMamuri Lamatua

12 Dꞌara tegraveu egraveegravena ra dedꞌe dhegraveu egraveci jꞌajꞌigubernur egravetu propensi Akaya Ngara naGalio Ka pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi pareꞌalii ho egravere regraveti Paulus asa madha guber-nur egravetu era pamaꞌegravete lii langu 13 Ka ragalaa Paulus aku regravengu na ldquoDhegraveu neꞌene dadugu dhegraveu ae ho maso agama hiumasi ka dhegraveu paredha Roma mangaku boeagama egraveegravenardquo

14 Te ngaa ropa Paulus neo bhoke hegravebꞌaneo siri iisi na cagꞌagꞌa laa gubernur kaine Gubernur pajegraveka degravenge dhegraveu Yahudidhu galaa Paulus peka na ldquoWeh Miudhegraveu Yahudi se pasa dhilu miu ee Ladhemiu mai galaa dhegraveu dhu tao jꞌara bhelu-katubꞌa do dhegraveu pamadhe dhegraveu jaꞌahudꞌi tao ai-hegravebꞌa kegravena 15 Te ngaa liigalaa miu ne lii langu dꞌara egravemu miu unumi Miu dhoka pasala dꞌara lula-negraveti atoraagama Yahudi miu unu mi lula-negraveti liipadhai lii aa lula-negraveti ngara-ngara dhegraveudidagger De lii langu segravemi segravera dhegraveu paredhapamaꞌegravete boerdquo

1812 Madhutu dhu suri egravetu hadhu egraveci regravengu dedꞌe Galio jꞌajꞌi gubernur egravetu Akaya hegraveru Juli tegraveu 51 dagger 1815Dhegraveu Yahudi dꞌegravei titu kegravena tao lii langu lula-negraveti jꞌajꞌajꞌi dhegraveu

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1816 221 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 19316 Egravele hegraveia gubernur babegravega eele si

negraveti era pamaꞌegravete lii langu egraveegravena 17 Kadhegraveu-dhegraveu Yunani egravetu egraveegravena kegravepe dhegraveu egravecingara na Sostenes Negravengu ne kapala egravemumanegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi Ka nuniregraveti hegraveia ra game ne egravetu madha gubernurTe ngaa gubernur pusi-pahae boe si kahegravei

Negraveti Korintus Paulus legravepa hari asa kotaAntiokia egravetu propensi Siria

18-19 Egravele egraveegravena ka Paulus pea taruu egravetuKorintus Te ngaa negravebhu-negravebhu ka napalangu lii degravenge dhegraveu parcaya egravetu egraveegravenaHegraveia laꞌe asa kota egraveci ngara na Kengkreapalere degravenge Priskila degravenge Akila ho ramate kapa Egravetu egraveegravena Paulus lusu pakahonikegravetu na segravena ka jꞌajꞌi mi tadha peka nangaa dhu negravengu pajaji le uru egraveegravena degravengeLamatua limuri ne negravengu tao nare leDaggerKa ra caꞌe kapa pakegravedꞌi lasi asa kota Epe-sus Dꞌai negravei regravengu puru Hegraveia Paulustegraveke eele angalai na dhegraveu dua segravera ka namaso asa dꞌara egravemu sabajꞌa dhegraveu YahudiEgravetu egraveegravena na padhue-padhai degravenge dhegraveuYahudi segravera 20 Egravetu dꞌara padhue-padhaine dhegraveu Yahudi ae dhu dꞌegravei naneneka ra manegravengi ho Paulus pea degravenge siako negravebhu ciki Te ngaa na dhaa boe21Hegraveia na palangu lii aku negravengu na ldquoAꞌarimage miu dꞌara kura Ladhe Lamatuabhoke jꞌara begraveli-camegravedꞌa jaꞌa legravepa harimaiparaga degravenge miurdquo Padhai lii nare hegraveialaꞌe degravenge ka tegraveke eele Epesussect

22 Ka laꞌe taruu degravenge kapa asa kotaKaisarea Dꞌai negravei Paulus puru ka laꞌe asaYerusalem laꞌe paraga degravenge dhegraveu-dhegraveuparcaya egravetu egraveegravena Egravele egraveegravena ka na legravepahari asa kota Antiokia 23 Na pea egravetu negraveiako negravebhu hegraveia na kako palegraveme propensiGalati degravenge propensi Frigia Egravetu dꞌarakakako negravengu ne Paulus paꞌegravera dꞌara dhegraveuparcaya segravera

Apolos sabꞌa egravetu kota Epesus degravenge kotaKorintus

24 Lodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu Yahudi egravecinegraveti kota Aleksandria egravetu propensi MasirNgara na Apolos Negravengu ne dhegraveu dhumegraveu padhai lii aa neꞌa isi Sasuri AmaLamatua kahegravei Negravengu heka nare kotaEpesus kegravena 25 Negravengu tadegravengi le lii lolenegraveti LamatuaYesus te ngaamamegraveunadꞌai

iia megraveka Aa na dꞌegravei kahegravei lolo hari degravengedhegraveu leo Na lole degravenge dꞌara kateme aangaa dhu na peka-padhai segravera legraveke tareꞌaNaneꞌa negravengu dhoka Yohanis sarani dhegraveuladhe ra loe eele ka negraveti tao sasala-sasigoregravengu 26 Ca tegraveka ka na padhai lii degravengedꞌara bani dhu pahuni boe egravetu dꞌara egravemumanegravengi-mangajꞌi dhegraveu Yahudi Priskiladegravenge Akila egravetu egraveegravena kahegravei aa tadegravengi napadhai lii Ropa egravele manegravengi-mangajꞌihegraveia dua ra gale Apolos ho dhuli egravemuregravengu Dꞌai egravemu ka dua ra heka lolelutu sela mi Apolos lula-negraveti Jꞌara MamuriLamatua Yesus

27 Egravele egraveegravena ka Apolos pamaꞌegravete ho laꞌeasa propensi Akaya Dhegraveu parcaya egravetuEpesus dꞌara egraveci kahegravei degravenge negravengu Hegraveiaregravengu tao sasuri egraveci paꞌadhu hia aꞌariregravengu egravetu Akaya segravera segravena ka ra segravemirare Apolos degravenge beꞌa Ropa na segraveminare sasuri egraveegravena ka pakegravedꞌi degravenge DꞌaiAkaya negravengu soru-bara tareꞌa-reꞌa dhegraveu-dhegraveu parcaya egravetu segravei 28 Egravetu egraveegravena kahegraveinegravengu padhue-padhai aa pakaregravei degravengedhegraveu Yahudi segravera egravetu madha dhegraveu ae tengaa ra segi boe ne Na pake isi SasuriMola-Megraveci AmaLamatuaho ajꞌa dhegraveu segraverapeka na ldquoDhegraveu dhu Ama Lamatua moategraveke le neo hia mai dhu egravedhi tatae negravebhunare sange neꞌe nuka Yesusrdquo

19Paulus legravepa hari asa kota Epesus

1 Lodꞌo Apolos egravetu Korintus era Pauluskako palegraveme le rae-rae egravetu ledhe-ledhesegravera Ka na dꞌai kota Epesus Egravetu egraveegravena naparaga degravenge pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu parcayale Lamatua Yesus

2 Ka na karegravei si aku negravengu na ldquoAꞌariLodꞌo miu parcaya Lamatua Yesus miusegravemimere le Roh Lamatua dhuMola-Megravecido dhaerdquo

Ka ra dhaa aku regravengu na ldquoDhae Jiꞌi sedhae tadegravengimegraveka peka na Ama Lamatuaunu Roh dhu segravemi egraveegravenardquo

3 Ka Paulus karegravei hari si aku negravengu naldquoLodꞌo miu sarani egraveegravena miu pake saranimia kardquo

Hegraveia ra dhaa ldquoRa sarani jiꞌi madhutujꞌara dhu Yohanis sarani dhegraveurdquo

Dagger 1818-19 Ladhe abhu dhegraveu Yahudi dhu neo paꞌegraveki lii pajaji degravenge Lamatua negravengu hudꞌi puasa ku Ladhe dꞌai egraveleku lii pajaji egraveegravena na lusu pakahoni kegravetu na Ladhe egravetu dꞌara sasuri Sensus 618 sect 1821 Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu dhupeka na Paulus neo tegraveke eele si lula na dꞌegravei titu kegravena laꞌe madhutu kalela Paska egravetu kota Yerusalem Ladhe ngegravelu aaedhasi aae mai negravengu jꞌajꞌi heka pakegravedꞌi

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 194 222 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 19244 Ka Paulus peka na ldquoNanene ku laa

Yohanis sarani dhegraveu jꞌajꞌi mi tadha nadhegraveu ae eele negraveti sasala-sasigo ra Te ngaami sanegravedꞌe ee Begraveli-begraveli egraveegravena negravengu kadhu ajꞌa dhegraveu Israꞌel peka na regravengu hudꞌiparcaya ku Yesus nuka Dhegraveu dhu Lamatuapua mairdquo

5 Ropa tadegravengi rare hegraveia ra manegravengisegravena ka Paulus sarani si ho regravengu jꞌajꞌidhegraveu unu Lamatua Yesus 6Ka ropa Paulusbane ai mi dhegraveu seꞌe aa na manegravengi-mangajꞌi hia ra hegraveia Roh Lamatua dhuMola-Megraveci puru asa dhegraveu seꞌe Ka regravengumulai padhai lii-lii dhu leko-leo dhuregravengu tadegravengi megraveka ciki sa Aa Lamatuapake si ho peka ngaa dhu egraveegravena na jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa 7Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra dhegraveu cangurudua

Lamatua pake Paulus egravetu Epesus8 Lodꞌo Paulus pea egravetu kota Epesus

negravengu biasa maso asa dꞌara egravemu-egravemusabajꞌa ho ajꞌa-nori dhegraveu lula-negraveti paredhaAma Lamatua toke jꞌara dhu lutu aamu-aamu Na padhai lii dhu paꞌabhe boe Natao segravemi egraveegravena toke dꞌai tegravelu hegraveru 9 Tengaa abhu kahegravei dhegraveu cahagꞌe dhu segravemirare boe aꞌajꞌa na ka ra palabꞌa degravenge neRegravengu dadugu-rariu dhegraveu segravena ka bakumadhutu Jꞌara Mamuri Lamatua YesusNegraveti egraveegravena ka Paulus degravenge dhegraveu parcayasegravera tegraveke eele egravemu sabajꞌa ne ka lasi pak-aboko egravetu egravemu sakola Kapala sakola egraveegravenangara na Tiranus 10 Paulus ajꞌa egravetu eraneꞌe dꞌai dua tegraveu toke dꞌai dhegraveu-dhegraveu egravetupropensi Asia aaꞌi-aaꞌi ra tadegravengi Lii LoloBeꞌa Lamatua Yesus Dhu nanene se dhegraveu-dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveu leo kahegravei

Ana-ana negraveti Sakewa11 Lodꞌo egraveegravena Lamatua hia Paulus koasa

ho na tao rupa-rupa tadha malaa dhu ka-pai 12 Conto segravemi regraveti begravela dhu egraveki kegravetudo begravela dhara hake dhu Paulus pake leho sadꞌi pagoi legraveke mi dhegraveu pegravedꞌa na egraveipapegravedꞌa dhegraveu segravera egravele degravenge Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge nidhu bhelu segravera kalua negravetidhegraveu

13-14 Egravetu egraveegravena abhu ama agama dhegraveuYahudi egraveci degravenge ana mone na dhegraveupidhu Dhegraveu egraveegravena ngara na Sakewa Anana segravera biasa lasi asa mia-mia ho babegravegeeele nidhunegraveti dhegraveu Regravenguneopake segraveku

ngara Yesus ho babegravege eele nidhu negravetidhegraveu degravenge peka ldquoEgraveu tadhe Yesus dhuPaulus lole egraveegravena Jaꞌa paredha egraveu pakekolongara Yesus ho kalua ka negraveti dhegraveuneꞌerdquo

15 Ca tegraveka ropa ra neo paredha segravemiegraveegravena abhu nidhu bhelu egraveci dhu dhaa akunegravengu na ldquoJaꞌa tadhe Yesus Aa jaꞌa tadhePaulus kahegravei Te ngaa miu se ceerdquo 16 Kadhegraveu dhu nidhu tao egraveegravena nasa bia Najꞌubhu lai-lere aa na jꞌegraveli-maregraveu si Napanuꞌa si aa na ciu pamae eele kodho egravetuua ra toke regravengu rai ele hui negraveti egravemu egraveegravenadegravenge heka megravedha-papake

17 Hegraveia lii lolo ne pale-legraveme negraveti hegravebꞌaegraveci asa hegravebꞌa egraveci toke dhegraveu Epesus segraveratadegravengi aaꞌi Dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveuYahudi boe tadegravengi kahegravei Sadꞌi cee egraveegravenaka dhu tadegravengi lii lolo ne aaꞌi-aaꞌi ramalaa Negraveti egraveegravena ka ra koa-kio kolongaraLamatua Yesus lula Na hia le koasa kapaimi Paulus 18 Hegraveia dhegraveu dhu parcaya hiusegravera mai asa aꞌari dhu parcaya negraveti urusegravera ho bhoke dꞌara regravengu segravena ka ramangaku sasala-sasigo ra 19Negraveti regravengu seabhu dhu pake naꞌi kahegravei Ka ra pakabokoaaꞌi sasuri ajima regravengu segravera ho ra tunueela si Ladhe ige kabꞌua buku-buku segraveralegravemi nguru riho doi iia

20 Egravele egraveegravena ka dhegraveu parcaya segravera paloloLii Lolo Beꞌa Lamatua megraveda-megraveu palegravemeera Negraveti egraveegravena ka dhegraveu-dhegraveu parcaya asatabha ae lula Lii Holo-Nori Ama Lamatuane tao paie mamuri dhegraveu egravetu mia-mia

Dhegraveu maruru egravetu kota Epesus21 Egravele egraveegravena ka Paulus pamaꞌegravete ho

legravepa asa Yerusalem Te ngaa dꞌara negravengudꞌegravei risi laꞌe uuru asa propensi Makedo-nia degravenge propensi Akaya heka na kakotaruu asa kota Yerusalem kegravena Negravengudhu pangee le egravetu dꞌara negravengu peka naldquoBeꞌa risi jaꞌa paꞌegravele aaꞌi uuru ku sasabꞌajaꞌa egravetu era seꞌe Te tasamia egraveegravena ka jaꞌadꞌai kota Roma kahegraveirdquo 22 Negraveti egraveegravena kana pua angalai dhegraveu dua nuka Timotiusdegravenge Erastus ho lasi uuru asaMakedoniaTe ngaa negravengu pea ako negravebhu era egravetupropensi Asia

23 Lodꞌo egraveegravena egravetu kota Epesus jꞌajꞌi liilangu kapai lula-negraveti Jꞌara Mamuri Yesus24 Lii langu egraveegravena jꞌajꞌajꞌi na segravemi neꞌeka egravetu Epesus abhu tuku egraveci ngara na

194 Mateos 311 Markus 147-8 Lukas 34 16 Yohanis 126-27 1919 Regravengu tunu eele buku-buku regravengu sesegravena ka jꞌajꞌi tadha regravengumadhutu heka isi buku segravera Ca doi iia egraveegravena sama segravemi gaji tuka dꞌara ca lodꞌo De buku-bukudhu ra tunu eela segravera kabꞌua ae titu kegravena

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1925 223 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1939Demetrius Negravengu biasa pasilu doi iia hotao egravemu sogo-tagu dhu ana iiki hiami dewiegraveci ngara na Artemis Lula sasabꞌa nenegraveti aꞌoto ae ka na pake dhegraveu sabꞌa aetitu kegravena Negraveti egraveegravena ka na abhu doi-dhariae 25 Ca lodꞌo hegraveia Demetrius pakabokoaaꞌi tuka-tuka na degravenge tuka-tuka dhuleo segravera ka na peka degravenge si aku negravenguna ldquoAma-ama degravenge aꞌari Miu meꞌana mamuri egravedhi beꞌa segravemi neꞌe ne lulasasabꞌa neꞌe hia egravedhi doi ae 26 Te ngaalimuri ne egravedhi tegravedhi le degravengemusimadhaaa tadegravengi le degravenge roꞌa dhilu tatao negraveti liipadhai lii Paulus Negravengu ka tuka dadugudhegraveu ae peka na megravedha dhu egravedhi tuku segaguna na aadꞌo Madhutu negravengu patungdhu egravedhi tao se dhoka dewa-dewi leko-monya di Mesa boe dhegraveu egravetu kota Epesusdi dhu legraveka lii padhai lii na te ngaa dhegraveuegravetu propensi Asia kahegravei 27 De mi nanenepaie Begraveli-camegravedꞌa egravedhi se jꞌajꞌi hari ngaaera ladhe dhegraveu ae-ae lasi madhutu Paulussi Tatu dhegraveu roꞌo heka hegravelimegravedha sasabꞌaegravedhi Sanegravedꞌe ee Limuri ne dhegraveu aesogo-tagu bhegraveni iia dedha-liru ArtemisPale-legravemepropensi Asia toke dꞌai roꞌa aae-roꞌa iiki egravetu rai-haha ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ramai koa-kio ne egravetu egravemu kapua sogo-taguna egravetu kota Epesus ne Mage dhoka degravengejꞌara segravemi egraveegravena dhegraveu mai heka sogo-tagune ka regravengu mai heka asa neꞌe kahegraveirdquo

28 Ropa dhegraveu ae se tadegravengi rare neꞌeka dꞌara ra pana-magꞌoro Hegraveia ra paꞌoo-parodha peka na ldquoMamuri ArtemisArtemis dhu hua iia Egravedhi dhegraveu Epesuskoa-kio kolongara Artemisrdquo 29 Tadegravengi liidhegraveu paꞌoo-parodha segravemi egraveegravena hegraveia dhegraveumulai rai lasi negraveti mia-mia pakaboko asaera egraveegravena toke dhegraveu pegravenu segravemi tao cegravecisa egravetu dꞌara kota egraveegravena Te ngaa dhegraveu aese malaa Ka ra maruru palegraveme jꞌara oka-hoo toke dꞌai tana lapa taleo aaedagger Rakegravepe dhegraveu dua ka ra regraveti asa era egraveegravenaDhegraveu dua segravera egraveci ngara na Gayus aa egravecihari Aristarkus Ra kegravepe dhegraveu dua se lularegravengu dua ra ana madhutu Paulus negravetiMakedonia 30 Ropa tadegravengi lii neꞌe kaPaulus neo laꞌe asa talora aae dhegraveu dhumaruru segravera te ngaa dhegraveu parcaya egravetusegravera magee ne roꞌo boe hia laꞌe 31 Abhupegraveri-pegraveri dhegraveu kapai negraveti propensi Asiadhu patadha beꞌa degravenge Paulus Regravengu

pua dhegraveu lasi peka segravena ka Paulus bakulaꞌe asa talora dhegraveu ae dhu maruru segravera

32 Hegraveia egravetu dꞌara tana lapa egraveegravena dhegraveupakaregravei jꞌajꞌajꞌi lii langu egraveegravena Cahagꞌepaꞌoo iia dꞌara aku regravengu na ldquoSegravemi neꞌerdquoAa cahagꞌe hari rodhe peka na ldquoSegravemiegraveegravenardquo Te ngaa ae ka negraveti regravengu dhu reꞌaboe jꞌajꞌajꞌi lii langu ne tasamia Regravengusegravera dhoka madhutu rarame di 33 Egravetuegraveegravena abhu kahegravei dhegraveu Yahudi dhu mulaimadhaꞌu lula ra pangeemage dhoka dhegraveuae segravera peka na dhegraveu Yahudi seꞌe ka dhudadugu-rariu dhegraveu segravena ka tao maruruegraveegravena Negraveti egraveegravena ka regravengu tule ca dhegraveu asamadha ho jꞌajꞌi tuka padhai lii regravengu Dhegraveuegraveegravena ngara na Aleksander Ra manegravengisegravena ka Aleksander bhiri regravengu peka nalii langu ne negraveti boe dhegraveu Yahudi Ka najꞌoke kacui-aai na ho kai dhegraveu ae se bakumaruru Hegraveia na mulai bhoke lii padhailii na bhiri dhegraveu Yahudi segravera 34 Te ngaaropa reꞌa rare negravengu egraveegravena dhegraveu Yahudika dhegraveu se paꞌoo asa tabha megravedhu pekana ldquoMamuri Artemis Artemis dhu huaiia Egravedhi dhegraveu Epesus koa-kio kolongaraArtemis dirdquo Regravengu paꞌoo-parodha segravemiegraveegravena nare dꞌai dua jam sa

35-36 Egravele egraveegravena ka ama kegravetu paredhaegravetu kota Epesus kegravedꞌi titu ka na padhailii ho na pamau si peka na ldquoAꞌari dhegraveuEpesus Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa le na dewiArtemis dhu raropa asli na begravebhe negravetidedha-liru mai asa egravedhi De egravedhi dhegraveuEpesus ne ka dhu ladhe-leru paie ne Abhuboe ca dhegraveu sa dhu bisa pasisu rare hakegravedhi ho madhenge ne te egraveegravena dhu jꞌajꞌi lelii palolo-papeka negraveti uru dhu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa le De nga tao ka miu paꞌoo-parodha segravemi neꞌe Hudꞌi regravengu segravene raleko-monya madhutu dadꞌegravei ra te ngaamiu baku tao leli 37 Miu nuni megraveti dhegraveudua segravera asa neꞌe mai nuka segravemi dhegraveubhelu sa Te ngaa regravengu se manaꞌu boengaa-ngaa negraveti dꞌara egravemu kapua sogo-taguArtemis Aa ra padhai lii pakarehe boekolongara beꞌa dewi Artemis De miu neopasala si tasamia 38Sanegravedꞌe paie-iie Egravedhidegravenge era parisa lii Aa dhegraveu dhu pamaꞌegravetelii nuka mate segravei De ladhe Demetriussi neo tao lii langu na hudꞌi madhutuku jꞌara-jꞌara na ho regraveti asa era paꞌuri liilangu 39De ladhe abhu jꞌara leo dhu regravenguneo galaa na hudꞌi laa regravengu lasi pajiko

dagger 1929 Tana lapa kapai egravetu kota Epesus egraveegravena ra pake ho 1) tao rapat kota 2) karihu sandiwara aa 3) olaraga 26000dhegraveu bisa pakaboko egravetu dꞌara na Era egraveegravena egravetu tegravebhi ledhe Pion De rupa na beda boe degravenge stadion bola kaki limurine

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1940 224 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2019degravenge dhegraveuheka segravera 40Mage dhoka dhegraveuparedha Roma pegraveci sasala egraveegravena mi dedhaegravedhi lulamaruru neꞌe Ladhe ra neo tengejꞌajꞌajꞌi lii langu neꞌe egravedhi dhaa peka nangaa Te lii langu ne degravenge boe kolo-kapuardquo 41 Ropa na padhai lii nare hegraveiaama kegravetu paredha egraveegravena pua si legravepa Ka ralegravepa degravenge ka

20Paulus si lasi hari asa propensi Makedo-

nia1 Ropa dhegraveu segravera maruru heka kota

Epesus jꞌajꞌi beꞌa hari segravemi uru egraveegravena HegraveiaPaulus kaboko nare dhegraveu parcaya egravetu segraveraka na paꞌegravera dꞌara si Egravele ka na palangulii hegraveia pakegravedꞌi asa propensi Makedonia2 Dꞌai era neꞌe laꞌe palegraveme rae-rae hopaꞌegravera dꞌara dhegraveu parcaya segravera Na taosegravemi egraveegravena toke dꞌai kabarai Yunani 3 Napea egravetu egraveegravena tegravelu hegraveru Egravele ka na paꞌegraverahari neo pakegravedꞌi degravenge kapa asa propensiSiria te ngaa na tadegravengi na dhegraveu Yahudirare lii egraveci neo pamadhe ne Ropa natadegravengi nare segravemi egraveegravena ka dꞌegravei heka laꞌetaruu asa propensi Siria Te ngaa laꞌe repropensi Makedonia

4 Abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu madhutuPaulus Regravengu se nuka Sopater ana negravetiPirus negraveti kota Berea dhegraveu dua negraveti kotaTesalonika ngara ra Aristarkus degravengeSekundus ca dhegraveu negraveti kota Derbe ngarana Gayus aa dhegraveu tegravelu negraveti propensi Asianuka Timotius Tikikus degravenge Trofimus

5-6 Egravele egraveegravena ka jaꞌa (Lukas dhu surisasuri ne) paraga hari degravenge Paulus egravetukota Pilipi egravetu propensi Makedonia Kaana-anamadhutu Paulus lasi uuru asa kotaTroas ho ra mate jiꞌi dua mi egravetu cabegravekadhasi negravei Lodꞌo egravele kalela Paska dhegraveuYahudi jiꞌi dua mi caꞌe kapa ka pakegravedꞌiasa kota Troas Lodꞌo egraveegravena jiꞌi legravemi lodꞌokateme egravetu dedha kapa Ropa jiꞌi dꞌaiTroas jiꞌi puru negraveti kapa Hegraveia jiꞌi paragahari degravenge anga dhegraveu leo segravera ka jiꞌi peaegravetu egraveegravena ca migu

Ana mone egraveci ngara na Yutikus manahunegraveti jendela egravetu kota Troas

7 Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge hari MiguPaulus pamaꞌegravete nare le peka na ldquoAꞌariBegraveli jaꞌa neo laku taruurdquo De jiꞌi dhegraveu

parcaya aaꞌi-aaꞌi pakaboko ho neo ngaꞌa-nginu Lula Paulus neo pakegravedꞌi negraveti egraveegravenaka na padhai lii degravenge jiꞌi toke dꞌai taloramegravedha 8 Jiꞌi pakaboko egravetu tadꞌa ka tegravelunegraveti egravemu cue Megraveda egraveegravena ra paheo labhuae 9 Lodꞌo egraveegravena ana mone egraveci ngarana Yutikusdagger dhu madhegravedi egravetu jendelaNegravengu nanene kahegravei lii padhai Paulus Tengaa negravebhu-negravebhu ka ana mone ne musimadha sakaa hegraveia na bhegravejꞌi luu Cagꞌagꞌalaa na manahu negraveti jendela egraveegravena asa railaꞌe Ka madhe mema 10 Hegraveia Pauluspuru laꞌe ka liku nare ana mone ne Hegraveiana peka ldquoPaꞌegravera dꞌara Te na mamurirdquo11-12 Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi karejꞌe lula ana nemamuri hari Ka pakako regraveti ne asa egravemuna Hegraveia jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi caꞌe hari asaegravemu dedha ho madhegravedi ngaꞌa Ka Pauluspadhai lii hari toke dꞌai begraveli madꞌae egraveegravenaRopa lodꞌo rea jiꞌi palangu lii ho pakegravedꞌi

Negraveti kota Troas jiꞌi laꞌa asa kota Miletus13 Egravele egraveegravena ka jiꞌi ngare lii egraveci segravena ka

pahagꞌa ho egraveegravena na paraga hari egravetu kotacue ngara na Asos Hegraveia jiꞌi caꞌe kapa laꞌaasa Asos Te ngaa Paulus kako haga asa negraveilaꞌe

14 Ropa jiꞌi paraga hari degravenge Paulusegravetu Asos hegraveia Paulus caꞌe asa dedha kapalaꞌe aa jiꞌi pakegravedꞌi taruu asa kota Meti-lene 15 Negraveti Metilene jiꞌi pakegravedꞌi taruudegravenge kapa Ka asa begraveli egraveegravena jiꞌi padegravetu-degravetu degravenge pulu egraveci ngara na Kios Asacamegravedꞌa egraveegravena jiꞌi patangara degravenge puluSamos Dꞌai camegravedꞌa egraveci egraveegravena jiꞌi panahuegravetu hegravebꞌa-namoMiletus 16Te ngaa Paulusneo dꞌai lai-lai Yerusalem ho na madhutulodꞌo kalela Pantekosta egravetu negravei Na neo boelaꞌe asa kota Epesus lula negravengu abhu hekatebho

Paulus peka-padhai degravenge kegravetu jumaꞌatsegravera egravetu kota Epesus

17 Negraveti Miletus Paulus hia lii laꞌe asakegravetu jumaꞌat segravera egravetu Epesus segravena karegravengu mai paraga degravenge ne 18Ropa regravengudꞌai negravei hegraveia Paulus peka degravenge ra akunegravengu na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu meꞌa lejꞌara mamuri jaꞌa karegravei negraveti lodꞌo partamajaꞌa dꞌai propensi Asia dꞌai sange neꞌe ne19 Miu meꞌa le kahegravei jaꞌa ne sabꞌa bia egravetutalora aae miu te ngaa jaꞌa padedha boeiisi Egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa jaꞌa ne jaꞌapahaa egravei madha ae titu kegravena degravenge dui

205-6 Madhutu lii sasuri Yunani peka na lsquolodꞌo-lodꞌo beꞌa negraveti Roti dhu pake boe Ragirsquo Sasoa na lsquolodꞌo-lodꞌokapai sadia kalela Paskarsquo dagger 209 Madhutu sasuri lii Yunani lsquoEutikusrsquo egravedhi baca peka na lsquoYutikusrsquo

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2020 225 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2037-38jꞌegravera dhu ciki boe Jaꞌa abhu jꞌajꞌegravera ae negravetingangee karehe dhegraveuYahudi segravera 20Lodꞌojaꞌa ajꞌa-nori miu jaꞌa lole aaꞌi megraveu-megraveungaa dhu beꞌa dhu jaꞌa keꞌa kegravedhi hia miuAa jaꞌa ajꞌa kahegravei miu dhu pahuni boe egravetumadha dhegraveu ae Jaꞌa maso-kalua negraveti egravemuegraveci asa egravemu egraveci ho pasanegravedꞌe dhegraveu segraveralula-negraveti dadꞌegravei Lamatua 21 Jaꞌa peka kahegraveimi dhegraveu Yahudi degravenge dhegraveu leo segravera pekana regravengu loe eele ka negraveti sasala-sasigoregravengu ho madhutu Ama Lamatua Aaregravengu hudꞌi parcaya kahegravei Kegravetu egravedhi nukaLamatua Yesus

22 De jaꞌa neo peka segravemi neꞌe ka limurine jaꞌa neo laku asa Yerusalem lula RohLamatua lere negraveti jaꞌa laku asa negravei Jaꞌakeꞌa dhoka madhutu di masi ka jaꞌa keꞌaboe begraveli-camegravedꞌa ngaa ka dhu jꞌajꞌi midedha jaꞌa egravetu negravei 23 Te negraveti kota cueasa kota cue Roh Lamatua dhu Mola-Megravecipeka uuru le degravenge jaꞌa egraveegravena na ra pa-maso jaꞌa asa dꞌara begravedho degravenge jaꞌa pasaejꞌajꞌegravera ae egravetu negravei 24 Ka jaꞌa keꞌa memale lula Lamatua Yesus ka dhu hia jaꞌa duisasabꞌa ne egravetu kabela-kao jaꞌa segravena ka jaꞌalaku lole Lii Lolo Beꞌa peka na Lamatuasue egravedhi aa dꞌara Na hua iia kahegravei degravengeegravedhi Ladhe jaꞌa madhutu boe dadꞌegravei Naho paꞌegravele sasabꞌa Na neꞌe jaꞌa ngee namamuri jaꞌa guna boe ngaa-ngaa ciki sa

25 Limuri ne jaꞌa keꞌa le peka na begraveli-camegravedꞌamiu semegravedhi heka regravehu jaꞌa Masika jaꞌa dhu negravebhu ae le ajꞌa-nori miu segravenaka degravenge jꞌara tasamia miu jꞌajꞌi dhegraveu unuLamatua 26-28 Negraveti egraveegravena ka miu nanenepaie Jaꞌa paꞌegravele le sasabꞌa-laꞌa jaꞌa mi miuDe limuri ne miu ka dhu pakako taruusasabꞌa egraveegravena Negraveti egraveegravena ka ladhe abhuegravetu talora miu dhu jꞌajꞌi megraveka dhegraveu unuLamatua egraveegravena na miu tago mere Egraveegravenana sasala jaꞌa aadꞌo heka Sanegravedꞌe paieJaꞌa peka le degravenge miu dadꞌegravei Lamatuaaaꞌi-aaꞌi Jaꞌa pahuni boe egraveci sa De miuhudꞌi laladhe paie mamuri miu aa jꞌagapaie-iie dhegraveu-dhegraveu dhu Roh Lamatua dhuMola-Megraveci pangegravedꞌu mi miu ho ladhe-leru si Baku bhegravelu peka na LamatuaYesus madhe le ho sui pamaꞌegravete dhegraveu segraveradegravenge raa Negravengu mesa Na Negravengu kadhu pajꞌujꞌu le miu segravena ka ladhe-lerusi sama segravemi ana madhenga badha dhulalau-laloꞌo kahibꞌi-kalegravebho ra

29 De limuri ne jaꞌa neo tegraveke eele miukegravena Te ngaa sanegravedꞌe Begraveli-camegravedꞌa

dhegraveumai regraveti lii holo-nori dhu leko-leo asatalora aaemiu Regravengumasomai nuka segravemibusa hui dhu maso asa dꞌara oka kahibꞌi-kalegravebho 30Abhu dhegraveu dhu kapodꞌe-kabegravelisegravemi egraveegravena dhu mai negraveti liꞌu De sanegravedꞌeAbhu kahegravei dhu cegraveu negraveti talora aae miuHo ra ajꞌa miu legraveke-legraveke boe Ra dꞌegravei segravenaka dhegraveu madhutu regravengu Negraveti egraveegravena ka ratenge jꞌara ho nuni regraveti dhegraveu segravena ka bakumadhutu ia ka Yesus 31Negraveti egraveegravena ka miuhudꞌi jꞌaga paie mamuri miu Baku bhegravelute jaꞌa paꞌegraveci le degravenge miu tegravelu tegraveu kegravenaJaꞌa holo le miu megraveda-megraveu degravenge pangeeboe jꞌajꞌegravera jaꞌa Egravei madha jaꞌa suti ae lelula miu

32 Dꞌai le lodꞌo egravedhi pacegraveri kegravena Dejaꞌa pangegravedꞌu miu asa adhe-aai Lamatuasegravena ka Na ladhe-leru miu De miu hudꞌikegravepe paꞌegravera ku aaꞌi-aaꞌi dhu negraveti uru egraveegravenajaꞌa peka le degravenge miu negraveti babeꞌa dꞌaraLamatua Lamatua degravenge koasa ho paꞌegraveradꞌara miu Na moa le kahegravei ho hiamamegravengimi dedha dhegraveu unuNa De ladhemiu madhutu taruu Negravengu degravenge dꞌaramera-milu tatu miu abhu mamegravengi Nakahegravei

33 Lodꞌo jaꞌa sabꞌa egravetu talora aae miujaꞌa neo boe unu megravedha-panyau miu egravecisa Jaꞌa manegravengi boe megravedha hualaa miudo doi iia miu do megravedha-papake miudo ngaa egraveci sa 34 Miu meꞌa kahegravei lodꞌojaꞌa pea degravenge miu jaꞌa sabꞌa dꞌai madhesegravena ka jaꞌa bisa mamuri Hia boe jaꞌamesa ku te ngaa regravengu dhu madhutu jaꞌasegravera abhu pala kahegravei 35 De degravenge jꞌaraaaꞌi-aaꞌi se jaꞌa padꞌelo le jꞌara segravena kamiu kahegravei madhutu soru-bara dhegraveu dhuunu aadꞌo segravera Sanegravedꞌe paie lii padhaiLamatua Yesus dhu peka na lsquoBeꞌa risiegravedhi hia negraveti egravedhi segravemi tarersquo rdquo

36Ropa Paulus padhai lii nare segravemi egraveegravenahegraveia na patitu kegravetu urutuu ka namanegravengi-mangajꞌi degravenge regravengu aa na manegravengisegravena ka Lamatua ladhe-leru regravengu aaꞌi-aaꞌi ra 37-38 Ka dꞌara regravengu aaꞌi-aaꞌi rapegravedꞌa titu kegravena lula Paulus peka na begraveli-camegravedꞌa regravengu paraga heka degravenge ne Kadꞌai lodꞌo ho ra pacegraveri dhegraveu se liku rarePaulus ka uu ne degravenge lii tangi aa dꞌarapegravedꞌa Egravele egraveegravena ka ra lere jiꞌiDagger asa dedhakapa

2024 2 Timotius 47 Dagger 2037-38 Jiꞌi egravetu neꞌe nuka Lukas dhu suri sasuri neꞌe Paulus degravenge angalai regravengu

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 211 226 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 212121

Paulus si legravepa hari asa Yerusalem1 Ropa palangu lii egravele degravenge kegravetu-kegravetu

jumaꞌat dhu mai negraveti Epesus degravenge dꞌarabia ka jiꞌi caꞌe asa dedha kapa ho pakegravedꞌitaruu asa pulu Kos Asa begraveli egraveegravena jiꞌingare pulu Rodos Negraveti negravei jiꞌi kako taruuasa kota hegravebꞌa-namo cue ngara na Patara2 Egravetu egraveegravena jiꞌi puru negraveti kapa Ka jiꞌi caꞌehari kapa leo dhu neo laꞌe asa propensiFenisia padegravetu degravenge Siria Ropa jiꞌi ngarededha ra egravere degravenge ka tangadꞌa 3 Negravebhuboe ka jiꞌi ladhe ngegravedhi pulu Siprus resebhe kariu jiꞌi Jiꞌi dhuli boe te ngaakako taruu toke jiꞌi panahu egravetu kota Tirusegravetu propensi Siria Dꞌai era negravei ra papurumegravedha negraveti dedha kapa

4 Lula regravengu papuru megravedha era ka jiꞌipuru laꞌa ngadꞌo dhegraveu-dhegraveu sarani egravetuegraveegravena Ropa paraga hegraveia jiꞌi pea degravenge ra camigu kateme Dhegraveu seꞌe se abhu le tadhanegraveti Roh Lamatua ho kai Paulus segravena kalaꞌe ia ka asa Yerusalem 5 Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa ropa egravele ca migu ka jiꞌi laꞌahari asa kapa Dhegraveu sarani segravera aaꞌi-aaꞌira bhegraveni-mone dhegraveu kapai ana iiki anangegraveru degravenge dhegraveu heka lere jiꞌi toke dꞌaihegravebꞌa-namo Egravetu dedha nebhe jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi patitu kegravetu urutuu ho manegravengi-mangajꞌi sama-sama 6 Palangu lii egravele kajiꞌi caꞌe asa dedha kapa aa regravengu aaꞌi-aaꞌira legravepa egravemu

7 Jiꞌi pakegravedꞌi negraveti Tirus ka jiꞌi dhulikota Ptolemais Egravetu negravei jiꞌi puru ka laꞌatenge dhegraveu sarani egravetu egraveegravena Paraga kajiꞌi pea degravenge si ca lodꞌo 8 Begraveli egraveegravena jiꞌipakegravedꞌi negraveti egraveegravena hegraveia dꞌai kota KaisareaEgravetu Kaisarea jiꞌi pea taha egravetu egravemu Peli-pus Negravengu ne ka dhu bhoke uuru jꞌaranegraveti Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus egravetu eraegraveegravena Aa negravengu neꞌe ca dhegraveu negraveti dhegraveupidhu dhu hagꞌe rare ca hari negravei ho pala-bagi ngangaꞌa mi bhegraveni balu-ana lalu egravetuYerusalem 9 Pelipus ne ana bhegraveni nadhegraveu egravepa Ama Lamatua pake si ho jꞌajꞌidhegraveu regraveti lii padhai Na ho peka dadꞌegravei Na

10 Ropa jiꞌi pea degravenge regravengu pegraveri-pegraverilodꞌo hegraveia dhegraveu egraveci ngara na Agabus mainegraveti propensi Yudea Lamatua pake nejꞌajꞌi dhegraveu negraveti lii padhai Na ho peka dadꞌegraveiNa 11 Na mai paraga degravenge jiꞌi Hegraveianare dhara hake Paulus ka na haheo mi aidegravenge haga na Hegraveia na peka aku negravengu

na ldquoRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci pekasegravemi neꞌe ka lsquoDhegraveu unu dhara hake neegraveegravena na dhegraveu Yahudi egraveki karadhe ne segravemineꞌe ka egravetu Yerusalem Egravele egraveegravena na ra sorone asa dhegraveu dhu Yahudi boersquo rdquo

12 Ropa jiꞌi tadegravengi ngare lii dhegraveuneꞌe jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi manegravengi degravenge dꞌarakateme segravena ka Paulus laꞌe ia ka asaYerusalem Jiꞌi dhu jꞌajꞌi ana madhutuna degravenge dhegraveu-dhegraveu sarani egravetu egraveegravena liimanegravengi jiꞌi segravemi egraveegravena ka 13 Te ngaaPaulus dhaa aku negravenguna ldquoBaku Nga taokamiu tangi segravemi egraveegravena Miu pabia le dꞌarajaꞌa Segravemi neꞌe Abhu dhegraveu dhumema dꞌegraveiboe jaꞌa lula jaꞌa madhutu Lamatua YesusDemasi ka ra egraveki karadhe jaꞌa do pamadhejaꞌa do tao tasamia egraveegravena ka jaꞌa sadia lesegravemi korerdquo

14 Ropa jiꞌi ngeꞌa na Paulus segravemi nareboe lii jiꞌi ka jiꞌi soro tegraveke ne peka naldquoHudꞌi ka laa Pe ti ladhe dadꞌegravei Lamatuadirdquo

Paulus si dꞌai Yerusalem15 Pea pegraveri-pegraveri lodꞌo egravetu Kaisarea ka jiꞌi

lalau megravedha-panyau jiꞌi ka jiꞌi pakegravedꞌi asaYerusalem 16 Abhu kahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveusarani negraveti Kaisarea madhutu jiꞌi Ra lerejiꞌi toke dꞌai egravemu cue ho jiꞌi jꞌunu egravetu egraveegravenaLamatua egravemu na ngara na Manason negravetipulu Siprus Negravengu ne negravebhu le parcayaLamatua Yesus 17Ropa jiꞌi dꞌai Yerusalemaꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetu negravei segravemi rare jiꞌi degravengedꞌara karejꞌe

Paulus si lasi paraga degravenge Yakobis18 Begraveli egraveegravena ka jiꞌi aaꞌi-aaꞌi laꞌa paraga

degravenge Yakobis Aa dhegraveu heka-dhegraveu hekadhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi ra pakaboko le egravetuegraveegravena 19 Jiꞌi hia lii mahoꞌo egraveci degravengeegraveci hegraveia Paulus padhue-padhai aaꞌi-aaꞌidhu Ama Lamatua tao le egravetu mia-mia hiami dhegraveu Yahudi boe segravera Na peka naLamatua Yesus bhoke le jꞌara ka regravenguparcaya LamatuaYesus Na lolo kahegravei tasamera mia Lamatua pake ne degravenge angalai-angalai na egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa ra 20Ropatadegravengi rare lii lolo Paulus ne regravengu aaꞌi-aaꞌi pakapai kolongara Ama Lamatua

Hegraveia ra peka degravenge Paulus aku regravenguna ldquoSegravena ka egraveu meꞌa abhu riho-riho dhegraveuYahudi dhu parcaya le Lamatua Yesus Tengaa regravengu kegravepe paꞌegravera era atora-atoradhu Musa papuru mai hia egravedhi 21 Te ngaaabhu dhegraveu dhu leko-monya palegraveme egravetu

218 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 65 85 2110 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1128

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2122 227 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2133neꞌe peka na egraveu ae ka dhu ajꞌa dhegraveu-dhegraveuYahudi egravetu era leo peka na regravengu mad-hutu ia ka atora-atora agama negraveti MusaRegravengu peka kahegravei na egraveu kai si segravena kamadhutu ia ka adꞌa suna hia ana-anamoneregravengu Aa egraveu kai dhegraveu sarani segravera kahegraveisegravena ka madhutu ia ka atora adꞌa dhu leosegravera negraveti egravedhi dhegraveu Yahudi 22De sanegravedꞌeTatu dhegraveu Yahudi segravera tadegravengi na egraveu egravetuneꞌe le Ka dhegraveu dhu tadegravengi lii lai-ngegravelusegravera tatu ra nasa De egravedhi tenge jꞌarasamia

23 Madhutu aꞌabhu jiꞌi segravemi neꞌe kaabhu dhegraveu egravepa negraveti jiꞌi dhu pajaji le degravengeLamatua Limuri ne dhegraveu seꞌe neo lusupakahoni kegravetu ra ho jꞌajꞌi mi tadha pekana regravengu tao aaꞌi le ngaa dhu ra pajaji na24 De hua iia egraveu lamu palere degravenge dhegraveuegravepa se asa dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua Egraveu lamu madhuturegravengu kahegravei segravena ka pamegraveu iisi madhutuadꞌa Aa egraveu tago more babꞌae regravengu kahegraveinegraveti tatao adꞌa egraveegravena Ladhe egraveu tao segravemiegraveegravena dhegraveu reꞌa na egraveu kegravepe paꞌegravera eraatora agama Yahudi dhu Musa papuru hiaegravedhi Aa ladhe tao segravemi egraveegravena regravengu reꞌana segravera sa dhu leko-monya di negraveti liilolo dhu peka na egraveu ka dhu kai dhegraveu homadhutu ia ka adꞌa Yahudi

25 Te ngaa mi dhegraveu dhu Yahudi boedhu legraveka le Lamatua Yesus egravedhi paꞌadhule sasuri hia ra Egravedhi peka le lii pamaꞌegraveteegravedhi ca hari negravei dhu peka regravengu par-luu boe madhutu atora adꞌa Yahudi aaꞌi-aaꞌi ra Dhu regravengu hudꞌi tao madhutusegravemi neꞌe ku bhegraveni-mone baku tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveuegravemu-kamali ra Regravengu baku pabꞌali degravengemegravedha sogo-tagu aa baku raꞌa ngangaꞌadhu taomadenge aꞌari dhegraveuYahudi Contosegravemi regravengu baku raꞌa sisi sogo-tagu bakuraꞌa raa badha aa baku raꞌa sisi badhamadhe dhu ra pacegraveli kokordquo

26 Ka Paulus segravemi nare degravenge beꞌa liimanegravengi ra Hegraveia asa begraveli egraveegravena negravengudegravenge dhegraveu egravepa se lasi palere asa EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi ka ra pamegraveu iisira madhutu adꞌa agama Yahudi Egravele kaPaulus peka degravenge ama agama egravetu egraveegravena

peka na lodꞌo mia ho regravengu heka pamegravecilii moa regravengu Te ladhe egravele lodꞌo egraveegravenaregravengu ca dhegraveu-ca dhegraveu ka hudꞌi tao kupersembahan regravengu mi Lamatua

Ra kegravepe Paulus egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

27-29 Ropa oe egravele pidhu lodꞌo dhu regravengupamoa ho paꞌegravele tatao adꞌa egraveegravena abhupegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi negraveti propensi Asiadhu regravedhi Paulus laꞌe asa dꞌara kotaYerusalem palere degravenge angalai egraveci ngarana Trofimus Trofimus ne dhegraveu kotaEpesus aa negravengu dhegraveu Yahudi boe Karopa regravengu regravedhi Paulus laꞌe asa dꞌaraEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ka regravenguneo laa na Paulus negraveti degravenge Trofimusasa dꞌara kahegravei Te madhutu atora dhegraveuYahudi boe bisa boe lasi asa dꞌara Egravemuegraveegravena Ka regravengu pake jꞌara neꞌe segravena kajꞌajꞌi lii langu Negraveti egraveegravena ka ra kakegravejꞌidhegraveu dhu egravetu segravera ho ra kegravepe Paulus Aara paꞌoo peka degravenge dhegraveu-dhegraveu egravetu segraverapeka na ldquoWoeh Dhegraveu Israꞌel segravera Tulu kujiꞌi laa Negravengu ne ka dhu ajꞌa palegraveme egravetumia-mia peka na core eele ka adꞌa egravedhidhegraveu Yahudi Negravengu neꞌe ka dhu padhailii pakarehe kahegravei Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ne Ka doe neꞌe ne negravengu neomaso ho pakajꞌalu era Lamatua dhu mola-megraveci nerdquo

30 Ropa tadegravengi lii neꞌe dhegraveu cakabarai negraveti kota Yerusalem dꞌara ra pana-magꞌoro Hegraveia dhegraveu ae rai lasi lingu rareEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi egraveegravena Ka rakegravepe rare Paulus hegraveia ra nuni paꞌoro neasa liꞌu Ka ra begravedho aaꞌi hegravebꞌa oka negravetiEgravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi

31 Ropa ra tasibꞌu neo pamadhe Pauluska komedhaa sordadꞌu Romadhu egravetu egraveegravenatadegravengi lii maruru egraveegravena 32 Ka komed-haa ne paroa degravenge ka sordadꞌu negravengudegravenge kapala-kapala regravengu segravera ho masoasa talora aae dhegraveu dhu maruru segraveraRopa dhegraveu seꞌe ladhe regravedhi sordadꞌu degravengekomedhaa aae segraveramai ka ra ae eele gamePaulus 33 Egravele egraveegravena ka komedhaa na kegravepePaulus ka na pua ho sordadꞌu segravera egraveki nepake rate begravesi dua Ra egraveki rare ka na karegravei

2124 Sensus 613-21 2125 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1529 2127-29 Lii Lolo negravetiDhegraveu Pajuu-paleha 204 2130 Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu peka na bisa boe pamadhe dhegraveu egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi Lamatua Ladhe abhu dhegraveu egraveci dhu maso asa dꞌara ho kegravepe tadhu egravetu dedha mei persembahanmadhutu atora agama Yahudi na dhegraveu bisa boe tao ngaa-ngaa mi dedha dhegraveu neꞌe Negraveti egraveegravena ka dhegraveu Yahudi saroꞌo boe ho Paulus laꞌe hari asa madha Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi egraveegravena Ka ra begravedho aaꞌi hegravebꞌa oka Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi segravemi egraveegravena

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2134 228 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 229dhegraveu segravera peka na ldquoDhegraveu neꞌe ne cee Natao sala ngaardquo

34 Te ngaa ra dhaa degravenge lii baka-leoCahagꞌe peka na ldquoNa tao segravemi neꞌerdquo Ca-hagꞌe hari peka na ldquoNa tao segravemi egraveegravenardquoKa komedhaa ne jꞌajꞌi bingu Neꞌa boelii langu ne kolo-kapua na tasamia luladhegraveu ae segravera paꞌoo-parodha palere-lereNegraveti egraveegravena ka na pua ho regraveti Paulus asadꞌara benteng sordadꞌu laꞌe 35-36 Sordadꞌuse lere regraveti Paulus te ngaa dhegraveu ae semadhutu kahegravei degravenge asa tabha maruruRopa oe caꞌe langa dhegraveu seꞌe asa ra hoeaae ka ra karubhu asa madha lasi Tokesordadꞌu se nedhe Paulus segravena ka dhegraveusegravera baku abꞌo palaho ne Hegraveia ra paꞌoodegravenge lii megravedhu aku regravengu na ldquoPamadhene Pamadhe eele nerdquo

Paulus manegravengi ho siri iisi na egravetu madhadhegraveu ae

37 Ropa regravengu neo maso asa dꞌara ben-teng Paulus manegravengi komedhaa egraveegravenadhu tao lii Yunani aku negravengu na ldquoAmaJaꞌa bisa padhai lii ciki dordquo

Ropa tadegravengi lii padhai Paulus segravemiegraveegravena ka komedhaa ne capa cagꞌagꞌa hegraveiana karegravei aku negravengu na ldquoHee Egraveu ne meꞌalii Yunani di Tasamia ka egraveu bisa meꞌa liiYunani 38 Ladhe segravemi egraveegravena ngangee jaꞌasala di Jaꞌa neo laa na egraveu ne dhegraveu Masirdhu uru egraveegravena kakegravejꞌi-rariu dhegraveu segravena kapakaco degravenge maruru Ka negraveti egravepa rihodhegraveu regravedꞌu degravenge regraveka hegraveia ra rai asa dꞌarapadꞌa sodꞌa De egraveu ne aadꞌo di sina mardquo

39 Ka Paulus dhaa aku negravengu na ldquoAadꞌoama Jaꞌa ne dhegraveu Yahudi Ina ku nara iisijaꞌa egravetu kota Tarsus egravetu propensi KilikiaJaꞌa manegravengi ama ku hia jaꞌa tebho ciki hojaꞌa padhai lii segraveku degravenge dhegraveu ae serdquo

40 Ka komedhaa madhutu kahegravei liimanegravengi Paulus Hegraveia Paulus titu egravetudedha langa ka na dedꞌe kacui-aai namanegravengi regravengu mau-mau ho na neo pad-hai lii Ka na mulai padhai lii tao lii regravenguunu ra lii Aram (Te egravetu egraveegravena begraveli-begravelidhegraveu Ibrani padhai lii pake lii Aram)dagger

22Paulus siri iisi na

1 Hegraveia Paulus mulai dedꞌe lii padhai akunegravengu na ldquoAma-ama degravenge mone-aanga

angalai aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa manegravengi segravena kamiu nanene ku jaꞌa te jaꞌa neo siri iisi jaꞌardquo

2 Lodꞌo egraveegravena dhegraveu ae ka nanene Pauluspadhai lii tao lii regravengu Ka ra mau-maudegravenge ka ho neo nanene paie-iie lii padhailii na Hegraveia na tuhu peka na 3 ldquoSegravena kamiu meꞌa jaꞌa ne dhegraveu Yahudi Ina kunara iisi jaꞌa egravetu kota Tarsus egravetu propensiKilikia Te ngaa jaꞌa kapai egravetu neꞌe egravetukota Yerusalem Dhu ajꞌa jaꞌa nuka meseaae egravetu neꞌe ngara na Gamaliel Na ajꞌajaꞌa atora aaꞌi-aaꞌi negraveti baki Musa tokedꞌai lutu-sela Jaꞌa majꞌegraveni madhutu AmaLamatua kahegravei sama segravemi miu aaꞌi-aaꞌimi 4 Lodꞌo dhu uru segravera jaꞌa loe boelaku pajꞌegravera degravenge pasusa dhegraveu-dhegraveu dhumadhutu Jꞌara Mamuri Yesus Jaꞌa nunikegraveti si bhegraveni-mone mai asa Yerusalemne Ho egraveegravena na core asa dꞌara begravedholasi Lodꞌo egraveegravena abhu kahegravei dhu madhe5Kegravetu kapai risi agama Yahudi degravenge amaagama Yahudi dhu leo segravera regravengu aaꞌi-aaꞌira reꞌa ngaa dhu jaꞌa peka ne legraveke tareꞌasegravemi egraveegravena Jaꞌa padhai lii hegravebꞌa hua boeTe regravengu segravera ka dhu pangegravedꞌu jaꞌa sasurikoasa ho laku kegravepe dhegraveu dhu madhutuYesus segravera toke dꞌai kota Damsik Egravetunegravei jaꞌa neo kegravepe si ho egravere kegraveti mai asaYerusalem Madhutu dadꞌegravei jaꞌa hudꞌi laadhegraveu-dhegraveu dhu pamaꞌegravete lii langu agamasegravera ka dhu huku sirdquo

Paulus lole ngaa-ngaa dhu negravengu paraga(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 91-19

2612-18)6 Hegraveia Paulus tuhu hari lii padhai lii na

peka na ldquoNegraveti egraveegravena ka jaꞌa pakegravedꞌi lakuasa Damsik ho tenge si egravetu negravei Pe dꞌailodꞌo titu mera sa jiꞌi oe dꞌai ka dꞌara kotaegraveegravena Cagꞌagꞌa laa saraa aae egraveci senter legravekejaꞌa negraveti dedha-liru mai 7Hegraveia jaꞌa begravebhebaa-baa egravetu rai ka jaꞌa tadegravengi lii egraveci pekana lsquoHe Saulus Nga tao ka egraveu pajꞌegravera jaꞌasegravemi neꞌe nersquo 8 Jaꞌamema tadegravengi lii egraveegravenate ngaa ladhe kegravedhi boe dhegraveu Hegraveia jaꞌakaregravei aku jaꞌa na lsquoAma dhu padhai lii necee ka egraveursquo

Ka lii egraveegravena dhaa akuNegravenguna lsquoJaꞌa neꞌeka Yesus dhegraveu Nasaret dhu egraveu pajꞌegraverarsquo9 Aa dhegraveu-dhegraveu dhu kako palere degravengejaꞌa regravengu regravedhi saraa egraveegravena kahegravei te ngaatadegravengi boe lii

dagger 2140 Lii lsquodhegraveu Ibranirsquo degravenge lsquodhegraveu Yahudirsquo ngara se sasoa na dhegraveu egraveci egraveegravena ka Sama segravemi lsquodhegraveu Dhaorsquo degravengelsquodhegraveu Kahorersquo 223 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 534-39 225 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83269-11

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2210 229 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 222710 Ka jaꞌa bꞌala lii egraveegravena aku jaꞌa na

lsquoLadhe segravemi egraveegravena jaꞌa hudꞌi tao tasamiahari kursquo

Hegraveia lii ne peka aku negravengu na lsquoKegravedꞌika ho lamu asa dꞌara kota Pe dꞌai negraveiJaꞌa heka peka degravenge egraveu kegravena ngaa dhu egraveuhudꞌi taorsquo

11 Ropa tadegravengi egravele lii egraveegravena jaꞌa kegravedꞌititu Te ngaa jaꞌa kegravedhi heka ngaa-ngaalula saraa aae egraveegravena madegraveka titu kegravena Kaanga jaꞌa segravera saradꞌe regraveti jaꞌa asa dꞌarakota Damsik

12 Egravetu egraveegravena abhu dhegraveu egraveci ngara naAnanias Negravengu ne ca dhegraveu dhu dꞌaramola aa kegravepe paꞌegravera atora negraveti baki MusaDhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌi dhu pea egravetu dꞌarakota egraveegravena ra dꞌegravei ne degravenge pakabꞌua nekahegravei 13 Na mai tenge jaꞌa ka na lii akunegravengu na lsquoSaulus Musi madha egraveu beꞌale De bhoke ka musi madha egraveursquo Ropana padhai lii nare ka jaꞌa dedꞌe regravehu jaꞌaka jaꞌa kegravedhi degravenge ne ka 14 Hegraveia na ajꞌajaꞌa aku negravengu na lsquoAma Lamatua dhu begravei-baki egravedhi manegravengi-mangajꞌi Negravengu egraveegravenaka dhu hagꞌe nare le egraveu Sasabꞌa egraveu kanuka egraveu hudꞌi meꞌa pabeꞌa-beꞌa ku dadꞌegraveiNa Aa egraveu hudꞌi tadhe ku Yesus dhu karegraveinegraveti uru ka mai egravedhi ale Ne ldquoDhegraveu Mola-Megravecirdquo Limuri ne Lamatua bhoke le jꞌaraho egraveu tadegravengi unumu negraveti Yesus 15Negravenguunu Na ka dhu hagꞌe nare egraveu segravena ka lamulole peka degravenge dhegraveu egravetu mia-mia Lii LoloBeꞌa Na Egraveu hudꞌi lole aaꞌi ku ngaa-ngaadhu egraveu megravedhi degravenge musi madha unu muaa aaꞌi-aaꞌi dhu egraveu tadegravengi negraveti Negravengu16 Egraveu mate ia ka panegravebhu Lamu segravena kamanegravengi ho ra sarani mu Sena ka jꞌajꞌi mitadha dhu peka na egraveu manegravengi le segravena kaLamatua Yesus saku eele sasala-sasigo egraveuaaꞌi-aaꞌi rarsquo rdquo

AmaLamatuapuaPaulus honegraveti Lii Holo-Nori Na mi suku Yahudi boe segravera

17 ldquoEgravele egraveegravena ka jaꞌa legravepa asa YerusalemCa lodꞌo jaꞌa laku sabajꞌa asa dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Ropa jaꞌa sabajꞌaera Lamatuahia jaꞌa kegravedhi egravetu dꞌara tanila18 Jaꞌa ladhe kegravedhi Yesus Hegraveia Na paredhajaꞌa peka na lsquoLimuri ne egraveu hudꞌi tegraveke eeleka kota Yerusalem ne Te dhegraveu egravetu seꞌe seroꞌo boe segravemi rare ngaa dhu egraveu ajꞌa regravengulula-negraveti Jaꞌarsquo

19 Te ngaa jaꞌa koꞌo boe segravemi lii paredhaegraveegravena lula uru egraveegravena ama agama segraveramemadꞌegravei le jaꞌa Ka jaꞌa dhaa peka na lsquoSegravemi

neꞌe Lamatua Regravengu aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌale uru egraveegravena jaꞌa ka dhu maso-kalua egravemusabajꞌa egravetumia-mia ho kegravepe aa game dhegraveudhu parcaya mi Lamatua segravera 20 Regravengureꞌa kahegravei lodꞌo regravengu pegraveci pamadhe dhegraveupajuu-paleha Lamatua Stefanus jaꞌa egravetumadha kahegravei aa jaꞌa koꞌo kahegravei Lodꞌo raoru hadhu ho pegraveci ne jaꞌa ka dhu pua siaa jaꞌa ka dhu laladhe kodho sirsquo

21 Masi ka jaꞌa pasanegravedꞌe Ne te ngaaYesus hia hari paredha peka na lsquoTengeia ka madha jꞌara ae-ae Tegraveke eele kaYerusalem Lamu degravenge ka dꞌara lai-laine Te Jaꞌa neo pua egraveu lamu asa era-erakajꞌegraveu ho ajꞌa dhegraveu-dhegraveu leo dhu Yahudiboersquo rdquo

22 Ropa dhegraveu ae se tadegravengi Paulus pekana Lamatua pua le negravengu laꞌe asa dhegraveu-dhegraveu leo ka roꞌo heka nanene lii padhaina Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra nasa hegraveia ra paꞌoopalere-lere aku regravengu na ldquoMi nanene iaka dhegraveu neꞌe ne Kalabhe pamadhe neTegraveke ia ka na mamurirdquo

Sordadꞌu segravera regraveti Paulus asa dꞌara ben-teng

23 Ropa dhegraveu ae se paꞌoo-parodha segravemiegraveegravena ka ra bhoke eele kodho liꞌu si negraveti uara degravenge ra daꞌu ahu ho cebꞌe asa dedhalula ra nasa ae titu kegravena 24 Lodꞌo komed-haa sordadꞌu ladhe na dhegraveu se maruruhari ka na pua ana bua na egravere regraveti Paulusasa dꞌara benteng laꞌe Hegraveia komedhaa puara kalabhe Paulus segravena ka na mangakuna tao sala ngaa ka dhegraveu Yahudi se neopamadhe ne 25 Ropa ra egraveki Paulus ho neokalabhe ne hegraveia na piku koko na ka nakaregravei sordadꞌu egraveegravena peka na ldquoMadhutuatora paredha Roma mia dhu legraveke Ladheca dhegraveu dhu degravenge hak ana kabarai Romasegravemi negravengu dhu egravetu dꞌara lii langu miu taone tasamia Mi hake paparu uuru do miparisa ne uru kurdquo

26 Ropa tadegravengi nare lii segravemi egraveegravena sor-dadꞌu egraveegravena laꞌe karohe-rohe tenge komed-haa na Ka na peka ldquoAma Dhegraveu neꞌe nedegravenge hak ana kabarai Roma De ama neotao ne tasamiardquo

27 Tadegravengi nare segravemi egraveegravena hegraveia komed-haa laꞌe karegravei Paulus aku negravengu na ldquoRapeka na egraveu ne degravenge hak ana kabaraiRoma Tareꞌa dordquo

Ka Paulus bꞌala aku negravengu na ldquoMematareꞌa Jaꞌa unu hak egraveegravenardquo

2220 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 758

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2228 230 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 231128 Egravele egraveegravena ka komedhaa peka aku

negravengu na ldquoJaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei Jaꞌa bꞌaekabꞌua aae heka abhu hak egraveegravena kegravenardquo

Te ngaa Paulus dhaa aku negravengu naldquoJaꞌa ne bꞌae boe ngaa-ngaa Karegravei negraveti inaku nara iisi jaꞌa jaꞌa dhu degravenge le hak egraveegravenaAma ku unu hak egraveegravena kahegraveirdquo

29 Ropa regravengu tadegravengi dhu Paulus degravengehak ana kabarai Roma ka sordadꞌu segraverahari kabodho ka ra bani heka game degravengeparisa lii langu negraveti Paulus Ka komedhaane jꞌajꞌi madhaꞌu lula negravengu egraveki le Paulusaa dhu peka na negravengu sisu le madha jꞌaraparedha

Paulus egravetu era pamaꞌegravete lii langu agamaYahudi

30 Asa begraveli egraveegravena komedhaa egraveegravena neoneꞌa tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌajꞌi negraveti lii langu egraveegravenatasamia Hegraveia na pua dhegraveu sabꞌa na lasiparoa kegravetu agama Yahudi degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu biasa uri lii langu agama Yahudisegravena ka ra pakaboko Ka na pua si bhokeeele rate negraveti Paulus ho regraveti ne laꞌe asamadha dhegraveu segravera aaꞌi-aaꞌi ra

231 Dꞌai egraveegravena ka ra hia Paulus segravena ka na

siri iisi na Hegraveia na ladhe palegraveme dhegraveu egravetusegravera aaꞌi-aaꞌi ra ka na jꞌoka padhai lii naaku negravengu na ldquoAꞌari Jaꞌa titu egravetu era neꞌedegravenge dꞌara mola Ama Lamatua dhu neꞌana jaꞌa karegravei negraveti ana iiki mai dꞌara jaꞌadhu molardquo

2 Ropa tadegravengi Paulus padhai lii segravemiegraveegravena Ananias kegravetu kapai risi agamaYahudi nasa titu kegravena Hegraveia na hiaparedha mi dhegraveu dhu titu padegravetu degravengePaulus peka na ldquoTegravebe hegravebꞌa nardquo

3 Ka Paulus bꞌala Ananias peka na ldquoPeAma Lamatua bꞌala tegravebꞌe hegravebꞌa egraveu Te egraveunuka segravemi agarii dhuheka legraveke lame re liꞌute re dꞌara dhu moca le Egraveu madhegravedi egravetuera neꞌe ne ho tao ngiꞌu mu segravemi dhegraveumola sa Aa egraveu neo huku jaꞌa madhutuatora adꞌa egravedhi Te ngaa egraveu unu mu sisueele atora egraveegravena lodꞌo egraveu pua dhegraveu tegravebꞌejaꞌardquo

4 Ropa Paulus padhai lii segravemi egraveegravena dhegraveuegravetu segravera kai ne peka na ldquoHeh Egraveu bisaboe padhai lii segravemi egraveegravena mi kegravetu kapai risiagama egravedhi nerdquo

5 Hegraveia Paulus dhaa aku negravengu naldquoTareꞌa do Ladhe segravemi egraveegravena jaꞌamanegravengi segravena ka dꞌara baku sala lula jaꞌakeꞌa boe na negravengu ne kegravetu kapai risiagama egravedhi Mema tareꞌa Ama Lamatuapake le dhegraveu ho suri peka na lsquoMiu bakupadhai lii karehe mi kegravetu miu segraverarsquo rdquo

6-8 Lodꞌo Paulus ladhe negravedhi dhegraveu dhumadhegravedi pamaꞌegravete lii langu agama naneꞌa peka na regravengu dhu hagꞌe mi duapartei Cahagꞌe negraveti partei Saduki dhuparcaya dhegraveu madhe bisa heka mamurihari Regravengu parcaya kahegravei peka na AmaLamatua dhu degravenge boe ana pajuu egravetusorga Samanga aadꞌo kahegravei Cahagꞌe harimadhutu partei Parisi dhu parcaya pekana begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua pamamurihari dhegraveu madhe Regravengu segravera parcayapeka na egravetu sorga Ama Lamatua degravengeana pajuu aa abhu samanga kahegravei

Hegraveia Paulus padhai lii degravenge lii megravedhuaku negravengu na ldquoAꞌari Segravena ka miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa jaꞌa ne dhegraveu Parisi Amaku degravenge baki ku dhegraveu Parisi Deo neꞌene miu neo huku jaꞌa lula jaꞌa parcayapeka na Ama Lamatua bisa pamamuri haridhegraveu madherdquo

Ropa Paulus padhai lii segravemi egraveegravena dhegraveuParisi degravenge dhegraveu Saduki patao tokeregravengu lii egraveci heka Ka regravengu se hagꞌe eelejꞌajꞌi mi dua 9Negraveti egraveegravena ka dhegraveu se pataoka jꞌajꞌi maruru aae Hegraveia pegraveri-pegraveri mesenegraveti partei Parisi kegravedꞌi titu ho sarii Paulusaku regravengu na ldquoDhegraveu ne sala boe Tao-taona abhu roh do ele boe ana pajuu AmaLamatua egraveci negraveti sorga mai ka padhai liidegravenge nerdquo

10 Masi ka mese se padhai lii le segravemiegraveegravena te ngaa dhegraveu segravera asa ra hoe degravengepatao Negraveti egraveegravena ka komedhaa ne jꞌajꞌimadhaꞌu Na pangee mage dhoka dhegraveu segame pamadhe Paulus Hegraveia na paredhaana bua na segravera lasi egravere rare ne regraveti asadꞌara benteng

11 Ka dꞌara megraveda egraveegravena Lamatua Yesusmai padꞌelo iisi mi Paulus Na paꞌegravera dꞌaraPaulus Na peka aku negravengu na ldquoPaulusBaku madhaꞌu Egraveu ne dhu lole peka ledegravenge dhegraveu-dhegraveu egravetu Yerusalem lula-negravetiJaꞌa De sanegravedꞌe paie-iie Egraveegravena na egraveu hudꞌipadhai lii ku sama segravemi egraveegravena kahegravei egravetuRoma negraveirdquo

232 Ananias neꞌe ne negravengu kegravetu kapai risi agama Yahudi kahegravei te ngaa Ananias dhu huku Lamatua Yesus leohari Dua ra ngara sama 233 Mateos 2327-28 235 Kalua negraveti Masir 2228 236-8 Lii Lolo negravetiDhegraveu Pajuu-paleha 265 Pilipi 35 Mateos 2223 Markus 1218 Lukas 2027

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2312-13 231 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2332Dhegraveu pareꞌa lii ho pamadhe Paulus

12-13 Asa begraveli madꞌae egraveegravena abhu egravepanguru risi dhegraveu Yahudi dhu rare lii egraveci honeo pamadhe Paulus Ka ra subha akuregravengu na ldquoJiꞌi ngoꞌo megraveka ngaꞌa-nginuladhe jiꞌi dhae pamadhePaulusrdquo 14Ropa rasubha rare ka lasi peka degravenge kegravetu agamaYahudi degravenge dhegraveu heka adꞌa Yahudi segraveraaku regravengu na ldquoAma-ama si Jiꞌi pasubha lepeka na jiꞌi ngoꞌo boe ngaꞌa-nginu ladhejiꞌi pamadhe megraveka Paulus 15 De dadꞌegravei jiꞌisegravemi neꞌe ka ama si lami paraga degravengekomedhaa manegravengi ho negravengu negraveti Paulusasa era uri lii langu agama Tao nukasegravemi dhu ama si neo hari parisa lii languna Pe jiꞌi mate si egravetu talora jꞌara segravena kapamadhe nerdquo

16 Te ngaa ana mone egraveci negraveti ana hegraveniPaulus tadegravengi lii padhue regravengu egraveegravenaKa rai laꞌe peka degravenge toꞌo na asa dꞌarabenteng 17 Ropa tadegravengi nare lii lolo ananeꞌe Paulus paroanare ama sordadꞌu dhegraveuegraveci ka na peka aku negravengu na ldquoNeꞌe neana jaꞌa Lere megraveti ne lai-lai asa komedhaaegraveu Ho neo peka ngaa egravecirdquo

18 Ka ama sordadꞌu egraveegravena lere negraveti anane asa komedhaa na Hegraveia na peka akunegravengu na ldquoAma Paulus dhu egravedhi taha namanegravengi segravena ka jaꞌa kegraveti ana neꞌe mai asamadha ama Te negravengu neo peka ngaa egravecirdquo

19 Hegraveia komedhaa kadhegravei kacui-aai anane asa era egraveci segravena ka dua ra di Ka nakaregravei aku negravengu na ldquoEgraveu neo peka ngaadegravenge jaꞌardquo

20 Hegraveia ana ne dhaa peka na ldquoAbhupegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi dhu rare lii egraveci honeo pamadhe toꞌo ku Regravengu neo maimanegravengi ama segravena ka begraveli egraveegravena ama leremegraveti toꞌo ku Paulus asa era uri lii languagama Regravengu se dhu leko-monya ho neoparisa hari lii Paulus toke dꞌai lutu laꞌe21 De ama ku baku madhutu dadꞌegravei regravenguTe egraveegravena na risi negraveti egravepa nguru dhegraveu dhuneo mate ama si egravetu talora jꞌara ho ra neopamadhe toꞌo ku Regravengu pasubha le pekana regravengu roꞌomegraveka raꞌa-rinu ladhe regravengupamadhe megraveka toꞌo Paulus De nuka rapaꞌegravera si Regravengu di mate lii dhaa negraveti amakardquo

22 Tadegravengi nare lii lolo ana neꞌe hegraveiakomedhaa peka degravenge ne ldquoEgraveu baku pekadegravenge cee-cee na egraveu mai le peka lii neꞌemi jaꞌardquo Ropa padhai lii egravele segravemi egraveegravena napua ana ne legravepa degravenge ka

Ra lere Paulus asa gubernur Feliks egravetukota Kaisarea

23 Egravele egraveegravena hegraveia komedhaa paroa kegravetusordadꞌu dhegraveu dua Ka na paredha si pekana ldquoMiu paꞌegravera sordadꞌu biasa dhegraveu duangasu dhegraveu sordadꞌu dhu caꞌe jara pidhunguru dhegraveu degravenge sordadꞌu dhu regravedꞌukapoke dua ngasu dhegraveu Miu pakegravedꞌidegravenge ka megraveda neꞌe dꞌara hake ceo holami asa kota Kaisarea 24 Sadia mere jaraciꞌu hia Paulus Miu hudꞌi lere paie-iiePaulus segravena ka dꞌai gubernur Feliks degravengesodꞌardquo

25Hegraveia na suri sasuri hia gubernur Felikssegravemi neꞌe ka

26 ldquoAma gubernur Feliks dhu jaꞌapakabꞌua Lii mahoꞌo negraveti jaꞌaKlaudius Lisias

27 Dhegraveu dhu jaꞌa hia dhiu ne ngarana Paulus Dhegraveu Yahudi segravera kegraveperare ne ka oe ra pamadhe ne kegravenaLodꞌo egraveegravena ana bua jaꞌa lasi nunirare ne negraveti kacui-aai dhegraveu Yahudisegravera Limuri heka jaꞌa keꞌa kegravenanegravengu ne degravenge hak ana kabaraiRoma 28 Jaꞌa neo keꞌa nga tao kadhegraveu Yahudi se neo pamadhe neNegraveti egraveegravena ka jaꞌa kegraveti ne asa era urilii langu agama Yahudi 29 Te ngaara abhu boe sasala na egraveci sa Temema negravengu ne tao boe bhelu Dedhegraveu neꞌe ne bisa boe pamaso neasa dꞌara begravedho aa legraveke boe abhuhuku madhe Dhegraveu egravetu era uri liilangu agama Yahudi segravera ra pataolula lii holo-nori agama regravengu dhubaka-leo Ka jaꞌa kegraveti hari dhegraveune asa dꞌara benteng laꞌe 30 Tengaa asa begraveli egraveegravena jaꞌa tadegravengina abhu dhegraveu Yahudi dhu rare liiegraveci ho neo pamadhe ne Ka jaꞌaka dhu hia paredha ho lere regravetidhegraveu ne asa madha ama Aa jaꞌapeka le kahegravei degravenge dhegraveu Yahudisegravera dhu neo tao lii langu degravengedhegraveu neꞌe na regravengu hudꞌi lasi asamadha ama Segravena ka ama tadegravengiunu mu regravengu galaa ne sasala natasamia

Sasuri jaꞌa ne dꞌai sange neꞌe kaMakasi aerdquo

31 Hegraveia sordadꞌu se paꞌegravera le ho pakakoparedha negraveti komedhaa Ka dꞌara megravedana kahegravei lere regraveti degravenge Paulus dꞌai kotacue ngara na Antipatris 32 Asa begraveli egraveegravenasordadꞌu dhu caꞌe jara segravera regraveti Paulus

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2333 232 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2412dꞌai kota Kaisarea Te ngaa sordadꞌu dhuleo segravera legravepa hari asa Yerusalem 33 Roparegravengu dꞌai Kaisarea hegraveia regraveti sasuri egraveegravenaasa gubernur Aa ra pangegravedꞌu Paulus asa aigubernur kahegravei 34 Baca nare sasuri egraveegravenahegraveia gubernur karegravei Paulus aku negravengu naldquoEgraveu ne dhegraveu miardquo

Ka Paulus dhaa aku negravengu na ldquoJaꞌa nedhegraveu propensi Kilikiardquo

35 Ropa tadegravengi Paulus peka segravemi egraveegravenaka gubernur neꞌa na Paulus dhu negravedꞌuhak ana kabarai Roma Hegraveia na peka akunegravengu na ldquoJaꞌa ka dhu kegravedꞌu paredha egravetuneꞌe De egraveegravena na jaꞌa ka dhu uri lii languegraveu ne Te ngaa egravedhi hudꞌi mate ku dhegraveu-dhegraveu dhu galaa egraveu segravera dꞌai neꞌe hekajaꞌa parisa lii langu egraveu kegravenardquo Hegraveia na puasordadꞌu segravera taha Paulus egravetu era regravenguegravetu dꞌara kompleks egravemu pea gubernurdhu uru egraveegravena dhegraveu aae Herodes patitu

24Dhegraveu Yahudi mai tao lii langu degravenge

Paulus egravetu Kaisarea1 Egravele legravemi lodꞌo hegraveia dhegraveu-dhegraveu Yahudi

dhu neo tao lii langu degravenge Paulus maidꞌai kota Kaisarea Dꞌara kaboko regravenguegraveegravena abhu dhegraveu egraveci ngara na Ananiasdhu jꞌajꞌi kegravetu kapai risi agama YahudiDhegraveu kapai dhu leo segravera madhutu kahegraveiRegravengumai degravenge dhegraveu egraveci ngara naTertu-lus Dhegraveu egraveegravena dꞌegravelu-megraveu padhai lii Negravetiegraveegravena ka ra rare ne jꞌajꞌi tuka padhai liiho labꞌa Paulus 2-3 Ropa dhegraveu segravera aaꞌi-aaꞌi ra tesa egravetu era parisa lii langu egraveegravenahegraveia gubernur pua regraveti Paulus asa dꞌaramai Hegraveia Tertulus kegravedꞌi titu neo padhailii pamanahu Paulus Ka na hia hormat migubernur ka na jꞌoka padhai lii aku negravenguna

ldquoAma gubernur dhu jaꞌa pakabꞌuaNegravebhu nare segravemi neꞌe mulai ama megravedꞌuparedha egravetu neꞌe ama dhu meꞌa uuru lengaa dhu beꞌa hia jiꞌi Aa ama tao babeꞌa aele kahegravei toke jiꞌi dhegraveu Yahudi bisamamuridegravenge mera-milu karejꞌe-karae aa degravengeboe lii langu Negraveti egraveegravena ka jiꞌi pake lodꞌoneꞌe segravena ka manegravengi makasi ae-ae miama gubernur Dhegraveu cee hari ka dhu bisatao beꞌa ae egravetumia-mia sama segravemi amane4 Te ngaa jaꞌa padhai lii pamadhera hekajaꞌa kore dhoka isi di De jaꞌa manegravengi amananene paie-iie jꞌara-jꞌara dhu jaꞌa neopeka lula-negraveti Paulus ne

5 Segravemi neꞌe ku ama Madhutu aꞌabhujiꞌi dhegraveu Yahudi Paulus ne egraveci egraveegravena kadegravenge egravei papegravedꞌa dhu rai negraveti era egraveci asaera egraveci laꞌe Negravengu ne dꞌegravei palabꞌa degravengeagama jiꞌi aa tuka paꞌele iie adꞌa jiꞌi egravetumia-mia Negravengu laꞌe asa era mia egraveegravena katatu dhegraveu Yahudi hudꞌi tao ku lii langu egravecidegravenge egraveci Negravengu ne tuka dadugu-rariunegraveti partei agama dhu madhutu ca dhegraveunegraveti Nasaret dhu jiꞌi pangare na lsquoparteiNasranirsquo Te ngaa dhu regravengu ajꞌa segraverapasala kapai degravenge agama jiꞌi 6Dhegraveu neꞌene neo pakajꞌalu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi jiꞌi dhu mola-megraveci egraveegravena Aa negravetidegravenge dhegraveu dintiu asa dꞌara laꞌe Negraveti egraveegravenaka jiꞌi kegravepe ngare ne [Madhutu dadꞌegravei jiꞌijiꞌi neo huku ne pake atora jiꞌi unu mi7Te ngaa komedhaa Lisias mai egravere nare nenegraveti kacui-aai jiꞌi 8Hegraveia na paredha pekana ladhe abhu dhegraveu dhu neo tao lii langudegravenge Paulus hudꞌi lasi ku asa madha amagubernur egravetu Kaisarea Madhutu dadꞌegraveina segravena ka ama gubernur unu mu ka dhuuri lii egraveegravena] Ka limuri ne jiꞌimai asa neꞌesegravena ka ama parisa lii ne Pe egraveegravena na amaunu mu meꞌa ngaa dhu jiꞌi lole ne memalegraveke tareꞌa-reꞌa

Dꞌai sange egraveegravena ka Makasi aerdquo9 Ropa Tertulus padhai lii nare ka dhegraveu

Yahudi leo segravera re lii padhai lii na kahegraveiaku regravengu na ldquoTareꞌa ama Dhu legravekekegravenardquo

Paulus siri iisi na egravetu madha gubernurFeliks

10 Hegraveia gubernur paredha Paulus akunegravengu na ldquoNeꞌe ne jaꞌa hia egraveu tebho hosiri iisi egraveurdquo

Hegraveia Paulus kegravedꞌi titu ka na dedꞌe liipadhai aku negravengu na ldquoAma gubernurAma paredha negravebhu le egravetu propensi jiꞌine De ama dhu meꞌa le tareꞌa-reꞌa jꞌaramamuri jiꞌi dhegraveu Yahudi tasa mera miaNegraveti egraveegravena ka jaꞌa madhaꞌu boe siri iisiegravetu katanga madha ama 11 Pe dꞌai can-guru dua lodꞌo dhu laꞌe egraveegravena jaꞌa lakuasa Yerusalem ho sabajꞌa egravetu dꞌara EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi Ama bisa karegraveisegraveku dhegraveu-dhegraveu dhu sabajꞌa sama-samadegravenge jaꞌa lodꞌo egraveegravena 12 Egravetu dꞌara EgravemuKapua Manegravengi-Mangajꞌi jaꞌa pabꞌala boedegravenge ca dhegraveu sa Aa egravetu dꞌara egravemu sabajꞌadhu leo segravera kahegravei jaꞌa oru kore boe dhegraveu

248 Lii-lii dhu egravetu dꞌara kurung ne abhu boe egravetu Alkitab lii Yunani dhu uru-uru segravera

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2413 233 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 252ho tao maruru Segravemi egraveegravena kahegravei egravetuYerusalem jaꞌa pakaco boe

13 Te ngaa limuri ne dhegraveu se neo pa-manahu jaꞌa Ngaa dhu ra padhai lii deosa legraveke boe lula degravenge boe bukti 14 Segravemineꞌe ka ama gubernur Jaꞌa hudꞌimangakuku mi ama ngaa egraveci Jaꞌa dhu madhutupartei hiu egraveci dhu dhegraveu pangare na lsquoJꞌaraMamuri Lamatua Yesusrsquo Jaꞌa sabajꞌa miAma Lamatua sama segravemi begravei-baki jaꞌa segraverasabajꞌa mi Negravengu Jaꞌa madhutu kahegraveiatora aaꞌi-aaꞌi negraveti baki Musa degravenge par-caya tareꞌa-reꞌa ngaa dhu dhegraveu regraveti liipadhai Ama Lamatua uru-uru segravera suritegraveke hia jiꞌi 15 Jaꞌa sanao-maena mi AmaLamatua sama segravemi regravengu dhu titu egravetuseꞌe se ho ra labꞌa jaꞌa ne Jiꞌi se parcayana begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua pamamurihari dhegraveu madhe dhegraveu beꞌa do bhelu-katubꞌa egraveci egraveegravena ka 16 Negraveti egraveegravena kajaꞌa maꞌegravete boe tenge jꞌara segravena ka jaꞌabisamamuri degravenge dꞌaramola egravetu katangamadha Ama Lamatua aa dhegraveu rai-hahakahegravei Degravenge segravemi egraveegravena ka dhegraveu egraveci sa bisaboe pamanahu jaꞌa

17 Jaꞌa sabꞌa pegraveri-pegraveri tegraveu kegravena egravetu liꞌurai Israꞌel ka jaꞌa heka legravepa asa Yerusalemkegravena Lodꞌo jaꞌa mai egraveegravena jaꞌa kegraveti doidhu dhegraveu pakaboko segravena ka bantu dhegraveu-dhegraveu jiꞌi dhumamuri jꞌegravera Egravele ka jaꞌa lakuasa Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi ho neosabajꞌa aa hia korban rupa-rupa mi AmaLamatua egravetu egraveegravena 18 Ropa jaꞌa pamegraveu iisiegravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌimadhutu jꞌara adꞌa jiꞌi ka regravengu mai honeo kegravepe jaꞌa Te ngaa lodꞌo egraveegravena dhegraveuae boe egravetu segravera aa egraveci sa dhu tao pakacoboe ngaa-ngaa 19 Dhu egravetu egraveegravena dhokapegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi negraveti propensi Asiadhu mai neo sabajꞌa egravetu egraveegravena kahegravei Deladhe regravengu segravei dhuneo tao lii langu degravengejaꞌa regravengu segravera ka dhu hudꞌi mai tao liilangu degravenge jaꞌa ku egravetu neꞌe Ama seꞌese aadꞌo 20 Te ngaa dhegraveu segravei cegraveu boeDe ama karegravei ku si sasala jaꞌa ngaa Uruegraveegravena lodꞌo regravengu parisa lii jaꞌa egravetu eraparisa lii langu agama egraveegravena regravengu abhuboe sasala jaꞌa egraveci sa hegravei De ama ku karegraveisegraveku regravengu 21 Dhoka ele boe ca jꞌara didhu tao ngangee regravengu kaco aa ra dꞌegraveiboe jaꞌa Ropa jaꞌa padhai lii degravenge liiaae peka na lsquoMiu neo huku jaꞌa lula jaꞌaparcaya na Ama Lamatua bisa pamamurihari dhegraveu madhersquo rdquo

22 Paulus padhai lii segravemi egraveegravena te ngaalula gubernur Feliks tadegravengi ae le kahegraveilula-negraveti lsquoJꞌara Mamuri Lamatua Yesusrsquo kana katange eele sidang egraveegravena ka na pekaaku negravengu na ldquoSegravemi neꞌe ka Jaꞌa neoparoa komedhaa Lisias ho nanene uuru kulii lolo negravengu Ladhe jaꞌa padhai lii koreku degravengenegravengu heka jaꞌa pamaꞌegravete lii neꞌekegravenardquo 23 Ka na pua ama sordadꞌu ca dhegraveulaꞌe taha Paulus Te ngaa na paredha segravenaka ako hia ne bebas ciki aa baku kai mone-aanga angalai na segravera mai lalau ne

Paulus padhai lii degravenge gubernur Feliksdegravenge dhegraveu egravemu na Dorsila

24 Dhegraveu egravemu gubernur Feliks dhegraveuYahudi ngara na Dorsila Pegraveri-pegraveri lodꞌodhu laꞌe egraveegravena gubernur tenge lodꞌo dhuhua iia segravena ka negravengu degravenge dhegraveu egravemuna neo padhai lii degravenge Paulus Ka na puasegravena ka dhegraveu regraveti ne mai asa madha regravengudua ra Hegraveia Paulus lole degravenge ra jꞌaratasamia segravena ka dhegraveu bisa parcaya YesusKristus Dhegraveu dhu Lamatua moa negraveti uruka mai 25 Na peka kahegravei jꞌara tasamiaho dhegraveu bisa muri mola aa tasamia hodhegraveu bisa jꞌaga ngiꞌu segravena ka baku tao salaNa lole kahegravei begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatuapamaꞌegravete lii langu mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi rapeka na legraveke do sala

Ropa Feliks tadegravengi nare segravemi egraveegravena kana madhaꞌu Hegraveia na peka aku negravengu naldquoPaulus Dꞌai sange egraveegravena ka laa Ladheabhu lodꞌo taleo na jaꞌa paroa hari egraveurdquo26Lodꞌo egraveegravena gubernur Feliks tenge-tengejꞌara segravena ka Paulus palegraveke ne doi ho napatabuli eele ne Negraveti egraveegravena ka na paroataruu Paulus ho padhai lii degravenge ne

27 Te ngaa re jꞌara leo gubernur Feliksneo egravere dꞌara kegravetu agama Yahudi segraverakahegravei Negraveti egraveegravena ka na pamaꞌegravete boe lai-lai lii Paulus neꞌe Na soro tegraveke lii neꞌesegravene toke dꞌai dua tegraveu Egravele egraveegravena ka abhudhegraveu hiu dhu gati eele gubernur FeliksNgara na Porkius Festus Te ngaa regravengutaha taruu Paulus

25Gubernur Festus parisa lii langu Paulus

1 Lodꞌo egraveegravena gubernur hiu Festuspidha asa Kaisarea honeopakakoparedhana Negravengu pea egravetu egraveegravena dhoka tegravelu lodꞌodi ka na laꞌe taruu asa Yerusalem 2 Egravetu

2418 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2117-28 2421 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 236

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 253 234 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2517negravei kegravetu agama Yahudi degravenge dhegraveu heka-dhegraveu heka adꞌa Yahudi segravera mai paragasegravena ka neo patadha degravenge gubernur hiune Regravengu regraveti kahegravei degravenge lii galaa regravengumi Paulus egravetu dꞌara lii padhue-padhairegravengu 3 Ra manegravengi kahegravei ladhe bisa nagubernur pua dhegraveu negravengu segravera regraveti hariPaulus ho legravepa asa Yerusalem Te ngaaregravengu pareꞌa lii neo pamadhe Paulus egravetutalora jꞌara

4 Te ngaa gubernur dhaa aku negravenguna ldquoSegravemi neꞌe ku ama-ama Hudꞌi laara taha ne egravetu Kaisarea Te jaꞌa neo legravepaasa negravei dꞌara lai-lai ne 5 De ladhe negravetimiu dhu abhu koasa ho uri lii langu nena regravengu pakegravedꞌi palere degravenge jaꞌa asaKaisarea Ladhe tareꞌa dhegraveu neꞌe tao salangaa miu bisa tao lii degravenge ne egravetu negraveirdquo

6-7 Egravele egraveegravena ka Festus pea pe dꞌai can-guru lodꞌo sa egravetu Yerusalem heka na legravepaasa Kaisarea kegravena Lodꞌo egraveegravena abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi dhu madhutu degravengenegravengu dꞌai negravei Asa begraveli egraveegravena hegraveia guber-nur mulai parisa lii langu egraveegravena Ka na puadhegraveu lasi rare Paulus mai asa madha na

Ropa Paulus maso asa egraveegravena dhegraveuYahudi se kegravedꞌi titu rai-reo rare ne kara mulai core sasala ae-ae mi negravengu Tengaa regravengu bisa boe padꞌelo bukti egraveci sahegravei

8 Hegraveia Paulus siri iisi na aku negravengu naldquoAma gubernur Jaꞌa tao boe ngaa-ngaadhu negraveti bhabhelu-katubꞌa Jaꞌa tao boekahegravei jꞌara egraveci sa dhu palabꞌa degravenge agamaYahudi jiꞌi Jaꞌa pakajꞌalu boe Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua egravetuYerusalem Aa jaꞌa tao boe kahegravei ngaa-ngaa dhu palabꞌa degravenge jꞌara-jꞌara paredhaRomardquo

9 Te ngaa lula gubernur neo nare dꞌaradhegraveu Yahudi segravera ka na karegravei Paulus akunegravengu na ldquoEgraveu ngee tasamia Egraveu moꞌodo aadꞌo ladhe jaꞌa uri lii langu egraveu ne egravetuYerusalemrdquo

10 Ropa tadegravengi lii karegravei gubernur segravemiegraveegravena hegraveia Paulus dhaa aku negravengu naldquoAma gubernur Jaꞌa ne ana kabaraiRoma Ka limuri ne jaꞌa titu egravetu madhaama gubernur dhegraveu paredha Roma dhudegravenge hak ho parisa lii langu jaꞌa madhutuatora De jaꞌa koꞌo boe laku asa Yerusalemho pamaꞌegravete lii jaꞌa egravetu negravei Ama dhumeꞌa unu mu peka na jaꞌa ne tao boe sala

ngaa-ngaa ho labꞌa dhegraveu Yahudi seꞌe 11Deladhe tareꞌa-reꞌa jaꞌa tao sala ngaa-ngaadhu palegraveke degravenge huku mamadhe jaꞌasegravemi kore Te ngaa ladhe ngaa dhu regravengupeka na legraveke boe madhutu atora Romana abhu boe ca dhegraveu sa dhu soro jaꞌa asadꞌara adhe-aai dhegraveu seꞌe Regravengu dhodhokatenge jꞌara di segravena ka neo pamadhe jaꞌaDe madhutu hak jaꞌa jaꞌa manegravengi segravenaka lii langu jaꞌa ne hia asa dhegraveu aae kapaiKeser egravetu kota Roma Hudꞌi negravengu unu kujꞌue lii jaꞌa nerdquo

12 Ropa tadegravengi Paulus manegravengi segravemiegraveegravena ka gubernur padhue-padhai degravengeanga na dhu madhutu uri lii langu egraveegravenaEgravele egraveegravena ka na peka degravenge Paulus akunegravengu na ldquoLula egraveu manegravengi le caꞌe band-ing asa dhegraveu aae kapai de egraveu hudꞌi lamuku asa Romardquo Peka egravele segravemi egraveegravena kagubernur katange eele sidang egraveegravena

Festus manegravengi aꞌabhu dhegraveu aae Agripalula-negraveti lii langu Paulus

13 Egravele egraveegravena ka dhegraveu aae dhegraveu Yahudingara na Agripa degravenge ana hegraveni nangara Bernike mai asa Kaisarea Regravengudua ra mai segravena ka hia hormat mi guber-nur hiu 14Regravengumanubha pegraveri-pegraveri lodꞌodegravenge gubernur Festus Ca tegraveka Festuslole lii langu Paulus degravenge regravengu dua raKa na peka aku negravengu na ldquoAma dhegraveuaae Egravetu Kaisarea neꞌe jiꞌi taha dhegraveu egravecingara na Paulus Uru egraveegravena gubernur dhuiabhu boe lodꞌo ho pamaꞌegravete lii langu na15Dꞌara lai-lai ne lodꞌo jaꞌa egravetu Yerusalemkegravetu agama Yahudi degravenge dhegraveu heka dꞌararai segravera mai galaa sasala Paulus ka ramanegravengi jaꞌa segravena ka huku mema ka 16 Tengaa jaꞌa peka degravenge regravengu aku jaꞌa nalsquoMadhutu atora paredha Roma jaꞌa hudꞌiparisa uru ku lii langu heka hia huku kegravenaAa dhegraveu dhu tao lii langu segravera hudꞌi maipatoo madha degravenge madha kahegravei Segravena kajaꞌa neo tadegravengi ku sasala ngaa dhu miupasale ne Aa negravengu kahegravei abhu tebhosegravena ka siri iisi na Degravenge jꞌara segravemi egraveegravenaka jaꞌa heka pamaꞌegravete lii langu na ladhena sala jaꞌa huku nersquo 17 Lodꞌo jaꞌa legravepa asaKaisarea abhu pegraveri-pegraveri dhegraveu Yahudi dhupalere degravenge jaꞌa asa neꞌe Asa begraveli egraveegravenajaꞌa parisa degravenge lii ne Ka jaꞌa hia regravetiPaulusmai asamadha jaꞌa segravena ka jaꞌa neonanene jꞌajꞌajꞌi lii langu ne tasa mera mia

2513 Dhegraveu aae Agripa neꞌe Herodes Agripa ka dua Ama na ka Herodes Agripa ka egraveci dhu pamadhe YakobisNegravengu ne ka dhu madhe lula kalati raꞌe ne taga negravengu segravemi lii koa peka na negravengu sama segravemi ana dedha-liru

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2518 235 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 266-818Hegraveia dhegraveu-dhegraveuYahudi se titu ho ra lolosasala Paulus egraveci-egraveci Te ngaa ngaa dhura peka segravera bia boe segravemi dhu jaꞌa ngee19 Regravengu se dhodhoka patasala egravetu jꞌara-jꞌara agama regravengu di Te regravengu pabꞌaladegravenge Paulus lula-negraveti Dhegraveu egraveci ngarana Yesus Madhutu rareꞌa dhegraveu YahudiYesus egraveegravena madhe le Te ngaa Paulusdegravenge egravera peka na Yesus mamuri hari le20 Regravengu pasisu segravemi egraveegravena te ngaa lulajaꞌa ne dhegraveu hiu ka jaꞌa keꞌa megraveka uri liiagama ne tasamia Negraveti egraveegravena ka jaꞌa karegraveiPaulus peka na lsquoTasamia ladhe jaꞌa parisalii langu egraveu ne egravetu Yerusalem negraveirsquo 21 Tengaa na segravemi nare boe Negraveti egraveegravena ka namanegravengi caꞌe asa paredha dedha mi dhegraveuaae kapai egravetu Roma Ka jaꞌa patabuli boene mate jaꞌa abhu lodꞌo ho regraveti ne laꞌe asaRomardquo

22 Ropa tadegravengi lii lolo Festus segravemi egraveegravenahegraveia dhegraveu aae Agripa peka aku negravengu naldquoBeꞌa risi jaꞌa neo tadegravengi unu ku negravetidhegraveu egraveegravenardquo

Hegraveia Festus dhaa na ldquoBisa Begraveli ku pejaꞌa uri ho ama nanene unu mu negraveti dhegraveuegraveegravenardquo

Dhegraveu aae Agripa neo nanene lii padhaiPaulus

23 Dꞌai begraveli egraveegravena gubernur Festus uriho dhegraveu aae Agripa bisa nanene lii pad-hai Paulus Na uri kahegravei segravena ka dhegraveuae nanene Paulus Nuka komedhaa-komedhaa sordadꞌu degravenge dhegraveu-dhegraveu ka-pai egravetu kota Kaisarea Egravele egraveegravena ka dhegraveuaae Agripa degravenge Bernike maso degravengemegravedha-papake dhegraveu aae Ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌisegravera pakabꞌua si Ropa regravengu pakabokotesa-tesa le hegraveia gubernur pua regraveti Paulusasa dꞌara

24 Hegraveia ra regraveti Paulus asa dꞌara laꞌeKa gubernur bhoka hegravebꞌa peka na ldquoAmadhegraveu aae Agripa ama-ama degravenge miutamu aaꞌi-aaꞌi mi dhu jaꞌa pakabꞌua Dhegraveuneꞌe ne ngara na Paulus Pegraveri-pegraveri amadhegraveu Yahudi segravera tao lii langu degravenge neKa abhu dhu mai asa jaꞌa regravengu cahagꞌenegraveti Yerusalem aa cahagꞌe negraveti era neꞌemai laka-seti jaꞌa peka na dhegraveu neꞌe nebisa heka hia ne mamuri 25 Negraveti egraveegravena kajaꞌa parisa ne Te ngaa jaꞌa abhu boe sasaladhu pamegraveci degravenge huku madhe Te ngaalula negravengu unu na dhu manegravengi le caꞌeasa paredha dedha egravetu Roma negraveti egraveegravenaka toꞌo do toꞌo boe jaꞌa hudꞌi hia regraveti ne

ku laꞌe asa Roma 26-27 Ladhe jaꞌa hia lereregraveti ne jaꞌa hudꞌi ku tao sasuri Te ngaadeo neꞌe ne jaꞌa suri sasuri ne tasamiahia mi dhegraveu aae kapai negravei De negraveti egraveegravenaka jaꞌa pakaboko ama-ama aaꞌi-aaꞌi segravenaka miu nanene lii langu na Ropa tadegravengimere lii na jaꞌamanegravengi segravena ka ama dhegraveuaae Agripa nori jaꞌa segravena ka jaꞌa bisa suringaa dhu palegraveke degravenge ngangee dhegraveu aaekapai negravei Jaꞌa ngee na legraveke boe ladhejaꞌa paꞌadhu lii langu ne asa dhegraveu aae kapailaꞌe te ngaa peka boe sasala dhu dhegraveu neadꞌu-ue

Dꞌai sange neꞌe ka lii padhai lii jaꞌaMakasirdquo

26Paulus siri iisi na egravetu madha dhegraveu aae

Agripa1 Hegraveia dhegraveu aae Agripa pua Paulus aku

negravengu na ldquoNeꞌe ne egraveu bisa siri iisi egraveu Jiꞌiaaꞌi mi mate le neo nanene egraveurdquo

Ka Paulus tao tadha degravenge kacui-aai nahegraveia na padhai lii aku negravengu na

2 ldquoAma dhegraveu aae Agripa dhu jaꞌa pak-abꞌua Jaꞌa rasa oto lula ama hia jaꞌa tebhosegravena ka jaꞌa padhai lii degravengemiu jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu Yahudi se galaami jaꞌa 3 Jaꞌakeꞌa na ama meꞌa risi eele adꞌa egravedhi dhegraveuYahudi degravenge jꞌara madhe-muri egravedhi Dejaꞌamanegravengi ho amananene paie ku lii jaꞌane

4 Karegravei negraveti ana iiki ka mai ra ajꞌa-norile jaꞌa segravena ka mamuri madhutu adꞌa egravedhidhegraveu Yahudi Uru egraveegravena ra ajꞌa jaꞌa egraveturae Egravele egraveegravena ka jaꞌa sakola tabha hari egravetuYerusalem Dhegraveu Yahudi egravetu Yerusalemsegravera reꞌa le jꞌara mamuri degravenge tatao jaꞌa5 Ladhe kegravetu agama se roꞌo regravengu bisalolo peka na regravengu se ka dhu tadhe lejaꞌa karegravei negraveti uru egraveegravena ka Te jaꞌa nemaso partei agama Parisi kahegravei Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra reꞌa na jiꞌi dhegraveu Parisi se dhukegravepe paꞌegravera aamadhutu atora aaꞌi-aaꞌi negravetiagama Yahudi 6-8 Jaꞌa degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi negraveti canguru dua suku Israꞌel matetae-tae ho Ama Lamatua tao madhutu liimoa Na Lii moa egraveegravena dhu Na peka tegravekele degravenge begravei-baki egravedhi karegravei negraveti uru kaKa toke dꞌai sange neꞌe egravedhi aaꞌi-aaꞌi timanegravengi-mangajꞌi megraveu-megraveda segravena ka liimoa Lamatua egraveegravena jꞌajꞌi ka Isi lii moaegraveegravena peka na Egraveegravena na Negravengu neo pama-muri hari dhegraveu dhu madhe segravera

265 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 236 Pilipi 35

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 269 236 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2623Ama dhegraveu aae Agripa dhu jaꞌa pak-

abꞌua Lula jaꞌa parcaya peka na egraveegravenana Lamatua pamamuri hari dhegraveu madhenegraveti egraveegravena ka regravengu se tao lii langu degravengejaꞌa De jaꞌa karegravei ku tasamia ka egravetu taloraaae miu se abhu dhu moꞌo boe parcayapeka na Ama Lamatua bisa pamamuri haridhegraveu dhu madhe le Tatu Negravengu bisa

9 Uru egraveegravena mema jaꞌa tao rupa-rupajꞌara ho palabꞌa degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumadhutu Yesus dhegraveu Nasaret 10-11 Lodꞌoegraveegravena kegravetu agama Yahudi segravera hia jaꞌakoasa segravena ka laku pajꞌegravera dhegraveu unu Yesusegravetu mia-mia Jaꞌa kegravepe si ka nuni kegravetisi asa Yerusalem ho core si pamaso asadꞌara begravedho Jaꞌa madhutu pamaꞌegravete segravenaka huku madhe si cahagꞌe Jaꞌa laku kahegraveiasa dꞌara egravemu-egravemu sabajꞌa ho pajꞌegravera siAa jaꞌa neo pakaseti si segravena ka regravengutegraveke eele parcaya regravengu mi Yesus Ae kadhu jaꞌa laku magegravei si degravenge dꞌara sagorotobꞌi-tobꞌi Sadꞌi jaꞌa tadegravengi dhegraveu parcayaYesus segravera egravetu era egraveci do masi ka dꞌai raileo egraveegravena ka jaꞌa laku magegravela kore sirdquo

Paulus lole hari ngaa dhu negravengu tao uruegraveegravena

(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 91-19226-16)

12 Egravele egraveegravena ka Paulus tuhu hari lii napeka na ldquoCa tegraveka kegravetu agama Yahudi segraverahia jaꞌa sasuri koasa ho laku magegravela dhegraveuparcaya Yesus egravetu kota Damsik Ka jaꞌalaku 13Ama dhegraveu aae Agripa Ropa jiꞌi egravetutalora jꞌara era pe dꞌai lodꞌo titu mera sacagꞌagꞌa laa saraa aae egraveci dhu mariu negravetidedha-liru senter legraveke jaꞌa degravenge anga jaꞌasegravera 14 Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi begravebha baa-baa egraveturai lula saraa egraveegravena mariu aae Hegraveia jaꞌatadegravengi lii egraveci pake lii Aram pekana lsquoWeSaul Nga tao ka egraveu loe boe pajꞌegravera Jaꞌa neBia titu kegravena ladhe egraveu sisu taruu dadꞌegraveiJaꞌarsquo 15 Jaꞌa tadegravengi lii egraveegravena te ngaa ladhekegravedhi boe dhegraveu egraveegravena Ka jaꞌa karegravei pekana lsquoAma dhu padhai lii ne cee ka egraveursquo

Hegraveia lii egraveegravena dhaa mi jaꞌa peka nalsquoJaꞌa ne Yesus dhu egraveu pajꞌegravera taruu egraveegravena16 Saul Kegravedꞌi ka Jaꞌa padꞌelo iisi mi egraveu nesegravena ka egraveu jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa Egraveu hudꞌilamu ku lole degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra ngaadhu egraveu megravedhi le negraveti Jaꞌa limuri ne Ladheegraveegravena na Jaꞌa padꞌelo asa ae hari degravenge

egraveu ngaa-ngaa dhu hiu segravena ka lamu loledegravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra 17 Egraveegravena na egraveuparaga degravenge jꞌajꞌegravera ae-ae Te ngaa Jaꞌajꞌaga egraveu negraveti dhegraveu dhu neo pajꞌegravera egraveu masika negraveti dhegraveu Yahudi do negraveti dhegraveu Yahudiboe Tareꞌa Jaꞌa pua egraveu lamu asa dhegraveu dhuYahudi boe 18 Lamu bhokemusi madha sisegravena ka reꞌa ho ra mamuri egravetu dꞌara saraaHegraveia ra tegraveke eele jꞌara-jꞌara mamuri ra dhukoe-kapengo segravera Aa egraveu hudꞌi padꞌelokahegravei jꞌara mamuri dhu mola Lamu hopatabuli eele si negraveti koasa dhegraveu aae nidhusegravena ka megraveti si asa Ama Lamatua Degravengejꞌara ne Ama Lamatua saku eele sasala-sasigo aaꞌi-aaꞌi si Ka regravengu jꞌajꞌi dhegraveu unuLamatua kahegravei egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu-dhegraveu leo dhu Lamatua hagꞌe nare le lularegravengu parcaya Jaꞌa Egraveegravena ka dhu Jaꞌa pekadegravenge egraveu Saulrsquo rdquo

Paulus peka sasabꞌa-laꞌa na19 Hegraveia Paulus tuhu hari lii peka na

ldquoDe ama dhegraveu aae Sasabꞌa dhu jaꞌa segravemikore unu ku negraveti sorga jaꞌa pakako neToke dꞌai doe neꞌe ne jaꞌa sabꞌa taruu aemegraveka ciki sa 20Hiu-hiu egraveegravena jaꞌa lole JꞌaraMamuri Yesus mi dhegraveu Yahudi egravetu Damsiksegravera Egravele egraveegravena ka jaꞌa mai lole degravenge dhegraveuYahudi dhu egravetu Yerusalem degravenge palegravemepropensi Yudea Hegraveia jaꞌa laku palegravemekabarai dhegraveu dhu Yahudi boe segravera Jaꞌapadhai lii pahuni boe degravenge regravengu aaꞌi-aaꞌi ra ho ra tegraveke eele jꞌara mamuri regravengudhu sala segravera segravena ka ra saraka mamuriregravengu mi Ama Lamatua Regravengu hudꞌi taodhu beꞌa ku egravetu dꞌara mamuri regravengu hiami dhegraveu leo kahegravei ho jꞌajꞌi tadha pekana regravengu jꞌajꞌi le dhegraveu hiu egravetu Lamatua21 Lula sasabꞌa jaꞌa segravemi egraveegravena ka dhegraveuYahudi segravera kegravepe jaꞌa egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi egravetu Yerusalem Regravenguneo pamadhe jaꞌa kahegravei 22 Te ngaa malo-malo ka Ama Lamatua soru jaꞌa Negraveti egraveegravenaka jaꞌa mamuri dꞌai sange neꞌe ne Dejaꞌa bisa titu egravetu neꞌe ho lole degravenge dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra ana iiki-dhegraveu kapai lula-negravetiJꞌara Mamuri Yesus Ngaa dhu jaꞌa pekane aaꞌi-aaꞌi ra egraveci egraveegravena ka degravenge lii aꞌajꞌa-nanori negraveti Musa degravenge dhegraveu regraveti lii pad-hai Lamatua uru segravera 23 Regravengu ajꞌa-norilula-negraveti Kristus Dhegraveu dhu Ama Lamatuamoa neo hia mai Dhu peka na Kristus

2610-11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 224-5 2614 Egravetu Alkitab lii Yunani ra suri peka na lsquolii dhegraveuIbranirsquo Lii regravengu begraveli-begraveli egraveegravena nuka lii Aram Aa ra suri lii pakasame kahegravei lsquoegraveu tabha jꞌegravera ladhe egraveu katuju legraveke taruuisi katakirsquo Sasoa na lsquoladhe egraveu palabꞌa taruu dadꞌegravei Yesus egraveu asa jꞌegraverarsquo 2620 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha92028-29

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2624 237 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 279hudꞌi pasae ku jꞌajꞌegravera Hegraveia Na madhe Tengaa egravele egraveegravena Negravengu ka dhu jꞌajꞌi dhegraveu urudhu Ama Lamatua pamamuri hari Negravenguka dhu pasaraa dhegraveu Yahudi segravera degravengedhegraveu-dhegraveu leo egravetu rai-haha nerdquo

24 Ropa Paulus lole sasabꞌa na era kaFestus cagꞌagꞌa laa poro egravete lii padhai nadegravenge lii megravedhu peka na ldquoHe Paulus Egraveune tao-tao dhu hujꞌu le Egraveu megraveu ae kakahadhu egraveu ele iierdquo

25 Te ngaa Paulus dhaa peka na ldquoAmagubernur dhu jaꞌa pakabꞌua Jaꞌa ne hujꞌuboe Ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa lole ne memalegraveke tareꞌa Jaꞌa leko boe 26Ama dhegraveu aaeAgripa unu na dhu neꞌa le kahegravei ngaa dhujaꞌa peka-padhai ne Negraveti egraveegravena ka jaꞌa banipadhai lii degravenge boe pasili Jaꞌa legraveka amadhegraveu aae dhu tadegravengi le jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌilula ngaa dhu jꞌajꞌi segravera jꞌajꞌi boe egravetu erapahuni Dhu peka na Yesus dhu madheegraveegravena muri hari le Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra reꞌale jꞌara ne 27 Karegravei negraveti uru ka dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua segravera peka memale jꞌara neꞌe Jaꞌa bani pategraveka peka naama dhegraveu aae parcaya kahegravei lii dhegraveu regravetilii padhai segravera sina mardquo

28 Ka dhegraveu aae Agripa poro egravete liipadhai lii na aku negravengu na ldquoEe PaulusNegravebhu boe te egraveu pamaso jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveusaranirdquo

29 Te ngaa Paulus dhaa ldquoSegravemi neꞌe amaJaꞌa manegravengi mi Ama Lamatua segravena kadꞌara lai-lai ne do ako negravebhu hari cikibaku dhoka ama dhegraveu aae di mesa nate ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu deo neꞌe netadegravengi lii padhai jaꞌa ne jꞌajꞌi sama segravemijaꞌa nuka dhegraveu unuYesus Sadꞌi dhodhokaama si baku jꞌajꞌi dhegraveu begravedho sama segravemidhu jaꞌa pasae nerdquo

30 Ropa Paulus peka nare ka dhegraveu aaeAgripa degravenge ana hegraveni na Bernike guber-nur Festus degravenge dhegraveu kapai aaꞌi-aaꞌi segraverakegravedꞌi titu hegraveia legravepa aaꞌi

31 Ropa regravengu dꞌai liꞌu ra padhue akuregravengu na ldquoDhegraveu ne tao sala boe ngaa-ngaa dhu palegraveke degravenge huku madhe dopamaso ne asa dꞌara begravedhordquo 32 Egravele egraveegravenaka dhegraveu aae Agripa peka degravenge gubernurFestus aku negravengu na ldquoKasian Dhegraveu nemanegravengi le caꞌe asa paredha dedha midhegraveu aae kapai egravetu Roma Ladhe aadꞌo nalii langu ne egravele le aa bisa patabuli nerdquo

27Lere regraveti Paulus asa Roma

1 Hegraveia gubernur Festus pamaꞌegravete segravenaka lere regraveti Paulus laꞌe asamadha dhegraveu aaekapai Keser egravetu Roma segravena ka pamaꞌegravetelii langu na egravetu negravei Ka na pangegravedꞌuPaulus degravenge dhegraveu begravedho dhu leo segravera asakomedhaa sordadꞌu egraveci ngara na Yuliusho lere negraveti si asa propensi Italia Yuliusne komedhaa negraveti sordadꞌu dhu mad-henge Keser 2 Lodꞌo egraveegravena jaꞌa (nukaLukas) laku lere kahegravei Paulus Aa degravengeangalai egraveci dhegraveu Makedonia negraveti kotaTesalonika ngara na Aristarkus Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi caꞌe kapa cue dhu mai negraveti kotaAdramitium Madhutu dadꞌegravei juraga kapane neo dhuli hegravebꞌa-namo ae egravetu propensiAsia

3 Jiꞌi pakegravedꞌi tegraveke eele Kaisarea Ka dꞌaibegraveli egraveegravena jiꞌi dꞌai kota Sidon KomedhaaYulius tao Paulus degravenge beꞌa aa na pekadegravenge ne kahegravei bisa laꞌe pangadꞌo degravengeangalai na egravetu dae Dadꞌegravei Yulius segravena kaPaulus bisa abhu negraveti regravengu ngaa dhu naparluu egravetu dꞌara kakako na

4 Hegraveia jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi caꞌe hari hopakegravedꞌi Te ngaa ngegravelu madha kapai selitoke kapa ne oe kako nare boe Ka rapodꞌe kaduru kapa ne re talora aae puluSiprus degravenge rai Siria segravena ka ako abhengegravelu negraveti madha 5Negraveti egraveegravena jiꞌi pabꞌabꞌejꞌara egravete re madha propensi Kilikia degravengepropensi Pamfilia Ka jiꞌi laꞌa taruu dꞌaikota Mira egravetu rai Likia Dꞌai negravei jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi puru tegraveke eele kapa egraveegravena 6 EgravetuMira komedhaa Yulius tenge kapa leo dhuneo pakegravedꞌi asa Italia Ka na abhu kapa cuedhu mai negraveti kota Aleksandria dhu neopakegravedꞌi asa Italia Hegraveia na pua jiꞌi aaꞌi-aaꞌimi ho caꞌe kapa egraveegravena

7 Jiꞌi pakegravedꞌi pegraveri-pegraveri lodꞌo kegravena tengaa ngare boemia-mia lula ngegravelumadhamegravedhu aae Negravebhu jꞌoo-aae ku heka jiꞌipadegravetu degravenge kota Knidus Te ngaa ngegravelumadha loe boe ka jiꞌi poro hari jꞌara laꞌaasa pulu Kreta segravena ka ako paꞌabhe cikiEgravele egraveegravena ka jiꞌi oe seli suu rai egraveci ngarana Salmone 8 Jiꞌi seli suu rai egraveegravena degravengejꞌegravera titu kegravena Ka jiꞌi oro-oro re sebhepulu Kreta hegraveia jiꞌi heka dꞌai era egraveci ngarana hegravebꞌa-namo Saraga Era egraveegravena padegravetudegravenge kota Lasea

9 Dꞌai egraveegravena ana mataroo kapa se ae raraiisi ciki lula jiꞌi negravebhu ae le egravetu legraveu te

2623 Yesaya 426 496 1 Korintus 1520

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2710 238 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2729ngaa dꞌai megraveka Italia Lodꞌo egraveegravena seli lelodꞌo kalela Saku Eele Dosa dhegraveu YahudiDhu tema le ropa egravele lodꞌo kalela egraveegravenajꞌajꞌi ngegravelu aae degravenge dhasi kapai Hegraveia anamataroo kapa se pakaregravei jꞌajꞌi pakegravedꞌi doaadꞌo Ropa tadegravengi lii ana mataroo kapase Paulus padhai lii peka na 10 ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo padhai lii ciki Jaꞌa pangeeladhe segravemi egravedhi kako taruu bisa egravedhiparaga degravenge jꞌajꞌegravera ae Kapanebisamolokahegravei megravedha-panyau ela aaꞌimegraveu-megraveu aaegravedhi bisa madhe aaꞌi ti kahegraveirdquo 11 Te ngaakomedhaa sordadꞌu egraveegravena dꞌegravei boe nanenelii Paulus Negravengu legraveka risi juraga degravengelamatua kapa egraveegravena Lula regravengu neo kakotaruu tegraveke eele era egraveegravena 12 Dhu carui kaladhe dꞌai lodꞌo dhasi aae kapa bisa boepanahu degravenge beꞌa egravetu hegravebꞌa-namo Saragaegraveegravena Negraveti egraveegravena ka ae ka negraveti regravengu dꞌegraveisegravena ka jiꞌi pakegravedꞌi taruu ho laꞌa asa kotaFeniks Regravengu sanao ladhe bisa na jiꞌiaaꞌi-aaꞌi mi pea egravetu negravei dꞌara hegraveru dhasiaae ne Kota Feniks negravei hegravebꞌa-namo puluKreta dhumau lula negravengune era dhu abhenegraveti ngegravelu badae-haa degravenge ngegravelu badae-dhimu aa abhu boe naha kapai

Ngegravelu aae egravetu dꞌara dhasi13 Ropa ngegravelu balegraveu tiu gꞌoro mau-mau

ra pangee na ngegravelu ne bisa lere jiꞌi dꞌaikota Feniks ka ra peka na ldquoNgegravelu nebeꞌa De mai ti pakegravedꞌi kardquo Hegraveia rabalu tangadꞌa degravenge egravere lai ka laꞌa oro-oro re sebhe pulu 14-15 Jiꞌi dhu pakegravedꞌinegravebhu megraveka te ngaa ngegravelu aae mai (Dhudhegraveu peka na lsquongegravelu badae-dhimursquo) Ka laingegravelu ne tiu negraveti kapa ne asa talora legraveuAna mataroo se soro legraveke heka kadꞌurukapa ka ra soro tegraveke ne segravene hudꞌi mad-hutu ngegravelu tao ne

16 Naha hae negraveti kapa toke dꞌai padegravetupulu iiki cue ngara na Kauda Lodꞌo egraveegravenaana kegraveni dhu egraveki egravetu hui kapa Hegraveia jiꞌidꞌai madhe egravere ana kegraveni ne asa dedha kapamai 17 Ropa ana kegraveni dꞌai dedha kapa rahegravelu kapa ne degravenge dhari lulamage dhokapapa ajꞌu se bhoke eele ho molo Regravengumadhaꞌu kahegravei mage dhoka naha hahakekapa ne ho eta egravetu dꞌara mara Sirtis egravetuAfrika negravei Ka ra palalodhe tangadꞌa segravenaka taha kakako kapa ne

18 Ngegravelu aae hahake kapa jiꞌi ne sebhegꞌana-kariu Ka asa begraveli madꞌae egraveegravena anamataroo kapa se mulai core eele megravedha

asa dꞌara dhasi 19 Toke dꞌai camegravedꞌa egraveegravenangegravelu dhu kapai era De regravengu asa mad-haꞌu Negraveti egraveegravena ka ra core eele tabha harimegravedha-megravedha dhu ra hua egravetu dedha kapasegravena ka pasamaa kapa Aa ana matarookegravepe rare kahegraveimegravedha-panyau kapa egraveegravenaka ra core eele 20Megraveu-megraveda ngegravelu aae neloe boe ciki sa toke dꞌai pegraveri-pegraveri lodꞌo Aaliru bhoka boe ciki sa ka jiꞌi ladhe ngegravedhiboe madha lodꞌo degravenge hua-hegravetu Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ele ngangee ka dhu ngee na jiꞌimamuri heka

21 Pegraveri-pegraveri lodꞌo kegravena jiꞌi ngaꞌa-nginuboe ciki sa Hegraveia Paulus paroa regravengu aaꞌi-aaꞌi ra aku negravengu na ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi Segravemidhu miu se madhutu lii jaꞌa baku tegravekeeele hegravebꞌa-namo Saraga tatu egravedhi abhuboe jꞌegravera ae segravemi neꞌe aa egravedhi rugi boengaa-ngaa 22 Deo neꞌe ne jaꞌa manegravengimiu aaꞌi-aaꞌi mi segravena ka paꞌegravera dꞌara miEgraveegravena na kapa egravedhi ne laho mae-mae Tengaa bakumadhaꞌu te ca dhegraveu sa negraveti egravedhimadhe boe 23 Jaꞌa neo segravena ka miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa na jaꞌa ne dhegraveu unu AmaLamatua Negravengu ka dhu pangegravedꞌu jaꞌasasabꞌa Megraveda deo na Na pua ana pajuuNa egraveci negraveti sorga mai ka titu egravetu sebhejaꞌa Hegraveia na peka degravenge jaꞌa aku negravenguna 24 lsquoPaulus Egraveu baku madhaꞌu Egraveegravena naegraveu lamu paraga degravenge dhegraveu aae kapai egravetuRoma segravena ka uri lii langu egraveu Lula dꞌaraLamatua beꞌa degravenge egraveu negraveti egraveegravena kaNa hiamamuri kahegravei mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu dedhakapa nersquo 25 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi mi Miu bakuele ngangee Jaꞌa ne legraveka tareꞌa-reꞌa AmaLamatua pekana ngaa dhuNapekadegravengejaꞌa megraveda deo na egraveegravena na jꞌajꞌi sama segravemiegraveegravena 26Te ngaa ladhe egraveegravena na kapa ne etaegravetu pulu cuerdquo

Kapa padegravetu degravenge rai-dedha27 Lodꞌo egraveegravena dhasi-ngegravelu hahake kal-

abhe ka jiꞌi eebꞌo-eebꞌo egravetu legraveu aae dꞌaracanguru egravepa lodꞌo kegravena egravetu dhasi AdriaTe ngaa pe dꞌai talora megraveda sa ana mata-roo kapa se segravemi dhu reꞌa na jiꞌi oe degravetule degravenge dae 28 Hegraveia ra papuru dhari houku maregravema dhasi Era egraveegravena maregravema nadua nguru regravepa Kapa ara hari ciki asamadha ra papuru hari dhari ka era egraveegravenacanguru legravemi regravepa 29 Regravengu aaꞌi-aaꞌi ramadhaꞌu mage dhoka kapa ne rage hadhuKa ra papuru tangadꞌa hui egravepa bua Ka jiꞌiaaꞌi-aaꞌi mi sanao segravena ka megraveu ka lai-lai

279 Dꞌara tegraveu 59 lodꞌo kapai Saku Eele Dosa dhegraveu Yahudi legraveke tanggal 5 Oktober Lodꞌo egraveegravena legraveke degravenge ngegravelubadae-haa

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2730 239 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 281030Te ngaa anamataroo kapa se rare lii egraveciho neo rai eele kapa ne degravenge mau-mausegravena ka dhegraveu reꞌa boe Ka ra papuru anakegraveni tao nuka segravemi neo papuru tangadꞌa-tangadꞌa kaduru

31 Te ngaa Paulus bhoke ngangee kareheregravengu mi komedhaa degravenge sordadꞌu nasegravera peka na ldquoLadhe ana mataroo se raieele kapa ne miu madhe aaꞌi mirdquo

32 Ropa tadegravengi Paulus peka segravemi egraveegravenahegraveia sordadꞌu segravera jꞌue pamaꞌegravete dhari anakegraveni na segravena ka ana kegraveni na patalebꞌoeele pakajꞌegraveu negraveti kapa Negraveti egraveegravena ka anamataroo se jꞌajꞌi heka rai

33 Ropa dꞌara oe megraveu sa hegraveia Paulusrarange dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra ho raꞌa-rinu akunegravengu na ldquoCanguru egravepa lodꞌo kegravena egravedhidhoka madhegravedi di degravenge sanao-maenadhu taꞌa-tinu boe ngaa-ngaa ciki sa 34 Dejaꞌamanegravengi segravena ka egravedhi taꞌa-tinu ku cikiho egravedhi abhu hari aꞌegravera Jaꞌa parcaya naabhu boe egraveci sa negraveti egravedhi dhu paraga degravengejꞌajꞌegravera Tatu egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti mamurirdquo

35 Ropa padhai lii nare segravemi egraveegravena kaPaulus nare roti Ka na sabajꞌa manegravengimakasi mi Ama Lamatua egravetu madha regravenguaaꞌi-aaꞌi ra Hegraveia nare caꞌegraveta ka naꞌa36-37Ladhe regravedhi segravemi egraveegravena ka dꞌara regravenguaaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi egravera hari Aa regravengu aaꞌi-aaꞌi ra raꞌa kahegravei Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi egravetu dedhakapa ne dua ngasu pidhu nguru egravena dhegraveuJiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi ngaꞌa-nginu 38 Ropa begravecungare anamataroo kapa se core eele karo-karo are-gandum asa dꞌara dhasi segravena kangiꞌu kapa abhu samaa hari

Kapa eta39 Ropa dꞌara megraveu teꞌe sa ana mataroo

kapa se ladhe regravedhi rai-dedha Te ngaaregravengu reꞌa boe rai mia egraveegravena Regravengu ladheregravedhi kahegravei sai egraveci dhu degravenge salae Karegravengu sanao ka teko-teko regravengu bisa regravetikapa ne maso asa hegravebꞌa ladhe oro-oro kure sebhe lia egravetu dꞌara dhasi egraveegravena heka radꞌai era salae egraveegravena kegravena 40Hegraveia ra egravete eeletangadꞌa segravera hudꞌi segravene egravetu dꞌara dhasiKa ra papuru uli segravena ka hia kapa ne asadae laꞌe Hegraveia ra egravere pacaꞌe lai cika segravena kangegravelu tiu kapa ne asa era salae egraveegravena 41 Tengaa lula kapa ne rage oto ka eta degravengeegravetu egraveegravena bisa heka kalau ciki sa Hegraveia nahaaae mai hake pamae hui kapa ne

42 Ropa sordadꞌu se ladhe regravedhi segravemiegraveegravena ka ra neo pamadhe aaꞌi ana begravedhosegravera Lula ra pangee mage dhoka anabegravedho segravera nangi lasi asa dae ho ra rai

43 Te ngaa komedhaa Yulius kai sordadꞌunegravengu segravera lula na neo segravena ka Paulus bisamamuri Ka na paredha ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu reꞌa nangi ridhu asa dꞌara dhasi segravenaka nangi asa dae 44 Aa dhegraveu dhu reꞌa boenangi na pua si kegravepe papa do sadꞌi ragengaa sa segravena ka madhutu naha hae asadae Ka jiꞌi aaꞌi-aaꞌimi dꞌai dae degravenge sodꞌa

28Egravetu pulu Malta

1 Ropa jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi dꞌai dae degravengesodꞌa heka ngeꞌa kegravena na rai egraveegravena puluMalta 2Dhegraveu-dhegraveu egravetu kabarai egraveegravena segravemirare jiꞌi degravenge beꞌa Lula egravejꞌi mai kapacuhi titu kegravena negraveti egraveegravena ka ra bhubhuai egravetu kegravetu nebhe egraveegravena ka ra gale jiꞌi laꞌamanyiru ai 3 Paulus madhutu kabhili ajꞌukahegravei ho palake asa dꞌara ai Te ngaa ropana tao ajꞌu asa dꞌara ai cagꞌagꞌa laa megeciꞌu dhu degravenge raco kalua asa liꞌu mai lulataha boe degravenge ai pana Ka na kadhi kacui-aai Paulus

4 Ropa dhegraveu Malta segravera ladhe regravedhimege dhu dhone-dhone egravetu kacui-aaiPaulus ka ra pakaꞌuu egraveci degravenge egraveci pekana ldquoEgravele boe dhegraveu ne tuka pamadhe dhegraveuKa masi ka negravengu madhe boe dhasi tengaa neꞌe ne dꞌai unu negravengu kegravena Negravetiegraveegravena ka negravengubisa hekamamuri Lula ceedhu adꞌu-ue bhabhelu negravengu ka dhu segraveminare babia nardquo 5-6Dhegraveu se pangee na tatuciki ooꞌe hari kacui-aai Paulus bai ho namadhe degravenge ka

Te ngaa Paulus pici mege ne asa dꞌaraai laꞌe Aa na rasa boe pegravedꞌa ciki sa Kadhegraveu seꞌe tatae ku negravebhu jꞌoo aae te ngaaPaulus ngaa-ngaa tao boe Hegraveia ra pangeena ldquoEgravele boe dhegraveu ne dewardquo

7 Kajꞌegraveu boe negraveti era egraveegravena abhu egravemu-egravemu gubernur egravetu rai dhu taleo Gubernuregraveegravena ngara na Publius Namai soru jiꞌi egravetunebhe dhasi ka gale negraveti jiꞌi laꞌa pea egravetuegravemu na Egravetu egraveegravena na ladhe-leru jiꞌi tegravelulodꞌo

8 Lodꞌo egraveegravena ama dꞌegravelu gubernur pegravedꞌamaringi sagoro degravenge pegravedꞌa poꞌe taruuKa Paulus laꞌe ladhe ne asa dꞌara kama naHegraveia na soro kacui-aai na gꞌagꞌe dhegraveupegravedꞌane ho na sabajꞌa hia ne Ka na egravele degravengeka 9Ropa ladhe regravedhi ama dꞌegravelu gubernuregravele le ka dhegraveu pegravedꞌa dhu leo segravera mai asaPaulus Ra manegravengi tulu negraveti negravengu kana puri-paꞌegravele si 10 Hegraveia dhegraveu se padꞌelotadha makasi regravengu degravenge regraveti megravedha aetitu kegravena hia jiꞌi

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2811 240 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2825Paulus si pakegravedꞌi negraveti Malta asa Italia

11 Jiꞌi pea egravetu Malta tegravelu hegraveru tokepaꞌegravele hegraveru dhasi-ngegravelu aae Lodꞌo egraveegravenaabhu kapa cue negraveti Alexandria dhu karegraveinegraveti hegraveru dhasi aae ngegravelu aae panahu leegravetu egraveegravena Ngara kapa na Ana Kembarlula egravetu kaduru kapa ne ra tao patungdewa kembar Ka jiꞌi neo caꞌe kapa egraveegravenaho laꞌa taruu asa Roma De lodꞌo jiꞌi neocaꞌe asa dedha kapa dhegraveu Malta segravera hiajiꞌi paregraveko jꞌara degravenge megravedha leo dhu jiꞌiparluu egravetu dꞌara kakako

12 Jiꞌi kako mau-mau ka jiꞌi dꞌai kotaSirakusa egravetu pulu Sisilia Hegraveia jiꞌi panahuegravetu egraveegravena tegravelu lodꞌo 13 Negraveti egraveegravena jiꞌi kakooro-oro re sebhe pulu Sisilia ka jiꞌi dꞌaikota Regium Asa begraveli egraveegravena ngegravelu balegraveumegravedhu aae hegraveia jiꞌi kako taruu ka dꞌaimalai Asa camegravedꞌa egraveegravena jiꞌi dꞌai kotahegravebꞌa-namo cue ngara na Putioli 14 Egravetuegraveegravena jiꞌi puru tegraveke eele kapa egraveegravena Hegraveiajiꞌi laꞌa tenge dhegraveu sarani dhu egravetu era segraveraRopa paraga degravenge ra ka ra manegravengi segravenaka jiꞌi pea degravenge regravengu Ka jiꞌi manubhaegravetu egraveegravena ca migu Egravele egraveegravena ka jiꞌi kakohaga laꞌa asa Roma 15 Ropa dhegraveu saraniegravetu Roma segravera tadegravengi na jiꞌi neo laꞌaasa negravei hegraveia regravengu mai soru jiꞌi egravetu talorajꞌara Cahagꞌe paraga degravenge jiꞌi egravetu PasaApius aa cahagꞌe hari paraga degravenge jiꞌiegravetu era egraveci ngara na Pasanggrahan TegraveludaggerLodꞌo Paulus ladhenegravedhi si ka namanegravengimakasi ae-ae mi Ama Lamatua ka dꞌara naegravera degravenge

Paulus egravetu Roma16 Ropa dꞌai Roma [sordadꞌu segravera pa-

maso dhegraveu begravedho segravera asa dꞌara begravedho]DaggerTe ngaa ra pamaso boe Paulus Ra hudꞌi nesegravene ho bisa sebꞌa egravemu cue Egravetu egravemu egraveegravenana pea degravenge sordadꞌu dhegraveu egraveci dhu jꞌagane Kacui-aai regravengu dua ra dhu egraveki pakerate

17 Egravele tegravelu lodꞌo hegraveia Paulus paroa dhegraveuheka-dhegraveu heka dhegraveu Yahudi egravetu segravera homai paraga degravenge ne Ropa ra pakabokohegraveia Paulus padhai lii degravenge si aku negravenguna ldquoAꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa egravetu neꞌe ne lulaaꞌari egravedhi dhegraveu Yahudi segravera kegravepe rare jaꞌaegravetu Yerusalem Ka ra soro jaꞌa asa dꞌara

kacui-aai dhegraveu paredha Roma Te ngaajaꞌa tao sala boe ngaa-ngaa Jaꞌa tao boengaa-ngaa dhu labꞌa isi kabarai egravedhi Aajaꞌa labꞌa boe kahegravei atora adꞌa dhu egravedhisegravemi tare negraveti begravei-baki egravedhi segravera 18 Dhegraveuparedha parisa le lii jaꞌa ne egravetu negravei Tengaa ra abhu boe sasala jaꞌa egraveci sa dhu bisaabhu huku madhe Negraveti egraveegravena ka ra neopatalale eele jaꞌa 19Te ngaa lula ama-amadhegraveu Yahudi segravemi boe lii pamaꞌegravete negravetidhegraveu paredha ho patalale jaꞌa negraveti egraveegravenaka koꞌo do koꞌo boe jaꞌa hudꞌi caꞌe bandingku mai asa Roma Masi ka jaꞌa tao segravemineꞌe te ngaa degravenge boe dꞌara neo galaadhegraveu jaꞌa unu ku 20 Negraveti lii langu neꞌeka jaꞌa pakaboko aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetu neꞌeMadhutu dadꞌegravei jaꞌa egravedhi bisa padhue-padhai ngaa dhu egravedhi dhegraveu Yahudi sanao-maena nuka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti sanao miDhegraveu Aae dhu Ama Lamatua neo hia maisegravena ka hia mamuri mi egravedhi dhegraveu IsraꞌelNegraveti jꞌara seꞌe ka ra egraveki jaꞌa degravenge rate nerdquo

21 Hegraveia dhegraveu se dhaa aku regravengu naldquoToke dꞌai lodꞌo deo neꞌe ne jiꞌi segravemi megravekasasuri egraveci sa negraveti Yudea dhu peka lii languegraveu ne Segravemi egraveegravena kahegravei aꞌari dhu mainegraveti negravei lolo boe ngaa-ngaa egraveci sa lula-negravetiegraveu 22 Te ngaa jiꞌi neo nanene ngaa dhuegraveu parcaya lula jiꞌi tadegravengi le egravetumia-miapeka na dhegraveu segravemi boe ngaa dhu parteiKristen segravera ajꞌa-nori si De mamegraveci natasamia Jiꞌi dhae ngeꞌa megraveka De lolo kudegravenge jiꞌi laardquo

23 Ka regravengu rare lii egraveci ho pili ca lodꞌodhu leo segravena ka ra paraga hari Ropadꞌai lodꞌo pamoa egraveegravena dhegraveu ae titu kegravenamai pakaboko egravetu era pea Paulus HegraveiaPaulus mulai lole ka degravenge regravengu dadꞌegraveiAma Lamatua mi dhegraveu unu Na Na pakeisi negraveti sasuri Musa degravenge sasuri dhegraveu regravetilii padhai Lamatua dhu leo segravera segravena karegravengu bisa parcaya Yesus Na padhai liinegraveti madꞌae toke dꞌai lodꞌo nihia

24 Ropa tadegravengi rare lii padhai lii Paulusne abhu ka cahagꞌe dhu parcaya Tengaa abhu kahegravei dhu parcaya boe 25 Negravetiegraveegravena ka regravengu pabꞌala egraveci degravenge egraveci tokecahagꞌe neo legravepa Te ngaa Paulus peka akunegravengu na ldquoMema lii pasisu miu ne legravekesama segravemi ngaa dhu uru egraveegravena Roh Ama

2811 Madhutu agama dhegraveu egravetu segravera ngara ana kembar segravera Kastor degravenge Poluks Regravengu dua se dewa dhu anamataroo biasa sogo-tagu dagger 2815 Pasa Apius kajꞌegraveu negraveti Roma pe dꞌai pidhu nguru kilo sa Pasanggrahan Tegravelukajꞌegraveu negraveti Roma legravemi nguru tegravelu kilo Dagger 2816 a Abhu sasuri Yunani cahagꞌe dhu uru-uru segravera pake boe lii egravetudꞌara kurung se 2816 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2820 2819 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha2511

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2826 241 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2831Lamatua dhu Mola-Megraveci peka le degravengeYesaya 26 peka nalsquoLamu peka degravenge dhegraveu seꞌe se na

ldquoEgraveegravena na miu nanene taruu lii Jaꞌate ngaa meꞌa boe ciki sa

Miu laladhe taruu ngaa dhu Jaꞌa taote ngaa miu pusi boe ciki sardquo

27 Lula dꞌara dhegraveu seꞌe se adhu segravemi hadhuDhilu regravengu dꞌegravei heka nanene

Aa musi madha regravengu begravedhomegraveno le

Hudꞌi regravengu segravene ra tadegravengi ia kaAa hudꞌi laa segravena ka musi madha ra

ladhe regravedhi ia kaAa hudꞌi laa segravena ka dꞌara ra

adhu segravemi hadhu taruuToke dꞌai regravengu segravera reꞌa heka jꞌara ho legravepa

mai asa JaꞌaDe jꞌara tasamia ka Jaꞌa bisa tao pabeꞌa

hari regravengursquo rdquo28 Hegraveia Paulus katange lii padhai lii na

aku negravengu na ldquoSegravemi neꞌe aꞌari Segravena kamiu se meꞌa na Ama Lamatua sadia tegravekelemamuri hia dhegraveu Yahudi boe lula regravengudhu dꞌegravei nanene Nerdquo 29 [Ropa Pauluspadhai lii nare segravemi egraveegravena ka dhegraveu se legravepaka Te ngaa ngangee regravengu paꞌegraveci boe lulara pasisu egraveci degravenge egraveci]sect

30 Paulus pea ka egravetu egravemu dhu na sebꞌaegraveegravena dꞌai dua tegraveu Na segravemi degravenge karejꞌedhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumai tenge paraga degravengene

31 Degravenge jꞌara segravemi neꞌe negravengu abhujꞌara segravena ka na ajꞌa-nori si lula-negravetiparedha Ama Lamatua aa Jꞌara MamuriLamatua Yesus kahegravei Na lole degravengepahuni boe aa na abhu boe dhu pahegravebꞌene

Ama Teofilus dhu beꞌa Lii lolo jaꞌa dꞌaisange neꞌe ka

MakasiNegraveti jaꞌa Lukas

2827 Yesaya 69-10 sect 2829 Ayat ne abhu boe egravetu pegraveri-pegraveri sasuri lii Yunani dhu uru-uru segravera

Roma 11 242 Roma 117

Sasuri Paulushia dhegraveu parcaya egravetu kotaRoma

Lii mahoꞌo1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus Ama

Lamatua pili nare le jaꞌa ho jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Yesus Kristus Ka Na dedꞌejaꞌa jꞌajꞌi ana pua-paleha Kristus ho lakulole Lii Lolo Beꞌa Na degravenge dhegraveu egravetu mia-mia

2-3 Uru egraveegravena Ama Lamatua dhu atortegraveke le ho dhegraveu regraveti lii padhai Na surijꞌara-jꞌara negraveti Lii Lolo Beꞌa egraveegravena egravetu SasuriMola-Megraveci Na Te egravetu dꞌara Sasuri neLamatua pajaji neo hia mai Ana Na Yesusho jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha De limuri ne liimoa Na egraveegravena jꞌajꞌi le lula Yesus dhu mai lenegraveti ana-egravepu dhegraveu aae Daud 4 Te ngaa reegraveci hari Ama Lamatua padꞌelo tadha pekana Yesus Kristus egraveegravena Ana Negravengu kahegraveiTe Roh Yesus egraveegravena mola-megraveci tareꞌa-reꞌasama segravemi Ama Lamatua Aa Lamatuapake koasa Na segravena ka pamamuri hariYesus negraveti mamadhe Na Negraveti egraveegravena kaegravedhi teꞌa na AnaAmaLamatua egraveegravena nukaKegravetu egravedhi Yesus Kristus

5 Yesus padꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌate Na pili nare le jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Na ho lole lii ajꞌa-nori Na buli mia-mia Dadꞌegravei Na dhegraveu dhu Yahudi boeparcaya Ne kahegravei aa mamuri madhutudadꞌegravei Ama Lamatua Jaꞌa neo kahegravei segravenaka dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi legraveka Kristus aamamuri madhutu dadꞌegravei Na

6 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge miu egravetu kotaRoma Miu jꞌajꞌi negraveti suku ae-ae negraveti mia-mia Yesus Kristus dhu hagꞌe nare le miupeka na ldquoMai ka Mai jꞌajꞌi dhegraveu unuJaꞌardquo 7 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa paꞌadhu sasurine hia miu egravetu Roma degravenge pasanegravedꞌepeka na Ama Lamatua sue miu Negravengumanegravengi kahegravei ho miu jꞌajꞌi dhegraveu unu Nadhu mamuri mola-megraveci

Jaꞌa sabajꞌa segravena ka Ama egravedhi AmaLamatua degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristuspadꞌelo dꞌara hua iia Ra aa hia miu ma-muri degravenge mera-milu

Paulus sabajꞌa hia angalai na segravera8 Jaꞌa bhoke sasuri jaꞌa ne degravenge

manegravengi makasi ae-ae mi Ama Lamatua

lula Yesus Kristus sabꞌa egravetu dꞌara miu Jaꞌamanegravengi makasi kahegravei lula dhegraveu dhu peaegravetu rae-rae dꞌara paredha Roma ra palololula-negraveti parcaya miu mi Yesus

9 Jaꞌa loe boe sabajꞌa hia miu TareꞌaLamatua mesa Na neꞌa na ngaa dhu jaꞌapadhai ne legraveke Negravengu neꞌa kahegravei najaꞌa ne sabꞌa degravenge dꞌara kateme ho loledegravenge dhegraveu Lii Lolo Beꞌa negraveti Ana Na10 Lodꞌo-lodꞌo jaꞌa manegravengi-mangajꞌi jaꞌapeka segravemi neꞌe ka ldquoLamatua jaꞌa mesaku keꞌa boe jꞌara na tasamia Te ngaaladhe madhutu dadꞌegravei Lamatua na bhokela jꞌara segravena ka jaꞌa bisa laku pangadꞌodegravenge angalai jaꞌa segravera egravetu Romardquo

11 Jaꞌa sabajꞌa segravemi egraveegravena te jaꞌa neotitu kegravena kegravedhi miu segravena ka jaꞌa bisa bagihia miu koasa negraveti Roh Lamatua ho hudꞌilaa miu jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua dhu tahapaꞌegravera-egravera 12 Madhutu aꞌabhu jaꞌa segravemineꞌe ka ladhe jaꞌa jꞌajꞌi dhiu pea degravengemiu jaꞌa neo paꞌegravera dꞌara miu ho segravena kaparcaya miu asa egravera Aa jaꞌa neo kahegravei homiu paꞌegravera dꞌara jaꞌa

13 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa dꞌegravei ladhemiu meꞌa na jaꞌa neo ae le ho dhiu pan-gadꞌo degravenge miu egravetu Roma Te ngaa tokesange neꞌe dhodhoka tao nelu di De ladhejaꞌa jꞌajꞌi dhiu jaꞌa sanao segravena ka abhudhegraveu ae era dhu legraveka egravera Kristus samasegravemi dhu jaꞌa abhu egravetu era-era leo Ladhesegravemi egraveegravena na rui-jꞌajꞌegravera jaꞌa abhu hua-hela dhu beꞌa

14-15 Masi ka tasamia egraveegravena ka jaꞌa hudꞌilole ku Lii Lolo Beꞌa Lamatua mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Mi dhegraveu dhu pake lii Yunani do dhegraveudintiu dhupake lii leo dhegraveu kapai do dhegraveuhaha do dhegraveu sakola do dhegraveu sakola boeNegraveti egraveegravena ka jaꞌa paꞌegravera neo dhiu sa Romasegravena ka paraga degravenge miu

Lii Lolo Beꞌa Lamatua degravenge koasa ho hiamamuri mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

16 Jaꞌa makae boe ciki sa degravenge Lii LoloBeꞌa Lamatua Yesus Te ladhe abhu dhegraveudhu parcaya Ama Lamatua Lii Lolo Beꞌane degravenge koasa negraveti Lamatua ho patab-uli dhegraveu neꞌe negraveti koasa sasala-sasigo naDhegraveu Yahudi ka dhu reꞌa uuru jꞌara neꞌene heka dhegraveu suku leo segravera kegravena 17 LiiLolo Beꞌa ne padꞌelo kahegravei jꞌara Lamatuaho pamola dhegraveu negraveti sasala ra Aaꞌi-aaꞌisegravera sa bisa jꞌajꞌi sadꞌi dhegraveu parcaya Ne

113 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1921 116 Markus 838

Roma 118 243 Roma 129Te dhu suri le egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciLamatua peka naldquoDhegraveu hudꞌi parcaya uuru ku Ama

Lamatuaheka bisa pabeꞌa degravenge Negravengu kegravena

Te ladhe ra mamuri degravenge parcaya Neheka abhu mamuri dhu legraveke kegravenardquo

Lamatua nasa degravenge dhegraveu dhu roꞌo boetadhe Ne

18 Te ngaa Ama Lamatua peka le naabhu dhegraveu dhu pusi-pahae boe Negravengu Aaabhu dhu adꞌu-ue rupa-rupa jꞌara bhelu-katubꞌa Te ngaa Lamatua segravemi nare boetatao regravengu segravera Lula egravetu dꞌara iiki regravengudhu reꞌa le mia ka dhu legraveke Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa regravengu loe boe taojꞌara-jꞌara dhu legraveke boe segravera Ra kakegravejꞌidhegraveu toke dhegraveu reꞌa heka mia ka dhulegraveke Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatua papuruhahuku negraveti dedha-liru segravena ka pajꞌegravera si19-20 Dhegraveu seꞌe se abhu boe alasan ho siriiisi ra lula jꞌara-jꞌara dhu pahuni boe dhudhegraveu bisa reꞌa megraveu negraveti Lamatua Te AmaLamatua mesa Na ka dhu padꞌelo AꞌabhuJaꞌa segravemi neꞌe ka mulai negraveti Na pajꞌajꞌidedha-liru degravenge rai-haha toke dꞌai sangeneꞌe ne ladhe dhegraveuneo reꞌamegraveunegraveti ngiꞌuLamatua aa degravenge koasa Na dhu degravengeboe too-lane egraveegravena bisa kahegravei Masi kaladhe tegravedhi boe Ama Lamatua te ngaadhegraveu bisa tadhe Ne negraveti ngaa-ngaa dhu Naadꞌu-ue Negraveti egraveegravena ka jaꞌa peka na dhegraveubhelu segravera abhu boe alasan ho siri iisi rapeka na ldquoJaꞌa keꞌa boe ngaa-ngaa negraveti AmaLamatuardquo

21 De masi ka regravengu reꞌa jꞌara-jꞌaraLamatua te ngaa roꞌo boe mangakuna ldquoLamatua egraveegravena Ama Lamatua egravedhirdquoRegravengu se roꞌo boe manegravengi makasi miLamatua kahegravei Ka ngangee ra jꞌajꞌi kahegravelutoke ra reꞌa heka ngaa dhu legraveke Regravengujꞌajꞌi bingu aa padhai lii rupa-rupa dhukolo-kapua aadꞌo lula-negraveti Ama LamatuaAa dꞌara ra maroga aatu-aatu

22 Regravengu egraveci-egraveci padedha iisi ra peka naldquoJaꞌa keꞌa megraveu madha jꞌara ae-aerdquo Masika ngangee ra segravemi egraveegravena te ngaamadhutumola-mola na regravengu goa titu kegravena 23 Kadhegraveu se pahahaboe iisi ramiAmaLamatuadhu kapai risi eele egraveegravena te regravengu pekana ldquoJiꞌi pusi boe Lamatua segravemi egraveegravenardquo Tengaa ra sogo-tagu mi rupa-rupa patung

raropa segravemi dhegraveu rai-haha segravemi manu-bhui sa do segravemi badha leo segravera toke dꞌaipatung dhu rupa segravemi mege sa Degravengera sogo-tagu segravemi egraveegravena regravengu tule eeleAma Lamatua dhu mamuri taa-taa ho ragati eele degravenge megravedha-panyau dhu bisamadhe

24 Negraveti egraveegravena ka Lamatua soro tegraveke sisegravena ka ra adꞌu-ue madhutu dadꞌegravei regravenguNa soro tegraveke si ho ra tao jꞌara bhelu-katubꞌa rupa-rupa dhu amo le egravetu dꞌararegravengu Toke regravengu se reꞌa heka makaesa hegravei Hegraveia degravenge ngiꞌu aae ra regravenguadꞌu-ue madha jꞌara kajꞌalu rupa-rupa aara tao segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu leo25Egravetu dꞌara iiki ra dhu reꞌa le jꞌara-jꞌara dhulegraveke negraveti Ama Lamatua te ngaa roꞌo boemadhutu Ngangee regravengu dhu moca lehegraveia ra pangee na ldquoBeꞌa risi egravedhi tao rupa-rupa Masi ka pakarehe aaꞌi-aaꞌi ngaa-ngaa tao boerdquo Ra koa-kadꞌiri megravedha dhuLamatua pajꞌajꞌi te ngaa regravengupahaha boeiisi mi Lamatua dhu pajꞌajꞌi megravedha se Ratao iisi segravemi dhegraveu dhu mola-megraveci te ngaadhu mola-megraveu lao di

Dhu legraveke ka ladhe egravedhi dhegraveu rai-hahane koa-kio taruu Ama Lamatua Egraveegravena kadhu megraveci

26 Negraveti bhabhelu-katubꞌa regravengu segravera kaLamatua soro tegraveke si ho regravengu tao karehesegravemi egraveegravena madhutu dadꞌegravei ra Hegraveia ra taorupa-rupa jꞌara makae dhu degravenge hekadꞌara makae Bhegraveni ra roꞌo heka paꞌegravecidegravenge mone dhegraveu egravemu ra te ngaa dꞌegraveitao dhu legraveke boe Te bhegraveni jꞌunu tao jꞌaramakae degravenge bhegraveni 27 Dhegraveu mone segravemiegraveegravena kahegravei Ra dꞌegravei heka jꞌunupaꞌegraveci degravengedhegraveu egravemu ra te ngaa dꞌegravei jꞌunudegravenge dhegraveumone leo Regravengu se dhu degravenge heka dꞌaramakae Negraveti egraveegravena ka pe regravengu dui rarejꞌajꞌegravera pamegraveci degravenge tatao regravengu segravera Teregravengu se dhu sigo eele kajꞌegraveu le negraveti jꞌaradhu legraveke

28 Ra pangee na ldquoBeꞌa risi baku patai-patapa degravenge Lamatuardquo Negraveti egraveegravena kaLamatua soro tegraveke si segravena ka ra tao mad-hutu dadꞌegravei ra De regravengu ngee dhoka dhukarehe di Ka ra tao jꞌara-jꞌara dhu legravekeboe

29 Mamuri ra pegravenu degravenge rupa-rupabhabhelu-katubꞌa Ka reꞌa heka tao dhubeꞌa te ngaa dhoka dhu bhelu di Regravengumangaꞌa Egraveci tegraveke dꞌara degravenge egraveci Egravecidꞌegravei boe karisi egraveci Egraveci pamadhe egraveci Ra

117 Habakuk 24 121 Epesus 417-18 123 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 416-18

Roma 130 244 Roma 214dꞌegravei patao-palaha Ra kapodꞌe-kabegraveli Raleko-monya Ra dꞌegravei padhai-kakoli dhegraveu30Regravengu dꞌegravei paꞌele iie kolongara dhegraveu Rapalabꞌa degravenge Ama Lamatua Ra kurangajar dꞌegravei pahahe dhegraveu dꞌegravei padedha iisidꞌegravei tenge jꞌara-jꞌara karehe aa dꞌegravei palabꞌadegravenge ina-ama ra 31 Roꞌo boe reꞌa degravengejꞌara dhu mola Roꞌo boe reꞌa degravenge liipamoa unu ra ka dhegraveu legraveka heka regravenguReꞌa boe sue dhegraveu Degravenge boe dꞌara kasiaciki sa mi dedha dhegraveu

32 Regravengu reꞌa le atora Ama Lamatuadhu peka na ldquoDhegraveu dhu tao rupa-rupabhabhelu hudꞌi abhu huku madherdquo Masika reꞌa le atora ne te ngaa loe boe taorupa-rupa bhabhelu Mesa boe seꞌe se dite ngaa ra dadugu-rariu dhegraveu leo segravena katao bhelu kahegravei Neꞌe ne seli-kolane

2Lamatua nasa kahegravei degravenge dhegraveu Yahudi

dhu Na hagꞌe nare le1 Egraveu dhu tadegravengi le rupa-rupa jꞌara

bhabhelu-katubꞌa deo na si Hegraveia egraveupangee na ldquoBhabhelu dhegraveu seꞌe seli-kolanerdquo Ladhe egraveu pangee le segravemi egraveegravenana mu mage-mage ee Te egraveu mesa mubhelu segravemi egraveegravena kahegravei Negraveti egraveegravena ka egraveudegravenge boe alasan ho siri iisi egraveu masi ka egraveune cee egraveegravena ka Ladhe egraveu peka na legraveketareꞌa dhegraveu dhu bhelu segravera abhu huku tengaa baku bhegravelu na egraveu mesa mu ka pegravecisasala mi ngiꞌu egraveu unu mu Te egraveu tao salasegravemi egraveegravena kahegravei 2Tengaa egravedhi teꞌa pekana ladhe Ama Lamatua hia huku mi dhegraveubhelu segravera tatu Negravengu pamaꞌegravete lii langura degravenge mola 3 Do tasamia Ele boe egraveupangee na ldquoLegraveke tareꞌa ladhe dhegraveu dhutao bhelu-katubꞌa segravera abhu hahuku negravetiLamatuardquo Aa te ngaa egraveu kahegravei dhu adꞌu-uebhabhelu sama segravemi regravengu Te egraveu pangeena ldquoJaꞌa abhu boe hahuku negraveti LamatuardquoNgangee egraveegravena mai negraveti mia

4Ama Lamatua dhu padꞌelo dꞌara hua iiaNa mi egraveu Aa Na mau-mau era negraveti tataoegraveu segravera Te ngaa tasamia ka egraveu pahaheNe Ele boe egraveu meꞌa boe na Lamatua dhupadꞌelo dꞌara hua iia Na mi egraveu ne segravenaka egraveu tegraveke eele sasala egraveu aa legravepa hari asaNegravengu

5 Te ngaa egraveu ne kegravetu hadhu aamoꞌo boenanene Aa moꞌo boe core eele sasala egraveuciki sa hegravei De egraveu mesa mu ka dhu adꞌuho abhu huku dhu bia risi hari Te ropadꞌai lodꞌo egravele rai-haha ne Lamatua tai-dadoo mamuri dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Aa egraveegravena nadhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa na Lamatua pamaꞌegravetelii langu degravenge mola Pe Na huku egraveubia lula Na segravemi nare boe tatao egraveu segravera6Mamuri egraveu tasamia egraveegravena ka pe Lamatuaka dhu bꞌala madhutu tatao egraveu

7 Te dhegraveu dhu tao jꞌara beꞌa taruu-taruuLamatua hia ne mamuri dhu mola dꞌaimia-mia Regravengu abhu pakabꞌua negraveti dhegraveukahegravei kolongara hua iia degravenge mamuritaruu degravenge Ne toke dꞌai mia-mia laꞌe 8Tengaa Ama Lamatua segravemi nare boe dhegraveudhu tao bhelu-katubꞌa Negravengu nasa titukegravena degravenge si te reꞌa dhoka palabꞌa diDhegraveu se tao boe madhutu jꞌara dhu legravekete reꞌa dhoka tao madhutu jꞌara dhu bheludi

9 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao bhelu begraveli-camegravedꞌa abhu jꞌajꞌegravera Masi ka dhegraveuYahudi do dhegraveu Yahudi boe egraveegravena ka aaꞌi-aaꞌi ra pasae rare 10 Te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao jꞌara dhu beꞌa begraveli-camegravedꞌaLamatua dedꞌe padedha-dedha aa pak-abꞌua si segravena ka ra abhu mamuri mera-milu Masi ka dhegraveu Yahudi do dhegraveuYahudi boe egraveegravena ka regravengu aaꞌi-aaꞌi raabhu 11 Te Lamatua dhu hagꞌe boe regravehudhegraveu

12 Atora Lamatua legraveke mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌiLadhe abhu dhegraveu dhu reꞌa boe Atora nedhu tao sala egraveegravena na cegraveri eele negravengu negravetiLamatua Aa ladhe dhegraveu dhu reꞌa le Atorane te ngaa na tao sala pe Lamatua pakehari Atora ne ho pamaꞌegravete hahuku naRegravengu cegraveri eele negraveti Lamatua kahegravei lulara sisu le Atora Na 13 Neo pabeꞌa degravengeAma Lamatua ladhe nanene dhoka Atoradi egraveegravena dꞌai megraveka Te hudꞌi tao madhutuku Atora Na heka Na segravemi nare si kegravena Debaku dhoka nanene di

14 Masi ka dhegraveu Yahudi boe segravera reꞌaboe isi negraveti Atora Lamatua te ngaa abhukahegravei negraveti regravengu dhu tao madhutu Atorane Lula dꞌara iiki regravengu unu ra ka dhupeka mia ka dhu legraveke aa mia ka dhu sale

21 Mateos 71 Lukas 637 26 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6212 Lii Hini 2412 29 Sasuri lii Yunani suri pekana ldquohia uru mi dhegraveu Yahudi aa mi dhegraveu Yahudi boe kahegraveirdquo Egravetu dꞌara ayat ceo sasoa na ldquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi abhu sasusarisi-risi hari dhegraveu Yahudi te ngaa dhegraveu Yahudi boe abhu kahegraveirdquo Egravetu dꞌara ayat canguru sasoa na ldquoEgraveegravena na Lamatuadedꞌe padedha-dedha dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao jꞌara beꞌa risi-risi hari dhegraveu Yahudi te ngaa Na dedꞌe dhegraveu Yahudi boekahegraveirdquo 211 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1017

Roma 215 245 Roma 3415 Degravenge jꞌara ne regravengu padꞌelo na AtoraLamatua dhu suri egravetu dꞌara ra nuka segravemiloa hegravengu dhu Lamatua manegravenu egravetu dꞌarara Dꞌara regravengu mesa ra ka dhu tai-dadoongaa dhu regravengu adꞌu-ue Hegraveia ngangeeregravengu unu ra ka dhu galaa na regravengudhu tao sale aa peka na abhu dhu taolegraveke 16De lodꞌo Ama Lamatua dedꞌe YesusKristus jꞌajꞌi Dhegraveu Pamaꞌegravete Lii Langu Naparisa toke lutu jꞌara-jꞌara dhu pahuni egravetudꞌara dhegraveu Jaꞌa ajꞌa segravemi neꞌe sama segravemidhu suri le egravetu dꞌara Lii Lolo Beꞌa Lamatua

Masi ka dhegraveu Yahudi tao madhutu AtoraLamatua te ngaa jꞌara egraveegravena patabuli boe regravengunegraveti koasa sasala-sasigo ra

17 De miu dhegraveu Yahudi tasamia Miudꞌegravei padedha iisi peka na dhoka miu didhu kegravepe Atora Lamatua dhu Na papurumai re Musa sina ma Miu kahegravei dꞌegravei koaiisi lula paꞌegraveci miu degravenge Ama Lamatua18Tareꞌa Miu dhumeꞌa le dadꞌegravei LamatuaMiu dhu meꞌa kahegravei mia ka dhu beꞌa risiMiumeꞌamegraveu le jꞌara se aaꞌi-aaꞌi lulameseagama ka dhu ajꞌa-nori miu negraveti AtoraLamatua 19Miu padedha iisi peka na miubisa pajꞌujꞌu jꞌara hia dhegraveu dhu reꞌa boelasi sa mia Miu tao iisi nuka segravemi saraadhu pasaraa dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌaramaroga 20 Lula miu kegravepe paꞌegravera AtoraLamatua ka miu pangee na miumeꞌa aaꞌimegraveu-megraveu aa miu kegravepe paꞌegravera-egravera aaꞌi dhulegraveke sina ma Negraveti egraveegravena ka miu pangeena miu bisa nori dhegraveu goa degravenge ana iikidhu reꞌa boe ngaa-ngaa

21 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe miu dꞌegraveiajꞌa dhegraveu leo te ngaa tasamia ka miu moꞌoboe nori ngiꞌu mi Miu dꞌegravei caꞌe mimbarho peka na ldquoDhegraveu baku manaꞌurdquo Te ngaanga tao ka miu unu mi manaꞌu 22 Miuajꞌa na ldquoBaku tao jꞌara makae degravenge dhegraveudhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali murdquo Tengaa nga tao ka miu mesa mi tao jꞌaramakae segravemi egraveegravena Miu mesa mi dꞌegraveiboe megravedha sogo-tagu te ngaa nga taoka miu manaꞌu pahuni megravedha negraveti dꞌaraegravemu nidhu 23Miu dꞌegravei lole pakapai AtoraLamatua te ngaa nga tao ka miu mesa misisu Atora ne aa pamakae Lamatua 24Tekaregravei negraveti uru ka dhu suri tegraveke le egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci na ldquoLula bhabhelu miudhegraveu Yahudi negraveti egraveegravena ka dhegraveu leo karapahahe kolongara Lamatuardquo

Masi ka dhegraveu Yahudi suna te ngaa jꞌaraegraveegravena patabuli boe regravengu negraveti koasa sasala-sasigo ra

25 Miu dhegraveu Yahudi hudꞌi suna ku mad-hutu Atora Lamatua sina ma Egraveegravena jꞌa-jꞌi mi tadha peka na miu dhegraveu Yahudidhu unu hak ho segravemi mere lii padhadhaLamatua Te ngaa ladhe miu sisu AtoraLamatua na Lamatua segravemi nare boe miuMiu jꞌajꞌi egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu Yahudiboe aa sama segravemi dhegraveu dhu suna regravedhimegraveka 26 Pangee paie-iie Te ladhedhegraveu dhu suna boe tao madhutu AtoraLamatua egraveegravena na Lamatua segravemi nare nenuka segravemi dhegraveu Yahudi dhu suna si 27Tengaa baku pamudꞌe Te ladhe dhegraveu Yahudiboe dhu suna boe tao madhutu AtoraLamatua egraveegravena na ra padꞌelo ngaa Rapadꞌelo sasala miu peka na dhegraveu Yahudidhu suna sisu Atora Lamatua masi kamiudhu unu le Atora ne karegravei negraveti uru ka

28 Baku pangee na dhegraveu dhu jꞌajꞌi ana-egravepu Abraham aa dhu suna egravetu kaꞌuri egraveegravenaka dhu tao ne jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatuadhu legraveke Aadꞌo 29 Dhu jꞌajꞌi dhegraveu unuLamatua dhu legraveke nuka dhegraveu dhu pabeꞌadegravenge Lamatua Te suna dhu legraveke egraveegravenaka hia dhegraveu jꞌajꞌi ana Ama Lamatua dhutao boe tadha egravetu kaꞌuri te ngaa tadha egravetudꞌara dhegraveu dhu Roh Lamatua tao Dhegraveurai-haha koa boe dhegraveu segravemi segravera te ngaaLamatua ka dhu dedꞌe padedha si

3Masi ka dhegraveu Yahudi degravenge hak ho abhu

pusaka negraveti lii padhadha Lamatua te ngaajꞌara egraveegravenapatabuli boe regravengunegraveti koasa sasala-sasigo ra

1 Ladhe segravemi egraveegravena dhegraveu Yahudi dhusuna segravera aꞌoto na ngaa Ele boe miupangee na dhegraveu Yahudi abhu ae degravengedhu beꞌa risi negraveti dhegraveu Yahudi boe do2 Tareꞌa De dhegraveu Yahudi abhu oto egravetujꞌara ae-ae Ka egraveci lula Lamatua pangegravedꞌusasabꞌa sa dhegraveu Yahudi ho suri aa jꞌagapaie-iie Lii Holo-Nori Na 3 De tasamiaMiu dhu pangee na Ama Lamatua bisaboe tao madhutu ngaa dhu Na padhai lelula abhu dhegraveu Yahudi cahagꞌe dhu par-caya boe Negravengu do 4 Bisa boe Masika dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne kapodꞌe-kabegraveli te ngaaAmaLamatuapadhai lii dhumola taruu Sanegravedꞌe te dhu suri tegraveke egravetu

224 Yesaya 525 229 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 306

Roma 35 246 Roma 322Sasuri Mola-Megraveci lula-negraveti ngiꞌu Lamatuapeka naldquoAbhu dhegraveu dhu pegraveci sasala peka na

Negravengu pamaꞌegravete lii langu dhu biacabegraveka

Te ngaa pe regravengu reꞌa nangaa dhu Na peka-padhai egraveegravena legraveke

tareꞌaNegravengu tatu segi

lula Na bisa boe padhai lii salerdquo5 Te ngaa ladhe egravedhi tao sala egraveegravena ka

dhu peka paledꞌa mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ngaadhu Lamatua tao egraveegravena mema legraveke tareꞌaLadhe segravemi egraveegravena egravedhi peka ngaa hariNeo peka na Lamatua adil boe ladhe Nahuku egravedhi do (Te abhu dhegraveu cahagꞌe dhupadhai lii segravemi egraveegravena) 6 Bisa boe Lamatuasala boe ladhe Na huku egravedhi Lula Nadegravenge hak ho huku dhegraveu dhu tao sala egraveturai-haha ne

7 De ladhe jaꞌa padhai lii monya egraveegravenapeka na hahuku Lamatua legraveke tareꞌaLadhe jaꞌa padꞌelo dadedha Na segravemi egraveegravenanga tao ka Negravengu parisa mamuri jaꞌa kapamaꞌegravete lii langu jaꞌa na ngaa dhu jaꞌaadꞌu-ue ne sala 8 Baku segravemi egraveegravena Ladhemadhutu ka ngangee segravemi egraveegravena miumad-hutu dhegraveu dhu peka na ldquoHudꞌi laa egravedhitao bhelu-katubꞌa ae risi hari segravena ka jꞌarabeꞌa asa tabha ae kahegraveirdquo Dhegraveu dhu pekasegravemi egraveegravena pantas abhu huku Te ngaaabhu dhegraveu dhu paꞌele iie kolongara jaꞌapeka na jaꞌa ka ajꞌa dhegraveu segravemi egraveegravena

Abhu boe ca dhegraveu sa dhu dꞌara mola tedhegraveu aaꞌi-aaꞌi tao sala

9 De tasamia Miu pangee na egravedhidhegraveu Yahudi beꞌa risi negraveti dhegraveu Yahudiboe do Aadꞌo Te jaꞌa peka le degravengemiu na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu manahu le asadꞌara sasala masi ka dhegraveu Yahudi do dhegraveuYahudi boe 10Te dhu suri mema egravetu dꞌaraSasuri Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci naldquoAbhu boe ca dhegraveu sa dhu mamuri mola

taruuEgraveci sa aadꞌo

11 Abhu boe ca dhegraveu sa dhu reꞌa megraveu jꞌara-jꞌara Ama Lamatua

Abhu boe egraveci sa dhu neo patadhadegravenge Lamatua

12 Regravengu pakajꞌegraveu le negraveti jꞌara mamuri dhumola

Ka regravengu se guna hekami ngaa egraveci sa

Abhu boe ca dhegraveu sa dhu padꞌelo dꞌarabeꞌa

Egraveci sa aadꞌo hegravei13 Lii padhai ra dhu hegraveu bhobꞌo

nuka segravemi roꞌa dhegraveumadhedhu ra kegraveihari

Negraveti dꞌara hegravebꞌa ra kalua dhoka lii kapodꞌe-kabegraveli di

Lii dhu kalua negraveti dꞌara hegravebꞌa ranuka segravemi raco mege

14 Hegravebꞌa ra reꞌa dhoka padhegravedꞌa diaa lii padhai ra karehe dhu papegravedꞌa

dꞌara dhegraveute egraveegravena ka dhu mai negraveti dꞌara

regravengu dhu karehe15 Reꞌa boe madhaꞌu ladhe pamadhe dhegraveu16 Sadꞌi regravengu egravetu mia egraveegravena ka na

lii langu muri egravetu egraveegravenaaa pasusa rupa-rupa mi dedha dhegraveu

17 Mamuri ra dhu reꞌa boe padameaa reꞌa boe mamuri degravenge dꞌara dhu

mau18 Regravengu se bisa boe taha rare dꞌara ra

lula degravenge boe dꞌara madhaꞌu ciki sami Ama Lamatuardquo

19 De egravedhi teꞌa na Lamatua hia AtoraNa mi dhegraveu dhu pahaha iisi mi Atora segraveraDegravenge segravemi egraveegravena dhegraveu abhu boe alasanho siri iisi peka na regravengu se dhegraveu dꞌaramola Ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane hudꞌi paraga ku degravenge Ama Lamatuate Negravengu ka dhu jꞌue lii langu dhu pekana sala do aadꞌo 20 Negraveti egraveegravena ka abhuboe ca dhegraveu sa dhu bisa peka na ldquoAmaLamatua cap jaꞌa dhegraveu dꞌara mola lulajaꞌa taomadhutu aaꞌi Atora Lamatuardquo Bisaboe Te Atora Lamatua ka dhu padꞌelo naegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti tao sala

Hudꞌi parcaya uuru ku Lamatua Yesusheka Ama Lamatua cap egravedhi dhegraveu dꞌara mola

21 Baku malaa degravenge naneo Lamatuadhu pajꞌujꞌu jꞌara ho egravedhi bisa pabeꞌahari degravenge Negravengu Dhu legraveke ladhe egravedhibisa pabeꞌa degravenge Lamatua te ngaa lulaboe negraveti egravedhi tao madhutu Atora Na TeAtora Na dhu suri le segravemi egraveegravena aa dhegraveuregraveti lii padhai Na uru-uru segravera peka segravemiegraveegravena kahegravei egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Na22 Ama Lamatua peka na egravedhi dhegraveu dꞌaramola dhu pabeꞌa degravenge Ne ropa egravedhi par-caya Yesus Kristus Negravengu dhu hagꞌe boe

34 Lii Sodꞌa Koa-Kio 514 312 Lii Sodꞌa Koa-Kio 141-3 531-3 313 Lii Sodꞌa Koa-Kio 510 1404 314 Lii Sodꞌa Koa-Kio 107 317 Yesaya 597-8 318 Lii Sodꞌa Koa-Kio 362 320 Lii SodꞌaKoa-Kio 1432 Galati 216 322 Galati 216

Roma 323 247 Roma 49regravehu dhegraveu te Na tao segravemi egraveegravena mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Yesus

23 Te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tao sala Negraveti egraveegravenaka dhegraveu dhu tenge-tenge jꞌara ho neopabeꞌa ngiꞌu regravengu degravenge Ama Lamatuabisa boe pamegraveci degravenge dadedha Lamatua24Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa Ama LamatuamesaNa ka dhu padꞌelo dꞌara hua iia Na aapamaꞌegravete peka na egravedhi degravenge heka sasalaNa segravemi nare egravedhi lula Yesus Kristus suinare le egravedhi negraveti sasala-sasigo egravedhi

25-26 Ama Lamatua pajꞌujꞌu le Yesussegravena ka jꞌajꞌi korban papo makae ho sakueele sasala-sigo egravedhi Te ngaa egravedhi hudꞌiparcaya Ne na Negravengu ka dhu tago narehahuku egravedhi Ka Na pasuti raa Na aamadhe gati egravedhi Degravenge jꞌara neꞌe AmaLamatua peka na ngaa dhu Na pamaꞌegravetene legraveke tareꞌa Uru egraveegravena dꞌara Lamatuataleo titu kegravena hegraveia Na pamaꞌegravete ho pab-hegravelu eele sasala-sasigo dhu dhegraveu adꞌu-uele Te ngaa ladhe Na huku boe dhegraveu dhutao sala Negravengu adil boe DeNa bhoke jꞌarasegravena ka Yesus Kristus dui nare hahuku negravetidhegraveu sala Limuri ne Lamatua padꞌelomi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi peka na Negravengu tao dhubeꞌa taruu Ka dhegraveu sala aaꞌi-aaꞌi ra dhuparcaya Yesus Na cap si dhegraveu mola

27 De tasamia Ele boe miu pangee namiu bisa padhai lii lela dedha lula AmaLamatua segravemi nare miu do Bisa boeMiu neo padꞌelo Atora egraveci dhu tao pabeꞌamiu degravenge Lamatua do Miu pangee naLamatua segravemi nare miu lula miu tao dhubeꞌa do Bisa boe Egravedhi teꞌa dhoka pajꞌujꞌumi Atora dhu peka na Ama Lamatua segraveminare egravedhi lula egravedhi parcaya Yesus Negravenguna kegravena

28 Negraveti egraveegravena ka egravedhi teꞌa segravemi neꞌedhegraveu bisa pabeꞌa degravenge Lamatua negraveti raparcaya Yesus negraveti boe regravengu tao mad-hutu Atora di

29 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe AmaLamatua segravemi nare dhoka dhegraveu Yahudi dido Negravengu segravemi nare dhegraveu leo kahegravei LegravekeNa segravemi nare aaꞌi

30 Te Ama Lamatua ne dhoka egraveci diAa dhoka jꞌara egraveci di dhu Na segravemi naresegravena ka egravedhi dhegraveu rai-haha ne bisa pabeꞌadegravenge Ne Nuka egravedhi hudꞌi parcaya Kris-tus Jꞌara ne pala mi dhegraveu Yahudi degravengedhegraveu Yahudi boe kahegravei

31De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe ladhe egravedhiparcaya Lamatua egraveegravena na tao Atora Najꞌajꞌi heka ngaa-ngaa do Aadꞌo Dhu legravekeka parcaya egravedhi egraveegravena ka dhu tao pamegraveciAtora Na

4Conto segravemi baki Abraham negravengu pabeꞌa

degravenge Lamatua lula parcaya Ne1 Egravedhi tare conto negraveti Abraham baki

jiꞌi dhegraveu Yahudi Egravedhi bisa teꞌa ngaa negravetinegravengu lula-negraveti dhegraveu bisa pabeꞌa degravengeLamatua lula parcaya Kristus

2 Egravedhi bisa teꞌa segravemi neꞌe ladhe Abra-ham bisa pabeꞌa degravenge Lamatua lula natao jꞌara beꞌa negravengu kahegravei abhu hak hokoa iisi egravetu madha dhegraveu rai-haha Te ngaaegravetumadha Lamatua negravengu bisa boe bhokahegravebꞌa 3 Te dhu suri egravetu Sasuri Lamatuadhu Mola-Megraveci peka naldquoLula Abraham parcaya Ama Lamatua

negraveti egraveegravena ka Lamatua peka naAbraham ne dhegraveu dꞌara mola dhupabeꞌa degravenge Negravengurdquo

4 Dhegraveu sabꞌa tatu abhu gaji Egraveegravena nadoi iia dꞌara boe te ngaa doi dhu lamatuana bꞌae ne gati rui-jꞌajꞌegravera Te segravera sa haknegraveti dhegraveu sabꞌa 5Lamatua ka dhu unuhakho peka na dhegraveu cee dhu parcaya YesusKristus bisa pabeꞌa hari degravenge Ne masika uru egraveegravena dhegraveu ne tao sala aa pahaeboe Lamatua Abhu boe jꞌara egraveci sa dhudhegraveu bisa adꞌu-ue ho pabeꞌa ngiꞌu negravengudegravenge Lamatua Te dhegraveu hudꞌi parcayauuru ku Yesus Kristus heka Lamatua pekana negravengu dhegraveu dꞌara mola aa Lamatuasegravemi nare ne

6 Dhegraveu aae Daud peka kahegravei na dꞌaradhegraveu karegravejꞌe-karae ropa Ama Lamatuapeka na dhegraveu se dhu dꞌara mola masi karegravengu tao boe ngaa-ngaa Te Daud suri na7 ldquoMasi ka dhegraveu se sisu Atora Lamatua

te ngaa Na saku eele sasala-sasigo siNegraveti egraveegravena ka regravengu oto titu

kegravenaDhegraveu dhu tao bhabhelu

Lamatua pabhegravelu eele sasala si8 Te ladhe Lamatua paꞌiga heka sasala

dhegraveuna dhegraveu segravera oto tareꞌardquo

9 De ele boe miu pangee na dhodhokadhegraveu Yahudi dhu suna di dhu bisa otoho ra pabeꞌa degravenge Lamatua si Aa dhegraveu

330 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 64 Galati 320 43 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 156 Galati 36 48 LiiSodꞌa Koa-Kio 321-2

Roma 410 248 Roma 51suku leo dhu suna boe bisa boe si AadꞌoNgangee segravemi segravera sala Negraveti egraveegravena kajiꞌi dhu peka mema-mema le lula Abra-ham parcaya Lamatua ka Lamatua cap nedhegraveu dꞌara mola dhu pabeꞌa degravenge Negravengu10 Lodꞌo mia Lamatua cap Abraham segravemiegraveegravena Lodꞌo dhu na suna le do dhae Dhumola-mola nuka legraveke lodꞌo dhu na sunamegraveka

11 Tareꞌa Lodꞌo Abraham suna megravekaAma Lamatua cap nare le negravengu dhegraveudꞌara mola dhu pabeꞌa degravenge LamatuaNegravebhu ku heka na suna kegravena ho jꞌajꞌitadha na negravengu jꞌajꞌi le dhegraveu dhu legravekaLamatua Degravenge segravemi egraveegravena ka Abrahamjꞌajꞌi dhegraveu oti jꞌara hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhuparcaya Lamatua Te Lamatua segravemi naredhegraveu dhu parcaya ho ra pabeꞌa degravengeLamatua masi ka ra suna do aadꞌo12 Abraham bhoke jꞌara kahegravei hia egravedhidhegraveu Yahudi dhu suna le Lula boe negravetiegravedhi suna te ngaa lula egravedhi parcaya Kris-tus sama segravemi Abraham parcaya Lamatualodꞌo dhu na suna megraveka

Ladhe egravedhi legraveka Ama Lamatua egravedhi segravemitare ngaa dhu Na pajaji

13 Ama Lamatua dhu paꞌegraveki pajaji degravengeAbraham degravenge ana-egravepu na peka nanegravebhu-negravebhu rai-haha kateme jꞌajꞌi mipusaka regravengu Lamatua pajaji segravemi egraveegravenalula Abraham parcaya Ne aa Lamatua capne dhegraveu dꞌara mola dhu pabeꞌa degravenge NeTe ngaa Lamatua pajaji boe segravemi egraveegravenaladhe dhoka Abraham tao madhutu AtoraLamatua

14 Te ladhe dhegraveu dhu madhutu dhokaAtora Lamatua di bisa segravemi rare pusakadhu Lamatua moa sasoa na parcaya miLamatua parcuma di Aa lii pajaji Lamatuaegraveegravena guna boe ngaa-ngaa 15 Egravetu era miaabhu Atora Lamatua egravetu egraveegravena kahegravei dhegraveusisu Atora egraveegravena Aa ladhe dhegraveu sisu AtoraLamatua na Lamatua nasa hegraveia Na hukusi Aa ladhe Atora Lamatua aadꞌo tatudhegraveu sisu boe

16 Negraveti egraveegravena ka egravedhi hudꞌi parcaya kuLamatua Egraveegravena ka dhu risi eele negraveti aaꞌi-aaꞌi Te Lamatua dꞌegravei padꞌelo degravenge mola-mola dꞌara hua iia Nami dhegraveu dhu parcayaNe Aa ladhe egravedhi legraveka Ne sama segravemiAbraham tatu egravedhi abhu ngaa dhu Na

moa masi ka egravedhi dhegraveu Yahudi dhu taomadhutu Atora Na do aadꞌo De egravedhi aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Ne sama segravemi ana-egravepuAbraham 17 Lamatua dhu peka tegraveke leegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Na aku Negravenguna ldquoJaꞌa adꞌu-ue segravena ka egraveu jꞌajꞌi begravei-bakinegraveti suku ae-aerdquo Abraham parcaya AmaLamatua Negravebhu-negravebhu ka Ama Lamatuataopajꞌajꞌi liimoaNa Negravengukahegravei dhupa-mamuri hari dhegraveumadhe Lamatua dhokapadhai lii di ka ngaa-ngaa dhu aadꞌo jꞌajꞌidegravenge

18 Masi ka Abraham degravenge megraveka anate ngaa na legraveka Ama Lamatua aa tataeLamatua tao madhutu lii pajaji Na Negravetiparcaya egraveegravena ka Lamatua tao ne jꞌajꞌi mildquobegravei-baki negraveti suku ae-aerdquo Egraveegravena nukasegravemi dhu suri egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megravecina ldquoAna-egravepu ae-ae begraveli-camegravedꞌa mai negravetiegraveurdquo 19 Abraham legraveka egravera Lamatua masika neꞌa negravengu dhu heka bhora le umurdhu cangasu tegraveu kegravena Era ana negraveti Saradhu begravedho megraveno le aa na heka dꞌai selile 20 Te ngaa lalegraveka Abraham kuraboe ho pangee na Lamatua bisa boe taomadhutu lii padadha Na Parcaya na asatabha egravera mi Lamatua aa na dedꞌe pad-edha kolongara Lamatua 21Abraham legravekatareꞌa-reꞌa ngaa dhu Lamatua padhadhale Negravengu bisa tao 22 Negraveti egraveegravena ka AmaLamatua cap Abraham peka na dhegraveudꞌara mola dhu pabeꞌa degravenge Negravengu

23 Sasuri Mola-Megraveci Lamatua peka naLamatua ige boe segravemi egraveegravena hia Abrahammesa na 24 te ngaami egravedhi kahegravei Te ladheegravedhi parcaya Lamatua Na cap egravedhi kahegraveidhegraveu dꞌara mola dhu pabeꞌa degravenge NeLamatua ka dhu pamamuri hari Kegravetu egravedhiYesus negraveti mamadhe Na 25 Yesus madhelula egravedhi adꞌu-ue sasala-sasigo Hegraveia Namamuri hari ho bhoke jꞌara segravena ka egravedhibisa pabeꞌa hari degravenge Ama Lamatua

5Dhegraveu bisa pabeꞌa hari degravenge Ama

Lamatua sadꞌi dhoka ra parcaya Yesus Kristus1 De lula egravedhi parcaya Ama Lamatua

negraveti egraveegravena ka Na cap egravedhi dhegraveu dꞌaramola Hegraveia dꞌara egravedhi jꞌajꞌi mola-megravecihia Lamatua lula Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus dhu Lamatua pua mai bhoke jꞌara

411 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1710 413 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 174-6 2217-18 Galati 329 414 Galati318 416 Galati 37 417 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 175 418 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 155 419Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1717 425 Yesaya 534-5

Roma 52 249 Roma 517ho egravedhi bisa padame degravenge Ama Lamatua2 Kristus padꞌelo dꞌara hua iia Na mi egravedhilula egravedhi parcaya le Negravengu Negraveti egraveegravena kadꞌara egravedhi jꞌajꞌi egravera Aa dꞌara egravedhi karaekahegravei lula teꞌa na begraveli-camegravedꞌa Lamatuaneo dedꞌe egravedhi segravena ka teꞌa megraveu dadedhaNa

3 Masi ka egravedhi abhu rupa-rupa sasusate ngaa dꞌara egravedhi karejꞌe-karae taruu Teegravedhi teꞌa na jꞌegravera uuru ku heka bisa tahadegravenge egravera risi hari 4 Ladhe egravedhi egravera kaegravetu dꞌara jꞌajꞌegravera egraveegravena ka dhu tao egravedhimanahu boe aa mamuri egravedhi pakarejꞌedꞌara Lamatua Ladhe egravedhi mamuri segravemiegraveegravena egraveegravena ka dhu paꞌegravera parcaya egravedhipeka na pe Lamatua neo padꞌelo dꞌara huaiia Na mi egravedhi 5 Ladhe lalegraveka egravedhi asa egraverasegravemi egraveegravena egravedhi makae boe Te Lamatuadhu bagi le hia egravedhi Roh Na dhu Mola-Megraveci segravena ka egravedhi teꞌamegraveu na Negravengudhusue egravedhi titu kegravena

6 Negravengu padꞌelo sasue Na segravemi neꞌeka ropa egravedhi mampu boe pabeꞌa degravengeLamatua teꞌa boe na Lamatua dhu puaKristus madhe pala egravedhi Te ngaa egravedhidhu mamuri pusi-pahae boe LamatuaLamatua pili lodꞌo dhu legraveke segravena ka taoaaꞌi-aaꞌi segravera 7 Pangee paie-iie ku Tecadhui ku abhu dhegraveu dhu sadia madhe hiaangalai na dhu dꞌara mola Ele boe abhudhegraveu cahagꞌe dhu sadia madhe ho sorudhegraveu dꞌara beꞌa 8 Te ngaa Ama Lamatuapadꞌelo le sasue Na ae-ae mi dedha egravedhiLula lodꞌo egravedhi mamuri egravetu dꞌara sasalaera Kristus madhe le gati egravedhi

9 Ama Lamatua cap egravedhi dhegraveu dꞌaramola dhu pabeꞌa degravenge Ne lula Kristuspasuti raa Na segravena ka madhe gati egravedhiAa te ngaa ladhe dhegraveu ue sasala Lamatuanasa Te ngaa negraveti mamadhe Kristus egravedhidhu tao sala abhu heka huku

10 Uru egraveegravena egravedhi pamusu degravengeLamatua Te ngaa Ana Ama Lamatuamesa Na madhe ho cuhi dꞌara Lamatuasegravena ka egravedhi bisa padame degravenge LamatuaDe limuri ne egravedhi pamusu heka te ngaapabeꞌa hari le Risi-risi hari Kristus dhumamuri hari le pe dꞌai lodꞌo egravele rai-hahane Na hia egravedhi mamuri segravena ka egravedhi bakulegraveke hahuku 11 Mesa boe egraveegravena di Dꞌaraegravedhi bisa karae peka na ldquoLamatua nededha risi eelerdquo lula egravedhi paꞌegraveki degravengeNe Egravedhi bisa jꞌajꞌi dhegraveu unu Na lula Kegravetuegravedhi Yesus Kristus madhe le pala egravedhisegravena ka egravedhi padame degravenge Ama Lamatua

Ladhe egravedhi pasoro Adam degravenge Kristusabhu dhu sama aa abhu dhu sama boe

12 De karegravei negraveti uuru egraveegravena ka Adam kadhu tao uru sasala-sasigo Negraveti egraveegravena kaAma Lamatua hia boe ne mamuri taruuHegraveia karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha ne madhutu adꞌu-ue sasalakahegravei egraveci egraveegravena ka degravenge negravengu Aa lularegravengu tao sala sama segravemi Adam ka regravenguaaꞌi-aaꞌi ra hudꞌi madhe ku nuka segraveminegravengu kahegravei 13Uru-uru segravera lodꞌo AmaLamatua papuru megraveka Atora Na dhegraveu taole sasala dhu pale-legraveme le rai-haha ne Tengaa lula degravenge megraveka Atora ka abhu boedhu ige sasala-sasigo dhegraveu segravera 14 Mulainegraveti Adam toke dꞌai Musa segravemi rare AtoraLamatua egraveegravena dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tatu madheMasi ka regravengu sisu boe paredha Lamatuadhu pangegravedꞌu mi Adam te ngaa ra taorupa-rupa sasala Negraveti egraveegravena ka regravenguhudꞌi madhe ku nuka segravemi Adam

Ladhe egravedhi pasoro Adam degravengeLamatua Yesus abhu dhu sama aa abhudhu sama boe Te Adam egraveci egraveegravena ka degravengerupa dhu pajꞌujꞌu asa raropa Yesus dhubegraveli-camegravedꞌa egraveegravena cegraveu mai 15 Te ngaasasala Adam sama boe degravenge babeꞌa dhuYesus hia egravedhi Te dhegraveu egraveci nuka Adamsisu paredha Lamatua Negraveti egraveegravena ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra hudꞌi madhe ku Te ngaa Dhegraveuegraveci hari nuka Yesus Kristus tao rupa-rupa babeꞌa hia mi egravedhi aa pamata boedhegraveu bꞌala babeꞌa Na Negraveti tatao ca Dhegraveuneꞌe ka padꞌai mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra te AmaLamatua dꞌegravei tao beꞌa hia egravedhi 16 DhuAma Lamatua pangegravedꞌu mi egravedhi sama boedegravenge sasala dhu Adam tao egraveegravena RopaAdam tao sasala Ama Lamatua pamaꞌegravetelii langu peka na ldquoEgraveu sala De egraveu hudꞌiabhu hukurdquo Te ngaa masi ka dhegraveu uesasala ae titu kegravena Ama Lamatua dhuparisa mamuri dhegraveu aaꞌi-aaꞌi neo padꞌelodꞌara hua iia Na era aa pamaꞌegravete na ldquoEgraveusala boe De egraveu bebas le aa mu abhu hekahuku Mai segravena ka pabeꞌa hari degravenge Jaꞌardquo17 De ca dhegraveu nuka Adam dhu tao sala aasisu paredha Lamatua Negraveti egraveegravena ka limurine dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi madhe ku Te ngaaDhegraveu egraveci hari nuka Yesus Kristus dhu taobeꞌa Lula tatao Na dhu beꞌa egraveegravena ka egravedhibisa pabeꞌa hari degravenge Lamatua Egraveegravenanuka segravemi megravedha egraveci dhu Na hia iia dꞌarami egravedhi Na neo hia egravedhimamuri dhu legravekesama segravemi egravedhi jꞌajꞌi angalai Dhegraveu Aae

512 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 36

Roma 518 250 Roma 61418 De negraveti ca dhegraveu dhu adꞌu-ue sasala

na bhoke jꞌara ho Ama Lamatua babegravegeeele dhegraveu aaꞌi-aaꞌi negraveti madha Na Aanegraveti ca Dhegraveu leo hari dhu tao jꞌara dhulegraveke Na bhoke jꞌara ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisapabeꞌa hari degravenge Lamatua segravena ka ma-muri mola degravenge Ne 19 Madhutu aꞌabhujaꞌa segravemi neꞌe Adam ne ca dhegraveu dhudꞌegravei boe nanene Lamatua ka sisu paredhaLamatua Aa dhegraveu ae kahegravei madhutu taosasala sama segravemi Adam Aa Yesus ne caDhegraveu dhu nanene Lamatua ka tao mad-hutu dadꞌegravei Lamatua Negravengu ka dhu bhokejꞌara segravena ka dhegraveu ae bisa pabeꞌa haridegravenge Lamatua

20 Ama Lamatua papuru Atora Na reMusa ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa megraveu mia dhusala Te ngaa egravetu mia-mia sasala dhegraveuasa tabha ae Egravetu egraveegravena kahegravei Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na ae risi hari 21Uruegraveegravena bhabhelu egravetu dꞌara dhegraveu abhu koasadhu uri regravengu toke ra tao sasala dhu negravetimamadhe Te ngaa limuri ne jꞌara beꞌadhu Kegravetu egravedhi Yesus Kristus tao egraveegravenaAma Lamatua pake ho padꞌelo dꞌara hua iiaNa mi egravedhi Aa jꞌara beꞌa ne degravenge koasasegravena ka ator egravedhi kahegravei hegraveia egravedhi bisapabeꞌa degravenge Ama Lamatua aa mamurimola taruu degravenge Ne

6Egravedhi hudꞌi tegraveke eele sasala-sasigo ho ma-

muri madhutu dadꞌegravei Lamatua1 De egravedhi peka ngaa hari Ele boe miu

pangee na ldquoAma Lamatua pabhegravelu eelele sasala egravedhi lula dꞌara hua iia Na Negravetiegraveegravena ka hudꞌi laa egravedhi tino tao sala segravenaka Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na risihari mi egravedhirdquo 2 Aadꞌo segravemi egraveegravena Legravekeboe ladhe egravedhi tao sala taruu Te egravedhi dhupamaꞌegravete tare le peka na egravedhi tegraveke eeleaaꞌi le sasala-sasigo egravedhi Lula egravedhi paꞌegravekiheka degravenge bhabhelu-katubꞌa egraveegravena nukasegravemi egravedhi dhu madhe le Te dhegraveu dhumadhe le bisa heka tao sala si Ladhe egravedhimadhe le tasamia hari egravedhi bisa mamuriadꞌu-ue sasala Bisa boe sina ma

3 Ele boe miu meꞌa boe na ropa saraniegravedhi egraveegravena jꞌajꞌi tadha na egravedhi tegraveke eele lemamuri dhui ho abhu mamuri hiu nukadhupaꞌegraveki degravengeYesus Kristus Egraveegravena samasegravemi egravedhi madhe le palere-lere degravenge Ne4 Lodꞌo Kristus madhe ra padhane Ne Aalodꞌo ra sarani egravedhi egraveegravena nuka segravemi egravedhi

madhe kahegravei tegraveke eele mamuri dhui hegraveiara padhane egravedhi De Ama Lamatua pakekoasa Na dhu kapai aae egraveegravena ho pama-muri hari Kristus negraveti mamadhe Na AmaLamatua dꞌegravei ladhe egravedhi segravemi tare koasaNa kahegravei ho mamuri hari jꞌajꞌi dhegraveu dhuhiu

5 Te egraveegravena sama segravemi egravedhi madhe paleredegravenge Yesus De egravedhi dhu paꞌegraveki degravenge Netatu begraveli-camegravedꞌa egravedhi mamuri hari negravetimamadhe sama segravemi Negravengumamuri hari

6 Uru egraveegravena egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu dhu taorupa-rupa sasala Te ngaa mamuri egravedhidhu dhui egraveegravena madhe le egraveci egraveegravena kadegravenge paku pamadhe egravedhi egravetu ajꞌu palolo-palegravebha palere-lere degravenge Kristus Limurine bhabhelu egravetu dꞌara egravedhi degravenge hekakoasa ho uri egravedhi Limuri ne egravedhi aadꞌoheka egravetu dꞌara aꞌegraveki segravena ka tao hari sasalaTe egravedhi segravemi heka egravenu dhu degravenge boe hakho pili neo tao ngaa 7 Ladhe dhegraveu dhumadhe le negravengu bebas le si Abhu hekangaa egraveci sa laka-seti ne ho adꞌu-ue harisasala

8 De lula egraveegravena nuka segravemi egravedhi madhele palere-lere degravenge Kristus na egravedhi par-caya peka na begraveli-camegravedꞌa egravedhi mamuritaruu degravenge Ne kahegravei 9 Egravedhi teꞌa nalula Yesus Kristus mamuri hari le negravetimamadhe Na de Negravengu bisa heka madhehari Te abhu boe egraveci sa dhu degravenge koasaho pamadhe hari Ne 10Na madhe ca tegravekaegraveegravena ka ho segi koasa negraveti sasala Te ngaalimuri ne Na mamuri ho pakabꞌua AmaLamatua

11 Miu hudꞌi tao ku iisi segravemi egraveegravena Nukasegravemimiu dhumadhe le negraveti egraveegravena ka sasaladegravenge heka koasami dedhamiu De limurine miu hudꞌi mamuri ku ho pakabꞌua AmaLamatua lula miu dhu paꞌegraveki le degravengeYesus Kristus

12 Bhabhelu egravetu dꞌara egraveu dhu degravengekoasa Baku soro tegraveke bhabhelu egraveegravena atoregraveu ka egraveu dhoka madhutu dadꞌegravei ngiꞌu aaesegravena ka egraveu tao bhabhelu-katubꞌa Te egraveegravenana ngiꞌu aae egraveu madhe 13Aa baku soro isiegraveu segravena ka tao jꞌara dhu legraveke boe te egraveegravenasala kahegravei Te ngaa pangegravedꞌu mamuri egraveumi Ama Lamatua di segravena ka Negravengu ka dhuuri mamuri egraveu Sama segravemi egraveu dhu madhele ka mamuri hari De pake la mamuriegraveu kateme aaꞌi segravena ka tao jꞌara dhu legravekesegravera hia mi Lamatua 14 Baku soro tegravekesegravena ka sasala ator miu sama segravemi sasala

64 Kolose 212

Roma 615 251 Roma 75ka dhu jꞌajꞌi lamatuamiu De limuri nemiuhudꞌi mamuri madhutu ia ka atora Musasegravena ka pabeꞌa hari degravenge Ama LamatuaTe miu dhu mamuri mola le lula Lamatuadhu padꞌelo le dꞌara hua iia Na mi miu Delimuri ne dꞌara hua iia Lamatua ka dhu urimamuri miu

Egravedhi nuka segravemi egravenu dhu sabꞌa madhutudadꞌegravei Lamatua

15 De tasamia Ele boe miu ngee naldquoEgravedhimadhutu ia ka atoraMusa ho pabeꞌahari degravengeAmaLamatua Dehudꞌi laa egravedhitao sala taruu di Te Lamatua neo padꞌelodꞌara hua iia Na era mi egravedhirdquo Miu pangeesegravemi egraveegravena ka si Jaꞌa pasanegravedꞌe egraveegravena nasale

16 Jaꞌa kore upama negraveti egravenu degravengelamatua na Ladhe miu soro ngiꞌu mi hosabꞌa hia dhegraveu egraveci na miu hudꞌi naneneaa sabꞌa madhutu dadꞌegravei na Te negravenguegraveegravena kegravetu miu aa miu jꞌajꞌi egravenu na Segravemiegraveegravena kahegravei miu bisa pili neo madhutumia Te miu bisa pili segravena ka adꞌu-uesasala hegraveia miu jꞌajꞌi mi egravenu negraveti sasalane Te ngaa ladhe miu pili segravemi egraveegravena miutao iisi mi pacegraveri negraveti Ama Lamatua Domiu bisa pili tao dhu legraveke degravenge jꞌajꞌi egravenudhu tao madhutu ngaa dhu Lamatua puami Ladhe pili segravemi egraveegravena miu bisa pabeꞌadegravenge Ne

17Uru egraveegravenamiu soro tegraveke segravena ka sasalauri miu te ngaa limuri ne miu nanenedꞌara iiki miu segravena ka tao madhutu ngaadhu dhegraveu sarani ajꞌa-nori miu Negraveti egraveegravenaka jaꞌa manegravengi makasi mi Lamatua 18 TeLamatua dhu patalale le miu negraveti koasasasala toke sasala segravera uri heka miu Delimuri ne jꞌara dhu legraveke ka dhu uri miu

19 Jaꞌa peka neꞌe pake conto dhu jꞌajꞌibegraveli-begraveli negraveti lamatua degravenge egravenu segravena kamiumeꞌamalai ngaa dhu jaꞌa peka-padhaiUru egraveegravena miu hia ngiꞌu miu jꞌajꞌi egravenu segravenaka tao sala dhu pakajꞌalu miu madhutuatora Musa Te ngaa limuri ne miu hudꞌihia ngiꞌumiu jꞌajꞌi egravenu dhumeꞌa dhoka taodhu beꞌa di dhu hia miu jꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci egravetu madha Ama Lamatua

20 Uru egraveegravena ropa miu dhoka nanene aatao madhutu dadꞌegravei sasala miu moꞌo boenanene aa tao dhu legraveke 21 De jaꞌa neokaregravei segravemi neꞌe Miu abhu ngaa dhu beꞌanegraveti tatao miu segravera Aadꞌo sina ma Aate ngaa ngaa dhu miu abhu segravera tao miumiꞌe makae di Lula miu tao sala segravemi

egraveegravena ka dhumiu abhu nuka Lamatua sorokabodho mi miu

22 Te ngaa limuri ne Ama Lamatua pata-lale eele le miu negraveti lamatua uru egraveegravena demiu parluu ia ka tao sasala De neꞌe nemiu hudꞌi jꞌajꞌi ku dhegraveu sabꞌa negraveti AmaLamatua Legravepa lodꞌo limuri pe miu jꞌajꞌimola-megraveci hia Ne aa abhu mamuri mola-megraveci dhu dꞌai mia-mia 23 Te ropa egravedhitao sasala Lamatua tule eele egravedhi toke dꞌaimia-mia Egraveegravena ka dhu egravedhi abhu Egravedhimadhe kegravena Te ngaa Ama Lamatua bhokele jꞌara egraveci hia egravedhi Te Na neo hia iia egravedhimamuri mola dhu maꞌegravete boe Egravedhi abhumamuri egraveegravena ladhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unuKegravetu egravedhi Yesus Kristus

7Ladhe dhegraveu madhe le atora huku degravenge

heka hak1Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo padhai lii degravenge

miu dhu meꞌa megraveu atora huku segravera Segravemineꞌe ka ladhemiumamuri era atora hukudegravenge hak ho ator miu Te ngaa ladhe miumadhe le atora huku degravenge heka hak mimiu

2 Jaꞌa kore pakasame negraveti atora dhegraveuegravemu-kamali Ladhe dhegraveu bhegraveni egraveci leo leegravemu degravenge mone egraveci na madhutu atorahuku dua ra jꞌajꞌi dhegraveu egravemu-kamali tokemadhe Te ngaa ladhe dhegraveu mone madheuuru bhegraveni balu ne paꞌegraveki heka degravengeatora deo na Negravengu bisa hari leo-egravemu3Te ngaa ladhe bhegraveni ne leo hari egravemu lodꞌodhegraveu egravemu na mamuri era negravengu bersinaTe ngaa ladhe dhegraveu egravemu na madhe leatora negraveti laleo egravemu legraveke heka negravenguBhegraveni ne jꞌajꞌi dhegraveu kalora iisi De ladhenamadhegravedi hari degravenge dhegraveu leo madhutuatora negravengu bersina boe

4 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge miu dhegraveu par-caya Segravemi neꞌe Kristus madhe le Egraveegravenanuka segravemi miu madhutu madhe degravenge Nekahegravei hegraveia tegraveke eele mamuri miu dhudhui Ka atora huku legraveke heka mi miuLimuri ne atora huku legraveke heka miu tengaa mamuri miu paꞌegraveki degravenge Kristusdhu mamuri hari negraveti mamadhe Na Egraveegravenacakaraa degravenge bhegraveni balu dhu leo hariegravemu Ngaa-ngaa tao boe De limuri ne aaꞌi-aaꞌi dhumiu adꞌu-ue segravera hia mi Lamatua

5 Te uru egraveegravena egravedhi tao dhoka madhutudadꞌegravei ngiꞌu aae egravedhi di Lula egravedhi teꞌaatora egraveegravena ka dhu hia egravedhi sisu atora segraveraho tao jꞌara-jꞌara dhu legraveke boe De sasalaegravedhi segravera ka dhu tao Ama Lamatua soro

Roma 76 252 Roma 723kabodho mi egravedhi 6 Uru egraveegravena egravedhi hudꞌitao madhutu ku atora Te ngaa limuri neatora ne legraveke heka egravedhi dhu tegraveke eele lemamuri dhu dhui Madhutu dadꞌegravei jꞌaradhui na Atora Musa dhu suri egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci egraveegravena dhu egraveki tegraveke egravedhiTe ngaa madhutu dadꞌegravei jꞌara hiu na egravedhipaꞌegraveki heka degravenge atora egraveegravena Te RohLamatua ka dhu uri egravedhi Negraveti egraveegravena kalimuri ne egravedhi sabꞌa dhoka hia Lamatua

Atora Musa pajꞌujꞌu bhabhelu egravetu dꞌaraegravedhi

7 De egravedhi neo peka ngaa Neo peka naldquoAtora dhu Lamatua hia re Musa ne salardquoAadꞌo Te ladhe jaꞌa keꞌa megraveu boe atorane tatu jaꞌa bisa boe keꞌa jꞌara-jꞌara dhulegraveke boe egravetu dꞌara jaꞌa Nuka segravemi abhuatora dhu peka na ldquoMage dꞌara neo meremegravedha-panyau dhegraveurdquo Te ngaa degravenge jꞌaratasamia ka jaꞌa bisa keꞌa na dꞌara neosegravemi egraveegravena sala ladhe keꞌa boe atora egraveegravenaBisa boe 8 Te ngaa lula abhu atora dhupeka segravemi egraveegravena egraveegravena nuka segravemi jꞌara-jꞌarabhelu egravetu dꞌara jaꞌa segravena ka jaꞌa neo korerupa-rupa megravedha-panyau dhegraveu Ladhedegravenge boe atora dhu kai sasala na abhuboe koasa ho ator dhegraveu

9 Egravetumamuri jaꞌa uru egraveegravena jaꞌa keꞌamegraveumegraveka dadꞌegravei negraveti Atora Lamatua Negravebhu-negravebhu ku heka keꞌa kegravena Negraveti egraveegravena kajaꞌa mulai maseꞌa na jaꞌa sisu le Atorasegravera ka adꞌu-ue sasala De hua negraveti sasalaegraveegravena ka jaꞌa hudꞌi madhe ku 10Hegraveia dꞌarajaꞌa roe bhilu te keꞌa na jaꞌa mesa kubisa boe pabeꞌa jaꞌa degravenge Lamatua ladhetao madhutu dhoka Atora Na De pantasladhe jaꞌa abhu nanasa negraveti Lamatua nukahuku madhe egraveegravena lula jaꞌa sisu le AtoraNa Aa te ngaa Lamatua hia atora ne segravenaka dhegraveu bisa mamuri dhu legraveke Te ngaabagi jaꞌa Atora ne ka dhu paꞌele iie jaꞌaka Lamatua soro kabodho mi jaꞌa 11Atorane mema padꞌelo jꞌara mamuri dhu molaTe ngaa abhubhabhelu dhu subꞌu egravetu dꞌarajaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa tipu hari ngiꞌu jaꞌamesa ku ho pangee na jaꞌa bisa pabeꞌajaꞌa degravenge Ama Lamatua sadꞌi jaꞌa taomadhutu Atora Na Hegraveia egraveegravena nuka segravemiAtora mesa egraveegravena ka dhu tao toke Lamatuamadꞌenge degravenge jaꞌa

12 De ladhe deo na dhegraveu peka na ldquoAtoradhu Lamatua hia re Musa egraveegravena salardquo najaꞌa dhaa na ldquoAadꞌo Atora Lamatua ne

mola-megravecirdquo Aa paredha aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌaraAtora ne mola-megraveci legraveke aa beꞌa kahegravei

13 Ele boe miu pangee na Atora ne kadhu tao Lamatua soro kabodhomi jaꞌa doAadꞌo Te masi ka jaꞌa keꞌa Atora segravera tengaa jaꞌa nanene taruu bhabhelu egravetu dꞌarajaꞌa negraveti egraveegravena ka jaꞌa tao sala De negravetisasala jaꞌa egraveegravena ka Lamatua soro kabodhomi jaꞌa Atora ne mema beꞌa te egraveegravena kadhu padꞌelo jꞌara-jꞌara bhelu-katubꞌa dhutao egravedhi pacegraveri negraveti Ama Lamatua Deropa Lamatua padꞌelo jꞌara mamuri dhulegraveke Atora egraveegravena ka dhu peka paledꞌa nabhabhelu egravetu dꞌara egravedhi egraveegravena beꞌa boe

Babeꞌa degravenge bhabhelu patula-pajukuegravetu dꞌara egravedhi

14 Egravedhi teꞌa na Atora dhu Lamatuapangegravedꞌu re Musa puru mai negraveti RohLamatua Te ngaa jaꞌa ne dhoka dhegraveu rai-haha biasa di dhu degravenge dꞌara dhu egraveraboe Hegraveia jaꞌa nanene jꞌara-jꞌara bheluegravetu dꞌara jaꞌa toke jaꞌa manahu asa dꞌarasasala Egraveegravena nuka segravemi sasala dhu jꞌa-jꞌi lamatua jaꞌa aa jaꞌa jꞌajꞌi mi egravenu negravetisasala 15 Pamalaa jaꞌa Jaꞌa keꞌa boengaa ka dhu jaꞌa tao Te jaꞌa tao boemadhutu ngaa dhu jaꞌa neo tao Te ngaajaꞌa tao madhutu ngaa dhu jaꞌa dꞌegravei boetao 16 Ladhe jaꞌa tao ngaa dhu jaꞌa neoboe tao jaꞌa mangaku na Atora Lamatuane legraveke 17De jaꞌa boe ka dhu uri ngiꞌu jaꞌaTe bhabhelu dhumuri egravetu dꞌara jaꞌa ka dhuuli jaꞌa

18 Jaꞌa keꞌa le na abhu boe jꞌara dhu beꞌamuri egravetu dꞌara jaꞌa Te jaꞌa ne dhegraveu rai-haha dhu dꞌara karehe Dꞌegravei do dꞌegravei boejaꞌa bisa boe pakaseti iisi segravena ka tao dhulegraveke Jaꞌa dꞌegravei tao dhu beꞌa te ngaa jꞌajꞌiboe 19 Te jaꞌa dꞌegravei tao dhu beꞌa te ngaajꞌajꞌi boe tao Aa koꞌo boe tao dhu bhelute ngaa cegraveku tao 20 De ladhe jaꞌa adꞌu-uengaa dhu koꞌo boe tao egraveegravena mai boe negravetijaꞌa mesa ku te ngaa lula sasala dhu muriegravetu dꞌara jaꞌa

21 Neꞌe ne jꞌajꞌi mi tateꞌa egraveci segravemi neꞌeka masi ka jaꞌa neo tao dhu beꞌa te ngaaabhu bhabhelu dhu palabꞌa egravetu dꞌara jaꞌa22Aa te ngaa madhutu iia-iia egravetu dꞌara jaꞌakarejꞌe titu kegravena ladhe jaꞌa pangee AtoraLamatua 23Te ngaa nuka segravemi abhu koasaegravetu dꞌara jaꞌa dhu paꞌele iie jaꞌa Te jaꞌaneo tao dhu beꞌa te ngaa jꞌajꞌi boe Egraveegravenanuka segravemi koasa bhabhelu egravetu dꞌara jaꞌa

77 Kalua negraveti Masir 2017 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 521 711 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 313 715Galati 517

Roma 724 253 Roma 815

dhu kegravepe nare jaꞌa ho laka-seti madhutune 24 Ira ii kasian ee Jaꞌa ne dhegraveu jꞌegraveraDhegraveu cee ka dhu bisa patabuli jaꞌa negravetikoasa bhabhelu dhumuri egravetu dꞌara jaꞌa nedhu tao Lamatua madꞌenge degravenge jaꞌa

25 Te ngaa malo-malo ka Ama Lamatuaunu Na ka dhu bhoke jꞌara ho patabulieele jaꞌa Jaꞌa manegravengi makasi ae-ae miLamatua lula Kegravetu egravedhi Yesus Kristus bisahia mamuri mi jaꞌa De ladhe jaꞌa mamurimaena dhoka mi ngiꞌu jaꞌa di na jaꞌajꞌegravera Masi ka jaꞌa neo tao madhutu AtoraLamatua te ngaa abhu koasa bhabhelu egravetudꞌara jaꞌa dadugu jaꞌa segravena ka tao taruudhoka bhabhelu-katubꞌa di

8Egravedhi bisa mamuri mola ladhe paꞌegraveki

degravenge Roh Lamatua1 De Ama Lamatua huku boe dhegraveu dhu

paꞌegraveki degravenge Yesus Kristus 2 Te abhudua lii tateꞌa dhu legraveke ka egraveci peka naladhe egravedhi paꞌegraveki degravenge Yesus Kristus RohLamatua hia koasami egravedhi ho bisamamurimola Ka dua peka na abhu bhabheluegravetu dꞌara egravedhi dhu kakegravejꞌi egravedhi ho taosala Aa ladhe egravedhi tao sala Ama Lamatuamadꞌenge degravenge egravedhi Aa ladhe egravedhi abhuRoh Lamatua Na patalale egravedhi negraveti koasasasala

3 Masi ka egravedhi tao madhutu atora Musaegraveegravena bisa boe patabuli egravedhi negraveti koasasasala lula egravedhi se dhoka dhegraveu rai-hahabiasa di dhu tao bhabhelu katubꞌa taruuTe ngaa Lamatua ka dhu bhoke jꞌara TeNegravengu pua Ana Mone mesa Na mai segravenaka jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha biasa sama segravemiegravedhi kahegravei Masi ka egravedhi dhegraveu rai-hahabiasa tao rupa-rupa sasala te ngaa Yesusmesa-mesa Na dhu tao negravedhi boe sasalangaa-ngaa Ngaa hari Negravengu jꞌajꞌi ko-rban ho saku eele sasala-sasigo dhegraveu4Ama Lamatua hia Kristus mai segravena ka Namadhe ho hudꞌi laa egravedhi bisa tao jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu legraveke madhutu Atora Lamatua Kalimuri ne egravedhi tao jꞌara-jꞌara dhu molamadhutu dadꞌegravei Roh Lamatua aa tao hekamadhutu dadꞌegravei dꞌara unu ti

5 Dhegraveu dhu mamuri madhutu dadꞌegraveidꞌara unu ra tao segravemi egraveegravena lula rapangee dhoka jꞌara bhabhelu di Tengaa dhegraveu dhu mamuri madhutu dadꞌegraveiRoh Lamatua regravengu dhoka pangee jꞌara-jꞌara dhu pakarejꞌe dꞌara Roh Lamatua

di 6 Dhegraveu dhu soro tegraveke bhabhelu atorngangee na sama segravemi dhegraveu dhu naneneboe Roh Lamatua nuka segravemi dꞌara negravenguaadꞌo heka degravenge Lamatua Te ngaa dhegraveudhu soro tegraveke Roh Lamatua ator ngangeena mamuri na mola aa dꞌara na mera-milu

7 Dadꞌegravei egravedhi dhegraveu rai-haha ne palabꞌabia degravenge dadꞌegravei Lamatua Hegraveia egravedhi toꞌoboe pahaha iisi ho nanene Lamatua lulaegravedhi mesa ti bisa boe 8 Te dhegraveu dhu sorotegraveke dadꞌegravei ra ator regravengu dꞌegravei do dꞌegravei boeegraveegravena bisa boe pakarejꞌe dꞌara Lamatua

9 Te ngaa miu se dhegraveu dhu mamuribhelu heka madhutu dadꞌegravei dꞌara mi Teladhe abhu Roh Lamatua dhu mamuri egravetudꞌara miu miu tao jꞌara-jꞌara dhu pakare-jꞌe dꞌara Negravengu (Te ngaa ladhe abhudhegraveu dhu Roh Kristus pea boe egravetu dꞌarana negravengu jꞌajꞌi boe dhegraveu unu Lamatua)10Ngiꞌu aae miu begraveli-camegravedꞌa madhe lulasasala dhu miu tao uru segravera Te ngaalula limuri ne Kristus mamuri egravetu dꞌaramiu roh miu mamuri taruu lula AmaLamatua cap le miu dhegraveu dꞌara mola hegraveiamiu pabeꞌa hari le degravenge Ne 11 Te AmaLamatua ka dhu pamamuri hari YesusKristus negraveti mamadhe Na De masi kaegravedhi madhe te ngaa ladhe Roh Lamatuadhu mamuri egravetu dꞌara egravedhi pe Negravengupamamuri hari egravedhi kahegravei Sasoa na Napamamuri egravedhi sama segravemi Na pamamurihari Kristus

Roh Lamatua peka na egravedhi jꞌajꞌi ana-anaAma Lamatua

12 De segravemi neꞌe aꞌari aaꞌi-aaꞌi Egravedhi dhudegravenge kegravelu-gꞌegravetu Mage negraveti kegravelu-gꞌegravetune ho mamuri egravedhi madhutu dadꞌegravei dhegraveurai-haha di te ngaa egravedhi hudꞌi mamurimadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua 13Te ladheegravedhi mamuri madhutu dhoka bhabheluegravetu dꞌara egravedhi di tatu Lamatua soro ka-bodho mi egravedhi aa egravedhi pasae tare hukumadhe Te ngaa ladhe egravedhi soro tegravekeRoh Lamatua palaho koasa sasala egravetu dꞌaraegravedhi egraveegravena na egravedhi heka bisa mamuri dhumola kegravena

14 Dhegraveu dhu nanene Roh Lamatua segravenakaNa ator si na dhegraveu seꞌe ka dhu jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua 15 Ladhe egravedhi soro tegravekeRoh Lamatua ator egravedhi Na tao boe egravedhisegravemi egravenu dhu mamuri dhoka degravenge dꞌaramadhaꞌu di Uru egraveegravena egravedhi mamuri segravemiegraveegravena ka Te ngaa lula egravedhi segravemi tare le Roh

811 1 Korintus 316

Roma 816 254 Roma 832Lamatua ho uri egravedhi egravedhi teꞌa le na egravedhijꞌajꞌi le ana-ana Ama Lamatua Negraveti egraveegravenaka Negravengu dꞌegravei tadegravengi ladhe egravedhi paroaNe ldquoAma Pasuerdquo

16 Dꞌara egravedhi unu ti ka dhu peka na egravedhijꞌajꞌi ana-ana Lamatua Aa Roh Lamatuakahegravei peka segravemi egraveegravena 17 Ladhe egravedhi jꞌa-jꞌi ana-ana Lamatua egraveegravena sasoa na begraveli-camegravedꞌa egravedhi segravemi tare pusaka Na lulaNegravengu jꞌajꞌi Ama egravedhi Aa ladhe Ama hiapusaka mi Ana Na Kristus egravedhi kahegravei segravemipalere-lere degravenge Ne Te ngaa abhu cajꞌara era egravedhi hudꞌi abhu ku jꞌajꞌegravera samasegravemi Kristus kahegravei dhu abhu le jꞌajꞌegraverasegravena ka begraveli-camegravedꞌa Lamatua dedꞌe egravedhipadedha-dedha nuka segravemi Negravengu dedꞌepadedha-dedha le Kristus

Begraveli-camegravedꞌa Lamatua dedꞌe egravedhipadedha-dedha

18 Te ngaa madhutu aꞌabhu jaꞌa jꞌa-jꞌegravera dhu egravedhi pasae neꞌe ne kabꞌua naaadꞌo ladhe pasoro degravenge dadedha dhuLamatua neo padꞌelo mi egravedhi 19Madhutuiia-iia na aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua pa-jꞌajꞌi egravetu dedha-liru degravenge rai-haha dhumate tatae neo regravedhi Na padꞌelo ana-anaNa segravera nuka cee Te Na neo padꞌelodegravenge ra degravenge dꞌara karejꞌe-karae 20 TeAma Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru degravengerai-haha aa degravenge isi ra aaꞌi-aaꞌi segravenaka tao madhutu dadꞌegravei Na Te ngaa ramadhutu boe lula boe dadꞌegravei regravengu tengaa negraveti dadꞌegravei Lamatua te Na huku sisegravena ka paꞌele iie si Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa abhu era maena era 21 Te limurine aaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua pajꞌajꞌi segravera eleiie aa abhu boe jꞌara kalua Te ngaa egraveegravenana Lamatua neo patabuli si segravena ka ra eleiie heka te ngaa regravengu bisa jꞌajꞌi kapai titukegravena madhutu dadꞌegravei Na Lamatua kahegraveineo dedꞌe padedha-dedha ana-ana Na hopatabuli regravengu negraveti dhu ele iie segravera

22 Te egravedhi teꞌa le na abhu jꞌajꞌegravera aeegravetu rai-haha ne Karegravei negraveti uru ka dꞌaidoe neꞌe aaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua pajꞌajꞌisegravera taraa pegravedꞌa dhu ra tatae ho Lamatuatao aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi hiu Egraveegravena nuka segravemibhegraveni dhu taraa kabake pegravedꞌa neo naraiisi 23 Mesa boe rai-haha di dhu tatae tengaa egravedhi kahegravei mate segravemi egraveegravena Masi kaLamatua hia uru le Roh Na mi egravedhi egravedhitaraa dꞌara pegravedꞌa kahegravei Te egravedhi dhu tataemate Ama Lamatua dedꞌe nare egravedhi jꞌajꞌi

ana-ana dhu mola degravenge patabuli ngiꞌuegravedhi aaꞌi-aaꞌi negraveti dhu ele iie

24 Lodꞌo Lamatua hia egravedhi mamuri Napeka kahegravei begraveli-camegravedꞌaNa tao segravemi ngaaTe ngaa limuri ne egravedhi dhu tatae era luladhae jꞌajꞌi megraveka Ladhe egravedhi tegravedhi ka jꞌaraegraveci dhu jꞌajꞌi le egravedhi pamata heka neotegravedhi jꞌara egraveegravena Te dhegraveu parluu hekamate segravena ka regravedhi jꞌara dhu jꞌajꞌi le sinama 25Tengaa ladhe egravedhi dhu tatae honeotegravedhi ca jꞌara dhu dhae jꞌajꞌi megraveka egravedhipaꞌegravera dꞌara taruu

26 Segravemi egraveegravena kahegravei lodꞌo egravedhi mate tae-tae egraveegravena Roh Lamatua ka dhu soru-baraegravedhi lula egravedhi se dhu roe-bhilu aa teꞌaboe sabajꞌa dhu legraveke Te ngaa Roh Lamatuaunu Na ka dhu sabajꞌa gati egravedhi masi kateꞌa dhoka taraa di aa teꞌa boe sabajꞌa pekalii ngaa 27 Ama Lamatua mesa Na ka dhuneꞌa aaꞌi megraveu-megraveu dhu egravedhi neo peka negravetidꞌara egravedhi Negravengu neꞌa ngangee Roh Nakahegravei Negraveti egraveegravena ka Negravengu neꞌa aaꞌi jꞌara-jꞌara dhu Roh Na neo peka ho soru-baraegravedhi Te ngangee Roh Lamatua egraveci egraveegravenaka degravenge ngangee Ama Lamatua mesa NaAa Roh Na dhu sabajꞌa mi Ama Lamatuamanegravengi segravena ka Lamatua soru-bara dhegraveuparcaya segravera Te Roh ne sabajꞌa madhutudadꞌegravei Lamatua

28 De limuri ne egravedhi teꞌa le segravemi neꞌeAma Lamatua tao aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi mi beꞌa hiadhegraveu dhu sue Negravengu Te karegravei negraveti uru kaLamatua dhu ator nare le jꞌara tasamia dhuNa neo tao hia mi regravengu Aa Na paroa leregravengu peka na ldquoMai ka Mai jꞌajꞌi dhegraveuunu Jaꞌardquo 29Lula uru-uru segravera Na tadhe leregravengu aa hagꞌe nare si segravena ka jꞌajꞌi ca ropadegravenge Ana Na nuka Kristus Te Kristus kadhu Ana uuru aa dhu leo segravera jꞌajꞌi mi ariNa 30 Dhegraveu dhu Lamatua tadhe karegravei negravetiuru segravera Na paroa nare le segravena ka jꞌajꞌidhegraveu unu Na Aa regravengu kahegravei dhu uruegraveegravena dhegraveu sala Na tao si jꞌajꞌi dhegraveu molasegravena ka pabeꞌa hari degravenge Ne Aa Na dedꞌesi padedha-dedha

Ama Lamatua sue egravedhi titu kegravena31 De egravedhi peka ngaa hari negraveti jꞌara se

aaꞌi-aaꞌi ra Ama Lamatua dhu bhiri nareegravedhi Aa ladhe segravemi egraveegravena dhegraveu cee dhubisa labꞌa hari egravedhi Abhu boe sina ma32Ama Lamatua taha boe Ana Na Te ngaasoro Ana Na ho madhe jꞌajꞌi korban segravenaka soru-bara egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Lula Ama

815 Markus 1436 Galati 46 817 Galati 45-7 820 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 317-19 823 2Korintus 52-4

Roma 833 255 Roma 98Lamatua taha boe Ana Na egravedhi bisa teꞌana begraveli-camegravedꞌa Na hia iia egravedhi jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa Legraveke si

33 Ele boe miu pangee na abhu dhegraveudhu bisa pegraveci sasala asa dhegraveu dhu Lamatuahagꞌe nare segravera Te ngaa aadꞌo si TeLamatua mesa Na ka dhu cap egravedhi jꞌajꞌidhegraveu mola dhu degravenge heka sasala ho egravedhipabeꞌa hari degravenge Ne

34 Ele boemiupangee na abhudhegraveu eradhu peka na hudꞌi Lamatua huku ku dhegraveudhu Na hagꞌe nare segravera Te ngaa bisa boeTe Yesus Kristus dhu madhe le Risi-risihari Lamatua ka dhu pamamuri hari Nenegraveti mamadhe Na Hegraveia Lamatua dedꞌe Nesegravena ka pamadhegravedi Ne egravetu era dhu kabꞌuarisi re baboa gꞌana Na Aa egravetu egraveegravena Negravenguloe boe sabajꞌa hia egravedhi

35 Ele boe miu pangee na abhu dhegraveudo jꞌara dhu leo dhu bisa tao Kristussue heka egravedhi do Bisa boe Masi kaegravedhi paraga degravenge lii langu do sasusa domanganga-madꞌegraveu do unu boe megravedha-papake do mamadhe-mamopo do dhegraveuneo pamadhe do te ngaa Kristus sue egravedhitaruu Abhu boe egraveci sa dhu bisa pacegraveriegravedhi negraveti sasue Kristus 36 Egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua suri tegraveke peka naldquoDhegraveu loe boe tenge jꞌara neo pamadhe

egravedhilula egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua

Regravengu tao egravedhinuka segravemi kalegravebhodhu ra neo rorordquo

37 De masi ka egravedhi paraga degravenge sasusasegravemi ngaa egraveegravena ka te ngaa egravedhi segi le lulaKristus sue egravedhi titu kegravena

38 Jaꞌa keꞌa megraveu le na abhu boe jꞌaraegraveci sa dhu bisa hagꞌe eele sasue Lamatuanegraveti dedha egravedhi Masi ka egravedhi mamuri doegravedhi madhe do abhu ana pajuu negraveti sorgado dhu regravedꞌu paredha do abhu koasa dolii langu dhu jꞌajꞌi limuri do dhu jꞌajꞌibegraveli-camegravedꞌa do 39 koasa egravetu dedha-lirudo koasa egravetu rai-haha do megravedha leo dhuLamatua tao nare le mdash abhu boe egraveci sa dhubisa pacegraveri egravedhi negraveti AmaLamatua dhukaiNe segravena ka sue ia ka egravedhi Lula egravedhi dhupaꞌegraveki le degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristusdhu Lamatua pua mai

9AmaLamatua hagꞌe nare dhegraveu Israꞌel segravera

1 Egravedhi dhu paꞌegraveki degravenge Kristus padhailii dhu legraveke De jaꞌa monya boe miu Dꞌaraiiki jaꞌa kahegravei peka na Roh Lamatua dhuator dꞌara jaꞌa 2-3 Jaꞌa peka segravemi neꞌeka dꞌara jaꞌa susa Jaꞌa rasa bia lula jaꞌangee kegravedhi dhegraveu-dhegraveu jaꞌa mesa ku Tejaꞌa neo segravena ka dhegraveu jaꞌa dhegraveu Yahudisegravera paꞌegraveki degravenge Kristus kahegravei te ngaa aedhu parcaya boe Negravengu Ladhe segravemi jaꞌadhu bisa bhoke jꞌara hia regravengu jaꞌa sadiamanegravengi ho Lamatua huku jaꞌa segravena kagati si Aa jaꞌa sadia manegravengi kahegravei segravenaka Lamatua hagꞌe eele jaꞌa negraveti Kristus horegravengu bisa paꞌegraveki degravenge Ne 4 Aa te ngaaregravengu se dhegraveu Israꞌel nuka bangsa egraveci dhukalua hua iia titu kegravena Lamatua dhu dedꞌele regravengu se jꞌajꞌi ana-ana Na karegravei negravetikatanga rai ka Na padꞌelo dadedha Na miregravengu Na paꞌegraveki degravenge ra rupa-rupa liipajaji Na pangegravedꞌu si Atora Na Regravenguka dhu reꞌa megraveu pahaha iisi mi Lamatuaaa sabꞌa hia Ne Lamatua dhu pamoa leneo padꞌelo dꞌara hua iia Na mi regravengu5 Dhegraveu Yahudi jꞌajꞌajꞌi ra negraveti begravei-baki jiꞌinuka Abraham Isak degravenge Yakob (dhegraveurare ngara lsquoIsraꞌelrsquo negraveti Yakob) Aa Kristusdhu Lamatua pajaji mema karegravei negraveti uru-uru ka hopuamai egraveegravena jꞌajꞌajꞌi Na negraveti begravei-baki jiꞌi dhegraveu Yahudi kahegravei Kristus neꞌeka Ama Lamatua kahegravei dhu negravedꞌu paredhami aaꞌi-aaꞌi se De legraveke ladhe dhegraveu dedꞌekoa-kio hia Ne toke dꞌai mia-mia Legraveketareꞌa

6 Masi ka abhu dhegraveu Israꞌel ae ka dhusegravemi megraveka Kristus te ngaa dhegraveu bisa boepeka na lii pajaji Lamatua egraveegravena jꞌajꞌi boeBaku ngee na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi negravetibegravei-baki Israꞌel segravera jꞌajꞌi bangsa Israꞌeldhu Ama Lamatua hagꞌe nare ho jꞌajꞌi dhegraveuunu Na 7Nuka segravemi dhegraveu ae-ae jꞌajꞌajꞌi ranegraveti begravei-baki jiꞌi Abraham Te ngaa regravenguaaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi boe ana-egravepu dꞌegravelu Abrahamdhu Ama Lamatua hagꞌe nare Te Lamatuadhu peka le degravenge Abraham aku Negravenguna ldquoAna-egravepu egraveu dhu Jaꞌa tadhe dhokaregravengu dhu jꞌajꞌi negraveti ana mu Isak dirdquo

8 Sasoa na karegravei negraveti uru dꞌai sangeneꞌe ana-egravepu aaꞌi-aaꞌi boe negraveti baki jiꞌi

836 Lii Sodꞌa Koa-Kio 4423 92-3 Dhegraveu Yahudi egraveci egraveegravena ka degravenge bangsa Israꞌel nuka dhegraveu Yahudi dhupea egravetu rai Israꞌel aa dhu egravetu era-era leo kahegravei Te ngaa suku Yahuda sama boe degravenge suku Yahudi Te suku Yahudanuka egraveci negraveti canguru dua suku Israꞌel 94 Kalua negraveti Masir 421 1422 95 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka3222-32 97 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2112

Roma 99 256 Roma 925Abraham dhu jꞌajꞌi ana-ana Ama LamatuaDhodhoka ana-egravepu dhu jꞌajꞌi negraveti lii pajajiLamatua degravenge Abraham di dhu Lamatuatadhe Regravengu ka di dhu jꞌajꞌi ana-anaLamatua dhu legraveke 9 Te Lamatua paꞌegraveki liipajaji degravenge Abraham peka na ldquoPe dꞌaitegraveu mai negravei Jaꞌa legravepa hari mai Lodꞌo egraveegravenadhegraveu egravemu egraveu Sara nara iisi le ana mone cadhegraveurdquo

10 Mesa boe egraveegravena di Te Isak degravengedhegraveu egravemu na Ribka nara iisi ana kajaridua 11-12 Lodꞌo Ribka nara iisi megraveka anana si regravengu se dhae tao megraveka jꞌara dhumola do dhu bhelu Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa Lamatua peka uuru le degravenge Ribkalula-negraveti ana kajari dhu kalua uuru pekana ldquoBegraveli-camegravedꞌa aꞌa ne sabꞌa hia ari nardquoLamatua peka segravemi egraveegravena ho padꞌelo naladhe Negravengu hagꞌe nare le dhegraveu egraveci Negravengudhu neꞌa le neo pake dhegraveu ne segravena katao tasa mera mia Hegraveia Lamatua pili arina jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Lamatua parluuheka pamata ho laladhe ari ne neo taongaa lula Lamatua dhu neꞌa mema le13Te Lamatua dhu peka le egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Na aku Negravengu naldquoJaꞌa pili kore le Yakob

te ngaa Jaꞌa tule eele Esaurdquo14De egravedhi peka tasamia Ele boe cahagꞌe

peka na ldquoLamatua pamaꞌegravete lii langu biacabegraveka dordquo Bisa boe 15Te uru egraveegravena AmaLamatua dhu peka le degravenge Musa naldquoLadhe abhu dhegraveu dhu paraga degravenge

sasusaJaꞌa ka dhu pili neo padꞌelo rasa kasia

mi cee aa Jaꞌa ka dhu pili neobhoke dꞌara Jaꞌa mi dhegraveu dhu Jaꞌapajꞌujꞌu unu Kurdquo

16 De dhegraveu neꞌe rasa boe dꞌara taleoLamatua lula dadꞌegravei negravenguununa do lulatatao unu na Te ngaa lula Lamatua mesaNa ka dhu neo padꞌelo dꞌara taleo Na midhegraveu neꞌe 17 Te egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatua padhai lii degravenge dhegraveu aaeMasir peka na ldquoJaꞌa dedꞌe kore egraveu jꞌajꞌidhegraveu aae lula Jaꞌa neo pake egraveu ho padꞌelokoasa Jaꞌami dhegraveu ae-ae Degravenge segravemi egraveegravenadhegraveu dhu pale-legraveme rai-haha ne bisa koa-kio kolongara Jaꞌardquo

18 De ladhe Lamatua neo padꞌelo rasakasia Na mi dhegraveu egraveci na Negravengu tao Aa

ladhe Na neo tao dꞌara ca dhegraveu adhu segravemihadhu na Negravengu tao segravemi egraveegravena kahegravei

Lamatua bisa padꞌelo rasa kasia Na tengaa Na segravemi nare boe bhabhelu

19 Ladhe segravemi abhu dhegraveu dhu sisu jaꞌapeka na ldquoKegraveri segravemi egraveegravena ladhe Lamatuaneo adꞌu jꞌara egraveci cee ka dhu bisa labꞌa NeAadꞌo sina ma De nga tao ka Negravengu neopegraveci sasala mi dedha egravedhi Egraveegravena adil boerdquo

20 Ladhe abhu dhu pangee segravemi egraveegravenajaꞌa dhaa segravemi neꞌe ka ldquoEgraveu pangee na egraveune cee Egraveu neo padhai lii labꞌa Lamatuadordquo Baku segravemi egraveegravena Te egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci abhudhu suri peka na ldquoLadhedhegraveu tao megravedha egraveci abhu egravetu mia megravedhanekaregravei hari dhegraveudhu taonepekana lsquoNgatao ka egraveu tao jaꞌa segravemi neꞌersquo rdquo 21 Nukasegravemi dhegraveu tao egraveru rai Negraveti rai mea cakahore negravengu degravenge hak tao gꞌala dhukaleꞌe cue segravena ka dhegraveu koa ne Dhegraveu nedegravenge hak kahegravei pake rai mea ca kahorene tao era kaboko maruru egraveci madhutudadꞌegravei na

22 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge Ama LamatuaNegravengu degravenge hak ho tao madhutu dadꞌegraveiNa Negravengu neo padꞌelo mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌina Negravengu nasa aa tule eele bhabhelu-katubꞌa dhu dhegraveu tao Negravengu neo ho dhegraveureꞌa kahegravei na Negravengu unu koasa ae-aeSegravena ka dhegraveu bisa reꞌa Negravengu taha dꞌaradegravenge dhegraveu dhu tao rupa-rupa bhabhelu-katubꞌa Te ngaa mi dhegraveu bhelu-katubꞌadhoka mate lodꞌo di ho ra ele iie aaꞌi23 Lamatua adꞌu-ue jꞌara ne ho pajꞌujꞌu midhegraveu ae na Negravengu neo padꞌelo rasa kasiaNa mi dhegraveu cahagꞌe Regravengu seꞌe ka dhuNa hagꞌe nare mema le segravena ka dedꞌe sipadedha-dedha Aa Na neo segravena ka dhegraveureꞌa na Negravengu mesa Na ka dhu dedha risiaaꞌi 24 Te egravedhi se dhu Na pili nare le hojꞌajꞌi dhegraveu unu Na Egravedhi se cahagꞌe negravetidhegraveu Yahudi aa cahagꞌe hari negraveti dhegraveu leorai kara 25 Uru egraveegravena Lamatua pake dhegraveunegraveti lii padhai Na ngara na Hosea ho suridhegraveu leo rai kara segravera peka naldquoAbhu dhegraveu dhu uru egraveegravena unu boe Jaꞌa

te ngaa Jaꞌa neo paroa kore si nalsquoMiu se dhegraveu Jaꞌarsquo

Aa abhu suku dhu uru egraveegravena Jaꞌa sue boete ngaa Jaꞌa neo paroa kore si na

lsquoMiu se suku dhu Jaꞌa suersquo rdquo 99 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1810 911-12 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2523 913 Meliaki 12-3 915Kalua negraveti Masir 3319 917 Kalua negraveti Masir 916 918 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 77-9 920Yesaya 2916 459 925 Hosea 223

Roma 926 257 Roma 10626 Hosea suri kahegravei na

ldquoEgravetu egraveegravenaegravetu era dhu Lamatua peka degravenge si

nalsquoMiu se jꞌajꞌi boe dhegraveu Jaꞌarsquo

Pe Lamatua dhu Mamuri egraveegravena neo pekadegravenge si aku Negravengu na

lsquoLimuri ne miu jꞌajꞌi le ana-anaJaꞌarsquo rdquo

Na peka segravemi egraveegravena lula Na kasia midhegraveu Yahudi boe segravera

27 Dhegraveu negraveti lii padhai Lamatua egraveci harinuka Yesaya peka negravedhi le lula-negraveti sukuIsraꞌel naldquoMasi ka dhegraveu Israꞌel ca nau-ca nadha

nuka segravemi salae dhasite ngaa begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua patab-

uli regravengu negraveti koasa sasala-sasigora

dhoka dhegraveu ciki di28 Te egraveegravena dꞌai lodꞌo na

ho Ama Lamatua pamaꞌegravete lii langunegraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

sama segravemi dhuNapekamema leTe ngaa Na pamata heka

te Na pamegraveci nare lai-lairdquo29 Lodꞌo uru egraveegravena Yesaya peka le lula-

negraveti dhegraveu Yahudi segravera aku negravengu naldquoEgravedhi oto

lula Ama Lamatua dhu Koasa Risi Aaꞌiegraveegravena

soro tegraveke segravena ka ana-egravepu egravedhi ca-hagꞌe abhu sodꞌa

Te ladhe aadꞌo segravemi egraveegravenana egravedhi se aadꞌo heka le

nuka segravemi dhegraveu kota Sodomdegravenge kota Gomora segraverardquo

Lii Lolo Beꞌa hia suku Israꞌel dhu roꞌo boenanene Lamatua

30 De egravedhi neo peka ngaa Egravedhi neopeka na ldquoDhegraveu dhu Yahudi boe segravera mainegraveti mia-mia Uru egraveegravena regravengu tenge boejꞌara ho pabeꞌa regravengu degravenge Lamatua Tengaa limuri ne ra pabeꞌa le degravenge Ne lulaparcaya Yesus Kristus 31 Te ngaa dhegraveuIsraꞌel segravera neo ae le tenge jꞌara segravena katao madhutu atora Musa ho pabeꞌa regravengudegravenge Lamatua te ngaa jꞌajꞌi boerdquo

32-33 Nga tao ka regravengu bisa boe pabeꞌadegravenge Lamatua Lula regravengudhodhokaneotaomadhutu atora di segravena kaNa segraveminaresi nuka segravemi dhegraveu dhu dꞌara mola te ngaaregravengu parcaya boe Yesus Kristus Hegraveia

regravengu oe segravemi kadhunu sa legraveke ldquohadhukadhunurdquo cue Neꞌe ne ka naneo negravetiSasuri Mola-Megraveci Lamatua dhu peka naldquoLadhe ku sa neꞌe

Te Jaꞌa pamadhegravedi le ca Dhegraveuegravetu ledhe Sion nuka kota

YerusalemDhegraveu ne nuka segravemi hadhu cue

dhu dhegraveu kadhunu legraveke NeTe ngaa cee dhu parcaya Ne

negravengu parluu boe makaerdquoHadhu ne nuka Yesus Te ngaa dhegraveu

Israꞌel tule eele Ne Egraveegravena na sama segravemiregravengu kadhunu ka begravebha lula hadhu deona

101 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo dhegraveu Israꞌel

abhu ngaa Jaꞌa sabajꞌa ho hudꞌi laaLamatua patalale regravengu negraveti koasa sasala-sasigo ra Ladhe jꞌajꞌi ka segravemi egraveegravena dꞌarajaꞌa heka karejꞌe kegravena

2 Jaꞌa bisa peka jꞌara-jꞌara negraveti tataodhegraveu seꞌe regravengu se majꞌegraveni neo mad-hutu Ama Lamatua Masi ka ra majꞌegravenisegravemi egraveegravena te ngaa reꞌa megraveu boe jꞌara dhulegraveke 3 Lula regravengu reꞌa boe jꞌara mamuridhu mola dhu bisa pabeꞌa dhegraveu degravengeLamatua negraveti egraveegravena ka dhegraveu se bhoke jꞌaraunu ra honeo segravekupabeꞌa degravenge LamatuaDegravenge segravemi egraveegravena regravengu roꞌo boe naneneNe

4 Ladhe dhegraveu madhutu dhoka atora disegravena ka Lamatua segravemi nare si na egraveegravena dꞌaimegraveka Negraveti egraveegravena ka Kristus pamegraveci nareaaꞌi megraveu-megraveu le segravena ka egravedhi bisa pabeꞌadegravenge Lamatua Ka limuri ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Kristus bisa pabeꞌa degravengeAma Lamatua

Lamatua neo patabuli dhegraveu aaꞌi-aaꞌi negravetikoasa sasala-sasigo ra

5 Uru egraveegravena Musa padꞌelo le jꞌara egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci segravena ka dhegraveu bisapabeꞌa degravenge Ama Lamatua sadꞌi ra taomadhutu aaꞌi megraveu-megraveu Atora LamatuaNegravengu suri peka na ldquoDhegraveu cee dhutao madhutu aaꞌi Atora ne begraveli-camegravedꞌaregravengu abhu mamuri molardquo

6 Te ngaa Sasuri Mola-Megraveci Lamatuapadꞌelo jꞌara leo peka na dhegraveu bisa pabeꞌadegravenge Ama Lamatua sadꞌi regravengu parcayaYesus Kristus Dhu suri tegraveke na ldquoMagekaregravei peka na lsquoCee ka dhu bisa caꞌe asa

926 Hosea 110 928 Yesaya 1022-23 929 Yesaya 19 932-33 Yesaya 2816 105Atora negraveti Ama-ama Agama 185

Roma 107 258 Roma 1021sorgarsquo rdquo (Egraveegravena nuka segravemi dhegraveu neo caꞌelaꞌe peka degravenge Kristus na egravedhi dhegraveu rai-haha dꞌegravei ladhe Negravengu puru mai segravena kahia mamuri mi egravedhi) 7 Sasuri Mola-Megravecisuri kahegravei peka na ldquoMage karegravei na lsquoCeeka dhu neo puru laꞌe asa dꞌara naraka egravetuera dhegraveu madhe segraverarsquo rdquo (Egraveegravena nuka segravemidhegraveu dhu puru laꞌe ho pacaꞌe Kristus negravetiera mamadhe Na segravena ka hia mamuri miegravedhi)

8 Baku segravemi egraveegravena Te egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci suri na ldquoLii moa negraveti Lamatuaegravetu katanga madha egraveu Te lii moa egraveegravenaabhu le egravetu hegravebꞌa degravenge dꞌara egraveurdquo Liimoa ne dhu egravedhi peka-padhai degravenge dhegraveupeka na ldquoLadhe egraveu neo abhu mamurina hudꞌi parcaya ku Kristusrdquo 9 Ladheegraveu mangaku degravenge hegravebꞌa mu peka naldquoKristus egraveegravena Kegravetu jaꞌardquo aa parcaya egravetudꞌara egraveu na Ama Lamatua pamamurihari le Yesus Kristus negraveti mamadhe Naka Ama Lamatua patabuli egraveu negraveti koasasasala-sasigo egraveu 10 Te ladhe egraveu parcayaKristus degravenge dꞌara kateme Ama Lamatuacap egraveu peka na egraveu dhegraveu dꞌara mola dhupabeꞌa degravenge Ne Aa ladhe egraveu mangakudegravenge hegravebꞌa mu peka na Yesus jꞌajꞌi Kegravetuegraveu Ama Lamatua patabuli egraveu negraveti koasasasala-sasigo egraveu kahegravei 11 Egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua dhu suri peka naldquoCee dhu parcaya Ama Lamatua begraveli-camegravedꞌa naꞌe boe makae lula Lamatuaneo tao jꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu ngaa dhu Napeka nare lerdquo 12 Dhegraveu Yahudi degravengedhegraveu Yahudi boe egraveci egraveegravena ka Beda boeAbhu dhoka Kegravetu egraveci di aa Negravengu ka Kegravetunegraveti suku aaꞌi-aaꞌi Negravengu neo padꞌelodꞌara hua iia Na ae-aemi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumanegravengi bara negraveti Negravengu 13 Te egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci dhu suri na ldquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumanegravengi Lamatua soru-bara si peNegravengu patabuli si negraveti koasa sasala-sasigorardquo

14 Te ngaa tasamia dhegraveu bisa manegravengibara negraveti ca dhegraveu ladhe regravengu dhae par-caya megraveka ne Aa tasamia regravengu bisa par-caya ne ladhe regravengu dhae tadegravengi megravekajꞌaramamuri dhegraveu ne Tasamia regravengu bisatadegravengi lula-negraveti negravengu ne ladhe abhuboe dhegraveu dhu lole degravenge ra 15Aa tasamiaregravengu bisa lole degravenge dhegraveu ladhe abhuboe dhu pua-paleha si Egravetu dꞌara Sasuri

Mola-Megraveci peka na ldquoLadhe dhegraveu regraveti maiLii Lolo Beꞌa mamai dhegraveu seꞌe se beꞌa titukegravenardquo

16 Te ngaa miu kahegravei meꞌa na abhudhegraveu Israꞌel cahagꞌe roꞌo boe nanene LiiLolo Beꞌa Lamatua Te Yesaya ca dhegraveu dhunegraveti lii padhai Lamatua suri peka naldquoLamatua

Dhegraveu seꞌe roꞌo boe legraveka lii moadhu regravengu tadegravengi le negraveti jiꞌirdquo

17 De ladhe neo parcaya Ama Lamatuana hudꞌi nanene uuru ku Lii Holo-Nori NaAa neomeꞌa lii moa Na hudꞌi tadegravengi uuruku lula-negraveti Kristus

18 Jaꞌa karegravei segraveku segravemi neꞌe ele boemiupangee na dhegraveu Israꞌel segravera tadegravengi regravedhimegraveka lula-negraveti Kristus do Tatu ra tadegravengile Nuka segravemi dhegraveu dhu suri tegraveke egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci Lamatua peka naldquoDhegraveu regraveti lii padhai Lamatua dhu palolo

lula-negraveti Lamatua nepale-palegraveme le rai-haha

Lii regravengudꞌai aaꞌi le palegraveme rai-haha toke dꞌai

suu-suu rairdquo19 Jaꞌa neo karegravei hari ca jꞌara ldquoDhegraveu

Israꞌel segravera dhane rare megraveka jꞌara AmaLamatua dordquo Musa ka dhegraveu uru jꞌaradhu suri peka na Lamatua peka mi dhegraveuIsraꞌel segravemi neꞌeldquoJaꞌa neo tao jꞌara egraveci

hia dhegraveu negraveti suku leo segraveraJꞌara ne tao miu tegraveka dꞌara

Aa Jaꞌa neo tao jꞌara egravecihia dhegraveu dhu mi pangee na kahadhu

egravenyuJꞌara ne tao miu kadhi nguturdquo

20 Limuri hari Yesaya suri dhu paledꞌarisi lula-negraveti dhegraveu Yahudi boe dhu pekanaldquoAbhu dhegraveu dhu uru egraveegravena tenge boe Jaꞌa

te ngaa regravengu paraga le degravenge JaꞌaAbhu dhegraveu dhu uru egraveegravena manegravengi boe ho

regravedhi Jaꞌate ngaa Jaꞌa padꞌelo iisi lemi regravengurdquo

21 Te ngaa lula-negraveti dhegraveu Israꞌel segraveraLamatua peka le segravemi neꞌeldquoMegraveda-megraveu ai Jaꞌa dhu pakabhegravele tegraveke

segravena ka tatae mamai dhegraveu Israꞌel asaJaꞌa

Te ngaa roꞌo boe nanene Jaꞌaaa ra dꞌegravei palabꞌa degravenge Jaꞌardquo

108 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3012-14 1011 Yesaya 2816 1013 Yoel 232 1015 Yesaya527 1016 Yesaya 531 1018 Lii Sodꞌa Koa-Kio 195 1019 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3221 1020 Yesaya 651 1021 Yesaya 652

Roma 111 259 Roma 111411

Ama Lamatua rasa kasia mi dhegraveu Israꞌelsegravera

1 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe ele boemiu pangee na ldquoLula dhegraveu Israꞌel roꞌoboe nanene Ama Lamatua negraveti egraveegravena kaNa tule eele le sirdquo Segravemi egraveegravena ka doAadꞌo Te jꞌajꞌajꞌi jaꞌa negraveti regravengu kahegravei Jaꞌane negraveti suku Benyamin Ama Benyaminnuka Yakob Baki na Isak Ama Isakka Abraham dhu jꞌajꞌi begravei-baki negraveti dhegraveuIsraꞌel aaꞌi-aaꞌi 2Ama Lamatua tule eelenegravedhi boe dhegraveu unu Na segravera Regravengu seꞌeka dhu Na tadhe karegravei negraveti uru-uru kaMiu sanegravedꞌe era ngaa dhu suri tegraveke egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci lula-negraveti Elia siElia kaꞌuu-kamuki mi Lamatua lula-negravetidhegraveu Israꞌel segravera hegraveia namanegravengi segravena kaLamatua huku si 3 peka naldquoAma Dhegraveu se pamadhe dhegraveu regraveti lii

padhaidhu Ama pua mai

Ra paꞌele iie le mei korban kahegraveiegravetu era dhu dhegraveu tema pahaha iisi mi

AmaNegraveti dhegraveu regraveti lii padhai Lamatua aaꞌi-aaꞌi

ate dhoka jaꞌa mesa-mesa ku di dhumamuri

Te ngaa regravengu tenge jꞌaraho neo pamadhe jaꞌa kahegraveirdquo

4 Te ngaa Lamatua dhaa peka na ldquoLii egraveuegraveegravena sala Te dhegraveu dhu pahaha iisi mi Jaꞌaabhu pidhu riho dhegraveu era Regravengu se tahadegravenge egravera aa sogo-tagu boe Baꞌalrdquo

5-6 Segravemi egraveegravena kahegravei limuri ne Te dhegraveuYahudi aaꞌi-aaꞌi boe dhu soro kabodho miAma Lamatua Abhu ciki negraveti jiꞌi era dhuLamatua pili nare segravena ka hia mamurilula Na neo padꞌelo dꞌara hua iia Na mijiꞌi lula boe negraveti tatao jiꞌi dhu beꞌa TeladheNegravengu hudꞌi pili nare ku jiꞌi lula tataojiꞌi dhu beꞌa sasoa na Negravengu bisa boepamaꞌegravete segravena ka neo padꞌelo do padꞌeloboe dꞌara hua iia Na mi jiꞌi Ladhe segravemiegraveegravena peka iia ka na lsquoNegravengu padꞌelo dꞌarahua iia Narsquo 7 De lalaꞌe na segravemi neꞌe kadhegraveu Yahudi ae ka dhu tenge-tenge jꞌaraho Ama Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Nami regravengu segravena ka regravengu bisa pabeꞌa kahegraveidegravenge Lamatua Te ngaa abhu boe luladꞌara regravengu adhu segravemi hadhu degravenge roꞌo

boe nanene Lamatua Te ngaa cahagꞌe negravetidhegraveu se abhu Dhegraveu seꞌe ka dhu Lamatuahagꞌe nare si 8 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatua dhu suri lula-negraveti dhegraveukegravetu hadhu segravera peka naldquoLamatua hia si

musimadha dhubisa boe ladhe regravedhiroꞌa dhilu dhu bisa boe tadegravengiaa kahadhu dhu bisa boe pangee

De regravengu reꞌa megraveu iia boetoke dꞌai sange neꞌerdquo

9 Dhegraveu aae Daud suri le kahegravei lula-negravetidhegraveu Yahudi se egravetu Sasuri Mola-Megraveci naldquoHudꞌi laa ho ra tao pesta egravetu mei unu ra

Te tatao regravengu neꞌe ka dhu jꞌajꞌi sasiiho sii hari regravengu

ka ra ngee na aaꞌi-aaꞌi se beꞌa leAa negravetimegravedha-panyau unu ra ka dhu

pasaleku regravengu10Hudꞌi laa segravena kamusimadha ramaroga

ho regravedhi boe ngaa-ngaaHudꞌi laa regravengu dui bia taruu

segravena ka kabodho ra asa kabhukurdquoLamatua neo hiamamurimi dhegraveuYahudi

boe kahegravei11 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe Nga tao

ka dhegraveu Yahudi segravera kadhunu Ra begravebhale do Aadꞌo Te ngaa lula regravengu roꞌoboe nanene Ama Lamatua aa roꞌo boeparcaya Kristus neꞌe ne ka dhu bhokejꞌara hia dhegraveu Yahudi boe segravena ka ra bisaabhu mamuri lula Lamatua patabuli sinegraveti sasala ra Negraveti tatao Lamatua segravemiegraveegravena Negravengu neo ho dhegraveu Yahudi segravera tegravekadꞌara hegraveia ra legravepa hari ho madhutu Ne12 De dhu mola na kegravena peka na dhegraveuYahudi se sisu ngaa dhu legraveke Negraveti egraveegravena kadhegraveu leo negraveti palegraveme rai-haha ne bisa rasakakee-mamegravenyi dꞌara hua iia Lamatua Dedhegraveu Yahudi rugi kapai Te ngaa egraveegravena taodhegraveu Yahudi boe segravera oto titu kegravena Denegravebhu-negravebhu ladhe dhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌira pabeꞌa hari degravenge Lamatua egraveegravena beꞌarisi hari

13 Jaꞌa neo peka jꞌara egraveci degravengemiu dhegraveuYahudi boe segravemi neꞌe Lamatua pua jaꞌasegravena ka laku peka-padhai degravengemiu lula-negraveti Lii Lolo Beꞌa Na Negraveti egraveegravena ka jaꞌapaꞌegravera ngiꞌu segravena ka pakako sasabꞌa dhubeꞌa aae ne 14Te ladhe jaꞌa pakako sasabꞌane degravenge beꞌa jaꞌa sanao segravena ka dhegraveuYahudi unu ku tegraveka dꞌara Degravenge jꞌara segravemi

111 Pilipi 35 113 1 Dhegraveu Aae segravera 1910 14 114 1 Dhegraveu Aae segravera 1918 115-6 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 77-8 118 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 294 Yesaya 2910 1110 Lii Sodꞌa Koa-Kio6923-24

Roma 1115 260 Roma 1128neꞌe jaꞌa bisa bara regravengu cahagꞌe segravena kaabhu mamuri 15 Ropa Lamatua tule eeledhegraveu unu Na lodꞌo egraveegravena kahegravei Lamatuabhoke jꞌara segravena ka dhegraveu leo abhu jꞌara homaso jꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua Te ngaa egraveleegraveegravena ladhe segravemi regravengupadamehari degravengeLamatua egraveegravena beꞌa risi Te egraveegravena sama segravemiregravengu mamuri hari negraveti mamadhe ra

16 Nuka segravemi dhegraveu neo tao roti Ladhenare tarigu ciki saraka mi Lamatua egraveegravenana roti se jꞌajꞌimola-megraveci unu Lamatua Aaladhe dhegraveu hia amo ajꞌu egraveci ho jꞌajꞌi buasulung mi Lamatua egraveegravena na ajꞌu ca kapuane jꞌajꞌi mola-megraveci unu Lamatua kahegravei

17 Jaꞌa neo pakasamedhegraveuYahudi degravengeajꞌu saitun ca kapua dhu ra piara egravetu dꞌaraoka Ama Lamatua dhu tutu eele le dadanacahagꞌe negraveti ajꞌu ne Te ngaa miu dhuYahudi boe nuka segravemi saitun jꞌami Hegraveianegraveti dadana miu cahagꞌe Lamatua parenare ka laꞌe patapa mi ajꞌu dhu egravetu dꞌaraoka deo na Degravenge jꞌara ne dadana negravetiajꞌu dhu egravetu liꞌu oka sakidꞌo nare mamurinegraveti ajꞌu egravetu dꞌara oka deo na Neꞌe ne egraveciegraveegravena ka degravenge miu dhu Yahudi boe dhusegravemi mere dꞌara hua iia Lamatua kahegraveidhu Na neo hia mi dhegraveu unu Na dhegraveuYahudi segravera 18 Te ngaa baku pamudꞌeDe mage mi padedha iisi ho pangee namiu dhu negraveti liꞌu beꞌa risi negraveti dadanadhu Lamatua tutu eele segravera Ladhe egraveuneo padedha iisi mage egraveu bhegravelu te egraveu nedhoka ca dadana di Egraveu boe ka dhu paꞌegraverakapua ajꞌu ne Te amo ka dhu paꞌegravera ajꞌune

19 Ele boe egraveu neo peka na ldquoLamatuapare eele dadana egraveci negraveti ajꞌu dhu muriegravetu dꞌara oka Na segravena ka Na pakajꞌegravepejaꞌa mi era deo na ho gati dadana deonardquo 20 Mema legraveke Te ngaa baku bhegraveluna Lamatua tutu eele dadana segravera lularegravengu parcaya boe Ne Aa egraveu gati si lulaegraveu parcaya Negravengu De baku padedha iisiBeꞌa risi loe aa baku lela dedha 21Te dhegraveuYahudi segravera nuka segravemi dadana dhu murimema dhu cegraveu uru tegraveka Te ngaa Lamatuategraveke eele boe si toke panegravebhu egravetu egraveegravena Deladhe egraveu parcaya boe taruu mi Lamatuamage egraveu maena ho Na soro tegraveke egraveu taruuegravetu egraveegravena

22 De miu hudꞌi pangee pabeꞌa-beꞌa kuAma Lamatuamema dꞌara hua iia Te ngaaneꞌa hia huku dhu bia kahegravei Pe Negravenguhuku dhegraveu dhu manahu le dhu pabeꞌa

heka degravenge Ne Te ngaa mi miu dhegraveuYahudi boe Lamatua padꞌelo dꞌara hua iiaNa sadꞌimiupaꞌegraveki taruudegravengeNe aamiusegravemi mere babeꞌa Na Te ngaa ladhe miusegravemi mere boe jꞌara segravemi egraveegravena Lamatuapare eele kahegravei miu negraveti ajꞌu Na 23 Samasegravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu Yahudi segraveraLadhe ra ele-hoꞌa ka ho mulai parcayaKristus pe Lamatua tape hari regravengu miajꞌu uru egraveegravena Te Negravengu degravenge koasa hobisa tao jꞌara segravemi egraveegravena 24 Te miu dhudhegraveu Yahudi boe nuka segravemi dadana negravetiajꞌu saitun hui dhu muri tabꞌa egravetu liꞌuoka Te ngaa Lamatua hagꞌe nare miu kapakajꞌegravepe laa mi ajꞌu saitun dhu hua iiadhu Na segravele egravetu dꞌara oka Na segravena ka hudꞌilaa ajꞌu hui egraveegravena leko-leo aa ajꞌu egravetu dꞌaraoka leko-leo Te ladhe dhegraveu Yahudi boebisa jꞌajꞌi segravemi segravera ngaa hari dhegraveuYahudiRegravengu bisa risi eele hari ladhe Lamatuapakajꞌegravepe hari si mi laa ajꞌu regravengu unu ra

Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu Yahudi pabeꞌa haridegravenge Lamatua

25 Aꞌari egravetu Roma Miu hudꞌi meꞌa kungaa dhu uru egraveegravena jꞌajꞌi mi rahasia Teladhe miu meꞌa miu mage pakapai iisidhu peka na miu dꞌegravelu-megraveu risi Te jꞌarana segravemi neꞌe limuri ne dꞌara dhegraveu Yahudiadhu segravemi hadhu aa roꞌo boe parcayaKristus Te ngaa regravengu bisa boe segravemi egraveegravenataruu Te ladhe dhegraveu Yahudi boe aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua pili nare si parcayale Kristus begraveli-camegravedꞌa dhegraveu Yahudi segraveraparcaya Ne kahegravei 26De ladhe dꞌai ka lodꞌona pe Lamatua patalale dhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌi negraveti koasa sasala-sasigo ra Jꞌara neꞌejꞌajꞌi nuka segravemi dhu suri tegraveke egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci dhu peka naldquoBegraveli-camegravedꞌa Dhegraveu egraveci mai

dhu patabuli egravedhi negraveti mamadhe-mamopo

Negravengu mai negraveti ledhe Sion nuka kotaYerusalem

Egraveegravena na Negravengu ka dhu tao ho ana-egravepu Yakob ele-hoꞌa

Te regravengu mamuri pusi-pahaeboe Jaꞌa

aa ra soro kabodho mi jꞌara ma-muri Jaꞌa dhu mola

27 Jaꞌa neo saku eele sasala-sasigo raTe Jaꞌa paꞌegraveki le lii padhadha degravenge

regravengu segravemi egraveegravena kardquo28 Lodꞌo-lodꞌo dhegraveu Yahudi tadegravengi Lii

Lolo Beꞌa Lamatua ra tao iisi ra nuka segravemi 1126 Yesaya 5920-21 1127 Yermia 3133-34

Roma 1129 261 Roma 126musu dhu palabꞌa degravenge Ne Degravenge segravemineꞌe ka regravengu hia jꞌara mi miu dhu Yahudiboe Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa Lamatuasue si era lula Na sue begravei-baki ra aa Nahagꞌe nare si jꞌajꞌi dhegraveu unu Na 29Te ladheAma Lamatua hia le megravedha egraveci Na nareheka Aa ladheNaparoanare le dhegraveu pekana ldquoMai madhutu Jaꞌa Mai asa dꞌara hojꞌajꞌi dhegraveu Jaꞌardquo Na babegravege eele heka si

30 Uru egraveegravena miu dhegraveu Yahudi boe moꞌoboe nanene Lamatua Te ngaa limuri nemiu segravemi mere rasa kasia negraveti Lamatualula dhegraveu Yahudi roꞌo boe nanene Ne31 De regravengu seꞌe ka dhu limuri ne roꞌoboe tao madhutu dadꞌegravei Lamatua Negravetiegraveegravena ka Lamatua neo padꞌelo rasa kasiaNa mi miu era Aa begraveli-camegravedꞌa Negravenguneo padꞌelo rasa kasia Na mi dedha regravengukahegravei 32 Limuri ne Lamatua tao ai-hegravebꞌami dedha dhegraveu Yahudi egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu Yahudi boe Te aaꞌi-aaꞌi ra tao boemadhutu dadꞌegravei Na nuka segravemi regravengu egravetudꞌara babegravedho aa reꞌa boe jꞌara kaluaLamatua soro tegraveke si segravemi egraveegravena segravena ka Nabisa padꞌelo rasa kasia Nami dhegraveu aaꞌi-aaꞌira

Lamatua ne beꞌa seli eele33 Ama Lamatua dꞌegravelu-megraveu titu kegravena

Aa Na pake mamegraveu Na segravena ka taojꞌara hua iia

Abhu boe ca dhegraveu sa dhu tadhe megraveu NeAbhu boe dhegraveu egraveci sa dhu neꞌa megraveu

jꞌara-jꞌara dhu Lamatua pamaꞌegravetelii langu

Abhu boe ca dhegraveu sa kahegravei dhu neꞌamegraveu

nga tao ka Lamatua adꞌu-ue jꞌaraegraveci

34 Abhu boe dhegraveu egraveci sa dhu neꞌa megraveungangee Ama egravedhi

Abhu boe ca dhegraveu sa dhu bisa holoNe

35 Abhu boe dhegraveu dhu bisa hia iia Lamatuamegravedha egraveci

Abhu boe dhegraveu egraveci sa dhu bisa laka-seti Lamatua segravena ka Na bꞌalahari

36 Te aaꞌi-aaꞌi kapua ra negraveti Ama LamatuaAaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi lula Negravengu ka

Aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi taoegravedhi sabꞌa hia Ne

Egravedhi koa-kio Ne

taa-taa toke dꞌai mia-miaLegraveke tareꞌa-reꞌa

12Ladhe egravedhi paꞌegraveki degravenge Kristus mamuri

hiu egravedhi jꞌajꞌi segravemi ngaa sa1 Aꞌari dhu pasue Ama Lamatua padꞌelo

le dꞌara hua iia Na mi egravedhi Negraveti egraveegravenaka jaꞌa manegravengi segravena ka saraka mamurimiu kateme mi Lamatua sama segravemi kor-ban dhu mamuri Jꞌara segravemi neꞌe ka dhupakarejꞌe dꞌara Lamatua Paꞌegravera ngiꞌu miuhomadhutu dadꞌegravei Na aamamurimola tejꞌara segravemi egraveegravena ka dhu padꞌelo sasue miuaa pakabꞌua Ne Mema legraveke ladhe miupahaha iisi mi Negravengu segravemi egraveegravena 2 Bakusoro tegraveke ho dhegraveu rai-haha ne puamiu taosegravemi neꞌe do segravemi egraveegravena do mamuri segravemingaa sa madhutu dadꞌegravei dꞌara ra Bakusadꞌi madhutu iia dꞌara di jꞌara ngangeera jꞌara mamuri ra do adꞌa tatao ra Tengaa dhu beꞌa risi eele ladhemiu soro tegravekeLamatua ubꞌa ngangee miu jꞌajꞌi hiu segravenaka miu laladhe aaꞌi-aaꞌi se madhutu jꞌarahiu Degravenge jꞌara neꞌe miu bisa meꞌa dadꞌegraveiLamatuami dedhamiu Te dadꞌegravei Lamatuaegraveegravena beꞌa pamegraveci degravenge pakarejꞌe dꞌaraNa

3 Lula Lamatua pajuu le jaꞌa aa padꞌelodꞌara hua iia Na mi jaꞌa negraveti egraveegravena ka jaꞌapeka degravenge miu segravemi neꞌe ka lee ngiꞌumiu degravenge jꞌara dhu legraveke Baku padedhangiꞌu risi negraveti dhu legraveke Baku pake jꞌaradhu degravenge boe kolo-kapua Dhegraveu egraveci-egravecihudꞌi tenge jꞌara ho neꞌa megraveu aꞌegravera degravengekarunya dhu Lamatua hia lemi negravengu lulana parcaya Kristus

4 Tare pakasame degravenge ngiꞌu dhegraveu Egravetungiꞌu ne abhu bagian-bagian dhu degravengesasabꞌa-laꞌa baka-leo 5 Segravemi egraveegravena kahegraveiegravedhi dhu paꞌegraveki degravenge Kristus Egravedhi sedhegraveu ae-ae te ngaa paꞌegraveki jꞌajꞌi mi ngiꞌuegraveci Aa dhegraveu egraveci-egraveci ka degravenge sasabꞌa-laꞌana nuka segravemi bagian negraveti ngiꞌu ne Egraveciparluu egraveci Tare conto negraveti kacui-aai dhuporo pamaꞌegravete negraveti ngiꞌu ne gaguna naaadꞌo heka si

6 Aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe Lamatuapangegravedꞌu egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti koasa segravena kapakako rupa-rupa sasabꞌa-laꞌa Na lula Nadꞌegravei padꞌelo dꞌara hua iia Na mi egravedhi Nukasegravemi ladhe Lamatua hia egraveu koasa segravenaka egraveu peka lii moa Na egraveu hudꞌi peka

1133 Yesaya 558 1134 Yesaya 4013 1135 Ayub 4111 1136 1 Korintus 86 1251 Korintus 1212 126 Mateos 241124 1 Korintus 1429 1 Yohanis 41-6

Roma 127 262 Roma 133aaꞌi lii moa deo na Te ngaa baku pekarisi negraveti lii moa egraveegravena 7 Ladhe Lamatuahia egraveu aꞌegravera degravenge karunya ho lalau-laloꞌo dhegraveu leo egraveu hudꞌi lalau-laloꞌo pakekoasa deo na Ladhe Na pala hia egraveu aꞌegraveradegravenge karunya ho ajꞌa-nori dhegraveu lula-negravetiNegravengu na egraveu hudꞌi ajꞌa-nori ku pake koasadeo na 8 Ladhe Na pala hia egraveu aꞌegravera degravengekarunya ho paꞌegravera dꞌara dhegraveu egraveu hudꞌipaꞌegravera si pake koasa deo na Ladhe Nahia egraveu koasa ho soru-bara dhegraveu leo degravengemegravedha-panyau dhu egraveu unu hia la megravedha-panyau segravera mi dhegraveu segravena ka egraveu soru-barasi Ladhe Na hia egraveu aꞌegravera degravenge karunyaho padꞌelo jꞌara mi dhegraveu leo segravena ka rapakako sasabꞌa Lamatua degravenge beꞌa na egraveuhudꞌi majꞌegraveni ho pimpin si pake koasa deona Ladhe Na pala hia egraveu rasa kasia hosoru-bara dhegraveu dhu egravetu dꞌara sasusa egraveuhudꞌi bara si degravenge dꞌara karejꞌe-karae

Dhegraveu unu Kristus hudꞌi mamuri tasamiaku

9 Ladhe miu padꞌelo sasue mi dhegraveuna tao degravenge dꞌara mola baku peka leotao leo Core eele bhelu-katubꞌa aa kegravepepaꞌegravera-egravera jꞌara dhu beꞌa 10 Miu dhegraveusarani hudꞌi mamuri pasue ku egraveci degravengeegraveci Paꞌegravera iisi ho padꞌelo pakabꞌua miuegraveci degravenge egraveci 11 Ladhe miu sabꞌa sabꞌadegravenge dꞌara kateme baku degravenge paloa-padꞌui Hudꞌi laa segravena ka dꞌara miu karaelodꞌo miu egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa Aa miuhudꞌi sabꞌa hia Kegravetu egravedhi Yesus Kristus12 Dꞌara miu hudꞌi karejꞌe megraveda-megraveu temiu meꞌa le begraveli-camegravedꞌa Lamatua neotao tasamia hia miu Paꞌegravera dꞌara ladheabhu sasusa Baku roca sabajꞌa megraveda-megraveu13 Pake megravedha-panyau miu ho bara dhegraveusarani dhu parluumiu bara si Ladhe abhudhegraveu dhumai negraveti rae leo hia raꞌa-rinu aasegravemi mere si segravena ka manubha egravetu dꞌaraegravemu mi Degravenge jꞌara neꞌe miu padꞌelo lesasue miu mi dedha regravengu

14 Ladhe abhu dhegraveu tino pajꞌegravera miumanegravengi segravena ka Ama Lamatua hia simegravengi-nale Tareꞌa Baku dhoo si15Ladhe abhu dhu dꞌara karejꞌe na karejꞌesama-sama degravenge ra Aa ladhe abhu dhutangi roma iisi lula dꞌara pegravedꞌa na tangisama-sama degravenge ra 16 Mamuri pasuedegravenge dꞌara egraveci Baku padedha iisi Beꞌa

risi miu paꞌangalai degravenge dhegraveu haha Bakupadedha iisi ho pangee na dhoka egraveu didhu meꞌa

17 Ladhe abhu dhegraveu dhu tao bhelu midedha egraveu na egraveu baku bꞌala degravenge bhab-helu kahegravei Te ngaa egraveu hudꞌi tenge jꞌaradhu beꞌa dhu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa segravemi raredegravenge dꞌara karejꞌe 18 Ladhe bisa natenge jꞌarahomamuri padamedegravengedhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra

19 Aꞌari dhu pasue Ladhe dhegraveu tao salami miu na baku bꞌala ne Soro tegraveke segravenaka Lamatua ka dhu ator Te Lamatua nasaladhe dhegraveu tao bhelu-katubꞌa sama segravemidhu suri egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci pekanaldquoAma Lamatua mesa Na ka dhu peka naJaꞌa ka dhu degravenge hak ho bꞌala sasala dhegraveu

Te Jaꞌa ka dhu huku bhabheludhegraveurdquo

20 Dhu beꞌa risi ka tao madhutu ngaadhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megravecipeka naldquoLadhe musu egraveu manganga na

hia ne naꞌaLadhe musu egraveu koko-kamango na

hia ne ninuTe ladhe tao ka segravemi egraveegravena negravengu makae

unu naaa na pakabꞌua hari egraveurdquo

21 Baku soro tegraveke bhabhelu ator egraveu Beꞌarisi ladhe jꞌara-jꞌara dhu beꞌa ka dhu uli egraveuDegravenge jꞌara neꞌe egraveu bisa segi madha jꞌaradhu bhelu segravera

13Nanene dhegraveu dhu regravedꞌu paredha

1 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi nanene ku atoranegraveti dhegraveu paredha Te regravengu degravenge hakaa koasa ho paredha dhegraveu Te ngaakoasa egraveegravena mai negraveti Ama Lamatua LulaLamatua ka dhu dedꞌe si negraveti egraveegravena karegravengu abhu koasa ho regravedꞌu paredha 2 Deladhe dhegraveu labꞌa dhegraveu dhu regravedꞌu paredhaegraveci egraveegravena ka regravengu labꞌa dhu Lamatua dedꞌenare le Ladhe ra adꞌu-ue jꞌara segravemi egraveegravenabegraveli-camegravedꞌa abhu huku negraveti Lamatua

3 Ladhe miu tao jꞌara dhu legraveke bakumadhaꞌu degravenge dhegraveu dhu regravedꞌu paredhaTe ngaa ladhe miu adꞌu jꞌara bhelu beꞌarisi miu madhaꞌu degravenge ra De jꞌaga ngiꞌu

128 1 Korintus 124-11 1214 Mateos 544 Lukas 628 1216 Lii Hini 37 1219 LoleHari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3235 1220 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquonuka segravemi tao kadhu ai karoo mi kegravetunardquo Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab sasoa na ldquonegravengu makae aa pakabꞌua hari egraveurdquo 1220 Lii Sodꞌa Koa-Kio14010 Lii Hini 2521-22

Roma 134 263 Roma 144ho tao dhu legraveke segravena kamiu bakumadhaꞌudegravenge ra Aa ladhe miu tao ka jꞌara segravemiegraveegravena pe ra koa-kadꞌiri miu 4 Te dhegraveu dhuregravedꞌu paredha regravengu segravera ka dhu Lamatuahagꞌe nare si ho ladhe-leru miu Te ngaaladhe miu loe boe negraveti tao sala beꞌa risimiu madhaꞌu Te regravengu degravenge hak dhuiia dꞌara boe ho huku miu Regravengu nukasegravemi ana pua-paleha Lamatua segravena kahuku dhegraveu dhu adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌaTe Lamatua segravemi nare boe bhabhelu dhudhegraveu tao Na nasa degravenge ra

5 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi nanene ku midhegraveu dhu regravedꞌu paredha Te miu dhu meꞌamegraveu le egraveegravena ka dhu legraveke mola-mola Aamiu meꞌa kahegravei na Lamatua nasa ladheegravedhi tao boe dhu legraveke

6 Segravemi egraveegravena kahegravei miu hudꞌi bꞌae beadhu madhutu atora lula dhegraveu dhu regravedꞌuparedha segravera pakako sasabꞌa Lamatua7De miu hudꞌi bꞌae aaꞌi-aaꞌi dhu legraveke mad-hutu atora Bꞌae hia dhegraveu roro bea segraverabea aaꞌi-aaꞌi dhu miu hudꞌi bꞌae ku Pak-abꞌuami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumema nia segravemilii pakabꞌua Aa ladhe abhu dhegraveu dhu taojꞌara beꞌa taruu dedꞌe padedha kolongarasi segravena ka dhegraveu reꞌa na regravengu tao jꞌaradhu beꞌa

Mamuri pasue egraveci degravenge egraveci8 Bꞌae pamaꞌegravete kegravelu egraveu aaꞌi-aaꞌi segravena

ka baku mamuri egravetu dꞌara kegravelu-gꞌegravetu Teegravedhi pakegravelu dhoka egravetu ca madha jꞌara dinuka pasue Ladhe miu sue dhegraveu miu taolemadhutu Atora-atora negraveti Lamatua 9TeAtora segravera peka na ldquoBaku tao jꞌara makaedegravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali mu baku pamadhe dhegraveu bakumanaꞌu baku dꞌegravei leli neo unu megravedha-panyau dhegraveurdquo aa dhu leo hari Ladheneo madhutu aaꞌi Atora seꞌe hudꞌi taomadhutu ku Atora egraveci neꞌe dhu peka naldquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveu leo nuka segravemi egraveusue ngiꞌu egraveu unu murdquo 10 Te ladhe egravedhipadꞌelo sasue mi dhegraveu leo egravedhi tao boebhelu mi negravengu si De ladhe egravedhi loe boepadꞌelo sasue egravedhi egravedhi bisa tao madhutuaaꞌi Atora Lamatua

Kristus negravebhu heka legravepa hari mai11 Ama Lamatua neo patabuli egravedhi

negraveti bhabhelu-katubꞌa dhegraveu rai-haha Aalimuri ne lodꞌo segravena ka dhegraveu abhumamurinegraveti Lamatua degravetu ae le ladhe egravedhi pasoro

degravenge lodꞌo dhu egravedhi heka parcaya YesusKristus Negraveti egraveegravena ka egravedhi hudꞌi mamuripasue lula egravedhi teꞌa le madha jꞌara neꞌeNuka segravemi uru egraveegravena egravedhi dhu bhegravejꞌi eraTe ngaa limuri ne dꞌai le lodꞌo na ho egravedhikegravedꞌi ka negraveti bhabhegravejꞌi egravedhi 12Negravebhu boete megraveda oe egravele kegravena aa lodꞌo rea kegravenaDe beꞌa risi egravedhi ae eele ka negraveti bhabhelu-katubꞌa egravedhi Jꞌara ne nuka segravemi dhegraveudhu mamuri egravetu dꞌara maroga aa adꞌu-uemadha jꞌara bhabhelu te regravengu pangeena abhu boe dhu ladhe regravedhi tatao regravengusegravera Te ngaa limuri ne egravedhi hudꞌi jꞌajꞌiku sama segravemi sordadꞌu dhu bori memamegravedha-papake pamusu ho paꞌegravera ngiꞌusegravena ka tao jꞌara dhu beꞌa nuka segravemi dhegraveudhu mamuri egravetu dꞌara saraa 13 Egravedhi hudꞌimamuri mola ku segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌibisa regravedhi na egravedhi dhu tao jꞌara beꞌa Beꞌaboe ladhe egravedhimamuri dhoka egravetu dꞌara taopesta degravenge tinu mahu di Beꞌa boe ladheegravedhi tao jꞌaramakae Beꞌa boe ladhe bau liilangu gꞌana-kariu Aa beꞌa boe ladhe egravedhitegraveka dꞌara lula egravedhi dꞌegravei boe dhegraveu risi egravedhi14 Te ngaa dhu beꞌa risi ka miu ubꞌa dꞌaramiu ho jꞌajꞌi sama segravemi Kegravetu egravedhi YesusKristus dhu Lamatua pua mai Aa ladheegraveu neo adꞌu-ue jꞌara dhu legraveke boe na tahadꞌara mu Mage soro tegraveke ho madhutudadꞌegravei mu dhu legraveke boe jꞌara

14Baku kahegraveti leli aꞌari miu dhegraveu Kristen

1 Abhu dhu parcaya Lamatua te ngaaparcaya na egravera megraveka aa jꞌara ae ka dhuneꞌa megraveka Pakabhegravele ai egraveu ho segravemi morene degravenge dꞌara kateme Baku sisu ngaadhu na peka-padhai Hudꞌi laa negravengupaꞌangalai degravenge miu 2Abhu dhu parcayaLamatua dhu pangee na dhegraveu sarani bisaraꞌa ngaa sa nuka segravemi sisi do ngaa egraveegravenaka Te ngaa abhu dhegraveu sarani leo dhuparcaya ra egravera megraveka dhu raꞌa dhoka sayurdi Te ra luri sisi 3 Te ngaa nanene eeDhegraveu sarani dhu bisa raꞌa ngaa egraveegravena kabaku pahahe dhegraveu dhu neo boe raꞌa sisiSegravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu sarani dhuneo boe raꞌa sisi baku peka degravenge dhegraveudhu bisa raꞌa sisi na ldquoWeh Muꞌa sisisalardquo Lula Ama Lamatua segravemi nare le duara ho jꞌajꞌi dhegraveu unu Na

4 Ladhe egraveu meꞌa dhoka karitik aꞌari mudhegraveu parcaya segravera te egraveu ngee na egraveu ne

137 Mateos 2221 Markus 1217 Lukas 2025 139 Kalua negraveti Masir 2013-15 17 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 517-19 21 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 Mateos 2239 Markus 1229-31

Roma 145 264 Roma 1420cee Egraveu degravenge hak ngaa ho pegraveci sasala midhegraveu leo Dhegraveu ne egravenu egraveu boe si Aa egraveune lamatua boe negravengu si Te dhodhokaLamatua negravengu di dhu unu hak segravena kapeka paledꞌa tatao na egraveegravena legraveke do salaTe ngaa baku bhegravelu begraveli-camegravedꞌa Lamatuana segravemi nare dhegraveu neꞌe degravenge beꞌa lulaLamatua na bisa paꞌegravera ne segravena ka na bisatitu egravera

5 Abhu dhegraveu cahagꞌe dhu pamaꞌegravete rarepeka na lodꞌo egraveci beꞌa risi negraveti lodꞌo leoAbhu kahegravei cahagꞌe dhu peka na lodꞌoaaꞌi-aaꞌi ra egraveci egraveegravena ka lodꞌo egraveci sa risi boenegraveti lodꞌo leo Dhegraveu egraveci-egraveci ka pamaꞌegraveteunu na jꞌara neꞌe 6 Ladhe dhegraveu pangeena abhu lodꞌo dhu beꞌa risi negraveti lodꞌo leonegravengu tao segravemi egraveegravena segravena ka pakabꞌuaKegravetu egravedhi Yesus Kristus Dhegraveu dhu naꞌasisi degravenge ngangaꞌa dhu leo bisa naꞌa hopakabꞌua Kegravetu egravedhi Yesus Kristus lula namanegravengi makasi mi Lamatua Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu dhu naꞌa boe sisi Negravenguneo pakabꞌua kahegravei Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus aa negravengumanegravengimakasimi Lamatuakahegravei

7 Lodꞌo egravedhi mamuri egravedhi mamuri boedhokahia ngiꞌu egravedhimesa ti Aa ladhe egravedhimadhe madhe boe dhoka pala ngiꞌu mesati 8 Te ladhe egravedhi mamuri era egravedhi paꞌegravekidegravenge Lamatua egravedhi Segravemi egraveegravena kahegraveiladhe egravedhi madhe egravedhi paꞌegraveki era degravengeKegravetu egravedhi Yesus Kristus De masi ka egravedhimamuri domadhe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unuNaera 9 Negraveti egraveegravena ka Kristus madhe hegraveiamamuri hari Na tao segravemi egraveegravena segravena ka Nabisa jꞌajꞌi Kegravetu bagi mi dhegraveu dhumadhe ledegravenge dhegraveu dhu mamuri era kahegravei

10 De nga tao ka egraveu dedꞌe iisi mu taosegravemi dhegraveu pamaꞌegravete lii langu ho karitikleli lii padhai aꞌari mu dhegraveu sarani Ngatao ka egraveu pahahe ne Te begraveli-camegravedꞌaegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti hudꞌi lati asa madha AmaLamatua ho Na parisa mamuri egravedhi egraveci-egraveci 11Abhudhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriAma Lamatua dhu peka naldquoAma egravedhi mesa Na dhu peka nalsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi pe patitu kegravetu urutuu ho

pahaha iisi mi Jaꞌadegravenge pakabꞌua Jaꞌa

Begraveli-camegravedꞌa negraveti dꞌara hegravebꞌa dhegraveu egraveci-egraveci ra mangaku na

Jaꞌa jꞌajꞌi Kegravetu regravengulula Jaꞌa ne Ama Lamatuarsquo rdquo

12 De egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti begraveli-camegravedꞌa hudꞌidhaa egravetumadha Lamatua ho peka na egravedhitao tasamia aa nga tao ka egravedhi tao segravemiegraveegravena

Baku adꞌu-ue jꞌara ho pamanahu aꞌaridhegraveu sarani

13 Uru egraveegravena miu egravetu Roma pegraveci sasalataruu mi aꞌari miu dhegraveu sarani segravera Taoia ka segravemi egraveegravena Beꞌa risi egravedhi pamaꞌegravetesegravemi neꞌe egravedhi baku tao segravena ka aꞌariegravedhi kadhunu Egravedhi baku tenge jꞌara ho siipamanahu si segravena ka ra tao sasala

14 Lula jaꞌa dhu paꞌegraveki degravenge Kegravetu egravedhiYesus Kristus jaꞌa keꞌa megraveu segravemi neꞌeabhu boe ngaa egraveci sa dhu bisa pakajꞌaludhegraveu toke na bisa boe sabajꞌa mi LamatuaTe ngaa ladhe abhu dhegraveu egraveci dhu pangeena megravedha egraveci tao ne kajꞌalu toke negravengungee na bisa heka degravenge hak segravena kasabajꞌa na hudꞌi laamegravedha ne jꞌajꞌi megravedhaluri hia negravengu 15 Conto segravemi egraveu muꞌa sisiaa papegravedꞌa dꞌara aꞌari mu na egraveu padꞌeloboe sasue egraveu mi negravengu si Ladhe segravemiegraveegravena baku muꞌa Baku paꞌele iie aꞌari mulula egraveu neo muꞌa ngangaꞌa egraveci Te Kristusmadhe palami dhegraveu neꞌe kahegravei 16Beꞌa boeladhe egraveu adꞌu-ue jꞌara egraveci dhu madhutuaꞌabhu egraveu beꞌa te ngaa dhegraveu leo padhaikakoli kolongara egraveu lula ra pangee natatao egraveu deo na karehe

17 Ngee paie-iie Te Ama Lamatua kaDhegraveu Aae egravedhi Te ngaa egravedhi jꞌajꞌi boedhegraveu unu negraveti Dhegraveu Aae lula egravedhi taꞌa-tinu madhutu dhoka atora di AadꞌoLadhe egravedhi neo jꞌajꞌi dhegraveu unu negraveti DhegraveuAae egravedhi hudꞌi tao dhu legraveke dꞌara mola-megraveci mamuri mola degravenge mera-milu aadꞌara dhu karejꞌe-karae Aaꞌi-aaꞌi se bisajꞌajꞌi ladhe egravedhi paꞌegraveki taruu degravenge RohLamatua dhu Mola-Megraveci 18 Dhegraveu dhulalau-laloꞌo hia Kristus segravemi egraveegravena pakare-jꞌe dꞌara Ama Lamatua Aa dhegraveu leo leekahegravei mamuri dhegraveu neꞌe hegraveia padedhakolongara dhegraveu neꞌe peka na ldquoNegravengu nebeꞌardquo

19 De egravedhi hudꞌi paꞌegravera egravetu dꞌara ma-muri padame aa majꞌegraveni paꞌegravera egraveci degravengeegraveci 20 Baku paꞌele iie sasabꞌa Lamatua egravetudꞌara mamuri dhegraveu leo lula dhoka negravetijꞌara taꞌa-tinu di Lamatua dhu peka leegravedhi bisa taꞌa ngaa egraveegravena ka te aaꞌi-aaꞌidhu mola-megraveci Te ngaa ladhe egraveu patao-palaha degravenge aꞌari mu lula jꞌara ngangaꞌa-nganginu di egraveu sala le Baku segravemi egraveegravena

146 Kolose 216 1410 2 Korintus 510 1411 Yesaya 4523

Roma 1421 265 Roma 151221Hua iia taha iisi mu Muꞌa ia ka sisi do

minu ia ka egravei anggor do baku muꞌa-minungaa dhu leo dhu tao aꞌari mu kadhunu22Madhutu aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe ka ladheegraveu more lii egraveci degravenge Lamatua hegraveia egraveupamaꞌegravete na egraveu neo parcaya Ne lula-negravetingangaꞌa-nganginu na egraveu oto aa degravengeheka lii langu Pangee ia ka ngaa-ngaadhu peka na egraveu tao sala do aadꞌo Te egraveudhu pamaꞌegravete more le segravemi egraveegravena 23 Tengaa ladhe dꞌara egraveu kajari ka muꞌa megravedhaegraveci dhu egraveu ngee na pakajꞌalu egraveu Lamatuapasala egraveu lula egraveu madhutu boe ngaa dhuegraveu parcaya lodꞌo dhu egraveu muꞌa Te ladheegraveu neo adꞌu-ue ngaa sa egraveci te ngaa egraveuparcaya peka na egraveegravena legraveke boe egravetumadhaLamatua na egraveegravena egraveu sala le

15Tenge jꞌara ho paꞌegravera lalegraveka dhegraveu leo

1 Egravedhi dhu parcaya egravera hudꞌi degravengedꞌara mahoꞌo ho bara dhegraveu dhu parcayaegravera megraveka segravena ka regravengu taha egravetu dꞌarasasusa Beꞌa boe ladhe egravedhi dhoka pakare-jꞌe ngiꞌu egravedhi mesa ti 2 Madhutu aꞌabhujaꞌa hudꞌi segravemi neꞌe ku egravedhi egraveci-egraveci katenge jꞌara segravena ka tao dhu beꞌa hia aꞌariegravedhi dhegraveu sarani ho parcaya ra asa tabhaegravera Degravenge jꞌara neꞌe regravengu bisa karejꞌedegravenge egravedhi 3 Te Yesus Kristus mesa Napakako boe sasabꞌa Na ho pakarejꞌe dꞌaraNegravengu unu Na te ngaa Na neo pakarejꞌedꞌara Ama Lamatua kahegravei Egraveegravena nuka segravemidhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Lamatualula-negraveti ngaa dhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi midedha Yesus dhu peka naldquoLii pa-aape regravengu hia mi Egraveu

noto mi dedha Jaꞌa kahegraveirdquo4 Aaꞌi-aaꞌi dhu uru egraveegravena dhegraveu suri egravetu

dꞌara Sasuri Lamatua segravena ka nori egravedhiNegravengu padꞌelo jꞌara segravena ka asa paꞌegraveraegravedhi taha paꞌegravera-egravera aa Lii Holo-Nori Napaꞌegravera dꞌara egravedhi kahegravei Degravenge jꞌara segravemiegraveegravena ka egravedhi bisa taha egravetu dꞌara tatae neotegravedhi Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na miegravedhi

5 Lamatua ka dhu hia dhegraveu aꞌegravera segravenaka ra bisa taha egravetu dꞌara jꞌajꞌegravera AaNegravengu ka dhu paꞌegravera dꞌara egravedhi kahegravei Jaꞌasabajꞌa manegravengi Lamatua padꞌelo jꞌaraho miu mamuri dꞌara egraveci madhutu dadꞌegraveiYesus Kristus 6 Te ladhe miu mamuridꞌara egraveci miu bisa sama-sama koa-kio Ama

Lamatua Negravengu egraveegravena Amanegraveti Kegravetu egravedhiYesus Kristus

Lii Lolo Beꞌa Lamatua hia mi dhegraveu Yahudidegravenge dhegraveu Yahudi boe

7 De miu isi-aanga mi hudꞌi segravemi mereegraveci degravenge egraveci sama segravemi Kristus segravemi narelemiu Te ladhemiumamuri segravemi egraveegravena pedhegraveu ae jꞌoka padedha-dedha kolongaraLamatua 8 Jaꞌa peka segravemi neꞌe Kristustao iisi Na nuka segravemi Ana pua-paleha segravenaka hia dhegraveu Yahudi reꞌa megraveu peka naAma Lamatua padhai lii legraveke mola-molaAa Kristus tao iisi Na nuka segravemi Ana pua-paleha kahegravei ho pamegraveci aaꞌi megraveu ngaa-ngaa dhu Lamatua padhadha neo tao hiami begravei-baki egravedhi segravera 9 Degravenge jꞌara neꞌedhegraveu Yahudi boe aaꞌi-aaꞌi koa-kio AmaLamatua Te regravengu reꞌa na Negravengu dhurasa kasia mi egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Segravera nukasegravemi dhu Daud suri uru egraveegravena egravetu SasuriMola-Megraveci peka naldquoNegraveti egraveegravena ka jaꞌa neo dedꞌe padedha-

dedha kolongara Egraveumi suku dhu leo segravera

Jaꞌa neo sodꞌa lii koa-kio kolongara Egraveuegravetu katangamadha udhu rasa dhu leo

segraverardquo10 Egravetu era leo dꞌara Sasuri Mola-Megraveci

suri kahegravei naldquoWe Miu dhegraveu leo rai kara dhunegraveti rai leo

Tao dꞌara miu karejꞌe kea rae-raepalere-lere degravenge dhegraveu unu

Lamatua segraverardquo11 Egravetu era leo dꞌara Sasuri Mola-Megraveci

Daud suri peka naldquoMiu dhu negraveti suku leo segravera

Lami peka palegraveme mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌilula-negraveti dadedha Lamatua

segravena ka regravengu koa-kio Kegravetu egravedhiYesus Kristus kahegraveirdquo

12 Egravetu era leo hari dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Yesaya suri peka naldquoNegraveti dhegraveu aae Daud ana Isai

begraveli-camegravedꞌa cegraveu mai ana-egravepu na cadhegraveu

Negravengu ka dhu negravedꞌu paredha mi suku leosegravera

Regravengu dhu reꞌa le naneo mamai Negravenguegraveegravena

Hegraveia regravengu mate tatae Nete regravengu reꞌa megraveu na Negravengu ne

ceerdquo 153 Lii Sodꞌa Koa-Kio 698 159 2 Samuel 2250 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1850 1510 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 3243 1511 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1171 1512 Yesaya 1110

Roma 1513 266 Roma 153313 Ama Lamatua ka dhu jꞌajꞌi mi ka-

pua negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi sanao-maenaLadhe miu parcaya Ne Negravengu ka dhupakarejꞌe dꞌara miu aa pamau dꞌara miuHudꞌi laa segravena ka koasa negraveti Roh LamatuadhuMola-Megraveci taomiu asameꞌamegraveu lula-negraveti ngaa dhu Negravengu neo tao

Lamatua pua Paulus laꞌe peka-padhai LiiLolo Beꞌa Na

14 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa keꞌa tareꞌa nadꞌara miu pegravenu degravenge madha jꞌara-madhajꞌara dhu beꞌa jꞌara ae-ae dhu miu meꞌamegraveu le aa meꞌa holo egraveci degravenge egraveci 15 Jaꞌasuri paledꞌa-ledꞌa egravetu dꞌara sasuri neꞌeho pasanegravedꞌe miu categraveka hari negraveti rupa-rupa madha jꞌara Jaꞌa suri segravemi neꞌe lulaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌa16 ropa Na dedꞌe jaꞌa jꞌajꞌi mi dhegraveu pajuu-paleha Yesus Kristus ho laku peka-padhaiLii Lolo Beꞌa Negravengu asa dhegraveu Yahudi boesegravera Jaꞌa pakako sasabꞌa jaꞌa egraveegravena nukasegravemi ama agama egraveci dhu neo paꞌegravera dhegraveuae-ae dhu jꞌajꞌi mi persembahan egraveci dhupamahoꞌo dꞌara Lamatua Te Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci ka dhu tao si jꞌajꞌi mola-megraveci segravena ka Ama Lamatua segravemi nare si

17 Lula jaꞌa dhu paꞌegraveki le degravenge YesusKristus negraveti egraveegravena ka jaꞌa bisa boti kegravetu egravetumadha Ama Lamatua 18 Jaꞌa bani boe pad-hai lii jꞌara leo Jaꞌa dhoka lole tatao dhuKristus adꞌu-ue aa degravenge jꞌara segravemi ngaaNa pake jaꞌa Limuri ne abhu dhegraveu Yahudiboe dhu madhutu Kristus lula Lamatuapake jaꞌa ho padꞌelo jꞌara pake lii padhaidegravenge tatao jaꞌa 19 Kristus pangegravedꞌu le mijaꞌa koasa negraveti Roh Lamatua segravena ka bisatao rupa-rupa tadha malaa Na pangegravedꞌukoasa egraveegravena mi jaꞌa segravena ka neo padꞌelopeka na Kristus ne cee Degravenge jꞌara neꞌejaꞌa peka-padhai le aaꞌi-aaꞌi lula-negraveti LiiLolo Beꞌa Kristus degravenge dhegraveu egravetu mia-miaNegraveti egraveegravena ka jaꞌa lole negraveti kota Yerusalempale-legraveme toke dꞌai rai Ilirikumdegravetu degravengeItalia 20Karegravei negraveti uru ka jaꞌa dhu pangeena ldquoJaꞌa dꞌegravei titu kegravena lole lula-negraveti Kristusmi dhegraveu-dhegraveu dhu tadegravengi regravedhi megraveka LiiLolo Beꞌa Nardquo Te jaꞌa dꞌegravei boe ajꞌa-nori egravetuera dhu dhegraveu leo ajꞌa le 21 Egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua dhu suri peka naldquoSuku dhu tadegravengi regravedhi megraveka lula

Lamatuaregravengu segravera ka dhu begraveli-camegravedꞌa ladhe

regravedhi Ne

Dhegraveu dhu tadegravengi regravedhi megraveka ngaa-ngaaregravengu segravera ka dhu pe reꞌa megraveu lula

Negravengurdquo

Paulus nelu neo laꞌe asa kota Roma22 Lula sasabꞌa jaꞌa ae segravemi egraveegravena ka

lake kore megraveka dhiu paꞌasu-pareo degravengemiu 23 Te ngaa limuri ne sasabꞌa jaꞌaegravetu neꞌe egravela aaꞌi le Aa jaꞌa nelu negravebhu aele pegraveri-pegraveri tegraveu kegravena dhiu paraga degravengemiu 24De ladhe jaꞌa laku asa Spanyol jaꞌaneo dhuli miu Aa ladhe jaꞌa dhuli taha egravetuera miu miu bisa ogo jaꞌa kahegravei laku asaSpanyol

25 Te ngaa limuri ne jaꞌa neo laku uruasa Yerusalem ho lalau-laloꞌo dhegraveu par-caya Lamatua egravetu negravei 26 Te aꞌari egravedhiegravetu propensi Makedonia degravenge propensiAkaya hia le doi kolete segravena ka soru-baradhegraveu dhu degravenge boe ngaa-ngaa dhu par-caya Lamatua egravetu Yerusalem 27 Regravenguneo tao segravemi neꞌe lula ra pangee naregravengu oe segravemi pakegravelu sa mi aꞌari egravedhi egravetuYerusalem Te dhegraveu-dhegraveu negraveti suku leoegravetu mia-mia regravengu abhu le jꞌara hua iiakahegravei dhu uru egraveegravena Roh Lamatua hia lemi dhegraveu Yahudi segravera De legraveke mola-molaladhe dhegraveu sarani dhu dhegraveu Yahudi boepake megravedha-panyau ra ho soru-bara aꞌarira dhegraveu Yahudi segravera

28 De ladhe jaꞌa pabagi kore ka doiseꞌe mi aꞌari egravedhi egravetu Yerusalem jaꞌa neodhuli pangadꞌo degravenge miu ropa laku asaSpanyol 29 Ladhe jaꞌa dhiu kegraveti degravengemegravengi-nale ae-ae negraveti Kristus

30 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Lula Yesus Kristusjꞌajꞌi Kegravetu miu aa lula Roh Lamatua ka taomiu pasue egraveci degravenge egraveci negraveti egraveegravena ka jaꞌamanegravengi homiu sabajꞌa patareꞌa-reꞌa segravenaka Lamatua soru-bara jaꞌa 31 Manegravengisegravena ka Lamatua bhiri-sarobho jaꞌa egravetupropensi Yudea ho dhegraveu dhu roꞌo boeparcaya Lamatua baku tao bhelu mi dedhajaꞌa Aa manegravengi ho ladhe jaꞌa lalau-laloꞌodhegraveu sarani egravetu Yerusalem regravengu segravemirare jaꞌa degravenge beꞌa 32 Egravele egraveegravena ladhemadhutudadꞌegravei Lamatua jaꞌa bisa dhiu asamiu degravenge dꞌara karejꞌe lula jaꞌa neo aekore ciki degravenge miu 33 Jaꞌa sabajꞌa segravena kaLamatua bera-bera degravenge miu Te Negravenguka dhu bisa tao ho dhegraveu mamuri damedegravenge mera-milu Legraveke tareꞌa

1521 Yesaya 5215 1522 Roma 113 1526 1 Korintus 161-4 1527 1 Korintus 911

Roma 161 267 Roma 161716

Paulus paꞌadhu lii mahoꞌo asa aꞌari egravetuRoma

1 Degravenge sasuri neꞌe jaꞌa neo patadhamiu degravenge ana hegraveni egravedhi Febe aamanegravengiho miu segravemi mere ne Negravengu ka dhura dedꞌe ho ladhe-leru jumaꞌat egravetu kotaKengkrea 2 Jaꞌa manegravengi ho miu segravemimere ne degravenge beꞌa Tao dhu pantas minegravengu nuka segravemi hia dhegraveu sarani segraveralula negravengu ne paꞌegraveki degravenge Kegravetu egravedhiYesus Kristus Ladhe na parluu ngaa soru-bara ne Te negravengu biasa soru-bara le jaꞌadegravenge dhegraveu ae-ae karegravei negraveti uru ka

3 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi ana hegraveni egravedhiPriskila degravenge dhegraveu egravemu na Ak-ila Jiꞌi ka dhu sama-sama pakakosasabꞌa ae-ae negraveti Yesus Kristus4 Dua ra oe madhe sadꞌi neo pa-mamuri jaꞌa Te ngaa mesa boejaꞌa di dhu manegravengi makasi mi duara Te dhegraveu Yahudi boe dhu jꞌajꞌile dhegraveu sarani negraveti jumaꞌat aaꞌi-aaꞌi buli mia-mia manegravengi makasikahegravei lula tatao ra dhu beꞌa

5 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pakaboko ho manegravengi-mangajꞌi egravetu dꞌara egravemu Priskiladegravenge Akila

Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi angalai jaꞌaEpenetus Negravengu ka dhegraveu uru tegravekaparcaya Kristus egravetu propensi Asia

6 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi ana hegraveni egravedhiMaria Negravengu dhu sabꞌa neꞌa boejꞌegravera egravetu talora aae miu

7 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi Andronikusdegravenge ana hegraveni egravedhi Yuniadagger Duara dhegraveu Yahudi sama segravemi jaꞌakahegravei Dua ra parcaya uuru Kris-tus negraveti jaꞌa Uru egraveegravena regravengusama-sama degravenge jaꞌa egravetu dꞌarabegravedho Dua ra jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Lamatua aa dhegraveu ae tadhesi

8 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi AmpliatusJaꞌa sue ne lula negravengu dhu paꞌegravekidegravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus

9 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi UrbanusNegravengu kahegravei pakako sasabꞌa Kris-tus sama-sama degravenge egravedhi

Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi Stakis dhu jaꞌasue

10 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi Apeles Masika negravengu legraveke dadugu-rariu tengaa na segi ka nare liꞌu lula legravekaegravera Kristus

Hia lii mahoꞌo mi aꞌari aaꞌi-aaꞌi negravetiAristobulus

11 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi aꞌa HerodionNegravengu dhegraveu Yahudi kahegravei samasegravemi jaꞌa

Hia liimahoꞌo jaꞌami isi egravemuNarkisusdhu parcaya Kristus

12 Hia lii mahoꞌo mi ana hegraveni egravedhiTrifena degravenge Trifosa Regravengupakako kahegravei sasabꞌa negraveti Kegravetuegravedhi Yesus Kristus

Hia lii mahoꞌo mi angalai jaꞌa anahegraveni egravedhi Persis Te negravengu kahegraveisabꞌa bia hia Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus

13 Hia lii mahoꞌo mi Rufus Kegravetu egravedhiYesus Kristus ka dhu hagꞌe nare ne

Hia lii mahoꞌo mi ina na kahegravei Tenegravengu ne nuka segravemi ina dꞌegravelujaꞌa

14 Hia lii mahoꞌo jaꞌa mi AsinkritusFlegon Hermes Patrobas Hermasdegravenge aꞌari aaꞌi-aaꞌi dhu pea degravengeregravengu

15Hia lii mahoꞌo jaꞌami Filologus anahegraveni egravedhi Yulia Olimpas Nereusdegravenge ana hegraveni na degravenge dhegraveu-dhegraveu sarani aaꞌi dhu sama-samadegravenge regravengu

16 Ladhe miu pakaboko na mi paꞌuu egravecidegravenge egraveci dhu pantas mi dhegraveu parcayaJumaꞌat Kristus aaꞌi-aaꞌi egravetu seꞌe hia liimahoꞌo mi miu kahegravei

Lii pasanegravedꞌe negraveti Paulus17 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa manegravengi segravena ka

miu mage-mage Jꞌaga paie-iie te abhudhegraveu dhu tao miu mae-manyegravela aa dhuneo sii pabegravebhemiu Ngaa dhu regravengu pekadegravenge miu segravera palabꞌa degravenge ngaa dhu

163 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquoPriskardquo Priska degravenge Priskila egraveegravena ngara negraveti ca dhegraveu egraveegravena ka 163 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 182 dagger 167 Alkitab lii Yunani dhu beꞌa risi aa dhu uru tegraveka suri pekana Yunia (ngara dhegraveu bhegraveni) Abhu cahagꞌe kahegravei dhu suri peka na Yulia (ngara dhegraveu bhegraveni) Karegravei negraveti abad ka-13abhu cahagꞌe hari dhu suri peka na Yunias (ngara dhegraveu mone) Dhegraveu heka-dhegraveu heka Kristen karegravei negraveti uru-urupangee na aꞌa Andronikus degravenge susi Yunia ne dhegraveu egravemu-kamali dhu sabꞌa hia Ama Lamatua nuka segravemi aꞌa Akiladegravenge susi Priskila 1613 Markus 1521 1616 1 Korintus 1620 1 Tesalonika 526

Roma 1618 268 Roma 1627jiꞌi ajꞌa-nori le miu De baku paꞌangalaidegravenge dhegraveu segravemi segravera 18 Dhegraveu segravera sabꞌaboe hia Kegravetu egravedhi Yesus Kristus Regravengusegravera dhoka sabꞌa hopaꞌoto ngiꞌu regravenguunura Dhegraveu segravera dhoka hegravebꞌa megravenyi mi dhegraveudhu dhae reꞌa megraveka mia ka dhu beꞌa aamia ka dhu karehe Regravengu hegravebꞌa megravenyi hokapodꞌe-kabegraveli dhegraveu

19 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tadegravengi le na miuloe boe madhutu dadꞌegravei Lamatua Negravetiegraveegravena ka dꞌara jaꞌa karejꞌe titu kegravena lulamiu Dadꞌegravei jaꞌa ka ladhe miu dꞌegravelu-megraveuegravetu jꞌara-jꞌara beꞌa aa baku pakihu keedegravenge jꞌara-jꞌara karehe 20 Ama Lamatuaka dhu bisa hia egravedhi mamuri dame degravengemera-milu Negravengu ka dhu egraveegravena na palahokoasa negraveti dhegraveu aae nidhu aa padꞌelopeka na miu ka dhu segi Seꞌe se negravebhuheka jꞌajꞌi Jaꞌa sabajꞌa manegravengi segravena kaKegravetu egravedhi Yesus Kristus padꞌelo dꞌara huaiia Na mi dedha miu

21 Ari egravedhi Timotius dhu sabꞌa sama-sama degravenge jaꞌa hia lii mahoꞌo mimiu kahegravei

Lukius Yason degravenge Sosipater hialii mahoꞌo kahegravei Regravengu se dhegraveuYahudi egraveci egraveegravena ka degravenge jaꞌa

22 (Jaꞌa ne Tertius ka dhu suri sasurineꞌemadhutu ngaa dhu Paulus puajaꞌa suri Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa tejaꞌa ne dhegraveu unu Kegravetu egravedhi YesusKristus kahegravei)

23 Jaꞌa Paulus manubha egravetu egravemuGayus Dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi temapakaboko egravetu egravemu na ho manegravengi-mangajꞌi Negravengu hia lii mahoꞌokahegravei

Erastus dhu jꞌajꞌi bendahara kotadegravenge aꞌari egravedhi Kuartus hia miulii mahoꞌo kahegravei

24 [Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhiYesus Kristus padꞌelo dꞌara hua iia Na mimiu aaꞌi-aaꞌi mi Legraveke tareꞌa]Dagger

Ama Lamatua ne kapai titu kegravena25 Koa-kio mi Ama Lamatua Te Negravengu

ka dhuunu koasa segravena ka taomiu jꞌajꞌi egraveraLii Lolo Beꞌa Na peka segravemi egraveegravena ka aa jaꞌaajꞌa-nori dhegraveu segravemi egraveegravena kahegravei ropa jaꞌapeka degravenge regravengu lula-negraveti Yesus KristusLamatua ka dhu bhoke paledꞌa hia mi egravedhijꞌara aaꞌi-aaꞌi lula-negraveti Kristus dhu uru-uru segravera dhegraveu dhae reꞌa megraveka lula dhu

pahuni era 26 Te ngaa jꞌara-jꞌara dhu urusegravera dhegraveu regraveti lii padhai Lamatua suri egravetuSasuri Mola-Megraveci limuri ne megraveu aadha-aadha le Ama Lamatua dhu madhe negravedhiboe Negravengu ka ator segravena ka dhegraveu negraveti sukuaaꞌi-aaꞌi reꞌa megraveu madha jꞌara dhu pahuniuru segravera Degravenge jꞌara neꞌe dhegraveu segravera bisaparcaya Ne aa tao madhutu dadꞌegravei Na27Dhodhoka Negravengumesa-mesa Na di AmaLamatua Dhodhoka Negravengu mesa-mesaNa dhu neꞌa aaꞌi megraveu-megraveu jꞌara Jaꞌa dꞌegraveijꞌoka padedha-dedha Ne lula tatao YesusKristus Legraveke tareꞌa

Sasuri jaꞌa dꞌai sange neꞌe kaSaloomPaulus

1621 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161 1623 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1929 1 Korintus 114 2Timotius 420 Dagger 1624 Alkitab lii Yunani dhu uru tegraveka aa dhu beꞌa risi degravenge boe ayat 24 ne

1 Korintus 11 269 1 Korintus 116

Sasuri Paulus ka egravecihia dhegraveu parcaya egravetu kotaKorintus1 Korintus

Saloom1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus Ama

Lamatua hagꞌe nare le jaꞌa segravena kajꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Yesus KristusSostenes hia miu lii mahoꞌo kahegravei 2 Jaꞌasuri sasuri ne hia miu dhegraveu parcaya AmaLamatua egravetu kota Korintus Na hagꞌe narele miu ho jꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci Negravengulula miu parcaya le Yesus Kristus dhuAma Lamatua pajaji mema le karegravei negravetiuru ka ho Na mai Ama Lamatua taomiu mola-megraveci kahegravei egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi egravetu mia-mia Teregravengumanegravengi le segravena ka Kegravetu egravedhi YesusKristus soru-bara si Negravengu ne jꞌajꞌi Kegravetumi dedha egravedhi aa regravengu kahegravei

3 Jaꞌa manegravengi-mangajꞌi mi Ama egravedhiAma Lamatua degravenge Kegravetu egravedhi YesusKristus Jaꞌa manegravengi segravena ka Regravengupadꞌelo dꞌara hua iia Ra mi miu ho miumamuri dame degravenge mera-milu

Paulus manegravengi makasi mi Lamatua luladhegraveu Korintus

4 Lodꞌo-lodꞌo jaꞌa ngee kegravedhi miu jaꞌapadhai lii degravenge Lamatua jaꞌa peka naldquoMakasi ae-ae lula parcaya dhegraveu Korin-tus segraverardquo Te Lamatua dhu padꞌelo ledꞌara hua iia Na mi miu lula miu legravekataruu Yesus Kristus dhu Lamatua pua Namai 5 Hegraveia Na hia miu aꞌegravera ka miubisa pakako sasabꞌa-laꞌa aaꞌi-aaꞌi lula miupaꞌegraveki degravenge Ne Egraveegravena ka dhu tao dꞌaramiu kaja-suꞌi degravenge jꞌara-jꞌara dhu beꞌaNegraveti egraveegravena ka miu meꞌa megraveu madha jꞌaraaaꞌi-aaꞌi dhu hua iia risi lula-negraveti jꞌaramamuri Negravengu Miu meꞌa kahegravei jꞌara miadhu beꞌa risi ladhe miu lole mi dhegraveu lula-negraveti Yesus Kristus 6 Jꞌara aaꞌi-aaꞌi neꞌeka dhu padelo na jꞌara-jꞌara dhu jiꞌi pekale degravenge miu lula-negraveti Kristus egraveegravena dhuamo le egravetu dꞌara miu Negraveti egraveegravena ka miumeꞌa tareꞌa-reꞌa na jꞌara segravera legraveke 7 Demiu abhu le jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa dhuRoh Lamatua pala-bagi hia dhegraveu unu Na

Kura boe ciki sa Hegraveia miu tatae lodꞌo dhubegraveli-camegravedꞌa Lamatua bhoke ho padꞌeloKegravetu egravedhi Yesus Kristus mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi8 Kristus egraveegravena ka dhu neo paꞌegravera miu segravenaka miu taha taruu toke Na mai hari asarai-haha ne Degravenge jꞌara neꞌe miumanahuboe aa abhu boe ca dhegraveu sa dhu bisa pegravecisasala mi dedha miu 9 Egravedhi bisa parcayaLii Holo-Nori Ama Lamatua lula ngaa dhuNegravengu peka egraveegravena ka dhu jꞌajꞌi TatuNegravenguneo tao jꞌara se aaꞌi-aaꞌi hia miu Te Negravenguka dhu bhoke jꞌara segravena ka miu bisa tadheAna Na nuka Kegravetu egravedhi Yesus Kristusegraveegravena

Miu dhegraveu parcaya hudꞌi jꞌajꞌi egraveci ku aabaku mae-manyegravela

10 Aꞌari dhu pasue Egravetu dꞌara aaꞌi-aaꞌi sejaꞌa padhai lii pake kolongara Kegravetu egravedhiYesus Kristus De jaꞌa manegravengi tareꞌa-reꞌa segravena ka miu loe ka negraveti padhegraveto egravetudꞌara lii padhai Te ngaa miu hudꞌi tengejꞌara segravena ka mamuri dꞌara egraveci aa bakumae-manyegravela Miu hudꞌi pake ngangeemadhera ho meꞌa na miu neo dꞌai too-lane dhu egraveci egraveegravena ka di

11 Te abhu dhegraveu negraveti isi egravemu ana hegraveniegravedhi Kloe dhu mai peka degravenge jaꞌa na egravetutalora miu abhu dhegraveu cahagꞌe dhu patao-palaha taruu 12 Aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌemiu cahagꞌe peka na ldquoJaꞌa re Paulusrdquo Aacahagꞌe peka na ldquoJaꞌa re Apolosrdquo Aa abhukahegravei dhu pakaꞌuu na ldquoJaꞌa re PetrusrdquoAa dhu leo hari peka na ldquoJaꞌa ne nanenedhoka Kristus dirdquo

13 Miu pangee tasamia ee Dhegraveu unuKristus bisa boe mae-manyegravela Do miupangee na jaꞌa ka dhu madhe pala miuegravetu ajꞌu palolo-palegravebha Aadꞌo Do lodꞌora sarani miu regravengu pake ngara jaꞌa homiu jꞌajꞌi dhegraveu unu jaꞌa do Bisa boe si14 Jaꞌa manegravengi makasi mi Ama Lamatuate lodꞌo jaꞌa egravetu egraveegravena degravengemiu jaꞌa saraniboe dhegraveu ae Dhu jaꞌa sarani egravetu negravei dhokaKrispus degravenge Gayus di 15 Degravenge jꞌaraneꞌe abhu boe dhegraveu dhu bisa peka na ldquoRasarani jaꞌa pake ngara Paulus ka jaꞌa jꞌajꞌidhegraveu unu Paulusrdquo 16 (Ee jaꞌa heka sanegravedꞌekegravena Jaꞌa sarani isi egravemu Stefanus cahagꞌekahegravei Te ngaa jaꞌa sanegravedꞌe heka abhudhegraveu era dhu jaꞌa sarani do aadꞌo)

12 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 181 Yoel 232 112 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquoKefasrdquo Kefas egraveegravenangara leo negraveti Petrus 112 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1824 114 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha188 1929 Roma 1623 116 1 Korintus 1615

1 Korintus 117 270 1 Korintus 12817 Te Kristus pua boe jaꞌa ho laku sarani

dhegraveu Kapua sasabꞌa jaꞌa nuka peka-padhai degravenge jꞌara-jꞌara lula-negraveti Lii LoloBeꞌa Na Te ngaa ladhe jaꞌa lole mi dhegraveuNegravengu dꞌegravei boe jaꞌa peka mamegraveu jaꞌa dopadꞌelo jꞌara-jꞌara dhu kapai Te ladhejaꞌa padhai lii segravemi egraveegravena egraveegravena pakurakoasanegraveti lii lolomamadheKristus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

Koasa Kristus mai negraveti Ama Lamatua18 Abhu dhegraveu dhu pangee na madha

jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi peka-padhai lula-negraveti mamadhe Kristus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha egraveegravena goa titu kegravena Te ngaadhegraveu segravemi segravera begraveli-camegravedꞌa cegraveri eelenegraveti Ama Lamatua Aa te ngaa bagi miegravedhi mamadhe Kristus ne segravena ka padꞌelokoasa Lamatua ho patabuli egravedhi negraveti koasasasala-sasigo egravedhi 19 Jꞌara neꞌe nuka segravemidhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua ngarana Yesaya suri tegraveke peka naldquoAma Lamatua peka nalsquoMadha jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu

reꞌabegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa paꞌele iie aaꞌi si

segravena ka jꞌajꞌi mi megravedha dhudegravenge boe kabꞌua

Rupa-rupa mamegraveu regravengubegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa core eele aaꞌi si

segravena ka jꞌajꞌi mimegravedha dhu gunaboersquo rdquo

20 Uru egraveegravena mema Lamatua padhai liisegravemi egraveegravena ka Te ngaa limuri ne tasamiahari Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera segravemi ngaa saMese agama segravera jꞌajꞌi segravemi ngaa Aa tukatao lii langu segravera tasa mera mia Miunanene segraveku Lamatua tao si nuka segravemidhegraveu goa Negravengu bete eele aaꞌi le mamegraveudhu amo egravetu dꞌara kahadhu dhegraveu rai-hahane aa tao mamegraveu segravera nuka segravemi megravedhadhu degravenge boe kabꞌua

21-22 Mamegraveu Ama Lamatua legravenge aaꞌimegraveu-megraveu Masi ka dhegraveu rai-haha nepangee na regravengu dꞌegravelu-megraveu te ngaa jꞌarangangee regravengu mesa ra dꞌai megraveka ho ratadhe hua iia Ama Lamatua Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa Lamatua pake le mamegraveu Naho bhoke jꞌara hia dhegraveu rai-haha Te uruegraveegravena Lamatua pangee peka na ldquoMasi kadhegraveu rai-haha pangee na dhegraveu pajuu-paleha Jaꞌa segravera goa te ngaa tasamia egraveegravenaka hudꞌi Jaꞌa pua ku dhegraveu lasi lole degravenge rajꞌara dhu legraveke negraveti Jaꞌardquo Te Lamatua puadhegraveu regraveti lii padhai Na ho lasi lole degravenge

dhegraveu Napamaꞌegravete nare le neopake liimoaegraveegravena segravena ka dhegraveu bisa parcayaNe Negravengupake jꞌara ne ho patabuli dhegraveu negraveti koasasasala-sasigo ra

Te ngaa dhegraveu rai-haha ne pangee najꞌara Ama Lamatua ne goa Negraveti egraveegravenaka regravengu pusi-pahae boe dhegraveu pajuu-paleha Na Te dhegraveu Yahudi neo manegravengidhoka tadha-tadha malaa di segravena ka bisaregravedhi koasa Lamatua Aa dhegraveu Yunanineo nanene dhoka jꞌara-jꞌara hua iia dhumaso asa dꞌara kahadhu ra madhutungangee regravengu mesa ra 23 Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa egravedhi dhu jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Lamatua lati peka degravenge dhegraveu naldquoLamatua pua le Kristus nuka Dhegraveu dhuNegravengu pajaji mema karegravei negraveti uru ka maiasa rai-haha ne Ka dhegraveu leo paku pa-madhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebhardquo Ropadhegraveu Yahudi tadegravengi lii lolo neꞌe regravengusisu te madhutu aꞌabhu ra Dhegraveu dhuLamatua neo pua mai egraveegravena bisa boemadhe segravemi egraveegravena Ropa dhegraveu Yunanitadegravengi lii lolo ne ra pangee na ldquoLii lolodhegraveu goardquo 24 Te ngaa abhu dhegraveu dhuAma Lamatua hagꞌe nare le ho jꞌajꞌi dhegraveuunu Na Regravengu segravera cahagꞌe negraveti dhegraveuYahudi aa cahagꞌe negraveti dhegraveu Yahudi boeMadhutu aꞌabhu regravengu mamadhe Kristusdhu padꞌelo le mi regravengu na koasa AmaLamatua degravenge boe too-lane aa mamegraveuNa risi aaꞌi megraveu-megraveu 25Masi ka dhegraveu rai-haha pangee na jꞌara Lamatua ne unudhegraveu goa te ngaa Negravengu megraveu risi eeleregravengu Aa masi ka ra pangee na Lamatuadegravenge boe koasa te ngaa koasa Na dedharisi eele negraveti regravengu

26 Aꞌari pasue Segravena ka miu bisa meꞌamegraveu lii padhai jaꞌa ne sanegravedꞌe mamurimiu lodꞌo Lamatua hagꞌe nare miu hojꞌajꞌi dhegraveu unu Na Madhutu aꞌabhu dhegraveurai-haha egravetu talora aae miu abhu boedhegraveu ae dhu dꞌegravelu-megraveu abhu boe dhegraveuae dhu degravenge pangaru kapai aa abhu boedhegraveu ae dhu aꞌari ra dhu degravenge kolongarakapai 27Te ngaa Lamatua hagꞌe nare dhegraveudhu madhutu ngangee dhegraveu rai-haha natabhegravenga ana liku segravena ka pamakae dhegraveudhu pangee na regravengu dꞌegravelu-megraveu Aa Nahagꞌe nare dhegraveu dhu madhutu dhegraveu rai-haha dhegraveu dhu degravenge boe koasa segravenaka pamakae dhegraveu dhu pangee na regravengudegravenge koasa 28 Hegraveia Na hagꞌe nare dhegraveuhaha dhu degravenge boe kolongara aa dhu bi-

119 Yesaya 2914 120 Ayub 1217 Yesaya 1912 3318 4425

1 Korintus 129 271 1 Korintus 212asa dhegraveu pahaha si Te Lamatua neo pakesi segravena ka dhegraveu dhu pangee na regravengudhegraveu kapai jꞌajꞌi segravemi dhegraveu degravenge boepangaru ngaa-ngaa 29 Degravenge jꞌara egraveegravenabegraveli-camegravedꞌa abhu boe dhegraveu egraveci sa dhubisa tegravebꞌa kakara egravetumadhaAma Lamatuapeka na negravengu dhegraveu kapai

30 Te Ama Lamatua mesa Na ka dhubhoke pataleo jꞌara segravena ka miu bisa masojꞌajꞌi dhegraveu unu Kristus Lamatua ka pakeYesus jꞌajꞌi Dhegraveu dhu pala-bagi mamegraveu Nami dedha egravedhi Yesus egraveegravena ka dhu oti jꞌaraho egravedhi bisa padame degravenge Ama LamatuaYesus egraveegravena ka dhu tao egravedhi ho bisamamurimola degravenge megraveci Aa Negravengu ka dhu patab-uli egravedhi negraveti koasa sasala 31 Egraveegravena nukasegravemi dhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua peka naldquoCee ka dhu dꞌegravei pakapai kolongara dhegraveu

beꞌa risi pakapai kolongara Lamatuaegravedhi

Baku pakapai iisirdquo

2Egravedhi hudꞌi lole paledꞌa-ledꞌa ku mi dhegraveu

aaꞌi-aaꞌi mamadhe Lamatua Yesus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha

1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Uru egraveegravena lodꞌojaꞌa dhiu asa miu jaꞌa bhoke paledꞌa jꞌara-jꞌara Lamatua dhu uru egraveegravena dhegraveu rai-hahane reꞌa megraveka Te ngaa jaꞌa kegraveti boe lii segraveraho padedha iisi Aa jaꞌa padhai boe pake liidhu carui segravena ka padꞌelomamegraveu jaꞌa unuku 2 Lodꞌo jaꞌa bera-bera degravenge miu jaꞌapangee segravemi neꞌe ka jaꞌa padꞌelo dhokaca jꞌara di nuka Yesus Kristus Negravengu neDhegraveu dhu Ama Lamatua pajaji mema karegraveinegraveti uru ka ho hia mai Te ngaa ropaYesusmai dhegraveu paku pamadhe Ne egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Dhoka jꞌara neꞌe di dhujaꞌa keꞌa megraveu

3 Uru egraveegravena lodꞌo jaꞌa bera-bera degravengemiu jaꞌa rasa mamegraveu jaꞌa dꞌai boe aa jaꞌamadhaꞌu ka isi karegravebha 4 Jꞌara lii padhaijaꞌa aa ngaa dhu jaꞌa lole mudꞌa di Tejaꞌa koꞌo boe pake lii dhu karisi segravena kapamako miu Aadꞌo Te ngaa ropa jaꞌapeka-padhai na lii padhai jaꞌa jꞌajꞌi ledꞌalula Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci ka dhuator jaꞌa aa koasa Na sabꞌa egravetu jaꞌa kahegravei5 Te jaꞌa pangee na beꞌa boe ladhe miuparcaya Ama Lamatua lula miu nanenelii padhai dhegraveu dꞌegravelu-megraveu di Dhu beꞌa

risi ladhe miu parcaya Lamatua lula Napadꞌelo koasa Na mi dedha miu

Ama Lamatua ajꞌa-nori egravedhi jꞌara-jꞌaramamegraveu dhu legraveke

6 Aa te ngaa ladhe jiꞌi padhai lii degravengedhegraveu dhu parcaya egravera le jiꞌi ajꞌa regravengupake lii padhai dhu dhegraveu bisa reꞌa megraveuTe ngaa dhu reꞌa megraveu egraveegravena madhutuboe ngangee dhegraveu egravetu rai-haha ne domadhutu ngaa dhu dhegraveu paredha segravera ajꞌalimuri ne Te segravera sa begraveli-camegravedꞌa eleiie aaꞌi si 7 Te ngaa jiꞌi ajꞌa dhoka jꞌaramamegraveu dhu mai negraveti Ama Lamatua Lulauru-uru segravera lodꞌo rai-haha jꞌajꞌi megravekaLamatua pahuni jꞌara segravera Te ngaa limurine Negravengu pamaꞌegravete le segravena ka neo bhokepatalele lii pahuni egraveegravena hia egravedhi ho egravedhikahegravei abhu pala egravetu dꞌara kolongara Nadhu kapai risi eele 8 Te ngaa dhegraveuparedha limuri ne reꞌamegraveu iia boemamegraveuLamatua Te ladhe reꞌa tareꞌa tatu ra pakupamadhe boe Kegravetu egravedhi dhu dedha risiegraveegravena egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

9 Egravetu dꞌara sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua dhu suri lula-negraveti rahasiaLamatua dhu uru egraveegravena pahuni tegraveke pekanaldquoAbhu jꞌara dhu dhegraveu rai-haha dhae regravedhi

megraveka degravenge musi madha raaa abhu jꞌara dhu dhegraveu rai-haha dhae

tadegravengi regravedhi megraveka degravenge roꞌadhilu ra

dhu dhegraveu rai-haha bisa ngee regravedhiboe

Aa te ngaa madhutu iia-iia na Lamatuasadia tegraveke le jꞌara segravera aaꞌi-aaꞌi

bagi mi dhegraveu dhu sue Negravengurdquo10 Uru egraveegravena mema dhegraveu reꞌa boe jꞌara

segravera te ngaa limuri ne Ama Lamatua pakeRoh Na ho bhoke paledꞌa hia egravedhi

Roh Lamatua egraveegravena neꞌa aaꞌi megraveu-megraveuTe Negravengu parisa toke lutu dꞌara iikiLamatua kahegravei 11 Egravedhi egraveci-egraveci ka degravengeroh egravetu dꞌara egravedhi Negraveti egraveegravena ka egravedhidhegraveu rai-haha egraveci-egraveci ka degravenge ngangeeaa tatao na Aa abhu boe dhegraveu leo egraveci sadhu neꞌa megraveu dꞌara iiki egravedhi dhoka rohegravedhi unu ti dhu neꞌa Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge Ama Lamatua Abhu boe ca dhegraveu sakahegravei dhu neꞌa dꞌara iiki Lamatua DhokaRoh Negravengu mesa Na ka dhu neꞌa megraveu

12 Egravedhi dhu segravemi tare le Roh Lamatuaka Negravengu ka dhu ator egravedhi Negraveti egraveegravena ka

131 Yermia 924 23 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 189 29 Yesaya 644

1 Korintus 213 272 1 Korintus 311egravedhi madhutu boe ngangee dhegraveu egravetu rai-haha ne Lula Roh Lamatua egravetu dꞌara egravedhinegraveti egraveegravena ka egravedhi tadhe aaꞌi jꞌara dhu beꞌadhu Negravengu tao le hia egravedhi

13 Jꞌara segravera ka dhu egravedhi tema padhue-padhai Te jiꞌi lole jꞌara-jꞌara dhu RohLamatua ajꞌa-nori jiꞌi Ka jiꞌi se ajꞌa boepake lii dhu negraveti mamegraveu madhutu aꞌabhudhegraveu rai-haha Te ngaa jiꞌi ajꞌa-nori pakelii dhu mai negraveti Roh Lamatua mi dhegraveudhu tadhe Negravengu 14 Te ngaa ladhe abhudhegraveu dhu tadhe boe Roh Lamatua ropana nanene lii padhai jiꞌi negravengu dꞌegravei boesegravemi Lula negravengu ngee na ldquoNgaa kegravenaMasoboedꞌara kahadhurdquo Aa tengaamasika tasamia egraveegravena ka dhegraveu ne bisa boe neꞌajꞌara segravera te negravengu dhumamuri paꞌegraveki boedegravenge Roh Lamatua 15 Dhegraveu dhu mamuripaꞌegraveki degravenge Roh Lamatua heka reꞌa jꞌarasegravera aaꞌi-aaꞌi aa bisa reꞌa mia ka dhu legravekeTe ngaa dhegraveu leo pajiko rare boe ngangeedhegraveu segravemi segravera 16 Bisa tasamia Te abhudhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciLamatua peka naldquoCee ka dhu bisa reꞌa ngangee Ama

LamatuaDo cee ka dhu bisa ator Lamatua

hoAma Lamatua taomadhutu liiholo-nori dhegraveu egraveegravena

Abhu boe ca dhegraveu sardquoMadhutu iia-iia na egravedhi teꞌa jꞌara seꞌe

lula Kristus ka dhu soru-bara segravena ka egravedhibisa pangee madhutu ngangee Negravengu

3Dhegraveu parcaya hudꞌi sabꞌa dꞌara egraveci hia

Lamatua aa baku patao-palaha1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Lodꞌo jaꞌa egravetu

egraveegravena era miu nuka segravemi dhegraveu dhu dhaepaꞌegraveki egravera megraveka degravenge Roh Lamatua Lulamiu madhutu dhodhoka dadꞌegravei dꞌara miudhoo-dhoo di egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu rai-haha dhu leo segravera Negraveti egraveegravena ka jaꞌabisa boe padhai lii degravenge miu nuka segravemipadhai lii degravenge dhegraveu eeꞌa te miu nukasegravemi ana iiki sa 2 Jaꞌa hudꞌi ajꞌa miu jꞌara-jꞌara dhu carui boe lula miu bisa megravekasegravemi mere jꞌara dhu carui nuka segravemi anaiiki dhu bisa megraveka raꞌa sisi Miu hudꞌikadhii ku sama segravemi dhegraveu eeꞌa dhu temaraꞌa sisi Te ngaa limuri ne miu nuka segravemiana rara iisi hiu era dhu meꞌa dhoka minususu di 3Lula ngangeemiu cakaraa dhegraveu

dhu neo dhoka madhutu dadꞌegravei dꞌara diLadhe abhu dhegraveu dhu risi negraveti miu miutegraveka dꞌara aa patao-palaha leli Negraveti egraveegravenaka jaꞌa peka na miu meꞌa dhoka madhutudadꞌegravei miu dhoo-dhoo De segravemi egraveegravena namiu sama segravemi dhegraveu leo egravetu rai-haha ne4 Lula miu cahagꞌe peka na ldquoJaꞌa ne rePaulusrdquo Aa cahagꞌe dhu peka na ldquoJaꞌane re Apolosrdquo Lodꞌo-lodꞌo miu padhai liisegravemi egraveegravena miu padꞌelo na miu egraveci egraveegravenaka degravenge dhegraveu leo egravetu rai-haha ne

Miu nuka segravemi oka5 Madhutu iia-iia na Apolos egraveegravena cee

Aa jaꞌa Paulus ne cee Te jiꞌi dua mise dhoka ana pua-paleha di Jiꞌi dhokapadꞌelo jꞌara ho miu bisa parcaya KristusApolos pakako sasabꞌa madhutu paredhaKegravetu egravedhi Aa jaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei 6 Jaꞌaka dhu uru tegraveka lole degravenge miu lula-negravetiKristus Egraveegravena nuka segravemi jaꞌa ka dhu segravelehini Hegraveia Apolos mai ajꞌa-nori miu Egraveegravenanuka segravemi negravengukadhubui-tatee hini dhujaꞌa segravele kore segravera Te ngaa Ama Lamatuaka dhu tao hini segravera muri jꞌajꞌi kapai aae

7 De dhegraveu dhu segravele hini segravera degravengeboe kabꞌua Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveudhu bui Dhodhoka egraveci di dhu degravengekabꞌua nuka Ama Lamatua Lula Negravenguka tao hini segravera muri ka subꞌu degravenge sega8 Dhegraveu dhu segravele aa dhegraveu dhu bui-tateesabꞌa sama-sama te sasabꞌa regravengu egraveci egraveegravenaka Aa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pakako sasabꞌaLamatua begraveli-camegravedꞌa Na bꞌae rui-jꞌajꞌegraverara 9a Te jiꞌi sama-sama dhegraveu sabꞌa negravetiLamatua Aa miu nuka segravemi oka Lamatuadhu Negravengu neo uri

Miu nuka segravemi egravemu9b Segravemi egraveegravena kahegravei miu nuka segravemi egravemu

dhu Ama Lamatua patitu 10 De Lamatuapadꞌelo le dꞌara hua iia Na mi jaꞌa Negravetiegraveegravena ka jaꞌa sama segravemi dholu Ka Lamatuasoru-bara jaꞌa ho keꞌa megraveu jꞌara-jꞌara negravetikapua segravena ka jaꞌa tao era padhegravedi dhuegravera egravetu dꞌara mamuri miu Hegraveia dhegraveuleo ajꞌa-nori miu kahegravei ho regravengu patitumi era padhegravedi dhu jaꞌa tao kore egraveegravenaTe ngaa tuka egraveci-egraveci hudꞌi sabꞌa ku degravengedꞌara kateme ho regravengu patitu egravemu dhuegravera 11 Era padhegravedi dhu egravera egraveegravena abhu leNuka Yesus Kristus Negraveti egraveegravena ka dhegraveu leobisa boe tao era padhegravedi leo egravetu dꞌara miu

216 Yesaya 4013 32 Ibrani 512-13 34 1 Korintus 112 36 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha184-1124-28

1 Korintus 312 273 1 Korintus 47te Lamatua dhu tao tegraveke le era padhegravedidhu legraveke

12 Tatu abhu dhegraveu dhu neo patitu kahegraveiegravetu era padhegravedi egraveegravena pake rupa-rupa negraveuAbhu dhu neo pake negraveu dhu kabꞌua segravemihualaa doi pudhi do hadhu kaleꞌe Abhudhu pake negraveu biasa nuka segravemi ajꞌu jꞌuꞌudo regraveu hidhu 13 Te ngaa sasabꞌa tuka egraveci-egraveci ka bisa teꞌa aa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra bisa reꞌasasabꞌa regravengu egraveegravena beꞌa do aadꞌo Te lodꞌoegravele rai-haha Lamatua neo segraveku ne samasegravemi Na pake ai ho padꞌelo na sasabꞌadhegraveu segravera bisa taha do aadꞌo 14 Ladheuji nare sasabꞌa negraveti ca dhegraveu pake ai aanegraveu dhu na pake bisa taha begraveli-camegravedꞌaLamatua bꞌae rui-jꞌajꞌegravera na egravetu sorga15Te ngaa ladhe uji nare sasabꞌa dhegraveu pakeai aa ai naꞌe aaꞌi negraveu dhu negravengu pakepatitu egravetu era padhegravedi egraveegravena na Lamatuahia boe dhegraveu ne ngaa-ngaa Te ngaa tukane abhu mamuri era masi ka segravemi dhegraveudhu rai kalua negraveti dꞌara egravemu ai naꞌe

Miu sama segravemi egravemu sabajꞌa unu Lamatua16 Miu hudꞌi meꞌa ku dhu peka na miu

sama segravemi egravemu sabajꞌa Lamatua aa RohNa dhu pea egravetu dꞌara 17 Aa ladhe abhudhegraveu dhu paꞌele iie egravemu sabajꞌa Lamatuanuka era pea Na na mage-mage Begraveli-camegravedꞌa Lamatua paꞌele iie ne kahegravei Teegravemu sabajꞌa Lamatua egraveegravena mola-megraveci Demiu hudꞌi mola-megraveci ku kahegravei

18 Miu baku tipu ngiꞌu miu unu miLadhe abhu ca dhegraveu dhu pangee nanegravengu dꞌegravelu-megraveu aa neꞌa aaꞌi madhutumamegraveu dhegraveu egravetu rai-haha lodꞌo limuri neegraveegravena peka na negravengu neꞌa boe ngaa-ngaaegraveci sa Ladhe egraveumaseꞌa le pekana egraveumeꞌaboe ngaa-ngaa egraveci sa heka egraveu mulai meꞌakegravena 19 Ngangee dhegraveu egravetu rai-haha taalimuri ne Ama Lamatua peka na goa Teegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci dhu suri tegravekepeka naldquoAbhu dhegraveu dhu pangee na negravengu dꞌegravelu-

megraveute ngaa egraveegravena na Lamatua pake hari

ngangee na dhu karehe segraverajꞌajꞌi mi sasii ho sii paꞌele iie hari

negravengurdquo20 Egravetu era leo dhu suri kahegravei peka na

ldquoLamatua egravedhi dhu neꞌa le ngaa dhu dhegraveudꞌegravelu-megraveu segravera pangee

aa dhegraveu dhu hudꞌi reꞌa ku neo tao netasa mere mia

Negravengu dhu neꞌa nare le na regravengu dhokangee iia dꞌara dirdquo

21-22 De miu baku padedha dhegraveu egraveci sadhu peka na negravengu egraveegravena legravenge aaꞌi dhegraveuTe Lamatua ka dhu dedꞌe dhegraveu ho atormiu Aaꞌi-aaꞌi segravera jꞌajꞌi le unu miu Dedhegraveu dhu ator miu segravera sama segravemi jaꞌaApolos degravenge Petrus jiꞌi se jꞌajꞌi unumiuAa aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne unumiu kahegraveimasi ka miu mamuri do miu madhe masika deo neꞌe do lodꞌo dhumai aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌiunu miu kateme aae 23 Aa miu jꞌajꞌi dhegraveuunu Kristus Aa Kristus unu Ama Lamatua

4Kristus pua dhegraveu pajuu-paleha Na lasi

asa mia-mia1 De miu baku koa-kadꞌiri jiꞌi te jiꞌi

dhoka ana pua-paleha Kristus di AaAma Lamatua legraveka jiꞌi segravena ka jꞌagapaie-iie jꞌara-jꞌara dhu uru egraveegravena pahunitegraveke 2 Dhegraveu dhu madhenga megravedha-panyau lamatua na negravengu hudꞌi jꞌajꞌi kudhegraveu dhu tao madhutu ngaa dhu legraveke3 Tasamia degravenge jaꞌa Jaꞌa sabꞌe madhutungaa dhu legraveke do aadꞌo Jaꞌa koꞌo boe keꞌamiu nile jaꞌa tasa mera mia Aa jaꞌa pusi-pahae boe kahegravei dhegraveu leo nile jaꞌa segravemingaa sa Jaꞌa keꞌa boe nile ngiꞌu jaꞌa unuku kahegravei 4 Te masi ka dꞌara iiki jaꞌa pekana jaꞌa beꞌa le tatu boe sasoa na jaꞌa beꞌaDhumegraveci ka Lamatua ka dhu nile jaꞌa tasamera mia 5 De miu baku tao ngiꞌu segravemidhegraveu pamaꞌegravete lii langu ho nile dhegraveu leosegravera Mate mamai hari Lamatua te Negravenguka dhu egraveegravena na bhoke patalele aaꞌi megraveu-megraveu Negravengu ka pasabhoka aaꞌi bhabhelu-katubꞌa dhu dhegraveu tao pahuni egravetu dꞌaramaroga Negravengu neo bhoke paledꞌa jꞌara-jꞌara dhu dhegraveu ngee egravetu dꞌara ra Hegraveia AmaLamatua neo peka aaꞌi jꞌara-jꞌara dhu beꞌadhu dhegraveu tao le

6 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa dhu padhai lii lula-negraveti jaꞌa degravenge Apolos nuka segravemi jaꞌa jꞌajꞌimi conto ho miu bisa ajꞌa negraveti jiꞌi nukaTaomadhutu jꞌara-jꞌara dhu suri tegraveke egravetu dꞌaraSasuri AmaLamatua Baku tao dhu leo Ladhemiu madhutu ka jꞌara seꞌe miu baku biare egraveci sa aa padedha iisi lula madhutu cadhegraveu aa pahahe dhegraveu leo 7 De tasamiaMiu pangee na miu risi negraveti dhegraveu leo do

316 1 Korintus 619 2 Korintus 616 319 Ayub 513 320 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9411 321-22Alkitab lii Yunani suri peka na Kefas Kefas egraveegravena ngara leo negraveti Petrus

1 Korintus 48 274 1 Korintus 55Baku Te aaꞌi-aaꞌi dhu miu unu miu abhunegraveti Ama Lamatua De ladhe segravemi egraveegravenanga tao ka miu ngedꞌe ejꞌa ai nuka segravemimiu adꞌu-ue unu mi 8Nuka segravemi aaꞌi-aaꞌidhu miu parluu miu abhu le Nuka segravemimiu kaja le Miu tao ngiꞌu mi egraveci egraveegravenaka degravenge dhegraveu kapai sama segravemi dhegraveu aaesa aa jiꞌi soru-bara boe ciki sa Madhutuiia-iia na Lamatua ka dhu hia aaꞌi-aaꞌi dhumiu parluu Te ngaa ladhe miu tareꞌa-reꞌajꞌajꞌi dhegraveu aae ele boe jiꞌi ngegravedꞌu paredhasama-sama degravenge miu si

9 Ama Lamatua ka dhu pua-paleha jiꞌiho laꞌa asa mia-mia egravetu rai-haha ne segravenaka lole degravenge dhegraveu jꞌara-jꞌara Kristus Tengaa ca tegraveka-ca tegraveka sa jaꞌa pangee naLamatua pua jiꞌi titu re limuri tegraveka samasegravemi ana begravedho dhu tatae abhu hukumadhe Hegraveia Na hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne aa degravenge ana-ana pajuu Na egravetusorga mai laladhe jiꞌi 10 Miu kapai titukegravena nga Te abhu dhegraveu dhu pangee namiu dꞌegravelu-megraveu lula paꞌegraveki degravenge KristusTe ngaa regravengu pangee na jiꞌi goa titukegravena lula jiꞌi jꞌajꞌi dhegraveu unu Kristus Eleboe regravengu ngee na miu egravera risi aa jiꞌise roe aala-aala Ele boe ra dedꞌe miupadedha-dedha te ngaa roꞌo boe pusi-pahae jiꞌi ciki sa hegravei Seli-kolane nga11 Toke dꞌai deo neꞌe jiꞌi manganga degravengekoko-kamango Megravedha-papake jiꞌi kahaꞌi-kaheru Dhegraveu loe boe game jiꞌi Jiꞌi nukasegravemi dhegraveu dhu degravenge boe era pea 12 Jiꞌisabꞌa degravenge kacui-aai jiꞌi unu mi toke dꞌaiegravei kabhegravesu hae Ladhe dhegraveu padhai-kakolijiꞌi jiꞌi dhoka bꞌala peka na ldquoJiꞌi manegravengisegravena ka Ama Lamatua tao jꞌara-jꞌara dhubeꞌa hia miurdquo Ladhe dhegraveu pajꞌegravera jiꞌina jiꞌi bꞌala boe dhoka mau-mau di13 Ladhe dhegraveu padhai paꞌele iie kolongarajiꞌi jiꞌi dhoka dhaa degravenge regravehu mare diMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa abhu dhegraveu dhupangee na jiꞌi se nuka segravemi kajꞌalu domamumu dhu core eele

14 Jaꞌa suri jꞌara seꞌe neo boe pamakaemiu Te ngaa jaꞌa neo pasanegravedꞌe miu lulajaꞌa sue miu nuka segravemi ana matana jaꞌasa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa peka degravenge miu holegravepa asa jꞌara dhu mola 15 Masi ka dhegraveuriho-riho dhu bisa padꞌelo jꞌara hia miulula-negraveti Kristus te ngaa dhoka jaꞌa mesaku dhu jꞌajꞌi ama miu Te jaꞌa ka dhegraveuuru jꞌara dhu peka-padhai degravenge miu Lii

Lolo Beꞌa negraveti Yesus Kristus Negraveti egraveegravenaka miu parcaya Ne Jaꞌa tao jꞌara egraveegravenalula jaꞌa dhu paꞌegraveki megraveno degravenge Ne 16 Dejaꞌa manegravengi segravena ka miu madhutu jꞌaramamuri jaꞌa ne

17 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa pua Timotius dhiusoru-bara miu Jaꞌa sue ne sama segravemi anamatana jaꞌa Jaꞌa legraveka ne te negravengu kahegraveimamuri paꞌegraveki degravenge Lamatua egravedhi Egraveegravenana negravengu soru-bara miu ho pasanegravedꞌe miunegraveti mamuri jaꞌa Jꞌara mamuri jaꞌa segravemiegraveegravena lula jaꞌa paꞌegraveki degravenge Yesus Kristusdhu Ama Lamatua hia mai Egraveegravena ka dhujaꞌa ajꞌa-nori degravenge dhegraveu sarani dhu pak-aboko egravetu mia-mia

18 Abhu negraveti miu dhu pangee na jaꞌalake kore boe dhiu degravenge miu Negraveti egraveegravenaka regravengu ngedꞌe titu kegravena 19Te ngaa ladheLamatua egravedhi dꞌegravei negravebhu boe jaꞌa dꞌai kotaKorintus Ho egraveegravena na jaꞌa keꞌa megraveu nadhegraveu segravera padhai lii padedha iisi do regravengutareꞌa degravenge koasa 20 Te Ama Lamatuaegraveegravena Dhegraveu Aae dhu unu koasa Ka dhegraveuNegravengu hegravebꞌa megravenyi boe ho paꞌegravera dhegraveuegravetu dꞌara lalegraveka ra te ngaa regravengu pakekoasa dhu legraveke 21 De dadꞌegravei miu tasamiaLadhe jaꞌa dhiu na jaꞌa tao lii sakaa aahuku miu Do jaꞌa dhiu padꞌelo sasuedegravenge dꞌara beꞌa

5Abhu dhegraveu egravetu talora jumaꞌat dhu adꞌu

jꞌara karehe degravenge dhegraveu bhegraveni1 Jaꞌa tadegravengi na ca dhegraveu negraveti jumaꞌat

miu dhu adꞌu jꞌara karehe degravenge dhegraveubhegraveni Ngaa dhu negravengu adꞌu-ue ne bhelurisi negraveti dhegraveudhu tadhe boeAmaLamatuaLula negravengu jꞌunu paꞌegraveci degravenge ina bhalana 2 Te ngaa miu pamone-pabhegravenisegravemi jumaꞌat miu mola-megraveci le Te ngaamadhutu iia-iia na miu hudꞌi makae ku aadꞌara pegravedꞌa Dhegraveu segravemi egraveegravena babegravege eelene pakajꞌegraveu

3 Masi ka egravedhi pakajꞌegraveu egraveci degravenge egravecite ngaa dꞌara jaꞌa dhoka egravetu miu di Dejaꞌa pamaꞌegravete kore le lii langu dhegraveu dhutao jꞌara makae egraveegravena nuka segravemi jaꞌa dhuegravetu egraveegravena le 4 Jaꞌa degravenge hak ho pamaꞌegravetesegravemi egraveegravena lula Yesus jꞌajꞌi Kegravetu egravedhi aajaꞌa dhegraveu pajuu-paleha Na De miu hudꞌimadhegravedi paꞌegraveci ku ho pamaꞌegravete lii languegraveegravena pake kolongara Kegravetu egravedhi Aa dꞌarajaꞌa sama-sama degravenge miu kahegravei 5 Hegraveia

412 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 183 413 Ibrani 1138 416 1 Korintus 111 Pilipi 317 51Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2230

miu hudꞌi saraka dhegraveu ne asa dhegraveu aaenidhu segravena ka negravebhu-negravebhu na core eelejꞌara bhelu-katubꞌa negraveti dꞌara na Segravenaka ladhe Kegravetu egravedhi mai hari na Negravengupatabuli dhegraveuneꞌe negraveti koasa sasala-sasigona

6 Beꞌa boe ladhe miu ngedꞌe Bakubhegravelu na egravedhi pakihu bibit roti ciki di hobisa pakapai adonan aaꞌi-aaꞌi Bibit rotinuka segravemi bhabhelu dhegraveu De ladhe sorotegraveke dhegraveu adꞌu-ue bhabhelu egravetu talora aaemiu begraveli-camegravedꞌa dhegraveu sarani leo segraveramadhutu tao bhelu kahegravei 7 Babegravege eeledhegraveu bhelu egraveegravena negraveti jumaꞌat miu segravemiuru egraveegravena dhegraveu Yahudi segravera core eele ragiaaꞌi-aaꞌi negraveti egravemu regravengu segravera ho neo raꞌakalela Paska Degravenge jꞌara ne miu bisajꞌajꞌi hari nuka segravemi dhegraveu dhu dꞌara naabhu heka bhelu-katubꞌa Miu hudꞌi jꞌajꞌiku segravemi egraveegravena Uru egraveegravena dhegraveu roro anakahibꞌi-kalegravebho segravena ka tao badha kor-ban kalela Paska Dꞌai limuri ku regravengupamadhe Dhegraveu Mola-Megraveci Ama Lamatuasegravena ka jꞌajꞌi korban dhu pamegraveu dꞌaraegravedhi 8 Uru egraveegravena dhegraveu Yahudi raꞌa gee-jꞌara negraveti roti dhu pake boe ragi egravetu dꞌaralodꞌo kalela Paska Limuri ne egravedhi nukasegravemi roti dhu pake boe ragi egraveegravena Negravetiegraveegravena ka egravedhi hudꞌi jꞌaga paie mamuri egravedhisegravena ka baku tao ia ka jꞌara-jꞌara dhubheluaa baku papegravedꞌa dꞌara dhegraveu leo Egravedhi hudꞌipadhai lii dhu legraveke taruu Hegraveia ropa dhegraveuladhe regravedhimamuri egravedhi ra peka na tataoegravedhi madhutu dꞌara mola

9 Ca hari ni jaꞌa suri kegravedhi le sasuridhu peka na ldquoBaku paꞌegraveci degravenge dhegraveudhu tao jꞌara makae degravenge dhegraveu dhu dhegraveuegravemu negravengu boerdquo 10 Aꞌabhu jaꞌa ne pekaboe na miu baku paꞌegraveci degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne dhu pusi-pahae boeAma Lamatua do dhegraveu mangaꞌa do dhegraveukapodꞌe-kabegraveli dhu manaꞌu rare megravedha-panyau dhegraveu do degravenge dhegraveu sogo-tagunidhu Te ladhe segravemi egraveegravena miu hudꞌitao iisi mi pakajꞌegraveu negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egraveturai-haha ne 11 Te ngaa dhu jaꞌa peka nenuka miu baku paꞌegraveci degravenge dhegraveu dhupeka na negravengu dhegraveu sarani aa te ngaanegravengu tao jꞌara makae degravenge dhegraveu dhudhegraveu egravemu negravengu boe do dhu mangaꞌado dhu sogo-tagu nidhu do dhu pahahekolongara dhegraveu do dhu mahu do dhukapodꞌe megravedha-panyau dhegraveu Egravedhi baku

paꞌegraveci degravenge dhegraveu segravemi segravera Aa loe eeleka madhegravedi miꞌa-minu paꞌegraveci degravenge dhegraveusegravemi segravera

12 Miu degravenge hak ho lee mamuri dhegraveusarani Te ngaa jaꞌa degravenge boe hak segravena kapamaꞌegravete lii langu dhegraveu dhu parcaya boeAma Lamatua 13 Te Ama Lamatua mesaNa ka begraveli-camegravedꞌa pamaꞌegravete hia dhegraveu dhuparcaya boe Ne De miu baku bhegravelu egravetudꞌara Sasuri Ama Lamatua dhu suri pekana ldquoDhegraveu dhu peka na negravengu dhegraveu unuLamatua te ngaa loe boe tao bhabhelu nababegravege eele nerdquo

6Dhegraveu parcaya baku pagalaa egraveci degravenge egraveci

egravetu madha hakim1 Ladhe ca dhegraveu sarani pagalaa degravenge

aꞌari na dhegraveu sarani nga tao ka lami asapengadilan egravetu madha hakim dhu tadheboe Ama Lamatua Tasamia ka jꞌajꞌi segravemiegraveegravena Beꞌa risi lami asa madha dhegraveu-dhegraveu parcaya segravena ka regravengu uri lii langumiu 2 Nuka segravemi dhu dhae meꞌa megravekapeka na dhegraveu-dhegraveu parcaya begraveli-camegravedꞌaregravengu ka dhu pamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne De tasamia ka miumesa mi bisa boe uri lii langu dhu anaiiki-iiki 3 Dhu mola-mola ka ladhe begraveli-camegravedꞌa egravedhi ka dhu uri lii langu ana pajuuLamatua negraveti sorga De tatu hudꞌi miuku dhu uri lii langu dhu begraveli-begraveli jꞌajꞌi egravetutalora aae miu 4 Risi-risi hari ladhe miudhegraveu parcaya pagalaa lula-negraveti jꞌara dhuana iiki-iiki segravera nga tao ka miu pakedhegraveu pamaꞌegravete lii dhu dhegraveu-dhegraveu saranipakabꞌua boe si

5 De jaꞌa neo peka ca jꞌara dhu pamakaemiu Segravemi ngaa Nuka segravemi egravetu taloraaae miu abhu boe ca dhegraveu sa dhu dꞌegravelu-megraveu uri lii langu dhu ana iiki-iiki segraverasegravemi lii langu dhu cegraveu negraveti aꞌari egravedhi 6 Tengaa negraveti talora miu abhu dhegraveu parcayadhu egravere negraveti aꞌari na dhegraveu parcaya asamadha dhegraveu pamaꞌegravete lii langu Aa te ngaadhegraveu pamaꞌegravete lii langu ne dhu parcayaboe Lamatua

7 Legraveke boe sinama Miu dhu segi boe leegraveegravena ladhemiu egraveci degravenge egraveci lami pagalaaasa era pamaꞌegravete lii langu Beꞌa risi aꞌariegraveu egraveegravena soro tegraveke ne ladhe na tao sala midedha egraveu Aa ladhe aꞌari egraveu dhegraveu parcayamanaꞌu nare megravedha-panyau egraveu beꞌa risi

56 Galati 59 57 Kalua negraveti Masir 125 58 Kalua negraveti Masir 137 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 163 513 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 135 177 1919 222124 247

1 Korintus 68 276 1 Korintus 75hudꞌi laa nare 8Te ngaamiu dhegraveu parcayaegraveci tao salami aꞌarimiu Aa egravecimanaꞌu egraveciAa te ngaa miu sama-sama dhegraveu parcaya

9 Miu nuka segravemi meꞌa boe jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi Te dhegraveu dhu roꞌo boe tao dhu legraveketatu bisa boe jꞌajꞌi dhegraveu unu Ama LamatuaMage soro tegraveke dhegraveu tipu miu segravena kamiu adꞌu-ue sasala Dhegraveu dhu tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu dhegraveu egravemu negravenguboe dhu sogo-tagu nidhu dhu bersinamone dhegraveu dua dhu paꞌegraveci nuka segravemidhegraveu egravemu-kamali 10 dhegraveu manaꞌu dhegraveumangaꞌa dhegraveu rinu mahu dhu padhai liipakarehe kolongara dhegraveu dhu pakapodꞌeho rare megravedha-panyau dhegraveu te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravemi seꞌe se tatu bisa boe jꞌajꞌi dhegraveuunu Ama Lamatua

11 Mema uru egraveegravena miu cahagꞌe segravemiegraveegravena kahegravei Te ngaa Ama Lamatua sakueele sasala-sasigo miu hegraveia pamegraveu miuAa Negravengu bhoke le jꞌara kahegravei segravena kamiu bisa pabeꞌa hari degravenge Ne Na taojꞌara seꞌe lula miu paꞌegraveki degravenge Kegravetu egravedhiYesusKristus aa lulamiupaꞌegraveki degravengeRohLamatua kahegravei

Ladhe egraveu jꞌaga paie ngiꞌu egraveu egraveu pakabꞌuaLamatua

12 Jaꞌa degravenge hak segravena ka tao aaꞌi megraveu-megraveu Te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa neo taosegravera tatu boe beꞌa hia jaꞌa De masi kajaꞌa degravenge hak segravena ka tao aaꞌi megraveu-megraveute ngaa jaꞌa koꞌo boe jꞌara dhu karehekoasa nare jaꞌa 13Conto segravemi dhegraveu pekana ldquoNgangaꞌa parluu kabake aa kabakeparluu ngangaꞌardquo Te ngaa sanegravedꞌe te begraveli-camegravedꞌa Lamatua palaho aaꞌi dua-dua raConto dhu leo hari egravedhi bisa boe sorongiꞌu egravedhi segravena ka bisa tao jꞌara makaedegravenge dhegraveu dhu dhegraveu egravemu-kamali egravedhiboe Egravedhi unu ngiꞌu ne segravena ka sabꞌa hiaLamatua egravedhi Aa Lamatua egravedhi ladhe-leru ngiꞌu egravedhi 14 Ropa Kegravetu egravedhi YesusKristus madhe Ama Lamatua ka pama-muri hari Ne De ladhe egravedhimadhe Negravengudegravenge koasa kahegravei ho pamamuri hari egravedhi

15 Ngiꞌu miu jꞌajꞌi mi unu Kristus nukasegravemi miu bagian negraveti ngiꞌu Kristus Tatujꞌara ne miu meꞌa le De ladhe jaꞌa pakebagian negraveti ngiꞌu Kristus ho laku paꞌegravecidegravenge ngiꞌu negraveti bhegraveni kajeo na tasamiaBaku segravemi egraveegravena Te egraveegravena na legraveke boe16 Tatu miu meꞌa le ladhe dhegraveu tao jꞌaramakae ho jꞌunu paꞌegraveci degravenge bhegraveni kajeo

na dua-dua pakihu kee jꞌajꞌi mi egraveci Tedhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megravecipeka na ldquoRegravengu dua ra paꞌegraveki le jꞌajꞌi miegravecirdquo 17 Te ngaa dhegraveu dhu mamuri dꞌaraegraveci degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus jꞌajꞌi leegraveci degravenge Negravengu sama segravemi dua ra dhupaꞌegraveki egravetu dꞌara roh egraveci

18 Ladhe egraveu abhu tebho tao jꞌara makaedegravenge dhegraveu dhu dhegraveu egravemu egraveu boe na raipakajꞌegraveu Dhegraveu adꞌu-ue sasala rupa-rupadhu paꞌele iie regravengu unu ra aa paꞌele iiedhegraveu leo kahegravei Te dhegraveu dhu karihu kajꞌalupaꞌele iie ngiꞌu negravengu unu na 19 Ngiꞌu egraveuegraveegravena nuka segravemi egravemu sabajꞌa Roh Lamatuadhu Mola-Megraveci Roh Negravengu egraveegravena ka dhupea egravetu dꞌara miu te Ama Lamatua mesaNa ka hia Roh Na mi dedha miu Negravetiegraveegravena ka miu degravenge boe hak ciki sa hegraveiho jꞌajꞌi lamatua dhu ator ngiꞌu miu unumi Te ngaa nga tao ka miu mamuri segravemipameꞌa boe sa degravenge jꞌara seꞌe 20Kristussui nare le miu degravenge kabꞌua titu kegravenaDe miu hudꞌi mamuri ku degravenge pakabꞌuangiꞌu miu unu mi ho padꞌelo na miupakabꞌua Ama Lamatua kahegravei

7Dhegraveu egravemu-kamali

1 Jaꞌa neo suri jꞌara-jꞌara dhu miupakaregravei egravetu dꞌara sasuri miu egraveegravena dhupeka na ldquoTasamia Dhu beꞌa ka dhegraveumone baku leo-egravemu dordquo

2 Segravemi neꞌe lula abhu lodꞌo taleo aedhu dhegraveu bisa manahu asa dꞌara tatao dhusala egravetu dꞌara paꞌegraveci mone degravenge bhegraveninegraveti egraveegravena ka beꞌa risi dhegraveu mone egraveci hudꞌidegravenge ku dhegraveu egravemu negravengu mesa na Segravemiegraveegravena kahegravei dhegraveu bhegraveni hudꞌi paꞌegraveci kudegravenge dhegraveu egravemu negravengu mesa na

3 Mone dhu degravenge le dhegraveu egravemu Magemoꞌo boe jꞌunu paꞌegraveci degravenge dhegraveu egravemu egraveuAa dhegraveu bhegraveni dhu degravenge le dhegraveu egravemuMage moꞌo boe jꞌunu paꞌegraveci degravenge dhegraveuegravemu egraveu 4 Te bhegraveni dhu leo le egravemu hiale ngiꞌu na segravena ka jꞌajꞌi unu dhegraveu egravemuna Aa mone dhu leo le egravemu hia le ngiꞌuna ho jꞌajꞌi unu dhegraveu egravemu na 5 De miubaku patula-pajuku lula dua-dua mi dhudegravenge hak hua Te ngaa ladhe miu neosabajꞌa di ho moꞌo boe ngee jꞌara dhu leo-leo na jꞌunu paꞌegraveci boe dꞌara ciki ooꞌeegraveegravena ka ngaa-ngaa tao boe Sadꞌi dua mimere lii egraveci ku Aa ladhe sabajꞌa mere na

612 1 Korintus 1023 616 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 224 619 1 Korintus 316 2 Korintus 616

1 Korintus 76 277 1 Korintus 725beꞌa risi pakaboko hari degravenge ka Te ladheaadꞌo na bisa jꞌajꞌi beꞌa boe Te dhegraveu aaenidhu bisa dadugu-rariu dhegraveu dhu taharare boe dꞌara 6 Jꞌara ne mai negraveti aꞌabhujaꞌa di negraveti boe atora Lamatua 7Madhutungangee jaꞌa beꞌa risi dhegraveu baku leo-egravemunuka segravemi jaꞌa dhu degravenge boe dhegraveu egravemuTe ngaa Ama Lamatua hia dhegraveu karunyapamegraveci degravenge negravengu Negraveti egraveegravena ka abhudhegraveu dhu Ama Lamatua hia si leo-egravemu aaabhu cahagꞌe dhu Na hia si leo boe egravemu

8 Jaꞌa neo peka degravenge dhegraveu mone dodhegraveu bhegraveni dhu leo megraveka egravemu aa degravengebhegraveni balu na beꞌa risi miu baku leo-egravemunuka segravemi jaꞌa ne 9 Te ngaa ladhe tahamere boe hua iia leo egravemu ka Dhu hua iiarisi ladhe dhegraveu leo-egravemu te aadꞌo na dadꞌegraveidꞌara na paꞌele iie ngiꞌu negravengu unu na

10 Neꞌe ne mai boe negraveti ngangee jaꞌamesa ku Te jaꞌa neo peka ngaa dhuLamatua egravedhi paredha le mi dhegraveu dhu leole egravemu na bhegraveni bisa boe paꞌia-paꞌeladegravenge dhegraveu egravemu-kamali na 11 Te ngaaladhe negravengu tegraveke eele dhegraveu egravemu na beꞌarisi leo ia ka egravemu Hua iia negravengu laꞌepadame degravenge mone dhu jꞌajꞌi dhegraveu egravemuna Segravemi egraveegravena kahegravei mone bisa boe paꞌia-paꞌela degravenge dhegraveu egravemu-kamali na

12 Neꞌe ne madhutu ngangee jaꞌa maiboenegraveti Lamatua egravedhi Aami dhegraveu leo jaꞌaneo padhai lii segravemi neꞌe ladhe abhumonedhegraveu sarani dhu dhegraveu egravemu na parcaya boeKristus na baku ia eele ne ladhe dhegraveuegravemu na neo mamuri taruu degravenge negravengu13 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge bhegraveni dhu dhegraveuegravemu na parcaya boe Kristus na baku iaeele ne ladhemone ne dꞌegravei era segravena ka duara mamuri paꞌegraveci taruu 14 Te mone dhuparcaya boe Kristus bisa mola-megraveci lulanegravengu dhu paꞌegraveki le degravenge bhegraveni dhu jꞌajꞌidhegraveu egravemu na Aa bhegraveni dhu parcaya boeKristus bisa jꞌajꞌi mola-megraveci kahegravei lulanegravengu dhu paꞌegraveki degravenge mone dhu jꞌajꞌidhegraveu egravemu na Te ladhe aadꞌo na ana-anaregravengu bisa boe mola-megraveci Te ngaa degravengejꞌara ne regravengu bisa mola-megraveci egravetu madhaAma Lamatua 15Tengaa ladhe dhegraveu bhegravenido dhegraveu mone dhu parcaya boe Kristusdhu laꞌe tegraveke eele dhegraveu egravemu-kamali na dhuparcaya na hudꞌi negravengu segravene Ka dhegraveuegravemu dhu parcaya paꞌegraveki heka degravenge neTe Ama Lamatua paroa miu segravena ka jꞌajꞌidhegraveu unu Na ho miu mamuri padame egravecidegravenge egraveci 16Dhegraveu bhegraveni dhu parcaya dhu

leo le egravemu aaꞌi-aaꞌi Ele boe miu bisa hiamamuri mi dhegraveu egravemu miu Aa bisa aadꞌokahegravei Segravemi egraveegravena kahegravei dhegraveu mone dhuparcaya dhu leo le egravemu segravera Ele boe miubisa hiamamurimi dhegraveu egravemumiu Aa bisaaadꞌo kahegravei Miu meꞌa iia megraveka

Madhutu paie-iie jꞌara mamuri Lamatua17 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa mamuri

dhegraveu egraveci-egraveci tasa mera mia lodꞌo AmaLamatua paroa nare miu jꞌajꞌi dhegraveu unuNa mamuri taruu segravemi egraveegravena Baku ubꞌahari te Ama Lamatua dhu ator nare lesegravemi egraveegravena Jaꞌa ajꞌa-nori atora ne egravetujumaꞌat aaꞌi-aaꞌi ra

18 Conto ladhe miu suna le segravena kapadꞌelo na miu dhegraveu Yahudi hegraveia lodꞌolimuri miu tadegravengi Ama Lamatua paroanare miu na baku pasili peka na miusuna le Aa dhegraveu dhu dhae sunamegraveka ropatadegravengi Ama Lamatua paroa si segravena ka jꞌa-jꞌi dhegraveu unu Na na suna ia ka Lula regravengudhu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Lamatua 19 Ladhedhu suna le egraveegravena jꞌajꞌi boe mi ngaa egraveci saAa suna megraveka egraveegravena ka ngaa-ngaa tao boeDhu degravenge kabꞌua ka nuka egravedhi madhutulii paredha Ama Lamatua 20 Lodꞌo AmaLamatua hagꞌe naremiu jꞌajꞌi dhegraveu unuNaLamatua pua boe miu suna do baku sunaDe hudꞌi ka laa segravemi egraveegravena Baku ubꞌa ia ka

21 Jaꞌa hia hari conto egraveci Ladhe egraveujꞌajꞌi egravenu lodꞌo Ama Lamatua paroa egraveu nahudꞌi laa segravemi egraveegravena ngaa-ngaa tao boe Tengaa ladhe segravemi egraveu dhu egravenu boe na hudꞌilaa Ladhe bisa boe jꞌajꞌi dhegraveu bebas ngaa-ngaa tao boe kahegravei 22 Te ropa Lamatuaparoa ca dhegraveu egravenu jꞌajꞌi dhegraveu unu Na egravenune jꞌajꞌi le segravemi ca dhegraveu dhu bebas dhusabꞌa hia Lamatua na egravetu sorga Aa lodꞌoAma Lamatua paroa ca dhegraveu bebas jꞌajꞌidhegraveu unuNa dhegraveu ne jꞌajꞌi ana pua-palehaKristus 23 Kristus tihe pamaꞌegravete nare lemiu degravenge kabꞌua titu kegravena De miu bakujꞌajꞌi egravenu hia dhegraveu leo

24 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Lodꞌo AmaLamatua paroa nare miu jꞌajꞌi dhegraveu unuNa mamuri miu tasamia egraveegravena ka hudꞌi laasegravemi egraveegravena Baku ubꞌa ia ka Hudꞌi laa segravemiegraveegravena ka hia mi Lamatua

Dhegraveu dhu leo megraveka egravemu25 Miu karegravei jaꞌa lula-negraveti dhegraveu kalora

iisi dhu jꞌunu paꞌegraveci regravedhi megraveka degravengedhegraveu egraveci sa Ama Lamatua peka boe ngaa-ngaa degravenge jaꞌa negraveti jꞌara egraveegravena Te ngaa

711 Mateos 532 199 Markus 1011-12 Lukas 1618

1 Korintus 726 278 1 Korintus 84miu bisa segravemi ngaa dhu jaꞌa peka-padhailula Ama Lamatua padꞌelo rasa kasia mijaꞌa Madhutu aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe ka26 limuri ne egravedhi abhu jꞌajꞌegravera rupa-rupaDe mamuri dhegraveu tasa mera mia egraveegravena kahudꞌi laa segravemi egraveegravena Dadꞌegravei jaꞌa segravemi neꞌeka 27 ladhe egraveu paꞌegraveki degravenge dhegraveu egravemu egraveuna baku ia eele ne Ladhe egraveu dhu paꞌegravekiheka degravenge dhegraveu egravemu egraveu na tenge ia kabhegraveni leo segravena ka leo ia ka egravemu 28 Tengaa ladhe egraveu leo hari egravemu na egraveu salaboe ngaa-ngaa Aa ladhe bhegraveni dhu paꞌegraveciregravedhi megraveka degravenge dhegraveu mone leo-egravemunegravengu adꞌu-ue boe sasala ngaa-ngaa Tengaa sanegravedꞌe dhegraveu dhu paleo egravemu begraveli-camegravedꞌa paraga degravenge jꞌajꞌegravera rupa-rupaegravetu rai-haha ne Dadꞌegravei jaꞌa segravena ka miubaku susa segravemi egraveegravena

29 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Madhutungangee jaꞌa nuka lodꞌo oe egravele rai-hahane degravetu ae le De mone dhu degravenge dhegraveuegravemu mage ladhe dhoka dhegraveu egravemu negravengudi te ngaa laladhe kahegravei asa Lamatua30 Segravemi egraveegravena kahegravei ladhe abhu dhu tangibeꞌa risi paꞌegravera dꞌara ho baku tangi segravenaka laladhe asa Ama Lamatua Ladhe abhudhu karejꞌe-karae beꞌa risi baku karejꞌeseli te ngaa laladhe asa Ama LamatuaLadhe abhu dhu hegraveli ngaa-ngaa beꞌa risitao mamuri na nuka segravemi dhegraveu dhu degravengeboeunu segravena ka laladhe asaAmaLamatua31 Ladhe abhu dhu pake megravedha-panyaunegraveti rai-haha ne beꞌa risi tao ngiꞌu nanuka segravemi dhegraveu dhu mamuri na dhumaena boemi megravedha-panyau rai-haha nesegravena kana laladhe dhoka asaAmaLamatuadi Lula jꞌara mamuri rai-haha ne begraveli-camegravedꞌa ele

32 Jaꞌa dꞌegravei segravena ka miu baku pangeeae-ae Te dhegraveu dhu leo boe egravemu lodꞌonegravengu ae ho na tao madhutu dadꞌegravei AmaLamatua Segravena ka negravengu bisa tenge jꞌaraho sabꞌa pakarejꞌe dꞌara Lamatua 33-34 Tengaa dhegraveu dhu leo le egravemu hudꞌi taru kiradadꞌegravei rai-haha ne Negravengu kahegravei hudꞌi tarukira ku mi dadꞌegravei Ama Lamatua te ngaanegravengu hudꞌi tenge jꞌara ho pakarejꞌe dꞌaradhegraveu egravemu na kahegravei Jꞌara seꞌe se ka taongangee na jꞌajꞌi mi kajari

Segravemi egraveegravena kahegravei bhegraveni dhu degravenge hekadhegraveu egravemu aa bhegraveni kalora iisi Regravengutaru kira dadꞌegravei Ama Lamatua segravena kabisa mamuri mola-megraveci egravetu dꞌara degravengengiꞌu aae Te ngaa bhegraveni dhu leo le egravemudꞌara na kajari Negravengu taru kira ka midadꞌegravei Lamatua te ngaa na tenge jꞌara ho

pakarejꞌe dꞌara dhegraveu egravemu na kahegravei 35 Jaꞌalole jꞌara seꞌe segravena ka negraveti babeꞌa hia miuJaꞌa koꞌo boe ho miu legraveke sasii Dadꞌegravei jaꞌaka miu tao dhu legraveke aa tangare asa dadꞌegraveiAma Lamatua segravena ka ngangee miu bakukajari

36 Ladhe dhegraveumone dhu lii dꞌai le bhegravenidhu dꞌai umur paleo egravemu na hudꞌi laa rapaleo ladhe mone ne dꞌegravei heka pamataDegravenge jꞌara segravemi egraveegravena regravengu tao boe jꞌarasala Te ladhe ra mate panegravebhu magedhokamone egraveegravena taha nare boe dꞌara hegraveianegravengu tao jꞌara dhu legraveke boe 37 Te ngaaladhemone ne bisa taha nare dꞌara negravengubaku laka-seti ho kabꞌi lai-lai Te neꞌa ngaadhu negravengu neo tao Masi ka nare negravebhudegravenge boe ngaa-ngaa 38 De dhegraveu monedhu leo degravenge bhegraveni na egraveegravena beꞌa Aa dhuleo boe egravemu egraveegravena beꞌa risi hari

Bhegraveni balu39 Bhegraveni dhu leo le egravemu paꞌegraveki toke

madhe degravenge dhegraveu egravemu na Te ngaa ladhedhegraveu egravemu na madhe negravengu bisa leo haridegravenge dhegraveu mone leo sadꞌi mone ne dhegraveudhu parcaya Kristus kahegravei 40 Madhutuaꞌabhu jaꞌa beꞌa risi bhegraveni balu ne leo iaka egravemu Jaꞌa pangee na lii holo ne cegraveunegravetiRoh Lamatua dhu egravetu dꞌara jaꞌa kahegravei

8Ngangaꞌa dhu dhegraveu pake ropa sogo-tagu

nidhu(Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 43539 64)

1 Jaꞌa neo lole lula-negraveti sisi dhu dhegraveupake sogo-tagu nidhu Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti dhuteꞌa ae le jꞌara seꞌe Dhu jꞌajꞌi mi lii languka ladhe dhegraveu neꞌa ae na negravengu bisangedꞌe te na pangee na negravengu dꞌegravelu-megraveurisi negraveti dhegraveu leo segravera De beꞌa risi egravedhimamuri degravenge pasue di Te jꞌara pasueneꞌe ka tao dhegraveu aaꞌi-aaꞌi asa tabha egravera egravetudꞌara parcaya ra

2 Ladhe abhu dhegraveu dhu pangee na neꞌamegraveu egraveegravena peka na mamegraveu negravengu dhaedꞌai megraveka 3 Te ngaa ladhe abhu dhegraveu dhusue Ama Lamatua tatu Lamatua tadhe neNeꞌe ka dhu legraveke mola-mola

4 De ladhe dhegraveu naꞌa sisi dhu sogo-tagule mi nidhu egravedhi aaꞌi-aaꞌi teꞌa na negravengudhoka pahaha iisi mi megravedha sogo-tagu egraveturai-haha di te ngaa pahaha boe iisi miLamatua dhu legraveke Te egravedhi teꞌa na ldquoAbhudhoka Ama Lamatua egraveci di dhu legravekerdquo aa

1 Korintus 85 279 1 Korintus 99ldquomegravedha sogo-tagu aaꞌi-aaꞌi dhudhegraveu sogo-tagu degravenge boe kabꞌuardquo 5Abhumegravedha ae-ae egravetu dedha-liru degravenge rai-haha ne dhudhegraveu peka na lsquolamatua regravengursquo do aadꞌona lsquokegravetu regravengursquo6 Te ngaa bagi egravedhi Ama Lamatua dhoka

egraveci diNegravengu egraveegravena Ama egravedhi

Aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi negraveti NegravenguAaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi tao hia mi Negravengu

Aa Kegravetu egravedhi dhoka egraveci dinuka Yesus Kristus

Ama Lamatua pake Yesuslodꞌo Na pajꞌajꞌi aaꞌi-aaꞌi

Aa egravedhi mamurilula Yesus ka dhu hia egravedhi

7 Te ngaa abhu dhegraveu dhu reꞌa boe jꞌaraseꞌe Regravengu loe boe pangee megravedha sogo-tagu segravera hegraveia ngangee regravengu egraveci egraveegravena kadegravenge ngangee regravengu uru segravera Negraveti egraveegravenaka ropa raꞌa sisi dhu sogo-tagu nidhuregravengu pangee na ldquoNgangaꞌa ne jꞌajꞌi lekorban ho pake sogo-tagu nidhu Ladhejaꞌa kuꞌa megravedha neꞌe na jaꞌa paꞌegraveki eradegravenge jꞌara-jꞌara dhu bhelurdquo De neꞌe ne kadhu paꞌele iie ngangee regravengu toke regravengubisa heka unungangeemadhera lula dꞌararegravengu egravera boe 8 Nga tao ka segravemi egraveegravenaNgangaꞌa bisa boe negraveti egravedhi asa madhaAma Lamatua si Ladhe taꞌa boe egravedhi asaboe bhelu sina ma Aa ladhe taꞌa tao boeegravedhi jꞌajꞌi dhegraveu beꞌa si

9 Te ngaamage-mage Masi ka egraveu degravengehak segravena ka adꞌu-ue madha jꞌara egraveci tatuboe jꞌara ne negraveti babeꞌa hia egraveu Ladhesegravemi abhu aꞌari ca dhegraveu dhu parcaya egraveraboe ladhe negravedhi egraveu tao jꞌara egraveegravena hegraveia namanahu na egraveegravena beꞌa boe 10Egraveu dhumeꞌale jꞌara ne jꞌajꞌi boemi ngaa egraveci sa Te ngaaladhe aꞌari dhegraveu parcaya dhu dꞌara na egraveraboe ladhe negravedhi egraveu muꞌa egravetu dꞌara egravemusogo-tagu na pangee segravemi ngaa Tatuna pangee na ldquoLadhe jaꞌa kuꞌa ngangaꞌasogo-tagu egraveegravena ngaa-ngaa tao boe masika ngangaꞌa egraveegravena ra paeꞌa le nidhurdquo 11 Egraveumeꞌa le jꞌara ae-ae Te ngaa ladhe egraveu taosegravemi egraveegravena egraveu asa paroe dꞌara dhegraveu dhuegravera megraveka Aa te ngaa dhegraveu egraveegravena aꞌari egraveudhegraveu parcaya Kristus madhe hia negravengukahegravei 12 Hua iia pangee segravemi neꞌe ladheaꞌari egraveu dhu dꞌara egravera megraveka adꞌu-ue jꞌaraegraveci dhu madhutu ngangee regravengu sala lulatatao egraveu na egraveu tao le sasala hia regravengu Aaegraveu tao sasala mi Kristus kahegravei 13De ladhe

jaꞌa kuꞌa ngangaꞌa dhu tao aꞌari jaꞌa dhegraveuparcaya manahu asa dꞌara sasala beꞌa risijaꞌa baku kuꞌa sisi segravemi segravera toke dꞌai jaꞌamadhe Te jaꞌa koꞌo boe regravengumanahu asadꞌara sasala

9Lodꞌo Lamatua pua dhegraveu unu Na Negravengu

hia hak degravenge koasa kahegravei1 Baku pangee na jaꞌa degravenge boe hak ho

suri segravemi neꞌe hia miu Te Ama Lamatuapua jaꞌa laku lole degravenge dhegraveu lula-negravetiNegravengu Jaꞌa dhu kegravedhi le Kegravetu egravedhi Yesusegraveegravena Jaꞌa dhu paꞌegraveki megraveno degravenge NeHegraveia miu aaꞌi-aaꞌi parcaya Negravengu kahegraveilula sasabꞌa-laꞌa jaꞌa ne 2Masi ka dhegraveu leoroꞌo boe segravemi rare jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Lamatua te ngaa tatumiumeꞌa naLamatua ka dhu pua jaꞌa dhiu peka-padhailii moa Na asa miu Ladhe miu neo meꞌamegraveu na lee mamuri miu di Te miu dhupaꞌegraveki era degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus

3 Jaꞌa neo dhaa mi dhegraveu dhu pegraveci sasalami dedha jaꞌa segravemi neꞌe 4 miu ngee najaꞌa degravenge Barnabas degravenge boe hak hoabhungangaꞌa-nganginunegraveti dhegraveu dhu jiꞌiajꞌa-nori si do 5Miupangee na jiꞌi degravengeboe hak ho leo degravenge dhegraveu bhegraveni Kris-ten dhu laꞌa sama-sama pakako sasabꞌaLamatua egravetu era leo do Madhutu iia-iiana dhegraveu pajuu-paleha Lamatua dhu leosegravera regraveti kahegravei degravenge dhegraveu egravemu ra AriLamatua Yesus segravera tao segravemi egraveegravena Petrusmesa na segravemi egraveegravena kahegravei 6 Do miungee na dhoka jaꞌa degravenge Barnabas di dhuhudꞌi sabꞌa tenge doi-dhari segravena ka bisamamuri ho ajꞌa-nori dhegraveu 7Ngangee miusegravemi egraveegravena mai negraveti mia Ladhe segraveku sor-dadꞌu segravera Regravengu pusi boe hegraveli ngangaꞌa-nganginu degravenge megravedha-papake Ladhesegraveku dhegraveu sabꞌa egravetu oka anggor Abhu boeca dhegraveu sa dhu kai peka na ldquoEgraveu bakumuꞌahua anggor segraverardquo Aa ladhe segraveku dhegraveumadhenga badha Dhegraveu ne degravenge hak honare susu negraveti kahibꞌi-kalegravebho dhu negravengujꞌaga

8 Jaꞌa padhai lii ne madhutu boengangee jaꞌa dhegraveu rai-haha ne Te Atorasegravera negraveti Ama Lamatua dhu peka segravemiegraveegravena kahegravei 9 Egravetu atora Musa dhu suripeka na ldquoRopa sapi jꞌegraveli are ho hagꞌeeele lamusi negraveti huri na baku kape hegravebꞌana segravena ka bisa naꞌardquo Miu pangee na

95 Alkitab lii Yunani suri peka na lsquoKefasrsquo Kefas egraveegravena ngara leo negraveti Petrus 99 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 254 1 Timotius 518

1 Korintus 910-11 280 1 Korintus 925Lamatua soro tegraveke segravena ka dhoka sapi didhu bisa naꞌa do 10-11 Aadꞌo Lamatuapeka na Negravengu taru kira egravedhi kahegravei Tedhu suri tegraveke peka na ldquoDhegraveu dhu kabegravelirai aa dhegraveu dhu hagꞌe eele lamusi negravetihuri na ropa ra sabꞌa regravengu reꞌa kahegraveiegraveegravena na abhu pala rardquo Segravemi egraveegravena kahegraveibeꞌa risi dhegraveu pajuu-paleha dhegraveu Kristensegravera bisa abhu pala negraveti rui-jꞌajꞌegravera ra Telodꞌo jiꞌi ajꞌa-nori miu jꞌara-jꞌara negraveti RohLamatua egraveegravena jiꞌi nuka segravemi ca dhegraveu sabꞌaoka-tedhe dhu segravele hini De lodꞌo jiꞌi ajꞌangare ladhe jiꞌi abhu ngangaꞌa-nganginudo ngaa hari negraveti miu ngaa-ngaa tao boeTe jꞌara na segravemi egraveegravena ka 12 Dhegraveu leodhu ajꞌa-nori miu degravenge hak segravena ka abhudhua-egravei degravenge megravedha-panyau negraveti miusi Aa jiꞌi tasamia Jiꞌi degravenge hak risi eelenegraveti regravengu

Te ngaa miu meꞌa le Jiꞌi se pake ngegravedhiboe hak ho laka-seti miu Jiꞌi paꞌegravera egraveturupa-rupa jꞌara segravena ka baku magee miuTe degravenge jꞌara neꞌe miu dꞌegravei naneneLii Lolo Beꞌa Yesus Kristus dhu jiꞌi peka-padhai degravenge miu 13 Pangee ku laa Ama-ama agama dhu sabꞌa egravetu dꞌara Egravemu KapuaManegravengi-Mangajꞌi dhegraveu Yahudi mamurinegraveti persembahan dhu dhegraveu regraveti Aa dhegraveudhu sabꞌa egravetu mei korban raꞌa sisi negravetibadha dhu dhegraveu regraveti 14 Segravemi egraveegravena kahegraveiLamatua dhu moa na dhegraveu dhu sasabꞌara peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Kristus regravengubisa mamuri negraveti rui-jꞌajꞌegravera negraveti sasabꞌa-laꞌa ra Dhu legraveke kegravena

15 Masi ka jaꞌa degravenge hak ho mamurisegravemi egraveegravena te ngaa jaꞌa dꞌegravei boe tao segravemiegraveegravena Jaꞌa suri boe sasuri ne segravena ka miuhia jaꞌa ngaa-ngaa Negravebhunare sange neꞌejaꞌa pakako sasabꞌa Lamatua hia miu tengaa manegravengi boe ngaa-ngaa negraveti miuDe hua iia risi jaꞌa madhe ladhe dhegraveupangee na jaꞌa manegravengi ngaa-ngaa negravetimiu 16 Masi ka jaꞌa lole taruu degravengedhegraveu lula-negraveti Lii Lolo Beꞌa Lamatua tengaa egraveegravena jꞌajꞌi boe mi ngaa sa egraveci dhujaꞌa bisa padedha iisi Jaꞌa hudꞌi lole kudegravenge dhegraveu lula-negraveti Lamatua te Lamatuaka dhu pua jaꞌa segravemi egraveegravena Ladhe jaꞌa sabꞌaboe madhutu sasabꞌa jaꞌa na dui kore jꞌa-jꞌegravera Te tatu pasae kore hahuku 17 Ladhejaꞌa sabꞌa sasabꞌa ne lula madhutu dhokadadꞌegravei jaꞌa mesa ku na ngaa dhu jaꞌa abhusegravera nuka segravemi gaji dhu dhegraveu sabꞌa segravera

abhu Te ngaa ladhe jaꞌa sabꞌa sasabꞌane lula Lamatua pua jaꞌa egraveegravena leo TeLamatua legraveka jaꞌa ho jꞌaga megravedha-panyauNa dhu kabꞌua 18 De ladhe segravemi egraveegravenaupa jaꞌa ngaa Jaꞌa parluu boe gaji Jaꞌapadhue-padhai Lii Lolo Beꞌa Lamatua dhumanegravengi boe ngaa-ngaa Neꞌe ka dhu taojaꞌa karae nuka segravemi jaꞌa abhu le upa Demasi ka jaꞌa unu rupa-rupa hak nuka segravemidhegraveu leo dhu sasabꞌa ra padhue-padhai LiiLolo Beꞌa egraveegravena te ngaa jaꞌa pake aaꞌi boehak segravera

19 Jaꞌa ne dhegraveu bebas dhu sabꞌa mad-hutu dadꞌegravei dꞌara jaꞌa Dhegraveu degravenge boe hakho pua jaꞌa tao neꞌe do tao egraveegravena Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa jaꞌa tao ngiꞌu nuka segravemiegravenu ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi abhu hak ho palehajaꞌa Degravenge jꞌara ne jaꞌa bisa soru-baradhegraveu ae segravena ka ramadhutuAma Lamatuataruu 20 De ladhe jaꞌa paꞌegraveci degravenge dhegraveuYahudi na jaꞌa tao iisi segravemi dhegraveu Yahudisegravena ka soru-bara dhegraveuYahudi ho ra tadheLamatua Ladhe jaꞌa paꞌegraveci ka degravenge dhegraveudhu kegravepe paꞌegravera Atora Lamatua jaꞌa taomadhutu Atora Lamatua ho jaꞌa bisa soru-bara si segravena ka ra tadhe megraveu Lamatua(masi ka jaꞌa keꞌa na tao madhutu Atoraegraveegravena bisa boe pabeꞌa jaꞌa degravenge Lamatua)21 Ladhe jaꞌa pakaboko degravenge dhegraveu dhureꞌa boe Atora Lamatua jaꞌa jꞌajꞌi segravemiregravengu ho lere kegraveti si asa Lamatua (Jaꞌapatabuli boe Atora Lamatua dhu Na hiamai re Musa te ngaa jaꞌa mamuri pakeAtora Kristus) 22 Degravenge dhegraveu dhu dꞌaraegravera boe na jaꞌa tao iisi segravemi dhegraveu dhudꞌara egravera boe kahegravei ho jaꞌa bisa pamakosi segravena ka mai asa Ama Lamatua Degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra jaꞌa tao iisi segravemi regravengusegravena ka ladhe bisa kegraveti cahagꞌe asamadhaLamatua 23 Jaꞌa tao jꞌara aaꞌi-aaꞌi se segravenaka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa legraveka Lii Lolo BeꞌaLamatua Degravenge jꞌara neꞌe egravedhi bisa abhupala dhu beꞌa negraveti madha jꞌara aaꞌi-aaꞌidhu Lamatua hia egravedhi

24 Jaꞌa pakasame degravenge paꞌuji rai Dhegraveuae-aemadhutu paꞌuji rai te ngaa dhu abhujuara dhoka dhegraveu egraveci di De miu egraveci-egraveci mihudꞌi rai paꞌegravera-egravera ku ho jꞌajꞌi juara hiaLamatua 25 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhutupaꞌuji hudꞌi madhutu ku paredha negravetidhegraveu dhu ajꞌa regravengu si Dhegraveu se sabꞌabia segravemi egraveegravena lula neo abhu solo juaradhu begraveli-camegravedꞌa ele iie Te ngaa egravedhi

910-11 Roma 1527 913 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 181 914 Mateos 1010 Lukas 107 921Mateos 2234-40 Markus 1228-34 Lukas 1025-28 1 Korintus 131-8

sabꞌa segravena ka abhu upa dhu taha toke dꞌaimia-mia 26 De jaꞌa rai leli boe Te ngaajaꞌa tenge jꞌara ho rai paꞌegravera-egravera toke dꞌailane Ladhe pasoro jaꞌa segravemi dhegraveu tukapajꞌubhu na jaꞌa jꞌubhu leli boe te ngaahudꞌi jꞌubhu palegraveke ku 27 Jaꞌa paꞌegravera dꞌaraaa ajꞌa ngiꞌu segravena ka bisa taha taruu Tebeꞌa boe ladhe jaꞌa peka degravenge dhegraveu leolula-negraveti Ama Lamatua aa te ngaa jaꞌamesa ku sisu atora hegraveia Lamatua kaluaeele jaꞌa negraveti dꞌara paꞌuji rai egraveegravena

10Mage pamudꞌe degravenge megravedha paeꞌa nidhu

1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Mage miu bhegravelueele lii lolo dhu uru egraveegravena lodꞌo begravei-bakiegravedhi egravetu era dhu dhegraveu pea boe AmaLamatua pajꞌujꞌu jꞌara hia regravengu aaꞌi-aaꞌira pake raꞌi-liru dhu kako uuru negraveti regravenguAa Ama Lamatua hagꞌe eele egravei dhasi hegraveiara kako dꞌai cabegraveka dhasi degravenge sodꞌa2 Dhasi degravenge raꞌi-liru se nuka segravemi liipakasame sa Te begravei-baki egravedhi segravera legravekaMusa nuka segravemi ama ho lere si ka ramadhutu raꞌi-liru aa maso asa dꞌara dhasipalere-lere degravenge ne Egraveegravena sama segravemi egravedhidhu parcaya Kristus hegraveia abhu sarani dhupeka na egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unu Na aa tinanene Ne 3Begravei-baki egravedhi aaꞌi-aaꞌi ra raꞌangangaꞌa dhu Roh Lamatua sadia tegraveke hiara 4 Aa rinu negraveti egravei dhu Roh Lamatuasadia hia ra kahegravei Egravei dhu rinu egraveegravena kaluanegraveti hadhu aae dhu Roh Lamatua pajꞌujꞌutegraveke Regravengu lasi asa mia-mia egraveegravena kahadhu egraveegravena dhu egravetu egraveegravena le Madhutu iia-iia na hadhu egraveegravena nuka Kristus 5 Tengaa Ama Lamatua dꞌegravei boe degravenge tataodhegraveu ae segravera Ka ropa ra kako palegraveme eramamoodhu taleo egraveegravena dhegraveu aemadhe Kara padhane si palegraveme era

6 Jꞌara aaꞌi-aaꞌi se ho jꞌajꞌi mi conto segravenaka egravedhi baku dꞌegravei tao jꞌara bhelu sama segravemiregravengu 7 Baku paeꞌa nidhu segravemi regravengucahagꞌe Egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci dhusuri peka na ldquoDhegraveu Israꞌel madhegravedi raꞌa-rinu pesta egravetu madha patung sapi iiki ciꞌuKa ra sogo-tagu nerdquo 8Egravedhi baku tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu dhegraveu egravemu-kamaliboe egravedhi Te uru-uru segravera regravengu tao jꞌaramakae segravemi segravera ka hegraveia dua nguru tegraveluriho dhegraveu madhe egravetu dꞌara ca lodꞌo doko

egraveegravena ka 9 Egravedhi baku adꞌu-ue bhabhelurupa-rupa ho neo teꞌa Kristus huku egravedhido aadꞌo Te dhegraveu Israꞌel cahagꞌe neo segravekuAma Lamatua segravemi egraveegravena ka ka Na hiamege ae-ae dhu degravenge raco segravena ka kadhipamadhe si 10 Egravedhi baku kaꞌuu-kamukikahegravei Te dhegraveu Israꞌel cahagꞌe reꞌa dhokakaꞌuu-kamuki di ka Ama Lamatua pua anapajuu Na egraveci negraveti sorga mai pamadhe si

11 Jꞌara ne legraveke mi dhegraveu Israꞌel segravena kajꞌajꞌi tadha hia mi egravedhi Ra suri seꞌe se hoegravedhi bisa teꞌa segravena ka baku tao madhutusasala regravengu Te lodꞌo egravele rai-haha ne degravetuae le

12 Sanegravedꞌe paie Limuri ne egraveu ngee naegraveu egravera le Te ngaa baku pamudꞌe segravena kabaku manahu 13 Lodꞌo-lodꞌo ngee megravedhineo tao bhabhelu te ngaa sanegravedꞌe te dhegraveuleo dhu paraga regravedhi le kahegravei dadugu-rariu segravemi segravera Te ngaa egraveu bisa parcayaAma Lamatua segravena ka Na tao madhutungaa dhu Negravengu peka Te Lamatua sorotegraveke boe egraveu ho abhu dadugu-rariu risi negravetiaꞌegravera egraveu Ropa egraveu paraga degravenge dadugu-rariu Negravengu padꞌelo jꞌara kalua hia egraveuNegravengu neo paꞌegravera egraveu ho baku manahu

14 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Ladhe dhegraveuneo laka-setimiu segravena ka sogo-tagu nidhuna pakeso negraveti era egraveegravena Baku pamata

15 Jaꞌa padhai lii degravenge miu dhu meꞌangee madhera Hudꞌi laa miu mesa midadoo unu mi ngaa dhu jaꞌa neo peka-padhai egraveegravena legraveke tareꞌa 16 Pangee segravekujꞌara ne ladhe egravedhi pakaboko segravena ka taꞌa-tinu egravetu mei Ama Lamatua hegraveia tare galaaho manegravengi makasi mi Lamatua ka tinunegraveti galaa egraveegravena sasoa na egravedhi dhu paꞌegravekidegravenge Kristus Ropa Na pasuti raa Na kaNa madhe egraveegravena sama segravemi egravedhi madhutumadhe kahegravei Ladhe egravedhi pamae roti egraveegravenahegraveia taꞌe sasoa na egravedhi dhu paꞌegraveki degravengeKristus De ropa Kristusmadhe egraveegravena samasegravemi egravedhi kahegravei madhe sama-sama degravengeNe 17 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti taꞌe negraveti roti cueDe aaꞌi-aaꞌi dhu rare pala negraveti roti cue nenuka segravemi egravedhi dhu paꞌegraveki jꞌajꞌi mi ngiꞌuegraveci masi ka egravedhi dhegraveu ae-ae 18 Pangeesegraveku dhegraveu Israꞌel uru segravera Ropa regravenguroro badha egravetu dedha mei korban segravena kapahaha iisi mi Ama Lamatua ama agamadhu roro ne ka dhu bisa naꞌe sisi egraveegravena

101 Kalua negraveti Masir 1321-22 1422-29 103 Kalua negraveti Masir 1635 104 Kalua negraveti Masir 176Sensus 2011 105 Sensus 1429-30 106 Sensus 114 107 Kalua negraveti Masir 326 108Sensus 251-18 109 Sensus 215-6 1010 Sensus 1641-49 1016 Mateos 2627-28 Markus1422-24 Lukas 2219-20

1 Korintus 1019-20 282 1 Korintus 115Sasoa na regravengu paꞌegraveki degravenge Lamatua aapaꞌegraveki kahegravei degravenge dhegraveu dhu regraveti badha hojꞌajꞌi mi korban

19-20 Madhutu aꞌabhu jaꞌa tasamiaLodꞌo dhegraveu dhu tadhe boe Lamatua neohia megravedha-panyau regravengu jꞌajꞌi mi megravedhasogo-tagu ra egraveegravena degravenge boe kabꞌua doTe megravedha sogo-tagu segravera dhoka patungdhu madhe di Aadꞌo Aꞌabhu jaꞌa segravemineꞌe ka lodꞌo dhegraveu roro badha ho jꞌajꞌibadha sogo-tagu regravengu sogo-tagu nidhubhelu Te ngaa regravengu pahaha boe iisi miAma Lamatua dhu legraveke De jaꞌa koꞌo boe homiu paꞌegraveki degravenge nidhu bhelu segravemi segravera21 Ladhe miu paꞌegraveki degravenge Lamatua kaminu negraveti galaa egravetu mei Lamatua na miubisa boe paꞌegraveci degravenge nidhu bhelu segravera aabaku minu negraveti galaa dhu ra pake paeꞌanidhu Te ladhemiuminu segravemi egraveegravena sasoana miu paꞌegraveki degravenge nidhu bhelu Segravemiegraveegravena kahegravei ladhe miꞌa egravetu mei Lamatuamiu bisa boe miꞌa egravetu mei nidhu Goa eeTe sasoa na miu paꞌegraveki degravenge nidhu bhelusegravera 22 Madhutu aꞌabhu miu segravemi ngaaNeo papegravedꞌa dꞌara Lamatua egravedhi do Egraveegravenabahaya Ele boe miu ngee na miu egravera risiLamatua do

Tao aaꞌi megraveu-megraveu segravena ka dedꞌepadedha-dedha kolongara Lamatua

23 Ele boe miu pangee na ldquoJaꞌa neotao ngaa egraveegravena ka bisa Te egraveegravena hak jaꞌardquoTareꞌa Te ngaa sanegravedꞌe tatu boe jꞌara aaꞌi-aaꞌi segravera negraveti babeꞌa hia egraveu Aa tatu boejꞌara aaꞌi-aaꞌi segravera bisa soru-bara egraveu hopaꞌegravera dꞌara mu 24 Baku tenge dhokaleto pala ngiꞌu egraveu di Beꞌa risi tenge oto hiadhegraveu leo kahegravei

25 De jaꞌa manegravengi segravemi neꞌe ladhe hegravelisisi egravetu dꞌara pasa na muꞌa laa Bakupakaregravei ia ka peka na ldquoSisi paeꞌa nidhudordquo Do pangee na ldquoJaꞌa bisa kuꞌa sisi nedo aadꞌordquo 26Lula egravetu dꞌara Sasuri Lamatuadhu suri tegraveke peka na ldquoRai-haha degravenge isina aaꞌi-aaꞌi unu Lamatua egravedhirdquo

27 Ladhe abhu dhegraveu dhu parcaya megravekaKristus negraveru miu peka na ldquoMai lati taꞌaasa egravemu jaꞌardquo Ladhe miu lami na miꞌangaa dhu na hia miu Baku pakaregravei iaka na ldquoJaꞌa bisa kuꞌa ngangaꞌa neꞌe do

aadꞌordquo 28 (Te ngaa ladhe abhu dhu maipakaꞌuu peka na ldquoBaku muꞌa neꞌe nete sisi ne sisi sogo-tagu nidhurdquo beꞌa risiegraveu baku muꞌa Egraveu hudꞌi taru kira ku midhegraveu dhu mai peka lii deo na ho bakupabia ne 29 Aꞌabhu jaꞌa na pangee paie-iie madhutu ngangee dhegraveu deo na bisakuꞌe do aadꞌo Baku ngee dhoka dhu beꞌamadhutu ngangee egraveu mesa mu)

Aa te ngaa jaꞌa bisa tao madhutu dꞌegraveidꞌara jaꞌa Te ngaa ladhe dhegraveu leo pangeena beꞌa boe ladhenegravengu adꞌu-ue camadhajꞌara nga tao ka jaꞌa bebas boe sa hegravei taomadhutu dadꞌegravei dꞌara jaꞌa lula beꞌa boebagi mi dhegraveu leo 30 Ladhe jaꞌa manegravengimakasimi Ama Lamatua hegraveia jaꞌa kuꞌa nanga tao ka dhegraveu padhai pamanahu jaꞌa

31 De miu neo miꞌa do minu do taongaa egraveegravena ka na tao aaꞌi-aaꞌi segravena kapakapai kolongara Ama Lamatua 32 Bakupasusa dhegraveu Yahudi do dhegraveu Yahudi boedo dhegraveu unu Lamatua dhu parcaya segravera33Tao nuka segravemi jaꞌa tao Te jaꞌa neo cobꞌapakarejꞌe si egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi raJaꞌa mesa boe tao dhu beꞌa hia jaꞌa di tengaa neo tao dhu beꞌa bagi regravengu aaꞌi-aaꞌisegravena ka regravengu abhu sodꞌa kahegravei

111Miu ladhemi jaꞌa aa taomadhutu jꞌara

mamuri jaꞌa Te jaꞌa ladhe mi Kristus aatao madhutu tatao Negravengu

Ladhe tao ibadat na dhegraveu mone degravengedhegraveu bhegraveni hudꞌi pakabꞌua ku madhutu atoraadꞌa

2 Jaꞌa koa-kadꞌiri miu lula tasamia egraveegravenaka miu sanegravedꞌe taruu jaꞌa Aa jꞌara aaꞌi-aaꞌidhu jaꞌa ajꞌa-nori le miu miu tao madhutuera Beꞌa titu kegravena 3 Te ngaa ca jꞌaradhu jaꞌa neo pasanegravedꞌe miu nuka bakubhegravelu jꞌajꞌajꞌi miu negraveti mia Dhegraveu monedhu parcaya segravera kegraveni na negraveti Kristus dhujꞌajꞌi Kegravetu ra Dhegraveu bhegraveni jꞌajꞌi negraveti dhegraveumone Aa Kristus mai negraveti Ama Lamatua

4 Dhegraveu mone baku pahutu kegravetu nalodꞌo negravengu manegravengi-mangajꞌi do ropana peka-padhai lii moa Lamatua Te egraveegravenasama segravemi negravengu pamakae Kristus lulaneꞌa boe pakabꞌua madhutu adꞌa egravedhi5 Te ngaa bhegraveni hudꞌi pahutu kegravetu na

1018 Atora negraveti Ama-ama Agama 76 1019-20 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3217 1022 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 3221 1023 1 Korintus 612 1026 Lii Sodꞌa Koa-Kio 241 111 1 Korintus416 Pilipi 317 113 Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu lii Yunani peka na kefale ldquokapalardquo sasoa na 1) ngiꞌu unu kegravetu degravenge 2)jꞌajꞌajꞌi kapua (sumber) kegraveni Te ngaa lii Yunani kefale sasoa na bukan ldquodhegraveu regravedꞌu paredhardquo

1 Korintus 116 283 1 Korintus 1126lodꞌo sabajꞌa do ropa negravengu lole lii moaLamatua Te ladhe aadꞌo na egraveegravena samasegravemi negravengu pamakae dhegraveu egravemu na lulaneꞌa boe pakabꞌua madhutu adꞌa egravedhi Aanegravengu pamakae ngiꞌu negravengu unu na nukasegravemi dhegraveu bhegraveni dhu lusu pakahoni kegravetuna 6 Te ladhe abhu dhegraveu bhegraveni dhu dꞌegraveiboe pahutu kegravetu na segravena ka jꞌajꞌi tadhanegravengu pakabꞌua dhegraveu egravemu na beꞌa risinegravengu gꞌute pababꞌa regraveu kegravetu na Te ngaaladhe negravengu rasa kegravetu na kahoni pamakaenegravengu hua iia negravengu pahutu kegravetu na

7 Ngee segraveku segravemi neꞌe dhegraveu moneparluu boe hutu kegravetu na te Ama Lamatuapajꞌajꞌi dhegraveu mone madhutu raropa NaNegraveti egraveegravena ka dhegraveu mone jꞌajꞌi mi hua-heladhu padꞌelo dadedha Ama Lamatua Aadhegraveu bhegraveni kahegravei jꞌajꞌi mi hua-hela dhupadꞌelo dadedha dhegraveu mone 8 Te lodꞌoAma Lamatua pajꞌajꞌi rai-haha ne Na taoboe dhegraveu mone negraveti dhegraveu bhegraveni Te ngaapajꞌajꞌi dhegraveu bhegraveni negraveti dhegraveu mone 9 AaLamatua tao boe dhegraveu mone hia mi dhegraveubhegraveni Te ngaaNa pangegravedꞌu dhegraveu bhegravenimidhegraveu mone 10De hua iia risi dhegraveu bhegravenipahutu kegravetu ho dhegraveu reꞌa na negravengu pakehak na ho sabajꞌa aa lole lii moa Lamatuamadhutu jꞌara dhu legraveke Ana pajuu negravetisorga reꞌa segravemi egraveegravena kahegravei 11 Te ngaaladhe regravengu paꞌegraveki degravenge Lamatua bhegravenidegravenge mone bisa boe egraveci-egraveci ka tao ununa 12 Ama Lamatua pajꞌajꞌi uuru ku dhegraveumone Hegraveia Na pajꞌajꞌi dhegraveu bhegraveni negravetidhegraveu mone Te ngaa egravele egraveegravena ka dhegraveubhegraveni ka dhu nara iisi dhegraveumone Aa AmaLamatua ka dhu tao aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi

13 Miu pangee segraveku Ladhe dhegraveubhegraveni pahutu boe kegravetu ho sabajꞌa mi AmaLamatua madhutu aꞌabhu miu na beꞌado aadꞌo 14 Madhutu adꞌa miu egravetu kotaKorintus ladhe dhegraveu mone regraveu kegravetu mad-hera egraveegravena pamakae negravengu do 15 Tengaa bhegraveni dhu regraveu kegravetu na madhera beꞌatitu kegravena si Lamatua hia ne regraveu kegravetumadhera ho paꞌabhe kabꞌa kegravetu na Egraveegravenaka dhu legraveke mola-mola

16 Te ngaa ladhe abhu dhu loe boepakaregravei negraveti jꞌara neꞌe sanegravedꞌe te negraveti jiꞌidhu jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat aa negraveti jumaꞌat-jumaꞌat neꞌe ne dhu tema le jꞌajꞌi egravetutalora egravedhi

Baku tao rupa-rupa ladhe taꞌa egravetu meiLamatua

17 Limuri ne jaꞌa neo padhai lii ca jꞌaraTe ngaa lii ne koa-kadꞌiri boe miu Te ropamiu pakaboko miu tao boe jꞌara dhu legravekete ngaa miu asa tao maruru

18 Partama dhu jaꞌa tadegravengi nalodꞌo miu pakaboko tao kasasi miu dhumae-manyegravela Negraveti lii dhu jaꞌa tadegravengisegravera tatu abhu cahagꞌe dhu legraveke tareꞌa19 (Mema lula mamae-manyegravela miu egraveegravenaka bisa teꞌa cee ka dhu tareꞌa-reꞌa naneneLamatua egravedhi aa mia dhu nanene boe)

20 Te lodꞌomiu dhegraveu sarani pakaboko homiꞌa egravetu mei Lamatua miu hudꞌi sanegravedꞌeku mi Lamatua Yesus Egraveegravena ka dhu legravekeTe ngaa miu tao boe segravemi egraveegravena 21 Tadhana nuka ropamiumadhegravedimiꞌa abhudhumate boe dhegraveu leo abhu dhu raꞌa degravengegagoo aa abhu leo dhu rinu mahu Tokeabhu dhegraveu cahagꞌe dhu abhu boe pala kara manganga 22 Tasamia ka ne Miudegravenge boe egravemu homiꞌa-minu do Do miuneo paꞌele iie kolongara jumaꞌat LamatuaDo miu neo pamakae dhegraveu dhu unu aadꞌosegravera Miu neo jaꞌa padhai lii tasamia hariNeo segravena ka jaꞌa koa-kadꞌiri miu egravetu dꞌaratatao miu ne do Baku maena

Roti degravenge egravei anggor egraveegravena jꞌajꞌi mi tadhaho pasanegravedꞌe egravedhi negraveti mamadhe Yesus

23 Lamatua Yesus ka dhu peka Unu nadegravenge jaꞌa jꞌara ne de jaꞌa peka hari degravengemiu Peka na ropa dhegraveu paꞌegravera neo pa-madhe Ne megraveda egraveegravena Negravengu nare roticue 24 Hegraveia Na sabajꞌa manegravengi makasimi Ama Lamatua Ka Yesus peka degravengeanamadhutu Na segravera aku Negravengu na ldquoMiꞌaroti ne te neꞌe ne ngiꞌu Jaꞌa dhu mae hiamiu De miu hudꞌi miꞌa roti ne segravena kasanegravedꞌe Jaꞌardquo 25Ropa raꞌa rare Na tao segravemiegraveegravena kahegravei degravenge galaa dhu isi egravei anggoraku Negravengu na ldquoEgravei anggor ne sasoa naAma Lamatua neo paꞌegraveki lii padhadha hiudegravenge miu Ka Jaꞌa hudꞌi pasuti raa Jaꞌatoke madhe heka lii padhadha egraveegravena jꞌajꞌiLodꞌo-lodꞌo miu minu egravei anggor segravemi neꞌemiu hudꞌi ngeemegravedhi kumamadhe Jaꞌardquo26 Lodꞌo-lodꞌo miu tao jꞌara segravemi neꞌe homiꞌa roti degravenge minu negraveti galaa segravemi neꞌetoke Kristus legravepa hari mai egraveegravena nuka segravemimiu palolo hari mamadhe Na

117 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 126-27 119 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 218-19 1125 Kalua negraveti Masir246-8 Yermia 3131-34

1 Korintus 1127 284 1 Korintus 1215Ladhe dꞌara egraveu mola boe na baku mad-

hegravedi muꞌa egravetu mei Lamatua27 Negraveti egraveegravena ka lodꞌo dhegraveu raꞌa roti

degravenge rinunegraveti galaa egraveegravena segravena ka sanegravedꞌeKegravetu egravedhi Yesus Kristus te ngaa ladheabhu dhegraveu dhu dꞌara na mola boe degravengedhegraveu leo egraveegravena na Ama Lamatua huku neLula egraveegravena ngiꞌu degravenge raa negraveti LamatuaYesus De ladhe dꞌara dhu mola megraveka nanegravengu nia boe naꞌa degravenge ninu lula jꞌaraegraveegravena pahahe Lamatua Yesus 28 Beꞌa risica dhegraveu-dhegraveu ka parisa uuru ku dꞌara naLadhe dꞌara na dhu mola le heka bisa naꞌaroti aa ninu egravei anggor kegravena 29 Te ngaaabhu dhu raꞌa degravenge rinu dhu dꞌara ra koe-kapengo Te ra pangee na ldquoMamadheYesus egraveegravena degravenge boe kabꞌua Ngiꞌu Yesusdegravenge boe sasoa bagi mi jaꞌardquo Dhegraveu segravemiseꞌe se begraveli-camegravedꞌa dui rare pala ra lulahahuku dhu sadia tegraveke le 30Negraveti egraveegravena kaegravetu talora aae miu segravera abhu dhu egravera boeabhu dhu legraveke papegravedꞌa-taregravegu aa abhudhu madhe le

31 Te ngaa ladhe egravedhi parisa paie-iiedꞌara egravedhi egravedhi abhu boe huku segravemi segravera32 Ladhe Lamatua egravedhi huku egravedhi Na taosegravemi egraveegravena segravena ka ajꞌa-nori egravedhi ho egravedhimadhutu jꞌara dhu legraveke Te Negravengu dꞌegraveiboe ladhe egravedhi legraveke huku sama segravemi degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

33 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Ladhe miupakaboko ho miꞌa-minu egravetu mei Lamatuaegraveci hudꞌi mate ku egraveci 34 Ladhe abhu dhutaha boe manganga beꞌa risi miꞌa uuruku egravetu egravemu segravena ka ropa miu pakabokopaꞌegraveci baku abhu dhu legraveke huku

Jꞌara leo dhumiu karegravei segravera pe jaꞌa dhiuku heka ator si kegravena

12Roh Lamatua pangegravedꞌu koasa mi egravedhi

segravena ka tao rupa-rupa sasabꞌa-laꞌa1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Dadꞌegravei jaꞌa ka

ladhe miu meꞌa megraveu negraveti koasa degravengekarunya dhu Roh Lamatua pangegravedꞌu miegravedhi segravena ka egravedhi pake 2 Miu dhu meꞌana lodꞌo miu dhae jꞌajꞌi megraveka dhegraveu unuLamatua miu sogo-tagu megravedha dhu liiaadꞌo segravera Miu madhutu regravengu iia-iiadꞌara 3Negraveti egraveegravena ka jaꞌa neo homiu meꞌana tatu boe abhu dhegraveu dhu paꞌegraveki degravengeRoh Mola-Megraveci Ama Lamatua peka naldquoDhoo-saseo Yesus egraveegravenardquo Aa tatu dhegraveudhu paꞌegraveki boe degravenge Roh Mola-Megraveci Ama

Lamatua peka na ldquoYesus egraveegravena Lamatuajaꞌardquo

4 Roh Lamatua hia mi dhegraveu egraveci-egraveci kadegravenge karunya na segravena ka egraveci-egraveci degravengesasabꞌa-laꞌa ra Te ngaa karunya segravera mainegraveti Roh egraveci di 5 Dhegraveu abhu karunyarupa-rupa ho lalau-laloꞌo dhegraveu leo tengaa regravengu nanene dhoka Lamatua egravecidi 6 Dhegraveu unu rupa-rupa sasabꞌa segravenaka pakako sasabꞌa Lamatua egraveegravena jꞌajꞌi lulaAma Lamatua di dhu soru-bara regravengu hora pakako sasabꞌa-laꞌa segravera aaꞌi-aaꞌi ra7Ama Lamatua padꞌelo Roh Nami mamuridhegraveu degravenge jꞌara dhu baka-leo hua te ngaadadꞌegravei Na segravena ka aaꞌi-aaꞌi ra sama-samaabhu babeꞌa 8 Lamatua pangegravedꞌu koasaRoh Na mi dhegraveu unu Na Ka cahagꞌe abhukoasa segravena ka ngangee madhera ho noridhu legraveke Cahagꞌe abhu koasa ho pekapaledꞌa ngaa dhu regravengu reꞌa degravenge beꞌa9 Cahagꞌe hari abhu koasa segravena ka par-caya paꞌegravera mi Ama Lamatua lula regravengudhu paꞌegraveki paꞌegravera degravenge Roh Na Cahagꞌehari abhu koasa ho puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa10 Cahagꞌe hari abhu koasa segravena ka taotadha-tadha malaa dhu padꞌelo dadedhaAma Lamatua Cahagꞌe hari lole lii moaLamatua mi dhegraveu unu Na Cahagꞌe abhukoasa segravena ka reꞌa roh mia ka mai negravetiAma Lamatua aa mia ka dhu aadꞌo Ca-hagꞌe hari abhu koasa ho bisa padhai liipake lii leo Aa cahagꞌe hari bisa pekasasoa negraveti lii segravera 11 Te ngaa dhodhokaRoh egraveci di dhu bisa tao regravengu segravena ka bisapakako sasabꞌa-laꞌa ra Negravengu neꞌe ka dhupangegravedꞌu mi dhegraveu egraveci-egraveci ka regravengu bisasabꞌamadhutu dadꞌegravei Roh Lamatua egraveegravena

Ngiꞌu egraveci te ngaa bagian na ae-ae12 Jaꞌa neo pasoro karunya segravera degravenge

ngiꞌu dhegraveu Ngiꞌu egraveci te ngaa bagian naae-ae Te ngaa bagian se paꞌegraveki jꞌajꞌi ngiꞌuegraveci di

Neꞌe nuka segravemi dhegraveu unu Kristus segravera13 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti paꞌegraveki degravenge Roh egraveci diNegraveti egraveegravena ka lodꞌo egravedhi abhu sarani egravedhinuka segravemi ca suku Masi ka egravedhi dhegraveuYahudi do dhegraveu Yahudi boe egravenu do dhegraveubebas Ama Lamatua pala hia egravedhi Roh egravecidi Egraveegravena nuka segravemi tinu egravei dhu hia mamurinegraveti madha egravei egraveci di

14 Tareꞌa ngiꞌu ne negraveti boe ca bagian diTe na jꞌajꞌi negraveti bagian ae-ae 15Ladhe segravemihaga egraveu peka na ldquoJaꞌa ne kacui-aai boeDe jaꞌa jꞌajꞌi boe bagian negraveti ngiꞌu egraveurdquo Masi

1211 Roma 126-8 1212 Roma 124-5

1 Korintus 1216 285 1 Korintus 133ka negravengu peka segravemi egraveegravena te ngaa negravengujꞌajꞌi bagian negraveti ngiꞌu egraveu era Tareꞌa si16Aa ladhe dhilu egraveu peka na ldquoJaꞌa ne musimadha boe De jaꞌa ne jꞌajꞌi boe bagiannegraveti ngiꞌu egraveurdquo Masi ka na peka segravemi egraveegravenate ngaa negravengu bagian negraveti ngiꞌu egraveu kahegravei17Pangee segraveku Ladhe ngiꞌu egraveu dhokamusimadha di tasamia egraveu bisa tadegravengi Aaladhe ngiꞌu egraveu dhoka regraveu dhilu di tasamiaho egraveu bisa sangegravedꞌu

18 Te ngaa miu meꞌa le Ama Lamatuatao egravedhi jꞌajꞌi mi egraveci sama segravemi ngiꞌu egraveci kaNegravengu ator bagian se madhutu dadꞌegravei Na19Ladhe ngiꞌu ne dhoka ca bagian di ngarana lsquongiꞌursquo boe sina ma 20 Te dhu legraveke kangiꞌu egravedhi ne degravenge bagian ae-ae Seꞌe katao ne jꞌajꞌi ngiꞌu kateme aae

21 Musi madha bisa boe pahahe kacui-aai dhu peka na ldquoJaꞌa parluu boe egraveurdquo Aakegravetu bisa boe peka degravenge haga na ldquoJaꞌadale boe egraveurdquo 22 Dhu legraveke mola-mola kanuka abhu bagian negraveti ngiꞌu dhu roe aadhu degravenge kabꞌua ae boe te ngaa egravedhiparluu regravengu kahegravei 23 Abhu bagian dhuegravedhi pangee na regravengu se gaguna ra aeboe te ngaa egravedhi haduli si paie-iie Aaabhu bagian dhu egravedhi makae pacegraveu kapahutu pabeꞌa-beꞌa 24Te ngaa bagian dhupamakae boe egravedhi egravedhi tao boe si ngaa-ngaa

Te ngaa Ama Lamatua oru nare bagianaaꞌi-aaꞌi se ho jꞌajꞌi mi ngiꞌu egraveci Ka Negravenguator segravena ka bagian dhu egravedhi pangee nadhu degravenge boe kabꞌua egravedhi ladhe-lerusi beꞌa-beꞌa 25 te Lamatua dꞌegravei boe ngiꞌuegravedhi pahagꞌa Dadꞌegravei Na segravena ka bagianse egraveci soru-bara egraveci 26 Te ladhe bagianegraveci paraga degravenge susa na aaꞌi-aaꞌi ra susakahegravei Aa ladhe ra pakabꞌua egraveci na aaꞌi-aaꞌi karejꞌe kahegravei

27 Egraveci egraveegravena ka degravenge miu Te miu samasegravemi ngiꞌu Kristus dhu kateme Dhegraveuparcaya egraveci-egraveci nuka segravemi ca bagian negravetingiꞌu Kristus 28 Te egravetu talora miu dhegraveuparcaya Ama Lamatua hia koasa segravena kapakako rupa-rupa sasabꞌa nuka

Partama Lamatua pua-paleha dhegraveucahagꞌe ho lasi lole lii moa Na

Ka dua Na pake dhegraveu cahagꞌe jꞌajꞌidhegraveu regraveti lii padhai Negravengu

Ka tegravelu Na hia dhegraveu cahagꞌe dꞌegravelu-megraveu ho ajꞌa-nori dhegraveu leo lula-negravetiNegravengu

AaNahia koasami dhegraveu cahagꞌe segravenaka bisa tao tadha-tadha malaa hopadꞌelo dadedha Na

Cahagꞌe hari abhu koasa ho puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌa

Cahagꞌe hari abhu karunya ho soru-bara dhegraveu

Cahagꞌe hari abhu karunya segravenaka uri dhegraveu ho sabꞌa sama-samadegravenge beꞌa

Aa Lamatua pangegravedꞌu koasa mi dhegraveucahagꞌe hari ho bisa padhai pakerupa-rupa lii

29 De ngangee miu tasamia AmaLamatua pua dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ho lasi peka-padhai lii moa Na do Aadꞌo Na hia dhegraveuaaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi mi dhegraveu regraveti lii padhai Nado Aadꞌo Na hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dꞌegravelu-megraveu ho ajꞌa-nori do Aadꞌo Na hia koasami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravena ka tao tadha-tadhamalaa do Aadꞌo 30Na hia koasa mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi segravena ka puri-paꞌegravele dhegraveu pegravedꞌado Aadꞌo Na hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ho bisapadhai pake rupa-rupa lii do Aadꞌo Nahia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ho bisa bhoke paledꞌasasoa negraveti lii seꞌe do Aadꞌo

31 De miu hudꞌi bori mema-mema hosegravemimere aa pake karunya degravenge beꞌa dhuhia gaguna mi dhegraveu ae

Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa jaꞌa neopadꞌelo jꞌara dhu hua iia risi hia miu

13Sasue dhu legraveke

1 Ladhe segravemi jaꞌa bisa padhai lii pake liiaaꞌi-aaꞌi negraveti dhegraveu rai-haha do lii negraveti anapajuu Lamatua negraveti sorga te ngaa degravengeboe sasue ciki sa egravetu dꞌara jaꞌa kolo-karisina ngaa Lii padhai jaꞌa segravera mola megraveulao sama segravemi babha dhu lii cegravere-cegraveredo nuka segravemi dere dhu lii dhegraveru-dhegraveru di2 Ladhe segravemi jaꞌa degravenge karunya ho lolepeka lii moa Lamatua mi dhegraveu unu Naaa dhu keꞌa aaꞌi rahasia degravenge keꞌa aaꞌijꞌara-jꞌara dhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu se reꞌa aaladhe lalegraveka jaꞌa egravera mi Lamatua toke jaꞌabisa pahari eele ledhe negraveti era na te ngaajaꞌa degravenge boe sasue ciki sa na gaguna nangaa Rui-jꞌajꞌegravera jaꞌa guna boe mi ngaaegraveci sa 3Ladhe jaꞌa pahie eele aaꞌi megravedha-panyau jaꞌa ho segravena ka kabꞌua ra pangaꞌadhegraveu unu aadꞌo do soro ngiꞌu jaꞌa segravena ka

1228 Epesus 411 132 Mateos 1720 2121 Markus 1123 133 Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhusuri tabha peka na ldquosoro ngiꞌu jaꞌa jꞌajꞌi mi korban tunurdquo

1 Korintus 134 286 1 Korintus 146jꞌajꞌi mi korban te ngaa ladhe jaꞌa degravengeboe sasue ciki sa gaguna na ngaa Jaꞌadegravenge boe jꞌara dhu tao jaꞌa ngedꞌe Te segraverasa parcuma Guna boe ngaa-ngaa

4 Te sasue egraveegravena dꞌara taleoSasue egraveegravena lii makoSasue egraveegravena dꞌara kura boeSasue egraveegravena padedha boe iisiSasue egraveegravena pamone-pabhegraveni boe5 Sasue egraveegravena lii sakaa boeSasue egraveegravena neo boe pasegi ngiꞌu unu

naSasue egraveegravena nasa malai boeSasue egraveegravena tegraveka boe dꞌara6 Sasue egraveegravena karejꞌe degravenge ngaa dhu

legravekeaa dꞌegravei boe bia ca begraveka

7 Sasue egraveegravena taha taruu egravetu dꞌaramadha jꞌara aaꞌi-aaꞌi

Sasue egraveegravena parcaya taruuSasue egraveegravena sanao-maena taruuSasue egraveegravena maꞌegravete boe8 Sasue degravenge boe too-lane

Te ngaa dhu dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua peka le negravebhu-negravebhu parluuheka Aa dhu dhegraveu padhai pake lii rupa-rupa begraveli-camegravedꞌa parluu heka kahegravei Aaladhe ngaa dhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu segravera reꞌanegravebhu-negravebhugunaheka kahegravei 9Limuri nedhu teꞌa dhoka ciki ooꞌe di Aa ladhe egravedhijꞌajꞌi dhegraveu tegraveti lii padhai Lamatua egravedhipeka dhoka jꞌara dhu dhae tesamegraveka 10Tengaa ropa dꞌai ka lodꞌo na aaꞌi-aaꞌi segraveratesa dheꞌi-dheꞌi Lodꞌo egraveegravena jꞌara-jꞌara dhutesa megraveka guna heka mi ngaa egraveci sa

11 Conto segravemi lodꞌo jaꞌa ana iiki era jaꞌapadhai lii sama segravemi ana iiki Ngangee jaꞌasama segravemi mia dhu ana iiki pangee Tengaa limuri ne jaꞌa dhegraveu eeꞌa le Negraveti egraveegravenaka tatao jaꞌa segravemi heka ana iiki

12 Conto leo limuri ne egravedhi tegravedhirango-rango era dhae megraveu iia megraveka nukasegravemi egravedhi ladhe asa dꞌara tegraveru dhu ahuTe ngaa negravebhu-negravebhu pe aaꞌi-aaꞌi se megraveuaadha-aadha nuka segravemi egravedhi ladhepadegravetuiiki-iiki egravetu madha egravedhi Neꞌe ne jaꞌa keꞌadhoka ciki di Te ngaa negravebhu-negravebhu bisakeꞌa aaꞌi nuka segravemi Ama Lamatua ladhemadhore dꞌai adhe-usu jaꞌa

13 De limuri ne abhu tegravelu jꞌara dhu egravedhihudꞌi tao dhu taha taruu Nuka

egravedhi hudꞌi parcaya taruu Lamatuaegravedhi sanao-maena taruu na pe

Lamatua ator aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi beꞌaaa egravedhi hudꞌi pasue taruu

Negraveti tegravelu jꞌara se dhu dedha risi kasasue Lula sasue ka dhu hua risi negraveti aaꞌi-aaꞌi

14RohLamatuahiami dhegraveuunuNa sasabꞌa

ra baka-leo1 Tenge jꞌara segravena ka pasue egravetu madha

jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Te abhu heka jꞌara leodhu dedha risi Aa tenge jꞌara kahegraveisegravena ka Roh Lamatua hia miu koasadegravenge karunya ho bisa tao jꞌara-jꞌara dhubeꞌa Aa dhu beꞌa nuka ladhe miu abhukarunya segravena ka lole lii moa Lamatua 2Teladhe dhegraveu dhu abhu karunya ho padhai liipake lii leo Roh Lamatua hia ne koasa segravenaka peka paledꞌa jꞌara dhu megraveu iia megravekaTe ngaa negravengu padhai lii boe degravenge dhegraveuleo te padhai lii dhoka degravenge Lamatua diDhegraveu dhu paꞌegraveci degravenge ne egravetu segravera abhuboe egraveci sa dhu reꞌa lii padhai negravengu 3 Tengaa ladhe dhegraveu abhu karunya ho lole liimoa Lamatua na negravengu peka lii moa nemi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu segravera Negravengu paꞌegraveraku parcaya dhegraveu mi Lamatua paꞌegravera dꞌaradhegraveu aa pakarejꞌe dꞌara dhegraveu susa 4Dhegraveudhu padhai lii pake lii leo negravengu paꞌegraveradhoka ngiꞌu negravengu mesa na di Te ngaadhegraveu dhu padhue-padhai lii moa Lamatuaegraveegravena negravengu paꞌegravera dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu pak-aboko degravenge ne segravena ka jumaꞌat katemeasa tabha egravera

5 Dadꞌegravei jaꞌa ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisapadhai lii pake lii leo Te ngaa jaꞌa dꞌegraveirisi ladhe miu bisa lole lii moa LamatuaTe dhegraveu dhu peka lii moa Lamatua egraveegravenaguna risi negraveti dhegraveu dhu dhoka padhai pakelii leo di Ladhe padhai pake lii leo egraveegravenabeꞌa sadꞌi abhudhegraveudhubisa peka paledꞌasasoa na Degravenge segravemi egraveegravena lii moa segraverabisa asa paꞌegravera dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu jumaꞌatsegravena ka reꞌa megraveu

6 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Pangee segraveku jꞌarane Ladhe segravemi jaꞌa dhiu ngadꞌo miu hopadhai pake lii dhu miu meꞌa boe sasoana miu abhu oto na ngaa Aadꞌo si Tengaa ladhe jaꞌa padhai lii degravenge miu beꞌarisi jaꞌa peka degravenge miu dadꞌegravei LamatuaBeꞌa risi jaꞌa bhoke paledꞌa jꞌara-jꞌara dhuuru egraveegravena megraveu iia megraveka Beꞌa risi jaꞌa ajꞌa-nori miu ho meꞌa megraveu risi hari jꞌara segraveraBeꞌa risi jaꞌa pasanegravedꞌe miu Lii Holo-NoriLamatua Beꞌa risi ajꞌa-nori miu Degravengejꞌara segravemi segravera heka miu abhu oto kegravenasi

1 Korintus 147 287 1 Korintus 14267 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge alat musiik

Seꞌe se megravedha madhe te ngaa lii ra rupa-rupa Pake sakino do sasadhu do gitar doladhe pangegraveci boe lii na tatu dhegraveu reꞌa boelii sodꞌa segravemi ngaa si 8 Ladhe lii tegravebhemegraveu iia boe na tasa mera mia sordadꞌubisa reꞌa na regravengu hudꞌi tao ngaamimusura Bisa boe si 9 Segravemi egraveegravena kahegravei degravengemiu Ladhe miu padhai lii pake lii dhudhegraveu bisa boe reꞌa megraveu egraveegravena nuka segravemimiu padhai lii degravenge lai ngegravelu Parcumate dhegraveu bisa boe dhane rare lii padhai egraveu10 Egravetu rai-haha ne abhu lii ae titu kegravena Liise egraveci-egraveci ka degravenge sasoa na 11 Te ngaaladhe jaꞌa keꞌa boe lii dhegraveu leo bagi jaꞌalii ne degravenge boe kabꞌua Jaꞌa keꞌa boe liiregravengu aa regravengu reꞌa boe lii jaꞌa kahegravei Jiꞌibaga taa aa jꞌajꞌi segravemi dhegraveu leo rai kara sa

12 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge miu Miu neoabhu karunya degravenge koasa negraveti LamatuaEgraveegravena beꞌa Te ngaa beꞌa risi ladhe miutenge jꞌara ho abhu koasa degravenge karunyadhu miu bisa pake segravena ka paꞌegravera dhegraveuparcaya segravera

13 De dhegraveu dhu padhai pake lii leobeꞌa risi negravengu sabajꞌa manegravengi segravena kaLamatua hia ne karunya kahegravei ho pekasasoa negraveti lii leo egraveegravena 14 Ladhe jaꞌamanegravengi-mangajꞌi pake lii leo jaꞌa sabajꞌapake dꞌara jaꞌa te ngaa jaꞌa keꞌa boe ngaadhu jaꞌa padhai lii egraveegravena 15 De babeꞌa najaꞌa tao tasamia Jaꞌa pake dua-dua tengaa egraveci-egraveci ka degravenge lodꞌo na Jaꞌa neomanegravengi-mangajꞌi pake dꞌara jaꞌa aa jaꞌaneo manegravengi-mangajꞌi pake lii dhu keꞌamegraveu kahegravei Jaꞌa neo sodꞌa pake lii sodꞌakoa-kio mi Lamatua negraveti dꞌara jaꞌa Aa jaꞌabisa sodꞌa kahegravei pake lii dhu jaꞌa keꞌa megraveu16 Te ladhe egraveu pake lii leo ho koa-kio AmaLamatua negraveti dꞌara egraveu te ngaa abhu dhegraveuegravetu segravera dhu reꞌa boe lii deo na tasamianegravengu bisa dꞌara egraveci degravenge egraveu Lodꞌo egraveumanegravengi makasi mi Lamatua pake lii leotasamia dhegraveu egraveegravena bisa nare lii egraveci degravengeegraveu ka na peka na ldquoLegraveke kegravenardquo Bisa boesi Te negravengu neꞌa boe lii padhai egraveu deo na17Egraveu bisamanegravengimakasi segravemi egraveegravena kahegraveimi Lamatua Te ngaa egraveegravena paꞌegravera boe dꞌaradhegraveu leo

18 Ele boe miu meꞌa boe te ngaa jaꞌapadhai lii pake lii leo risi negraveti miu Aa jaꞌamanegravengi makasi mi Lamatua lula Negravenguhia jaꞌa bisa padhai lii segravemi egraveegravena 19 Tengaa ladhe dhegraveu parcaya pakaboko nabeꞌa risi jaꞌa padhai lii dhoka legravemi hegravebꞌa

dhu babꞌa te ngaa reꞌa megraveu segravena ka ajꞌa-nori si Te ladhe jaꞌa padhai lii pamadhera-dhera pake lii leo degravenge pake lii riho-rihohegravebꞌa dhu reꞌa boe na gaguna na aadꞌo

20 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Ladhe miu neomeꞌa megraveu jꞌara-jꞌara na miu hudꞌi pangeenuka segravemi dhegraveu eeꞌa Mage pangee segravemiana iiki Te ngaa re jꞌara bhelu-katubꞌamiu hudꞌi nuka segravemi ana iiki dhu reꞌaboe tao bhabhelu lula dꞌara ra dhu megraveuaadha-aadha 21 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatua dhu suri peka naldquoLamatua egravedhi peka aku Negravengu na

lsquoJaꞌa neo pake dhegraveu dhu padhai liipake lii leo segravera

ho padhai lii degravenge dhegraveu IsraꞌelMasi ka Jaꞌa peka tasamia egraveegravena ka

te ngaa roꞌo boe nanene Jaꞌarsquo rdquo22 Negraveti egraveegravena ka ladhe miu paraga

degravenge dhegraveu dhu padhai lii pake lii leoegraveegravena jꞌajꞌi mi tadha hia dhegraveu dhu parcayamegraveka Lamatua segravena ka bisa regravedhi koasaLamatua Jꞌara neꞌe soru-bara boe dhegraveudhu parcaya le Kristus Te ngaa ladhedhegraveu lole lii moa Lamatua na neꞌe ne kasoru-bara regravengu dhu parcaya le KristusTe ngaa soru-bara boe dhegraveu dhu parcayamegraveka Kristus 23 Ladhe segravemi miu aaꞌi-aaꞌimi dhu pakaboko ka miu padhai lii pakelii baka-leo hegraveia dhegraveu dhu parcaya boedo dhu neꞌa boe jꞌara seꞌe maso dhiu asatalora aaemiu dhegraveu se ngee segravemi ngaa saTatu ra peka na ldquoDhegraveu egravetu seꞌe se hujꞌuaaꞌi megraveu-megraveurdquo

24 Aa ladhe segravemi miu aaꞌi-aaꞌi dhupadhue-padhai ho peka paledꞌa lii moaLamatua hegraveia dhegraveu dhu parcaya boe dodhu neꞌa megraveu megraveka jꞌara-jꞌara se masodhiu asa talora miu Tatu dhegraveu ne neonanene lii padhai miu De ngaa dhu miupeka-padhai segravera padꞌelo sasala na tokeneo parisa mamuri na dꞌai lutu 25 Kabhabhelu dhu negravengu pahuni egravetu dꞌara naegraveegravena na bhoka patalele segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa Ka na patitu kegravetu urutuu na hopahaha iisi mi Ama Lamatua peka na ldquoIraii Tareꞌa-reꞌa Ama Lamatua egravetu talora aaemiu dirdquo

Aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi tao na tao mola-molaBaku degravenge maruru

26 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Ladhemiu pakaboko egraveci-egraveci ka degravenge karunyana Abhu dhu sodꞌa koa-kio Ama

1421 Yesaya 2811-12

1 Korintus 1427 288 1 Korintus 157Lamatua Abhu dhu ajꞌa-nori dhegraveu lula-negraveti Lamatua Abhu dhu peka paledꞌajꞌara-jꞌara Lamatua dhu uru egraveegravena pahuniera Abhu dhu padhai pake lii leo Aa abhudhu bisa peka sasoa negraveti lii leo segravera Jꞌaraaaꞌi-aaꞌi se regravengu hudꞌi tao ku ho paꞌegraveraparcaya dhegraveu leo segravera

27 Ladhe abhu dhu dꞌegravei padhai lii pakelii leo egraveegravena beꞌa Sadꞌi dua do tegravelu dhegraveudi baku paꞌae-ae Dhegraveu egraveci padhai liiuuru egravele ku heka dhegraveu leo kegravena Aa hudꞌiabhu ku dhegraveu dhu peka sasoa na 28 Ladhesegravemi abhu boe dhu bisa peka sasoa negraveti liileo egraveegravena na baku padhai lii pake lii leoegravetu katanga madha dhegraveu ae-ae Hudꞌi laaregravengu padhai lii egravetu dꞌara ra Regravengu bisapadhai lii degravenge Lamatua segravemi egraveegravena kahegravei

29 Ladhe miu pakaboko na dua dotegravelu dhegraveu di dhu padhai lii lole lii moaLamatua Dhegraveu leo hudꞌi dadoo ku lii pad-hai negraveti dhegraveu dhu padhai segravera 30 Te ngaaladhe Lamatua bhoke ca jꞌara dhu uru egraveegravenamegraveu iia megraveka mi ca dhegraveu dhu madhegravedinanene egravetu egraveegravena na negravengu hudꞌi pekapaledꞌa lii moa ne mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumadhegravedi egravetu egraveegravena Aa dhegraveu dhu padhai liiegravetu madha hudꞌi ae eele negraveti lii padhai nasegravena ka hia dhegraveu dhu heka tadegravengi lii moaLamatua ho na padhai lii 31 Dhu legraveke kamiu aaꞌi-aaꞌi mi bisa lole lii moa LamatuaTe ngaa ladhe padhai lii na egraveci uru ladheegravele heka dhegraveu leo kegravena Degravenge jꞌara nedhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa nanene bisa reꞌa jꞌaraaa bisa paꞌegravera dꞌara ra 32 Sanegravedꞌe te dhegraveudhu lole lii moa Lamatua hudꞌi neꞌa atorngiꞌu na Ka egraveci pamata degravenge egraveci aa dhegraveuleo taha uru 33 Te abhu boe maruru egravetuAma Lamatua te ngaamera degravengemilu di

Egravetu mia-mia ladhe dhegraveu parcaya pak-aboko hudꞌi segravemi neꞌe ku 34 dhegraveu bhegravenimadhegravedi mau-mau bisa boe padhai liipaꞌae Regravengu hudꞌi nanene kegravetu jumaꞌatsegravera Te Atora Ama Lamatua peka segravemiegraveegravena kahegravei si 35 Ladhe abhu bhegraveni dhuneo karegravei jꞌara egraveci pe dꞌai egravemu ku hekakaregravei dhegraveu egravemu na kegravena Te ladhe bhegravenimaruru egravetu dꞌara egravemu sabajꞌa segravera sa pa-makae iisi ra

36 Madhutu aꞌabhu miu tasamia TeLii Holo-Nori Ama Lamatua mai boe negravetimiu Aa Lii Holo-Nori Na hia boe miumesa mi egravetu kota Korintus di De pangee

paie ku 37 Ladhe abhu dhegraveu dhu pangeena negravengu bisa lole lii moa Lamatua dopangee na negravengu abhu koasa negraveti RohLamatua na negravengu neꞌa jꞌara-jꞌara dhujaꞌa suri hia miu segravera atora dhu jaꞌa taoboe te ngaa paredha negraveti Kegravetu egravedhi YesusKristus 38 Ladhe abhu dhegraveu dhu roꞌo boesegravemi rare jꞌara se na miu baku segravemi meredhegraveu ne

39 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Tenge jꞌara segravenaka miu abhu koasa ho bisa peka paledꞌalii moa Lamatua Aa mage kai dhegraveu segravenaka regravengu baku padhai pake lii leo 40 Deladhe miu pakaboko na pakako aaꞌi-aaꞌimadhutu mola-mola Tao uuru ku egraveciheka dhu leo kegravena Pakako aaꞌi-aaꞌi degravengebeꞌa madhutumadha jꞌara na Baku degravengemaruru

15Kristus mamuri hari negraveti mamadhe Na

1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo segravenaka miu sanegravedꞌe Lii Lolo Beꞌa Lamatua dhuuru egraveegravena jaꞌa peka-padhai le degravenge miuMiu segravemimere hegraveia tao taruumadhutu LiiLolo Beꞌa egraveegravena 2 Te Lii Lolo Beꞌa egraveegravena kadhu bisa hia miu mamuri sadꞌi miu kegravepepaꞌegravera-egravera Te ngaa ladhe miu parcayataruu boe Ama Lamatua na parcaya miuegraveegravena ele iie dꞌara

3 Jaꞌa ajꞌa le miu jꞌara-jꞌara dhu kapairisi eele dhu uru egraveegravena dhegraveu ajꞌa-nori jaꞌaNuka Kristus dhu Ama Lamatua pua maiegraveegravena madhe le segravena ka patabuli egravedhi negravetikoasa sasala-sasigo egravedhi Jꞌara neꞌe jꞌajꞌimadhutu Sasuri Mola-Megraveci Lamatua dhusuri tegraveke karegravei negraveti uru ka 4 Ra padhaneNe Ka dꞌai camegravedꞌa egraveegravena Lamatua pa-mamuri hari Ne legraveke mola-mola segravemi dhusuri tegraveke egravetu Sasuri Mola-Megraveci Lamatua5 Egravele egraveegravena ka Kristus padꞌelo iisi Nami Petrus Negravengu padꞌelo iisi Na miana madhutu Na dhegraveu canguru dua segraverakahegravei 6Aa ca tegraveka Na padꞌelo iisi Na milegravemi ngasu risi dhegraveu parcaya Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi se ladhe regravedhi Ne degravenge musi madharegravengu Negraveti regravengu se ae dhu mamuri eraaa ciki di dhumadhe le 7Ka Na padꞌelo iisimi Yakobis Hegraveia Negravengu padꞌelo iisi kahegraveimi dhegraveu pajuu-paleha Na aaꞌi-aaꞌi

153 Yesaya 535-12 154 Lii Sodꞌa Koa-Kio 168-10 Mateos 1240 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 224-32 155 Alkitab lii Yunani suri peka ldquoKefasrdquo Kefas egraveegravena ngara leo negraveti Petrus 155 Mateos 2816-17 Markus1614 Lukas 243436 Yohanis 2019 158 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 93-6

1 Korintus 158 289 1 Korintus 15278 Jaꞌa dhegraveu limuri tegraveka dhu ladhe kegravedhi

Ne Te jaꞌa ne nuka segravemi ana dhu raraiisi limuri tegraveka 9 Dhegraveu pajuu-palehaLamatua dhu leo segravera kapai risi negraveti jaꞌa neMadhutu mola-mola na jaꞌa nia boe jꞌajꞌidhegraveu pajuu-paleha Na Te uru egraveegravena jaꞌaka dhu pajꞌegravera dhegraveu unu Lamatua egravetu mia-mia 10 Te ngaa Ama Lamatua padꞌelodꞌara hua iia Na mi jaꞌa Hegraveia Na tao jaꞌajꞌajꞌi segravemi neꞌe ne Ropa Negravengu tao jꞌarabeꞌa hia jaꞌa Na core eele boe lodꞌo iiadꞌara Negraveti egraveegravena ka neꞌe ne jaꞌa sabꞌa biarisi negraveti regravengu aaꞌi-aaꞌi ra Jaꞌamesa kuboedhu sabꞌa te ngaa dꞌara hua iia Lamatua kadhu sabꞌa egravetu mamuri jaꞌa

11 De ladhe jaꞌa do dhegraveu pajuu-palehadhu leo dhu ajꞌa-nori egraveegravena ka ngaa-ngaatao boe Te aꞌajꞌa jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi egraveegravenadhoka ca jꞌara di Jiꞌi peka-padhai taruu LiiLolo Beꞌa Lamatua mi dhegraveu Negraveti egraveegravena kamiu jꞌajꞌi parcaya Lii Lolo Beꞌa dhu samaegraveegravena

Dhegraveu madhe egraveegravena na mamuri hari12 Jiꞌi tema ajꞌa-nori peka na Kristus

dhu Ama Lamatua pua mai egraveegravena mamurihari le negraveti mamadhe Na De nga taoka miu cahagꞌe peka na ldquoDhegraveu madhesegravera mamuri hari boerdquo Ngangee egraveegravenamai negraveti mia 13 Te ladhe dhegraveu madhemamuri hari boe sasoa na Kristus ma-muri hari boe kahegravei 14 Aa ladhe Kris-tus mamuri hari boe na aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌipeka-padhai degravenge dhegraveu gaguna aadꞌoAa lalegraveka miu mi Kristus parcuma kahegravei15-16 Aa ladhe tareꞌa dhegraveu madhe mamurihari boe jiꞌi jꞌajꞌi sakasii kapodꞌe-kabegravelimi Ama Lamatua Te jiꞌi tema ajꞌa-noripeka na ldquoAma Lamatua ka dhu pama-muri hari Kristusrdquo Mema tareꞌa dhu jiꞌilole segravemi egraveegravena ka Te ngaa ladhe segravemidhegraveu madhe mamuri hari boe sasoa naAma Lamatua pamamuri hari boe Kristuskahegravei 17 Pangee segraveku jꞌara ne ladheKristus mamuri hari boe lalegraveka miu miAma Lamatua parcuma Aa miu pasaetaruu sasala-sasigo miu 18Mesa boe egraveegravenadi te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu uru egraveegravena paꞌegravekidegravengeKristus dhumadhe le ladheKristuskegravedꞌi boe negraveti mamadhe Na regravengu madhepacegraveri negraveti Ama Lamatua kahegravei 19 Kristusjꞌajꞌi era sarai egravedhi lula teꞌa na Negravengu neotao jꞌara hua iia hia egravedhi Te ngaa ladheegravedhi sanao-maena ho Negravengu neo tao segravemi

egraveegravena dhoka egravetu rai-haha di na parcumaAa egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu kasia risi eele negraveti dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra

Lula Kristus mamuri hari ngaa ka dhujꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa

20 Aa te ngaa aadꞌo segravemi egraveegravena si Tedhu legraveke mola-mola ka Kristus dhu AmaLamatua puamai egraveegravenamamuri le negravetima-madhe Na Aa mesa boe Negravengu di te egraveegravenana dhegraveu-dhegraveu parcaya dhu madhe segraverabegraveli-camegravedꞌa mamuri hari kahegravei Kristusne nuka segravemi hua uru dhu padꞌelo naregravengu dhu madhe segravera begraveli-camegravedꞌa ma-muri hari madhutu Negravengu 21 Uru-uruegraveegravena dhoka dhegraveu egraveci di nuka Adam dhusisu paredha Ama Lamatua De hahukuna nuka mamadhe Hahuku ne noto miegravedhi dhegraveu rai-haha kahegravei Te ngaa limurine abhu ca dhegraveu hari nuka Kristus dhumamuri madhutu paredha Ama LamatuaDe lula babeꞌa Negravengu ka dhegraveu madhe bisamamuri hari 22 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sisuparedha Lamatua legraveke huku madhe samasegravemi Adam kahegravei Te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu paꞌegraveki degravenge Kristus egraveegravena na AmaLamatua pamamuri hari si

23 Te ngaa egraveci-egraveci ka degravenge lodꞌo naKristus dhegraveu partama dhu mamuri harinuka segravemi hua uru deo na Aa pe Na legravepaharimai asa rai-haha ne dhegraveu unuNa segraverahekamamuri hari kegravena 24Egravele ku heka rai-haha ne egravele kegravena Lodꞌo egraveegravena Kristus jꞌajꞌiDhegraveu Aae dhu paꞌele iie koasa aaꞌi-aaꞌiparedha aaꞌi-aaꞌi aa mamegraveu aaꞌi-aaꞌi dhupamusu degravenge Lamatua Negravengu jꞌajꞌi kahegraveiDhegraveu Aae dhu pangegravedꞌu hari hak paredhaNa mi Ama Na nuka Ama Lamatua

25 Te Ama Lamatua hudꞌi negravedꞌu paredhataruu toke Na segi aaꞌi dhu labꞌa Kris-tus segravena ka ra pahaha iisi mi Negravengu26 Abhu ca jꞌara dhu pamusu degravenge egravedhiera nuka mamadhe Te ngaa dꞌai limurika Lamatua segi kahegravei koasa mamadheDe legravepa lodꞌo limuri dhegraveu madhe heka27Egravetu SasuriMola-Megraveci Lamatua suri pekana ldquoLamatua tao dhu Na segi aaꞌi-aaꞌisegravera segravena ka ra pahaha iisi mi Dhegraveu dhuLamatua pua mai egraveegravenardquo De dhu suri pekana ldquodhu Na segi aaꞌi-aaꞌi segravera segravena ka rapahaha iisi mi DhegraveuNegravengurdquo de legraveke ladhepeka na Ama Lamatua pahaha boe iisi miDhegraveu unu Negravengu egraveegravena Lula Ama Lamatuaka dhu dedꞌe Ne segravena ka jꞌajꞌi Kegravetumi ngaa

159 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 1525 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 1527 Lii Sodꞌa Koa-Kio 86

1 Korintus 1528 290 1 Korintus 1546aaꞌi-aaꞌi ra 28 Begraveli-camegravedꞌa ladhe aaꞌi-aaꞌi nanene tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatuaegraveegravena na Ana ne pangegravedꞌu aaꞌi-aaꞌi hari miAma Na dhu dedꞌe Ne jꞌajꞌi Kegravetu negraveti aaꞌi-aaꞌi segravera Egravele egraveegravena Ama Lamatua paredhataruu egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi bagi midhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

Ladhe segravemi dhegraveumadhemamuri hari boena tasamia

29 Abhu dhegraveu dhu neo sarani ho gatidhegraveu dhumadhe le dhu dhae sarani megravekaTe ngaa ladhe dhegraveu madhe mamuri hariboe nga tao ka regravengu neo sarani hia dhegraveumadhedagger 30 Aa nga tao ka jiꞌi oe madhepahari-pahari egravetu dꞌara sasabꞌa jiꞌi ladhedhegraveu madhe mamuri hari boe 31 Te begraveli-begraveli jaꞌa oe madhe Te ngaa aꞌari pasueJaꞌa subha te jaꞌa pangee na ngaa-ngaatao boe ladhe jaꞌa madhe Te jaꞌa bisaboti kegravetu lulamiu paꞌegraveki taruu degravenge Kegravetuegravedhi Yesus Kristus dhu Ama Lamatua puale mai 32 Ca hari ni lodꞌo jaꞌa egravetu kotaEpesus era jaꞌa patao-palaha degravenge dhegraveusegravera nuka segravemi badha hui dhu bhelu Tengaa ladhe jaꞌa dhoka patao-palaha hobisa segi mesa ku aa hia boe Lamatuaegraveegravena parcuma Guna boe ngaa-ngaa Teladhe tareꞌa dhegraveumadhemamuri hari boehua iia egravedhi madhutu dhu dhegraveu peka naldquoMai egravedhi pesta rame-rame

aa taꞌa-tinu beꞌa-beꞌate begraveli egravedhi madhe kegravenardquo

33 Miu baku legraveke tipu ho pangee segravemiegraveegravena Te abhu dhu peka naldquoLadhe egraveu paꞌegraveci degravenge dhegraveu bhelu

egraveegravena pakajꞌegraveu egraveu negraveti mamuri dhumolardquo

34Adꞌu-ue ia ka bhabhelu-katubꞌa Regravenoka Ator ngiꞌu mu Tao dhu legraveke di Dhulegraveke ka miu hudꞌi meꞌa ku makae te egravetutalora aae miu abhu era dhegraveu dhu tadhemegraveka Ama Lamatua

Ladhe egravedhi mamuri hari begraveli-camegravedꞌangiꞌu aae egravedhi segravemi ngaa sa

35 Abhu dhu pakaregravei na ldquoLadhe dhegraveumadhe mamuri hari jꞌara na tasamia Aangiꞌu aae jꞌajꞌi segravemi ngaa sardquo

36 Goa ee Te ladhe segravele hini hini nehudꞌi roe egravetu dꞌara rai uuru ku heka nabisa muri kegravena 37 Aa hini dhu egravedhi segravelerupa na leko-leo negraveti dhu muri egraveli hekacegraveu regraveu kegravena Te negravengu egraveegravena hini dhu

mango-meto nuka segravemi gandum do aredo hini dhu leo 38 Egraveci-egraveci ka madhuturaropa ra madhutu dadꞌegravei Lamatua LulaNegravengu ka dhu ator raropa negraveti ana aajꞌusegravera

39 Badha degravenge dhegraveu rai-haha segravemi egraveegravenakahegravei Egraveci-egraveci ka degravenge raropa ra mad-hutu dadꞌegravei Ama Lamatua Hegraveia ngiꞌu dhegraveurai-haha madhutu raropa dhegraveu rai-hahaNgiꞌu badha egraveci-egraveci ka degravenge raropa raManu-bhui degravenge raropa ra Iꞌa degravengeraropa ra Dhu leo segravera degravenge raropa ra

40 Abhu megravedha egravetu dedha-liru aa abhuegravetu rai-haha Egravetu dedha-liru degravenge kolo-karisi na Te ngaa kolo-karisi ne leko-leonegraveti dhu egravetu rai-haha Dhu egravetu rai-hahaabhu kolo-karisi kahegravei Te ngaa kolo-karisise leko-leo negraveti dhu abhu egravetu dedha-liru41 Egravetu dedha-liru kolo-karisi madha lodꞌoleko-leo kolo-karisi hegraveru leko-leo aa kolo-karisi hua-hegravetu leko-leo kahegravei Egraveci-egraveci kadegravenge kolo-karisi ra De aaꞌi-aaꞌi ra degravengekolo-karisi si

42 Ladhe dhegraveumadhemamuri hari egraveegravenanuka segravemi hini deo na Te ladhe padhaneka dhegraveu madhe ngiꞌu aae na ele iie siTe ngaa ladhe mamuri hari ngiꞌu na segravemiheka uru egraveegravena Te ladhe mamuri haribisa heka madhe 43 Ropa egravedhi padhanedhegraveu madhe egravedhi madꞌenge ngiꞌu aae neTe ngaa ladhe dhegraveu egraveegravena mamuri hari nasaraga titu kegravena Te negravengu jꞌajꞌi mola-megraveci Dhegraveu dhu madhe le bisa heka taongaa-ngaa lodꞌo dhegraveupadhanene Tengaaropa na mamuri hari negravengu egravera titu kegravena44 Ladhe dhegraveu mamuri era neꞌa dhokangee degravenge rasa di si Te ngaa ropa namadhe ho mamuri hari na Roh Lamatuahia ne mamuri dhu legraveke Ka dhegraveu ne segravemiheka uru egraveegravena

45 Dhegraveu rai-haha dhu uru-uru jꞌara dhusama segravemi egravedhi nuka Adam MadhutuSasuri Mola-Megraveci Lamatua dhu suri tegravekepeka na ldquonegravengu jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha dhumamuri dhu neꞌa ngee degravenge rasardquo Tengaa dhegraveu rai-haha dhu raropa na samasegravemi Adam dhu dedha risi eele nukaKristus Roh Na ka dhu bisa hia dhegraveumamuri dhu legraveke 46 Raropa dhegraveu dhuuru-uru jꞌara nuka dhegraveu dhu neꞌa dhokangee degravenge rasa di ka bisa madhe Tengaa dhu mamuri hari nuka dhegraveu dhuabhu mamuri dhu legraveke negraveti Roh Lamatua

dagger 1529 Ayat ne megraveu iia boe Adꞌa nuka segravemi ldquosarani ho gati dhegraveumadherdquo abhu boe egravetu ayat leo dꞌara Sasuri Lii PajajiHiu Ama Lamatua 1532 Yesaya 2213 1545 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 27

47 Raropa dhegraveu dhu uru-uru jꞌara egravetu rai-haha ne dhu tao negraveti ahu rai Te ngaararopa ka dua nuka Kristus dhu mai negravetisorga 48Egravedhi dhumamuri egravetu rai-haha neca ropa degravenge dhegraveu partama dhu Lamatuapajꞌajꞌi negraveti ahu rai Te ngaa dhegraveu dhupaꞌegraveki degravenge Ama Lamatua egravetu sorga caropa degravenge Kristus dhu mai negraveti sorga49 Egravedhi dhegraveu limuri ne ca ropa degravengeAdam dhu Ama Lamatua pajꞌajꞌi negraveti ahurai Te ngaa negravebhu-negravebhu gati degravengeraropa hiu sama segravemi Kristus dhumai negravetisorga

50 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Dhu jaꞌa neopeka degravenge miu segravemi neꞌe egravedhi dhu caropa degravenge dhegraveu partama ngiꞌu egravedhi jꞌajꞌinegraveti sisi degravenge raa Degravenge jꞌara neꞌe egravedhibisa boe abhu pusaka ho jꞌajꞌi ana-ana AmaLamatua egravetu sorga Bisa boe Te raropadhegraveu segravemi egraveegravena begraveli-camegravedꞌa ngiꞌu ra eleiie ka bisa boe segravemi rare ngaa dhu tahanare negravebhu

51 De nanene paie-iie Te jaꞌa neo bhokepaledꞌa rahasia egraveci Egraveegravena na abhu dhegraveuparcaya cahagꞌe dhu madhe boe Te ngaaegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti egraveegravena na gati raropa hiu52 Ropa lii tiu tegravebhe limuri tegraveka aaꞌi-aaꞌise jꞌajꞌi degravenge sahegraveka Malai risi negraveti atemusi madha Te ropa tegravebhe limuri tegravekalii cagꞌagꞌa laa dhegraveu madhe mamuri hariAa ladhe ra mamuri hari dhegraveu se madheheka aa ele iie heka Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge egravedhi dhu mamuri era Egravedhi aaꞌi-aaꞌiti abhu raropa hiu 53-54Te ngiꞌu aae egravedhidhu bisa ele iie neꞌe ne jꞌajꞌi ngiꞌu hiu dhuele iie heka Aa egravedhi dhu bisa madhe neꞌene neo ubꞌa jꞌajꞌi raropa hiu dhu madheheka Egraveegravena madhutu ngaa dhu suri tegravekeegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci peka naldquoLamatua palaho eele le koasa mamadhe

aa segi le mamadheNegraveti egraveegravena ka egravedhi madhe hekardquo55 ldquoHe mamadhe

Koasa egraveu egravetu miaHe mamadhe

Dhudhu egraveu egravetu miardquo56 Nga tao ka mamadhe negraveti rasa pegravedꞌa

hia egravedhi dhegraveu rai-haha Lula egravedhi adꞌu-ue sasala Tasamia ka sasala segravera degravengekoasa Lula Atora Ama Lamatua peka nasasala egravedhi nuka sisu paredha Na 57 Te

ngaa limuri ne aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi leko-leole De egravedhi hudꞌi manegravengi makasi ae-aemi Ama Lamatua Te Negravengu ka tao egravedhibisa segi bhabhelu-katubꞌa lula Kegravetu egravedhiYesus Kristus Mema tareꞌa te Kristus kadhu segi aaꞌi

58 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Paꞌegravera dꞌaraBaku roe Sasabꞌa miu hia mi AmaLamatua hudꞌi asa beꞌa aa asa ae Te miumeꞌa le na sabꞌa bia hia Lamatua egravedhiegraveegravena iia dꞌara boe

16Dhegraveu paꞌoru doi segravena ka soru-bara dhegraveu

unu Lamatua1 Neꞌe ne jaꞌa suri hia miu lula-negraveti doi

dhu miu pakaboko hia dhegraveu unu Lamatuaegravetu Yerusalem Jaꞌa peka le degravenge dhegraveuparcaya egravetu propensi Galati jꞌara tasamiaregravengu hudꞌi pakaboko doi egraveegravena Miu hudꞌitao segravemi egraveegravena kahegravei 2 Ladhe hari Migudhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi paꞌoru doi ciki negraveti rui-jꞌajꞌegravera regravengu Baku mate jaꞌa dhiu kuheka miu parai-oru kegravena 3 De ladhe jaꞌadhiu miu pajꞌujꞌu dhegraveu dhumiu legraveka segravenaka regraveti doi soru-bara segravera asa dhegraveu unuLamatua egravetu Yerusalem Pe jaꞌa suri sasuriho patadha regravengu degravenge kegravetu jumaꞌat egravetunegravei 4Aa ladhemiu ngee na beꞌa ladhe jaꞌamadhutu hegravei na jiꞌi laꞌa palere

Paulus neo kako palegraveme era5 Ladhe jaꞌa kako palegraveme le propensi

Makedonia jaꞌa heka dhiu asa miu kegravenaDe moꞌo do moꞌo boe jaꞌa hudꞌi laku uuruku asaMakedonia 6Egravele egraveegravena pe jaꞌa dhiupea taha degravenge miu ako panegravebhu ciki eleboe dꞌai egravele hegraveru pacuhi Hegraveiamiu bisa lerejaꞌa asa era leo hari 7 Aꞌabhu jaꞌa na jaꞌadhiu ne ca lodꞌo boe di Te jaꞌa neo peadegravenge miu ako panegravebhu ladhe Lamatuadꞌegravei 8 Te ngaa jaꞌa neo pea era egravetu kotaEpesus ne toke lodꞌo babeꞌa Pantekosta[nuka legravemi nguru lodꞌo egravele kalela Paska]9 Lula egravetu neꞌe jaꞌa abhu lodꞌo taleo aeho sabꞌa taruu masi ka abhu dhegraveu ae dhulabꞌa sasabꞌa Lamatua

10 Ladhe Timotius jꞌajꞌi dhiu paragadegravenge miu segravemi mere ne degravenge beꞌa segravenaka baku na ngee rupa-rupa Te negravengu nedhegraveu sabꞌa negraveti Kegravetu egravedhi Yesus Kristussama segravemi jaꞌa ne kahegravei 11 Mage soro

1552 1 Tesalonika 415-17 1553-54 Yesaya 258 1555 Hosea 1314 161 Roma 1525-26 165 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1921 168 Atora negraveti Ama-ama Agama 2315-21 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 169-11 169 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 198-10 1610 1 Korintus 417

1 Korintus 1612 292 1 Korintus 1624tegraveke dhegraveu laladhe ne degravenge hui madha diSoru-bara ne toke na legravepa asa jaꞌa degravengebeꞌa Te jaꞌa degravenge aꞌari dhu leo se dhumate tatae ne

12 Ca jꞌara era dhu miu hudꞌi meꞌa kuJaꞌa dhu pamako le angalai egravedhi Apolos hona dhiu pangadꞌo degravenge aꞌari dhu leo Tengaa noꞌo megraveka dhiu De mi mate pe naabhu lodꞌo taleo heka na dhiu kegravena

Tao hari ku ca jꞌara13 Miu hudꞌi jꞌaga ngiꞌu miu paie-iie

Miu hudꞌi paꞌegravera-egravera ho parcaya taruuAma Lamatua Mage madhaꞌu Paꞌegravera iisi14 Sadꞌi miu sabꞌa ngaa egraveegravena ka padꞌelo lasasue

15 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Miu aaꞌi-aaꞌi midhu meꞌa na Stefanus degravenge isi egravemu naka dhegraveu partama dhu parcaya Kristus egravetupropensi Akaya negravei Regravengu sabꞌa reꞌa boejꞌegravera segravena ka ladhe-leru dhegraveu parcaya egravetunegravei De jaꞌa manegravengi ho 16 miu nanenedhegraveu segravemi segravera Nuka regravengu dhu sabꞌa biaho sama-sama lalau-laloꞌo dhegraveu parcayasegravera

17 Dꞌara jaꞌa neo dhiu paꞌasu-pareodegravenge miu Dꞌara jaꞌa karejꞌe titu kegravenalula mamai Stefanus Fortunatus degravengeAkaikus asa neꞌe Degravenge jꞌara ne regravengubisa gati miu 18 Tegravelu ra paꞌegravera dꞌara jaꞌasama segravemi ra paꞌegravera dꞌara miu kahegravei Miuhudꞌi pakabꞌua dhegraveu segravemi segravera

Paulus hia lii mahoꞌo mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi19 Jumaꞌat-jumaꞌat egravetu propensi Asia hia

miu lii mahoꞌo Akila degravenge dhegraveu egravemu naPriskila aa dhegraveu leo dhu tema pakabokoegravetu egravemu ra paꞌadhu lii mahoꞌo kahegraveiRegravengu se dhu paꞌegraveki kahegravei degravenge Kegravetuegravedhi Yesus Kristus 20Dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi egravetu neꞌe paꞌadhu lii mahoꞌo kahegravei

Ladhe miu pakaboko na paꞌuu egravecidegravenge egraveci pake uu dhu nia hia dhegraveu par-caya segravera

21 Mi laladhe Te jaꞌa Paulus suri degravengekacui-aai unu ku Saloom

22 Dhegraveu cee dhu sue boe Kegravetu egravedhi peAma Lamatua huku ne

Jaꞌa dꞌegravei tabea dhegraveu madhutu lii Aramegravedhi dhegraveu Yahudi dhu peka ldquoMarana tardquodhu sasoa na ldquoLamatua Mai kardquo

23 Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo dꞌara hua iia Na mi miuaaꞌi-aaꞌi mi

24 Jaꞌa sue miu aaꞌi-aaꞌi mi lula egravedhipaꞌegraveki degravenge Kristus dhu Ama Lamatuahia mai

Sasuri jaꞌa segravemi neꞌe ka SaloomNegraveti jaꞌaPaulus

1615 1 Korintus 116 1619 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquoPriskardquo Priska degravenge Priskila egraveegravenanegraveti ngara egraveci 1619 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 182

Sasuri Paulus ka duahia dhegraveu parcaya egravetu kotaKorintus2 Korintus

Lii Mahoꞌo1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus Ama

Lamatua pua-paleha jaꞌa segravena ka laku lolelula-negraveti Yesus Kristus degravenge dhegraveu asamia-mia Yesus Kristus egraveegravena dhu AmaLamatua pajꞌujꞌu karegravei negraveti uru-uru ka Ariegravedhi Timotius egravetu neꞌe kahegravei Na hia liimahoꞌo

Jaꞌa paꞌadhu sasuri neꞌe mi dhegraveu par-caya aaꞌi-aaꞌi dhu biasa pakaboko egravetu kotaKorintus degravenge propensi Akaya 2 Jaꞌasabajꞌa mi Ama egravedhi nuka Ama Lamatuadegravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus Jaꞌamanegravengi ho Regravengu padꞌelo dꞌara hua iiaRa degravenge miu segravena ka miu mamuri damedegravenge mera-milu

Paulusmanegravengimakasi mi Ama Lamatua3 Dadꞌegravei jiꞌi ka ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dedꞌe

padedha-dedha kolongara Ama LamatuaTe Negravengu egraveegravena Ama negraveti Kegravetu egravedhi YesusKristus Rasa kasia aaꞌi-aaꞌi kapua negravetiNegravengu aa Negravengu ka dhu paꞌegravera dꞌara egravedhi4Negravengu ka pamahoꞌo dꞌara egravedhi ladhe egravedhiegravetu dꞌara sasusa Negraveti egraveegravena ka egravedhi kahegraveibisa pamahoꞌo dhegraveu leo dhu paraga degravengesasusa Te egravedhi bisa paꞌegravera dꞌara regravengusama segravemi Lamatua paꞌegravera le dꞌara egravedhi5 Kristus abhu le susa ae-ae hia egravedhi Delula Kristus rasa le susa segravemi egraveegravena negravetiegraveegravena ka Ama Na paꞌegravera dꞌara egravedhi taruuladhe egravedhi paraga degravenge susa 6 Ladhe jiꞌiegravetu neꞌe abhu susa Ama Lamatua paꞌegraveradꞌara jiꞌi Aa ladhe jiꞌi paraga degravenge jꞌa-jꞌegravera hegraveia taha degravenge dꞌara taleo na miuhudꞌi meꞌa kahegravei Lamatua pake jꞌara segravemineꞌe segravena ka paꞌegravera dꞌara miu ho patalalemiu negraveti koasa bhabhelu-katubꞌa Te ladhemiu abhu sasusa sama segravemi jiꞌi Lamatuapaꞌegravera dꞌara miu segravena ka miu bisa tahamere degravenge dꞌara taleo kahegravei 7 Negraveti egraveegravenaka jiꞌi ngeꞌa megraveu na miu bisa taha meredegravenge egravera Te jiꞌi ngeꞌa na ladhe miuabhu jꞌajꞌegravera sama segravemi jiꞌi Lamatuapaꞌegraveradꞌara miu aa Negravengu paꞌegravera dꞌara jiꞌi kahegravei

8 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Dadꞌegravei jiꞌi segravena ka miumeꞌamegraveu sasusa dhu jiꞌi abhu egravetu propensiAsia Jiꞌi rasa bia risi negraveti dhu jiꞌi bisapasae toke jiꞌi oe ele ngangee lula jiꞌipangee na jiꞌimadhe kegravena 9 Jiꞌi rasa bianuka segravemi dhegraveu egraveci ropa tadegravengi hakimpamaꞌegravete hahuku pamadhe ne Te ngaaaaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi segravena ka jiꞌi parcaya AmaLamatua aa baku parcaya ngiꞌu jiꞌi unumi Te Lamatua egraveegravena ka dhu unu koasa hopamamuri hari dhegraveu madhe 10 Negravengu kadhu pakajꞌegraveu le jiꞌi negraveti bhabhelu lodꞌo jiꞌioe madhe Begraveli-camegravedꞌa Negravengu neo paka-jꞌegraveu jiꞌi negraveti bhabhelu-katubꞌa kahegravei Aajiꞌi maꞌegravete boe sanao segravena ka Na pakajꞌegraveutaruu jiꞌi negraveti bhabhelu-katubꞌa 11 Ladhemiu loe boe sabajꞌa hia jiꞌi egraveegravena ka soru-bara jiꞌi kahegravei te Ama Lamatua neo taojꞌara dhu beꞌa ae-ae hia mi jiꞌi Negravengu taojꞌara egraveegravena lula dhegraveu ae dhu sabajꞌa hiajiꞌi Hegraveia lodꞌo dhegraveu ae sanegravedꞌe jiꞌi regravengumanegravengi makasi ae-ae mi Ama Lamatuakahegravei

Paulus nelu tao dhu hiu12 Jiꞌi bisa koa-kadꞌiri iisi jiꞌi lula jiꞌi

ngeꞌa egravetu dꞌara iiki jiꞌi ngaa dhu jiꞌi adꞌu-ueegravetu rai-haha ne madhutu dadꞌegravei Lamatuadhu Na pangegravedꞌu mi jiꞌi Jiꞌi rai boe negravetisasabꞌa-laꞌa ne segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisaregravedhi jiꞌi sabꞌa degravenge dꞌara mola Jiꞌipakako sasabꞌa jiꞌi pake boe mamegraveu dhumai negraveti rai-haha ne te ngaa mamegraveu dhukapua na negraveti Ama Lamatua Te Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi jiꞌi Negraveti egraveegravenaka jiꞌi bisa asa tabha egravera egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa lodꞌo jiꞌi bera-bera degravenge miu 13 Jaꞌasuri hia miu dhodhoka jꞌara-jꞌara dhu miubisa baca aa bisa meꞌa megraveu Limuri ne miumeꞌa le naneo jaꞌa cahagꞌe Te ngaa jaꞌasanao segravena ka begraveli-camegravedꞌa miu bisa meꞌamegraveu risi hari 14Neꞌe ne miu meꞌa ciki eralula-negraveti jiꞌi se Te ngaa egraveegravena na lodꞌo Kegravetuegravedhi Yesus Kristus mai hari ka jaꞌa keꞌana miu meꞌa jꞌara ae-ae Degravenge jꞌara neꞌemiu bisa koa-kadꞌiri jiꞌi sama segravemi jiꞌi koa-kadꞌiri miu kahegravei

15 Lula jaꞌa keꞌa na miu meꞌa jꞌaraaaꞌi-aaꞌi se negraveti egraveegravena ka ca hari na jaꞌapamaꞌegravete kore le ho dhiu ngadꞌo hari miusegravena ka miu bisa abhu megravengi-nale duahari 16De uru egraveegravena jaꞌa dhu pangee ladhe

11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 181 18 1 Korintus 1532 112 Aꞌabhu Paulus egravetu neꞌe nukalsquomamegraveu dhu tao dhegraveu ngangee madhera do reꞌa jꞌara-jꞌara madhutu ngangee Lamatuarsquo Degravenge segravemi egraveegravena lsquomamegraveursquone mesa boe negraveti kahadhu di te ngaa negraveti dꞌara kahegravei

2 Korintus 117 294 2 Korintus 211jꞌajꞌi laku asa propensi Makedonia na jaꞌabisa dhuli ngadꞌo miu Ho ladhe jaꞌa legravepanegravetiMakedonia jaꞌa bisa dhuli hari paꞌasu-pareo degravenge miu Degravenge segravemi egraveegravena miubisa soru-bara jaꞌa ho bisa laku taruu asapropensi Yudea

17 Te ngaa tasamia Lodꞌo-lodꞌo jaꞌapeka neo dhiu pangadꞌo degravenge miu eleboe mi pangee na jaꞌa uri kore megravekasi Do miu pangee na jaꞌa dhodhokapamaꞌegravete madhutu dadꞌegravei dꞌara jaꞌa disama segravemi dhegraveu leo egravetu rai-haha ne siDo miu pangee na jaꞌa ne dhegraveu dhupeka leo tao leo ho dꞌegravei peka na ldquoOordquoAa te ngaa jaꞌa ngee egravetu dꞌara jaꞌa naldquoAadꞌordquo Ele boe miu pangee na jaꞌa segravemiegraveegravena ka si 18 Egravedhi bisa parcaya AmaLamatua lula Negravengu peka ca jꞌara tatu Natao madhutu Negraveti egraveegravena ka jiꞌi sama segravemiegraveegravena kahegravei Ladhe jiꞌi dhaa peka na ldquoOordquona jiꞌi pangee boe na ldquoAadꞌordquo

19 Jaꞌa Silas degravenge Timotius dhu ajꞌale miu lula-negraveti Yesus Kristus Ana AmaLamatua Negravengu dhu kapodꞌe-kabegraveli boepeka na ldquooordquo te ngaa aꞌabhu na ldquoaadꞌordquoNegravengu ne ubꞌa boe te ladhe Na pekana ldquooordquo aꞌabhu Na tareꞌa-reꞌa ldquooordquo20 Madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatuapajaji tegraveke egraveegravena na Na pajꞌajꞌi si Negravetiegraveegravena ka ladhe Yesus pamoa ca jꞌara pekana ldquooordquo egravedhi bisa dhaa na ldquoTareꞌaLegraveke segravemi egraveegravenardquo Lula jiꞌi ngeꞌa le ngaadhu Yesus neo tao Jiꞌi peka jꞌara nesegravena ka padꞌelo dadedha Ama Lamatua21 Lamatua neꞌe ka dhu hagꞌe nare miudegravenge jiꞌi Negravengu ka dhu dedꞌe nare egravedhisegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Negravengu kahegraveidhu tao egravedhi taha taruu 22 Negravengu ka dhuhia RohNa ho uri egravedhi aa padꞌelo hia egravedhingaa dhu Negravengu neo tao Egraveegravena nuka segravemidhegraveu egraveci dhu tao tadhamimegravedha egraveci segravenaka peka na megravedha egraveegravena unu negravengu

23 Jaꞌa manegravengi segravena ka Lamatua mesaNa jꞌajꞌi sakasii mi lii padhai jaꞌa ne TeLamatua neꞌa dꞌara jaꞌa Negravengu neꞌa ngatao ka jaꞌa lake kore megraveka dhiu asa Korin-tus Jaꞌa koꞌo boe pamakae miu negraveti egraveegravenaka jaꞌa dhae dhiu megraveka 24 Jiꞌi ngoꞌo boepakapai ngiꞌu jꞌajꞌi dhegraveu kapai ho laka-setimiu peka na miu hudꞌi parcaya mi ceeTe ngaa jiꞌi sabꞌa sama-sama degravenge miusegravena ka dꞌara miu bisa karejꞌe-karae Temiu bisa taha paꞌegravera lula miu legraveka AmaLamatua

21 De jaꞌa unu ku dhu pamaꞌegravete na jaꞌa

bisa megraveka dhiu ngadꞌo miu segravena ka bakupabiamiu aaꞌi-aaꞌi mi 2Te ladhe jaꞌa pabiadꞌara miu na cee hari ka dhu pakarejꞌedꞌara jaꞌa Dhoka miu di Te ngaa ladhejaꞌa dhiu dꞌara lai-lai ne jaꞌa pabia miu3 Negraveti egraveegravena ka sasuri jaꞌa dhu uru egraveegravenapeka na jaꞌa lake kore megraveka dhiu asa miuJaꞌa tatae era segravena ka miu pamola mereku lii langu miu Hegraveia ropa jaꞌa dhiu jaꞌarasa bia heka lula lii langu miu segravera Tedhu legraveke mola-mola na miu se ka dhupakarejꞌe dꞌara jaꞌa Jaꞌa tadhe megraveu miu seaaꞌi-aaꞌi mi Ka jaꞌa keꞌa megraveu ladhe dꞌarajaꞌa karejꞌe na dꞌara miu segravemi egraveegravena kahegravei4 Lodꞌo jaꞌa suri sasuri dhu uru egraveegravena hiamiu jaꞌa rasa susa degravenge dꞌara jaꞌa roe Jaꞌapahaa egravei madha ae-ae Te ngaa jaꞌa surisegravemi egraveegravena segravena ka miu meꞌa sasue jaꞌa midedha miu Te jaꞌa suri boe jꞌara ne hopasusa miu

Pabhegravelu eele sasala dhegraveu(1 Korintus 51-13)

5 Egravetu talora jumaꞌat miu segravera abhu cadhegraveu dhu pasusa dꞌara dhegraveu ae Dꞌara jaꞌasusa kahegravei lula tatao dhegraveu egraveegravena Masi katatao negravengu ne legraveke iia boe mi jaꞌa te ngaadhu legraveke ae mi miu 6 Jaꞌa padhai lii paꞌaeheka te ae ka negraveti miu dhu pasanegravedꞌenegravengu le hegraveia na ele-hoꞌa le 7De limuri nemiu pabhegravelu eele ka sasala na aa padhai liipabeꞌa-beꞌa ka degravenge ne Te mage dhokadhegraveu ne pakajꞌegraveu iisi 8 Negraveti egraveegravena ka jaꞌamanegravengi segravena ka miu paꞌasu-pareo degravengene ho paꞌegravera dꞌara na peka na miu suenegravengu taruu

9 Jaꞌa suri sasuri jaꞌa dhu uru egraveegravena honeo uji miu Te neo keꞌa na miu tao dhulegraveke degravenge tao madhutu aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌaparedha mi miu 10 Ladhe miu tegraveka hekadꞌara aa pabhegravelu eele sasala dhegraveu na jaꞌamadhutu kahegravei ngaa dhu miu pamaꞌegravetemere le Ladhe abhu sasala na dhu jaꞌa par-luu pabhegravelu na jaꞌa pabhegravelu eele sasaladhegraveu egraveegravena kahegravei Jaꞌa tao segravemi egraveegravena kaegravetu madha Kristus segravena ka jꞌajꞌi conto dhubeꞌa hia miu 11Te jaꞌa dꞌegravei boe ladhe dhegraveuaae nidhu sii nare egravedhi segravena ka segi egravedhiEgravedhi hudꞌi teꞌa ku naneo aapa negravengu Debaku pagoa iisi

Dꞌara Paulus mau boe egravetu Troas 116 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1921 119 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 185

2 Korintus 212 295 2 Korintus 3912 Uru egraveegravena lodꞌo jaꞌa egravetu kota Troas

ho ajꞌa dhegraveu lula-negraveti Lii Lolo Beꞌa YesusKristus Lamatua bhoke jꞌara hia jaꞌa 13Tengaa dꞌara jaꞌa mau boe lula jaꞌa paragaboe degravenge ari jaꞌa Titus egravetu negravei Hegraveia jaꞌapalangu lii degravenge dhegraveu parcaya egravetu Troassegravera ka pakegravedꞌi asa propensi Makedonia

Kristus ka hia egravedhi segi14 Te ngaa masi ka jaꞌa egravetu mia egraveegravena

ka jaꞌa manegravengi makasi ae-ae mi AmaLamatua Te Kristus labꞌa le jꞌara-jꞌaradhu bhelu-katubꞌa ka Na segi le Aa egravedhipaꞌegraveki degravenge Ne kahegravei Negraveti egraveegravena ka AmaLamatua padꞌelo taruu peka na egravedhi jꞌajꞌidhegraveu unu Na De ropa egravedhi peka degravengedhegraveu lula-negraveti Kristus egraveegravena nuka segravemihegraveumegravengi egraveci dhu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi sangegravedꞌurare 15-16Uru-uru segravera lodꞌo dhegraveu Yahuditao korban tunu segravebꞌu hegraveu gegravemu na caꞌeasa Lamatua ho pakarejꞌe dꞌara Na Egravedhiegraveci egraveegravena kahegravei degravenge hegraveu megravengi egraveci dhupasanegravedꞌe Lamatua lula-negraveti Kristus Tengaa bagi mi dhegraveu cahagꞌe egravedhi egraveci egraveegravenaka degravenge hegraveu badhamadhe Te ladhe dhegraveudhu mamuri pakajꞌegraveu negraveti Lamatua regravedhimamuri egravedhi egraveegravena pasanegravedꞌe regravengu pekana begraveli-camegravedꞌa regravengumadhe aa cegraveri eelenegraveti Lamatua Te ngaa mi dhegraveu cahagꞌehari egravedhi egraveci egraveegravena ka degravenge hegraveu megravengiegraveci Te ladhe dhegraveu dhumamurimola regravedhimamuri egravedhi egraveegravena pasanegravedꞌe regravengu tasamera mia Kristus hia mamuri mi egravedhi aapala-bagi hia regravengu mamuri toke dꞌai mia-mia Dhegraveu rai-haha cee ka dhu bisa adꞌu-ue jꞌara se aaꞌi-aaꞌi Aadꞌo sina ma

17 Sanegravedꞌe te jiꞌi se sama boe degravengedhegraveu leo dhu ajꞌa Lii Holo-Nori Lamatuasegravena ka abhu oto nuka segravemi pahia-pahegravelipake Lii Holo-Nori Lamatua Jiꞌi se segravemiboe egraveegravena Ladhe jiꞌi padhai lii dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa ladhe regravedhi iia-iia peka na jiꞌiajꞌa-nori degravenge dꞌara mola Lii padhai jiꞌikapua negraveti Ama Lamatua Aa mamuri jiꞌipaꞌegraveki degravenge Kristus

3Dhegraveu unu Lamatua dhu pakako Lii Pajaji

Hiu1 Baku pangee na jiꞌi mulai padhai lii

padedha iisi Aadꞌo Tao-tao miu pangeena jiꞌi sama segravemi dhegraveu leo dhu parluungegraveti sasuri hia miu dhu manegravengi ho

miu segravemi jiꞌi degravenge beꞌa heka jiꞌi bisapakako sasabꞌa-laꞌa jiꞌi do Do jiꞌi parluumanegravengi sasuri segravemi egraveegravena kahegravei negraveti miuho ngegraveti asa dhegraveu leo Aadꞌo si 2 Tesasuri ijin jiꞌi dhu abhu le Sasuri ijinegraveegravena nuka miu se Te jiꞌi ngeꞌa jꞌara ae-aenegraveti mamuri miu Jꞌara se dhu tegraveke le egravetudꞌara jiꞌi Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa baca mamurimiu negraveti jꞌara neꞌe ra tadhe hua-hela negravetisasabꞌa-laꞌa egravedhi 3 Te dhu legraveke le na miunuka segravemi sasuri egraveci dhu Kristus suri narele Hegraveia Na pangegravedꞌu mi jiꞌi Kristus pakeboe tinta ho Na suri sasuri ne te ngaaNa pake Roh Mola-Megraveci negraveti Lamatua dhuMamuri Kristus kahegravei dule boe Lii LoloBeꞌa Na egravetu hadhu kabela nuka segravemi AmaLamatua tao hia Musa Te ngaa Kristusdule egravetu dꞌara egravedhi dhu mamuri

4 Jiꞌi bisa parcaya mi Ama Lamatua najꞌara seꞌe mema legraveke tareꞌa lula Kristuska dhu padꞌelo segravemi egraveegravena 5 Ladhe dhokanegraveti ngiꞌu jiꞌi mesa mi na jiꞌi se unu boekoasa ho adꞌu-ue ngaa-ngaa Te koasadegravenge hak dhu egravetu jiꞌi kapua na negraveti AmaLamatua 6 Lamatua ka dhu dedꞌe jiꞌi jꞌajꞌidhegraveu sabꞌa Na dhu lole degravenge dhegraveu lula-negraveti Lii Pajaji Hiu Na Te ngaa Lii PajajiHiu Na egraveegravena lula boe madhutu atora rupa-rupa te ngaa lula-negraveti dhegraveu paꞌegraveki degravengeRohMola-Megraveci Ladhedhoka taomadhutuiia dꞌara di atora segravera egraveegravena nuka segravemidꞌara regravengu dhu madhe le degravenge unu boemamuri dhu legraveke dhumaꞌegravete boe egraveegravena Tengaa ladhe dhegraveumamuri paꞌegraveki degravenge RohLamatua negravengu unu mamuri dhu legraveke

7 Uru-uru segravera ropa Ama Lamatua duleAtora Na egravetu hadhu kabela segravera egraveegravenamema beꞌa seli eele Te ngaa masi ka dhegraveumadhutu aaꞌi Atora segravera regravengu pacegraveri eradegravenge Ama Lamatua Ka ropa Musa segraveminare Atora seꞌe regravehu na kahaꞌa Negraveti egraveegravenaka dhegraveu Israꞌel bisa boe ladhe patae regravehuna Te ngaa negravebhu-negravebhu ka kahaꞌa neele 8 De ladhe dhu suri tegraveke egravetu hadhubisa abhu kaleꞌe segravemi egraveegravena na tasamiahari degravenge ngaa dhu Roh Lamatua tao tegravekele egravetu dꞌara egravedhi Tatu risi hari si 9 DeAtora ne pajꞌujꞌu na egravedhi hudꞌi pasae tareku huku madhe ho pacegraveri negraveti Lamatualula egravedhi tao boe madhutu Atora aaꞌi-aaꞌisegravera Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa Atorane egravera taruu era negraveti Lamatua Te ngaaRoh Lamatua egravera risi eele hari negraveti egraveegravena te

213 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 201 33 Kalua negraveti Masir 2412 Yermia 3133 Yeskial 1119 3626 36 Yermia 3131 37 Kalua negraveti Masir 3429

2 Korintus 310 296 2 Korintus 410Negravengu ka padꞌelo jꞌara segravena ka egravedhi pabeꞌahari degravenge Ama Lamatua 10 De Atoradhu uru egraveegravena dhegraveu pangee na dedha titukegravena limuri ne dadedha na segravemi heka uruegraveegravena te neꞌe ne abhu le dhu dedha risi11Atora se dhu uru egraveegravena kahaꞌa nuka segravemiregravehu Musa negravebhu-negravebhu ku heka kahaꞌana ele Musa degravenge Atora se mema dedhatareꞌa te ngaa dhu dedha risi hari nukadhu taha taruu dhu maꞌegravete boe

12 Jiꞌi aaꞌi-aaꞌimi ngeꞌamegraveu na Lii PajajiHiu Lamatua egraveegravena taha taruu dhu maꞌegraveteboe ciki sa Negraveti egraveegravena ka jiꞌi padhai liimola-mola dhu paꞌabhe boe 13 Jiꞌi tao boesama segravemi Musa Te negravengu hudꞌi paꞌabheku regravehu na degravenge begravela segravena ka dhegraveu Israꞌelbisa boe regravedhi regravehu na ho reꞌa na kahaꞌaegraveegravena ele le do dhae 14 Te ngaa AmaLamatua tao ngangee dhegraveu Israꞌel segraveratopo Te toke dꞌai sange neꞌe ladhe regravengubaca egravetu Sasuri Lamatua negraveti Lii Pajaji dhudhui egraveegravena nuka segravemi begravela egraveci dhu hutunare kegravetu ra ka roꞌo boe nanene aa roꞌoboe reꞌa Abhu boe ca dhegraveu sa dhu bisabhoke dꞌara regravengu segravena ka regravengu bisa reꞌamegraveu Dhodhoka Kristus mesa Na 15 Tokedꞌai sange neꞌe ladhe dhegraveu Yahudi bacaSasuriMusa regravengu nanene te ngaa reꞌa iiaboe Neꞌe ne jꞌajꞌi lula regravengu nanene pakeboe dꞌara ra lula abhu dhu paꞌabhe dꞌararegravengu

16 Te ngaa ladhe abhu dhegraveu dhu mulaiparcaya Kegravetu egravedhi Yesus Kristus na Kris-tus ka dhu bhoke dꞌara dhegraveu egraveegravena segravena kanegravengu bisa neꞌa megraveu Egraveegravena sama segravemi dhusuri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Lamatua pekana ldquoNegravengu bhoke eele le begravela dhu pahuturegravehu nardquo 17 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciLamatua lodꞌo Musa padhai lii peka naldquoLamatuardquo sasoa na Roh Ama LamatuaLadhe egravedhi abhu le Roh ne Negravengu tao egravedhijꞌajꞌi mi dhegraveu bebas 18 Degravenge jꞌara segravemiegraveegravena Na tao egravedhi asa tabha egravera sama segravemiNegravengu Regravehu egravedhi parluu heka pahutu Aaegravedhi pangee dhoka dadedha Lamatua egravedhite Roh Na ka dhu soru-bara egravedhi

4Megravedha kabꞌua dhu tegraveke egravetu dꞌara egraveru rai

1 Ama Lamatua ka dhu padꞌelo le rasakasia Na mi dedha jiꞌi Negraveti egraveegravena ka Napua le jiꞌi ho lole degravenge dhegraveu lula-negravetiLii Pajaji Hiu Na Negraveti egraveegravena ka jiꞌi tahataruu dhu ngeꞌa boe roe 2 De karegravei negraveti

uru ka jiꞌi pamaꞌegravete ngare le na jiꞌi peka-padhai mola-mola na jiꞌi tao boe jꞌara-jꞌara bhabhelu-katubꞌa sama segravemi dhegraveuleo Dhegraveu segravera tao pahuni-pahuni segravena kadhegraveu baku ladhe regravedhi Aa regravengu dhu reꞌaboe makae Te ngaa jiꞌi ngoꞌo boe kapodꞌedhegraveu Jiꞌi kahegravei padhai lii hegravebꞌa hua boelula Lii Holo-Nori Ama Lamatua te ngaajiꞌi ajꞌa-nori degravenge mola-mola madhutungaa dhu legraveke Degravenge jꞌara neꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parisa unu ra lii padhai jiꞌi egravetumadha Lamatua aa nile unu ra jiꞌi se dhegraveusegravemi ngaa sa 3 Ladhe dhegraveu roꞌo boe segravemirare Lii Lolo Beꞌa Lamatua dhu jiꞌi ajꞌa segraveraregravengu laho kahegravei lula regravengu cegraveri eele negravetiAma Lamatua

4 Dhegraveu aae nidhu nuka segravemi lamatuaegraveci dhu dhegraveu lasi sogo-tagu Na adꞌu-uepaꞌele iie kahadhu dhegraveu cahagꞌe ka dꞌaradhegraveu se jꞌajꞌi maroga kiu-kiu Regravengu sedhegraveu dhu parcaya boe Ama Lamatua egravedhiLula regravengu begravedhu bisa boe ladhe regravedhisaraa negraveti Ama Lamatua Negraveti egraveegravena karegravengu bisa boe reꞌa Lii Lolo Beꞌa lula-negravetiKristus Regravengu reꞌa boe kahegravei dadedhaKristus Te Kristus ne ca ropa degravenge AmaLamatua 5 Jiꞌi padhai lii boe padedha iisijiꞌi Te ngaa jiꞌi padhai lii padedha Kegravetuegravedhi Yesus Kristus Dhu jiꞌi padhai lulangiꞌu jiꞌi dhodhoka segravemi neꞌe di nuka jiꞌitao iisi jiꞌi nuka segravemi ana pua-paleha segravenaka laladhe-leru miu lula jiꞌi jꞌajꞌi dhegraveu unuYesus 6 Uru-uru segravera Ama Lamatua dhupeka negravedhi le na ldquoHudꞌi degravenge ku saraadhu heo egravetu era marogardquo Hegraveia Na taosaraa Na ho pasaraa dꞌara egravedhi Te Negravengudꞌegravei pala-bagi egravedhi saraa Na Sasoa naropa egravedhi pangee lula-negraveti Kristus egravedhisanegravedꞌe kahegravei dadedha Ama Lamatua

7 Masi ka jiꞌi se dhegraveu rai-haha te ngaaLamatua hia megravedha dhu kabꞌua egravetu dꞌarajiꞌi Neꞌe nuka segravemi dhegraveu egraveci tegraveke megravedhana dhu kabꞌua egravetu dꞌara egraveru rai Megravedhadhu kabꞌua ne nuka saraa Ama LamatuaDe dhu legraveke ka koasa dhu kapai dhu jiꞌiunu mai boe negraveti jiꞌi te ngaa kapua nanegraveti Ama Lamatua 8De masi ka dhegraveu egravenyiraruri jiꞌi egravetu mia-mia te ngaa jiꞌi tahataruu Masi ka jiꞌi ngeꞌa aaꞌi boe te ngaajiꞌi ele boe ngangee 9Masi ka dhegraveu pajꞌegraverajiꞌi ae-ae te ngaaAmaLamatua paꞌana-lalueele boe jiꞌi Masi ka dhegraveu dhedhe jiꞌi tengaa regravengu bisa boe palaho jiꞌi 10 Lulajiꞌi abhu jꞌajꞌegravera ae-ae negraveti egraveegravena ka ladhe

313 Kalua negraveti Masir 3433-35 316 Kalua negraveti Masir 3434 46 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 13

2 Korintus 411 297 2 Korintus 511jiꞌi egravetu mia jiꞌi bisa lolo degravenge dhegraveu pekana Yesus abhu jꞌajꞌegravera ae-ae kahegravei lodꞌoNa madhe Te masi ka dhegraveu pajꞌegravera jiꞌirupa-rupa te ngaa jiꞌi madhe boe Neꞌene pasanegravedꞌe dhegraveu peka na Yesusmamuritaruu egravetu dꞌara jiꞌi 11 Mema tareꞌa Aele mamuri jiꞌi dhu abhu jꞌajꞌegravera oe madhelula jiꞌi jꞌajꞌi dhegraveu unu Yesus Degravenge jꞌaraneꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa reꞌa na Yesuspala mamuri dhu legraveke mi jiꞌi masi ka begraveli-camegravedꞌa jiꞌi madhe 12 De masi ka legravepalimuri jiꞌi madhe te ngaa jiꞌi madhaꞌu boepadhue-padhai lula-negraveti Kristus Te jiꞌisadia madhe segravemi egraveegravena segravena ka miu abhumamuri dhu legraveke

13 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatuadhu suri na ldquoLula jaꞌa parcaya Lamatuanegraveti egraveegravena ka jaꞌa padhai liirdquo Ngangee jiꞌisama kahegravei Lula jiꞌi legraveka Lamatua negravetiegraveegravena ka jiꞌi hudꞌi lole ku degravenge dhegraveu lula-negraveti Yesus Kristus 14 Jiꞌi ngeꞌa na AmaLamatua ka dhu pamamuri hari Kegravetu egravedhiYesus Kristus negraveti mamadhe Na Egraveegravenana Negravengu kahegravei ka dhu pamamuri hariegravedhi lula egravedhi paꞌegraveki degravenge Yesus Begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua patitu egravedhi aaꞌi-aaꞌiti egravetu madha Na segravena ka segravemi nare egravedhi15 Lamatua tao jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi segravena kasoru-bara miu Negravengu neo padꞌelo dꞌarahua iia Na kahegravei mi dhegraveu dhu asa tabhaae Egraveegravena na lii manegravengi makasi regravengumi Lamatua asa tabha ae aa ra mangakudadedha Na kahegravei

Egravedhi parcaya taruu Lamatua16 Negraveti egraveegravena ka egravedhi taha taruu aa

ele boe ngangee Masi ka ngiꞌu egravedhiasa roe-bhilu te ngaa Ama Lamatua asapaꞌegravera dꞌara egravedhi negraveti ca lodꞌo asa ca lodꞌo17 Te madhutu ngangee egravedhi lodꞌo limurine egravedhi dhu abhu sasusa rupa-rupa Tengaa egravedhi hudꞌi sanegravedꞌe ku begraveli-camegravedꞌaLamatua neo dedꞌe egravedhi padedha-dedhaNegraveti egraveegravena ka egravedhi hudꞌi teꞌa na ngaa dhujꞌajꞌi seꞌe degravenge boe sasoa 18De egravedhi hudꞌingee paie-iie ku mi jꞌara-jꞌara dhu tegravedhimegraveka Baku pangee dhoka mi dhu ladhetegravedhi di Te jꞌara-jꞌara dhu ladhe tegravedhitaha boe nare negravebhu Te ngaa jꞌara dhutegravedhi megraveka segravera ka dhu taha taruu aa dhumaꞌegravete boe

51 Te egravedhi teꞌa na ngiꞌu aae ne egravedhi

pake taha egravetu rai-haha di nuka segravemi paleodhu egravedhi patitu taha Masi ka ngiꞌu aaeegravedhi ele iie te ngaa egravedhi baku pangeelula Ama Lamatua dhu sadia tegraveke le eradhu beꞌa egraveci hia egravedhi egravetu sorga Era neꞌejꞌajꞌi boe negraveti paꞌue-ai dhegraveu rai-haha tengaa jꞌajꞌi negraveti paꞌue-ai Lamatua Negraveti egraveegravenaka era neꞌe taha taruu 2 Te ngiꞌu aaeegravedhi ne roe-bhilu egravetu rai-haha ne Ka egravedhineo titu kegravena abhu ngiꞌu hiu dhu egravedhipake egravetu sorga 3 Hegraveia ropa egravedhi dꞌai eranegravei egravedhi sama boe segravemi dhegraveu dhu degravengeboe megravedha-papake egravetu ngiꞌu te ngaa pakemegravedha hiu egravetu ua egravedhi Te egravedhi jꞌajꞌiboe samanga di te ngaa egravetu negravei egravedhi abhungiꞌu hiu kahegravei 4 Ngiꞌu aae egravedhi dhu eleiie ne tao egravedhi mangeta lula rasa jꞌegraveraMasi ka segravemi egraveegravena toꞌo boemadhe ho tegravekeeele ngiꞌu aae ne Aadꞌo Egravedhi neo abhungiꞌu dhu hiu segravena ka tegraveke eele ngiꞌu dhuigati degravenge mamuri hiu dhu legraveke 5 AmaLamatua neꞌe ka dhu paꞌegravera egravedhi ho segravemitare mamuri dhu hiu Negravengu kahegravei bagihia egravedhi RohNa segravena ka jꞌajꞌi mi tadha negravetiLii Pajaji Na

6Negraveti egraveegravena ka egravedhi taha degravenge dꞌara egraverataruu Egravedhi teꞌa na lodꞌo egravedhimamuri eraegravetu dꞌara ngiꞌu aae neꞌe ne egravedhi pakajꞌegraveunegraveti Lamatua 7Negraveti egraveegravena ka egravedhi mamuridegravenge parcaya mi Ama Lamatua Egravedhimamuri boe degravenge ngaa dhu egravedhi ladhetegravedhi egravetu rai-haha ne di 8Tengaa egravedhi teꞌatareꞌa-reꞌa kahegravei na ladhe egravedhi madhetegraveke eele ngiꞌu aae ne ho lati mamurisama-sama degravenge Ama Lamatua egravetu sorgana tatu egravedhi karejꞌe risi eele hari 9 Masika egravedhi mamuri taruu egravetu rai-haha ne domadhe egravetu neꞌe segravena ka mamuri egravetu negraveite ngaa dhu legraveke ka egravedhi hudꞌi pakarejꞌeku dꞌara Lamatua Te dadꞌegravei egravedhi kegravena10 Baku bhegravelu Begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌihudꞌi lasi paraga degravenge Kristus Negravenguneꞌe ka dhu Pamaꞌegravete Lii Langu madhututatao dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetu rai-haha Hegraveia Kristus bꞌala dhu pamegraveci degravengetatao dhu dhegraveu adꞌu-ue Te Kristus neꞌadhegraveu ne tao beꞌa do tao dhu karehe

Egravedhi pabeꞌa degravenge Ama Lamatua lulaKristus

11 Lula jiꞌi ngeꞌa na begraveli-camegravedꞌa Kris-tus parisa mamuri jiꞌi negraveti egraveegravena ka jiꞌi

413 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11610 53 Abhu sasuri Lii Yunani peka na ldquopake megravedha-papakerdquo Te ngaa cahagꞌesuri na ldquobhoke megravedha-papakerdquo 510 Roma 1410

2 Korintus 512 298 2 Korintus 67hudꞌi madhaꞌu aa pakabꞌua Ne Ka jiꞌisabꞌa paꞌegravera-egravera ho pamako dhegraveu segravena kara parcaya Kristus Ama Lamatua dhu neꞌadꞌara mola jiꞌi Jaꞌa dꞌegravei kahegravei ladhe miumeꞌa dꞌara mola jiꞌi se 12 Jiꞌi padedha boeiisi jiꞌi egravetu madha miu Aadꞌo Te ngaa jiꞌidhoka hia miu jꞌara dhu beꞌa segravena ka miubisa pakabꞌua jiꞌi dhu degravenge boe makaeDegravenge jꞌara segravemi egraveegravena miu bisa dhaa liidhegraveu dhu hegravebꞌa aae Te regravengu dhegraveu dhukoa iisi lula sasabꞌa-laꞌa regravengu dhu dhegraveuladhe regravedhi aa te ngaa dꞌara regravengu molaboe 13 Ladhe miu pangee na jiꞌi se hujꞌuhegraveia jiꞌi padhai lii segravemi egraveegravena ho pakakosasabꞌa Lamatua Masi ka miu meꞌa boete ngaa Lamatua neꞌa Ladhe jiꞌi padhai liipake ngangee dhu mola na jiꞌi padhai liisegravemi egraveegravena ho soru-bara miu

14 Kristus sue egravedhi titu kegravena Neꞌe neka dhu paꞌegravera dꞌara jiꞌi ho pakako sasabꞌa-laꞌa jiꞌi Te jiꞌi parcaya na Dhegraveu egravecinuka Kristus madhe gati dhegraveu aaꞌi-aaꞌiSasoa na egraveegravena sama segravemi egravedhi aaꞌi-aaꞌiti madhe tegraveke eele mamuri dhui aa dhudegravenge heka hak ngaa-ngaa egravetu rai-hahane 15 Kristus madhe pala dhegraveu aaꞌi-aaꞌira segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egraveturai-haha ne mamuri hekamadhutu dadꞌegraveimesa ra Te ngaa regravengu hudꞌi mamurimadhutudadꞌegravei Kristus lulaNegravengumadhele gati regravengu hegraveia Na mamuri hari

16 De karegravei negraveti deo neꞌe egravedhi baku niledhegraveu madhutu dadꞌegravei dhegraveu rai-haha Masika uru egraveegravena egravedhi nile Kristus pake ngangeedhegraveu biasa Te ngaa limuri ne jiꞌi nileheka Negravengu segravemi egraveegravena 17 Negraveti egraveegravena kadhegraveudhupaꞌegraveki degravengeKristus jꞌajꞌi le dhegraveuhiu dhu unu mamuri hiu Dhegraveu ne segravemiheka uru egraveegravena lula mamuri dhui na elele Te limuri ne dhu hiu abhu le 18 Aaꞌi-aaꞌi se Ama Lamatua ka dhu tao Negravenguka dhu padame segravena ka egravedhi bisa pabeꞌahari degravenge Ne lula Kristus saku eele lesasala-sasigo egravedhi Hegraveia Na pangegravedꞌu egravedhisasabꞌa ho egravedhi padꞌelo jꞌara segravena ka dhegraveuleo kahegravei bisa padame hari degravenge AmaLamatua

19 Sanegravedꞌe te lodꞌo Kristus pea egravetu rai-haha ne era Ama Lamatua dhu pake Neho lere negraveti dhegraveu padame hari degravenge AmaLamatua De Negravengu ige heka sasala dhegraveuka regravengu dui heka hahukunegraveti sasala HegraveiaNa pua egravedhi lati peka degravenge dhegraveu naregravengu bisa pabeꞌa degravenge Negravengu

20 Te egravedhi jꞌajꞌi duta Kristus De AmaLamatua pake egravedhi ho tegraveti dhegraveu mai segravenaka padame degravenge Ne Lula jiꞌi jꞌajꞌi dutaKristus negraveti egraveegravena ka jiꞌi manegravengi miukahegravei na ldquoLamatua dꞌegravei titu kegravena ladhemiu pabeꞌa hari degravenge Nerdquo 21 Kristusmesa Na tao negravedhi boe sala Te ngaaAma Lamatua hia Ne pasae sasala-sasigoegravedhi Lamatua tao jꞌara ne hia egravedhi lulamamadhe Kristus bhoke jꞌara segravena ka egravedhibisa mamuri degravenge dꞌara mola sama segravemiLamatua dꞌara mola kahegravei

6Lamatua tao dhu hua iia hia egravedhi

1 Lula jiꞌi sabꞌa sama-sama degravengeLamatua jiꞌi pasanegravedꞌe miu segravemi neꞌeAma Lamatua padꞌelo le dꞌara hua iia Naae-ae mi dedha miu De miu baku segravemimere dꞌara hua iia Na iia-iia dꞌara 2Te egravetudꞌara Sasuri Mola-Megraveci Na dhu suri tegravekepeka naldquoRopa dꞌai ka lodꞌo na Jaꞌa nanene lii egraveu

Jaꞌa soru-bara egraveu kahegravei ropa Jaꞌapala-bagi mamuri mi dhegraveurdquo

De nanene pabeꞌa-beꞌa Neꞌe ne dꞌailodꞌo dhu hua iia egraveegravena kegravena Te neꞌene dꞌai lodꞌo Lamatua kegravena ho pala-bagimamuri mi dhegraveu

3 Negraveti egraveegravena ka jiꞌi jꞌaga mamuri jiꞌipabeꞌa-beꞌa segravena ka mamuri mola Te jiꞌingoꞌo boe bhabhae dhegraveu dhu neo mai asajꞌara mamuri Lamatua Aa jiꞌi neo padhaimola-mola kahegravei segravena ka dhegraveu bakupaꞌeleiie kolongara jiꞌi 4 Aa aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌisabꞌa jiꞌi tenge jꞌara ho padꞌelo na jiꞌidhegraveu sabꞌa dhu beꞌa negraveti Ama Lamatua Demasi ka jiꞌi abhu susa do paraga degravengejꞌajꞌegravera do mamuri egravetu dꞌara talora aaepatao-palaha jiꞌi taha taruu 5 Jiꞌi tahakahegravei egravetu dꞌara lodꞌo dhegraveu gama jiꞌi lodꞌora pamaso jiꞌi asa dꞌara begravedho lodꞌo rapatao-palaha lodꞌo jiꞌi sabꞌa bia lodꞌo jiꞌiabhu boe pasaruru musi madha aa lodꞌojiꞌi manganga 6 Jiꞌi taha degravenge dꞌaramola kahegravei Jiꞌi ngeꞌa ae lula-negraveti AmaLamatua Jiꞌi taha degravenge dꞌara taleo Jiꞌitao dhu beꞌa hia dhegraveu Jiꞌi soro tegraveke RohLamatua ator jiꞌi Sasue jiꞌi mola-mola midedha dhegraveu 7 Ladhe jiꞌi padhai lii jiꞌipadhai dhu legraveke dhu ngeꞌa boemonya Jiꞌisegravemi ngare koasa negraveti Lamatua kahegravei segravenaka tao dhu beꞌa Jiꞌi nuka segravemi sordadꞌudhu ngegravedꞌu regraveka dhu tesa negraveti Lamatua

62 Yesaya 498 65 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1623

2 Korintus 68 299 2 Korintus 75segravena ka labꞌamusu aa segi taruu 8 Jiꞌi tahakahegravei masi ka dhegraveu pakabꞌua do pahahejiꞌi masi ka dhegraveu padhai lii pamanahu jiꞌido ra jꞌaga kolongara jiꞌi masi ka dhegraveumonya peka na jiꞌi kapodꞌe-kabegraveli dhegraveudo ra peka na jiꞌi padhai lii dhu legraveke9 Abhu dhu tadhe boe jiꞌi te ngaa abhudhegraveu ae kahegravei dhu reꞌa ngara jiꞌi Pegraveri-pegraveri hari kegravena jiꞌi se oe madhe te ngaa jiꞌimamuri era Dhegraveu huku jiꞌi bia pegraveri-pegraverihari kegravena te ngaa jiꞌi madhe boe 10 Masika jiꞌi rasa bia te ngaa jiꞌi karejꞌe-karaetaruu kahegravei Masi ka jiꞌi degravenge boe doi-dhari te ngaa jiꞌi tao dhegraveu ae jꞌajꞌi kaja egravetudꞌara ra Egraveegravena nuka segravemi jiꞌi unu boe ngaa-ngaa te ngaa jiꞌi unu aaꞌi megraveu-megraveu kahegravei

11 Jiꞌi padhai lii paledꞌa-ledꞌa hia miudhu egravetu kota Korintus ne Aa jiꞌi sue miutareꞌa-reꞌa 12 Jiꞌi padꞌelo le sasue jiꞌi midedha miu degravenge dꞌara kateme Te ngaasasuemiumi jiꞌi kura lula degravenge boe dꞌarakateme 13De jaꞌa neo holo miu nuka segravemiholo ana-ana jaꞌa Beꞌa risi miu sue jiꞌidegravenge dꞌara kateme

Baku pakadhebꞌe degravenge dhegraveu dhu par-caya boe Lamatua

14 Baku pakadhebꞌe degravenge dhegraveu dhuparcaya boe Kristus Te miu sama boedegravenge regravengu Dhegraveu parcaya dhu mamurimola sama boe degravenge dhegraveu dhu labꞌaLamatua de nia boe ladhe ra tenge jꞌaraho sabꞌa paꞌegraveci Dhegraveu beꞌa degravenge dhegraveubeꞌa boe pantas boe paꞌegraveci Egraveegravena nukasegravemi saraa bisa boe paꞌegraveci degravenge maroga15 Kristus bisa boe dꞌara egraveci degravenge dhegraveuaae nidhu si Segravemi egraveegravena kahegravei dhegraveudhuparcaya Ama Lamatua abhu pusaka tengaa dhegraveu dhu parcaya boe abhu boe pala

16 De aꞌabhu miu sa mia Ele boe miupangee na miu bisa lami asa dꞌara egravemusabajꞌa Ama Lamatua segravena ka pahaha iisimi Negravengu egravele na lami sogo-tagu hari asaegravemu sogo-tagu nidhu do Bisa boe si TeLamatua egraveegravena Ama Lamatua dhumamuriNegravengu jꞌajꞌi Kegravetu egravedhi kahegravei Ka egravedhi jꞌajꞌile sama segravemi egravemu sabajꞌa Na lula Negravengupea egravetu dꞌara egravedhi Te Lamatua suri tegravekeegravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Na peka naldquoEgravemu Jaꞌa egravetu talora aae dhegraveu-dhegraveu Jaꞌa

Jaꞌa laku-mai negraveti talora aae regravengukahegravei

Jaꞌa neo jꞌajꞌi Ama Lamatua regravenguRegravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa kahegraveirdquo

17 Negraveti egraveegravena ka Lamatua suri segravemi neꞌekahegravei naldquoMiu hudꞌi kalua negraveti talora aae regravengu aa

pacegraveri negraveti regravengusegravena ka miu baku jꞌajꞌi sama segravemi

regravenguDꞌara miu hudꞌi mola-megraveci

Aa miu hudꞌi pakajꞌegraveu negraveti aaꞌi-aaꞌidhu pakajꞌalu dꞌara miu

degravenge segravemi egraveegravena Jaꞌa segravemi kore miudegravenge beꞌa

18 Jaꞌa neo jꞌajꞌi Ama miuaa miu jꞌajꞌi ana-ana Jaꞌa

Seꞌe se ka dhu Kegravetu egravedhi peka tegravekeNegravengu ka dhu unu Koasa Risi Aaꞌirdquo

71 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Lula Ama

Lamatua padhadha tegraveke le ho pala-bagiegravedhi jꞌara se aaꞌi-aaꞌi negraveti egraveegravena ka egravedhihudꞌi pamegraveu ku dꞌara degravenge mamuri egravedhiBaku tegraveke eele hahera ciki sa hegravei egravetu ma-muri egravedhi Te egravedhi neo segravena ka mamuriegravedhi mola-megraveci tareꞌa-reꞌa hia mi AmaLamatua segravena ka padꞌelo na egravedhi mad-haꞌu degravenge pakabꞌua Negravengu

Jꞌara dhu pakarejꞌe dꞌara Paulus2 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Hia jiꞌi tebho Bhoke

dꞌara miu ho segravemi mere jiꞌi degravenge beꞌaBaku soro kabodho mi jiꞌi Te uru egraveegravenalodꞌo jiꞌi egravetu talora aae miu jiꞌi tao ngegravedhiboe sala ngaa-ngaa mi dhegraveu egraveci sa Jiꞌidadugu ngegravedhi megraveka dhegraveu ho adꞌu-uesasala Jiꞌi kapodꞌe-kabegraveli ngegravedhi megravekadhegraveu segravena ka abhu oto negraveti regravengu kahegravei3 Lii padhai jaꞌa ne neo boe pegraveci sasala asadedha miu Te jaꞌa dhu peka le na jiꞌi suemiu De tasa mera mia egraveegravena ka jiꞌi se dhupaꞌegraveki degravenge miu masi ka jiꞌi madhe domamuri 4Neꞌe ne jaꞌa parluu heka pangeeae-ae te jaꞌa legravekamiu Jaꞌa koamiu aamiupaꞌegravera dꞌara jaꞌa kahegravei Demasi ka jiꞌi abhususa rupa-rupa te ngaa dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae taruu lula miu

5 Uru egraveegravena lodꞌo jiꞌi dhiu asa propensiMakedonia ngiꞌu jiꞌi roe-bhilu Te jiꞌi abhususa negraveti gꞌana-kariu Jiꞌi pabꞌala dꞌara liidegravenge dhegraveu dhu parcaya boe Dꞌara jiꞌi

615 Lii Yunani egravetu neꞌe suri na Beliar Beliar ne ra pija negraveti lii Ibrani Belial Sasoa na ldquodhu bhelu dhu karehedhu guna aadꞌo aa dhegraveu aae nidhurdquo 616 Atora negraveti Ama-ama Agama 2611-12 Yeskial 3726-27 1 Korintus316 619 Epesus 221 617 Yesaya 5211 618 2 Samuel 714 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 1713Yesaya 436 Yermia 319 75 2 Korintus 213

2 Korintus 76 300 2 Korintus 86madhaꞌu kahegravei 6 Te ngaa Ama Lamatuaka dhu paꞌegravera dhegraveu dhu ele ngangee HegraveiaNegravengu paꞌegravera dꞌara jiꞌi ropa Na pua Titusmai degravenge jiꞌi 7 Negraveti mamai Titus neꞌeka dꞌara jiꞌi egravera hari Te negravengu peka nalodꞌo negravengu egravetu negravei era miu dhu paꞌegraveradꞌara na Lii lolo negravengu neꞌe ka paꞌegraveradꞌara jiꞌi Negravengu lolo kahegravei na miu neotitu kegravenamegravedhi regravehu jaꞌa aa miumanyasakahegravei lula lii langu dhu uru egraveegravena jꞌajꞌi egravetutalora aae miu Aa Titus peka kahegravei namiu tenge jꞌara ho soru-bara jaꞌa Negravetiegraveegravena ka dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae

8 Jaꞌa keꞌa na isi sasuri jaꞌa uru egraveegravena dhupasanegravedꞌemiu degravenge lii sakaa egraveegravena ka dhupapegravedꞌa dꞌara miu Te ngaa jaꞌa manyasaboe jaꞌa suri sasuri egraveegravena (Aa te ngaa lodꞌoegraveegravena jaꞌa ako manyasa ropa keꞌa na negravetisasuri jaꞌa ka dꞌaramiu pegravedꞌa masi ka nareboe negravebhu) 9 Te ngaa limuri ne dꞌara jaꞌakarejꞌe Jaꞌa karejꞌe boe lula uru egraveegravena miuegravetu dꞌara susa Aadꞌo Jaꞌa karejꞌe lula lodꞌoegraveegravena sasuri jaꞌa dhu pamako miu segravena kaele-hoꞌa Hegraveia miu mangaku sasala miuaa tegraveke eele jꞌara-jꞌara dhu karehe segravena kakabegraveli hari homadhutu jꞌaramamurimolanegraveti Lamatua Te Lamatua ka dhu tao miumanyasa Jꞌara ne negraveti boe jiꞌi dhu taomiujꞌajꞌi maruru 10Te ladhe egravedhi manyasa egravetudꞌara egravedhi madhutu dadꞌegravei Lamatua naegravedhi ae eele negraveti tao jꞌara dhu bhegravelu hegraveialegravepa harimadhutu jꞌaramamuri dhumolaNeꞌe ne ka dhu pakajꞌegraveu egravedhi negraveti hahukuAma Lamatua ka egravedhimamuri heka degravengedꞌara manyasa taruu Te ngaa ladhe egravedhidhoka manyasa egravetu hegravebꞌa di sama segravemidhegraveu egravetu rai-haha ne egraveegravena na egravedhi cegraverieele negraveti Ama Lamatua

11 Miu pangee segraveku Lodꞌo miu bacasasuri jaꞌa jaꞌa keꞌa namiumanyasa kahegraveiEgraveegravena palegraveke degravenge dadꞌegravei Lamatua Neꞌene ka paꞌegravera miu ho miu core eele bhab-hegravelu negraveti mamuri miu Miu roe-bhilu leegravetu dꞌara bhabhelu miu Miu madhaꞌukahegravei mage dhoka manahu hari asa dꞌarabhabhelu-katubꞌa Miu neo megravedhi jaꞌaaa paꞌegravera taruu ho tao jꞌara beꞌa Miupaꞌegravera kahegravei ho neo huku dhegraveu dhu adꞌu-ue sasala Lula miu tao jꞌara dhu legraveke segravemiegraveegravena negraveti egraveegravena ka miu mola-megraveci Degravengejꞌara neꞌe abhu boe dhu bisa pegraveci sasalaasa miu 12 De sasuri jaꞌa uru egraveegravena hiaboe mi dhegraveu dhu tao bhabhelu do midhegraveu dhu legraveke jꞌajꞌegravera negraveti bhabhelu na Te

ngaa jaꞌa suri sasuri egraveegravena hia miu segravena kajaꞌa padꞌelo na lii padhai miu egravetu madhaLamatua egraveegravena tareꞌa-reꞌa Aa miu tareꞌa-reꞌa sue jiꞌi 13 Seꞌe se aaꞌi-aaꞌi ra paꞌegraveradꞌara jaꞌa

Miu paꞌegravera dꞌara Titus kahegravei segravena kadꞌara na bisa mera-milu Segravera sa asapakarejꞌe dꞌara jiꞌi 14 Jaꞌa koa-kadꞌiri miuegravetu madha Titus lula tatao miu dhu beꞌaJaꞌa peka kahegravei degravenge ne na miu pamakaemegravedhi megraveka jaꞌa Te jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌilolo ngegravedhi degravenge miu segravera legraveke tareꞌa Aajꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi lolo degravenge Titus lula-negraveti miu legraveke tareꞌa kahegravei 15 De lodꞌo-lodꞌo na ngee negravedhi tatao degravenge lii padhaimiu sasue na mi dedha miu asa tabha Aanegravengu sanegravedꞌe kahegravei ropa na dhiu asamiukamiu segravemimere ne degravenge beꞌa te ngaa isisasuri jaꞌa jꞌajꞌi ngangee mi miu 16 Dꞌarajaꞌa karejꞌe-karae lula jaꞌa bisa parcayamiu egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra De dꞌarajaꞌa kabegravedhi heka degravenge miu

8Regravengu hia sumbangan degravenge dꞌara mola

1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Dadꞌegravei jiꞌika ladhe miu meꞌa megraveu dꞌara hua iiaAma Lamatua dhu Na padꞌelo mi dedhajumaꞌat-jumaꞌat egravetu propensi Makedonia2 Te masi ka regravengu abhu susa ae-ae tengaa dꞌara regravengu karejꞌe taruu Negraveti egraveegravenaka masi ka regravengu unu boe ngaa-ngaa tengaa ra hia doi ae-ae degravenge dꞌara mola-megraveci ho soru-bara dhegraveu parcaya dhu abhusasusa 3 Jaꞌa bisa lole kahegravei na dhu regravenguhia segravera hia aaꞌi negraveti dhu regravengu bisa hiaAa ra hia risi negraveti segravera sa kahegravei Abhuboe dhegraveu dhu laka-seti si 4 Regravengu mesara ka dhu tareꞌa-reꞌa manegravengi segravena ka jiꞌibhoke jꞌara hia si Degravenge jꞌara neꞌe regravengubisa abhu bagian ho soru-bara dhegraveu dhuabhu susa egravetu Yerusalem 5 Uru egraveegravenajiꞌi sanao segravena ka ra tao segravemi neꞌe te ngaadhu ra tao egraveegravena risi negraveti dhu jiꞌi sanaoDhu uru jꞌara regravengu hia mamuri ra asaAma Lamatua Hegraveia ra peka kahegravei na ldquoJiꞌineo soro mamuri jiꞌi segravena ka lalau-laloꞌomiu lula egraveegravena ka dhu madhutu dadꞌegraveiLamatuardquo

6 Lula conto negraveti jumaꞌat-jumaꞌat egravetuMakedonia segravemi egraveegravena negraveti egraveegravena ka jiꞌimanegravengi Titus legravepa hari asa miu egravetuKorintus segravena ka miu soru-bara kahegraveidhegraveu unu Lamatua dhu abhu sasusa egravetu

77 2 Korintus 25 84 Roma 1526

2 Korintus 87 301 2 Korintus 91Yerusalem Te uru egraveegravena negravengu ka dhumulai pakaboko doi-dhari ho hia si Hegraveialimuri ne jiꞌi manegravengi segravena ka negravengu bisatao pamegraveci sasabꞌa-laꞌa miu ho soru-baradhegraveu 7 Sasabꞌa miu hia Ama Lamatuaegraveegravena beꞌa titu kegravena Conto segravemi parcayamiu egravera lii padhai miu beꞌa miu meꞌaae jꞌara-jꞌara Lamatua miu sabꞌa degravengemajꞌegraveni aa miu sue jiꞌi dꞌai seli Negraveti egraveegravenaka jaꞌa neo ho miu soru-bara kahegravei dhegraveuunu Lamatua dhu abhu sasusa degravenge jꞌarahia si doi ae-ae

8 Jaꞌa paredha boe miu egravetu Korintussegravena ka hia si doi ae-ae te ngaa jaꞌa neocobꞌa miu Te jumaꞌat-jumaꞌat egravetu Make-donia neo le soru-bara dhegraveu segravera Dedegravenge jꞌara neꞌe miu bisa padꞌelo na miutareꞌa-reꞌa sue dhegraveu dhu egravetu dꞌara sasusakahegravei 9 Te miu meꞌa na Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo le dꞌara hua iia Na mi miuMema Negravengu kaja Te ngaa Na pamaꞌegravetenare ho tao iisi Na jꞌajꞌi dhegraveu unuboengaa-ngaa segravena ka soru-bara miu ho miu jꞌajꞌikaja egravetu madha jꞌara ae-ae

10 Ranga-jahi na miumulai pakaboko ledoi ho hia regravengu Mesa boe miu hia doi-dhari di te ngaa miu soru-bara negraveti dꞌaramiu kahegravei De madhutu aꞌabhu jaꞌa miuhudꞌi tao ku segravemi neꞌe 11 Uru egraveegravena miupamaꞌegravete mere le neo soru-bara dhegraveu unuLamatua dhu abhu sasusa egravetu Yerusalemnegravei De jaꞌa manegravengi segravena ka ngaa dhumiu dhae pakabokomeremegraveka na paꞌoruaaꞌi si ho hia ka Aa ca ngaa dhu miu bisahia na hia laa Dhu legraveke ka hia degravengedꞌara kateme 12 Te ladhe egravedhi hia degravengedꞌara kateme madhutu ngaa dhu egravedhi bisahia egraveegravena beꞌa kegravena Sadꞌi madhutu dadꞌegraveiegravedhi Te dhegraveu baku hia ngaa-ngaa dhupabia negravengu lula laka-seti negraveti dhegraveu leo

13 Jaꞌa dꞌegravei boe pabia miu segravena ka dhegraveuleo abhu samaa Te dadꞌegravei jaꞌa ka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti tago sama-sama sasusa dhegraveu seꞌe14Te limuri ne miu dhu unu risi aa regravengudhuunu ciki Lodꞌo limuri regravengubisa bꞌalakahegravei ladhe miu dhu unu ciki Degravenge jꞌaraneꞌe egravedhi bisa tago sama-sama 15 Egraveegravenanuka segravemi dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua naldquoDhegraveu dhu abhu ae

risi boe negraveti ngaa dhu regravengu parluuAa dhegraveu dhu abhu ciki

kura boe negraveti ngaa dhu regravengu par-luurdquo

Titus degravenge dhegraveu leo dhu neo regraveti ban-tuan

16 Jaꞌa manegravengi makasi mi AmaLamatua lula Negravengu ka dhu pamako Titussegravena ka neo soru-bara miu sama segravemi jaꞌaneo soru-bara miu 17 Mema jiꞌi manegravengisegravena ka negravengu dhiu ngadꞌo miu Aa tengaa egraveegravena madhutu dadꞌegravei negravengu mesana Negraveti egraveegravena ka negravengu mesa na neo dhiusoru-bara miu negraveti boe lii manegravengi jaꞌa18 Te ngaa negravengu dhiu boe mesa na Tejiꞌi pua le aꞌari jiꞌi ca dhegraveu ho kako paleredegravenge ne Jumaꞌat aaꞌi-aaꞌi egravetu neꞌe tadhemegraveudhegraveune lula negravengu sabꞌa bia ho peka-padhai degravenge dhegraveu Lii Lolo Beꞌa Lamatua19 Kegravetu jumaꞌat se dhu pili ne kahegravei hopalere-lere degravenge jiꞌi segravena ka soru-barajiꞌi egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa jiꞌi dhu hua iiane Jiꞌi pakako sasabꞌa ne segravena ka padꞌelodadedha Lamatua egravedhi aa tao dhu beꞌa hiadhegraveu susa segravera egravetu Yerusalem

20 Jiꞌi tenge jꞌara segravena ka tao dhu legravekeho baku abhu dhegraveu dhu pasala jiꞌi pekana jiꞌi sabꞌa legraveke boe lodꞌo jiꞌi ngegraveti doisegravera papala mi dhegraveu dhu parluu 21 Tejiꞌi pangee paie-iie segravena ka tao dhu legravekenegraveti dꞌara dhu mola-megraveci egravetu madha AmaLamatua aa egravetu madha dhegraveu ae kahegravei

22 Abhu aꞌari egraveci hari dhu jiꞌi pua dhiupalere degravenge Titus si ho regraveti doi segravera Jiꞌiladhe paie-iie le mamuri negravengu Aa jiꞌingeꞌa na negravengu neo sabꞌa bia hia miukahegravei Dhegraveu ne majꞌegraveni lula neꞌa le namiu tao dhu legraveke

23 Ladhe dhegraveu karegravei miu lula-negraveti Tituspeka mi regravengu na Titus egraveegravena aꞌari jaꞌadhu sabꞌa taruu degravenge jaꞌa hia miu Dhegraveuparcaya egravetu era leo kahegravei hagꞌe rare ledhegraveu regravengu segravena ka regravengu kahegravei regraveti doisegravera asa Yerusalem Regravengu pakaboko le honeo dhiu Titus sama-sama degravenge regravengukahegravei Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra padꞌelo dadedhaKristus segravemi egraveegravena 24De miu hudꞌi padꞌelosasue miu mi dhegraveu dhu regraveti doi segravera Aapadꞌelo degravenge ra tasamia ka jiꞌi koa-kadꞌirimiu Degravenge jꞌara egraveegravena dhegraveu-dhegraveu parcayanegraveti jumaꞌat egravetu mia-mia reꞌa na miu sueregravengu

9Doi bantuan hia dhegraveu Kristen egravetu

Yerusalem1 Dhu legraveke jaꞌa parluu heka suri hiamiu

ho manegravengi miu soru-bara dhegraveu parcaya 86 Titus 214 815 Kalua negraveti Masir 1618 821 Lii Hini 34

2 Korintus 92 302 2 Korintus 104unu Lamatua 2Te jaꞌa keꞌa le miu dꞌegravei titukegravena soru-bara dhegraveu segravemi segravera Jaꞌa dꞌegraveipalolo degravenge dhegraveu parcaya egravetu Makedoniakahegravei lula-negraveti babeꞌa dꞌara miu Jaꞌapalolo le pekanamiunegraveti propensi Akayadhu paꞌegravera le karegravei negraveti ranga-jahi ni hopaꞌadhu doi bantuan Jaꞌa lolo le kahegraveilula-negraveti majꞌegraveni miu ka dhu pamako dhegraveuleo ho soru-bara dhegraveu-dhegraveu susa 3 Kajaꞌa pua le aꞌari egravedhi segravena ka ra padꞌelona ngaa dhu jiꞌi palolo lula-negraveti miu seleko-monya boe Jaꞌa peka segravemi egraveegravena segravenaka miu paꞌegravera mema 4 Te ladhe abhudhegraveu Makedonia mai palere degravenge jaꞌaaa miu dhae paꞌegravera megraveka na egravedhi taꞌemakae Mage dhoka lalegraveka jaꞌa mi dedhamiu degravenge boe kolo-kapua 5 Negraveti egraveegravenaka jaꞌa pangee na beꞌa risi ladhe aꞌariegravedhi dhiu uuru asa miu segravena ka miu aaꞌi-aaꞌi mi bisa ator uuru ku doi bantuan segraveramadhutu lii pamoa miu uru egraveegravena Miuhudꞌi hia negraveti babeꞌa dꞌara miu baku hiadegravenge dꞌara cabegraveka

6 Dhu mola-mola segravemi neꞌe ka ldquoDhegraveudhu segravele hini ciki egraveegravena na abhu hua-helaciki kahegravei Aa dhegraveu dhu segravele hini paꞌae-aeegraveegravena na abhu hari hua-hela ae-ae kahegraveirdquo7 Ca dhegraveu-dhegraveu ka hudꞌi pamaꞌegravete unu nanegravengu neo hia ca ngaa Baku hia degravengedꞌara cabegraveka Baku hia lula dhegraveu laka-seti Te Ama Lamatua sue dhegraveu dhu hiadegravenge dꞌara karejꞌe 8 Lamatua bisa hiamiu megravengi-nale rupa-rupa Negravengu bisahiamiu ae risi eele kahegravei segravena kamiu bakukurangaa-ngaa Te ladhemiuparluu egraveegravenana miu abhu risi negraveti dhu miu parluuDegravenge jꞌara ne miu bisa papala dhu karisisegravena ka soru-bara sasabꞌa aaꞌi-aaꞌi dhu negravetibabeꞌa 9 Dhu suri tegraveke egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua naldquoAma Lamatua dꞌegravei pala-bagi hia dhegraveu unu

aadꞌonegraveti dꞌara hua iia Na

Negravengu tao dhu legraveke taruute dꞌara mola Na egraveegravena taha taruurdquo

10 Lamatua ka dhuhia hini segravena ka dhegraveusabꞌa segravele oka-tedhe Lamatua ka dhuhia ngangaꞌa segravena ka egravedhi taꞌa Lamatuaegraveegravena kahegravei ka dhu hia miumegravengi-nale homiu bisa tao dhu legraveke Egraveegravena sama segravemimiu dhegraveu sabꞌa oka-tedhe hegraveia Lamatuahia miu hini ho miu segravele Aa hua-heladhu miu abhu segravera Lamatua hia hari ae-ae negraveti ca lodꞌo asa ca lodꞌo 11 Te

Lamatua neo pala-bagi hia miu risi negravetidhu miu parluu segravena ka miu bisa soru-bara dhegraveu leo degravenge dꞌara beꞌa miu Deladhe miu soru-bara le dhegraveu leo tatudhegraveu semanegravengimakasi mi Ama Lamatua12 Te bantuan dhu miu hia mi dhegraveuunu Lamatua egravetu negravei tatu pasamaa siAa degravenge jꞌara neꞌe kahegravei miu manegravengimakasi mi Lamatua 13 Te lodꞌo miu soru-bara dhegraveu leo segravera egraveegravena jꞌajꞌi mi tadhadhu peka na miu parcaya tareꞌa-reꞌa Jꞌaraneꞌe kahegravei tao dhegraveu leo segravera koa-kio AmaLamatua Te regravengu bisa regravedhi degravenge reꞌana parcaya miu mi Lii Lolo Beꞌa Kris-tus leko-monya boe Egraveegravena lula miu taomadhutu lalegraveka miu Hegraveia ropa miu hiabantuan degravenge dꞌara kateme mi regravengu aahia mi dhegraveu leo kahegravei na egraveegravena ka dhu taoregravengu koa-kio kolongara Ama Lamatua

14 Aa dhegraveu dhu segravemi rare bantuan negravetimiu segravera egraveegravena na ra sabajꞌa hia miuRegravengu neo regravedhi miu kahegravei lula AmaLamatua dhupadꞌelo le dꞌara hua iia Na ae-ae mi dedha miu 15Te ngaa Ama Lamatuaka dhu hia iia egravedhi Hadia egraveci dhu beꞌatitu kegravena nuka Yesus Kabꞌua Na risi aaꞌingaa-ngaa Negraveti egraveegravena ka egravedhi aaꞌi-aaꞌi tisama-sama peka degravenge Ama Lamatua naldquoMakasirdquo

10Paulus siri iisi na lula sasabꞌa-laꞌa na hia

Kristus1 Jaꞌa Paulus ka dhu suri sasuri ne Tatu

abhu negraveti miu dhu pangee na ladhe jaꞌasama-sama degravenge miu jaꞌa makae padhailii paledꞌa Te ngaa ladhe miu degravenge boejaꞌa na jaꞌa bani padhai lii dhu paꞌabheboe Segravemi egraveegravena ka si Aa te ngaa jaꞌadhu pasanegravedꞌe le miu na Kristus ne dhulii mako degravenge dꞌara hua iia mi dedhamiu2 Te ngaa abhu cahagꞌe negraveti miu dhu roꞌoboe nanene lii jaꞌa Regravengu peka tatao jiꞌibeda boe degravenge tatao dhegraveu leo egravetu rai-haha ne De ladhe jaꞌa dhiu ele boe jaꞌapadhai lii degravenge regravengu pake boe paꞌabheNegraveti egraveegravena ka jaꞌa peka mema degravenge miuaaꞌi-aaꞌi mi segravena ka ladhe jaꞌa dꞌai egraveegravenajaꞌa tao heka lii taka degravenge regravengu 3Masi kaegravedhi se dhegraveu rai-haha te ngaa ladhe egravedhipabꞌala lii degravenge dhegraveu leo egravedhi pakadhiiboe segravemi dhegraveu egravetu rai-haha ne dhu tadheboe Ama Lamatua 4 Ladhe egravedhi pataodegravenge dhegraveu baku bhegravelu te regraveka egravedhi sama

99 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1129 910 Yesaya 5510

2 Korintus 105 303 2 Korintus 114boe degravenge regraveka dhegraveu rai-haha ne Aa ladheegravedhi patao degravenge dhegraveu kegravetu hadhu naegravedhi unu koasa Lamatua dhu bisa palahongangee regravengu 5 Koasa Lamatua bisapalaho aaꞌi ngangee degravenge tatao dhu pal-abꞌa degravenge Lamatua dhu tao dhegraveu ho roꞌoboe tadhe Lamatua Koasa Negravengu kahegraveibisa padꞌelo jꞌara ho gati jꞌara ngangeeegravedhi dhu dhui degravenge jꞌara ngangee dhuhiu Degravenge jꞌara neꞌe egravedhi bisa pangeemadhutu aꞌajꞌa Kristus 6 Ae ka negraveti miumulai dꞌegravei nanene Kristus aa taomadhutudadꞌegravei Na aaꞌi-aaꞌi Te ngaa abhu cahagꞌenegraveti miu dhu roꞌo boe nanene Ne De jiꞌidhu paꞌegravera le ho huku si

7Miu dꞌegravei laladhe ngaa dhu ladhemegravedhiegravetu liꞌu di Te ngaa miu hudꞌi ladhe kudꞌara dhegraveu De ladhe dhegraveu pangee nanegravengu dhegraveu pajuu-paleha Kristus sanegravedꞌepaie-iie te jiꞌi se dhegraveu pajuu-paleha Kris-tus kahegravei segravemi negravengu 8 Ele boe miupangee na jaꞌa padhai lii ae risi eelelula-negraveti koasa dhu jiꞌi abhu negraveti LamatuaSegravemi egraveegravena ka si Aadꞌo Te Lamatua hiakoasa egraveegravena ho paꞌegravera miu aa paꞌele iie boemiu De jaꞌa soro tegraveke eele boe dhegraveu dhupamakae jaꞌa lula regravengu paꞌele iie sasabꞌa-laꞌa jaꞌa 9 Jaꞌa neo boe pamadhaꞌu miudegravenge sasuri jaꞌa segravera 10Te ngaa dhegraveu segraverapeka na ldquoBaku pusi-pahae degravenge PaulusTe masi ka isi sasuri na bia degravenge sakaa tengaa ladhe patoo madha negravengu roe aala-aala aa lii padhai dhu degravenge boe koasardquo11Te ngaa segravena ka dhegraveu dhu padhai lii omokoso segravera reꞌa na ngaa dhu jiꞌi suri egravetudꞌara sasuri negraveti kajꞌegraveu beda boe degravengengaa dhu jiꞌi peka-padhai ladhe jiꞌi egravetutalora aae miu

12 Dhegraveu segravera sa dꞌegravei padedha iisi pekana regravengu ka dhegraveu pajuu-paleha dhu kapainegraveti Kristus Jiꞌi bani boe pasoro ngiꞌu jiꞌidegravenge dhegraveu segravemi segravera Meꞌa sina maEle boe jiꞌi se egravera boe sama segravemi regravenguDhegraveu segravemi segravera sa dhodhoka tenge dhegraveudhu sama segravemi regravengu di Segravena ka regravengupaꞌegravera egraveci degravenge egraveci lula regravengu se ca ropaGagoa ra segravemi egraveegravena ka 13 Aa te ngaa jiꞌipadedha boe iisi ladhe degravenge boe kolo-kapua na Jiꞌi dhoka padhai lii segravemi egraveegravenalula-negraveti sasabꞌa dhu Lamatua pangegravedꞌumi jiꞌi Ngaa dhu jiꞌi tao hia miu segraveradhoka taomadhutungaa dhu Lamatua puajiꞌi sabꞌa Te jiꞌi sabꞌa boe dhu leo negraveti egraveegravena14 Dhu legraveke ka jiꞌi se padhai lii karisi boe

lodꞌo jiꞌi koa-kadꞌiri miu Te jiꞌi ka dhumai lole Lii Lolo Beꞌa Kristus hia miu Kamiu segravemi mere lii padhai jiꞌi kahegravei LadheLamatua pua boe jiꞌi te ngaa jiꞌi koa-kadꞌirimiu na egraveegravena mema legraveke boe 15 Ladhedhegraveu leo ka dhu sabꞌa na jiꞌi padedhaboe iisi peka na egraveegravena rui-jꞌajꞌegravera jiꞌi naTe madhutu mola-mola na parcaya miuhudꞌi asa tabha egravera Degravenge jꞌara neꞌe rui-jꞌajꞌegravera jiꞌi egravetu dedha miu karegravei negraveti uruka asa tabha taruu 16 Hegraveia jiꞌi bisa laꞌapeka-padhai Lii Lolo Beꞌa Kristus asa era-era dhu pakajꞌegraveu negraveti era miu dhu abhumegraveka dhegraveu sabꞌa egravetu era segravera Degravenge jꞌaraneꞌe sasabꞌa jiꞌi patogo boe degravenge sasabꞌadhegraveu dhu ra pakako le egravetu egraveegravena

17 Te abhu egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciAma Lamatua dhu suri na ldquoLadhe dhegraveuneo padedha iisi na hudꞌi padedha iisidhoka lula-negraveti Kegravetu egravedhi Ama Lamatuadirdquo 18 Ladhe abhu ca dhegraveu dhu padhailii dedha lula-negraveti mamuri negravengu unu naegraveegravena sasoa na hegravebꞌa-hua Te ngaa ladheLamatua ka dhu koa-kadꞌiri dhegraveu neꞌeheka legraveke kegravena

11Dhegraveu pajuu-paleha Kristus dhu mola

degravenge dhu mola boe1 Jaꞌa neo padhai lii sama segravemi dhegraveu goa

De miu nanene segraveku Lii jaꞌa segravemi neꞌe ka2 jaꞌa nuka segravemi amamiu aamiunuka segravemiana bhegraveni jaꞌa dhu dhegraveu lii dꞌai le Dhegraveudhu lii dꞌai miu egraveegravena nuka Kristus Kajaꞌa ate sale boe miu segravena ka ladhe dꞌailodꞌo miu kabꞌi miu kalora iisi era Hegraveiajaꞌa jꞌaga miu segravena ka dhegraveu leo baku gagaimiu ho paꞌele iie parcaya miu 3 Neꞌe nemiu madhutu jꞌara mamuri Kristus degravengedꞌara mola Te ngaa jaꞌa madhaꞌu magedhoka dhegraveu tipu rare miu segravena ka miupiku eele negraveti jꞌara mola egraveegravena nuka segravemiuru egraveegravena mege tipu nare Hawa Mege nebisa tipu segravemi egraveegravena lula negravengu baki negravetikapodꞌe-kabegraveli 4 Ladhe lodꞌo-lodꞌo miuparaga degravenge dhegraveu segravemi segravera sa ho ra ajꞌa-norimiu lula-negraveti Yesus ropa leo dhu samaboe degravenge Yesus dhu jiꞌi ajꞌa-nori miu natasamia ka miu legraveka lii padhai ra Uruegraveegravena miu bhoke le dꞌaramiu ho segravemimereRoh Mola-Megraveci Lamatua segravena ka Na atormiu Te ngaa tasamia ka limuri ne miuneo hari segravemi mere roh ropa leo egraveci Uruegraveegravena miu legraveka Lii Lolo Beꞌa Kristus dhu jiꞌi

105 Roma 122 1017 Yermia 924 113 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 31-5 13

2 Korintus 115 304 2 Korintus 1125ajꞌa miu Te ngaa tasamia ka limuri ne miuparcaya hari aꞌajꞌa ropa leo

5 Dhegraveu se padedha iisi ra peka na regravenguka dhegraveu pajuu-paleha Lamatua dhu kapairisi Madhutu ngangee miu hak regravengu serisi negraveti hak jaꞌa do Aadꞌo Jaꞌa pake boengangee segravemi segravera 6 Masi ka jaꞌa dꞌegravelu-megraveu boe egravetu dꞌara lii padhai pake lii dedhate ngaa keꞌa megraveu sasoa negraveti ngaa dhu jaꞌapadhue-padhai Miu dhumeꞌa le jꞌara seꞌelula jaꞌa peka pahari-pahari le degravenge miu

7 Lodꞌo jaꞌa ajꞌa miu Lii Holo-Nori AmaLamatua jaꞌa manegravengi boe miu ogo-oruhia jaꞌa Jaꞌa tao iisi nuka segravemi ana iikisa segravena ka bisa dedꞌe padedha miu Teko-teko negraveti jꞌara neꞌe ka miu neo pasala jaꞌado 8 Te dhegraveu parcaya negraveti jumaꞌat eraleo segravera ka dhu tago jaꞌa segravena ka jaꞌa bisaladhe-lerumiu Neꞌe egraveci egraveegravena ka degravenge jaꞌakore negraveti regravengu ho soru-bara miu 9 Lodꞌojaꞌa bera-bera degravengemiu ladhe jaꞌa parluungaa-ngaa na jaꞌa manegravengi boe miu aapabia boe miu Aꞌari egravedhi dhu mai negravetipropensiMakedonia ka dhu soru-bara jaꞌaTe ngaa jaꞌa pabia kegravedhi megraveka miu aabegraveli-camegravedꞌa jaꞌa pabia boe miu segravemi egraveegravenakahegravei 10 Lii Holo-Nori Kristus ne legraveketareꞌa-reꞌa Jaꞌa legravekamegraveu na lii padhai jaꞌalegraveke kahegravei lula jaꞌa paꞌegraveki degravenge KristusAbhu boe ca dhegraveu sa egravetu propensi Akayadhu bisa kutu hegravebꞌa jaꞌa aa kai jaꞌa segravenaka baku padhai lii padedha peka na jaꞌapabia boemiu segravemi egraveegravena 11Nga tao ka jaꞌapeka segravemi neꞌe Ele boe lula jaꞌa sue boemiu do Masi kamiu pangee segravemi egraveegravena tengaa Ama Lamatua neꞌa na jaꞌa sue miu

12 Jꞌara-jꞌara dhu jaꞌa tao kegravedhi le jaꞌatao taruu Degravenge segravemi egraveegravena dhegraveu dhutema padedha iisi peka na tatao regravengusegravera egraveci egraveegravena ka degravenge tatao jiꞌi na padhailii regravengu degravenge boe kolo-kapua 13 Regravengupeka na Lamatua ka dhu pajuu-paleharegravengu Regravengu se dhegraveu sabꞌa dhu dꞌegravei leko-monya dhegraveu Dhegraveu se tao iisi ra nuka segravemidhegraveu pajuu-paleha dhu legraveke negraveti KristusAa te ngaa regravengu se dhoka padhai lii hegravebꞌa-hua 14 Miu baku cagꞌagꞌa Te dhegraveu aaenidhu kahegravei tao iisi na sama segravemi ana-anapajuu Ama Lamatua negraveti sorga dhu negravetisaraa aa dꞌara beꞌa 15 Negraveti egraveegravena ka miubakumalaa ladhe dhegraveu sabꞌa na neo tao iisira nuka segravemi dhegraveu dhu sabꞌa degravenge dꞌara

mola Sanegravedꞌe te egraveegravena na Ama Lamatuabꞌala bhabhelu-katubꞌa regravengu

Dhegraveu pajuu-paleha Kristus dhu legravekepasae jꞌajꞌegravera rupa-rupa lodꞌo ra peka-padhailula-negraveti Lamatua Yesus

16 Ladhe moꞌo na jaꞌa padhai lii hariciki sama segravemi dhegraveu goa Te jaꞌa neopadhai lii padedha iisi ciki 17 Dhu jaꞌasuri padedha iisi ne dhoka neo padhailii sama segravemi dhegraveu goa sa Te lii padhaijaꞌa ne kapua na negraveti boe Lamatua egravedhi18 Abhu dhegraveu ae dhu dꞌegravei dedꞌe padedhangiꞌu ra madhutu tatao dhegraveu rai-haha neDe jaꞌa neo padhai lii padedha iisi kahegraveisama segravemi regravengu 19 Te miu dhu pangeena ngangee miu mola ladhe paraga degravengeca dhegraveu dhu kahadhu bia na miu sorotegraveke ne si 20 Ladhe dhegraveu leo tao miumadhutu dadꞌegravei regravengu na miu soro tegravekesi Nuka segravemi ladhe dhegraveu tao miu segravemiegravenu sa miu soro tegraveke ne do Ladhe abhudhu manaꞌu megravedha miu miu soro tegraveke nedo Ladhe abhu dhegraveu tipu miu miu sorotegraveke ne do Ladhe dhegraveu tao iisi nuka segravemidhegraveu kapai aa pahahe miu nuka segravemi anaiiki sa na miu soro tegraveke ne do Segravemi egraveegravenakahegravei ladhe abhu dhegraveu dhu tegravebꞌe miu namiu soro tegraveke ne segravene 21 Te ngaa bakunasa Te jaꞌa makae lula jiꞌi roe aala-aalaTe jiꞌi lake ngare boe tao segravemi egraveegravena samasegravemi dhegraveu segravera tao mi dedha miu

Te ngaa ladhe regravengu neo padedha iisilula ngaa sa jaꞌa bani padedha iisi segravemiegraveegravena kahegravei (Te ngaa baku bhegravelu te jaꞌapadhai lii segravemi dhegraveu goa na) 22 Regravengu sedhegraveu Ibrani tareꞌa-reꞌa do Oo Jaꞌa kahegraveidhegraveu Ibrani Regravengu dhegraveu Israꞌel do OoJaꞌa kahegravei Regravengu segravera ana-egravepu Abrahamdo Oo Jaꞌa kahegravei 23 Regravengu segravera dhegraveusabꞌa hia Kristus do Oo Jaꞌa kahegravei segravemiegraveegravena (Baku bhegravelu te jaꞌa padhai lii palekone) Mema jaꞌa peka na jaꞌa sama segravemiregravengu Aa te ngaa jaꞌa risi negraveti regravengu Tejaꞌa sabꞌa bia risi Ra begravedho jaꞌa ae risiRa game jaꞌa ae risi Jaꞌa kahegravei oe madhepahari-pahari ae risi negraveti regravengu 24 Egravetudꞌara adhe-aai dhegraveu jaꞌa dhegraveu Yahudi rahake paparu jaꞌa legravemi hari Lodꞌo-lodꞌo rahake paparu jaꞌa na ra hake tegravelu nguruceo hari pake gui 25 Tegravelu hari dhegraveuhake jaꞌa pake ajꞌu Ca tegraveka dhegraveu pegraveci neopamadhe jaꞌa Jaꞌa molo degravenge kapa tegravelu

119 Pilipi 415-18 1123 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1623 1124 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri253 1125 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1622 1419

2 Korintus 1126 305 2 Korintus 1211hari Dꞌara camegraveu camegraveda jaꞌa lebꞌo-lebꞌoegravetu dꞌara dhasi 26 Jaꞌa laku kajꞌegraveu asamia-mia pahari-pahari Egravetu dꞌara kakakone jaꞌa paraga degravenge jꞌajꞌegravera rupa-rupadhu tao jaꞌa oe madhe Nuka segravemi negravetiegravei aae lala egravetu dꞌara loko aae negraveti paraponegraveti dhegraveu jaꞌa dhegraveu Yahudi negraveti dhegraveuYahudi boe aa negraveti dhegraveu dhu tao ngiꞌu rasama segravemi aꞌari dhegraveu parcaya aa te ngaaregravengu leko-monya Jaꞌa oe madhe kahegraveiegravetu talora legraveu egravetu dꞌara kota degravenge eradhegraveu pea boe 27 Jaꞌa sabꞌa bia aa paragadegravenge sasusa ae-ae Lodꞌo ae ka dhu jaꞌabisa boe bhegravejꞌi Jaꞌa manganga degravengekoko-kamango kahegravei Pahari-pahari kuꞌaboe ngaa-ngaa Abhu kahegravei lodꞌo dhujaꞌa unu boe megravedha-papake ka maringi oemadhe 28Aa ladhe moꞌo boe ige jꞌara seꞌena ige segravemi neꞌe ka te begraveli-begraveli jaꞌa jꞌajꞌingangee kapai lula ngee kegravedhi aꞌari egravedhidhegraveu parcaya dhu pakaboko egravetu mia-mia29Ladhe abhu dhegraveu dhu rasa roe-bhilu dhubisa boe sabꞌa ngaa-ngaa na sanegravedꞌe jaꞌaTe jaꞌa segravemi egraveegravena kahegravei Ladhe abhu dhegraveudhu dadugu dhegraveu-dhegraveu parcaya segravena katao jꞌara karehe sama-sama degravenge regravenguna jaꞌa makae aa nasa

30 Ladhe jaꞌa neo padedha iisi na beꞌarisi jaꞌa padedha iisi lula-negraveti jꞌara-jꞌaradhu padꞌelo raroe jaꞌa Tareꞌa 31Kegravetu egravedhiYesus degravenge Ama Na Ama Lamatua reꞌana jaꞌa monya boe Dhu legraveke ladhe dhegraveukoa-kio Ne toke dꞌai mia-mia

32 Conto nuka segravemi uru egraveegravena egravetu kotaDamsik gubernur negraveti dhegraveu aae Aretaspua dhegraveu mate ho kegravepe jaꞌa egravetu hegravebꞌatedhe kota 33 Te ngaa angalai jaꞌa pamasojaꞌa asa dꞌara karogo egraveci Ka ra dulu jaꞌadegravenge dhari re liꞌu tembok kota Hegraveiagubernur kegravepe nare boe jaꞌa De sanegravedꞌeladhe jaꞌa mesa-mesa ku tatu bisa boesi

12Paulus ladhe negravedhi ngaa egraveci nuka segravemi

tanila sa1 Ladhe miu moꞌo na jaꞌa padedha

iisi hari ciki masi ka gaguna aadꞌo Tengaa jaꞌa neo peka degravenge miu jꞌara-jꞌaradhu Lamatua egravedhi padꞌelo le degravenge jaꞌaegravetu dꞌara tanila 2-4 Jaꞌa tadhe ca dhegraveuunu Kristus Canguru egravepa tegraveu dhu laꞌeabhu dhu dedꞌe ne asa dedha-liru dhu

dedha aae Te ngaa jaꞌa keꞌa boe na caꞌedegravenge ngiꞌu aae do dhoka roh negravengu diDhodhoka Lamatua di neꞌa Jaꞌa keꞌa kahegraveina ropa dedꞌe ne asa era hua iia Lamatuaegraveegravena negravengu tadegravengi lii padhai dhu beꞌatitu kegravena dhu dhegraveu rai-haha bisa boepeka-padhai 5 De mi dhegraveu segravemi egraveegravena jaꞌaneo padhai lii padedha Te ngaa jaꞌa koꞌoboe padedha iisi lula-negraveti ngiꞌu jaꞌa unukuJaꞌa dedꞌe dhoka raroe-bhilu jaꞌa aa jꞌara-jꞌara dhu jaꞌa bisa boe tao kore 6 Ladhejaꞌa neo padedha iisi na jaꞌa parluu boemonya te jaꞌa dhu degravenge jꞌara ae dhu legravekedhu jaꞌa bisa peka-padhai Te ngaa jaꞌamau-mau segravena ka dhegraveu baku pangee najaꞌa degravenge kolo-karisi negraveti ngaa dhu regravengutadegravengi aa ladhe regravedhi negraveti jaꞌa 7 Risi-risihari Lamatua dhu padꞌelo le degravenge jaꞌajꞌara-jꞌara dhu kapai titu kegravena

Te ngaa jaꞌa abhu susa kahegravei segravena kajaꞌa baku pamone Te dhegraveu aae nidhupua ana pajuu na egraveci ho mai kakegravejꞌi taruujaꞌa nuka segravemi dhudhu dhu pakegravejꞌi egravetudꞌara isi jaꞌa ne Waa Jaꞌa jꞌegravera titu kegravena8Tegravelu hari kegravena jaꞌamanegravengi segravena ka AmaLamatua pakajꞌegraveu eele jꞌajꞌegravera ne negraveti jaꞌa9 Te ngaa Lamatua peka na ldquoJaꞌa padꞌelole dꞌara hua iia Jaꞌa mi egraveu de egraveegravena dꞌaile segravena ka egraveu meꞌa na negraveti dꞌara raroeka koasa Jaꞌa asa tabhardquo Negraveti egraveegravena kajaꞌa dꞌegravei padedha iisi egravetu dꞌara raroe jaꞌasegravena ka jaꞌa keꞌa na koasa Kristus egravetudꞌara mamuri jaꞌa 10 Negraveti egraveegravena ka ladheaꞌegravera jaꞌa mesa ku bisa boe sabꞌa ngaa egravecisa na dꞌara jaꞌa mau-mau segravene De ropadhegraveupahahe jaꞌa do pasusa jaꞌa do pajꞌegraverajaꞌa do game jaꞌa lula jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu unuKristus na dꞌara jaꞌa mau-mau segravene Teladhe jaꞌa mesa ku bisa boe na jaꞌa abhukoasa negraveti Kristus ho bisa egravera tao jꞌarasegravera

Paulus jꞌajꞌi ngangee lula tatao dhegraveu par-caya egravetu Korintus

11 Miu mamuri nuka segravemi meꞌa boe naLamatua pua negravedhi megraveka jaꞌa dhiu peka-padhai degravenge miu Negraveti egraveegravena ka moꞌodo moꞌo boe jaꞌa ako padhai lii ciki segravemidhegraveu goa Madhutu iia-iia na miu seꞌe kadhu padhai lii padedha jaꞌa Jaꞌa ne memadegravenge boe kabꞌua te ngaa ladhe pasorojaꞌa degravenge ldquodhegraveu kapai segraverardquo dhu peka naLamatua pua-paleha regravengu na regravengu segraverarisi boe jaꞌa

1126 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 923 145 1133 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 923-25

2 Korintus 1212 306 2 Korintus 13512 Ladhe Lamatua pua dhegraveu ho lole lula-

negraveti Negravengu dhegraveu ne tao tadhamalaa rupa-rupa pake koasa segravena ka jꞌajꞌi mi tadhana Lamatua ka dhu pua-paleha negravengu Tengaa bakubhegravelu te lodꞌo jaꞌa egravetu talora aaemiu jaꞌa tao tadha malaa kahegravei segravemi segraveraAa jaꞌa sabꞌa mau-mau 13 Te ngaa bakunasa Dhodhoka ca jꞌara di dhu jaꞌa taoboe egravetu talora miu dhu dhegraveu leo tao egravetujumaꞌat leo Nuka jaꞌa manegravengi boe miuogo jaꞌa

14 Segravemi neꞌe Jaꞌa dhu tegravelu hari kegravenapaꞌegravera kore le ho dhiu ngadꞌo miu Jaꞌaparluu boe miu ogo mamuri jaꞌa Jaꞌa koꞌoboe megravedha-panyau miu kahegravei Te mad-hutu adꞌa egravedhi legraveke boe ladhe ana iiki tegravekamegravedha-panyau hia ina-ama ra Dhu legravekenuka ina-ama ka dhu sadia tegraveke megravedha-panyau hia ana niki ra De jaꞌa parluuboe ladhe miu sadia tegraveke megravedha-panyauhia jaꞌa te miu se sama segravemi ana-anajaꞌa Dhu jaꞌa parluu dhokamamuri degravengesasue miu 15 Jaꞌa dꞌegravei hegraveli megravedha hia miuJaꞌa dꞌegravei sabꞌa bia kahegravei segravena ka miu bisamamuri madhutu dadꞌegravei Lamatua Ladhejaꞌa sue miu dꞌai seli na miu hudꞌi sue jaꞌasegravemi egraveegravena kahegravei Nga tao ka miu papegravenyisasue miu Legraveke boe sina ma

16 Egravetu talora miu abhu dhu peka najaꞌa pabia boe miu Te ngaa abhu kahegraveidhu peka na jaꞌa dhegraveu dhumegraveu pakapodꞌemiu segravena ka miu madhutu dadꞌegravei jaꞌa17 De tasamia Ele boe dhegraveu dhu jaꞌapua dhiu asa miu segravera tipu rare miu doAadꞌo 18 Te jaꞌa dhu pamako Titus hodhiu asa miu Jaꞌa pua aꞌari dhegraveu parcayaegraveci segravena ka dhiu palere degravenge Titus kahegraveiTitus pakapodꞌe miu do Aadꞌo si TeTitus degravenge jaꞌa ne ca ropa Jiꞌi sabꞌa jꞌaradhu sama te ngangee jiꞌi dua mi samakahegravei

19 Aꞌari dhu pasue Tao-tao miu dhupangee na jiꞌi siri iisi jiꞌi egravetu madha miudo Aadꞌo Te aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi peka-padhaise Ama Lamatua dhu neꞌa le De jiꞌi bisaboe pahuni ngaa-ngaa negraveti Negravengu Jiꞌipaꞌegraveki kahegravei degravenge Kristus Lula jiꞌi suemiu negraveti egraveegravena ka aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi tao segraverasegravena ka bisa paꞌegravera miu

20 Begraveli-camegravedꞌa ladhe jaꞌa jꞌajꞌi dhiungadꞌo miu jaꞌa pangee mage dhoka miujꞌajꞌi boe sama segravemi dadꞌegravei jaꞌa Te magedhoka abhu dhu patao-palaha dꞌegravei boedhegraveu karisi negravengu tegraveka dꞌara abhu dhu

pangee dhoka mamuri negravengu mesa naabhu dhu paꞌele iie kolongara dhegraveu abhudhu padhai-kakoli dhegraveu abhu dhu pad-edha iisi aa abhu dhu maruru jahu lulu-lulu Mage dhoka jaꞌa kahegravei jꞌajꞌi boesama segravemi dadꞌegravei miu 21 Ladhe jaꞌa dhiuka asa miu jaꞌa jꞌajꞌi ngangee lula tatao-tatao miu Mage dhoka Ama Lamatua neopamakae jaꞌa egravetu madha miu Mage dhokajaꞌa pabia dhegraveu lula negraveti miu abhu dhumamuri egravetu dꞌara bhelu-katubꞌa era tengaa ele-hoꞌa boe segravena ka madhutu jꞌaramola negraveti Lamatua Regravengu se dhegraveu kajꞌaluTe abhu dhu adꞌu jꞌara makae degravenge monedo bhegraveni dhu dhegraveu egravemu negravengu boe Raadꞌu-ue jꞌara makae rupa-rupa dhu reꞌaheka makae dꞌara

13Jꞌaga paie-iie mamuri miu

1 De neꞌe ne kali ka tegravelu kegravena jaꞌa neodhiu ngadꞌo miu Ladhe abhu dhu neogalaa dhegraveu na baku bhegravelu atora na TeSasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua dhu suripeka na ldquoLadhe abhu dhu neo galaa dhegraveuegraveci hudꞌi degravenge ku dua do tegravelu sakasii dhulii egraveci heka segravemimere kegravena Te ladhe abhuboe lii egraveci segravemi egraveegravena baku segravemi mere liigalaa egraveegravenardquo 2 Lodꞌo dhu jaꞌa dhiu kalika dua asa miu uru egraveegravena jaꞌa pasanegravedꞌele dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara bhabhelu-katubꞌa segravera Limuri ne jaꞌa pasanegravedꞌehari regravengu sama-sama degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetu dꞌara bhelu-katubꞌasegravera Nuka segravemi uru egraveegravena dhu jaꞌa pekakore le na ladhe jaꞌa jꞌajꞌi mai hari jaꞌasoro tegraveke boe regravengu segravera

3 Miu tenge bukti dhu peka na Kristuspadhai lii re jaꞌa Ladhe Kristus neo atormiu Na tao degravenge koasa kapai egravetu taloraaae miu Te Negravengu sabꞌa boe degravenge roe4 Lodꞌo dhegraveu pamadhe Ne egravetu ajꞌu palolo-palegravebha mema Na roe aala-aala lula Napatalale eele koasa Na Te ngaa AmaLamatua pangegravedꞌu le Kristus koasa hegraveiaNa mamuri hari le Ka masi ka jiꞌi jꞌajꞌidhegraveu unu Na dhu rasa na jiꞌi egravetu dꞌarararoe era te ngaa Ama Lamatua hia le jiꞌimamuri hiu Negraveti egraveegravena ka jiꞌi bisa ladhe-leru miu pake koasa Negravengu

5 Parisa dꞌara miu unu mi dhu peka namiu parcaya tareꞌa mi Kristus do aadꞌoKoasa Na bisa tegravedhi egravetu dꞌara mamuri miudo aadꞌo Uji mamuri miu segravemi egraveegravena Te

131 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 176 1915

2 Korintus 136 307 2 Korintus 1313ladhe Kristus paꞌegraveki boe degravenge miu miujꞌajꞌi boe dhegraveu unu Na 6 Ladhe miu parisajiꞌi na miu bisa ladhemegravedhi koasa Kristusegravetu dꞌara mamuri jiꞌi Degravenge jꞌara neꞌejiꞌi lolos 7 Jiꞌi sabajꞌa kahegravei manegravengi AmaLamatua segravena ka miu baku manahu asadꞌara sasala ngaa-ngaa Jiꞌi pusi-pahae boedhegraveu dꞌegravei do dꞌegravei boe negraveti sasabꞌa-laꞌa jiꞌiTe ngaa jiꞌi dꞌegravei ladhe miu tao dhu legravekemasi ka dhegraveu cahagꞌe tule eele jiꞌi Masika dhegraveu tule eele jiꞌi segravemi egraveegravena ngaa-ngaatao boe 8 Te jiꞌi bisa boe tao ngaa-ngaaho labꞌa jꞌara dhu legraveke Jiꞌi ngeꞌa dhoka taodhu legraveke di 9 Ladhe miu jꞌajꞌi egravera aa jiꞌijꞌajꞌi roe egraveegravena ka jiꞌi karejꞌe-karae Te jiꞌisabajꞌa ho manegravengi Lamatua tao pamegravecimiu 10Negraveti egraveegravena ka masi ka jaꞌa pakajꞌegraveudegravenge miu jaꞌa suri tegraveke le jꞌara seꞌe seho ladhe dꞌai ka lodꞌo jaꞌa dhiu jaꞌa taoheka lii sakaa degravenge miu Jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Lamatua egravedhi Te ngaa Napangegravedꞌu hak degravenge koasa mi jaꞌa segravena kapaꞌele iie boe miu te ngaa paꞌegravera miu

Paulus paꞌegravele sasuri na11 Aꞌari dhu pasue aaꞌi-aaꞌi Lii jaꞌa

dhu limuri tegraveka ne dhoka lii mahoꞌo diPamola jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Nanene paie-iielii holo-nori jaꞌa Mamuri dꞌara egraveci Miuegraveci degravenge egraveci hudꞌi pabeꞌa-beꞌa Kapuasasue negraveti Ama Lamatua Jaꞌa manegravengisegravena ka Ama Lamatua bera-bera taruudegravenge miu aa Na soru-bara miu ho miumamuri padame egraveci degravenge egraveci

12 Miu hudꞌi pamahoꞌo aa paꞌuu dhupantas degravenge dhegraveu mola-megraveci unu AmaLamatua Dhegraveu-dhegraveu unu Lamatua egravetuseꞌe paꞌadhu lii mahoꞌo kahegravei hia miu

13 Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhiYesus Kristus padꞌelo dꞌara hua iia Na midedhamiu Jaꞌa manegravengi ho Ama Lamatuapadꞌelo sasue Na mi dedha miu Jaꞌamanegravengi kahegravei segravena ka Roh Mola-MegraveciLamatua padꞌelo dꞌara beꞌa Na ho hudꞌi laamiu mamuri dꞌara egraveci

Sange neꞌe kaPaulus

Galati 11-2 308 Galati 118

Sasuri Paulushia jumaꞌat-jumaꞌat egravetupropensiGalati

Lii mahoꞌo1-2 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus Jaꞌa

paꞌadhu sasuri ne asa aꞌari aaꞌi-aaꞌi dhuparcaya Yesus Kristus egravetu jumaꞌat-jumaꞌategravetu propensi Galati Aꞌari dhu sama-samadegravenge jaꞌa egravetu neꞌe paꞌadhu lii mahoꞌokahegravei hia miu

Jaꞌa pasanegravedꞌe miu na Ama Lamatuadegravenge Yesus Kristus ka dhu pua-palehajaꞌa Negraveti boe dhegraveu rai-haha ne YesusKristus egraveegravena nuka Dhegraveu dhu AmaLamatua pua mai le Kristus madhe tengaa Lamatua pamamuri hari Ne Hegraveia Rapua-paleha jaꞌa ho laku peka-padhai LiiLolo Beꞌa degravenge dhegraveu-dhegraveu

3 Jaꞌa sabajꞌa mi Ama egravedhi AmaLamatua aa Kegravetu egravedhi Yesus Kristus Jaꞌamanegravengi ho Regravengu padꞌelo dꞌara hua iia Rami miu segravena ka miu mamuri padame egravecidegravenge egraveci 4 Kristus madhe segravena ka sakueele aaꞌi sasala egravedhi aa pakajꞌegraveu egravedhi negravetibhabhelu-katubꞌa rai-haha ne Aaꞌi-aaꞌidhu Kristus adꞌu-ue segravera madhutu dadꞌegraveiAma Lamatua 5 Negraveti egraveegravena ka egravedhi hudꞌikoa-kio Ne taruu Dhu legraveke kegravena

Paulus nasa lula dhegraveu Galati pusi-pahaeboe Lii Lolo Beꞌa dhu legraveke

6 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa keꞌa heka taomiu samia Ama Lamatua hagꞌe nare le miu lulaNa neo ho miu meꞌa dꞌara hua iia Na Tengaa tasamia ka miu malai titu kegravena lamimadhutu lii lolo leo 7 dhu legraveke boe Uuruegraveegravena jaꞌa ajꞌa le dhu mola-mola Lii LoloBeꞌa negraveti Yesus Kristus Te ngaa limuri nedhegraveu kapodꞌe-kabegraveli segravera mai pakapodꞌeLii Lolo Beꞌa egraveegravena tokemiumalaa-maloha

8 Sanegravedꞌe ee Te begraveli-camegravedꞌa Lamatuahuku dhegraveu dhu ajꞌa Lii Lolo Beꞌa dhu samaboe degravenge dhu jiꞌi ajꞌa-nori uru egraveegravena Masika dhegraveu negraveti jiꞌi do ana pajuu negraveti sorgado hudꞌi laa Lamatua hia ne mamadhe-mamopo 9 Jiꞌi dhu peka le karegravei negravetiuru ka Te ngaa limuri ne jaꞌa neo hari

pasanegravedꞌe segravemi neꞌe ladhe abhu dhegraveudhu ajꞌa leo negraveti Lii Lolo Beꞌa dhu miuabhu le uru egraveegravena hudꞌi laa Lamatua hia nemamadhe-mamopo

10 Jaꞌa bani peka segravemi egraveegravena lula jaꞌaneo pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua neo boepakarejꞌe dhegraveu rai-haha ne Miu ngee najaꞌa tenge kolongara negraveti dhegraveu rai-hahado Aadꞌo Te ladhe jaꞌa tao segravemi egraveegravenajaꞌa pantas boe jꞌajꞌi ana pua-paleha negravetiKristus

Paulus lole hari tasamia ka na jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Lamatua Yesus

11 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa peka paledꞌa degravengemiu na Lii Lolo Beꞌa dhu jaꞌa ajꞌa-norimiu negraveti boe tatao dhegraveu rai-haha 12 Jaꞌaabhu boe negraveti dhegraveu rai-haha aa abhu boeca dhegraveu sa dhu ajꞌa-nori jaꞌa Te YesusKristus mesa Na ka dhu bhoke sasoa na mijaꞌa

13 Tatu miu tadegravengi le lii lolo negraveti jꞌaramamuri jaꞌa lodꞌo jaꞌa madhutu agamaYahudi era si Lodꞌo egraveegravena jaꞌa pajꞌegraveratitu kegravena dhegraveu-dhegraveu unu Lamatua aa neopaꞌele iie aaꞌi si 14 Aa lodꞌo egraveegravena kahegraveidꞌara jaꞌa neo titu kegravena ajꞌa jꞌara-jꞌaraagama Yahudi risi negraveti dhegraveu Yahudi dhuleo dhu ca dadena degravenge jaꞌa Aa jaꞌane majꞌegraveni risi pakako adꞌa begravei-baki egravedhidegravenge atora agama aaꞌi-aaꞌi

15-16 Masi ka segravemi egraveegravena Ama Lamatuadhu pamaꞌegravete nare le ho patadhe Ana Nami jaꞌa Ina ku dhae nara iisi megraveka jaꞌate Negravengu dhu hagꞌe mema le jaꞌa lulaNa neo padꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌaNegravengu kahegravei pua jaꞌa ho laku peka-padhaidegravenge dhegraveu Yahudi boe segravera Lodꞌo Napua jaꞌa egraveegravena laku boe manegravengi aꞌabhunegraveti dhegraveu leo 17 Aa laku boe paragadegravenge dhegraveu heka-dhegraveu heka Kristen dhujꞌajꞌi mema le dhegraveu pajuu-paleha Yesus egravetukota Yerusalem Te ngaa laku degravenge kaasa rai Arab Egravele ka jaꞌa legravepa hari asa kotaDamsik

18 Hegraveia lalu eele tegravelu tegraveu ku heka lakuparaga degravenge Petrus egravetu Yerusalem hopakaregravei jꞌara-jꞌara negraveti negravengu Ka jaꞌamanubha taha canguru legravemi lodꞌo egravetunegravei

113 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 224-5 269-11 114 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 223 115-16 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 93-6 226-10 2613-18 118 Lii Yunani dhu suri egravetu ayat neꞌepake ngara Kefas Egraveegravena ngara leo negraveti Petrus madhutu lii Aram Petrus ne ngara madhutu lii Yunani Te ngaa duangara se sasoa na egraveci egraveegravena ka nuka ldquohadhurdquo 118 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 926-30

Galati 119 309 Galati 21419 Lodꞌo egraveegravena jaꞌa paraga kahegravei degravenge

Yakobis ari dꞌegravelu Lamatua Yesus Te ngaajaꞌa paraga boe degravenge dhegraveu pajuu-palehaLamatua dhu leo segravera Dhoka dua ra di20Ngaa dhu jaꞌa suri ne mema tareꞌa segravemiegraveegravena Jaꞌa kapodꞌe boe Lamatua neꞌa aaꞌi

21 Egravele egraveegravena hegraveia jaꞌa laku asa propensiSiria degravenge propensi Kilikia 22 Lodꞌoegraveegravena dhegraveu-dhegraveu unu Kristus egravetu propensiYudea dhae tadhe megraveka jaꞌa 23 Dhegraveuseꞌe dhoka tadegravengi lii palolo dhu peka naldquoDhegraveu dhu uru egraveegravena pajꞌegravera egravedhi limurine nuka ajꞌa Lii Lolo Beꞌa Kristus Negravenguka dhu uru egraveegravena neo paꞌele iie aaꞌi egravedhirdquo24 Ropa ra tadegravengi segravemi egraveegravena aaꞌi-aaꞌi rakoa-kio Ama Lamatua lula jaꞌa parcaya leYesus Kristus

2Dhegraveu pajuu-paleha dhu leo segravera segravemi rare

aꞌajꞌa Paulus degravenge beꞌa1 Dꞌai egravele canguru egravepa tegraveu hegraveia jaꞌa

legravepa asa kota Yerusalem sama-sama degravengeBarnabas Aa jiꞌi ngegraveti degravenge Titus cadhegraveu parcaya dhu Yahudi boe 2 Jaꞌa lakuasa negravei lula lii paredha Ama Lamatua Dꞌainegravei ka jaꞌa lole mi dhegraveu heka-dhegraveu hekaKristen Lii Lolo Beꞌa dhu jaꞌa ajꞌa-nori lemi dhegraveu Yahudi boe segravera Lodꞌo egraveegravena jaꞌapeka unu ku mi regravengu se ho ra parisapabeꞌa-beꞌa ngaa dhu jaꞌa ajꞌa le segravera legravekedo aadꞌo Te ladhe ra pamaꞌegravete peka naaꞌajꞌa jaꞌa egraveegravena sala na dhegraveu bisa ngee najaꞌa sabꞌa iia dꞌara di

3 Ropa dhegraveu seꞌe tadegravengi rare lii jaꞌasegravemi egraveegravena hegraveia ra segravemi rare degravenge beꞌaAa ra dꞌegravei segravemi rare Titus degravenge beꞌa kahegraveiMasi ka Titus dhegraveu Yahudi boe te ngaa ralaka-seti boe segravena ka na suna 4 Te ngaalodꞌo egraveegravena abhu aꞌari dhegraveu pegraveri dhu dꞌegraveiboe aꞌajꞌa jaꞌa lula regravengu se ajꞌa dhu leoRegravengu se dhegraveu Kristen kapodꞌe-kabegraveli Karegravengu mau-mau mai laka-seti dhegraveu unuKristus segravera dhudhegraveuYahudi boe homad-hutu aaꞌi atora agama Yahudi Te ngaalula YesusKristus patalale eele le egravedhi negravetiegraveegravena ka atora segravera egraveki heka egravedhi segravemi egravenusa 5Masi ka ra laka-seti segravemi egraveegravena te ngaaciki sa jiꞌi ngoꞌo boe segravemi ngare Degravengejꞌara neꞌe miu bisa parcaya taruu Lii LoloBeꞌa dhu jaꞌa nori le Te dhumola-mola nakegravena

6 Dhegraveu heka-dhegraveu heka se segravemi rare liiaꞌajꞌa jaꞌa ne aa ra patabha heka ngaa-ngaa Te ngaa Ama Lamatua hagꞌe boedhegraveu De masi ka regravengu dhegraveu kapai doana iiki ngaa-ngaa tao boe 7 Te dhulegraveke nuka regravengu reꞌa na Ama Lamatuapili nare le jaꞌa ho kegraveti Lii Lolo Beꞌami dhegraveu-dhegraveu Yahudi boe Nuka segravemidhu Na paredha mi Petrus kahegravei segravenaka negraveti Lii Lolo Beꞌa asa dhegraveu Yahudi8 Te Ama Lamatua pangegravedꞌu koasa miPetrus ho jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehami dhegraveuYahudi Segravemi egraveegravena kahegravei Na hia jaꞌakoasa segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehami dhegraveu-dhegraveu dhu Yahudi boe 9 Lodꞌoegraveegravena madhutu ngangee dhegraveu segravera Yako-bis Petrus degravenge Yohanis dhu jꞌajꞌi leama-ama gareja Ropa regravengu tegravelu ra reꞌana Ama Lamatua padꞌelo le dꞌara hua iiaNa mi jaꞌa hegraveia ra kegravedꞌi pajꞌola ai degravengejaꞌa aa degravenge Barnabas segravena ka jꞌajꞌi mitadha peka na jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi dꞌara egravecile Regravengu roꞌo kahegravei jiꞌi ngegraveti Lii LoloBeꞌa asa dhegraveu Yahudi boe aa regravengu regravetiasa dhegraveu Yahudi 10 Dhoka ca jꞌara di dhura pasanegravedꞌe jiꞌi nuka jiꞌi baku bhegravelu soru-bara dhegraveu dhu unu aadꞌo segravera Mema jꞌaraneꞌe ka dhu jaꞌa neo tao

Paulus kai Petrus egravetu Antiokia lula napakajꞌegraveu negraveti dhegraveu Yahudi boe

11 Ka ca tegraveka Petrus mai asa kota An-tiokia Hegraveia jaꞌa kai ne patoomadha degravengemadha lula negravengu tao sala 12 Lodꞌo naheka mai negravengu karegravejꞌe madhegravedi naꞌadegravenge dhegraveu-dhegraveu unu Kristus dhu dhegraveuYahudi boe Te ngaa ropa angalai Yakobisdhegraveu Yahudi segravera mai hegraveia Petrus mulaipakajꞌegraveu negraveti aꞌari dhegraveu Yahudi boe kana naꞌa paꞌegraveci heka degravenge regravengu Te lulana madhaꞌu degravenge aꞌajꞌa negraveti dhegraveu Yahudidhu peka na dhegraveu unu Kristus hudꞌi kegravepepaꞌegravera-egravera atora agama Yahudi aaꞌi-aaꞌi aahudꞌi pakajꞌegraveu ku degravenge dhegraveu-dhegraveu dhuYahudi boe

13 Ropa regravedhi tatao Petrus ne ka dhegraveuYahudi dhu leo segravera tao madhutu kahegraveiToke Barnabas kahegravei madhutu tatao radhu peka leo tao leo 14 Te ngaa ropajaꞌa patigi kegravedhi regravengumadhutu beꞌa hekadadꞌegravei Lii Lolo Beꞌa hegraveia jaꞌa kai degravenge kaPetrus egravetu katanga madha regravengu aaꞌi-aaꞌira peka na ldquoEee Petrus Egraveu ne mema

21 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1130 152 26 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1017 29 Sasurimadhutu lii Yunani egravetu ayat neꞌe pake ngara Kefas Ngara leo negraveti Petrus

Galati 215 310 Galati 310dhegraveu Yahudi Te ngaa Ama Lamatua bhokele jꞌara ho dhegraveu dhu parcaya Yesus Kristuspaꞌegraveki heka madhutu atora agama Yahudisegravera Aa egraveu dhu segravemi more le jꞌara neꞌenga tasamia ka egraveu laka-seti dhegraveu Yahudiboe segravena ka tao iisi ra sama segravemi dhegraveuYahudirdquo

15 Jaꞌa kai Petrus segravemi egraveegravena lula jiꞌidua mi dhegraveu Yahudi Suku jiꞌi dua mi sedhegraveu Yahudi sama boe degravenge suku leosegravera lula suku jiꞌi dhu negravebhu le tadheAma Lamatua 16 Te ngaa limuri ne jiꞌingeꞌa kahegravei na Lamatua segravemi nare boe cadhegraveu sa jꞌajꞌi mi dhegraveu mola lula negravengu taomadhutu atora agama degravenge beꞌa Te ngaaLamatua segravemi nare dhegraveu ladhe negravenguparcaya Yesus Kristus lula boe negraveti negravengumadhutu atora agama Segravemi egraveegravena ku hekaLamatua peka na dhegraveu ne degravenge hekasasala-sasigo

17 Negraveti egraveegravena ka jiꞌi ajꞌa na Lamatuasegravemi nare dhegraveu jꞌajꞌi mi dhegraveu mola lulana parcaya Yesus Kristus Te ngaa abhudhegraveu Yahudi dhu pasala jiꞌi Ra peka najiꞌi parcaya Yesus Kristus te ngaa kegravepeheka atora agama Yahudi Miu neo pegravecisasala segravemi egraveegravena mi jiꞌi kahegravei do 18 Teladhe jaꞌa kegravepe kore hari atora agama dhujaꞌa patabuli eele le egraveegravena heka peka najaꞌa sala kegravena 19-20 Mema uru egraveegravena jaꞌatenge jꞌara ho madhutu degravenge beꞌa atoraagama Yahudi segravena ka jaꞌa pabeꞌa degravengeLamatua Te ngaa bisa boe kahegravei Negravetiegraveegravena ka jaꞌa tegraveke eele le atora agama segraveraho mamuri paꞌegraveki degravenge Kristus Degravengejꞌara segravemi neꞌe heka Ama Lamatua segraveminare jaꞌa jꞌajꞌi mi dhegraveu mola Peka segravemineꞌe ka jaꞌa madhe legraveke paku egravetu ajꞌupalolo-palegravebha sama-sama degravenge KristusDe limuri ne jaꞌa boe ka dhu mamurite ngaa Kristus ka dhu mamuri egravetu dꞌarangiꞌu jaꞌa Jaꞌa abhu mamuri dhu hiu nelula parcaya Ana negraveti Lamatua Te Negravengusue jaꞌa titu kegravena toke Na madhe gati jaꞌa21 Hegraveia Ama Lamatua segravemi nare jaꞌa luladꞌara hua iia Na lula boe negraveti jaꞌamadhutuatora agama segravera Te ladhe dhegraveu bisapabeꞌa degravenge Lamatua lula madhutu atoraagama egraveegravena sasoa na mamadhe Kristusiia-iia dꞌara di

Segravera sa ka dhu jaꞌa peka degravenge Petrus siegravetu Antiokia

3Ama Lamatua segravemi nare egravedhi jꞌajꞌi mi

dhegraveu mola lula egravedhi parcaya Yesus Kristus1 Heh Dhegraveu Galati segravera Uru egraveegravena jaꞌa

unu ku lole degravengemiu patoomadha degravengemadha lula-negraveti mamadhe Yesus Kristusegravetu ajꞌu palolo-palegravebha Te ngaa limuri nedhegraveu monya miu mamadha iia-iia Miu segoa titu kegravena 2 Jaꞌa neo dhoka karegravei cajꞌara di Miu segravemi mere le Roh Lamatuaegraveegravena lula miu madhutu atora agama doAadꞌo si Roh Na mai asa miu lula miulegraveka Lii Lolo Beꞌa dhu miu nanene egraveegravena3 De nga tao ka miu goa segravemi egraveegravena eeUru egraveegravena miu mamuri le madhutu dadꞌegraveiRoh Mola-Megraveci Te ngaa limuri ne miukabegraveli hari mamuri madhutu dadꞌegravei dhegraveurai-haha 4 Lodꞌo hiu-hiu dhu miu parcayaKristus egraveegravena miu abhu jꞌajꞌegravera ae titukegravena Mage dhoka jꞌara segravera ele iia dꞌara di(Te ngaa madhutu mola-mola na parcayami Kristus ele boe iia dꞌara) 5 Lodꞌo AmaLamatua hia Roh Na aa padꞌelo rupa-rupatadhamalaa egravetumadhamiu miu ngee naLamatua tao segravemi egraveegravena lula miu madhutuatora agama do Aadꞌo si Na tao segravemiegraveegravena lula miu legraveka Lii Lolo Beꞌa dhu miunanene egraveegravena

6 Sanegravedꞌe megravedhi era sina ma begravei-bakidhegraveu Yahudi nuka Abraham Te SasuriMola-Megraveci Lamatua suri peka na ldquoLula naparcaya Ama Lamatua ka Lamatua segraveminare ne jꞌajꞌi mi dhegraveu molardquo

7 De miu hudꞌi meꞌa pabeꞌa-beꞌa kujꞌara neꞌe Dhegraveu dhu parcaya sama segravemiAbraham regravengu jꞌajꞌi mi dhegraveu unu AmaLamatua dhu tareꞌa-reꞌa 8 Lamatua dhupeka tegraveke le egravetu dꞌara Sasuri Mola-MegraveciNa peka na Negravengu segravemi nare kahegravei dhegraveunegraveti suku leo jꞌajꞌi mi dhegraveu mola ladhera parcaya Ne Te uru egraveegravena Na pekamema le mi Abraham Lii Lolo Beꞌa naldquoBegraveli-camegravedꞌa suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane abhu megravengi-nale lula egraveu nerdquo 9 Lulalii moa Ama Lamatua egraveegravena ka Na papurukahegravei berkatmi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcayaNe nuka segravemi dhu Na hia mi Abraham

10 Dhegraveu dhumadhutu atora agama segravenaka Lamatua segravemi nare ne jꞌajꞌi mi dhegraveumola negravenguhudꞌi pasae nare ku babia negravetiatora segravera aaꞌi-aaꞌi nuka segravemi negravengu legraveke

216 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1432 Roma 32022 36 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 156 Roma 43 37 Sasuri liiYunani uru segravera peka na ldquoregravengu jꞌajꞌi ana-ana Abrahamrdquo Dhegraveu Yahudi biasa pake lii pakasame lsquoana-ana Abrahamrsquodegravenge sasoa na lsquodhegraveu unu Ama Lamatuarsquo Baca kahegravei egravetu Roma 416 38 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 123

Galati 311 311 Galati 321le dhoo Te dhu suri egravetu Sasuri Mola-Megravecipeka na ldquoDhegraveu dhu madhutu boe taruuatora agama dꞌai lutu negravengu legraveke le dhooegraveegravenardquo 11 Te ngaa teꞌa na Ama Lamatuasegravemi nare boe ca dhegraveu sa lula na madhutuatora agama Te dhu suri tegraveke peka naldquoDhegraveu hudꞌi parcaya ku Jaꞌa heka segravemikore ne jꞌajꞌi mi dhegraveu mola ho na abhumamuri dhu legravekerdquo

12 De ladhe dhegraveu neo mamuri madhutudadꞌegravei atora agama negravengu hudꞌi tao mad-hutu ku aaꞌi-aaꞌi toke lutu Te Lamatuadhu peka mema le egravetu Sasuri Mola-Megravecina ldquoDhegraveu dhu neo mamuri madhutuatora egraveegravena na negravengu bhute dhoka degravengeatora segravera dirdquo

13 Te ngaa Kristus bꞌae pamaꞌegravete le hopatabuli egravedhi negraveti atora agama dhu egravekiegravedhi Uru egraveegravena egravedhi mamuri oe madhedegravenge pasae babia atora agama nuka segravemidhegraveu dhu legraveke dhoo Te ngaa limuri neLamatua Yesus dedꞌe eele le babia egraveegravenanegraveti egravedhi Te dhu suri tegraveke egravetu SasuriMola-Megraveci na ldquoLadhe dhegraveu madhe legraveke kadhoeegravetu agarii sasoa na negravengu madhe aapardquo14Ropa Yesus Kristus madhe segravena ka pala-bagi mamuri mi egravedhi berkat egraveegravena ka dhuAma Lamatua pangegravedꞌu mi Abraham aahia kahegravei mi suku leo Degravenge jꞌara neꞌedhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Kristus bisaabhu Roh Ama Lamatua dhu Na jaji le

Ama Lamatua kegravepe paꞌegravera lii padhadhaNa

15 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Doe neꞌe jaꞌa neo korepakasame negraveti mamuri egravedhi begraveli-mai begraveli-mai Ladhe abhu dhegraveu dhu suri sasurilii padhadha negraveti pusaka ka dhu egravenyi lengara na egravetu sasuri ne sasoa na sasurine legraveke tareꞌa Dhegraveu leo bisa boe egravere eelengaa dhu suri egravetu dꞌara sasuri egraveegravena aa bisaboe suri tabha hari ngaa-ngaa asa dꞌarasasuri egraveegravena 16 Sama segravemi egraveegravena kahegraveilodꞌo Ama Lamatua patari lii padhadhadegravenge Abraham aa degravenge ana-egravepu naAma Lamatua peka boe na ldquoJaꞌa patarilii padhadha ne degravenge ana-egravepu egraveu segraverardquolula Na padhadha boe degravenge dhegraveu ae-aeTe ngaa Na padhadha dhoka degravenge ana-egravepu Abraham ca dhegraveu di nuka Kristusdagger

17 Aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe ka Ama Lamatuapajꞌari uru lii padhadha degravenge AbrahamHegraveia egravepa ngasu tegravelu nguru tegraveu ku hekaNa papuru atora agama hia dhegraveu Yahudikegravena re baki ra Musa Te ngaa masi kasegravemi egraveegravena Lamatua egravere heka lii padhadhadhu Na tao uru egraveegravena 18 Te Lamatua hiaboe megravengi-nale mi Abraham lula na taomadhutu atora ne Te ngaa Lamatua hiaberkat lula Na moa tegraveke le karegravei negraveti uruka ho hia hadia mi Abraham Egraveegravena nukasegravemi ana ca dhegraveu abhupusaka negraveti amanaAna ne abhu pusaka na lula ama na dhupadhadha uru le lula boe negraveti ana ne taomadhutu atora

19 De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe ladheAma Lamatua segravemi nare Abraham jꞌajꞌimi dhegraveu mola lula lalegraveka na nga tao kaLamatua tabha hari atora agama re MusaLamatua tabha atora agama segravera segravena kaajꞌa dhegraveu rai-haha lula-negraveti sasala-sasigora Dadꞌegravei Na segravena ka dhegraveu rai-haha ma-muri madhutu dadꞌegravei atora segravera toke ana-egravepu Abraham ca dhegraveu mai Hegraveia ladhedhegraveu ne mai ka nuka Kristus egraveegravena naatora ne parluu heka

Lodꞌo Lamatua papuru atora agamaYahudi Negravengu jꞌole mema boe mi dhegraveuYahudi segravera Te ngaa Na hia re anapajuu Na negraveti sorga mai pangegravedꞌu miadhe-aai Musa heka Musa hia asa dhegraveuYahudi kegravena Degravenge jꞌara neꞌe Musa jꞌajꞌinuka segravemi kalete sa negraveti Lamatua degravengedhegraveu-dhegraveu unu Na 20 Te ngaa ropa AmaLamatua tao lii pajaji degravenge Abraham Napake boe kalete Te Lamatua peka unu Nadegravenge Abraham Degravenge segravemi egraveegravena egravedhiteꞌa na lii pajaji Lamatua ne kabꞌua risieele negraveti atora segravera

Atora agama ajꞌa dhegraveu rai-haha lula-negravetisasala-sasigo ra

21 Lodꞌo Lamatua hia atora agama asaMusa egraveegravena pasala degravenge lii-lii pajaji Nado Aadꞌo Te ladhe abhu atora dhu dhegraveurai-haha bisa taomadhutu ne ho Lamatuasegravemi nare ne segravena ka na bisa mamuritatu atora dhegraveu Yahudi bisa tao segravemi egraveegravenakahegravei Madhutu iia-iia na abhu boe atoraegraveci sa dhu dhegraveu bisa tao madhutu ne segravenaka cuhi dꞌara Lamatua ho Lamatua segravemi

310 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2726 311 Habakuk 24 312 Atora negraveti Ama-ama Agama 185 313 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2123 dagger 316 Sasuri lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquopeka boe na lsquopatarilii padhadha ne degravenge hini egraveu segravera (jamak)rdquo te ngaa ldquodegravenge dhoka hini egraveu egraveci di (tunggal)rdquo Egravetu lii padhadha ne sasoalii Yunani negraveti ldquohinirdquo ne na ldquoana-egravepurdquo Ladhe kahegravei mi Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 127 317 Kalua negraveti Masir 1240 318 Roma 414

Galati 322 312 Galati 414nare ne jꞌajꞌi mi dhegraveu mola 22 Te egravetuSasuri Lamatua dhu Mola-Megraveci egraveegravena suripeka na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra paꞌegraveki madhedegravenge rupa-rupa sasala ra Negraveti egraveegravena kadhodhoka dhegraveu dhu parcaya Yesus Kristusdi bisa abhu ngaa dhu Ama Lamatua moategraveke egraveegravena

23 Lodꞌo Kristus dhae mai megraveka jiꞌidhegraveu Yahudi paꞌegraveki madhe degravenge atorasegravera toke bisa boe kalau Te ngaa ropadꞌai lodꞌo na Lamatua bhoke jꞌara ho jiꞌikalua negraveti atora segravera ladhe jiꞌi parcayaKristus 24-25 De atora agama segravera samasegravemi dhegraveumadhenge dhu ajꞌa paie-iie egravedhitoke Kristus mai Te ngaa ropa Na mai kuheka egravedhi bisa parcaya Ne segravena ka egravedhimamuri pabeꞌa degravenge Ama Lamatua Negravetiegraveegravena ka limuri ne egravedhi parluu heka dhegraveumadhenge egraveegravena

Dhegraveu parcaya jꞌajꞌi le aꞌari Kristus26 Limuri ne miu jꞌajꞌi le ana-ana Ama

Lamatua lula miu parcaya Yesus Kristus27Miu aaꞌi-aaꞌimi dhu sarani egravele le ho jꞌajꞌidhegraveu unu Na dhu paꞌegraveki madhe degravenge Ne28 Dhegraveu dhu legraveka Kristus aaꞌi-aaꞌi ra egraveciegraveegravena ka beda boe De masi ka miu dhegraveuYahudi do dhegraveu Yahudi boe egravenu do egravenuboe dhegraveumonedodhegraveubhegraveni aaꞌi-aaꞌimidhu paꞌegraveki le degravenge Yesus Kristus ca ropaegraveegravena ka

29 Kristus ne ana-egravepu Abraham dhuAma Lamatua padhadha karegravei negraveti uruka Lula miu paꞌegraveki le degravenge Kristus negravetiegraveegravena ka miu jꞌajꞌi le tareꞌa-reꞌa ana-egravepuAbraham Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena miu bisakahegravei abhu berkat dhu Ama Lamatua moategraveke le mi Abraham

41 Jaꞌa pakasame dhu leo hari Ca dhegraveu

ana dhu degravenge hak ho abhu pusaka negravetiama na ladhe ama na madhe Te ngaaladhe ana ne ana iiki ae era negravengu bisamegraveka abhu pusaka egraveegravena masi ka egraveegravenana aaꞌi-aaꞌi se unu negravengu Lula negravengudꞌai megraveka umur negravengu ne nuka segravemi egravenudhu degravenge boe hak segravena ka nare megravedha-panyau lamatua na 2 Negraveti egraveegravena ka hudꞌidegravenge ku dhegraveu dhu paꞌuri ana ne degravengepusaka na Ana ne hudꞌi madhutu kudadꞌegravei negraveti dhegraveu madhenge negravengu tokedꞌai lodꞌo dhu ama na pamaꞌegravete nare egraveegravenaheka na segravemi nare pusaka na kegravena

3 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge egravedhi LodꞌoYesus Kristus dhae mai megraveka egravedhi nukasegravemi ana iiki egraveegravena Te egravedhi dhu paꞌegravekimadhe degravenge dadꞌegravei rai-haha nuka segravemiegravenu ca dhegraveu 4-5 Te ngaa ropa dꞌai lodꞌona Ama Lamatua pua mai Ana dꞌegravelu Nadhu jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha egraveegravena segravena kadhegraveu rai-haha bisa kahegravei jꞌajꞌi dhegraveu dhuAma Lamatua dedꞌe nare jꞌajꞌi ana-ana NaAna dꞌegravelu Na egraveegravena mamuri madhutu atoraagama dhegraveu Yahudi segravena ka Negravengu bisapatabuli dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu uru egraveegravena paꞌegravekidegravenge atora se

6 Lulamiu jꞌajꞌi le ana-anaAmaLamatuanegraveti egraveegravena ka Na hia le Roh Ana Na mai asadꞌaramiu Degravenge jꞌara neꞌe miu degravenge hakparoa Ama Lamatua na ldquoAma Pasuerdquo 7Delimuri ne miu jꞌajꞌi heka egravenu dhu degravengeboe hak ho abhu pusaka Te ngaa miu jꞌajꞌile ana-ana Ama Lamatua dhu degravenge haksegravena ka abhu pusaka aaꞌi-aaꞌi dhu Na pajajitegraveke le

Paulus ngee bia degravenge dhegraveu Galati8 Uru egraveegravena lodꞌo miu tadhe megraveka Ama

Lamatua miu tao iisi mi jꞌajꞌi egravenu ho sogo-tagu ngaa-ngaa dhu legraveke boe 9 Te ngaalimuri ne miu tadhe le Ama Lamatua Beꞌarisi jaꞌa peka na Ama Lamatua ka dhutadhe miu De tasamia ka miu neo legravepahari asa sogo-tagu ngaa dhu guna boeaa dhu degravenge boe koasa ngaa-ngaa segraveraMiu neo tao iisi mi paꞌegraveki degravenge jꞌara-jꞌarasegravera segravena ka jꞌajꞌi hari egravenu ra do 10 Jaꞌatadegravengi na miu kegravepe atora ho pakabꞌuarisi lodꞌo-lodꞌo hua iia madhutu lodꞌohegraveru egravejꞌi lai hegraveru hadhu degravenge tegraveu honeo pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua 11 Neꞌene ka dhu paꞌele iie ngangee jaꞌa Magedhoka jꞌajꞌegravera jaꞌa ajꞌa-nori miu negravebhunare sange neꞌe ele iie dꞌara di

12 Aꞌari dhu pasue Jaꞌa manegravengi segravenaka miu mamuri paꞌegraveki ia ka degravenge madhajꞌara segravera segravemi jaꞌa ne Te mamuri jaꞌa nepaꞌegraveki heka le degravenge atora agama egraveci egraveegravenaka degravenge miu dhegraveu Yahudi boe Uru egraveegravenalodꞌo egravedhi bera-bera era miu pasusa boejaꞌa 13 Miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa na ca harini lodꞌo jaꞌa mai hiu-hiu egraveegravena ho peka-padhai Lii Lolo Beꞌa degravenge miu ngiꞌu aaejaꞌa ne roe-bhilu 14 Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa miu tule eele boe jaꞌa lula miusegravemi mere jaꞌa nuka segravemi ana pajuu AmaLamatua negraveti sorga Risi-risi hari miusegravemimere jaꞌa ne nuka segravemi Yesus Kristus

329 Roma 413 47 Roma 815-17

Galati 415 313 Galati 51mesa Na 15 Lodꞌo egraveegravena egravedhi aaꞌi-aaꞌi tikarejꞌe titu kegravena Te ngaa nga tao kalimuri ne segravemi heka egraveegravena Uru egraveegravena miusue jaꞌa titu kegravena ka miu toke neo edꞌoeele ana madha miu ho hia jaꞌa 16Te ngaalimuri ne miu ngee na jaꞌa jꞌajꞌi le musumiu lula jaꞌa padhai dhu mola degravenge miudo

17 Dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli segravera roꞌo boejaꞌa paꞌangalai degravenge miu ka ra dadugumiu ho madhutu aaꞌi atora agama YahudiDadꞌegravei dꞌara ra segravena ka miu bhute mad-hutu dadꞌegravei regravengu di 18 Te ngaa ladhemiu majꞌegraveni tao jꞌara dhu beꞌa egraveegravena beꞌakahegravei Masi ka jaꞌa sama-sama degravenge miudo aadꞌo ngaa-ngaa tao boe Sadꞌi miu taojꞌara dhu beꞌa

19 Ana-ana pasue Neꞌe ne jaꞌa sabꞌabia risi hari hia miu nuka segravemi bhegraveni dhukabake pegravedꞌa neo nara iisi Te jaꞌa ae koraboe ciki sa negraveti sasabꞌa toke dꞌara miuegraveci egraveegravena ka degravenge dꞌara Kristus 20 Tengaa limuri ne jaꞌa keꞌa heka neo tao miutasamia hari Jaꞌa dꞌegravei titu kegravena dhiupadhai lii patoomadha degravengemiu segravena kajaꞌa baku padhai lii taka segravemi neꞌe ne

Paulus pasoro lii lolo ana Hagar degravengeana Sara

21 Ladhe miu neo mamuri madhutuatora agama dhegraveu Yahudi beꞌa risi miumeꞌa uuru ku dadꞌegravei negraveti atora segravera 22 EgravetuSasuri Mola-Megraveci Lamatua abhu lii lolodhu lole peka na ana mone Abrahamdhegraveu dua Negravengu abhu ana ca dhegraveunegraveti bhegraveni dhu egravenu na aa ca dhegraveu harinegraveti dhegraveu egravemu-kamali na dhu egravenu boe23 Egravenu ne nara iisi ana na lula madhutudadꞌegravei dhegraveu rai-haha Te ngaa dhegraveu egravemuAbraham nara iisi ana na lula madhutu liimoa dhu Ama Lamatua peka mema le

24 Bhegraveni dhegraveu dua se nuka segravemitadha dhu padꞌelo dua lii pajaji dhu AmaLamatua padhadha degravenge dhegraveu rai-hahaLii pajaji egraveci Lamatua pangegravedꞌu mi Musaegravetu ledhe Sinai lodꞌo Negravengu papuru atoraagama dhegraveu Yahudi Dhegraveu dhu paꞌegravekidegravenge atora agama segravera regravengu jꞌajꞌi egravenusama segravemi Hagar kahegravei 25 Era egravetu ledheSinai egravetu rae Arab egraveegravena nuka segravemi Hagarne kahegravei Dhegraveu Yerusalem aaꞌi-aaꞌi lodꞌolimuri ne dhu paꞌegraveki era degravenge atora

agama Yahudi regravengu segravera egravenu kahegravei nukasegravemi Hagar

26 Te ngaa lii pajaji dhu leo hari pajꞌujꞌuasa kota Yerusalem dhu leo egraveci egravetu sorgaAna-ana unu Ama Lamatua dhu pea egravetuegraveegravena egravenu boe Te regravengu dhegraveu bebas dhupaꞌegraveki boe degravenge atora agama egraveegravena Negravetiegraveegravena ka regravengu se egraveci egraveegravena ka degravenge inajiꞌi Sara dhegraveu egravemu Abraham 27 Egravetu SasuriMola-Megraveci dhu suri tegraveke peka naldquoWee Bhegraveni dhu nara iisi negravedhi boe

Pakarejꞌe dꞌara muWee Bhegraveni dhu rasa negravedhi boe kabake

pegravedꞌa nara iisiSodꞌa pakarejꞌe dꞌara mu

Bhegraveni dhu dꞌara roe-bhilu lula dhegraveu egravemuna pusi-pahae heka ne

pe na abhu ana ae risi negraveti bhegraveni dhudegravenge dhegraveu egravemu-kamalirdquo

28 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi Uru egraveegravena AmaLamatua dhupadhadha le hia anamiAbra-ham Te ngaa negravebhu ku heka Lamatuatao madhutu lii pajaji Na kegravena hegraveia Saranara iisi Isak hia Abraham Egravedhi sama segravemiIsak kahegravei lula Ama Lamatua pajaji hiaAbraham ana-egravepu dhu leo kahegravei 29 Lodꞌoegraveegravena ana egravenu dhu jꞌajꞌi madhutu dadꞌegraveidhegraveu rai-haha egraveegravena ropa na kapai napajꞌegravera Isak dhu jꞌajꞌi madhutu dadꞌegravei RohLamatua Egraveegravena sama kahegravei degravenge ngaadhu jꞌajꞌi limuri ne 30 Sasuri Mola-MegraveciLamatua suri kahegravei peka na ldquoBabegravege eeleegravenu degravenge ana na Te ana negraveti egravenu nedegravenge boe hak ho abhu pusaka Dhodhokaana negraveti dhegraveu egravemu kabꞌi na dhu degravengehakrdquo

31 De segravemi neꞌe aꞌari aaꞌi-aaꞌi Egravedhi samaboe degravenge ana negraveti egravenu lula egravedhi paꞌegravekiheka degravenge atora agama dhegraveu Yahudi Teegravedhi nuka segravemi ana negraveti dhegraveu egravemu kabꞌiAbraham lula egravedhi parcaya Yesus Kristus

5Kristus hia le egravedhi bebas

1 Uru egraveegravena dhegraveu Yahudi jꞌegravera bia pasaeatora agama ra Te ngaa limuri ne Kristusdedꞌe eele le babia egraveegravena negraveti dhegraveu dhu par-cayaNe Negraveti egraveegravena ka limuri ne egravedhi pasaeheka babia De miu baku legraveke kapodꞌe-kabegraveli ho pasae hari atora segravera tao nukasegravemi egravenu sa

422 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1615 212 427 Dhegraveu bhegraveni dhu dꞌara na susa lula dhegraveu egravemu na dhu pahaeheka ne nuka Sara Te Abraham laꞌe leo degravenge Hagar ho abhu kolo 427 Yesaya 541 429 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 219 430 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2110

Galati 52 314 Galati 5242 De nanene ee Jaꞌa ne Paulus ka dhu

peka lii neꞌe Ladhe miu suna ho madhutuatora agama dhegraveu Yahudi na mamadheKristus dhu hia miu bebas egraveegravena gagunana aadꞌo 3 Ladhe dhegraveu suna ho madhutuatora agama segravemi egraveegravena negravengu hudꞌi pasaehari ku atora segravera aaꞌi-aaꞌi ra Miu sanegravedꞌeera do aadꞌo Te uru egraveegravena jaꞌa dhu pekamema le 4 Dhegraveu dhu neo pake atorasegravena ka Ama Lamatua segravemi nare ne jꞌajꞌimi dhegraveu mola negravengu tao iisi na pakajꞌegraveunegraveti Kristus Te degravenge jꞌara neꞌe negravengucore eele dꞌara hua iia Ama Lamatua 5 Tengaa Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci ka dhubhoke jꞌara hia egravedhi ho egravedhi parcayaYesusKristus Negraveti egraveegravena ka egravedhi sanao begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua pamaꞌegravete na egravedhidhegraveu mola 6Masi ka dhegraveu suna do aadꞌongaa-ngaa tao boe Te ngaa dhu hua iiarisi nuka dhegraveu dhu parcaya Kristus aa suedhegraveu leo

7 Uru egraveegravena miu mamuri le madhutujꞌara dhu legraveke Te ngaa limuri ne dhegraveu ceeka dhu kapodꞌe-kabegraveli miu ka miu mad-hutu heka jꞌara egraveegravena 8 Te aꞌajꞌa-nanorikapodꞌe-kabegraveli dhu miu nanene egraveegravena maiboe negraveti Ama Lamatua Madhutu iia-iia na Negravengu ka dhu paroa nare miu hojꞌajꞌi dhegraveu unu Na 9 Ngaa dhu ra ajꞌahiu-hiu egraveegravena dhoka ca hegravebꞌa-dua hegravebꞌadi Te ngaa negravebhu-negravebhu lii aꞌajꞌa ne taongangee miu ele iie Nuka segravemi ragi cikidhu dhegraveu pakihu degravenge tarigu ho neo taoroti Negravebhu-negravebhu hegraveia ragi neꞌe ka pacaꞌetarigu dhu pakihu egraveegravena 10Lula egravedhi jꞌajꞌile egraveci degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus negravetiegraveegravena ka jaꞌa keꞌa megraveu Negravengu egraveegravena hia miuparcaya hari mi ngaa dhu jaꞌa nori le segraveraAa Ama Lamatua mesa Na pe huku dhegraveucee dhu paꞌele iie lalegraveka miu

11 Segravemi neꞌe aꞌari Ladhe jaꞌa ajꞌa pekana dhegraveu hudꞌi suna ku tatu jaꞌa abhuboe jꞌajꞌegravera segravemi neꞌe ne Aa dhegraveu Yahuditule eele boe aꞌajꞌa jaꞌa lula-negraveti mamadheYesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha 12 Te ngaadhegraveu dhu kapodꞌe-kabegraveli miu segravera lulajꞌara suna na soro tegraveke si segravena ka regravenguunu ra pake tudꞌi ho ari eele megravedha negravetiisi ra

13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Lamatua patabuli lemiu ho miu mamuri paꞌegraveki heka degravengedadꞌegravei atora agama Te ngaa mage pangeena miu bisa tao leli ho mamuri mad-hutu dadꞌegravei miu di Te dhu legraveke nuka

miu hudꞌi mamuri pasue ku aa paladha-leru egraveci degravenge egraveci segravemi egravenu lalau-laloꞌolamatua na 14 Egravetu Sasuri Mola-Megraveci pekana ldquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveu leo sama segravemiegraveu sue ngiꞌu egraveu unu murdquo Ladhe miu taomadhutu dhoka atora sasue ne di na miutao aaꞌi le madhutu dadꞌegravei atora agamadhegraveu Yahudi 15 Te ngaa ladhe miuegraveci patao-palaha degravenge egraveci do egraveci pakegravejidegravenge egraveci pe megravedhi unu mi Negravebhu boete miu palaho ngiꞌu miu unu mi

Mamuri madhutu dadꞌegravei dhegraveu rai-hahado madhutu dadꞌegravei Roh Mola-Megraveci

16 Madhutu aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌe kaladhe miu mamuri madhutu dadꞌegravei RohLamatua miu madhutu heka dadꞌegravei dhegraveurai-haha 17 Te dadꞌegravei dhegraveu rai-haha mad-hutu boe dadꞌegravei Roh Aa dadꞌegravei Roh mad-hutu boe dadꞌegravei dhegraveu rai-haha Dua ra bisaboe paꞌegraveci te ngaa palabꞌa taruu Negravetiegraveegravena ka miu bisa heka tao hari madhutudadꞌegravei dꞌara mi 18 Te ngaa ladhe RohLamatua ator miu na miu paꞌegraveki hekadegravenge atora segravera

19 Dhegraveu dhu loe boe madhutu dadꞌegraveidhegraveu rai-haha nuka segravemi dhegraveu dhu adꞌu-ue jꞌara karehe degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boedhegraveu egravemu-kamali na dhegraveu dhu ngangeekajꞌalu dhu reꞌa boe dꞌara makae 20 dhusogo-tagu nidhu ho suagi dhegraveu dhu pa-musu dhu dꞌegravei pasibha dꞌara lii dhu tegravekadꞌara dhu nasa leli dhu ngee dhoka ngiꞌuna dhu dꞌegravei kakegravejꞌi dhegraveu dhu dꞌegravei taomaruru 21 dhu dꞌegravei boe dhegraveu leo risi nedhu dꞌegravei mahu paa-paa dhu dꞌegravei madhutupesta toke reꞌa heka makae aa dꞌegravei taosasala dhu leo hari Uru egraveegravena dhu jaꞌapasanegravedꞌe le na dhegraveu dhu tema tao jꞌara-jꞌara segravemi segravera regravengu bisa boe jꞌajꞌi dhegraveuunu Ama Lamatua

22 Te ngaa dhegraveu dhu mamuri madhutudadꞌegravei Roh Lamatua egraveegravena na Roh tao neho jꞌajꞌi dhegraveu dhu dꞌegravei pasue dꞌara dhukarejꞌe-karae dhu dꞌegravei padame taha naredꞌara dꞌara beꞌa degravenge dhegraveu leo dhu dꞌegraveisoru-bara dhegraveu dhu dꞌegravei kegravepe paꞌegravera-egraveralii pajaji 23 dhu lii mako degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi aa bisa jꞌaga paie-iiemamuri na Abhuboe atora egraveci sa dhu magee jꞌara seꞌe se24 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Yesus Kris-tus negravengudhupakajꞌegraveu le negraveti dadꞌegravei dhegraveurai-haha Te dꞌara dhu dꞌegravei tao bhelu egraveegravena

59 1 Korintus 56 514 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 517 Roma 715-23

Galati 525 315 Galati 618dhu na paku pamadhe le egravetu ajꞌu palolo-palegravebha palere-lere degravenge Yesus 25 Deladhe Roh Lamatua hia le mamuri hiumi egravedhi na egravedhi hudꞌi madhutu taruuku dadꞌegravei Negravengu 26 Negraveti egraveegravena ka bakupadedha iisi baku dꞌegravei egraveci kakegravejꞌi egraveci aabaku pategraveka dꞌara egraveci degravenge egraveci

6Egraveci soru-bara egraveci

1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Ladhe abhu dhegraveu par-caya ca dhegraveu dhu tao sala na miu dhumeꞌa tareꞌa-reꞌa dadꞌegravei Roh Lamatua lamipadhai lii mako-mako degravenge ne degravengedꞌara mola Hegraveia megraveti hari ne segravena kamadhutu jꞌara dhu legraveke negraveti Lamatua Tengaa jꞌaga ngiꞌu mi segravena ka baku manahuasa sasala na egraveegravena 2 Ladhe dhegraveu paragadegravenge sasusa na miu dhu leo lami soru-bara ne Te degravenge segravemi egraveegravena miu taole madhutu atora negraveti Kristus 3 Ladheabhu dhegraveu padedha iisi peka na negravengurisi negraveti dhegraveu leo aa te ngaa aadꞌo segravemiegraveegravena na negravengu tipu ngiꞌu negravengu ununa 4 De ca dhegraveu-dhegraveu ka hudꞌi parisaku ngaa dhu negravengu adꞌu-ue Ladhe ngaadhu negravengu tao ne beꞌa le pe neꞌa unu naMage pasegraveku degravenge tatao dhegraveu leo 5 Jaꞌapeka segravemi egraveegravena lula ca dhegraveu-dhegraveu ka dhutago nare unu na ngaa dhu negravengu tao6 Te ngaa dhegraveu dhu segravemi nare le lii holo-nori Lamatua negravengu hudꞌi pabagi ku rui-jꞌajꞌegravera na ho soru-bara dhegraveudhu ajꞌa-norinegravengu

7 Sanegravedꞌe ee Ama Lamatua neꞌa aaꞌimegraveu-megraveu De baku tipu ngiꞌu miu unu miaa baku neo tipu Lamatua Lula ngaa dhudhegraveu segravele egravetu dꞌara oka-tedhe pe negravenguabhu hari hua-hela na 8 Segravemi egraveegravena kahegraveiladhe dhegraveu adꞌu-ue jꞌara bhelu-katubꞌamadhutu dadꞌegravei na pe na dui nare harimamuri dhu ele iie Te ngaa ladhe dhegraveutao jꞌara beꞌa madhutu dadꞌegravei Roh Mola-Megraveci pe negravengu abhuharimamuri dhu legraveketoke dꞌaimia-mia 9Negraveti egraveegravena ka miu bakuroca tao jꞌara dhu beꞌa Te ropa dꞌai lodꞌona egravedhi abhu hari jꞌara dhu beꞌa sadꞌi egravedhitaha taruu 10De ropa egravedhi abhu lodꞌo dhutaleo na egravedhi tao mema ka jꞌara-jꞌara dhubeꞌa hia mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra risi-risi miaꞌari egravedhi dhegraveu parcaya segravera

Paulus paꞌegravele sasuri na11 Sasuri neꞌe jaꞌa ka suri unu ku pake

huruf dhu kapai aae hua 12 Sanegravedꞌe eeDhegraveu kapodꞌe-kabegraveli segravera legraveka kahegravei mi

Yesus Kristus dhu madhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Te ngaa regravengu laka-seti miu hosuna lula ra madhaꞌu degravenge dhegraveu Yahudileo regravengu mage dhegraveu se pajꞌegravera si ladheregravengu ajꞌa peka na Ama Lamatua segraveminare kahegravei dhegraveu dhu madhutu boe atorasuna Negraveti egraveegravena ka regravengu se dꞌegravei solo-mako dhegraveu Yahudi segravera 13 Masi ka regravengudhu suna le te ngaa regravenguunu ramadhutuaaꞌi boe atora agama segravera Regravengu dꞌegraveiho miu madhutu suna segravena ka jꞌajꞌi dhegraveuregravengu Degravenge jꞌara neꞌe partei ra dedꞌepadedha-dedha regravengu

14 Te ngaa jaꞌa ne dꞌegravei dhoka dedꞌepadedha-dedha Kegravetu egravedhi Yesus KristusNegravengu madhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebhasegravena ka pamadhe aaꞌi bhabhelu-katubꞌadhu dhegraveu adꞌu-ue madhutu dadꞌegravei rai-haha ne Negraveti egraveegravena ka jaꞌa pusi-pahaeheka degravenge dadꞌegravei rai-haha Aa dadꞌegraveirai-haha ne egraveki heka jaꞌa 15 Suna doaadꞌo ngaa-ngaa tao boe Te ngaa dhukarisi nuka egravedhi abhu mamuri hiu negravetiLamatua 16 Jaꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua padꞌelo sasue Na mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhutu aꞌajꞌa jaꞌa ne ho regravengumamuri padame aa padꞌelo rasa kasia egravecidegravenge egraveci Te regravengu jꞌajꞌi le suku dhu hiunegraveti Ama Lamatua

17 Jaꞌa pekamola-mola kegravena na jaꞌa dꞌegraveisegravena ka dhegraveu segraveku ia ka jaꞌa degravenge lii langusuna ne Te egravetu ngiꞌu jaꞌa ne degravenge tadhanuꞌa era lula jaꞌa sabꞌa hia Yesus Kristus

18 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa manegravengi segravena kaKegravetu egravedhi Yesus Kristus padꞌelo dꞌara huaiia Na asa miu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaLii mahoꞌo negraveti jaꞌaPaulus

Epesus 11 316 Epesus 120

Sasuri Paulushia dhegraveu parcaya egravetuEpesus

Lii mahoꞌo1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus Jaꞌa suri

sasuri ne hia miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu jꞌajꞌi ledhegraveu unu Yesus Kristus egravetu kota Epesusaa dhu taha egravetu dꞌara mamuri mola-megravecimadhutu dadꞌegravei Na Negravengu mesa Na kadhu pua-paleha jaꞌa madhutu dadꞌegravei AmaLamatua

2 Ama Lamatua ne Ama egravedhi Aa YesusKristus Kegravetu egravedhi Jaꞌa manegravengi segravena kaRegravengu padꞌelo dꞌara hua iia Ra ho miumamuri degravenge mera-milu

Paulus koa-kio Ama Lamatua degravengeYesus Kristus

3 Koa-kio mi Ama Lamatua Negravengu kaAma negraveti Kegravetu egravedhi Yesus Kristus Te AmaLamatua pala-bagi le mi egravedhi megravengi-naleaaꞌi-aaꞌi negraveti sorga lula egravedhi jꞌajꞌi le dhegraveuunu Yesus Kristus

4 Te lodꞌo rai-haha dhae jꞌajꞌi megraveka AmaLamatua sue aa hagꞌe nare le egravedhi segravena kajꞌajꞌi dhegraveu unu Yesus Kristus Na dꞌegravei segravenaka egravedhi mamuri mola-megraveci Degravenge segravemiegraveegravena dhegraveu bisa boe pasala egravedhi 5 Negravenguka dhu pamaꞌegravete mema karegravei negraveti uru kaho dedꞌe egravedhi jꞌajꞌi ana Na lula YesusKristus Neꞌe ne ka dhu pakarejꞌe dꞌara Na6Negraveti egraveegravena ka egravedhi koa-kio Ne Te Negravengupadꞌelo le dꞌara hua iia Nami egravedhi ho egravedhibisa mamuri paꞌegraveci degravenge Ana pasue Na

7 Masi ka egravedhi uru egraveegravena mamuri mola-megraveci boe madhutu jꞌara mamuri AmaLamatua te ngaa Na padꞌelo dꞌara hua iiaNa aa hia Ana Na mai segravena ka pasuti raaNa toke madhe Degravenge jꞌara neꞌe AnaNa sui nare egravedhi negraveti sasala-sasigo egravedhi8 Lula Na dutu-bhori sasue Na mi egravedhiNegravengu pasaraa dꞌara egravedhi kahegravei ka bisateꞌa megraveu dadꞌegravei dꞌara Na 9 Uru egraveegravenaAma Lamatua dhae peka aaꞌi megraveka dadꞌegraveidꞌara Na mi dhegraveu rai-haha ne Te ngaalimuri ne madhutu dadꞌegravei Na Na hia leegravedhi teꞌa peka na karegravei negraveti uru ka Napamaꞌegravete nare le honeopakeYesus Kristussegravena ka padame dhegraveu rai-haha degravenge Ama

Lamatua 10 Aa pe dꞌai lodꞌo na YesusKristus jꞌajꞌi Kegravetu ho uri aaꞌi ngaa-ngaa egraveturai-haha degravenge egravetu sorga

11-12 Lula egravedhi dhu paꞌegraveki le degravenge Kris-tus negraveti egraveegravena ka egravedhi abhu pusaka kahegraveinegraveti Ama Lamatua Te karegravei negraveti uru jꞌaraka Na hagꞌe nare jiꞌi dhegraveu Yahudi hojꞌajꞌi dhegraveu unu Na Dadꞌegravei Negravengu ka neopake jiꞌi ho bhoke jꞌara hia dhegraveu-dhegraveu leosegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parcaya KristusAaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi madhutu ngaa dhu Napamaꞌegravete nare le Degravenge jꞌara ne egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti bisa dedꞌe padedha-dedha risi harikolongara Ama Lamatua

13 Lula jiꞌi bhoke le jꞌara negraveti egraveegravena kamiu negraveti suku leo bisa mai jꞌajꞌi dhegraveu unuKristus sadꞌi miu parcaya Lii Lolo Beꞌa Nadhu mola Te Lii Lolo Beꞌa egraveegravena ka dhupamamuri miu

Ladhe miu parcaya segravemi egraveegravena miu segravemimere kahegravei Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci dhu Na moa mema le Te RohLamatua Mola-Megraveci ne nuka segravemi cap hopatadha peka na miu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ledhegraveu unu Lamatua 14Roh Mola-Megraveci neꞌejꞌajꞌi mi jaminan kahegravei dhu peka na peAma Lamatua hia aaꞌi megraveu-megraveu dhu Namoa mema segravera toke Na sui nare egravedhisegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Negraveti egraveegravena kaegravedhi koa-kio dadedha Na

Paulus sabajꞌa hia dhegraveu Epesus15 Jaꞌa tadegravengi ae le jꞌara-jꞌara lalegraveka

miu mi Kegravetu egravedhi Yesus Kristus aa negravetisasuemiumi dhegraveu parcaya segravera Negraveti egraveegravenaka 16 jaꞌa loe boe manegravengi makasi mi AmaLamatua 17 Jaꞌa sabajꞌa peka na ldquoAmaPasue Ama ku Ama Lamatua negraveti Kegravetujaꞌa YesusKristus AaAmakuka dhukapairisi aaꞌi Jaꞌamanegravengi segravena ka Ama hia RohAma mi dhegraveu Epesus ho reꞌa jꞌara-jꞌaradhu legraveke aa bisa tadhe Ama megraveu risi hari18 Jaꞌa manegravengi ho Ama Lamatua bhokengangee degravenge pasaraa dꞌara ra segravena kabisa reꞌa aaꞌi ngaa dhu Ama padhadhaneo hia si Jaꞌa neo kahegravei segravena ka regravengureꞌa pusaka dhu Ama moa neo hia si begraveli-camegravedꞌa Te pusaka egraveegravena kabꞌua titu kegravena19 Jaꞌa manegravengi kahegravei ho Ama bhoke jꞌarahia si segravena ka bisa reꞌa megraveu koasa Amadhu dedha risi egraveegravena Te Ama pake koasaegraveegravena ho soru-bara dhegraveu parcaya dhu unuAma segravera 20 Te koasa Ama Lamatua egraveegravena

11 Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu ra suri boe ldquoegravetu kota Epesusrdquo Negraveti egraveegravena ka dhegraveu dꞌegravelu-megraveu cahagꞌe pangeena sasuri neꞌe negraveti Paulus hiami dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi egravetumia-mia 11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1819-21191 17 Kolose 114

Epesus 121 317 Epesus 215risi aaꞌi megraveu-megraveu Negraveti koasa neꞌe ka Napamamuri Kristus negraveti mamadhe Na HegraveiaAma Lamatua dedꞌe Kristus asa sorga kahia Ne madhegravedi egravetu era dhu kabꞌua risieele egravetu baboa gꞌana Na 21Negravengu dedharisi negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu rai-haha degravengeegravetu sorga Te Negravengu dedha risi negraveti koasaaaꞌi-aaꞌi aa degravenge dhu regravedꞌu paredha aaꞌi-aaꞌi ra Na kegravepe koasa Na dhu risi negravetiaaꞌi-aaꞌi segravera mesa boe doe neꞌe ne di TeNa negravedꞌu koasa ne taruu toke dꞌai mia-mia 22 Ama Lamatua unu Na ka dhu taosegravena ka aaꞌi-aaꞌi se pahaha iisi mi KristusAa Negravengu kahegravei dedꞌe Kristus jꞌajꞌi Kegravetusegravena ka uri aaꞌi-aaꞌi dhu paꞌegraveki degravenge dhegraveuparcaya segravera 23 De ladhe Na jꞌajꞌi Kegravetuegravedhi dhegraveu parcaya jꞌajꞌi nuka segravemi ngiꞌuNa Begraveli-camegravedꞌa egravedhi ka dhu sabꞌa paꞌegraveleaaꞌi megraveu sasabꞌa dhu Na pakako lodꞌo Naegravetu rai-haha ne era Te Negravengu ka degravengekoasa ho pajꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu madhutudadꞌegravei Ama Lamatuardquo

Lii sabajꞌa jaꞌa segravemi neꞌe ka hia miu

2Dhegraveu dhu parcaya Yesus Kristus abhu

mamuri hiu1 Uru egraveegravena miu sisu paredha Ama

Lamatua aa adꞌu-ue rupa-rupa sasalaNegraveti egraveegravena ka Lamatua peka na miu nukasegravemi dhegraveu dhu madhe le 2 Uru egraveegravenamamuri miu madhutu dadꞌegravei rai-haha nedegravenge dadꞌegravei dhegraveu aae nidhu Toke dꞌaisange neꞌe nidhu loe boe dadugu-rariudhegraveu rai-haha segravena ka palabꞌa degravenge AmaLamatua 3 Uru egraveegravena egravedhi mamuri segravemiegraveegravena kahegravei ka ngaa dhu egravedhi rasa dopangee do egravedhi tao madhutu dadꞌegravei dꞌaradi Te egravedhi dhegraveu bhelu egraveci egraveegravena ka degravengedhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌi Negraveti egraveegravena ka AmaLamatua nasa titu kegravena degravenge egravedhi 4-5 aapangee na egravedhi nuka segravemi dhegraveu madhekahegravei dhu cegraveri eele negraveti Negravengu Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa dꞌara Na laꞌe boe lulaNa sue egravedhi titu kegravena Negraveti egraveegravena ka Napadꞌelo dꞌara hua iia Na aa pua Yesus Kris-tus mai segravena ka pala-bagi mamuri hiu hiaegravedhi De Lamatua ka dhu hia mamuri miegravedhi lula dꞌara hua iia Na 6Yesus Kristusmadhe te ngaa Ama Lamatua pamamurihari Ne Hegraveia Lamatua dedꞌe Ne ho negravedꞌuparedha egravetu sorga Lamatua tao segravemiegraveegravena kahegravei mi dedha egravedhi Na pala-bagi

mamuri hiu mi egravedhi hegraveia Na dedꞌe egravedhika tegravedꞌu paredha sama-samadegravengeKristusegravetu sorga 7 Negraveti egraveegravena ka mulai negravetidoe neꞌe dꞌai mia-mia laꞌe Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara sasue Na ae-ae degravenge dꞌarahua iia Na dhu risi aaꞌi egraveegravena lula egravedhi par-caya Yesus Kristus 8-9 Ropa miu parcayaKristus Ama Lamatua hia miu mamurilula dꞌara hua iia Na Na hia mamuri segravemiegraveegravena baku pangee na Negravengu bꞌala ngaadhumiu tao Lula mamuri egraveegravena jꞌajꞌi hadiadhu Na hia iia dꞌara mi miu Negraveti egraveegravena kamiu baku padedha iisi negraveti ngaa dhu miutao 10 Egravedhi mamuri lula Ama Lamatuaka dhu pajꞌajꞌi egravedhi Hegraveia Yesus Kristus hiaegravedhi mamuri hiu segravena ka egravedhi tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa dhu Lamatua pamaꞌegravete narele karegravei negraveti uru ka

Ama Lamatua segravemi nare dhegraveu negraveti sukuaaꞌi-aaꞌi

11 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu meꞌa le na dhegraveuYahudi kegravepe paꞌegravera-egravera atora suna regravenguaa ra pusi-pahae boemiu dhegraveuYahudi boelula moꞌo boe madhutu atora egraveegravena Mad-hutu iia-iia na atora suna ne dhoka negravetingiꞌu aae di negraveti boe dꞌara dhegraveu 12 Lodꞌomiu dhae parcayamegraveka Yesus Kristus miudegravenge megraveka hak ho jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatua Te uru egraveegravena miu dhae masomegraveka asa dꞌara lii pajaji Ama Lamatua dhuNa paꞌegraveki tegraveke mi Abraham aa degravenge ana-egravepu na Lodꞌo egraveegravena miu mamuri egravetu rai-haha te ngaa bisa boe maena mi AmaLamatua lula miu jꞌajꞌi dhegraveu leo rai karaera 13 dhu cegraveri negraveti Lamatua Te ngaalimuri ne Yesus Kristus bhoke nare lejꞌara segravena ka miu bisa paꞌegraveki degravenge AmaLamatua Te Kristus madhe segravena ka cuhidꞌara Lamatua ho miu bisa padame degravengeNe aa bisa jꞌajꞌi dhegraveu unu Na

14 Uru egraveegravena jiꞌi dhegraveu Yahudi ngoꞌo boemamuri damedegravengemiu dhegraveu leo rai karaNuka segravemi kadidhi dhu hagꞌe eele egravedhi Tengaa lula mamadhe Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebha ka Na paguri eele le kadidhi egraveegravenasegravena ka egravedhi dhu uru egraveegravena pamusu bisapadame hari ho jꞌajꞌi mi ca suku 15 Teuru egraveegravena dhegraveu Yahudi tenge jꞌara ho pakeatora agama regravengu segravena ka pabeꞌa degravengeAma Lamatua Te ngaa ropa Yesus Kris-tus madhe Na paꞌele iie le jꞌara dhuiaa bhoke jꞌara hiu segravena ka dhegraveu Yahudi

120 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 122 Lii Sodꞌa Koa-Kio 86 123 Kolose 118 24-5 Kolose 213 28-9 Titus 35

Epesus 216 318 Epesus 312degravenge dhegraveu leo kara dua-dua ra bisa ma-muri pabeꞌa degravenge Ama Lamatua Degravengesegravemi egraveegravena regravengu aaꞌi-aaꞌi ra paꞌegraveki jꞌajꞌimi ca suku dhu hiu dhu mamuri mera-milu 16DeKristusmadhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha segravena ka tao dua suku segravera jꞌajꞌi miegraveci aa negraveti hari si asa Ama Lamatua TeKristus palaho eele aaꞌi le ngaa dhu uruegraveegravena tao regravengu ho pamusu 17 Negravengumai asa rai-haha ne negraveti Lii Lolo Beꞌa hiadhegraveuYahudi degravengedhegraveu leo kara segravera dhulole na ldquoUru egraveegravenamiumamuri pamusu tengaa limuri ne abhu le jꞌara segravena ka miubisamamuri padame egraveci degravenge egravecirdquo 18Dejiꞌi dhegraveu Yahudi degravenge miu dhegraveu Yahudiboe aaꞌi-aaꞌi ti abhu jꞌara ho lati asa AmaLamatua egravedhi lula Yesus bhoke le jꞌara hiaegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Aa Roh Ama Lamatua dhuMola-Megraveci padꞌelo jꞌara mi egravedhi aaꞌi-aaꞌi tikahegravei

Dhegraveu unu Yesus Kristus nuka segravemi egravemusabajꞌa

19 Lula paꞌue-ai Yesus Kristus negraveti egraveegravenaka miu dhegraveu Yahudi boe jꞌajꞌi heka dhegraveuleo rai kara dhu degravenge boe hak ngaa-ngaaTe limuri ne miu unu le hak ho jꞌajꞌi anakabarai sorga lula Ama Lamatua dedꞌe lemiu jꞌajꞌi ana-egravepu Na 20 Neꞌe ne nukasegravemi Ama Lamatua neo patitu egravemu cue Napatitu hadhu dhu padhegravedi uru nuka YesusKristus Hegraveia Na tao fanderen nuka dhegraveuregraveti lii padhai Na degravenge dhegraveu pajuu-palehaNa Ka Na padhegravedi hadhu se pagodꞌo-godꞌo egravetu dedha segravera aaꞌi-aaꞌi Hadhu senuka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti dhu jꞌajꞌi le ana-egravepuNa 21 Egravemu ne titu egravera bia lula hadhuse dhu pagodꞌo si degravenge beꞌa egravetu dedhahadhu dhu padhegravedi uru segravera Aa egravemu egraveegravenanegravebhu-negravebhu asa kapai ka dhegraveu lasi asadꞌara egravemu egraveegravena segravena kamanegravengi-mangajꞌimi Ama Lamatua 22 De limuri ne AmaLamatua tao segravena ka miu dhegraveu Yahudi boekahegravei jꞌajꞌi nuka segravemi hadhu sama-samadegravenge jiꞌi dhegraveu Yahudi Ama Lamatuapadhegravedi pagodꞌo-godꞌo egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti hojꞌajꞌi era pea Roh Na

3Paulus negraveti Lii Lolo Beꞌa asa dhegraveu Yahudi

boe1 Lula Ama Lamatua hagꞌe boe dhegraveu

Yahudi degravenge dhegraveu Yahudi boe negraveti egraveegravenaka Na pua jaꞌa Paulus ho lole Lii Lolo

Beꞌa Yesus Kristus degravenge miu dhegraveu Yahudiboe egravetu dꞌara kota Epesus Jaꞌa pakakole sasabꞌa jaꞌa toke jaꞌa jꞌajꞌi ana begravedho2 Tatu miu meꞌa kahegravei na Ama Lamatuapua-paleha jaꞌa mai lula Na neo padꞌelodꞌara hua iia Na mi miu 3Uru egraveegravena memaAma Lamatua dhae pekamegraveka degravenge dhegraveurai-haha ne lula-negraveti ngaa dhu Na pa-maꞌegravete hia mi dhegraveu dhu Yahudi boe Tengaa limuri ne Negravengu peka le degravenge jaꞌajꞌara ne aaꞌi-aaꞌi ra Aa neꞌe ne jaꞌa dhusuri pababꞌa-babꞌa le egravetu sasuri ne hiamiu4 Ladhe miu baca mere tatu miu bisa meꞌakahegravei dadꞌegravei Ama Lamatua mi Yesus Kris-tus dhu Na bhoke hia jaꞌa 5 Te uru egraveegravenadhegraveu rai-haha reꞌa megraveka dadꞌegravei Na Tengaa limuri ne Na pake le Roh Na segravena kapeka dadꞌegravei Na mi dhegraveu regraveti lii padhai Nadegravenge dhegraveu pajuu-paleha Na 6 Te karegraveinegraveti uru ka Ama Lamatua pamaꞌegravete lesegravemi neꞌe ladhe dhegraveu Yahudi boe parcayaLii Lolo Beꞌa Yesus Kristus regravengu bisa jꞌajꞌikahegravei ana-ana Ama Lamatua sama segravemidhegraveu Yahudi segravera Negraveti egraveegravena ka limuri neegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti paꞌaꞌari le aa egravedhi sama-sama bisa abhumegravengi-nale negraveti Ama egravedhiAma Lamatua

7 Ama Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Naka hagꞌe nare jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-palehaNa Aa Na pangegravedꞌu koasa Nami jaꞌa kahegraveisegravena ka pakako sasabꞌa Na 8 Negraveti dhegraveuunu Lamatua aaꞌi-aaꞌi jaꞌa ne haha dꞌaiseli Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa Lamatuahagꞌe nare jaꞌa ho pakako sasabꞌa Na dhukapai risi eele egraveegravena Dadꞌegravei Na segravena ka jaꞌalole degravengedhegraveuYahudi boe lula-negraveti dꞌarahua iia Yesus Kristus dhu degravenge boe too-lane 9 Te karegravei negraveti Ama Lamatua pajꞌajꞌirai-haha ne dadꞌegravei Na neo hia Kristus maiegraveegravena dhu pahuni era Te ngaa limurine Negravengu neo segravena ka jaꞌa lole degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ho ra reꞌa megraveu dadꞌegravei Naegraveegravena 10 Te dadꞌegravei Na egraveegravena dꞌegravelu-megraveurisi eele Hegraveia Negravengu neo pake dhegraveu unuNa ho padꞌelo mamegraveu Na mi koasa-koasadhu leo aa mi aaꞌi-aaꞌi dhu regravedꞌu paredhaegravetu dedha-liru 11 Lodꞌo dhu Na pajꞌajꞌimegraveka rai-haha ne Negravengu pamaꞌegravete narele neo bhoke jꞌara ho patabuli eele dhegraveurai-haha negraveti koasa sasala-sasigo ra Negravetiegraveegravena ka Na pake Kegravetu egravedhi Yesus Kristussegravena ka tao madhutu segravemi egraveegravena 12 Negravetiegraveegravena ka egravedhi dhu parcaya Yesus Kristusparluuhekamadhaꞌu padhai lii degravengeAma

215 Kolose 214 216 Kolose 120 217 Yesaya 5719

Epesus 313 319 Epesus 411Lamatua Te Negravengu dhu pakabhegravele memaai Na segravena ka segravemi nare egravedhi lodꞌo miaegraveegravena ka

13 Sanegravedꞌe ee Jaꞌa jꞌegravera lula lalau-laloꞌomiu dhegraveu Yahudi boe Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa dꞌara miu mage egravera boe kahegravei Jaꞌapasae kore jꞌajꞌegravera ne lula neo paꞌegravera miuho segravemi mere babeꞌa na

Paulus sabajꞌa manegravengi makasi mi AmaLamatua

14 Lodꞌo dhu jaꞌa ngee kegravedhi dꞌara hua iiaAma Lamatua dhu risi eele egraveegravena hegraveia jaꞌapatitu kegravetu urutuu ho manegravengi makasi15 Te aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha degravenge egravetusorga unu dhoka Ama egraveci di nuka AmaLamatua16 Jaꞌa sabajꞌa segravena ka Na hia megravengi-

nale ae-ae mi dedha miu madhutudadꞌegravei dꞌara Na dhu hua iia risiegraveegravena

Aa jaꞌa manegravengi kahegravei ho Na hia Roh Nadegravenge koasa Na segravena ka paꞌegraveradꞌara miu

17 Jaꞌa manegravengi ho Yesus Kristus pea egravetudꞌara miu lula miu parcaya Netaruu

Aa jaꞌa sabajꞌa kahegravei segravena ka miu mamuripaꞌegraveki degravenge sasue Na nuka segravemiana aajꞌu asa egravera lula amo namasomaregravema asa dꞌara rai

18-19 Jaꞌa sabajꞌa kahegravei ho miu degravenge dhegraveuunu Lamatua aaꞌi-aaꞌi bisa meꞌamegraveu sasue Kristus dhu dhegraveu rai-haha ne dꞌegraveu rare boe Te sasuene kapai titu kegravena taleo titu kegravenamaregravema titu kegravena aa ae titu kegravena

Jaꞌa sabajꞌa kahegravei segravena ka miu rasa sasueNa toke sasue ne maso papegravenudꞌara degravenge mamuri miu

20 Koasa Ama Lamatua kapai titu kegravena risiaaꞌi negraveti dhu egravedhi manegravengi degravengedhu egravedhi bisa ngee Aa Na pakekoasa Na dhu kapai aae egraveegravena hosabꞌa egravetu dꞌara egravedhi 21 Negraveti egraveegravenaka egravedhi dhu paꞌegraveki le degravenge Kris-tus ti dedꞌe Ne padedha-dedhaKoa-kio Ne taruu mulai negraveti doeneꞌe toke dꞌaimia-mia laꞌe Neꞌe kadhu legraveke

4Dhegraveu unu Lamatua Yesus hudꞌi mamuri

dꞌara egraveci nuka segravemi regravengu jꞌajꞌi ngiꞌu Na

1 Jaꞌa pakako le sasabꞌa Lamatua jaꞌatoke jaꞌa jꞌajꞌi ana begravedho De limuri nejaꞌa pamako miu segravena ka mamuri molamadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua lula Naparoa nare le miu segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unuNa 2 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi mamuridegravenge pahaha iisi aa pamahoꞌo egraveci degravengeegraveci Miu hudꞌi taha mere dꞌara aa tadhemegraveu egraveci degravenge egraveci ho mamuri pasue dhutareꞌa Ladhe negraveti miu abhu dhu tengelii langu degravenge angalai na baku tegraveka dꞌaradegravenge ne kahegravei 3 Tenge jꞌara ho muridame egraveci degravenge egraveci lula Roh Ama Lamatuadhu egraveki le miu jꞌajꞌi mi egraveci 4 Te dhegraveu unuYesus Kristus dhu jꞌajꞌi le egraveci nuka segravemingiꞌu Kristus unu Na Aa regravengu aaꞌi-aaꞌi rasegravemi rare le Roh Lamatua dhu dhoka egraveciegraveegravena di Aa regravengu aaꞌi-aaꞌi ra sanao-maenadhoka mi Ama Lamatua di lula Negravengu kadhu paroa nare si ho jꞌajꞌi dhegraveu unu Na5 Lamatua egravedhi dhoka egraveci diParcaya egravedhi dhoka ca jꞌara di

segravena ka bisa padame degravenge NeAa egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti abhu sarani

segravena ka paꞌegraveki degravenge Ne6 Ama Lamatua dhoka egraveci di

Aa Ama egravedhi dhoka Negravengu diDhoka Negravengu di dhu paredha egravedhi aaꞌi-aaꞌi

tiDhokaNegravengu di dhu bera-bera degravenge egravedhiAa Negravengu mesa Na di dhu mamuri egravetu

dꞌara egravedhiKristus hia rupa-rupa sasabꞌa-laꞌa segravena

ka dhegraveu unu na asa egravera7 Te ngaa Yesus Kristus pala-bagi le

koasa Na mi egravedhi segravena ka egravedhi egraveci-egraveci kapakako sasabꞌa Na 8 Negraveti egraveegravena ka SasuriAma Lamatua peka naldquoNegravengu caꞌe laꞌe asa era dedha

segravena kaNapamusu egravetu egraveegravena toke segiHegraveia egravere negraveti dhegraveu ae-ae dhu legraveke tahaaa papala hadia mi dhegraveu rai-hahardquo

9 (Sanegravedꞌe lii-lii dhu peka na ldquoNegravengucaꞌe laꞌerdquo Ladhe Na caꞌe laꞌe sasoa nauru egraveegravena Na puru negravedhi le asa rai-hahane 10 De Dhegraveu dhu puru mai egraveegravena nukaKristus Te Negravengu caꞌe hari asa sorga segravenaka bisa uri aaꞌi dhu egravetu dedha-liru degravengeegravetu rai-haha) 11 Kristus dhu pangegravedꞌukoasa mi dhegraveu unu Na segravena ka ra pakakosasabꞌa-laꞌa dhu Na pala-bagi hia regravenguAbhu cahagꞌe dhu Na hia si koasa ho jꞌajꞌidhegraveu pajuu-paleha Na cahagꞌe jꞌajꞌi dhegraveu

317 Kolose 27 318-19 Kolose 119 29-10 42 Kolose 312-13 48 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6818

Epesus 412 320 Epesus 51regraveti lii padhai Na cahagꞌe jꞌajꞌi segravemi cadhegraveu ama sa ho lalau-laloꞌo dhegraveu unuKristus cahagꞌe jꞌajꞌi dhegraveu dꞌegravelu-megraveu hoajꞌa dhegraveu unu Na aa cahagꞌe hari jꞌajꞌidhegraveu dhu tema regraveti Lii Lolo Beꞌa asa era-era dhu hiu 12 Ca dhegraveu-dhegraveu ka segravemirare sasabꞌa ra segravena ka paꞌegravera dhegraveu-dhegraveuparcaya ho aaꞌi-aaꞌi ra bisa pakako sasabꞌaLamatua Degravenge jꞌara neꞌe egravedhi aaꞌi-aaꞌi tidhu parcaya Yesus Kristus asa tabha egravera13-14 toke egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti parcaya dꞌara egraveciAa egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti tadhe tareꞌa-reꞌa AnaAma Lamatua Egravedhi segravemi heka ana iiki lulaegravedhi madhutu mola-mola le jꞌara Negravenguaa jꞌajꞌi le dhegraveu dhu mamuri madhutudadꞌegravei Na Ladhe egravedhi mamuri ka segravemiegraveegravena egravedhi segravemi heka koha dhu degravenge boeuli kamadhutudhoka rii di Te ladhedhegraveukapodꞌe-kabegraveli mai ajꞌa pagoa egravedhi ra taorare boe 15 Te ngaa egravedhi degravenge lii makolole dhoka ngaa dhu legraveke hia mi aꞌari egravedhisegravera lula egravedhi sue regravengu Aa ladhe egravedhimamuri segravemi egraveegravena egravetu dꞌara ngaa egraveegravena kaegravedhi jꞌajꞌi ca ropa degravenge Kristus Te Negravengune Kegravetu egravedhi dhu uri egravedhi 16 Aa egravedhijꞌajꞌi nuka segravemi ngiꞌu Na Sama segravemi ngiꞌudhegraveu egraveci dhu degravenge musi madha hegravebꞌakacui-aai aa haga ladhe sabꞌa sama-samamadhutu sasabꞌa ra egraveci-egraveci na ngiꞌu na asatabha egravera Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveuunu Yesus Kristus segravera Ladhe egravedhi pasueaa soru-bara egraveci degravenge egraveci tatu egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti asa tabha egravera kahegravei

Tegraveke eele jꞌaramamuri dhui segravena kamad-hutu mamuri hiu

17 Nanene paie-iie ngaa dhu jaꞌa neopeka lula Kegravetu jaꞌa Yesus Kristus ka dhunori jaꞌa Miu mamuri ia ka segravemi dhegraveudhu tadhe boe Ama Lamatua Lula ngaadhu ra tao segravera madhutu dhoka gagoara 18 Regravengu raga leli nuka segravemi dhegraveukako egravetu dꞌara maroga Ra mamuri pacegraverinegraveti Ama Lamatua lula ra kegravetu hadhu aapusi-pahae boe Ne 19 Regravengu reꞌa hekamakae Negraveti egraveegravena ka ra madhutu dhokadadꞌegravei dꞌara ho adꞌu-ue jꞌara makae degravengemamuri kajꞌalu Te ngaa reꞌa boe rocakahegravei

20 Te ngaa dhegraveu ajꞌa-nori boe miu jꞌaramamuri Kristus segravemi egraveegravena 21 Te ngaa

dhu miu meꞌa le lula-negraveti Yesus Kristusaꞌajꞌa egraveegravena ka dhu mola Tatu miu tadegravengile 22 De tegraveke eele jꞌara mamuri miu dhudhui egraveegravena Te ladhe miu mamuri kajꞌalumadhutu dadꞌegravei dhegraveu rai-haha na miudhu legraveke le tipu Miu degravenge heka hakmamuri segravemi uru egraveegravena 23 Te ngaa hudꞌilaa Ama Lamatua tao dꞌara degravenge ngangeemiu jꞌajꞌi hiu 24 ho miu jꞌajꞌi dhegraveu hiumadhutu ropa Na Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌipadꞌelo ku dꞌara hiu miu dhu mola-megravecidegravenge mera-milu

25 De limuri ne loe eele ka negraveti kapodꞌe-kabegraveli Padhai lii egraveci degravenge egraveci dhu molate egravedhi dhu paꞌegraveki le jꞌajꞌi mi egraveci nuka segravemingiꞌu egraveci dhu degravenge musi madha hegravebꞌakacui-aai aa degravenge haga 26 Ladhe nasabaku adꞌu sasala kahegravei Hua iia miu pabeꞌahari Baku tegraveke nanasa toke lodꞌo cegravena27Degravenge jꞌara ne dhegraveu aae nidhu bisa boedadugu-rariu miu Baku golo ne 28 Dhegraveudhu dꞌegravei manaꞌu ae eele ka Beꞌa risi dhegraveusegravemi segravera sabꞌa pake kacui-aai unu ra segravenaka rui-jꞌajꞌegravera na soru-bara dhegraveu dhu unuaadꞌo segravera 29 Ladhe padhai lii na bakuhia lii karehe masi ka ca hegravebꞌa doko-dokodi Hua iia risi padhai lii dhu beꞌa diAa holo dhegraveu segravena ka ra soru-bara degravengebeꞌa aa paꞌegravera dꞌara si 30 Baku papegravedꞌadꞌara Roh Ama Lamatua te Negravengu pea egravetudꞌara miu Aa Na cap nare miu peka namiu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Ama Lamatua RohNa jꞌajꞌi mi tadha peka na toke dꞌai egravelerai-haha ne Ama Lamatua sui nare miusegravena ka mamuri taruu degravenge Ne 31 Debaku tegraveka dꞌara degravenge dhegraveu leo Bqkukadhi ngutu degravenge dhegraveu Baku panasaBaku patao-palaha Baku padhai kakolipaꞌele iie kolongara dhegraveu Aa baku adꞌu-ue jꞌara bhabhelu dhu leo-leo hegravei 32 Tengaa beꞌa risi mi pasue aa tao jꞌara dhubeꞌa egraveci degravenge egraveci Miu hudꞌi pabhegravelu eeleku sasala dhegraveu aa hia si abho sama segravemiAma Lamatua saku eele sasala miu lulamiu paꞌegraveki le degravenge Kristus

5Mamuri pasue degravenge mamuri mola-megraveci

1 Miu ana pasue Ama Lamatua Negravetiegraveegravena ka miu hudꞌi madhutu ku dadꞌegravei Na

411 Egravetu neꞌe sasuri lii Yunani suri peka na ldquodhegraveu madhenga badhardquo Sasoa na ca dhegraveu dhu uri aa lalau-laloꞌodhegraveu unu Kristus sama segravemi ca dhegraveumadhenga badha uri aa ladhe-leru badha na 416 Kolose 219 422Kolose 39 424 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 126 Kolose 310 Roma 121-2 425 Sakaria 816 426 LiiSodꞌa Koa-Kio 44 432 Kolose 313

Epesus 52 321 Epesus 5252Aa miu hudꞌi mamuri pasue ku egraveci degravengeegraveci sama segravemi Kristus sue miu Te Na sorole ngiꞌu Na ho madhe gati egravedhi Degravengejꞌara neꞌe Negravengu jꞌajꞌi nuka segravemi badhasogo-tagu dhu ra tunu ka hegraveu megravengi segravenaka pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua

3 Miu dhegraveu mola-megraveci unu AmaLamatua kahegravei De baku mamuri degravengedꞌara kajꞌalu Baku ngee madha jꞌarakajꞌalu kahegravei De baku tao jꞌara karehedegravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali egraveu Baku mangaꞌa degraveu ngara4 Baku padhai lii kajꞌalu Aa baku padhailii leli Te dhegraveu unu Ama Lamatua ladhepadhai lii segravemi segravera legraveke boe Hua iia risimiu padhai lii beꞌa aa manegravengi makasimi Lamatua 5 Sanegravedꞌe paie-iie Te AmaLamatua nare boe dhegraveu dhu mamurikajꞌalu aa dhegraveu dhu tao jꞌara karehe degravengedhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamalinegravengu Regravengu bisa boe jꞌajꞌi dhegraveu unuKristus aa Ama Lamatua jꞌajꞌi boe DhegraveuAae regravengu Ama Lamatua segravemi nare boekahegravei dhegraveu dhu mangaꞌa degraveu ngara lularegravengu seti eele Ne ka ra pakabꞌua risi jꞌaradhu leo segravera

Mamuri egravetu dꞌara saraa6 Mage dhegraveu pagoamiu degravenge padhai lii

hegravebꞌa hua peka na ldquoMamuri kajꞌalu cikidi ngaa-ngaa tao boe werdquo Te tatu AmaLamatua nasa mi dhegraveu dhu mamuri mad-hutu boe dadꞌegravei Na 7 Negraveti egraveegravena ka bakupaꞌegraveki ngiꞌu degravenge dhegraveu segravemi segravera 8 Uruegraveegravena miu nuka segravemi dhegraveu dhu mamuriegravetu dꞌara maroga lula miu tadhe megravekaAma Lamatua Te ngaa limuri ne Na hiale saraa segravena ka tao miu jꞌajꞌi ana-anaNa Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi mamuri egravetudꞌara saraa Na 9 Te dhegraveu dhu mamuritaruu egravetu dꞌara saraa dhegraveu ne tao jꞌaradhu beꞌa mamuri mola aa leko-monyaboe 10Tenge taruu jꞌara ho pakarejꞌe dꞌaraAma Lamatua lula Negravengu ne Dhegraveu Aaeegravedhi 11 Baku paꞌegraveki ngiꞌu degravenge dhegraveudhu mamuri egravetu dꞌara maroga Te tataora gaguna aadꞌo De mi pasanegravedꞌe si aabhoke paledꞌa sasala-sasigo ra 12 Te ngaadhu ra adꞌu-ue pahuni-pacubꞌi kajꞌalu titukegravena toke egravedhi makae ladhe neo padhailii jꞌara-jꞌara segravera 13 Jaꞌa pakasame segravemineꞌe ladhe dhegraveu dꞌelo megravedha egraveci egravetu dꞌaramaroga tatu dhegraveu bisa regravedhi megraveu 14 Segravemiegraveegravena kahegravei ladhe egravedhi peka paledꞌa jꞌara

bhelu dhu dhegraveu adꞌu-ue negravengu bisa neꞌana jꞌara dhu na adꞌu-ue ne karehe Abhulii sodꞌa egraveci peka naldquoWee Miu dhu bhegravejꞌi kegravedꞌi ka

Miu dhu madhe mamuri hari kaTe Kristus neo hia saraa mi miurdquo

Mamuri dꞌara egraveci degravenge Roh Lamatua15 Negraveti egraveegravena ka miu egraveci-egraveci parisa paie

mamuri mi segravena ka baku segravemi dhegraveu goaBeꞌa risi pake ngangee dhu beꞌa negraveti AmaLamatua 16 Limuri ne dhegraveu loe boe taojꞌara-jꞌara bhabhelu De ladhe abhu lodꞌotao jꞌara dhu beꞌa na baku pamata17 Pangee paie-iie ho meꞌa megraveu dadꞌegraveiLamatua egravedhi segravena ka baku mi goa

18 Baku mahu te ngaa dhu miu minuegraveegravena ka dhu uli miu segravena ka tao jꞌara dhukarehe Te ngaa bhoke dꞌara miu segravena kaRoh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci egraveegravena kadhu uli miu 19 De padhai lii egraveci degravenge egravecipake Lii Holo-Nori Ama Lamatua megraveti liikoa-kio mi Negravengu aa megraveti lii sodꞌa dhumiu abhunegraveti RohMola-MegraveciNa Aa ladhesodꞌa baku dhoka egravetu hegravebꞌa di te ngaakoa-kio Ama Lamatua degravenge dꞌara kateme20 Te Yesus Kristus jꞌajꞌi le Kegravetu egravedhi aaAma Lamatua dhu tao le jꞌara-jꞌara ae titukegravena hia egravedhi Negraveti egraveegravena ka egravedhi baku loemanegravengi makasi mi Lamatua

Dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi hudꞌi mamuri egravecinanene egraveci

21 Miu aaꞌi-aaꞌi mi hudꞌi mamuri egravecinanene egraveci Degravenge jꞌara neꞌemiu pakabꞌuaYesus Kristus

Egraveci hudꞌi nanene egraveci nuka segravemi dhegraveuegravemu-kamali segravera

22 Bhegraveni dhu degravenge dhegraveu egravemu Miuhudꞌi mamuri nanene dhegraveu egravemu mi samasegravemi miu nanene Yesus Kristus Kegravetu miu23 Te dhegraveu egravemu miu egraveegravena nuka segravemi kegravetunegraveti miu bhegraveni se Aa Yesus Kristus kahegraveijꞌajꞌi Kegravetu negraveti dhegraveu unu Na Te Negravengu kadhu bhoke jꞌara ho dhegraveu abhu mamuri24 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu unu Kristus hudꞌimamuri nanene paie-iie Negravengu De segravemiegraveegravena kahegravei bhegraveni dhu degravenge dhegraveu egravemuhudꞌi nanene pabeꞌa-beꞌa ku dhegraveu egravemu naegravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra

25 Mone dhu degravenge le dhegraveu egravemu segravemiegraveegravena kahegravei Miu hudꞌi sue dhegraveu egravemu miuegraveci egraveegravena ka degravenge Kristus sue dhegraveu unu

52 Kalua negraveti Masir 2918 Lii Sodꞌa Koa-Kio 406 516 Kolose 45 520 Kolose 316-17 523Kolose 318 1 Petrus 31 525 Kolose 319 1 Petrus 37

Epesus 526 322 Epesus 612Na toke Na soro ngiꞌu Na segravena ka madhegati regravengu 26 Negravengu tao segravemi egraveegravena kaho regravengu jꞌajꞌi mola-megraveci egravetu madha AmaLamatua lula regravengu madhutu le Lii Holo-Nori Na aa sarani le 27 Dhegraveu unu YesusKristus egraveci egraveegravena ka degravenge bhegraveni dhu neokabꞌi dhu pagaa iisi na te dhegraveu mone dhuneo kabꞌi egraveegravena neomai nare ne Sama segravemiegraveegravena kahegravei Kristus neomai nare dhegraveu unuNa segravera Negraveti egraveegravena ka regravengu hudꞌi mamuridegravenge beꞌa aa mola-megraveci toke abhu boesasala ciki sa

28 Egraveci egraveegravena kahegravei degravengemone dhu degravengedhegraveu egravemu Miu hudꞌi sue ku dhegraveu egravemumi nuka segravemi miu sue ngiꞌu miu mesa miTe ladhe dhegraveu mone sue dhegraveu egravemu nasasoa na negravengu sue ngiꞌu negravengu unu na29Abhu boe dhegraveu dhu sue boe ngiꞌu na Tengaa na lalau-laloꞌo ngiꞌu na pabeꞌa-beꞌasegravemi Yesus ladhe-leru dhegraveu unu Na paie-iie 30 lula egravedhi nuka segravemi ngiꞌu Negravengu31Egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci suri peka naldquoNegraveti egraveegravena ka dhegraveu mone hudꞌi tegraveke eeleku ina-ama na ho laꞌe mamuri dꞌara egravecidegravenge dhegraveu egravemu-kamali na te dua ra jꞌajꞌile egravecirdquo 32 Te mamuri pasue dhegraveu egravemu-kamali ne Lamatua bhoke le egravetu dꞌara LiiHolo-Nori Na negraveti uru ka mai Jꞌara neꞌene ka dhu kapai Te ngaa limuri ne egravedhiteꞌa kahegravei na Lii Holo-Nori ne padꞌelosasue Kristus mi dhegraveu unu Na segravera 33 Dedhegraveu mone hudꞌi sue ku dhegraveu egravemu nanuka segravemi sue ngiꞌu negravengu unu na Aadhegraveu bhegraveni hudꞌi pakabꞌua ku dhegraveu egravemuna

6Egraveci hudꞌi nanene egraveci nuka segravemi ana-ana

degravenge ina-ama ra1 Segravemi egraveegravena kahegravei ana-ana Miu hudꞌi

mamuri nanene ku ina-ama mi te egraveegravenaka dhu pamegraveci degravenge dadꞌegravei dꞌara Lamatuaegravedhi 2 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua suri tegraveke le peka na ldquoEgraveu hudꞌipakabꞌua ku ina degravenge ama murdquo Neꞌe nelii paredha Ama Lamatua dhu uru tegravekadhu degravenge lii pajaji 3 Te lodꞌo Lamatuahia paredha egraveegravena Negravengu moa kahegravei pekana ldquoLadhe egraveu tao madhutu segravemi egraveegravena peegraveu abhu megravengi-nale ae-ae aa mamuri egraveumadhii-manegraverordquo

4 Segravemi egraveegravena kahegravei ina-ama segravera Miubaku egravenyi aa lii taka leli ana-ana miu teaadꞌo na ra nasa ka ra parui Beꞌa risi miulalau-laloꞌo si paie-iie aa nori si negraveti anaiiki mai ho madhutu jꞌara Lamatua Ladhera tao sala nori si degravenge beꞌa madhutudadꞌegravei Lamatua

Egraveci hudꞌi nanene egraveci nuka segravemi dhegraveusabꞌa degravenge lamatua ra

5 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu-dhegraveusabꞌa Miu hudꞌi madhaꞌu ku degravengelamatua dhu paredhamiu egravetu rai-haha neaa nanene ne Baku sabꞌa degravenge dꞌaracabegraveka te ngaa madhutu dadꞌegravei lamatuadegravenge dꞌara kateme nuka segravemi miu mad-hutu dadꞌegravei Kristus degravenge beꞌa 6 Te miudhegraveu sabꞌa unu Kristus De egravetu rai-hahane miu baku sadꞌi sabꞌa di lula lamatuadhu ladhe miu Te ngaa sabꞌa degravenge dꞌaramajꞌegraveni hia lamatua mi masi ka negravenguaadꞌo egravetumadha Te egraveegravena ka dhumadhutudadꞌegravei Ama Lamatua 7 De sabꞌa sasabꞌamiu degravenge dꞌara kateme hia lamatua miuegravetu rai-haha ne nuka segravemi miu sabꞌa hiaAma Lamatua Kegravetu egravedhi 8 Lula egravedhi teꞌana begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua bꞌala hiadhegraveu dhu tao jꞌara beꞌa Masi ka regravengudhegraveu sabꞌa do lamatua do egravenu do egravenu boedo Negravengu bꞌala aaꞌi megraveu-megraveu si

9 Segravemi egraveegravena kahegravei lamatua segravera Bakumiu jꞌege pamadhaꞌu leli dhegraveu dhu sabꞌahia miu segravera Te regravengu degravenge Lamatua egravetusorga kahegravei egraveci egraveegravena ka degravenge miu AmaLamatua ladhe boe regravehu dhegraveu te ngaa Nananene dhegraveu cee egraveegravena ka Masi ka lamatuado dhegraveu sabꞌa do Na nanene si aaꞌi-aaꞌi

Pake regraveka negraveti Ama Lamatua segravena ka titudegravenge egravera

10Nanene pabeꞌa-beꞌa lii padhai jaꞌa dhulimuri tegraveka ne Miu hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egravera ku parcaya miu mi Ama Lamatua lulaNegravengu ka Kegravetumiu aa koasaNa dhu dedharisi eele aaꞌi si Egraveegravena na dhu bisa paꞌegraveramiu 11 Sordadꞌu degravenge regraveka ho labꞌamusu ra Segravemi egraveegravena kahegravei Lamatua neopake miu segravemi sordadꞌu Te Negravengu neomiu labꞌa aaꞌi jꞌara-jꞌara bhelu-katubꞌa dhudhegraveu aae nidhu adꞌu-ue Negraveti egraveegravena ka miuhudꞌi paꞌegravera ku segravena ka pake aaꞌi regraveka negravetiAma Lamatua 12 Te egravedhi egravetu dꞌara pa-musu Egravedhi labꞌa boe musu dhegraveu rai-haha

531 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 224 61 Kolose 320 63 Kalua negraveti Masir 2012 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 516 64 Kolose 321 68 Kolose 322-25 69 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1017 Kolose325 41 Yakobis 54

Epesus 613 323 Epesus 624te ngaa egravedhi labꞌa koasa bhabhelu dhu egravedhitegravedhi boe labꞌa dhu regravedꞌu paredha labꞌakoasa maroga aa labꞌa jꞌara-jꞌara bhelu-katubꞌa 13 De miu hudꞌi paꞌegravera pake regravekaaaꞌi-aaꞌi negraveti Ama Lamatua segravena ka begraveli-camegravedꞌa ropa dꞌai lodꞌo-lodꞌo bhabhelu-katubꞌa miu bisa labꞌa taruu Te ladhemiutaha miu bisa segi

14 De miu hudꞌi titu paꞌegravera-egravera Parcayadhoka Lii Holo-Nori Lamatua dhu legraveke teegraveegravena nuka segravemi miu dhu bori dhari hakesordadꞌu Mamuri mola te egraveegravena samasegravemimiu silu kodho begravesi paꞌabhe kakara15 Paꞌegravera ho lami peka-padhai Lii Lolo Beꞌadhu padꞌelo jꞌara segravena ka dhegraveu bisa ma-muri padame degravenge Ama Lamatua te egraveciegraveegravena ka degravenge miu pake salapa sordadꞌu16 Parcaya taruu mi Lamatua te parcayaegraveegravena sama segravemi megravedha egraveci dhu sordadꞌupake ho sili iisi negraveti regravekamusu Degravenge par-caya segravemi egraveegravena miu bisa pamadhe ai egravetuisi kataki nidhu bhelu dhu ra siri mi miu17Kegravepe paꞌegravera-egravera lalegraveka miu dhu peka namiu unu le mamuri negraveti Ama Lamatua teegraveegravena segravemi sordadꞌu pake solo begravesi Kegravepepaꞌegravera-egravera Lii Holo-Nori Ama Lamatua negravetiRoh Na dhu Mola-Megraveci te egraveegravena sama segravemisordadꞌu dhu kegravepe samala

18 Ladhe miu neo titu egravera na miu bakuloe sabajꞌa pake koasa negraveti Roh Mola-MegraveciAma Lamatua Jꞌaga taruu aa baku bhegravelusabajꞌa hia dhegraveu unu Lamatua buli mia-mia 19Aa baku bhegravelu kahegravei sabajꞌa hia jaꞌaManegravengi segravena ka Ama Lamatua hia kahegraveilii holo-nori Na segravena ka jaꞌa bisa pekamola-mola naneoNami dhegraveu leo 20Masika jaꞌa jꞌajꞌi ana begravedho te ngaa LamatuaYesus pua-paleha jaꞌa segravena ka jꞌajꞌi mi aigꞌana Negravengu De sabajꞌa hia jaꞌa ho jaꞌabaku madhaꞌu padhai dhu legraveke te egraveegravena kadhu jꞌajꞌi sasabꞌa-laꞌa jaꞌa

Paulus suri paꞌegravele sasuri na21 Jaꞌa dꞌegravei segravena ka miu meꞌa megraveu ma-

muri jaꞌa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa pua Tikikusdhiu asa miu Negravengu ne aꞌari pasue jaꞌaaa na majꞌegraveni pakako sasabꞌa Kegravetu egravedhiYesus Kristus 22 Hudꞌi laa na lole jꞌara-jꞌara mamuri egravedhi egravetu neꞌe Aa jaꞌa neosegravena ka na paꞌegravera dꞌara miu kahegravei

23 Jaꞌa manegravengi Ama egravedhi AmaLamatua degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristusho tao miu mamuri padame egraveci degravenge egraveciaa pasue egraveci degravenge egraveci lula miu parcayami Regravengu 24 Jaꞌa manegravengi-mangajꞌi kahegraveisegravena ka Kegravetu egravedhi Kristus padꞌelo dꞌarahua iia Na mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sue Netaruu

Sasuri jaꞌa dꞌai sange neꞌe kaSaloomPaulus

614 Ladhe sordadꞌu Roma se neo pake regraveka na regravengu pake uuru ku kodho dꞌara Hegraveia ra pake dhari hake segravena kakodho dꞌara baku parai Egraveegravena na heka ra pake regraveka sordadꞌu kegravena 614 Yesaya 115 5917 615 Yesaya527 617 Yesaya 5917 619 Kolose 44 621 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204 2 Timotius412 622 Kolose 47-8

Pilipi 11 324 Pilipi 120

Sasuri Paulushia dhegraveu parcaya egravetu kotaPilipi

Lii mahoꞌo negraveti Paulus si(Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1612)

1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus Aa angalaijaꞌa Timotius paꞌadhu hia miu lii mahoꞌokahegravei Jiꞌi dua mi se ana sabꞌa negraveti YesusKristus

Jiꞌi paꞌadhu sasuri ne hia mi dhegraveu unuAma Lamatua dhu parcaya Yesus Kristusegravetu kota Pilipi Jiꞌi neo kahegravei ho dhegraveu dhujꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat degravenge dhegraveu dhu soru-bara kegravetu jumaꞌat segravera reꞌa megraveu isi sasurineꞌe

2 Ama Lamatua egraveegravena Ama egravedhi AaYesus Kristus egraveegravena Kegravetu egravedhi Jiꞌi manegravengisegravena ka Regravengu padꞌelo dꞌara hua iia Ra mimiu ho bisa mamuri degravenge mera-milu

Paulus sabajꞌa ho Lamatua jꞌaga dhegraveuunu Na segravera egravetu kota Pilipi

3 Masi ka negravebhu le jaꞌa paraga hekadegravenge miu te ngaa jaꞌa bhegravelu boe miuLodꞌo-lodꞌo jaꞌa sanegravedꞌe miu jaꞌa manegravengimakasi mi Lamatua lula miu parcaya Netaruu 4 Lodꞌo jaꞌa sabajꞌa hia miu dꞌarajaꞌa karejꞌe-karae 5 lula karegravei negraveti hiu-hiu miu segravemi mere Lii Lolo Beꞌa Lamatuamiu pakako taruu sasabꞌa Na sama-samadegravenge jaꞌa 6 Egraveegravena jꞌajꞌi mi tadha pekana Ama Lamatua mulai sabꞌa egravetu dꞌaramiu kegravena Aa jaꞌa keꞌa tareꞌa na Lamatuapakako taruu sasabꞌa Na dhu beꞌa egraveegravenatoke pamegraveci aaꞌi megraveu-megraveu toke dꞌai lodꞌoYesus Kristus mai hari

7 Mema legraveke tareꞌa ladhe jaꞌa sue miulula dꞌara jaꞌa dhu paꞌegraveki le degravenge miukaregravei negraveti uru ka Ca hari negravei miu sabꞌa lebera-bera degravenge jaꞌa lodꞌo jaꞌa lole degravengedhegraveu Lii Lolo Beꞌa Lamatua aa ropa jaꞌadhaa mi dhegraveu dhu labꞌa Lii Lolo Beꞌa egraveegravenaMasi ka jaꞌamaso bui te ngaamiu hari boenegraveti baboa jaꞌa 8 Ama Lamatua dhu neꞌana dꞌara jaꞌa neo taruu paraga degravenge miuTe sasue jaꞌa mi dedha miu egraveci egraveegravena kadegravenge sasue Yesus Kristus

9-10 De jaꞌa sabajꞌa hia miu segravemi neꞌe kajaꞌa manegravengi ho miu asa tabha pasue egravecidegravenge egraveci Jaꞌamanegravengi kahegravei segravena ka AmaLamatua hia miu meꞌa megraveu mia dhu beꞌa

segravena ka miu mamuri mola-megraveci Pe dꞌailodꞌo Kristus pamaꞌegravete lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Na peka na miu sala boe ngaa-ngaa11 lula NegravengumesaNa ka dhu tao dꞌaramiumola-megraveci ho bisa mamuri mola Degravengemamuri mola segravemi egraveegravena ka dhegraveu leo dedꞌepadedha-dedha aa koa-kio kolongara AmaLamatua

Masi ka egravedhi abhu sasusa te ngaa egravedhiparcaya taruu Lamatua Yesus

12 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa dꞌegravei segravena kamiu meꞌa na abhu dhegraveu dhu pasusa jaꞌatoke pamaso jaꞌa asa dꞌara begravedho Te ngaateꞌa boe na Lii Lolo Beꞌa Lamatua pale-legraveme le egravetu mia-mia 13 toke sordadꞌu dhumadhenga egravemu dhegraveu aae degravenge dhegraveu leoaaꞌi-aaꞌi reꞌa na jaꞌa maso bui lula mad-hutu Yesus Kristus 14 Ka dhegraveu unu AmaLamatua egravetu seꞌe se regravedhi na Lamatua kadhu tao jꞌara egraveegravena lodꞌo jaꞌa egravetu dꞌara buine Negraveti egraveegravena ka regravengu asa tabha banitoke reꞌa heka madhaꞌu Hegraveia ra padhaipaledꞌa-ledꞌa Lii Holo-Nori Lamatua egravetumia-mia

15-17 Egravetu neꞌe abhu dua rupa dhegraveu dhumajꞌegraveni ajꞌa jꞌara-jꞌara lula-negraveti KristusNegraveti egraveegravena ka abhu dhu sabꞌa degravenge dꞌaramola aa abhu dhu sabꞌa degravenge dꞌara koe-kapengo Dhu sabꞌa degravenge dꞌara molaregravengu beꞌa degravenge jaꞌa Dhegraveu se reꞌa megraveuna jaꞌa dui sasusa ne lula pakako sasabꞌajaꞌa dhu hari boe kabodho ciki sa

Te ngaa dhu sabꞌa degravenge dꞌara koe-kapengo dꞌegravei boe dhegraveu risi negraveti regravenguaa tenge kolongara di Regravengu pamae-pamanyegravela dhegraveu-dhegraveu parcaya sadꞌi abhudhegraveu dhu madhutu ra Te ra tenge jꞌaraho bisa padedha iisi ra peka na regravengu risijaꞌa Regravengu pangee na ladhe abhu dhegraveudhu madhutu regravengu egraveegravena na asa tabhapajꞌegravera jaꞌa egravetu dꞌara bui

18 Te ngaa hudꞌi regravengu segravene Jaꞌa pusi-pahae boe ladhe dhegraveu ajꞌa degravenge dꞌaramola do aadꞌo Sadꞌi dhu regravengu ajꞌa dhokalula-negraveti Yesus Kristus di Egraveegravena ka dhupakarejꞌe dꞌara jaꞌa

Aa jaꞌa karejꞌe tareꞌa-reꞌa 19 lula jaꞌakeꞌa na miu sabajꞌa hia jaꞌa aa Roh YesusKristus dhu soru-bara jaꞌa Negraveti egraveegravena kajaꞌa keꞌa na legravepa lodꞌo limuri aaꞌi-aaꞌise egravele degravenge sodꞌa-mole 20 Masi ka jaꞌamuri do madhe do ngaa-ngaa tao boeSadꞌi Ama Lamatua pake jaꞌa segravena ka dedꞌepadedha-dedha kolongara Yesus Kristus

113 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 2830

Pilipi 121-23 325 Pilipi 29aa ajꞌa mola-mola lula-negraveti Negravengu tokeabhu boe ngaa egraveci sa dhu pamakae jaꞌaSeꞌe se ka dhu jaꞌa sanao karegravei negraveti urutoke doe neꞌe ne

21-23 Te jaꞌa pangee segravemi neꞌe ka ladhejaꞌa mamuri na hudꞌi laa paꞌegraveki degravengeKristus aa pakako taruu sasabꞌa-laꞌa NaEgraveegravena ka dhu beꞌa Te ngaa ladhe jaꞌamadhe jaꞌa oto risi hari lula jaꞌa tegravekeeele rai-haha ne aa mamuri hari ho peapaꞌegraveci degravenge Kristus egravetu sorga Negraveti egraveegravenaka dꞌara jaꞌa kajari aa keꞌa boe mia kadhu beꞌa risi eele 24 De segravemi neꞌe ka laaLula miu parluu jaꞌa era egravetu neꞌe beꞌarisi jaꞌa pea paꞌegraveci degravenge miu egravetu rai-hahane 25 Jaꞌa keꞌa na mamuri jaꞌa madheraera segravena ka paraga hari degravenge miu TeLamatua neo ho jaꞌa paꞌegravera dꞌara miu hegraveiamiu asa legraveka Ne degravenge dꞌara karejꞌe 26 Debegraveli-camegravedꞌa miu dedꞌe padedha-dedhakolongara Yesus Kristus lula Na bhoke lejꞌara segravena ka jaꞌa legravepa paꞌasu-pareo haridegravenge miu

Mamuri mola taruu27-28Masi ka tasameramia mamurimiu

hudꞌi legraveke ku te miu dhegraveu unu LamatuaDe miu hudꞌi mamuri dhu megraveci ku aa taomadhutu Lii Lolo Beꞌa Yesus Kristus dhupeka le degravenge miu Aa ladhe begraveli-camegravedꞌajaꞌa legravepa hari dhiu pangadꞌo degravengemiu dotadegravengi dhoka lii negraveti dhegraveu di peka namiu mamuri mola na dꞌara jaꞌa karejꞌeTe jaꞌa bisa keꞌa na miu dhu mamuridꞌara egraveci lula paꞌegraveki degravenge Roh egraveci di Aabisa keꞌa na miu paꞌegravera ho pakako sama-sama Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus segravenaka dhegraveu leo parcaya kahegravei Aa miu meꞌaboe madhaꞌu kahegravei masi ka abhu dhegraveudhu labꞌa miu Neꞌe ne jꞌajꞌi mi tadha hiamusu na Ama Lamatua neo lalegraveta eele siTe ngaa Ama Lamatua hia miu mamuriho begraveli-camegravedꞌa miu mamuri taruu degravengeNegravengu 29 Te lula Ama Lamatua dꞌara huaiia risi negraveti egraveegravena ka Na bhoke le jꞌarasegravena ka miu bisa parcaya Kristus aa jꞌajꞌidhegraveu unu Na Mesa boe parcaya di tengaa Lamatua soro tegraveke miu abhu sasusakahegravei lula miu madhutu Negravengu 30 Te dhujaꞌa tadegravengi abhu dhegraveu egravetu segravera dhu labꞌamiu lula miu pakako Lii Lolo Beꞌa KristusSanegravedꞌe te ca hari ni regravengu labꞌa le jaꞌakahegravei toke dꞌai doe neꞌe ne

2Egravedhi hudꞌi pahaha iisi nuka segravemi Yesus

Kristus1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi unu Yesus Kris-

tus Na pangegravedꞌu le miu jꞌara beꞌa ae-ae De miu bisa paꞌegravera dꞌara egraveci degravengeegraveci Miu bisa holo dhu mai negraveti sasue miuMiu bisa mamuri pabeꞌa egraveci degravenge egraveci lulaRoh Lamatua dhu sabꞌa egravetu talora aaemiuAa miu bisa padꞌelo rasa kasia miu degravengedꞌara beꞌa egraveci degravenge egraveci 2 Ladhe miu taosegravemi egraveegravena na dꞌara jaꞌa karejꞌe kea rae-rae Risi-risi hari ladhe miu pasue degravengedꞌara egraveci mamuri egravetu ca jꞌara aa mere liiegraveci egravetu dꞌara sasabꞌa-laꞌa 3 Baku tao ngaa-ngaa dhu tenge dhoka paꞌoto ngiꞌu egraveu risinegraveti dhegraveu leo Aa baku pangee na egraveurisi negraveti dhegraveu leo Te pamone do pabhegraveniegraveu egraveegravena degravenge boe kolo-kapua Te ngaaegravedhi hudꞌi pahaha iisi ku segravena ka teꞌa nadhegraveu leo risi negraveti egravedhi 4 Aa baku dhokauri mamuri miu mesa-mesa mi Te ngaaegravedhi hudꞌi ladhe kahegravei ngaa dhu dhegraveu leoparluu

5 Te dꞌara egravedhi hudꞌi sama ku segravemi dꞌaraYesus Kristus6 Masi ka Negravengu ca ropa degravenge Ama

Lamatuaaa Negravengu Kegravetu egravedhi kahegravei egraveci egraveegravena ka

degravenge Ama Lamatuate ngaa Na tegraveke eele hak Na

aa pake boe dadedha degravenge kapai Na7 Hegraveia Na puru mai asa rai-haha ne

ca ropa degravenge dhegraveu rai-hahaNa tegraveke eele hak Na aaꞌi-aaꞌi

segravena ka tao iisi Na jꞌajꞌi nukasegravemi egravenu sa

8 Mesa boe jꞌajꞌi dhegraveu haha dꞌai seli dite ngaaNa tao ngiꞌu Na jꞌajꞌi dhegraveu dhu

laku-laku boe kahegraveisegravena ka taomadhutu dadꞌegravei Ama

LamatuaMasi ka ra pamadhe Ne egravetu ajꞌu

palolo-palegravebha Na segravemi narekahegravei

aa madhe nuka segravemi dhegraveubhelu

9 Lula Negravengu pahaha iisi segravemi egraveegravenanegraveti egraveegravena ka Ama Lamatua dedꞌe Ne

padedha-dedhaAa pangegravedꞌu Ne ngara dhu kapai aae

Te abhu boe ngara egraveci sa dhu kapaiaae risi negraveti Negravengu

130 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1619-40

Pilipi 210 326 Pilipi 229-3010 Ama Lamatua dedꞌe padedha-dedha

ngara Na egraveegravenasegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi pakabꞌua Ne

Nuka dhegraveu egravetu dedha-lirudegravenge dhegraveu egravetu rai-haha neDhegraveu mamuri degravenge dhegraveu

madheBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi patitu

kegravetu urutuu ho pahaha iisi miNegravengu

11 Aa begraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi pekana ldquoYesus Kristus egraveegravena tareꞌa-reꞌaLamatuardquo

Degravenge segravemi egraveegravena regravengu koa-kio AmaLamatua kahegravei

Egravedhi nuka segravemi hua-hegravetu dhu pasaraarai-haha

12 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Nanene paie-iieUru egraveegravena lodꞌo jaꞌa pea egravetu kota Pilipi eramiu nanene lii padhai jaꞌa ka miu mad-hutu jꞌara mola Ama Lamatua Limuri neegravedhi pahagꞌa te ngaa jaꞌa manegravengi ho miutitu egravera egravetu dꞌara mamuri mola Sanegravedꞌete ladhe miu nanene boe Negravengu begraveli-camegravedꞌa pe megravedhi unu mi Lula Negravenguka dhu patalale miu negraveti koasa sasala-sasigo mi Hegraveia miu mamuri dhu megravecite miu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Na 13 Te AmaLamatua mesa Na ka dhu sabꞌa egravetu dꞌaramiu Negravengu ka dhu bhoke jꞌara segravena kamiu neo nanene Ne Aa Negravengu ka dhu hiakoasa kahegravei ho miu dꞌegravei sabꞌa pakarejꞌedꞌara Na

14 De ladhe sadꞌi miu tao ngaa egraveegravena kana baku kaꞌuu-kamuki aa baku pasibhadꞌara lii 15 Tao segravemi egraveegravena segravena ka miujꞌajꞌi dhegraveu dhu dꞌara mola-megraveci aa dhegraveudhu degravenge boe sasala Miu mamuri egravetudꞌara talora aae dhegraveu bhelu degravenge dhegraveukapodꞌe-kabegraveli Te ngaa baku madhutusi Te mamuri miu hudꞌi mola-megraveci kulula miu ana-ana Lamatua Hegraveia mamurimiu hudꞌi heo ku ho padꞌelo jꞌara hiaregravengu nuka segravemi hua-hegravetu dhu pasaraaegravetu dꞌara maroga 16 Hegraveia miu mamurimola degravenge pakako Lii Holo-Nori LamatuaDegravenge segravemi egraveegravena begraveli-camegravedꞌa miu taodꞌara jaꞌa kea rae-rae lodꞌo Yesus Kristuslegravepa hari mai Aa rui-jꞌajꞌegravera jaꞌa core eeleboe iia dꞌara te ngaa degravenge kabꞌua

17-18 Te ngaa ladhe segravemi jaꞌa dutupaꞌegravele aaꞌi megraveu-megraveu mamuri jaꞌa ho jꞌajꞌinuka segravemi korban egravei anggor segravena ka miu

bisa parcaya asa egravera aa pakako sasabꞌaLamatua jaꞌa segravemi kore mamadhe degravengekarejꞌe [Egraveegravenanuka segravemi ama agama tiko egraveianggor egravetu mei korban ho pahaha iisi miLamatua] Degravenge jꞌara ne egravedhi bisa sama-sama karejꞌe lula korban ne iia dꞌaraboe

Sasabꞌa Timotius19 Jaꞌa sanao negravebhu heka Lamatua

Yesus bhoke jꞌara ho jaꞌa pua Timotiusdhiu segravena kanapaꞌegravera dꞌaramiu Egravele egraveegravenana legravepa hari mai sa neꞌe ho na lolo degravengejaꞌa kakako miu aa pakarejꞌe dꞌara jaꞌa20 Jaꞌa pua boe dhegraveu leo dhoka Timotiusdi lula negravengu ne dꞌara egraveci degravenge jaꞌa Aana sue tareꞌa-reꞌa miu 21 Negravengu ne samaboe degravenge aꞌari dhu leo segravera Te regravengu segraverapangee dhoka ngiꞌu regravengu unu ra te ngaauri boe ngaa-ngaa dhu pamegraveci hia YesusKristus 22 Te ngaa miu meꞌa le na Timo-tius sabꞌa dꞌai madhe pakako sasabꞌa AmaLamatua Na sabꞌa degravenge jaꞌa nuka segravemiana dhu sabꞌa hia ama na Jiꞌi dua mi laꞌapeka-padhai Lii Lolo Beꞌa Lamatua Yesusegravetumia-mia 23Ladhe regravengu pamaꞌegravete rareku lii langu jaꞌa jaꞌa heka pua Timotiusdhiu asa miu kegravena 24 Te ngaa limuri neLamatua paꞌegravera dꞌara jaꞌa na negravebhu hekajaꞌa bisa dhiu paraga degravenge miu

Sasabꞌa Epaproditus25 Uru egraveegravena lodꞌo jaꞌa egravetu dꞌara jꞌa-

jꞌegravera era miu pua aꞌari egravedhi Epaproditusmai ladhe-leru jaꞌa Na pakako sasabꞌaLamatua sama-sama degravenge jaꞌa nuka segravemica dhegraveu sordadꞌu dhu majꞌegraveni madhutuparedha komedhaa na Te ngaa neꞌe nejaꞌa neo pua na legravepa hari asa miu 26 Tedꞌara na neo ae le negravedhi miu Aa na ngeemiu lula neꞌa na miu tadegravengi le negravengudhu pegravedꞌa 27 Mema legraveke tareꞌa Ca harini na pegravedꞌa aae oe madhe Te ngaa AmaLamatua sue ne aa Lamatua sue jaꞌa kahegraveika Na puri-paꞌegravele Epaproditus segravena ka jaꞌabaku asa susa 28 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa neopua hari na legravepa ho bisa paraga hari degravengemiu degravenge dꞌara karejꞌe-karae Ladhe segravemiegraveegravena dꞌara jaꞌa heka mau kegravena 29-30 Demiu hudꞌi segravemi mere ne degravenge beꞌa tenegravengu ne dhegraveu unu Lamatua Aa miuhudꞌi pakabꞌua ku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra dhu caropa degravenge ne Te negravengu pakako sasabꞌaKristus toke oemadhe Aa negravengu hari boekabodho ciki sa lula na neo soru-bara jaꞌa

211 Yesaya 4523 215 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 325 217-18 Sensus 287

Pilipi 31 327 Pilipi 317gatimiu De segravemimere hari ne degravenge dꞌarakarejꞌe

3Ama Lamatua segravemi nare dhegraveu lula ra

parcaya Yesus Kristus1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Nanene paie-iie Dꞌara

miu hudꞌi karejꞌe ku lula miu paꞌegraveki degravengeKristus Masi ka jaꞌa suri pahari-pahari tengaa jaꞌa roca boe pasanegravedꞌe miu segravena kabaku legraveke tipu

2 Baku pamudꞌe degravenge dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli dhu laka-seti dhegraveu peka na ldquoMiuhudꞌi suna ku ho jꞌajꞌi tadha na miu sedhegraveu unu Lamatuardquo Madhutu iia-iia naLamatua paredha boe segravemi egraveegravena Regravengusala le egraveegravena Te ngaa masi ka segravemi egraveegravena rabata-magegravela dhegraveu nuka segravemi busa pakadhisa 3Te regravengu peka na Lamatua segravemi naredhegraveu lula regravengu suna Te ngaa egraveegravena salaEgravedhi teꞌa le na Lamatua segravemi nare dhegraveulula ra parcaya Yesus Ka dhegraveu dhu tareꞌa-reꞌa unu Lamatua nuka egravedhi dhu parcayaYesus Egravedhi dhu pahaha iisi mi Negravengumadhutu Roh Na dhu Mola-Megraveci Egravedhi kadhu dedꞌe padedha-dedha Yesus Kristuslula Na bhoke nare le jꞌara ho egravedhi bisajꞌajꞌi dhegraveu unu Lamatua Te egravedhi bisa boeabhu mamuri lula madhutu tatao dhegraveurai-haha di

4 Uru egraveegravena jaꞌa pangee dhu egraveci egraveegravena kadegravenge regravengu kahegravei peka na dhegraveu bisa jꞌajꞌidhegraveuunuLamatua sadꞌi ra suna Madhutuiia-iia na segravera sa sasabꞌa dhegraveu rai-haha diLadhe neo padhue sasabꞌa dhegraveu rai-hahana jaꞌa bisa padhai lii padedha iisi risinegraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌi lula uru egraveegravena sasabꞌajaꞌa legraveke mola-mola degravenge atora agamadhegraveu Yahudi aaꞌi-aaꞌi 5-6 Madhutu atoraagama ina-ama jaꞌa suna jaꞌa ropa jaꞌadꞌai aru lodꞌo Jaꞌa ne dhegraveu Yahudi tareꞌa-reꞌa lula jꞌajꞌajꞌi jaꞌa negraveti suku Benyaminana-egravepu negraveti baki Israꞌel Jaꞌa majꞌegraveni titukegravena madhutu mola-mola atora aaꞌi-aaꞌinegraveti partei agama Parisi toke abhu boeca dhegraveu sa dhu bisa pasala jaꞌa Risi-risi hari jaꞌa dꞌegravei titu kegravena pajꞌegravera dhegraveu-dhegraveu dhu madhutu Kristus lula madhutuaꞌabhu jaꞌa na dhegraveu se rai eele le atoraagama egravedhi

7-8 Te ngaa negravebhu-negravebhu ka ngangeejaꞌa kabegraveli ropa jaꞌa madhutu Kristus Delimuri ne jaꞌa padedha heka iisi degravengejꞌara mamuri dhu uru segravera lula degravenge

heka sasoa ngaa-ngaa hia mi mamuri jaꞌaMadhutu aꞌabhu jaꞌa na dhu dedha risinuka jaꞌa tadhe Kristus Kegravetu jaꞌa egraveegravenaJꞌara leo aaꞌi-aaꞌi ra nuka segravemi mamumudi 9 Jaꞌa neo mamuri paꞌegraveki degravenge YesusKristus Temasi ka jaꞌa madhutu aaꞌi atoraagama Yahudi tatu megraveka Ama Lamatuasegravemi nare jaꞌa Aa masi ka jaꞌa pangeena ngiꞌu jaꞌa mola tatu boe Lamatua segraveminare jaꞌa kahegravei Te ngaa jaꞌa hudꞌi parcayaku Kristus heka Ama Lamatua segravemi narejaꞌa kegravena peka na ldquoLula Kristus saku eelele sasala egraveu negraveti egraveegravena ka egraveu jꞌajꞌi mola-megravecirdquo

10Kadadꞌegravei jaꞌa segravemineꞌe jaꞌa neo tadhepamegraveu-megraveu Kristus Jaꞌa neo keꞌa megraveukahegravei koasa Ama Lamatua dhu Na pakeho pamamuri hari Yesus Kristus negraveti ma-madhe Na Ladhe segravemi abhu dhegraveu dhu neopajꞌegravera jaꞌa lula jaꞌa madhutu Kristus nahudꞌi negravengu segravene Te dhegraveu pajꞌegravera Kristuskahegravei Aa ladhe abhu dhegraveu neo pamadhejaꞌa lula jaꞌa lalau-laloꞌo dhegraveu leo na jaꞌasegravemi kore kahegravei Te Kristus madhe hia jaꞌasegravemi egraveegravena kahegravei 11 Aa ladhe jaꞌa madhepe Negravengu pamamuri hari jaꞌa kahegravei

Egravedhi paꞌegravera ngiꞌu ho madhutu jꞌaraLamatua degravenge tareꞌa-reꞌa

12-13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa neo titukegravenamadhutu jꞌara mamuri Kristus degravengedadꞌegravei Na aaꞌi-aaꞌi Te ngaa ladhe peka dhumola-mola jaꞌa tao legraveke megraveka segravemi egraveegravenaNegraveti egraveegravena ka jaꞌa paꞌegravera ngiꞌu lula YesusKristus hagꞌe nare le jaꞌa ho madhutu NeJaꞌa nuka segravemi dhegraveu dhu rai paꞌegravera-egraverasegravena ka bisa dꞌai lane De jaꞌa rai mola-mola asamadha dhu kabibꞌa boe kabodhoho ngee jꞌara uru segravera Jaꞌa pabhegravelu eeleaaꞌi si 14Te ngaa jaꞌa rai pamegravedhu-megravedhutoke dꞌai lane segravena ka abhu piala Hadiajaꞌa egraveegravenanuka begraveli-camegravedꞌaAmaLamatuasegravemi nare jaꞌa egravetu sorga lula jaꞌa parcayaYesus Kristus

15 De jaꞌa manegravengi ho miu aaꞌi-aaꞌi midhu mamuri sega degravenge amo dhu egravera egravetudꞌara Kristus bisa dꞌara egraveci degravenge jꞌara seaaꞌi-aaꞌi ra Te ngaa ladhe abhu dhu ngeeleo na hudꞌi laa Ama Lamatua pajꞌujꞌujꞌara dhu hua iia hia negravengu 16 Te ngaamasi ka segravemi egraveegravena egravedhi hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egravera ku aa tao palegraveke jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhuLamatua ajꞌa le egravedhi

17 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu hudꞌi laladhe kujꞌara mamuri jaꞌa segravena ka tao madhutu

35-6 Roma 111 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 224 236 2659-11

Pilipi 318 328 Pilipi 410Miu cahagꞌe egravetu segravera jꞌara mamuri egraveciegraveegravena ka degravenge jaꞌa Te ngaa miu dhu leobisa laladhe negraveti regravengu segravena ka tao mad-hutu segravemi egraveegravena kahegravei 18 Baku pamudꞌedegravenge dhegraveu ae dhu labꞌa Kristus aa dhusegravemi boe degravenge beꞌa mamadhe Na egravetu ajꞌupalolo-palegravebha Jꞌara mamuri unu ra kadhu peka na regravengu labꞌa Kristus Jaꞌapeka kegravedhi le miu lula-negraveti dhegraveu dhu caropa degravenge regravengu te ngaa limuri ne jaꞌapasanegravedꞌe hari miu degravenge pahaa egraveimadha19 Te begraveli-camegravedꞌa Lamatua tule eele sihegraveia pegraveci si asa dꞌara ai naraka lula dꞌararegravengu dhu paꞌegraveki boe degravenge Ne Regravengumamuri dhoka egravetu dꞌara bhabhelu-katubꞌadi aa tenge jꞌara segravena ka pakasee dꞌaraiisi unu ra toke ra padedha iisi degravengebhabhelu regravengu segravera Dhegraveu segravera dhu reꞌaheka makae Ngangee regravengu nuka segravemidhegraveu dhu tadhe boe Lamatua

20 Miu baku madhutu si te ngaa mad-hutu la jiꞌi Lula egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu unuLamatua dhu degravenge hak jꞌajꞌi ana-anakabarai sorga Limuri ne egravedhi tatae Kegravetuegravedhi Yesus Kristus Te begraveli-camegravedꞌa Nalegravepa hari mai negraveti sorga ho pakajꞌegraveu egravedhinegraveti nanasa Ama Lamatua 21 Egraveegravena naKristus ubꞌa ngiꞌu egravedhi dhu roe dhu bisamadhe ne jꞌajꞌi mi ngiꞌu hiu dhu madheboe nuka segravemi ngiꞌu Na dhu egravera aae egraveegravenaNa ubꞌa ngiꞌu aae egravedhi ne pake koasa Nadhu kapai seli eele egraveegravena Aa Na pake kahegraveikoasa egraveegravena segravena ka tao aaꞌi-aaꞌi dhu egravetumia-mia ho madhutu paredha Na

41 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Negraveti seꞌe se ka

jaꞌa manegravengi ho miu mamuri mola taruuaa baku koe-kapengo Jaꞌa neo taruu kegravedhimiu Te miu se ka dhu jꞌajꞌi parcayanegraveti rui-jꞌajꞌegravera jaꞌa Miu pamahoꞌo degravengepakarejꞌe dꞌara jaꞌa Aa jaꞌa bisa boti kegravetulula miu

Lamatua neo paꞌegravera dꞌara egravedhi ladhe egravedhimamuri mola taruu

2 Jaꞌa manegravengi segravena ka bhegraveni dhegraveu duasegravera nuka Yodia degravenge Sinteke ho loe eeleka negraveti patao-palaha Regravengu hudꞌi padameku ho pabeꞌa egraveci degravenge egraveci Lula Lamatuaregravengu egraveci di negraveti egraveegravena ka paꞌegraveki regravengu egravecidegravenge egraveci

3 Angalai ee Jaꞌa manegravengi ho egraveuuri ku ana hegraveni egravedhi bhegraveni dhegraveu duasegravera toke ra pabeꞌa hari Te uru egraveegravena

regravengu sabꞌa regravedhi le ho soru-bara jaꞌaegravetu peka-padhue degravenge dhegraveu Lii Lolo BeꞌaLamatua Regravengu sabꞌa regravedhi segravemi egraveegravenakahegravei sama-sama degravenge Klemens degravengeangalai dhu leo Ngara regravengu aaꞌi-aaꞌira suri le egravetu dꞌara sasuri Lamatua dhusuri ngara-ngara dhegraveu dhu begraveli-camegravedꞌamamuri sama-sama degravenge Ne egravetu sorga

4 Lula miu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Lamatuanegraveti egraveegravena ka dꞌara miu hudꞌi karejꞌe kumegraveda-megraveu Jaꞌa peka hari categraveka pakare-jꞌe taruu dꞌara miu

5 Dꞌara miu hudꞌi mahoꞌo kahegravei degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Aa baku bhegravelu pekana Lamatua Yesus negravebhu heka mai hari6Ladhemiu paraga degravenge jꞌajꞌegravera na bakudꞌara miu roe degravenge ngaa egraveci sa Te ngaasabajꞌa ho manegravengi Ama Lamatua soru-bara miu egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Aaaaꞌi-aaꞌi dhu miu manegravengi se baku bhegravelumanegravengi makasi mi Lamatua 7 Ladhe miutao segravemi egraveegravena pe Lamatua pamau dꞌaramiu Mema dhegraveu rai-haha ne reꞌa megraveumegraveka dꞌara dhu mau dhu egravedhi abhu negravetiLamatua Te ngaa lula miu parcaya YesusKristus Lamatua dhu pamau dꞌara miuneo jꞌagamiu segravena ka dꞌara degravenge ngangeemiu baku kajari

8 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jꞌara na segravemi neꞌeka baku ngee dhu rupa-rupa Te ngaajꞌaga ngangee miu segravena ka ngee jꞌara-jꞌara dhu pamegraveci degravenge dꞌara Lamatua aangee jꞌara-jꞌara dhu beꞌa dhu pakarejꞌedꞌara dhegraveu leo Miu hudꞌi ngee dhu moladegravenge dhu mola-megraveci Ngee jꞌara-jꞌaradhu legraveke degravenge dhu hua iia Tenge jꞌaraho ra pakabꞌua dhegraveu leo kahegravei Tengejꞌara ho padꞌelo jꞌara-jꞌara dhu hua iia Aabaku loe pangee negraveti jꞌara dhu beꞌa se aaꞌi-aaꞌi ra 9 Jaꞌa ajꞌa-nori le miu madhutujꞌara mamuri Lamatua Mamuri miu kahegraveihudꞌi madhutu jꞌara mamuri jaꞌa aa taomadhutu aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa padhue-padhaiaa dhu tao kegravedhi le Ladhe miu madhutusegravemi egraveegravena na Ama Lamatua paꞌegravera dꞌaramiu segravena ka dꞌara miu karejꞌe-karae aabisa mamuri degravenge mera-milu

Paulus manegravengi makasi lula dhegraveu Pilipisoru-bara ne

10 Jaꞌa manegravengi makasi degravenge koa-kioAma Lamatua lula miu bhegravelu boe jaꞌaJaꞌa keꞌa na uru egraveegravena miu dhu sanegravedꞌetaruu jaꞌa te ngaa abhumegraveka lodꞌo ho bara

317 1 Korintus 416 111

Pilipi 411 329 Pilipi 423jaꞌa 11 Jaꞌa pangee boemanegravengi miu ngaa-ngaa Te jaꞌa kura kegravedhi megraveka ngaa-ngaaegraveci sa lula jaꞌa dhu tema le mamuri degravengengaa dhu jaꞌa unu 12 Jaꞌa mamuri kegravedhi ledegravenge boe ngaa-ngaa Jaꞌa mamuri kegravedhile kahegravei degravenge katei-kabheca Jaꞌa paragale degravenge kabake manganga degravenge kabakebegravecu Egravetu dꞌara ngaa egraveegravena ka jaꞌa dhukeꞌa kore le rasia na ho bisa taha mamuri13 Te jaꞌa bisa tago kore aaꞌi jꞌara segravera lulaKristus ka dhu paꞌegravera jaꞌa

14 Masi ka tasa mera mia egraveegravena jaꞌamanegravengi makasi lula miu padꞌelo le dꞌarabeꞌa miu aa soru-bara jaꞌa egravetu dꞌara jꞌa-jꞌegravera 15Uru egraveegravena ropa jaꞌa kegravedꞌi eele negravetipropensi Makedonia ho laku pakako LiiLolo Beꞌa Lamatua asa era leo dhodhokamiu di negraveti kota Pilipi dhu ogo-oru jaꞌaJumaꞌat leo segravera aadꞌo Te ngaa miu dhumeꞌa le lii lolo egraveegravena 16 Lodꞌo dhu jaꞌaegravetu kota Tesalonika egraveegravena miu paꞌadhudoi categraveka-dua hari ho soru-bara jaꞌa17 Limuri ne baku pangee na jaꞌa neomanegravengi ngaa-ngaa negraveti miu Te jaꞌa neosegravena ka Lamatua pala-bagi miu megravengi-nale lula miu dꞌara beꞌa degravenge jaꞌa 18 Jaꞌasegravemi kore le negraveti Epaproditus aaꞌi-aaꞌi dhumiu paꞌadhu mai bara jaꞌa Seꞌe se jꞌajꞌimi berkat hia jaꞌa toke dꞌai sange neꞌejaꞌa kura boe ngaa-ngaa Seꞌe se jꞌajꞌinuka segravemi korban tunu dhu hegraveumegravengi hopahaha iisi mi Ama Lamatua Aa Lamatuasegravemi nare korban egraveegravena lula pakarejꞌe dꞌaraNegravengu

19 Ama Lamatua dhu jaꞌa pahaha iisiegraveegravena kaja seli eele Aa neꞌa megraveu ngaadhu miu parluu De Na padꞌelo dꞌarahua iia Na aa pala hia miu megravengi-naledhu risi eele lula miu dhu paꞌegraveki tegravekele degravenge Yesus Kristus 20 De hudꞌi laaegravedhi dedꞌe padedha-dedha taruu kolon-gara Ama Lamatua toke dꞌai mia-mia laꞌeNeꞌe ne ka dhu legraveke mola-mola

Paulus suri paꞌegravele sasuri na21 Jaꞌa paꞌadhu lii mahoꞌo jaꞌa hia dhegraveu

aaꞌi-aaꞌi dhu madhutu Yesus Kristus egravetukota Pilipi

Angalai jaꞌa egravetu seꞌe se hia miu lii ma-hoꞌo kahegravei

22 Dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi egravetu kota Romane hia lii mahoꞌo kahegravei

Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge aꞌari segravera dhusabꞌa egravetu dꞌara egravemu dhegraveu aae kapai ne Rapaꞌadhu lii mahoꞌo hia miu kahegravei

23 Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo dꞌara hua iia Na mi miuaaꞌi-aaꞌi mi

Sasuri jaꞌa tegraveja mi neꞌe kaPaulus

416 2 Korintus 119 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 171 418 Kalua negraveti Masir 2918

Kolose 11 330 Kolose 118

Sasuri Paulushia dhegraveu parcaya egravetu kotaKolose

Lii mahoꞌo negraveti Paulus si1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus Ama

Lamatua mesa Na ka dhu hagꞌe nare jaꞌaho jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Yesus KristusEgravetu neꞌe abhu kahegravei aꞌari egravedhi Timotiusdhu paꞌadhu lii mahoꞌo hia miu

2 Jaꞌa suri sasuri ne hia miu dhegraveu unuAma Lamatua egravetu kota Kolose dhu taomadhutu taruu jꞌara mamuri Yesus Kris-tus

Jiꞌi manegravengi segravena ka Ama egravedhi AmaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi miuaaꞌi-aaꞌi mi ho miu mamuri degravenge mera-milu

Paulus sabajꞌa hia dhegraveu parcaya egravetuKolose

3 Lodꞌo-lodꞌo dhu jiꞌi sabajꞌa hia miu jiꞌimanegravengi makasi mi Ama Lamatua dhu jꞌa-jꞌi Ama negraveti Kegravetu egravedhi Yesus Kristus 4 Tejiꞌi tadegravengi ae le negraveti parcayamiumiYesusKristus aa negraveti sasue degravenge dꞌara hua iiamiu mi dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi 5 Miu taosegravemi egraveegravena lula miu meꞌa megraveu madha jꞌaradhu beꞌa dhu tao tegraveke le hia miu egravetu sorgaJꞌara-jꞌara segravera miu tadegravengi megravedhi le negravetilii holo-nori dhu legraveke nuka Lii Lolo BeꞌaLamatua 6 dhu dhegraveu peka le degravenge miukaregravei negraveti uru ka Lii Lolo Beꞌa ne pale-legraveme le buli mia-mia egravetu rai-haha ne aaabhu hua-hela dhu beꞌa lula lii ne ubꞌamamuri dhegraveu jꞌajꞌi beꞌa Mamuri miu jꞌajꞌibeꞌa segravemi egraveegravena kahegravei karegravei negraveti hiu-hiuegraveegravenamiu tadegravengi Lii Lolo Beꞌa degravengemeꞌamegraveu dꞌara hua iia Ama Lamatua

7 Miu se abhu le aꞌajꞌa neꞌe negraveti Epaprasangalai dꞌara sasabꞌa jiꞌi dhu jiꞌi sue Tenegravengu majꞌegraveni pakako taruu sasabꞌa Yesusegravetu talora aae miu 8 Na lolo hia jiꞌi egravetuneꞌe lula-negraveti sasue miu dhu Roh Lamatuapala-bagi hia miu

9 Negraveti egraveegravena ka karegravei negraveti lodꞌo hiu-hiu jiꞌi tadegravengi jꞌara mamuri miu jiꞌi loeboe sabajꞌa hia miu Jiꞌi manegravengi AmaLamatua ho miu bisa meꞌa megraveu dadꞌegravei Naaa bisa meꞌa madha jꞌara ae-ae madhutungaa dhu Roh Na ajꞌa miu 10 Degravenge jꞌaraneꞌe miu bisa mamuri dhu legraveke degravenge

megraveti kolongara hua iia Ama LamatuaAa miu bisa pakarejꞌe dꞌara Lamatua egravetumadha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra kahegravei Ladhe miupadꞌelo dꞌara beꞌami dhegraveu pe Lamatua hiamiu hua-hela dhu beꞌa Degravenge segravemi egraveegravenamiu asa tadhe megraveu Lamatua

11-13 Jiꞌi manegravengi-mangajꞌi kahegravei miAma Lamatua segravena ka Negravengu hia miukoasa Na dhu dedha risi egraveegravena ho miu bisatago jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra degravenge taha dꞌaraJiꞌi manegravengi ho dꞌara miu degravenge karejꞌe-karae segravena ka miu manegravengi makasi taruumi Ama Lamatua Te Na bhoke le jꞌarasegravena ka miu segravemi mere pusaka pala miuegravetu sorga Pusaka egraveegravena ka dhu Na pala-bagimi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra dhuparcayaYesusKristus Te Na patabuli eele le egravedhi negravetikoasa maroga hegraveia Na pamaso egravedhi jꞌajꞌidhegraveu unu Yesus Kristus segravena ka pea egravetudꞌara saraa Ama Lamatua ka dhu dedꞌeYesus Kristus jꞌajꞌi Dhegraveu Aae egravedhi Yesusne Ana Pasue Ama Lamatua 14 Te AmaLamatua hia Ana Na segravena ka sui nare egravedhidegravenge saku eele sasala-sasigo egravedhi

Kristus ne dedha risi aaꞌi15 Kristus ne ca ropa degravenge Ama Lamatua

dhu dhegraveu rai-haha bisa boe ladheregravedhi

Negravengu dhu mema le uru negraveti aaꞌi-aaꞌiaa Negravengu jꞌajꞌi Kegravetu negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu

Ama Lamatua pajꞌajꞌi16 Te Ama Lamatua pake Ne

ho pajꞌajꞌi aaꞌi isi negraveti dedha-lirudegravenge rai-haha

Na pajꞌajꞌi jꞌara-jꞌara dhu dhegraveu rai-hahabisa ladhe regravedhi

degravenge dhu bisa boe ladhe regravedhiNuka regravengu dhu regravedꞌu paredha

regravengu dhu regravedꞌu koasadhegraveu aae-dhegraveu aae degravenge dhegraveu

kapai-dhegraveu kapai segraveraAaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua neo tao segravera

Na tao hia mi Yesus Kristusaa Yesus dhu sabꞌa segravera aaꞌi-aaꞌi

kahegravei17 Lodꞌo aaꞌi-aaꞌi se dhae jꞌajꞌi megraveka

te Negravengu ka dhu mema-mema leAaꞌi-aaꞌi se paꞌegraveki degravenge Ne

Aa Negravengu ka dhu uri si18 Negravengu ka dhu jꞌajꞌi Kegravetu mi dhegraveu par-

caya aaꞌi-aaꞌiAa dhegraveu parcaya segravera nuka segravemi

ngiꞌu NaTe Negravengu ka dhu pakako aaꞌi-aaꞌi si

17 Kolose 412 Pilmon 23 114 Epesus 17

Kolose 119 331 Kolose 23Negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu madhe hegraveia mamuri

hariNegravengu ka dhu kapai risi

ho segravena ka Negravengu ka dhu dedharisi aaꞌi megraveu-megraveu

19 Aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu dꞌara Ama Lamatuaabhu kahegravei egravetu dꞌara Kristus

aa egraveegravena ka dhu pakarejꞌe dꞌaraLamatua

20 Ama Lamatua pake Yesus Kristusho padame degravenge aaꞌi-aaꞌi dhu Na

pajꞌajꞌi leNa hia Ana Na

ho jꞌajꞌi korban dhu pasuti raa Naaa madhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha

segravena ka aaꞌi-aaꞌi egravetu dedha-liruaa aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha nebisa padame hari degravenge Ama

Lamatua21 Uru egraveegravena miu mamuri egravetu liꞌu paka-

jꞌegraveu negraveti AmaLamatua MiupamusudegravengeNe ka mamuri pacegraveri negraveti Negravengu luladꞌara miu karehe degravenge tatao dhu bheluegraveegravena ka miu labꞌa taruu Ne 22 Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa limuri ne Negravengu kadhu bhoke le jꞌara ho egravedhi bisa padamehari degravenge Ne Te Negravengu ka dhu pua AnaNa ho jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha Aa Negravengu kadhu hia Ana Na egraveegravena jꞌajꞌi mi korban aamadhe egravetu ajꞌu palolo-palegravebha segravena kaegravedhi bisa padame hari degravenge Ne YesusKristus tao jꞌara neꞌe ho bisa lere negraveti egravedhilati titu egravetu katanga madha Ama Lamatuasegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci degravenge dꞌaramola dhu degravenge heka sasala ngaa-ngaa23 Sadꞌi miu taha taruu degravenge lalegraveka miuKegravepe paꞌegravera-egravera segravena ka baku kalau Bakupakajꞌegraveu negraveti Lii Lolo Beꞌa egraveegravena dhu miusegravemi mere ropa miu nanene hiu-hiu Liiegraveegravena Te Lii Lolo Beꞌa egraveegravena jꞌajꞌi mi erasarai miu Dhegraveu lasi palolo legraveme le Lii LoloBeꞌa egraveegravena egravetu mia-mia egravetu rai-haha ne AaLamatua ka pua jaꞌa Paulus segravena ka lakulole Lii Lolo Beꞌa ne kahegravei

Paulus sabꞌa segravena ka ladhe-leru dhegraveu unuLamatua

24 Lodꞌo Kristusmamuri egravetu rai-hahaneNa dui jꞌajꞌegravera ae dꞌai seli Aa limuri nejaꞌa pasae rupa-rupa jꞌajꞌegravera kahegravei Masika segravemi egraveegravena te ngaa dꞌara jaꞌa karejꞌetaruu Ladhe abhu dhegraveu dhuhudꞌi abhu kujꞌajꞌegravera na hudꞌi laa jaꞌa dui jꞌajꞌegravera egraveegravenasama-sama degravenge ra nuka segravemi Kristuspasae nare jꞌajꞌegravera negraveti dhegraveu-dhegraveu unu Na

Te dhegraveu unu Na jꞌajꞌi sama segravemi ngiꞌuNegravengu 25 Ama Lamatua hia jaꞌa sasabꞌaNa kahegravei ho ladhe-leru dhegraveu-dhegraveu unuNa Negraveti egraveegravena ka jaꞌa ajꞌa Lii Holo-Nori Natoke lutu-sela hia miu 26-27 Dhegraveu tadegravengiLii Holo-Nori Lamatua karegravei negraveti uru ka Tengaa dhae reꞌa megraveu megraveka naneo negraveti LiiHolo-Nori seꞌe degravenge beꞌa te naneo na dhupahuni era Te ngaa limuri ne Lamatuabhoke le naneo ne hia dhegraveu unu Na Aananeo Na egraveegravena lii dhu kapai titu kegravena palami suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahane Lii babeꞌadhu kapai risi egraveegravena nukaKristus mamuri egravetu dꞌara miu

Egraveegravena na ka dhu tao miu parcayataruu peka na

begraveli-camegravedꞌa Negravengu tao jꞌaradhu hua iia risi hia miu egravetusorga

Neꞌe ne ka dhu egravedhi dhegraveu rai-hahane mate tae-tae karegravei negraveti uru-urujꞌara ka

28 De jiꞌi peka degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi lula-negraveti Kristus Jiꞌi ajꞌa-nori degravenge pasanegravedꞌedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra pake ngangee lii padhaidhu Ama Lamatua hia mi jiꞌi Jiꞌi tao jꞌaraseꞌe ho paꞌegravera dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumadhutuKristus segravena ka begraveli-camegravedꞌa regravengu bisatitu egravetu madha Na dhu degravenge boe makaelula ramamurimola taruu 29Negraveti egraveegravena kajaꞌa titu paꞌegravera aa sabꞌa jꞌegravera titu kegravena hiamiu Jaꞌa bisa taha sabꞌa bia segravemi egraveegravena lulakoasa Kristus ka paꞌegravera jaꞌa Aa koasa Naegraveegravena kapai titu kegravena

21 Miu dhu pea egravetu kota Kolose aa miu

egravetu kota Laodikia degravenge regravengu dhu paragaregravedhi megraveka degravenge jaꞌa Nanene paie-iie Jaꞌa dꞌegravei segravena ka miu aaꞌi-aaꞌi mimeꞌa megraveu sasabꞌa jaꞌa dhu bia ne hia miuaa hia mi regravengu kahegravei 2 Dadꞌegravei jaꞌa kaneo paꞌegravera dꞌara regravengu aaꞌi-aaꞌi ra segravenaka regravengu bisa paꞌegraveki jꞌajꞌi mi egraveci lula ramamuri pasue Hegraveia ra jꞌajꞌi reꞌa megraveulula regravengu reꞌa tareꞌa na uru egraveegravena naneoLamatua pahuni era Dhu pahuni egraveegravenanuka Kristus 3Ladhemiu paꞌegraveki jꞌajꞌi dꞌaraegraveci degravenge Kristus heka Na hia miu dꞌegravelu-megraveu dhu miu parluu aa ajꞌa miu pakemamegraveu se segravena ka tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌaMamegraveu seꞌe se nuka segravemi megravedha-panyaudhu kabꞌua

118 Epesus 122-23 120 Epesus 216

Kolose 24 332 Kolose 2194 Jaꞌa peka degravenge miu jꞌara se aaꞌi-aaꞌi

segravena ka mage dhoka dhegraveu mai kapodꞌe-kabegravelimiu degravengehegravebꞌamegravenyi 5 Jaꞌamemakajꞌegraveu negraveti miu Masi ka segravemi egraveegravena tengaa jaꞌa bhegravelu boemiu lula dꞌara jaꞌa dhupaꞌegraveki le degravenge miu Aa jaꞌa karejꞌe lulakeꞌa na miumamuri dhu legraveke aa miu dhukegravepe paꞌegravera parcaya miu mi Kristus era

Egravedhi dhu paꞌegraveki degravenge Kristus unu ma-muri dhu legraveke

6 Lula uru egraveegravena miu segravemi mere le YesusKristus jꞌajꞌi Kegravetu miu negraveti egraveegravena ka limurine miu hudꞌi nanene Ne taruu Aa Negravenguegraveegravena jꞌajꞌi Kegravetumiu era 7Ladhemiu paꞌegravekitaruu degravenge Ne segravemi egraveegravena miu nuka segravemiana aajꞌu dhu asa tabha egravera lula amo laꞌeasa maregravema aae Aa miu nuka segravemi egravemudhu egravera lula dhu patitu egravetu fanderen dhuegravera Miu paꞌegravera taruu egravetu dꞌara lalegraveka miusama segravemi aꞌajꞌa dhu miu abhu megravedhi leHudꞌi laa segravena ka dꞌara miu pasoa-pasokaegravetu dꞌara manegravengi makasi lula jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra dhu Ama Lamatua tao tegraveke le hiamiu

8 Jꞌaga paie-iie segravena ka baku madhutudhegraveu leo dhu pake dꞌegravelu-megraveu dhegraveu rai-haha ho egravere regraveti miu negraveti jꞌara mola Aamage madhutu aꞌajꞌa dhegraveu rai-haha dhudegravenge boe kolo-kapua Te aꞌajꞌa regravengu segraveradhoka mai negraveti dꞌegravelu-megraveu dhegraveu rai-hahadi aa negraveti atora-atora rai-haha ne Te ngaaaꞌajꞌa segravera mai boe negraveti Kristus

9 Aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu dꞌara Ama Lamatuaabhu kahegravei egravetu dꞌara Kristus Aa Kris-tus kahegravei jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha egraveci egraveegravena kadegravenge egravedhi 10 Lula miu paꞌegraveki le degravengeKristus aa jꞌajꞌi dhegraveu unu Na negraveti egraveegravena kaNa tao pamegraveci miu Te Negravengu dedha risieele negraveti koasa aaꞌi-aaꞌi degravenge aaꞌi-aaꞌi dhuregravedꞌu paredha masi ka dhu beꞌa do dhubhelu

11 Lodꞌo suna dhegraveu Yahudi ra jꞌue eelekaꞌuri dhu karisi negraveti eramakae ra segravena kajꞌajꞌi tadha na regravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu AmaLamatua Lodꞌo miu maso jꞌajꞌi dhegraveu unuKristus miu suna kahegravei Sasoa na segravemineꞌe ka suna ne lula boe negraveti dhegraveu jꞌueeele kaꞌuri negraveti ngiꞌu aae ne te ngaa Kris-tus jꞌue eele jꞌara-jꞌara bhabhelu-katubꞌanegraveti dꞌara egravedhi Nuka jꞌara-jꞌara bhabheludhu egravedhi dꞌegravei adꞌu-ue lula egravedhi dhegraveu rai-haha

12 Lodꞌo ra saranimiu pake egravei egraveegravena nukasegravemi padhanemiu sama-sama degravengeKris-tus Hegraveia miu abhu mamuri dhu hiusegravemi Negravengu unu mamuri hiu kahegravei Miuabhu segravemi egraveegravena lulamiu parcaya peka naAma Lamatua pake koasa Na dhu kapai aaeegraveegravena ho pamamuri hari Yesus Kristus negravetimamadhe Na Lamatua pake kahegravei koasaneꞌe ho sabꞌa egravetu dꞌara miu

13 Uru egraveegravena miu nuka segravemi dhegraveu dhumadhe le lula miu dhu tao sasala rupa-rupa aa miu dhae jꞌajꞌi megraveka dhegraveu unuAma Lamatua Masi ka segravemi egraveegravena tengaa Na saku eele aaꞌi-aaꞌi sasala-sasigomiu aa bagi hia miu mamuri hiu samasegravemi Na pamamuri hari Yesus Kristus14 Dhu mola-mola ka egravedhi hudꞌi abhu kuhuku lula egravedhi sisu le atora-atora AmaLamatua Te ngaa Na saku eele le hahukuseꞌe ropa ra paku Yesus Kristus egravetu ajꞌupalolo-palegravebha 15 Egravetu ajꞌu palolo-palegravebha ne Na segi aaꞌi le koasa marogaaa aaꞌi-aaꞌi dhu paredha degravenge bhabheluKa Na pamakae si egravetu madha dhegraveu ae-aeAaꞌi-aaꞌi se nuka segravemi sordadꞌu dhu segimusu dhu legravepa kako palegraveme rae degravenge liisodꞌa segravena ka padꞌelo sasegi ra aa pamakaemusu ra

16 Ladhe abhu dhegraveu dhu neo pamanahumiu negraveti jꞌara-jꞌara taꞌa-tinu mage mipusi-pahae si Aa ladhe dhegraveu neo taolii degravenge miu negraveti jꞌara-jꞌara lodꞌo beꞌado tao pesta hegraveru hiu do atora lodꞌo aesasabꞌa na baku pusi-pahae si 17 Jꞌarasegravemi segravera sa guna boe Te segravera sa nukasegravemi mamaho di dhu egraveegravena na ele Te ngaaKristus ne ka dhu asli Negravengu ne ele boe aataa-taa

18 Ladhe dhegraveu neo pamanahu miu lulamiu moꞌo boe madhutu atora dhu regravengutao unu ra baku nanene si Te ladhe miunanene si miu bisa heka abhu jꞌara-jꞌarahua iia dhu Ama Lamatua neo hia miuDe mage-mage Te mema abhu dhegraveu dhudꞌegravei tenge jꞌara ho pamanahu miu Dadꞌegraveira ladhe miu pahaha iisi miu aa sogo-tagu ana pajuu Lamatua egravetu sorga lulara pangee na abhu tanila dhu peka segravemiegraveegravena Regravengu tao iisi ra beꞌa risi negraveti dhegraveuleo aaꞌi-aaꞌi ra Madhutu iia-iia na segravemiboe egraveegravena Te ngangee ra sama segravemi dhegraveurai-haha biasa di 19 Kristus egraveegravena Kegravetu te

212 Roma 64 213 Epesus 21-8 214 Lii Yunani suri peka na ldquoTe ngaa Negravengu saku eele le hahukuegravedhi segravera lula Na paku nare le egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Kristusrdquo 214 Epesus 215 216 Roma 141-6

Kolose 220 333 Kolose 313ngaa regravengu roꞌo boe paꞌegraveki degravenge Ne Aadhegraveu unu Kristus nuka segravemi ngiꞌu Na dhuNa ator si Na tao dhegraveu unu Na asa tabhaegravera pake koasa Ama Lamatua Degravenge jꞌaraneꞌe regravengu jꞌajꞌi nuka segravemi kalua degravengerui dhu paꞌegraveki paꞌegravera-egravera segravena ka egraveci baraegraveci tokengiꞌu dhukatemebisa sabꞌa degravengebeꞌa

Ladhe egravedhi paꞌegraveki degravenge Kristus egravedhi unumamuri hiu

20 Miu madhe le sama-sama degravenge Kris-tus Hegraveia miu paꞌegraveki heka degravenge koasa-koasa maroga egravetu rai-haha ne De ngatao ka miu loe boe madhutu rupa-rupaatora rai-haha Regravengu peka segravemi neꞌe ka21 ldquoMage kegravepe neꞌe baku miꞌe egraveegravena magegoi neꞌerdquo 22 Te ngaa atora segravera dhokapaꞌue-ai negraveti dhegraveu rai-haha ho ra ajꞌa midhegraveu aaꞌi-aaꞌi Madhutu iia-iia na atorasegravera dhodhoka uri jꞌara-jꞌara dhu egraveegravena naele iia dꞌara di 23 Ladhe segravemi dhegraveu bisatao madhutu atora segravera ra pangee nabegraveli-camegravedꞌa dhegraveu pakabꞌua si aa pekana regravengu se dꞌegravelu-megraveu titu kegravena dhegraveudhu tao iisi ra segravemi dhegraveu kegravepe paꞌegraveraatora agama dhegraveu dhu dꞌara mako dhegraveudhu pajꞌegravera ngiꞌu unu ra degravenge dhegraveu dhumajꞌegraveni sogo-tagu Madhutu iia-iia naaadꞌo Atora segravera bisa boe pamegraveu ngangeedhegraveu rai-haha degravenge dꞌara dhu dꞌegravei adꞌu-ue bhabhelu

31 Ama Lamatua hia le miu mamuri

hiu nuka segravemi Negravengu pamamuri hari miusama-sama degravenge Kristus Limuri ne Kris-tus madhegravedi le egravetu era dhu kabꞌua risiegravetu baboa gꞌana Ama Lamatua Negraveti egraveegravenaka miu hudꞌi pangee dhoka jꞌara-jꞌara dhupakarejꞌe dꞌara Lamatua 2Pangee dhokajꞌara-jꞌara dhu Lamatua dꞌegravei Baku pusi-pahae degravenge jꞌara dhu dhodhoka pakarejꞌedꞌara dhegraveu rai-haha di 3 Te miu madhekahegravei ropa Kristus madhe Hegraveia mamurihiu miu egraveegravena kalau boe lula miu paꞌegraveki ledegravenge Kristus dhu bera-bera degravenge AmaLamatua egravetu sorga 4 Kristus mamuri egravetudꞌara miu aa Na pabeꞌa mamuri miu Begraveli-camegravedꞌa ropa Na legravepa hari mai miu cegraveupalere-lere degravenge Ne kahegravei egravetu dꞌara dad-edha degravenge kapai Na

Mamuri rupa dhui aa mamuri rupa hiu5 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi pegraveci eele

ku dadꞌegravei dꞌara dhu neo tao bhabhelu-katubꞌa Nuka segravemi dꞌara dꞌegravei tao jꞌarakarehe degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveuegravemu-kamali egraveu dꞌara dꞌegravei tao jꞌara-jꞌarakajꞌalu dꞌara dꞌegravei dhu neo tao madhutudadꞌegravei dꞌara di dꞌara dꞌegravei tao bhabhelurupa-rupa aamangaꞌa dhudꞌegravei dhoka aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi unu egraveu di (madhutu iia-iia nasegravera sa nuka segravemi egraveu sogo-tagu lula egraveudedꞌe padedha-dedha jꞌara leo dhu setieele Lamatua) 6 Jꞌara seꞌe se ka dhu taoAma Lamatua nasa titu kegravena toke Na neohuku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu roꞌo boe naneneNe 7 Uru egraveegravena miu mamuri segravemi egraveegravenaka lula dꞌara miu paꞌegraveki degravenge jꞌara bhelusegravera

8 Te ngaa limuri ne miu hudꞌi pegraveci eeleku dadꞌegravei dꞌara dhu neo adꞌu-ue bhabheluaaꞌi-aaꞌi Nuka segravemi dꞌegravei nasa dꞌara pana-magꞌoro tegraveka dꞌara degravenge dhegraveu padhailii paꞌele iie kolongara dhegraveu degravenge pad-hai lii kajꞌalu 9-10 Aa miu egraveci degravenge egravecibaku kapodꞌe-kabegraveli Lula miu core eele ledadꞌegravei dꞌara dhuneo tao bhelu aa tegraveke eelejꞌara mamuri dhui segravera

Aa limuri ne miu gati degravenge dꞌara dhuhiu Egraveegravena nuka segravemi dhegraveu core eele lemegravedha-papake dhui dhu kajꞌalu segravena kasilu megravedha hiu dhu megraveu Ama Lamatuaka dhu pajꞌajꞌi miu Aa limuri ne Na taomiu asa tadhe pabeꞌa-beꞌa Negravengu aa taomiu jꞌajꞌi ca ropa degravenge Ne 11 Egravetu dꞌaramamuri hiu ne egravedhi hagꞌe boe na regravengusegravera dhegraveu Yahudi do dhegraveu Yahudi boedhegraveu dhu madhutu suna do dhegraveu dhusuna boe dhegraveu leo rai kara do dhegraveu dhuadꞌa aadꞌo dhegraveu egravenu do egravenu boe Seꞌese kolo-karisi na aadꞌo Te ngaa dhu legravekeka ladhe regravengu paꞌegraveki degravenge Kristus aaNegravengu mamuri egravetu dꞌara ra

12 Ama Lamatua hagꞌe nare le miu lulaNa sue miu Dadꞌegravei Na segravena ka miu jꞌajꞌidhegraveumola-megraveci Na dhu leko-leo negraveti dhegraveurai-haha leo segravera Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌijꞌajꞌi ku dhegraveu dꞌara hua iia dꞌara beꞌapahaha iisi lii mako degravenge taha meredꞌara 13Miu hudꞌi taha mere dꞌara aa egravecitadhe megraveu egraveci Ladhe negraveti miu abhu dhutenge lii langu degravenge angalai na na baku

219 Epesus 416 31 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 39-10 Epesus 422 39-10 Lii Lolo dhu UruTegraveka 126 Epesus 424 311 Egravetu dꞌara Alkitab lii Yunani peka na ldquodhegraveu Barbar degravenge dhegraveu Skutiardquo Ra pekadhegraveu Barbar se dhegraveu leo rae kara dhu pea egravetu liꞌu koasa paredha Roma Aa ra cap dhegraveu Skutia segravera dhegraveu degravenge boeadꞌa

Kolose 314 334 Kolose 46tegraveka dꞌara degravenge ne Te ngaa miu hudꞌipabhegravelu eele sasala na aa abho ne nukasegravemi Lamatua dhu pabhegravelu eele le sasalamiu 14 Sanegravedꞌe ee Te sasue egraveegravena risiaaꞌi negraveti ngaa-ngaa De miu hudꞌi pakesasue ne egravetu dꞌara miu nuka segravemi megravedha-papake egravetu ua Te sasue egraveegravena nuka segravemiloa hegravengu dhu egravedhi manegravenu segravena ka jꞌajꞌisigꞌi dhu saraga titu kegravena Neꞌe ne ka dhupaꞌegraveki egravedhi jꞌajꞌi mi egraveci

15 Egravedhi bisa padame degravenge AmaLamatua lula Kristus De miu hudꞌi sorotegraveke kahegravei dadame Kristus ne uri dꞌaramiu Te Lamatua dꞌegravei ka miu aaꞌi-aaꞌi mimamuri mera-milu egraveci degravenge egraveci lula miupaꞌegraveki jꞌajꞌi ngiꞌu egraveci Aa dꞌara miu hudꞌimeꞌa manegravengi makasi lula Lamatua unuNa ka hagꞌe nare miu

16 Hudꞌi laa Lii Holo-Nori Kristus uridꞌara miu degravenge mamuri miu kahegravei LiiHolo-Nori seꞌe nuka segravemi megravedha-panyaudhu kabꞌua dhu Na pangegravedꞌu mi miu Liiseꞌe padꞌelo jꞌara ho miu bisa meꞌa madhajꞌara ae-aemadhutungangee Lamatua Kamiu bisa pake Lii seꞌe segravena ka ajꞌa-noriaa pasanegravedꞌe miu egraveci degravenge egraveci Ladhenori dhegraveu-dhegraveu miu mage degravenge sakaate ngaa pake lii degravenge dꞌara dhu taleomoro-moro dhu pegravenu degravenge rasa makasiPake lii sodꞌa koa-kio lii sodꞌa dhu miuabhu negraveti Roh Mola-Megraveci Lamatua aa liisodꞌa dhu miu mesa mi suri ho koa-kioAma Lamatua 17 Miu jꞌajꞌi le ai gꞌana negravetiYesus Kristus De sanegravedꞌe te aaꞌi-aaꞌi dhumiu padhue-padhai segravera megraveti kolongaraLamatua Aa aaꞌi-aaꞌi dhu miu tao segraveramegraveti kolongara Lamatua kahegravei De bakubhegravelu tao aaꞌi-aaꞌi degravenge kolongara Kegravetumiu Yesus Kristus Aa manegravengi makasitaruu mi Ama Na Ama Lamatua

Mamuri dhegraveu Kristen egraveci degravenge egraveci hudꞌisegravemi ngaa sa

18 Bhegraveni dhu degravenge dhegraveu egravemu Miuhudꞌi mamuri nanene ku dhegraveu egravemu miulula egraveegravena ka dhu legraveke mi dhegraveu-dhegraveu dhumadhutu Yesus Kristus

19 Mone dhu degravenge dhegraveu egravemu Miuhudꞌi sue ku dhegraveu egravemu miu aa baku sakaadegravenge ne ka papegravedꞌa dꞌara na

20 Ana-ana aaꞌi-aaꞌi Miu hudꞌi naneneina-ama miu egravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi

ra te egraveegravena ka dhu pakarejꞌe dꞌara AmaLamatua

21 Ina-ama aaꞌi-aaꞌi Miu baku egravenyi aalii taka leli mi ana-ana miu te aadꞌo nara nasa ka ra parui Mage-mage dꞌara rataꞌuꞌa degravenge miu

22 Dhegraveu sabꞌa segravera Egravetu rai-haha ne miuhudꞌi tao ku madhutu dadꞌegravei lamatua miuegravetu dꞌara sasabꞌa aaꞌi-aaꞌi ra Mage dhokamere dꞌara di lodꞌo dhu lamatua miu egravetumadha miu Te ngaa tenge la jꞌara hopakarejꞌe taruu dꞌara ra Sabꞌa degravenge beꞌalula miu dhu meꞌa na Ama Lamatua dhuladhe patae miu 23-24Miu sadꞌi sabꞌa ngaaegraveegravena ka na sabꞌa la mola-mola Miu hudꞌisabꞌa sasabꞌa miu degravenge dꞌara kateme hialamatua miu egravetu rai-haha ne nuka segravemimiu sabꞌa hia Kegravetu egravedhi Yesus Kristus Demiu lalau-laloꞌo Ne te Negravengu ka dhu bꞌalarui-jꞌajꞌegravera miu degravenge hia miu pusaka25 Te ngaa ladhe miu sabꞌa legraveke boe jꞌarabegraveli-camegravedꞌa Na huku miu Lula Negravenguegraveegravenadhubia boe cabegraveka aa ladhe boe regravehudhegraveu

41 Miu lamatua segravera Miu hudꞌi uri ku

dhegraveu dhu sabꞌa hia miu segravera degravenge molaaa bia boe cabegraveka Sanegravedꞌe ee te miudegravenge Lamatua egravetu sorga dhu uri miukahegravei

Lii holo-nori2 Miu hudꞌi majꞌegraveni sabajꞌa Aa miu

hudꞌi maseꞌa ku degravenge jꞌara-jꞌara dhu miupadhai degravenge Ama Lamatua aa manegravengi-mangajꞌi dhu pegravenu degravenge dꞌara makasi3Baku bhegravelu sabajꞌa hia jiꞌi aa manegravengi hoAma Lamatua bhoke jꞌara segravena ka jiꞌi bisalole degravenge dhegraveu jꞌara-jꞌara dhu uru egraveegravenapahuni lula-negraveti Kristus Sanegravedꞌe te jaꞌaegravetu dꞌara bui ne lula jaꞌa padhue-padhaiKristus mi dhegraveu 4 Sabajꞌa segravena ka jaꞌa bisalole paledꞌa Lii Lolo Beꞌa ne segravena ka dhegraveubisa reꞌa megraveu

5 Mamuri degravenge mola egravetu talora aaedhegraveu dhu parcaya megraveka Kristus Pakepaie-iie lodꞌo dhu taleo dhu Ama Lamatuahia miu 6 Ladhe miu padhai lii padhaidegravenge lii mako dhu palegraveke degravenge dꞌaradhegraveu Mage padhai dhu paroca dhegraveuPake lii-lii dhu legraveke segravena ka miu bisa dhaa

313 Epesus 4232 317 Epesus 519-20 318 Epesus 522 1 Petrus 31 319 Epesus 5251 Petrus 37 320 Epesus 61 321 Epesus 64 325 Epesus 65-8 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri1017 Epesus 69 41 Epesus 69 45 Epesus 516

Kolose 47 335 Kolose 418hari degravenge beꞌa ladhe abhu dhegraveu pakaregraveidegravenge miu

Paulus suri paꞌegravele sasuri na7 Pe Tikikus dhiu lole degravenge miu jꞌara

mamuri jaꞌa Negravengu ne aꞌari pasue egravedhidhu ladhe-leru dhegraveu-dhegraveu unu Lamatuadhu neꞌa boe roca Uru egraveegravena negravengupakako sasabꞌa Lamatua sama-sama degravengejaꞌa kahegravei 8 Jaꞌa pua na dhiu segravena kapaꞌegravera dꞌara miu aa lole degravenge miu jꞌaramamuri jiꞌi egravetu neꞌe 9 Jaꞌa pua Onesimuskahegravei legravepa palere degravenge ne Onesimus neaꞌari pasue dhu sabꞌa neꞌa boe roca kahegraveiNegravengu ne dhegraveumiu Dua ra pe lole degravengemiu jꞌara-jꞌara dhu jꞌajꞌi le egravetu neꞌe

10 Aristarkus hia lii mahoꞌo kahegravei hiamiu Ra taha ne egravetu dꞌara bui sama-samadegravenge jaꞌa Markus aꞌari negraveti Barnabashia lii mahoꞌo kahegravei Uru egraveegravena jaꞌa moamema le degravenge miu na ladhe Markusdhiu pangadꞌo degravenge miu na segravemi merene degravenge beꞌa 11 Yesus (dhu egravedhi pan-gare ne ldquoYustusrdquo) hia lii mahoꞌo kahegraveimi miu Negraveti angalai aaꞌi-aaꞌi dhu sama-sama pakako sasabꞌa Ama Lamatua dhokaregravengu tegravelu ra seꞌe ka dhu jꞌajꞌi dhegraveu saraninegraveti suku Yahudi Aa regravengu seꞌe ka dhupaꞌegravera dꞌara jaꞌa

12 Angalai miu Epapras egravetu neꞌe aa nahia miu lii mahoꞌo kahegravei Negravengu ne dhegraveusabꞌa hia Yesus Kristus Negravengu ne ka dhuloe boe sabajꞌa hia miu degravenge aꞌegravera na aana manegravengi segravena ka Ama Lamatua paꞌegraveradegravenge tao pamegraveci miu aa tao miu jꞌajꞌimeꞌa megraveu dadꞌegravei Na 13 Jaꞌa pasanegravedꞌemema miu na Epapras ne dhu sabꞌa biahia miu degravenge dhegraveu-dhegraveu Kristen egravetu kotaLaodikia degravenge kota Herapolis

14 Abhu lii mahoꞌo kahegravei negraveti Demasdegravenge dote Lukas dhu egravedhi sue

15 Jaꞌa hia lii mahoꞌo mi aꞌari dhegraveuparcaya egravetu kota Laodikia Baku bhegraveluhia lii mahoꞌo jaꞌa mi mama Nimfa degravengedhegraveu-dhegraveu parcaya dhu tema pakabokoegravetu dꞌara egravemu na

16 Pe ladhe miu aaꞌi-aaꞌi mi egravetu kotaKolose bacamere sasuri ne na mi paꞌadhuhia dhegraveu-dhegraveu parcaya egravetu kota Laodikiasegravena ka regravengu baca kahegravei Aa miu hudꞌi

baca kahegravei sasuri dhu jaꞌa paꞌadhu kegravedhihia regravengu uru segravera

17 Pasanegravedꞌe Arkipus peka na ldquoEgraveu bakubhegravelu pakako toke paꞌegravele sasabꞌa dhu egraveusegravemi more negraveti Lamatuardquo

18 Baku bhegravelu peka na ra taha jaꞌa egravetudꞌara bui ne era

Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedha miu

Sasuri ne jaꞌa egravenyi ai pake kacui-aai jaꞌaunu ku

Salam negraveti jaꞌaPaulus

47 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204 2 Timotius 412 48 Epesus 621-22 49 Pilmon 10-12 410 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1929 272 Pilmon 24 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1212 25 13131537-39 412 Kolose 17 Pilmon 23 414 2 Timotius 41011 Pilmon 24 417 Pilmon 2

1 Tesalonika 11 336 1 Tesalonika 27

1 TesalonikaSasuri Paulus ka egravecihia dhegraveu sarani egravetu kotaTesalonika

Lii mahoꞌo negraveti Paulus si1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus degravenge

angalai jaꞌa Silas degravenge TimotiusSasuri ne jiꞌi paꞌadhu hia miu dhegraveu

sarani aaꞌi-aaꞌi mi egravetu kota TesalonikaMiu ka dhu pamaꞌegravete mere le homadhutuAmaLamatua egravedhi degravengeKegravetu egravedhi YesusKristus

Jiꞌi manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na hia miu ho miumamuri degravenge mera-milu

Paulus manegravengi makasi lula dhegraveu Tesa-lonika parcaya taruu

2 Jiꞌi loe boe manegravengi makasi mi AmaLamatua lula parcaya miu Megraveu-megraveda jiꞌisabajꞌa hia miu aaꞌi-aaꞌi mi 3 Jiꞌi sanegravedꞌesasabꞌa dhu miu sabꞌa lula miu parcayaAma Lamatua aa sue Ne Miu loe boe negravetijꞌara egraveegravena lula era sarai miu ka LamatuaYesus Jiꞌi loe boe kahegravei ngegraveti jꞌara seꞌeaaꞌi-aaꞌi asa katangamadha Ama Lamatua

4 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jiꞌi ngeꞌa Ama Lamatuasue miu Negraveti egraveegravena ka Na hagꞌe naremiu jꞌajꞌi dhegraveu Negravengu 5 Uru egraveegravena lodꞌojiꞌi dhiu asa Tesalonika jiꞌi peka-padhaidegravenge miu Lii Lolo Beꞌa Ama LamatuaLodꞌo egraveegravena miu pasa dhilu paie-iie honanene lii padhai lii jiꞌi Miu mesa boedhoka nanene lii jiꞌi di te ngaa miu megravedhiunumi kahegravei koasa Ama Lamatua negraveti RohNa dhu Mola-Megraveci egraveegravena Jꞌara egraveegravena ka dhutao miu tareꞌa-reꞌa segravemi mere Lii Lolo Beꞌaegraveegravena Lodꞌo egraveegravena miu megravedhi unu mi jꞌaramamuri jiꞌi dhu tasa mera mia segravena kameꞌa tareꞌa-reꞌa jꞌara-jꞌara Lamatua 6Lulamiu pamaꞌegravete mere le ho madhutu dadꞌegraveiLamatua negraveti egraveegravena ka miu mamuri mad-hutu tatao jiꞌi aa madhutu jꞌara mamuriLamatua Yesus kahegravei Te ngaa lodꞌo miuheka segravemi mere Lii Lolo Beꞌa egraveegravena abhudhegraveu dhu pasusa miu Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa dꞌara miu kalau boe-karegraveto boelula Roh Lamatua dhu Mola-Megraveci pakare-jꞌe dꞌara miu

7 Degravenge segravemi egraveegravena miu padꞌelo jꞌarahia dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi egravetu propensiMakedonia degravenge propensi Akaya 8Mesaboe egravetu segravei di Te Lii Lolo Beꞌa Lamatuadhu pale-legraveme le Tesalonika negraveti miu seꞌeka toke mia-mia De jiꞌi peka ngaa harilula dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tadegravengi le lalegraveka miumi Lamatua 9 Egravetu mia-mia dhegraveu palolopeka na miu uru na segravemi mere jiꞌi degravengedꞌara kateme Ka miu core eele megravedha-megravedha sogo-tagu mi hegraveia mai madhutuLamatua dhu tareꞌa-reꞌa Te miu meꞌale na Lamatua egraveegravena nuka Ama Lamatuadhu mamuri Negraveti egraveegravena ka egravedhi aaꞌi-aaꞌiti madhutu Ne 10 Regravengu palolo kahegraveina miu tatae mamai Ana Ama Lamatuanegraveti sorga nuka Yesus Uru egraveegravena dhegraveupamadhe Ne te ngaa Ama Lamatua ka dhupamamuri hari Ne Lodꞌo Ama Lamatuahuku dhegraveu rai-haha ne na Lamatua Yesuska dhu pakajꞌegraveu egravedhi negraveti nanasa AmaLamatua

2Paulus sanegravedꞌe sasabꞌa na egravetu Tesalonika

1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌale lodꞌo jiꞌi dhiu sabꞌa egravetu Tesalonika egraveikabhegravesu jiꞌi suti boe iia dꞌara 2Miu sanegravedꞌekahegravei lodꞌo jiꞌi dhiu megraveka asa Tesalonikadhegraveu negraveti kota Pilipi dhu tao le pasusadegravenge pajꞌegravera jiꞌi Te ngaa lula Lamatuapaꞌegravera dꞌara jiꞌi ka jiꞌi bani lole Lii LoloBeꞌa Lamatua degravenge miu masi ka dhegraveu aedhu pamusu degravenge jiꞌi 3 Lodꞌo egraveegravena jiꞌingegraveti Lii Lolo Beꞌa hia miu asa Tesalonikangegraveti boe lii ajꞌa-nori dhu koe-kapengo Tejiꞌi dhiu tao boe pagoa degravenge pakapodꞌe-kabegraveli miu

4 Aadꞌo Uru egraveegravena jiꞌi dhiu degravenge dꞌaramola Ama Lamatua mesa Na dhu pajꞌujꞌujiꞌi ho ngegraveti Lii Lolo Beꞌa Na asa miu Jiꞌise neo boe pakarejꞌe dꞌara dhegraveu rai-hahate ngaa pakarejꞌe dꞌara Lamatua te Negravenguka dhu patigi negravedhi dꞌara jiꞌi segravena ka neꞌamola do koe

5 Miu meꞌa kahegravei na jiꞌi se hegravebꞌa megravenyiboe ngaahari tenge leto ca doi sa negravetimiuAma Lamatua dhu neꞌa dꞌara jiꞌi 6 Sasabꞌajiꞌi ne tenge boe lii koa-kadꞌiri negraveti dhegraveurai-haha do negravetimiu aa negraveti dhegraveu leo karakahegravei 7 Jiꞌi se dhegraveu pajuu-paleha KristusJiꞌi degravenge hak kahegravei tao ngiꞌu sama segravemidhegraveu aae-dhegraveu kapai te ngaa jiꞌi ngoꞌo boe

11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 171 16 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 175-9 22 Lii Lolonegraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1619-24 171-9

1 Tesalonika 28 337 1 Tesalonika 35padedha iisi segravemi egraveegravena Lodꞌo segravera jiꞌi taongiꞌu jiꞌi egraveci egraveegravena ka degravenge ana iiki egravetutalora aae miu Jiꞌi padꞌelo sasue mi dedhamiu kahegravei nuka segravemi ina dhu pasusu anana 8 Jiꞌi dhiu ho mesa boe dhoka ngegraveti LiiLolo Beꞌa hia miu di te ngaa jiꞌi soro iisikateme aae kahegravei lula jiꞌi suemiu seli eele

9 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Ele boemiu sanegravedꞌe erajiꞌi sabꞌa dhu ngeꞌa boe jꞌegravera megraveu-megravedaho abhu unu mi ngangaꞌa-nganginu Tejiꞌi dꞌegravei boe pajꞌegravera miu lodꞌo ngegraveti LiiLolo Beꞌa asa miu 10 Miu megravedhi unumi segravemi egraveegravena kahegravei Ama Lamatua ropadhu jiꞌi bera-bera degravenge miu aaꞌi-aaꞌi midhu parcaya le jiꞌi mamuri degravenge dꞌaramola dhu tao boe sala ngaa-ngaa 11 Miumeꞌa kahegravei jiꞌi lalau-laloꞌo miu egraveci egraveegravenaka degravenge ama matana ladhe-leru ana-anana 12 nuka segravemi paꞌegravera dꞌara miu aaꞌi-aaꞌi mi pasanegravedꞌe degravenge pamakomiu segravenaka mamuri dhu megraveci ho pakarejꞌe dꞌaraLamatua Te Negravengu ka jꞌajꞌi Dhegraveu Aae dhuparoa le miu segravena ka jꞌajꞌi ana kabarai Naaa abhu pakabꞌua bera-bera degravenge Negravengu

Lamatua sabꞌa egravetu dꞌara miu13 Jiꞌi maꞌegravete boe manegravengi makasi mi

Ama Lamatua lula lodꞌo miu tadegravengi liilolo negraveti jiꞌi miu segravemi mere boe lii holo-nori negraveti dhegraveu rai-haha te ngaa Lii Holo-Nori egraveegravena kapua na negraveti Ama LamatuaNegravengu unu Na ka dhu sabꞌa egravetu dꞌara miudhegraveu parcaya

14 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu heka madhutujꞌara Lamatua kegravena te ngaa dhegraveu-dhegraveumiu pasusa le miu De miu se abhu jꞌa-jꞌegravera egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu parcaya egravetupropensi Yudea dhu dhegraveu Yahudi regravengumesa ra pajꞌegravera regravengu lula ra legraveka YesusKristus

15 Abhu dhegraveu Yahudi dhu pusi-pahaeboe dadꞌegravei Ama Lamatua Negraveti egraveegravena karopa Ama Lamatua pua dhegraveu regraveti lii padhaiNa mai asa regravengu ka regravengu pajꞌegravera degravengehake pamadhe si Ra pamadhe LamatuaYesus degravenge jꞌara segravemi egraveegravena kahegravei Limurine ra tenge jꞌara ho babegravega eele jiꞌi kahegraveiRegravengu pamusu degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra kaAma Lamatua dꞌegravei boe regravengu 16 Ngaahari ra tenge jꞌara ae-ae segravena ka jiꞌi pakakoia ka Lii Lolo Beꞌa hia dhegraveu leo DhegraveuYahudi se roꞌo boe ho Lamatua pala-bagimamuri hia dhegraveu leo kara kahegravei Degravenge

jꞌara egraveegravena ka sasala regravengu segravemi tao udhusa Hegraveia Ama Lamatua nasa ka huku si

Paulus neo paraga hari degravenge dhegraveu saraniegravetu Tesalonika

17 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Masi ka egravedhi pakajꞌegraveute ngaa pakajꞌegraveu boe egravetu dꞌara Jiꞌi tenge-tenge jꞌara ho ladhe abhu lodꞌo dhu taleojiꞌi dhiu hari paꞌasu-pareo degravenge miu tedꞌara jiꞌi neo ae le 18 Jaꞌa mesa ku neoae le kahegravei dhiu pangadꞌo degravenge miu tengaa dhegraveu aae nidhu loe boe bhabhae jaꞌa19Miumeꞌa nga tao ka jiꞌi neo dhiu paragadegravenge miu sina ma Lula jiꞌi maena miuMiu ka dhu pakarejꞌe degravenge paꞌadhu dꞌarajiꞌi Ladhe miu aadꞌo cee hari ka dhu kegravepepaꞌegravera kolongara Lamatua Yesus LadheLamatua legravepa hari mai dꞌara jiꞌi taleo lulamiu seꞌe ka 20Mema tareꞌa Miu seꞌe se kadhu pakabꞌua sasabꞌa jiꞌi aa pataleo dꞌarajiꞌi

3Paulus pamaꞌegravete segravena ka Timotius laꞌe asa

Tesalonika1-2 Segravena ka miu meꞌa ca hari ni jiꞌi kako

tegraveke eele miu egraveegravena madhutu boe dadꞌegraveijiꞌi Jiꞌi neo ae le dhiu paraga degravenge miute ngaa bisa megraveka Lula jiꞌi ngoꞌo hekamate panegravebhu hegraveia jiꞌi pamaꞌegravete le hopua Timotius dhiu Te ngaa jaꞌa degravengeSilas pea egravetu kota Atena Timotius neaꞌari jiꞌi Negravengu ne angalai jiꞌi egravetu dꞌarasasabꞌa-laꞌa dhu bera-bera pakako Lii LoloBeꞌa Lamatua Yesus Jiꞌi pua na dhiuho na ajꞌa miu aa paꞌegravera dꞌara miu segravenaka miu asa parcaya egravera Ama Lamatua3Degravenge jꞌara neꞌe ladhemiu paraga degravengesasusa dꞌara miu roe boe Kegravepe paꞌegravera-egravera lalegraveka miu Te miu meꞌa le dhegraveu ceedhu parcaya Kristus tatu na paraga degravengejꞌajꞌegravera 4 Ca hari ni lodꞌo jiꞌi degravenge miuera jiꞌi pasanegravedꞌe lemiu peka na dhegraveu ceedhu parcaya Lamatua Yesus begraveli-camegravedꞌaparaga degravenge rupa-rupa sasusa Limuri nejꞌajꞌi le si

5 Lula jaꞌa susa titu kegravena negraveti jꞌajꞌegraveramiuseꞌe ka negraveti egraveegravena ka jaꞌa pua Timotius dhiuasa Tesalonika ho jiꞌi ngeꞌa megraveu kegravena miuparcaya era Lamatua do aadꞌo Te jaꞌamage-mage dhegraveu aae nidhu dadugu miuho miu soro kabodho mi Lamatua Ladhe

214 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 175 215 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 92329 134550 14251917513 1812 31-2 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1715

1 Tesalonika 36 338 1 Tesalonika 414jꞌajꞌi ka segravemi egraveegravena sasabꞌa jiꞌi uru segravera eleiie dꞌara

Timotius legravepa negraveti Tesalonika6 Lai-lai ne Timotius legravepa hari mai negraveti

Tesalonika Ka negraveti lii dhu pakarejꞌe dꞌarajiꞌi Na lolo na miu parcaya Kristus eraaa miu egraveci pasue degravenge egraveci Na peka kahegraveina miu ngee jiꞌi segravemi mia dhu jiꞌi sanegravedꞌemiu kahegravei

7-8 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Masi ka egravetu neꞌe jiꞌiako rasa bia lula abhu susa ae negraveti mia-mia te ngaa ropa tadegravengi lii lolo Timotiuska dꞌara jiꞌi tareꞌa-reꞌa abhu karejꞌe Lulalimuri ne jiꞌi ngeꞌa lemiu parcaya Lamatuaera

Paulus sabajꞌa hia dhegraveu sarani egravetu Tesa-lonika

9 De jiꞌi manegravengi makasi ae-ae miLamatua degravenge dꞌara dhu karejꞌe titu kegravenalula miu madhutu Ne taruu 10 Megraveu-megraveda jiꞌi loe boe sabajꞌa segravena ka categravekasa egravedhi paraga hari Jiꞌi neo ajꞌa miusegravena ka pamegraveci dꞌaramiu egravetu jꞌaramamuriLamatua

11 Jiꞌi sanao segravena ka Ama Lamatua egravedhiaa Kegravetu egravedhi Yesus Kristus bhoke jꞌarasegravena ka jiꞌi dhiu paraga hari degravenge miu12 Jiꞌimanegravengi segravena ka Lamatuahiamiu asapasue risi eele hari Nuka segravemi egraveegravena kahegraveimiu degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra asa pasuesegravemi dhu jiꞌi sue miu 13 Degravenge segravemi egraveegravenaLamatua paꞌegravera dꞌara miu ho mamurimola degravenge mera-milu toke begraveli-camegravedꞌaLamatua Yesus legravepa hari mai degravenge dhegraveuunu Na miu bisa titu kahegravei egravetu katangamadha Ama Lamatua egravedhi degravenge dui hekasasala-sasigo

4Jꞌara mamuri dhu pamahoꞌo dꞌara Ama

Lamatua1 De aꞌari segravemi neꞌe ka Jiꞌi pamako

miu segravena ka miu mamuri pamahoꞌo dꞌaraAma Lamatua segravemi dhu jiꞌi ajꞌa le miuMema mamuri miu madhutu le jꞌara segraveraaaꞌi-aaꞌi te ngaa lula egravedhi jꞌajꞌi le dhegraveuunu Lamatua Yesus ka jiꞌi manegravengimiu hotenge jꞌara dhu beꞌa risi hari 2 Miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa le ngaa dhu jiꞌi ajꞌa miu pakekoasa negraveti Lamatua Yesus 3 Dadꞌegravei Ama

Lamatua nuka mamuri mola-megraveci Bakumamuri kajꞌalu egravetu dꞌara paꞌegraveci bhegraveni-mone 4 Miu hudꞌi meꞌa lalau ngiꞌu miuunu mi segravena ka mamuri mola-megraveci hodhegraveu pakabꞌua miu 5Baku mamuri mad-hutu dadꞌegravei dꞌara mi segravemi dhegraveu dhu dhaetadhe megraveka Ama Lamatua 6 Mage abhudhegraveu dhu neo tao karehe aa neo tenge otodhu risi negraveti dhegraveu dhu sama-sama parcayaAma Lamatua Te Ama Lamatua ka Kegravetudhu egraveegravena na bꞌala bhabhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi segravera Jꞌara seꞌe jiꞌi peka le degravenge miupegraveri-pegraveri hari aa pasanegravedꞌe le miu karegraveinegraveti uru ka 7 Te Ama Lamatua paroa narele egravedhi segravena ka jꞌajꞌi mi dhegraveu unu Na Mad-hutu dadꞌegravei Na egravedhi hudꞌi mamuri degravengemola-megraveci baku degravenge kajꞌalu segravemi dhegraveudhu tao jꞌara makae Baku segravemi egraveegravena8 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu cee ka dhu madhutuboe lii holo-nori ne negravengu egraveegravena segravemi boejiꞌi aa tule eele Ama Lamatua kahegravei dhuhia le miu Roh Na dhu Mola-Megraveci

9 Madhutu ngangee jaꞌa suri hari iaka hia miu jꞌara-jꞌara pasue aꞌari degravengeaꞌari lula Ama Lamatua mesa Na ka dhupeka le na miu hudꞌi pasue ku egraveci degravengeegraveci 10 Jiꞌi tadegravengi le miu sue aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetu propensi Makedonia negravei Te ngaaaꞌari aaꞌi-aaꞌi Jiꞌi manegravengi segravena ka miusue dhegraveu leo risi eele hari 11 Tengejꞌara segravena ka miu mamuri degravenge mera-milu Baku soro iisi sa dꞌara lii langu dhegraveuleo te ngaa egraveci-egraveci ka laladhe mamuri naMiu hudꞌi sabꞌa tenge ngangaꞌa-nganginudegravenge kacui-aaimiumesami Bakumaenadhegraveu leo Seꞌe se jiꞌi pasanegravedꞌe le miukaregravei negraveti uru ka 12 Ladhe miu mamurisegravemi egraveegravena miu pabia boe dhegraveu leo Ladhedhegraveu dhu legraveka boe Kristus regravedhi miu ma-muri segravemi egraveegravena tatu ra peka na ldquoWaaDhegraveu dhu madhutu Lamatua Yesus segraveramamuri ra mola tareꞌa ngardquo

Mamai hari Lamatua Yesus13 Aꞌari Limuri ne jaꞌa neo peka ngaa

egraveci segravena ka miu meꞌa megraveu jꞌara-jꞌara lula-negraveti dhegraveu madhe Egravedhi teꞌa na dhegraveudhu madhe le begraveli-camegravedꞌa na mamurihari De ladhe negraveti dhegraveu unu Lamatuaegraveci madhe miu baku tao ngiꞌu mi jꞌegraveranuka segravemi dhegraveu leo dhu reꞌa boe jꞌara egraveegravena14 Te egravedhi teꞌa na Yesus dhu madhe le ka

36 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 185 44 Lii Yunani peka na ldquoMiu egraveci-egraveci ka hudꞌi meꞌa lalau lsquoera kanatarsquomiu unumirdquo lsquoEra kanatarsquo egravetu negravei sasoa na bisa lsquongiꞌu aaersquo do lsquongiꞌu (diri)rsquo Abhu kahegravei dhu peka na egravetu ayat neꞌe lsquoerakanatarsquo sasoa na lsquodhegraveu egravemursquo Ladhe segravemi egraveegravena sasoa ayat ne peka na ldquoMamuri mola degravenge dhegraveu egravemu egraveurdquo

1 Tesalonika 415-17 339 1 Tesalonika 522Ama Lamatua pamamuri hari Ne De ladhesegravemi egraveegravena tatu Ama Lamatua pamamurihari kahegravei dhegraveu parcaya dhu madhe segraveraaa oru nare si aaꞌi-aaꞌi ra bera-bera degravengeLamatua Yesus

15-17 De ladhe Lamatua Yesus mai hariNa puru negraveti sorga asa rai-haha ne egraveegravenana degravenge paredha dhu lii megravedhu aae Kakegravetu kapai negraveti ana-ana pajuu egravetu sorgahia paredha ho tiu tegravebhe Hegraveia dhegraveu unuLamatua dhu madhe segravera mamuri hariKa regravengu degravenge egravedhi dhu mamuri eralegraveke dedꞌe asa raꞌi-liru ho aaꞌi-aaꞌi ti sorumamai Lamatua Yesus Egravele egraveegravena na egravedhiaaꞌi-aaꞌi ti mamuri paꞌegraveci degravenge Ne taa-taa

Mi nanene pabeꞌa-beꞌa lula ngaa dhujiꞌi peka ne Lamatua unu Na ka dhu peka-padhai 18 De ladhe segravemi egraveegravena miu hudꞌipaꞌegraveki lii ajꞌa-nori ne segravena ka paꞌegravera dꞌaramiu egraveci degravenge egraveci

5Paꞌegravera ho segravemi mamai Lamatua

1 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jiꞌi suri ia ka laapeka na mamai Lamatua legraveke hake pegraverido tanggal pegraveri 2 Lula miu aaꞌi-aaꞌi mimeꞌa na mamai Na degravenge sahegraveka segravemidhegraveu manaꞌu dhu mai re megraveda 3 Lodꞌoegraveegravena dhegraveu ae dhu madhegravedi mau-mau tengaa cagꞌagꞌa laa paraga degravenge jꞌajꞌegraveraMamai Na sama kahegravei degravenge dhegraveu bhegravenidhu cagꞌagꞌa laa kabake pegravedꞌa neo nara iisiLadhe paraga le jꞌara neꞌe egravedhi pakajꞌegraveuiisi tasamia hari Egraveci egraveegravena ka degravengemamaiLamatua

4-6 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Mage dhoka mamaiNa nuka segravemi dhegraveu manaꞌu dhu mai retalora megraveda legraveke degravenge miu dhu bhegravejꞌiluu Mage legraveke miu segravemi egraveegravena kahegravei Egravedhimamuri heka egravetu dꞌara maroga segravemi dhegraveuleo dhu bhegravejꞌi luu era De egravedhi dhu legravekale Lamatua Yesus mamuri le egravetu dꞌarasaraa ti paꞌegravera soru mamai Ne aa jꞌagapaie mamuri egravedhi Jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi miumeꞌa le 7 Te dhegraveu dhu bhegravejꞌi na bhegravejꞌire megraveda Aa dhegraveu dhu mahu na mahu remegraveda 8 Te ngaa miu baku segravemi egraveegravena lulaegravedhi dhu mamuri le egravetu dꞌara saraa Miuhudꞌi jꞌaga paie mamuri miu Ladhe miuparcaya taruu Lamatua aa mamuri pasueegraveegravena sama segravemi sordadꞌu dhu pake kodhobegravesi dhu paꞌabhe kakara Aa ladhe miu

maena taruu mi Lamatua Yesus dhu hiamiu pakajꞌegraveu negraveti nanasa Ama Lamatuaegraveci egraveegravena ka degravenge sordadꞌu dhu paꞌabhekegravetu na degravenge solo begravesi

9 Ama Lamatua hagꞌe boe egravedhi ho Nahuku ti Te ngaa Na hagꞌe egravedhi segravena kaabhu mamuri sadꞌi egravedhi legraveka Kegravetu egravedhiYesus Kristus 10Te Na madhe le gati egravedhiDe ladhe Na legravepa hari mai egravedhi mamuritaa-taa degravenge Ne masi ka egravedhi madhe ledo mamuri era 11Negraveti egraveegravena ka pake lii-liijaꞌa seꞌe segravena ka hia karejꞌe degravenge paꞌegraveraegraveci degravenge egraveci segravemi dhu miu tao le karegraveinegraveti uru egraveegravena ka

Paulus ajꞌa-nori dhegraveu sarani egravetu Tesa-lonika

12 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Sanegravedꞌe ho pakabꞌuaina-ama dhu jꞌajꞌi kegravetu egravetu jumaꞌat Teregravengu segravera sabꞌa dhu reꞌa boe jꞌegravera hiamiuaa pasanegravedꞌe miu segravena ka miu baku man-ahu asa dꞌara sasala 13 Padꞌelo sasue miudegravenge ra segravena ka reꞌa na miu pakabꞌua silula regravengu sabꞌa bia hiamiu Mamuri dameegraveci degravenge egraveci

14 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Abhu pegraveri-pegraveri jꞌaraera dhu jiꞌi neo pasanegravedꞌe miu dhegraveu dhubai-eedꞌa segravera peka si segravena ka ra sabꞌadegravenge dꞌara majꞌegraveni Dhu dꞌara roe paꞌegraverasi Dhu haha sarimu mere si Taha dꞌaraaa lii mako mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

15 Sanegravedꞌe bhabhelu baku bꞌala degravengebhabhelu Te ngaa tenge jꞌara segravena ka taobeꞌa degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Baku tao beꞌadhoka degravenge dhegraveu egravedhi di te ngaa degravengedhegraveu leo kara kahegravei

16 Pakarejꞌe dꞌara taruu 17 Sabajꞌa megraveu-megraveda 18 Sadꞌi paraga degravenge ngaa egraveegravena kajꞌajꞌegravera do karejꞌe-karae manegravengi makasimi Lamatua Te Ama Lamatua dꞌegravei dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu madhutu Yesus Kristus taosegravemi egraveegravena

19 Baku magee sasabꞌa Roh Lamatua20 Ladhe abhu ca dhegraveu negraveti talora dhegraveuparcaya dhu peka na negravengu abhu le liimoa negraveti Ama Lamatua mage miu pusi-pahae boe lii padhai na 21 Te ngaa miuhudꞌi kanucu ku paie-iie lii egraveegravenamai tareꞌanegraveti Lamatua do aadꞌo Ladhe tareꞌa namadhutu 22 Te ngaa pakajꞌegraveu negraveti ngaa-ngaa dhu karehe

Paulus paꞌegravele sasuri na 415-17 1 Korintus 1551-52 52 Mateos 2443 Lukas 1239 2 Petrus 310 58 Yesaya 5917 Epesus613-17

1 Tesalonika 523-24 340 1 Tesalonika 52823-24 Jaꞌa sabajꞌa manegravengi Ama Lamatua

ho pamegraveu dꞌara degravenge mamuri miu aaꞌi-aaꞌi mi Negravengu egraveegravena ka dhu uri ho egravedhibisa mamuri dame egraveci degravenge egraveci Degravengejꞌara segravemi egraveegravena ladhe dꞌai lodꞌo mamaihari Lamatua egravedhi Yesus Kristus miu bisatitu egravetu katangamadhaNa degravenge ngiꞌu aaemiu dꞌara miu degravenge samanga miu dhudegravenge boe sasala ngaa-ngaa Jꞌara na segravemiegraveegravena ka Te Lamatua Yesus dhu paroa miujꞌajꞌi dhegraveu unu Na dhu monya boe Ngaadhu Na peka Na tao madhutu sama segravemiegraveegravena ka De egraveegravena na Na lere negraveti miudegravenge mola-megraveci asa katanga madha AmaLamatua

25 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Baku bhegravelu manegravengi-mangajꞌi hia jiꞌi egravetu neꞌe

26 Jaꞌa manegravengi segravena ka miu hia lii ma-hoꞌo jiꞌi kahegravei mi dhegraveu sarani aaꞌi-aaꞌi egravetusegravera

27 Jaꞌa manegravengi degravenge kolongaraLamatua Yesus ho miu baca hia jumaꞌataaꞌi-aaꞌi ra isi sasuri jaꞌa ne

28 Jaꞌa manegravengi segravena ka Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedhamiu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaSaloomPaulus

2 Tesalonika 11 341 2 Tesalonika 27

2 TesalonikaSasuri Paulus ka duahia dhegraveu sarani egravetu kotaTesalonika

Lii mahoꞌo1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus aa angalai

jaꞌa Silas degravenge TimotiusSasuri neꞌe jiꞌi paꞌadhu hia miu dhegraveu

sarani aaꞌi-aaꞌi egravetu kota Tesalonika Miuka dhu pamaꞌegravete mere le ho madhutuAmaLamatua egravedhi degravengeKegravetu egravedhi YesusKristus 2 Jiꞌi manegravengi segravena ka Regravengupadꞌelo dꞌara hua iia Ra hia miu ho miumamuri degravenge mera-milu

Paulusmanegravengimakasi mi Ama Lamatua3 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Dhu legraveke ladhe egravedhi

loe boe manegravengi makasi mi Ama Lamatualula miu asa parcaya Ne aa asa pasue egravecidegravenge egraveci 4Negraveti egraveegravena ka jiꞌi palolo degravengedhegraveu sarani egravetumia-mia lula-negravetimamurimiu Jiꞌi palolo peka na masi ka dhegraveuleo pajꞌegravera miu te ngaa miu rai boe negravetiparcaya mi

5 Seꞌe se peka na begraveli-camegravedꞌa AmaLamatua jꞌue lii langu miu degravenge molaTe jꞌajꞌegravera dhu miu pasae egraveegravena ka hiamiu nia jꞌajꞌi mi dhegraveu unu Na Aa Negravenguegraveegravena Dhegraveu Aae miu 6 Baku madhaꞌu teLamatua pamaꞌegravete lii langu degravenge boe biacabegraveka Mi ladhe ee Begraveli-camegravedꞌa Nabꞌala mi dhegraveu dhu pajꞌegravera miu 7Aa Negravenguhia miu ae mere dꞌara negraveti jꞌajꞌegravera dhu mipasae kahegravei Segravemi egraveegravenami dedha jiꞌi kahegravei

Seꞌe se jꞌajꞌi lodꞌo Lamatua Yesus purumai negraveti sorga palere-lere degravenge ana pa-juu Na segravera dhu egravera titu kegravena 8 Regravengupuru mai degravenge ai dhu heo robhe-robheHegraveia Na bꞌala mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu roꞌoboe tadhe Ama Lamatua aa dhu madhutuboe Lii Lolo Beꞌa negraveti Lamatua Yesus 9Nahia huku dhu bia titu kegravena mi regravengu aaꞌi-aaꞌi ra ka palaho si taa-taa Na babegravege sinegraveti katanga madha Na ka ra rasa hekakoasa Lamatua dhu kapai 10 Lodꞌo Namai egraveegravena dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi ra pacaꞌepadedha-dedha kolongara Na aa ra pak-abꞌua Ne Begraveli-camegravedꞌa miu egravetu talora aaedhegraveu-dhegraveu parcaya segravera kahegravei lula miu

segravemi mere le Lii Lolo Beꞌa dhu uru egraveegravena jiꞌipeka le degravenge miu

11 Negraveti egraveegravena ka megraveu-megraveda jiꞌi maꞌegraveteboe manegravengi-mangajꞌi hia miu segravena kamadhutu aꞌabhu Ama Lamatua na miunia jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Jiꞌi manegravengi segravenaka Na hia koasa Na mi miu kahegravei homiu bisa tao madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌamadhutu ngaa dhu miu parcaya aa mad-hutu ngaa dhu miu neo tao 12 Ladhe miumamuri degravenge jꞌara segravemi egraveegravena dhegraveu dedꞌepadedha-dedha kolongara Lamatua YesusAa miu abhu koa-kadꞌiri kahegravei lula miumadhutu Ne Seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra mai negravetibabeꞌa dꞌara Ama Lamatua egravedhi degravengeKegravetu egravedhi Yesus Kristus

2Dhegraveu bhelu-katubꞌa hudꞌi mai uuru ku

heka Lamatua Yesus legravepa hari kegravena1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Neꞌe ne jiꞌi neo peka

degravenge miu pegraveri lodꞌo Kegravetu egravedhi YesusKristus puru mai aa degravenge jꞌara tasamiaegravedhi bisa paꞌegraveci degravenge Ne 2 Dhegraveu bakupagoamiu homi ele ngangee ropa tadegravengidhegraveu peka na Lamatua dhu mai hari leMasi ka ra peka na regravengu tadegravengi negraveti RohLamatua do negraveti dhegraveu do abhu sasuri negravetijiꞌi mage miu legraveka kahegravei Te segravera sa raleko-monya 3 Baku soro tegraveka dhegraveu pagoamiu Te begraveli-camegravedꞌa ca dhegraveu dhu bhelu-katubꞌa cegraveu uurumai heka Lamatua Yesuslegravepa hari kegravena Dhegraveu neꞌe ne palabꞌadegravenge Lamatua toke dhegraveu ae madhutu neho palabꞌa degravenge Lamatua kahegravei Dhegraveuneꞌe ne mema seli-kolane Negraveti egraveegravena kanegravengu hudꞌi maso ku asa dꞌara naraka4 Na padedha iisi na risi negraveti dewa aaꞌi-aaꞌi ra aa palabꞌa aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu sogo-tagu Toke na maso asa dꞌara Egravemu Ka-pua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua kana padedha iisi aku negravengu na ldquoJaꞌa neLamatuardquo

5 Miu sanegravedꞌe do aadꞌo Uru egraveegravena jaꞌadhu peka le degravenge miu lula dhegraveu egraveegravenalodꞌo dhu jaꞌa bera-bera degravengemiu era si

6 Limuri ne dꞌai megraveka lodꞌo ho dhegraveubhelu-katubꞌa egraveegravena pacegraveu iisi na lula abhudhu pahegravebꞌe ne era Aa miu meꞌa kahegraveingaa ka dhu pahegravebꞌe ne 7 Limuri ne dhegraveubhelu egraveegravena sabꞌa pahuni-pahuni era lulaabhu dhu pahegravebꞌe ne Te ngaa ladhe begraveli-camegravedꞌa dhu pahegravebꞌe na patabuli ka ai na

11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 171 19 Yesaya 210 21 1 Tesalonika 415-17 24 Daniel1136 Yeskial 282

2 Tesalonika 28 342 2 Tesalonika 3138hegraveia dhegraveu bhelu ne cegraveumai degravenge pahuniheka sasabꞌa na Te ngaa legraveke degravenge lodꞌokapai mamai Lamatua Yesus ka Na palahodhegraveu bhelu-katubꞌa ne degravenge pake lii cahegravebꞌa doko di

9 Te ngaa lodꞌo Lamatua Yesus dhaedꞌai megraveka dhegraveu aae nidhu hia koasa ka-pai hia mi dhegraveu bhelu ne segravena ka bisana tao tadha malaa rupa-rupa hegraveia dhegraveupangee na negravengu ne pake koasa negraveti AmaLamatua 10 Degravenge segravemi egraveegravena dhegraveu aeka dhu legraveke tipu negraveti dhegraveu bhelu-katubꞌane Regravengu seꞌe ka dhu dꞌegravei palaho iisira Ama Lamatua dhu bhoke jꞌara hia simamuri te ngaa roꞌo boe segravemi dadꞌegravei Nadhu hua iia egraveegravena aa roꞌo boe parcaya ngaadhu legraveke 11 Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuapabegravedhu dꞌara ra negraveti ngaa dhu legraveke segravenaka hudꞌi laa ra parcaya mi kapodꞌe-kabegravelisegravera 12 Degravenge jꞌara neꞌe ka Ama Lamatuahia si huku dhu bia lula regravengu legraveka boengaa dhu tareꞌa Te regravengu dꞌegravei risi tao dhukarehe

Dhegraveu parcaya hudꞌi paꞌegravera ku dꞌara13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jiꞌi loe boe manegravengi

makasi mi Ama Lamatua lula Na sue miuTe lodꞌo Na pajꞌajꞌi megraveka rai-haha neNegravengu pamaꞌegravete nare le segravena ka hia miumamuri Ka Na hia Roh Na ho pamegraveumiu lula miu parcaya ngaa dhu tareꞌa14 Lodꞌo jiꞌi lole Lii Lolo Beꞌa degravenge miuAma Lamatua pake Lii Lolo Beꞌa Na hoegravere miu segravena ka miu meꞌa dadedha degravengekapai negraveti Lamatua Yesus Kristus

15 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Taha dꞌara degravenge kegravepepaꞌegravere-egravere lii holo-nori dhu jiꞌi peka ledegravenge miu Sanegravedꞌe kahegravei aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌisuri tegraveke egravetu dꞌara sasuri jiꞌi

16-17 Jiꞌi manegravengi-mangajꞌi taruu miAmaLamatua egravedhi degravengeKegravetu egravedhi YesusKristus Jiꞌi manegravengi segravena ka Regravengu paꞌegraveradꞌara miu ho miu bisa tao jꞌara-jꞌara dhubeꞌa Jiꞌi manegravengi segravemi egraveegravena lula jiꞌi ngeꞌaAma Lamatua sue titu kegravena mi egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Lula dꞌara Na hua iia negraveti egraveegravena kaNegravengu loe boe paꞌegravera dꞌara egravedhi Degravengejꞌara neꞌe egravedhi bisa sanao-maena taruumiNegravengu

3Paulus manegravengi ho dhegraveu sarani egravetu Tesa-

lonika sabajꞌa hia regravengu

1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Baku bhegravelu sabajꞌahia jiꞌi Sabajꞌa segravena ka Lii Lolo BeꞌaLamatua pale-palegraveme asa mia-mia degravengemalai segravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa pakabꞌuaLii Lolo Beꞌa egraveegravena segravemi dhu lodꞌomiu abhuLii Lolo Beꞌa ca hari ni 2Sabajꞌa segravena ka jiꞌipakajꞌegraveu negraveti dhegraveu-dhegraveu dhu tao kaco aanegraveti dhegraveu bhelu leo segravera te dhegraveu aaꞌi boedhu parcaya Lii Lolo Beꞌa egraveegravena

3 Te ngaa Lamatua kegravepe paꞌegravere lii padhaiNa Negravengu tao paꞌegravera miu aa Na bhirimiu negraveti dhu bhelu-katubꞌa 4Aa jiꞌi ngeꞌatareꞌa kahegravei na Lamatua Yesus hia miumadhutu ngaa dhu jiꞌi lole le degravenge miuKa tatu miu tao madhutu le segravemi egraveegravenakahegravei

5 Jiꞌi sanao ho Lamatua Yesus sanoromiu segravena ka asa meꞌa na Ama Lamatuasue miu ka miu egravera egravetu dꞌara jꞌajꞌegraveranuka segravemi Kristus uru egraveegravena taha egravetu dꞌarajꞌajꞌegravera Na

Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi sabꞌa ku baku bai-eedꞌa

6 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa peka mema miudegravenge ale ngara Lamatua Yesus KristusBaku lami paꞌegraveci degravenge dhegraveu dhu bai-eedꞌadhu reꞌa dhoka rodha di Te regravengu segraveramadhutu boe egravedhi dhu majꞌegraveni sabꞌa bia7 Miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa na miu hudꞌi lal-adhe ku jꞌara mamuri jiꞌi lodꞌo jiꞌi pea egravetutalora aae miu Miu megravedhi unu mi Jiꞌingoꞌo boe core eele lodꞌo iia dꞌara 8 Jiꞌisabꞌa biamegraveu-megraveda segravena ka jiꞌi baku pabiamiu Jiꞌi segravemi boe iia dꞌara ngangaꞌa-nganginu negraveti dhegraveu 9 Jiꞌi se dhegraveu sabꞌanegraveti Lamatua De jiꞌi degravenge hak kahegraveimanegravengi ngaa-ngaa negraveti miu Te ngaa jiꞌingoꞌo boe tao segravemi egraveegravena Jiꞌi neo padꞌelojꞌara dhu beꞌa segravena kamiumadhutu 10Uruegraveegravena jiꞌi hia le kahegravei atora dhu peka naldquoDhegraveu cee dhu roꞌo boe sabꞌa baku hiaraꞌa-rinurdquo

11 Jiꞌi tadegravengi lii peka na negraveti taloraaae miu abhu dhegraveu dhu bai-eedꞌa roꞌoboe sabꞌa Regravengu segravera reꞌa dhoka bhutedegravenge soro iisi ra asa dꞌara lii langu dhegraveuleo 12 Jiꞌi pasanegravedꞌe dhegraveu segravemi segravera degravengekolongara Lamatua Yesus Kristus segravena karegravengu ele-hoꞌa Beꞌa risi regravengu sabꞌa tengengangaꞌa-nganginu degravenge egravei kabhegravesu unura

13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu baku roca tao jꞌaradhu beꞌa

28 Yesaya 114 29 Mateos 2424

2 Tesalonika 314 343 2 Tesalonika 31814 Miu patadhe paie-iie dhegraveu-dhegraveu dhu

roꞌo boe madhutu ngaa dhu jiꞌi suri egravetudꞌara sasuri ne Hudꞌi regravengu segravene segravena karaꞌe makae 15 Sadꞌi miu baku tao si nukasegravemi musu miu Te ngaa kai si degravenge beꞌasegravemi miu kai aꞌari miu mesa mi

Paulus paꞌegravele sasuri na16 Lamatua egraveegravena Dhegraveu Aae Mera-Milu

Jaꞌa manegravengi ho Na hia miumera-milu egravetumadha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Jaꞌa maena segravenaka Lamatua bera-bera degravenge miu

17 Jaꞌa paꞌegravele sasuri ne degravenge kacui-aaijaꞌa unu ku segravena ka miu meꞌa na sasurine tareꞌa-reꞌa negraveti jaꞌa Lii limuri tegraveka oepaꞌegravele sasuri leo aaꞌi-aaꞌi segravera jaꞌa ka dhusuri kahegravei

18 Jaꞌa manegravengi segravena ka dꞌara hua iiaLamatua Yesus Kristus rai eele boe negravetimiu aaꞌi-aaꞌi mi

Sasuri ne dꞌai sange neꞌe kaPaulus

1 Timotius 11-2 344 1 Timotius 117

1 TimotiusSasuri Paulus ka egravecihia angalai na TimotiusLii mahoꞌo

1-2 Timotius dhu beꞌaLii mahoꞌo negraveti jaꞌa Paulus Ama

Lamatua dedꞌe le jaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Yesus Kristus Aa Lamatua Yesusera sanao-maena dhu hia egravedhi mamuritaa-taa degravenge Negravengu lula Ama Lamatuapakajꞌegraveu egravedhi negraveti koasa sasala-sasigo

Timotius Egraveu ne nuka segravemi ana matanajaꞌa lula jaꞌa ka dhu padꞌelo jꞌara ka egraveuparcaya Kristus Jaꞌa sabajꞌa segravena ka AmaLamatua egravedhi degravenge Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo dꞌara hua iia Regravengu aa hiaegraveu mamuri degravenge mera-milu

Baku pamudꞌe degravenge dhegraveu dhu ajꞌa lii lololegraveke boe

3Uru egraveegravena dua ti egravetu kota Epesus Lodꞌojaꞌa neo laku asa propensi Makedonia jaꞌamanegravengi egraveu ho pea egravetu Epesus Te lodꞌoegraveegravena abhu dhegraveu dhu pabꞌingu dhegraveu saranisegravera degravenge ajꞌa jꞌara-jꞌara dhu legraveke boe Dejaꞌa manegravengi segravena ka egraveu lamu kai si ho raloe eele ka 4 Aa dhegraveu segravera core eele lodꞌoiia dꞌara kahegravei lasi palolo nanuku pabꞌalalii degravenge kapodꞌe-kabegraveli negraveti begravei-baki tokelai ana lai egravepu Jꞌara segravemi segravera dhoka hiadhegraveu patao-palaha aa hia boe ra mamuridegravenge parcaya mi Ama Lamatua

5 Jaꞌa holo egraveu segravena ka egraveu ajꞌa dhegraveuparcaya segravera ho mamuri pasue egraveci degravengeegraveci kahegravei Sasue ra hudꞌimai negraveti dꞌara dhumegraveu negraveti ngangee dhu mola aa negraveti par-caya dhu koe-kapengo boe 6Te ngaa abhumese cahagꞌe dhu kako sala le jꞌara rategraveke eele lii holo-nori Hegraveia lasi core eelelodꞌo iia dꞌara degravenge padhue-padhai jꞌara-jꞌara dhu degravenge boe kolo-kapua 7 Regravengupadedha iisi ra peka na regravengu mese dhuajꞌa madhutu atora Musa Ra tao iisi rasegravemi mese aae te ngaa reꞌa boe ngaa dhuregravengu ajꞌa-nori egraveegravena

8 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti teꞌa huku Musa egraveegravenabeꞌa sadꞌi egravedhi pake ne madhutu dadꞌegraveiAma Lamatua 9 Atora segravera suri boehia mi dhegraveu dhu mamuri mola le Tengaa pala mi dhegraveu palabꞌa dhu dꞌegravei boenanene paredha dhu mamuri pakajꞌegraveu

negraveti Lamatua dhu dꞌegravei adꞌu-ue bhelu-katubꞌa dhu pusi-pahae boe Lamatua dhupamudꞌe jꞌara-jꞌara dhu hua iia dhu tukapamadhe dhegraveu degravenge dhu pamadhe inadegravenge ama ra 10 Atora segravera suri kahegravei hiadhegraveu kajeo degravenge bhegraveni do degravenge moneaa mone dhu tao jꞌara makae degravenge monedhu rai regraveti dhegraveu ho sui degravenge doi-dharidhegraveu dhu kapodꞌe-kabegraveli dhu jꞌajꞌi sakasiiomo koso aa hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu dꞌegraveipalabꞌa lii ajꞌa dhu legraveke 11 Aꞌajꞌa dhu legravekesegravera mai negraveti Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatuadhu Na pangegravedꞌu mi jaꞌa Aa Lamatuaegraveegravena Ama Lamatua dhu kapai risi eeleNegraveti egraveegravena ka dhegraveu dedꞌe Ne padedha-dedha

Manegravengi makasi mi Ama Lamatua luladꞌara Na hua iia

12 Jaꞌa manegravengi makasi ae-ae mi Kegravetuegravedhi Yesus Kristus lula Na legraveka jaꞌa ka Nahia jaꞌa bisa pakako sasabꞌa Na 13-14 Masika uru egraveegravena jaꞌa dꞌegravei padhai paꞌele iie ko-longara Yesus aa pajꞌegravera dhegraveu-dhegraveu dhumadhutu jꞌara mamuri Na Jaꞌa dꞌegravei egravenyiraruri si Bhabhelu jaꞌa segravemi egraveegravena lula uruegraveegravena jaꞌa keꞌa boe ngaa dhu jaꞌa tao aaparcaya megraveka Yesus Kristus Te ngaa AmaLamatua core eele boe jaꞌa Ka Na padꞌelosasue Na mi jaꞌa Mia hari Kegravetu egravedhiYesus Kristus loe boe padꞌelo dꞌara hua iiaNa mi jaꞌa Negravengu hia megravengi-nale dhu aehia jaꞌa segravena ka jaꞌa bisa parcayaNe aa jaꞌabisa sue dhegraveu leo kahegravei nuka segravemi Negravengusue jaꞌa

15 Egravedhi biasa tadegravengi le peka na ldquoYesusKristus mai le asa rai-haha ho pala-bagimamuri mi dhegraveu dhu adꞌu-ue sasalardquoMema tareꞌa segravemi egraveegravena Negraveti dhegraveu aaꞌi-aaꞌira dhu adꞌu-ue sasala jaꞌa ka dhu bhelu risieele 16 Masi ka jaꞌa bhelu segravemi egraveegravena tengaa Ama Lamatua huku boe jaꞌa Te narejaꞌa jꞌajꞌi mi tadha sena ka padꞌelo sasueYesus Kristus mi dhegraveu dhu bhelu risi eelenuka segravemi jaꞌa neꞌe ne Degravenge jꞌara neꞌeka dhegraveu leo dhu tao sala segravera bisa parcayaNe kahegravei ka ra abhumamuri taa-taa degravengeNe17 Koa-kio kolongara Lamatua

Lula dhoka Negravengu di Ama Lamatuadhu leo aadꞌo

Negravengu ne Dhegraveu Aae dhu paredha taa-taaMamuri Na degravenge boe too-laneMamadhe aadꞌo egravetu Negravengu

11-2 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161 113-14 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 83 94-5

1 Timotius 118 345 1 Timotius 32Dhegraveu bisa boe regravedhi Ne degravenge musi

madhaPakabꞌua degravenge koa-kio aaꞌi-aaꞌi hia mi

Negravengu diTareꞌa-reꞌa segravemi egraveegravena

18 Ana Timotius dhu beꞌa Jaꞌa neo pekadegravenge egraveu ngaa dhu hudꞌi egraveu tao ku egravetudꞌara sasabꞌa-laꞌa egraveu Aaꞌi-aaꞌi se madhutungaa dhu dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuapeka tegraveke le lula-negraveti egraveu ne Ladhe egraveumadhutu lii seꞌe degravengemola-mola egraveu segravemica dhegraveu sordadꞌu dhu bisa pamusu degravengebeꞌa ho labꞌa bhabhelu-katubꞌa 19 Kegravepepaꞌegravera-egravera lalegraveka egraveu mi Yesus Kristus Aajꞌaga paie segravena ka dꞌara egraveu mola taruuTe abhu kahegravei dhegraveu leo dhu roꞌo hekananene dꞌara iiki ra dhu paꞌele iie parcayaregravengu nuka segravemi kapa rage nare hadhuaae 20 Himeneus degravenge Aleksander si rasegravemi egraveegravena ka Negraveti egraveegravena ka jaꞌa soro leregravengu asa dhegraveu aae nidhu Jaꞌa tao segravemiegraveegravena segravena ka ajꞌa si loe eele pakarehekolongara Lamatua

2Atora pakaboko dhegraveu sarani

1 Dhu uru tegraveka miu tao jaꞌa manegravengimiu sabajꞌa hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Ladhe miumangajꞌi mi Ama Lamatua manegravengi segravenaka Na ladhe-leru dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌarajꞌajꞌegravera Aa manegravengi makasi lula Na tao lebabeꞌa mi regravengu aaꞌi-aaꞌi ra 2 Sabajꞌa segravemiegraveegravena kahegravei hia dhegraveu aae-dhegraveu aae degravengedhegraveu dhu regravedꞌu paredha Degravenge jꞌara neꞌeegravedhi bisamamurimera-milu degravenge damemadhutu dadꞌegravei Lamatua mamuri pamegravecidegravenge dhegraveu dhu pahaha iisi mi Lamatua3Manegravengi-mangajꞌi segravemi egraveegravena ka dhu beꞌaJꞌara neꞌe ne ka pakarejꞌe dꞌara Lamatuadhu hia egravedhi mamuri 4Dadꞌegravei Lamatua kadhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra abhu mamuri aa reꞌa miaka dhu legraveke Nuka segravemi5 Ama Lamatua egraveegravena dhoka egraveci di

Aa kalete dhoka egraveci di dhu padameegravedhi dhegraveu rai-haha degravenge AmaLamatua nuka Yesus Kristus

Aa Yesus tareꞌa-reꞌa dhegraveu rai-haha6 Na soro iisi Na ho sui egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti negraveti

sasala-sasigo egravedhiLegraveke degravenge lodꞌo na ka Ama Lamatua

bhoke le pasaraa lii lolo beꞌa egraveegravena hia dhegraveuaaꞌi-aaꞌi 7 Hegraveia Ama Lamatua hagꞌe narejaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Na segravena ka

laku peka-padhai degravenge dhegraveu Yahudi boeegravetu mia-mia aa nori si segravena ka ra parcayaLamatua Yesus degravenge mamuri madhutujꞌara dhu legraveke Ngaa dhu jaꞌa peka netareꞌa-reꞌa segravemi egraveegravena Jaꞌa leko-monyaboe

8 Dadꞌegravei jaꞌa segravemi neꞌe ka ladhe egravetumia-mia miu pakaboko ho manegravengi-mangajꞌihudꞌi degravenge ku dꞌara dhumola-megraveci Bakupanasa Baku patao-palaha Ladhe sabajꞌabisa dedꞌe kacui-aai asa Ama Lamatua hojꞌajꞌi mi tadha peka na dꞌara miu mola-megraveci tareꞌa-reꞌa

9-10 Dadꞌegravei jaꞌa kahegravei ladhe dhegraveu-dhegraveubhegraveni reꞌa lalau iisi ra pake megravedha-papakedhu pantas Dhu tao bhegraveni jꞌajꞌi bhegraveni iialula boe negraveti pasaraga regraveu kegravetu do pakemegravedha-papake dhu kabꞌua aae dhu negravetimakae do pake risi eele megravedha hualaadoi pudhi degravenge mutiara Te dhu taobhegraveni segravera jꞌajꞌi bhegraveni iia nuka dꞌara dhuhua iia aa regravengu tao dhoka jꞌara dhu beꞌaEgraveegravena ka pamegraveci degravenge dhegraveu bhegraveni dhupahaha iisi mi Ama Lamatua 11 Ladhedhegraveu sarani pakaboko ho nanene lii holo-nori na bhegraveni sa kahegravei madhutu atorasegravena ka pasa dhilu ra beꞌa-beꞌa ho nanenelii holo-nori degravenge dꞌara kateme Bakupagagai segravena ka tao maruru 12 Madhutungangee jaꞌa legraveke boe ladhe dhegraveu bhegravenidedꞌe ngiꞌu ra ho paredha aa ajꞌa dhegraveumone Beꞌa risi bhegraveni segravera taha dꞌara 13TeAma Lamatua pajꞌajꞌi uuru Adam hekaHawa kegravena 14Aa Adam dhu uru boe legravekeagꞌo negraveti dhegraveu aae nidhu te ngaa dhegraveubhegraveni Karegravei negraveti lodꞌo egraveegravena dhegraveu rai-haha mulai labꞌa paredha Ama Lamatua15 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa dhegraveu bhegraveniabhumamuri lula regravengu rara iisi ana Sadꞌiregravengu parcaya tareꞌa-reꞌa mi Kristus ma-muri pasue mamuri degravenge dꞌara mola-megraveci aa mamuri madhutu jꞌara dhu legraveke

3Atora ho dedꞌe ca dhegraveu kegravetu jumaꞌat

1 Mema tareꞌa segravemi lii dhegraveu dhu pekana ldquoDhegraveu dhu neo jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌatnegravengu hagꞌe nare le sasabꞌa egraveci dhu huaiia titu kegravenardquo 2 Kegravetu jumaꞌat egraveegravena hudꞌidhegraveu dhu kolongara beꞌa Negravengu hudꞌisatia degravenge dhegraveu egravemu na ca dhegraveu diNegravengu hudꞌi taha nare dꞌara na dhegraveu dhupatao-palaha boe dhu dhegraveu pakabꞌua ne

27 2 Timotius 111 29-10 1 Petrus 33 213 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 27 221-22 214 LiiLolo dhu Uru Tegraveka 31-6

1 Timotius 33 346 1 Timotius 45dhu dꞌegravei bhoke babegravedho egravemu ho dhegraveulasi pangadꞌo degravenge ne aa bisa ajꞌa-noridhegraveu leo 3 Baku dhegraveu dhu tema mahubakudhegraveudhunasa degravenge kacui-aaimalaiDhu legraveke ka dhegraveu dhu dꞌara hua iia dhudꞌegravei tenge dame aa dhu mangaꞌa boe doi-dhari 4 Negravengu hudꞌi neꞌa uri dꞌara egravemuna degravenge beꞌa Ana-ana na reꞌa pakabꞌuadegravenge dꞌegravei nanene ne 5 Te ladhe dhegraveuegraveegravena neꞌa boe lalau-laloꞌo dꞌara egravemu nana tasa mera mia negravengu bisa ladhe-lerujumaꞌat Lamatua

6 Beꞌa risi pili dhegraveu dhu mamuri palegravekedegravenge dadꞌegravei Kristus De baku dedꞌe kegravetujumaꞌat negraveti dhegraveu dhu parcaya negravebhumegravekamiYesus Te egraveegravena na regravengu segravera bisapadedha iisi malai Mage dhoka Lamatuahuku si sama segravemi Lamatua huku dhegraveuaae nidhu 7 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌatsegravera hudꞌi dhegraveu dhu rai lesa reꞌa pakabꞌuane kahegravei Degravenge segravemi egraveegravena negravengu makaeboe Aa dhegraveu aae nidhu bisa boe pabegravebhene kahegravei

Dhegraveu dhu soru-bara kegravetu jumaꞌat8 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu dhu soru-

bara kegravetu jumaꞌat Regravengu segravera hudꞌi dhegraveudhu degravenge kolongara beꞌa dhegraveu dhu heꞌokajari boe dhu tema boe rinu mahu aadhu dꞌegravei boe raꞌe aꞌoto ae-ae 9 Dꞌararegravengu hudꞌi mola-megraveci aa regravengu hudꞌikegravepe paꞌegravera ku Lii Holo-Nori dhu Lamatuabhoke pasaraa hia egravedhi dhegraveu parcaya seꞌe10 Ladhe paie-iie mamuri degravenge sasabꞌa raLadhe abhu boe sasala si heka dedꞌe si hosoru-bara kegravetu jumaꞌat segravera

11 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu egravemu raRegravengu segravera hudꞌi bhegraveni dhu mamuri mad-hutu madha jꞌara degravenge tatao dhu beꞌaMage dhegraveu dhu tema padhai-kakoli paꞌeleiie kolongara dhegraveu leo Regravengu hudꞌi dhegraveudhu reꞌa taha rare dꞌara aa dhegraveu legraveka sikahegravei

12 Aa dhu soru-bara kegravetu jumaꞌat segraverahudꞌi mone dhu satia degravenge dhegraveu egravemu naca dhegraveu di Negravengu egraveegravena hudꞌi neꞌa uridꞌara egravemu na aa uri ana-ana na degravengebeꞌa 13Regravengu dhu lalau-laloꞌo dhegraveu saranidegravenge beꞌa tatu dhegraveu asa pakabꞌua si Aaregravengu asa bani degravenge boe madhaꞌu loleparcaya regravengu mi Yesus Kristus

Kapua negraveti lalegraveka egravedhi14-15 Timotius Jaꞌa sanao segravena ka negravebhu

boe jaꞌa dhiu ngadꞌo egraveu Ladhe jaꞌa pakaido ako nena ciki na ele boe sasuri ne dꞌai

uuru egraveu Sasuri ne jaꞌa suri ho peka degravengeegraveu na dhegraveu unu Lamatua segravera hudꞌi ramamuri tasa mera mia ku Baku bhegravelupeka na Lamatua egraveegravena Ama Lamatua dhumamuri Dhegraveu unu Na nuka segravemi egravemudhu degravenge era padhegravedi aa degravenge agariitalora dhu egravera Egravemu segravemi egraveegravena ka dhutitu egravera sama segravemi dhegraveu unu Lamatua dhukegravepe paꞌegravera Lii Holo-Nori Ama Lamatuadhu tareꞌa aa regravengu bisa bara ho pakakodegravenge beꞌa

16 Lamatua pasabhoka le rahasia dhukapai negraveti lalegraveka egravedhi Kapua na segravemi neꞌekaKristus egraveegravena ca Dhegraveu dhu Ama Lamatua

hagꞌe nare le karegravei negraveti uru kaAa Kristus egraveegravena mai le asa rai-haha ne

pake rupa dhegraveu rai-haha segravemi egravedhiRoh Lamatua ka dhu jꞌajꞌi sakasii

peka na Yesus egraveegravena nuka KristusAa ana pajuu Lamatua egravetu sorga segravera regravedhi

Na kahegraveiAma Lamatua dhu dedꞌe negraveti le asa sorga

ka nedhe padedha-dedha NeLii Lolo Na pale-legraveme le suku-suku egravetu rai-

haha neEgravetu mia-mia egravetu rai-haha ne dhegraveu

aaꞌi-aaꞌi parcaya le NegravenguKapua lalegraveka egravedhi segravemi egraveegravena ka

4Baku pamudꞌe degravenge dhegraveu dhu ajꞌa

pakapodꞌe dhegraveu sarani1 Te ngaa neꞌe ne Roh Ama Lamatua

dhu peka paledꞌa le na begraveli-camegravedꞌa dhegraveusarani cahagꞌe patalale eele ngaa dhu egravedhiparcaya Ho lasi madhutu roh-roh dhusala aa dhu leko-monya aa lasi madhutulii holo-nori nidhu bhelu segravera 2 Dhegraveudhu mai nori segravemi segravera padhai lii leotao leo Dhegraveu segravera mema dhegraveu dhukapodꞌe-kabegraveli Dhegraveu segravera sa dꞌara iikira dhu begravedhu le 3 Ra ajꞌa dhegraveu bakupaleo egravemu Aa ra ajꞌa dhegraveu luri rupa-rupa ngangaꞌa Te ngaa Ama Lamatua kadhu tao ngangaꞌa-nganginu segravera ho ladhedhegraveu parcaya raꞌa regravengu manegravengi makasimi Negravengu Te regravengu reꞌa mia dhu legraveke4Ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua tao segraveratareꞌa-reꞌa beꞌa De baku luri rupa-rupaDhegraveu hudꞌi segravemi rare aaꞌi-aaꞌi segravera degravengemanegravengi makasi mi Lamatua 5 Te egravedhiteꞌa na Lii Holo-Nori Ama Lamatua degravenge

37 Titus 16-9

1 Timotius 46 347 1 Timotius 510lii manegravengi-mangajꞌi egravedhi segravera ka pamegraveusi

Dhegraveu sabꞌa dhu beꞌa negraveti Lamatua Yesus6 Timotius Pasanegravedꞌe jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi

mi aꞌari egravedhi dhegraveu parcaya segravera Ladhe egraveutaomadhutu segravemi egraveegravena egraveu jꞌajꞌi dhegraveu sabꞌadhu beꞌa negraveti Yesus Kristus Lii Holo-NoriAma Lamatua segravera ka dhu tao egraveu parcayaNe aa hia meꞌa megraveu mia ka lii holo-nori dhu legraveke Egraveu kegravepe paꞌegravera-egravera le LiiHolo-Nori Lamatua segravera Segravera nuka segravemingangaꞌa dhu paꞌegravera ngiꞌu egraveu 7 Baku coreeele lodꞌo iia dꞌara degravenge palolo omo kosodhu legraveke boe degravenge dadꞌegravei Ama LamatuaBaku pusi-pahae degravenge lii lolo bhegraveni hekadhu negraveti laluri rupa-rupa Beꞌa risi paꞌegraverataruu ngiꞌu degravenge dꞌara egraveu pabeꞌa-beꞌasegravena ka mamuri madhutu dadꞌegravei Lamatuaegravetu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi8 Olaraga paꞌegravera ngiꞌu na beꞌa

Masi ka babeꞌa na ciki ooꞌe diTe ngaa paꞌegravera ngiꞌu degravenge dꞌara ho ma-

muri madhutu dadꞌegravei Lamatua egravetujꞌara aaꞌi-aaꞌi segravera

babeꞌa na ae seli eeleBabeꞌa na

mesa boe mamuri egravetu rai-haha deoneꞌe di

te ngaa mamuri legravepa limurikahegravei

9 Lii seꞌe se legraveke tareꞌa-reꞌa De tegraveke paiemi dꞌara ho baku bhegravelu eele 10 Egravedhi taoera maena mi Ama Lamatua dhu mamuriNegravengu na ka dhu hiamamurimi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi risi-risi mi egravedhi dhu parcaya Na Negravetiegraveegravena ka egravedhi sabꞌa degravenge dꞌara kateme

11 Nori lii seꞌe aaꞌi-aaꞌi Aa pua dhegraveusegravera homadhutu lii holo-nori segravera 12Bakusoro tegraveka dhegraveu segravera pahae boe egraveu lula egraveuana ngegraveru era Egraveu hudꞌi jꞌajꞌi conto hiadhegraveu parcaya segravera negraveti lii padhai egraveu negravetikakako egraveu negraveti dꞌara sasue egraveu mi dedhadhegraveu negraveti parcaya egraveu mi Yesus Kristusdegravenge mamuri egraveu dhu mola-megraveci 13 Egravetudꞌara miu tatae mamai jaꞌa baku bhegravelubaca Lii Holo-Nori Lamatua hia mi dhegraveuparcaya segravera Paꞌegravera dꞌara si aa nori sipaie-iie

14 Pake pabeꞌa-beꞌa karunya dhuLamatua pangegravedꞌu le mi egraveu dhu egraveu segravemilodꞌo kegravetu-kegravetu jumaꞌat sabajꞌa degravenge taokacui-aai mi dedha kegravetu egraveu Lodꞌo egraveegravenaregravengu peka lii moa Lamatua kahegravei lula-negraveti jꞌara mamuri degravenge sabꞌa-laꞌa egraveu Debaku soro tegraveke karunya dhu egraveu abhu egraveegravena

15 Pakako degravenge majꞌegraveni jꞌara segravera Segravenaka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra ladhe regravedhi mamuridegravenge sabꞌa-laꞌa egraveu asa beꞌa 16 Jꞌaga segravenaka egraveu mamuri degravenge mola Aa jꞌaga segravenaka egraveu loe boe ajꞌa dhu legraveke jꞌara Ladhe egraveupaꞌegravera degravenge jꞌara segravera pe Lamatua bhokejꞌara hia egraveu degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu nanenelii padhai egraveu segravena ka miu pakajꞌegraveu negravetibhabhelu-katubꞌa

5Tatao Timotius mi dhegraveu sarani

1 Baku tao lii sakaa degravenge dhegraveu monedhu heka risi negraveti egraveu Te ngaa degravenge liimako nuka segravemi egraveu padhai lii degravenge amamu Aa mi dhegraveu dhu ngegraveru risi paꞌegraveradꞌara si tao nuka segravemi ari mu 2 Segravemiegraveegravena kahegravei mi dhegraveu bhegraveni dhu heka risisegravera Padhai lii degravenge regravengu nuka segravemi egraveupadhai lii degravenge ina mu Aa ladhe padhailii degravenge ana bhegraveni ngegraveru tao si nuka segravemiana hegraveni egraveu Dꞌara egraveu hudꞌi mola degravenge si

Bhegraveni balu3-5 Dhegraveu sarani hudꞌi soru-bara bhegraveni

balu dhu degravenge heka aꞌari segravena ka ladhe-leru si Te ngaa bhegraveni balu dhu ana-egravepuera na regravengu ka dhu hudꞌi ladhe-leru neAjꞌa si segravena ka reꞌa bꞌala sasue ina ra dhuregravengu abhu segravera Degravenge segravemi egraveegravena karegravengu sabꞌa hiaAmaLamatua hopakarejꞌedꞌara Na Te ngaa bhegraveni balu dhu tareꞌa-reꞌa mamuri mesa di negravengu degravenge boe cadhegraveu sa dhu ladhe-leru ne Negravengu dhokamaena mi Ama Lamatua di Megraveu-megraveda namanegravengi sasue Ama Lamatua Dhegraveu saranihudꞌi ladhe-leru ku bhegraveni balu segravemi segraverasa

6 Te ngaa bhegraveni balu dhu dꞌegravei dhokamamuri na karejꞌe-karae di masi ka namamuri era te ngaa degravenge heka kabꞌuasama segravemi dhegraveu dhu madhe le

7 Pasanegravedꞌe jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi mi dhegraveusarani segravera segravena ka dhegraveu leo baku paꞌeleiie kolongara regravengu

8 Aa ladhe abhu dhegraveu dhu roꞌo boeladhe-leru aꞌari na risi-risi hari isi egravemuna egraveegravena sama segravemi negravengu pegraveci eele lalegravekanegravengu mi Lamatua Negravengu bhelu risi negravetidhegraveu dhu tadhe boe Ama Lamatua

9 Ladhe neo dedꞌe bhegraveni balu ho soru-bara kegravetu jumaꞌat jꞌara na segravemi neꞌe kaumur negravengu bisa boe kura negraveti 60 tegraveu uruna negravengu satia degravenge dhegraveu egravemuna ca dhegraveudi 10 dhegraveu reꞌa na negravengu ca dhegraveu dhutema tao babeꞌa mi dhegraveu dhu ladhe-leru

1 Timotius 511 348 1 Timotius 63ana-ana na degravenge beꞌa dhu bhoke tegravekekacui-aai ho leru dhegraveu leo dhu soru-baradhegraveu parcaya segravera egravetu dꞌara sasabꞌa masika dhu samaa egraveegravena ka dhu dꞌegravei soru dhegraveuegravetu dꞌara sasusa aa dhu bhori mema hosoru-bara egravetu madha jꞌara dhu beꞌa

11 Baku pili bhegraveni balu dhu ngegraveru eraho sabꞌa egravetu dꞌara jumaꞌat Te mage dhokacegraveu egravetu dꞌara na ho neo hari leo-egravemuLadhe segravemi egraveegravena regravengu se abhu heka lodꞌodhu taleo ho lalau dhegraveu sarani degravengebeꞌa 12 Te ladhe lodꞌo dhu regravengu pakehia jumaꞌat egraveegravena kura egraveci egraveegravena ka degravengeregravengu paꞌele iie lii pajaji regravengu egravetu katangamadha Lamatua Egraveegravena na dhegraveu pasala si13 Mage dhoka regravengu bai-eedꞌa aa maso-kalua egravemu dhegraveu padhai-kakedꞌu paꞌele iiekolongara dhegraveu Aa dhu karehe risi eelehari regravengu soro iisi asa dꞌara lii langudhegraveuleo degravenge padhai dhu legraveke boe 14 Beꞌarisi eele bhegraveni balu dhu ngegraveru era leohari egravemu segravena ka rara iisi aa ladhe-lerudꞌara egravemu regravengu Degravenge segravemi egraveegravena dhegraveudhu pamusu degravenge egravedhi abhu boe jꞌara hopaꞌele iie kolongara egravedhi 15 Abhu bhegravenibalu ngegraveru cahagꞌe dhu kako sala jꞌaraRegravengu se madhutu jꞌara dhegraveu aae nidhu

16 Ladhe abhu bhegraveni dhu parcayaLamatua dhu aꞌari ra jꞌajꞌi le bhegraveni baluna bhegraveni ne hudꞌi ladhe-leru ku bhegravenibalu egraveegravena Baku soro tegraveke hia jumaꞌatladhe-leru Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena jumaꞌatbisa ladhe-leru bhegraveni balu dhu leo dhutareꞌa-reꞌa degravenge heka aꞌari

Tatao dhu pakabꞌua kegravetu jumaꞌat17 Dhegraveu dhu ladhe-leru jumaꞌat degravenge

beꞌa miu hudꞌi pakabꞌua risi ne aa bꞌaegaji degravenge beꞌa Risi-risi regravengu dhu sabꞌadegravenge dꞌara kateme ho lole pataraa LiiHolo-Nori Lamatua aa ajꞌa jꞌara mamuridhu legraveke 18 Te dhu suri egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Lamatua peka na ldquoLadhe pakesapi jꞌegraveli puru are negraveti huri mage mi kapehegravebꞌa na kahegravei segravena ka bisa naꞌardquo Aa dhusuri kahegravei peka na ldquoCee ka dhu sabꞌa nanegravengu hudꞌi abhu gaji kurdquo

19 Ladhe abhu dhegraveu dhu galaa kegravetu ju-maꞌat baku sadꞌi segravemimere di Hudꞌi abhuku dua do tegravelu sakasii dhu lii egraveci heka misegravemi mere ho parisa ne 20 Ladhe miukai ne te ngaa na mamuri taruu madhutudꞌara sasala egraveegravena kai hari ne egravetu madha

jumaꞌat Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena dhegraveu leobani boe madhutu tatao egraveegravena

21 Pakako aaꞌi atora seꞌe mi jumaꞌatdhu hagꞌe boe aa baku bia cabegraveka Jaꞌapangegravedꞌu sasabꞌa neꞌe mi dꞌara kacui-aaiegraveu egravetu katanga madha Ama Lamatuadegravenge Yesus Kristus Ana pajuu dhu AmaLamatua hagꞌe nare egravetu sorga jꞌajꞌi sakasiikahegravei

22 Baku pamegraveri dedꞌe dhegraveu jꞌajꞌi kegravetujumaꞌat Ladhe uuru ku paie-iie ne Teladhe miu dedꞌe sadꞌi ngara di hegraveia dhegraveune tao sala na miu pasae sasala egraveegravenakahegravei lula tatao na Jꞌaga paie ngiꞌu egraveusegravena ka mamuri mola taruu

23 Jaꞌa tadegravengi egraveu kabake pegravedꞌa taruuBeꞌa risi negraveti deo neꞌe egraveu pabꞌali egravei degravengeanggor ciki tao segravemi egravei naꞌi Baku minudhoka egravei iia di

24 Ladhe paie-iie Abhu sasala dhegraveu dhucegraveumema Regravengudꞌaimegravekamadhahakimte ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌa le egraveegravenaTe ngaa abhu dhegraveu leo kahegravei dhu negravebhu-negravebhu ku heka sasala ra cegraveu kegravena 25 Segravemiegraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu dhu tao beꞌa segraveraAbhu mema dhu ledꞌa Te ngaa cahagꞌepahuni-pahuni tao dhu beꞌa Te ngaa masika segravemi egraveegravena ngaa dhu regravengu tao segraveranegravebhu-negravebhu cegraveu asa liꞌu kahegravei Bisa boepahuni tatao dhu beꞌa

6Egravenu degravenge lamatua na

1 Abhu lamatua dhu egravenu na parcayaLamatua Yesus Regravengu hudꞌi pakabꞌualamatua ra segravena ka dhegraveu leo abhu boejꞌara ho padhai lii pamanahu kolongaraAma Lamatua aa pamudꞌe degravenge lii ajꞌa-nori egravedhi 2a Abhu egravenu dhu lamatua naparcaya le Lamatua Yesus Egravenu ne bisa boepahaha lamatua na lula lamatua na dhuparcaya Lamatua Yesus Masi ka tasamiaegraveegravena ka regravengu hudꞌi lalau ku pabeꞌa risihari lamatua ra lula regravengu degravenge regravengusegravera aaꞌi-aaꞌi ra dhegraveu parcaya dhu hudꞌimamuri pasue ku

Lii ajꞌa-nori dhu sala degravenge aꞌoto dhubeꞌa2b Timotius Ajꞌa aaꞌi-aaꞌi se aa paꞌegravera

dꞌara dhegraveu sarani segravera segravena ka tao mad-hutu aaꞌi-aaꞌi ra 3 Lii ajꞌa-nori egravedhi dhulegraveke egraveegravena jꞌajꞌi kapua negraveti dꞌara mamuriegravedhi dhu pakarejꞌe dꞌara Lamatua Te ngaadhegraveu dhu nori leo negraveti lii ajꞌa seꞌe dhegraveu

518 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 254 Mateos 1010 Lukas 107 519 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1761915

1 Timotius 64 349 1 Timotius 621segravera dhu core eele le lii Lamatua YesusKristus dhu legraveke 4 Dhegraveu segravemi egraveegravena pad-edha iisi te ngaa goa Papegravedꞌa regravengu kadꞌegravei dhoka tenge lii langu aa pabꞌala dꞌaralii Jꞌara seꞌe se ka dhu tao dhegraveu ho tegravekadꞌara patao-palaha paꞌele iie kolongaradhegraveu leo aa pangee dhu legraveke boe mi dhegraveuleo 5Dhegraveu segravemi seꞌe loe boepatao-palahaNgangee ra karehe bia Reꞌa heka mia kadhu beꞌa

Regravengu ngee ladhe regravengu majꞌegraveni degravengejꞌara-jꞌara agama regravengu bisa jꞌajꞌi dhegraveukaja-suꞌi

6 Mema agama bisa hia aꞌoto mi dhegraveuTe mamuri degravenge Lamatua egraveegravena ka dhuhia dhegraveu karejꞌe negraveti ngaa dhu regravengu unuEgraveegravena heka agama dhu legraveke kegravena 7Sanegravedꞌepaie-iie Lodꞌo rara iisi egravedhi egravedhi tegravetiboe ngaa-ngaa egraveci sa asa rai-haha ne Aaladhe lodꞌo madhe tegraveti boe ngaa-ngaa egravecisa kahegravei negraveti rai-haha ne 8De sadꞌi degravengengangaꞌa megravedha-papake segravera sa nia le

9 Te ngaa dhegraveu dhu neo kaja mudꞌa titukegravena legraveke dadugu-rariu rupa-rupa aa legravekesasii gꞌana-kariu lula regravengu pangee dhokamegravedha-panyau di Jꞌara seꞌe se ka dhupaꞌele iie mamuri regravengu 10 Te sue doi-dhari egraveegravena jꞌajꞌi mi amo negraveti rupa-rupabhabhelu Abhu dhegraveu cahagꞌe magegraveledhoka doi-dhari di toke ra pakajꞌegraveu negravetiparcaya ra dhu legraveke Hegraveia regravengu mesa rapaꞌele iie mamuri ra

Kegravepe paꞌegravera-egravera parcaya egraveu11 Timotius Egraveu ne dhegraveu unu Ama

Lamatua De pakajꞌegraveu iisi negraveti bhabhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi Mamuri mola-megraveci Ma-muri madhutu dadꞌegravei Lamatua egravetu madhajꞌara aaꞌi-aaꞌi ra Parcaya taruu mi YesusKristus Sue dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Paꞌegravera egravetudꞌara jꞌajꞌegravera Mamuri dꞌara beꞌa degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra 12 Sabꞌa paꞌegravera-egravera degravengedꞌara kateme segravena ka pakako lii holo-nori aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi parcaya Lamatuaparoa le egraveu ho abhu mamuri taa-taa Deliku paꞌegravera-egravera mamuri egraveegravena baku pata-lale eele Aa egraveu dhu peka le egravetu madhadhegraveu ae lula-negraveti parcaya egraveu mi LamatuaYesus 13-14 De negraveti deo neꞌe jaꞌa manegravengiegraveu paꞌegraveki lii pajaji segravemi neꞌe tao madhutulii paredha aaꞌi-aaꞌi negraveti Lamatua YesusBaku sisu egraveci sa hegravei segravena ka dhegraveu bakuregravedhi sasala egraveu Tao madhutu aaꞌi-aaꞌi radegravenge mola-mola toke lodꞌo mamai hariKegravetu egravedhi Yesus Kristus Jaꞌa manegravengi egraveu

jaji segravemi egraveegravena egravetu madha Ama LamatuaNegravengu ka dhu hia le samanga mi dhu ma-muri aaꞌi-aaꞌi ra Jaꞌamanegravengi kahegravei egraveu jajisegravemi egraveegravena egravetumadhaYesusKristus Negravengudhu peka paledꞌa le lula-negraveti ngiꞌu Negravenguegravetu madha gubernur Pontius Pilatus15 Lamatua Yesus dhu kapai risi Negravengu ka

dhu negravedꞌu koasaNegravengu egraveegravena Dhegraveu Aae Kapai negraveti

dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi raAa Negravengu egraveegravena Lamatua Kapai negraveti

lamatua aaꞌi-aaꞌi raRopa dꞌai lodꞌo na

Lamatua paledꞌa aaꞌi-aaꞌi si16 Dhoka Negravengu mesa Na di dhu madhe

boeNegravengu mamuri egravetu dꞌara saraa dhu

dhegraveu rai-haha taha boe laladheAbhuboedhegraveu egraveci sa ladhe regravedhi

NeLii-lii pakabꞌua dhodhoka mi Negravengu di

Koasa aaꞌi-aaꞌi egravetu kacui-aai Na tokedꞌai mia-mia

Dꞌai sange neꞌe ka Tareꞌa

Lii pasanegravedꞌe hia dhegraveu kaja17 Peka mi dhegraveu kaja egravetu rai-haha ne

ho regravengu baku padedha iisi aa bakudhoka maena megravedha-panyau regravengu di Temegravedha-panyau segravera begraveli-camegravedꞌa egravela aaꞌiDe dhu legraveke ka maena dhoka mi AmaLamatua dhumamuri di Te Negravengu ka dhupala-bagi egravedhi ngaa-ngaa dhu egravedhi parluusegravena ka egravedhimamuri degravenge karejꞌe 18Pekadegravenge ra ho pake kakaja segravera segravena katao dhu beꞌa Regravengu hudꞌi majꞌegraveni taodhu beꞌa Regravengu hudꞌi bhoke kacui-aaiho soru-bara dhegraveu leo aa dꞌegravei pala-bagimegravengi-nale dhu regravengu abhu negraveti Lamatua19Hegraveia ra pakabokomegravedha-panyauho jꞌajꞌimi kapua dhu egravera hia mamuri ra begraveli-camegravedꞌa Ka regravengu unumamuri dhu degravengekabꞌua

Paulus paꞌegravele sasuri na20 Timotius Jꞌaga paie aaꞌi-aaꞌi dhu Ama

Lamatua pangegravedꞌu le mi egraveu Baku lamupadhai lii dhu degravenge boe kolo-kapua Bakupadhai lii kajꞌalu dhu pakabꞌua boe AmaLamatua Sanegravedꞌe ee Te abhu dhegraveu dhupangee na regravengu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Tengaa lsquomamegraveursquo regravengu segravera dhu hegravebꞌa huaBaku lamu pabꞌala lii padhai degravenge ra21Abhu dhegraveu cahagꞌe legraveka lii ajꞌa-nori dhu

613-14 Yohanis 1837

1 Timotius 621 350 1 Timotius 621kapodꞌe-kabegraveli segravera toke ra sero eele negravetiparcaya ra dhu legraveke mi Ama Lamatua

Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Nami dedha egraveu degravengeangalai mu si aaꞌi-aaꞌi ra

SaloomPaulus

2 Timotius 11-2 351 2 Timotius 114

2 TimotiusSasuri Paulus ka duahia angalai na TimotiusLii mahoꞌo

1-2 Timotius dhu beꞌaSasuri ne negraveti jaꞌa Paulus dhu Ama

Lamatua mesa Na hagꞌe nare jꞌajꞌi dhegraveupajuu-paleha Yesus Kristus Ra pua jaꞌaho laku lole negraveti mamuri dhu legraveke dhuLamatua moa le hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhuparcaya Yesus Kristus

Timotius Egraveu dhu jꞌajꞌi le segravemi ana jaꞌaDe jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuadegravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus sue egraveupadꞌelo dꞌara hua iia Ra mi egraveu aa hia egraveumamuri degravenge mera-milu

Paulusmanegravengimakasi mi Ama Lamatua3 Megraveu-megraveda jaꞌa sabajꞌa hia egraveu Jaꞌa

manegravengi taruu makasi mi Ama Lamatualula egraveu madhutu taruu Ne Egraveu meꞌa Jaꞌasabꞌa hia Negravengu degravenge dꞌara mola-megraveciegraveci egraveegravena ka dhu begravei-baki egravedhi segravera sabꞌahia Ne 4 Jaꞌa sanegravedꞌe lodꞌo egravedhi pacegraveri uruegraveegravena egraveu pahaa egraveimadha Negraveti egraveegravena ka jaꞌaneo titu kegravena paraga hari degravenge egraveu segravenaka dꞌara jaꞌa karejꞌe

5 Jaꞌa ngee kegravedhi uru egraveegravena lodꞌo egraveu hekaparcaya tareꞌa Lamatua Yesus Parcayasegravemi egraveegravena na dhu amo le egravetu dꞌara begravei muLuisa degravenge ina mu Yunike Aa jaꞌa keꞌamegraveu na parcaya segravemi egraveegravena muri le egravetudꞌara egraveu kahegravei

Paulus manegravengi Timotius segravena ka pakekarunya dhu Lamatua hia

6 Uru egraveegravena lodꞌo dhu jaꞌa bane ai egravetukegravetu egraveu aa sabajꞌa hia egraveu lodꞌo egraveegravena kahegraveiLamatuahia karunyami egraveu segravena ka egraveubisasabꞌa hia Ne De neꞌe ne jaꞌamanegravengi segravenaka egraveu pakaroo hari karunya egraveu dhu nukasegravemi ai dhu oe madhe sa 7 Te Roh AmaLamatua tao boe egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu madhaꞌuTe ngaa Na tao segravena ka egravedhi jꞌajꞌi dhegraveudhu dꞌara egravera dhu teꞌa pasue aa teꞌa tahatare dꞌara 8 De baku makae peka-padhaijꞌara-jꞌara lula-negraveti Lamatua egravedhi Aa bakumakae lula jaꞌa ne ana begravedho Te jaꞌa masobui lula jaꞌa pakako sasabꞌa Na De ladhelamu lole Lii Lolo Beꞌa egraveu hudꞌi paꞌegravera kuiisi ho dui jꞌajꞌegravera nuka segravemi jiꞌi dui Ladhe

egraveu paraga degravenge jꞌajꞌegravera segravemi egraveegravena egraveegravenana Lamatua paꞌegravera dꞌara egraveu9-10 Lula Lamatua ka dhu patabuli egravedhi negraveti

koasa sasala-sasigo egravedhiAa Na hagꞌe nare egravedhi ho jꞌajꞌi dhegraveu

unu Na dhu mola-megraveciNa padꞌelo dꞌara hua iia Nami egravedhi lula Na

sue egravedhimasi ka egravedhi tao boengaa-ngaahonia

segravemi babeꞌa NaLodꞌo Lamatua pajꞌajꞌi megraveka rai-haha ne

te ngaa pamaꞌegravete nare le ho hiaYesus Kristus mai

segravena kaNa padꞌelo dꞌara hua iia Na aapala mamuri hia egravedhi

Ka Yesus Kristus mai le aa bhoke paledꞌangaa dhu uru egraveegravena Ama Lamatuanelu tao

aa padꞌelo dꞌara hua iia Negravengu miegravedhi

Na palaho le koasa mamadheNeꞌe ka dhu jꞌajꞌi Lii Lolo Beꞌa

De cee dhu parcaya Lamatua Yesus madheheka taa-taa te ngaa mamurimanegravero toke dꞌai mia-mia degravengeAma Lamatua

11Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatua dedꞌe narejaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Yesus Kristussegravena ka jaꞌa lole Lii Lolo Beꞌa Na aa ajꞌa-nori dhegraveu egravetu mia-mia 12 Segravera sa kadhu pajꞌegravera jaꞌa egravetu dꞌara egravemu begravedho neTe ngaa jaꞌa makae boe Lula jaꞌa keꞌale cee ka dhu jaꞌa parcaya nuka LamatuaYesus Aa jaꞌa keꞌa kahegravei peka na Negravenguka dhu pangegravedꞌu sasabꞌa neꞌe mi adhe-aaijaꞌa Negravengu ka dhu bisa jꞌaga sasabꞌa neꞌeaaNegravengu ka dhu paꞌegravera jaꞌa segravena ka pakakosasabꞌa neꞌe toke Negravengu mai hari 13 Demadhutu ka jꞌara mamuri negraveti aꞌajꞌa dhulegraveke dhu jaꞌa padꞌelo le degravenge egraveu Ladhe egraveuparcaya taruu aa sue dhegraveu aaꞌi-aaꞌi segravemiegraveegravena neꞌe peka na egraveu jꞌajꞌi le egraveci degravengeYesus Kristus 14 Ama Lamatua pangegravedꞌule egravetu dꞌara adhe-aai egraveu kakaja egraveci dhukabꞌua nuka aꞌajꞌa dhu legraveke De ladhe-leru pabeꞌa kakaja egraveegravena Pake Roh AmaLamatua dhu Mola-Megraveci dhu egravetu dꞌaraegravedhi segravena ka hudꞌi laa Na paꞌegravera egraveu holadhe-leru kakaja egraveegravena paie-iie

Onesiforus ladhe-leru Paulus egravetu dꞌaraegravemu begravedho

11-2 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161 15 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 161 111 1 Timotius27 115 Propensi Asia egraveegravena limuri ne jꞌajꞌi negara Turki re begraveka haa

2 Timotius 115 352 2 Timotius 21815 Ele boe egraveu tadegravengi le na Figelus

Hermogenes degravenge dhegraveu leo negraveti propensiAsia segravera pusi-pahae heka jaꞌa 16-18 Tengaa Onesiforus leko-leo negraveti regravengu Napakajꞌegraveu boe negraveti jaꞌa Egraveu mesa mu meꞌalodꞌo jaꞌa egravetu kota Epesus era negravengu kadhu ladhe-leru jaꞌa Limuri ne na peaegravetu kota Roma neꞌe Ropa na dꞌai neꞌena patangi-tenge jaꞌa egravetu mia-mia Ka naabhu jaꞌa egravetu dꞌara egravemu begravedho ne Te ngaanamakae boe Namai taruu ngadꞌo jaꞌa hopaꞌegravera dꞌara jaꞌa

De jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi Onesiforusdegravenge aꞌari na aaꞌi-aaꞌi ra Ladhe lodꞌo egravelerai-hahane ho Lamatua pamaꞌegravete lii langudhegraveu rai-haha jaꞌa sanao ho Lamatua pa-maꞌegravete dhu beꞌa hia mi Onesiforus si

2Egravedhi hudꞌimamuri ku nuka segravemi sordadꞌu

dhu parai eela boe degravenge komedhaa1 Ana Timotius dhu jaꞌa sue Yesus

Kristus dꞌara hua iia titu kegravena Limuri neegraveu egraveci le degravenge Negravengu Na paꞌegravera egraveu Deegraveu meꞌa dhoka segravemi more di 2 Uru egraveegravenajaꞌa ajꞌa le egraveu egravetu madha dhegraveu ae lula-negravetijꞌaramamuri Lamatua dhumola De limurine jaꞌa manegravengi egraveu ho aaꞌi-aaꞌi dhu egraveutadegravengi negraveti jaꞌa lamu ajꞌa hari hia dhegraveudhu egraveu bisa legraveka si Dhegraveu segravera hudꞌi bisalasi ajꞌa hari segravemi egraveegravena kahegravei mi dhegraveu leo

3 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti nuka segravemi sordadꞌuYesus Kristus De egravedhi pasae jꞌajꞌegravera segravemiNegravengu kahegravei Lula egraveu ne sordadꞌu dhubeꞌa egraveu hudꞌi pasae more ku pala unu mu4 Sordadꞌu dhu pakako sasabꞌa bisa boesabꞌa pabꞌali degravenge sasabꞌa dhu leo Degravengejꞌara segravemi neꞌe negravengu neꞌa pakarejꞌe dꞌarakomedhaa na

5 Tare conto leo segravemi olaraga Ladhemadhutu lomba hudꞌi madhutu ku atorana Te ladhe aadꞌo na kalua Bisaboe abhu juara Segravemi egraveegravena kahegravei ladheneo pakako sasabꞌa Lamatua madhutu kuatora Na

6 Ladhe kahegravei dhegraveu sabꞌa oka-tedheNa sabꞌa degravenge tegraveku rui na egravetu dꞌara okana De negravengu ka dhu uru tegraveka abhu hua-hela 7 Pangee paie-iie conto segravera Pe AmaLamatua hia meꞌa megraveu jꞌara segravera aaꞌi-aaꞌira

8 Pangee pabeꞌa-beꞌa mi Yesus KristusNegravengu egraveegravena ana-egravepu dhegraveu aae Daud Na

madhe te ngaa Ama Lamatua pamamuriNe Egraveegravena ka jꞌajꞌi Lii Lolo Beꞌa dhu jaꞌa lakupeka-padhai egravetu mia-mia 9 Lula jaꞌa loleLii Lolo Beꞌa egraveegravena ka jaꞌa jꞌegravera segravemi neꞌene Risi-risi hari ra egraveki-karadhe jaꞌa degravengerate tao jaꞌa segravemi dhegraveu bhelu-katubꞌa saTe ngaa regravengu taha rare boe Lii Lolo BeꞌaAma Lamatua 10De jaꞌa sadia pasae rupa-rupa jꞌajꞌegravera Sadꞌi dhegraveu unu Lamatuadhu Na hagꞌe nare segravera abhu mamuriPe Ama Lamatua dedꞌe si padedha-dedhalula regravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Yesus Kristus11Aa lii seꞌe mema legraveke tareꞌaldquoLadhe egravedhi mangaku na Kristus madhe

ho gati egravedhiegraveci egraveegravena ka egravedhi madhe tegraveke eele

mamuri dhuihegraveia egravedhi kahegravei mamuri bera-bera

degravenge Ne12 Ladhe egravedhi taha egravetu dꞌara jꞌajꞌegravera

egravedhi tegravedꞌu paredha sama-sama degravengeNegravengu kahegravei

Te ngaa ladhe egravedhi pasili NeNegravengu pasili egravedhi kahegravei

13 Masi ka dꞌara egravedhi satia boete ngaa Negravengu satia taa-taa

lula Negravengu bisa boe leko-monyaNgaa dhu Na peka egraveegravena kadhu Na taordquo

Dhegraveu sabꞌa dhu Lamatua pakabꞌua14 Pasanegravedꞌe dhegraveu parcaya segravena ka

regravengu baku bhegravelu jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra Kaisi degravenge kolongaraAma Lamatua ho ra loeeele ka negraveti paꞌuji lii padhai lii Te aaꞌi-aaꞌi segravera guna boe ngaa-ngaa Dhodhokapaꞌele iie ngangee negraveti dhegraveu dhu nanene15 Tenge jꞌara dhu beꞌa segravena ka tao iisi egraveunuka segravemi dhegraveu sabꞌa dhu nia abhu koanegraveti Ama Lamatua Dhegraveu segravemi egraveegravena parluuboe makae lula negravengu egraveegravena sabꞌa sasabꞌana degravenge beꞌa Egraveu hudꞌi jꞌajꞌi dhegraveu dhuajꞌa degravenge mola Lii Holo-Nori Lamatua midhegraveu aa baku degravenge koe-kapengo LulaLii Holo-Nori Na mola 16 Pakajꞌegraveu negravetilii padhue dhu degravenge boe kolo-kapua aanegraveti lii padhai dhu pakabꞌua boe LamatuaTe segravera sa dhoka tao dhegraveu asa bhelu-katubꞌa 17 Lii padhai dhu bhelu-katubꞌasegravera pajꞌala segravemi egravei papegravedꞌa kangker Liipadhai Himeneus degravenge Filetus segravemi segraveraka 18Dua ra ajꞌa sala peka na dhegraveumadhemamuri aaꞌi hari le Te ngaa egraveegravena legraveke boeDegravenge jꞌara segravemi egraveegravena regravengu se piku eele

212 Mateos 1033 Lukas 129

2 Timotius 219 353 2 Timotius 311negraveti ngaa dhu legraveke Ngaa dhu regravengu ajꞌaseꞌe paꞌele iie parcaya negraveti dhegraveu cahagꞌe

19 Te ngaa kapua dhu Ama Lamatuapadhegravedi nare egraveegravena kalau-karegraveto boe Egravetukapua egraveegravena dhu suri peka na ldquoLamatuatadhe megraveu dhegraveu unu Nardquo aa ldquoDhegraveu ceedhu pahaha iisi mi Ama Lamatua hudꞌipakajꞌegraveu ku negraveti bhelu-katubꞌardquo Kapuaegraveegravena dhegraveu unu Lamatua

20-21 Egravetu dꞌara egravemu dhegraveu kaja abhurupa-rupa megravedha-panyau Abhu dhu taonegraveti hualaa iia degravenge hualaa pudhi Tengaa abhu kahegravei dhu tao negraveti ajꞌu degravengerai kalili Megravedha dhu kabꞌua lamatuaegravemu na dꞌegravei pake egravetu dꞌara iia-aala Tengaa megravedha dhu biasa segravera lamatua egravemumakae pake egravetu madha dhegraveu Segravemi egraveegravenakahegravei degravenge dhegraveu rai-haha Ladhe abhudhu pakajꞌegraveu iisi ra negraveti bhelu-katubꞌanegravengu egraveci egraveegravena ka degravenge megravedha-panyaudhu kabꞌua segravera Lamatua egravemu dꞌegravei pakene lula negravengu degravenge gaguna segravena ka taorupa-rupa sasabꞌa dhu beꞌa

22 Ana ngegraveru segravera manahu malai lulamadhutu dadꞌegravei ra Te ngaa egraveu Timo-tius hudꞌi jꞌaga ngiꞌu mu paie-iie ho bakumadhutu dadꞌegravei dꞌara segravemi egraveegravena Tengejꞌara ho tao dhu beꞌa taruu Parcaya taruuLamatua Mamuri pasue aa padame degravengedhegraveu leo Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcayaLamatua dhu mamuri degravenge dꞌara mola-megraveci regravengu dꞌegravei dhoka tao jꞌara dhu beꞌaDe egraveu Timotius hudꞌi mamuri ku samasegravemi regravengu segravera 23 Jaꞌa pasanegravedꞌe hari egraveuca tegraveka Baku lamu soro iisi asa dꞌara liilangu dhu degravenge boe kolo-kapua Te segraverasa dhodhoka tao dhegraveu ho patao-palaha di24Dhegraveu dhu sabꞌa hia Lamatua nia boe jꞌajꞌidhegraveu dhu tenge lii langu sinama Te ngaaregravengu segravera hudꞌi dꞌara beꞌa degravenge dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra dhu dꞌegravelu-megraveu ajꞌa-nori dhegraveudhu taha rare dꞌara ropa paraga degravengedhegraveu dhu tema tenge lii langu 25 Regravenguhudꞌi holo paie-iie dhegraveu dhu palabꞌa segraveraDegravenge segravemi egraveegravena ele boe Lamatua hia siele-hoꞌa hegraveia ra segravemi rare ngaa dhu legraveke26 Hegraveia ra maseꞌa ka ra rai negraveti kacui-aaidhegraveu aae nidhu dhu uru egraveegravena egraveki si homadhutu dadꞌegravei na

3Dꞌai lodꞌo egravele rai-haha dhegraveu rai-haha jꞌajꞌi

segravemi ngaa sa1 Timotius Ladhe degravetu degravenge lodꞌo egravele

rai-haha ne jꞌajꞌegravera na ae titu kegravena Jaꞌapeka mema degravenge egraveu segravemi egraveegravena 2 Dhegraveudhoka sue ngiꞌu ra aa mangaꞌa doi-dhariRegravengu padedha iisi aa dꞌegravei pahaha dhegraveuleo dꞌegravei pakarehe kolongara Lamatua dꞌegraveiboe nanene ina-ama ra reꞌa boe manegravengimakasi kegravetu hadhu dꞌegravei boe madha jꞌaraLamatua 3 reꞌa boe sue dhegraveu dꞌegravei boemamuri padame dꞌegravei paꞌele iie kolongaradhegraveu taha rare boe iisi ra bhelu-katubꞌadhu risi eele dꞌegravei boe dhu beꞌa 4 dꞌegraveipahie mone aanga-angalai ra ngangeebabꞌa aa tao ngiꞌu ra dꞌegravelu-megraveu risi mad-hutu dhoka dadꞌegravei dꞌara risi negraveti dadꞌegraveiLamatua 5 Regravengu tao iisi ra dhegraveu dꞌegravelu-megraveu te ngaa dhu mola-megraveu lao KoasaLamatua abhu boe egravetu dꞌara ra Bakupadegravetu degravenge dhegraveu segravemi segravera kahegravei

6 Regravengumaso asa dꞌara egravemu dhegraveu degravengeregravehumare ho lasi kakegravejꞌi dꞌara dhegraveu bhegravenidhu egravera boe aa mudꞌa legraveke godꞌa Dhegraveubhegraveni segravemi segravera sa mamuri egravetu dꞌarasasala-sasigo dhu udhu sobhu-sobhu aamadhutu dhoka rupa-rupa dadꞌegravei dꞌara ra7 Ropa ra tadegravengi mese hiu mai nori jꞌaradhu hiu na regravengu madhutu rii Te ngaareꞌa boe hagꞌe mia ka dhu legraveke aa mia dhusale 8 Egraveu sanegravedꞌe era lii lolo Yanes degravengeYamres si Lodꞌo egraveegravena dua ra palabꞌadegravenge Musa Mese taa limuri seꞌe tataora egraveci egraveegravena ka Regravengu palabꞌa degravenge liiholo-nori dhu beꞌa Ngangee ra ele iie leaa parcaya regravengu legraveke boe 9 Mese dhulegraveke boe segravemi segravera sa bisa boe taha rarenegravebhu Negravebhu-negravebhu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌagagoa regravengu Nuka segravemi uru egraveegravena dhegraveureꞌa kapodꞌe-kabegraveli lula-negraveti Yanes degravengeYamres

Kegravepe paꞌegravera-egravera lii holo-nori dhu egraveu segravemimore le

10 Timotius Egraveu meꞌa aaꞌi le mamurijaꞌa Egraveu meꞌa aaꞌi ngaa dhu jaꞌa ajꞌa Egraveumeꞌa jꞌara mamuri jaꞌa Egraveu meꞌa dꞌaradadꞌegravei jaꞌa Egraveu meꞌa ngaa dhu jaꞌa par-caya Egraveu megravedhi unu mu le jaꞌa tahakore dꞌara aa sasue jaꞌa mi dhegraveu Aa egraveumeꞌa tasamia jaꞌa taha egravetu dꞌara jꞌajꞌegraveradegravenge beꞌa 11 Egraveu meꞌa kahegravei ra hake-paparu jaꞌa aa dui rupa-rupa jꞌajꞌegravera Jaꞌa

219 Sensus 165 38 Ngara lsquoYanes degravenge Yamresrsquo abhu boe egravetu dꞌara sasuri Lii Moa Uru Te ngaa abhu dhegraveudꞌegravelu-megraveu cahagꞌe peka na ele boe dua ra dhegraveu megraveu negraveti Masir dhu palabꞌa degravenge Musa lodꞌo Musa lere negraveti dhegraveuIsraꞌel kalua negraveti Masir Baca lii lolo egraveegravena egravetu sasuri Kalua negraveti Masir 711

2 Timotius 312 354 2 Timotius 414abhu jꞌajꞌegravera segravemi egraveegravena egravetu kota AntiokiaIkonium degravenge Listra Te ngaa AmaLamatua patalale eele jaꞌa negraveti jꞌara segraveraaaꞌi-aaꞌi 12Mema dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu par-caya Yesus Kristus aa neo mamuri mola-megraveci madhutu dadꞌegravei Ama Lamatua tatudhegraveu pajꞌegravera regravengu 13 Ngaa hari dhegraveubhelu degravenge dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli segravera asatabha bhelu Regravengu kapodꞌe-kabhegraveli hopamanahu dhegraveu leo te ngaa regravengu segraveralegraveke kapodꞌe kahegravei

14 Te ngaa egraveu hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egravera liiholo-nori dhu egraveu abhu le Aa ngaa dhuegraveu parcaya egraveegravena madhutu taruu Te egraveegravenaka dhu legraveke Egraveu meꞌa megraveu cee ka dhuajꞌa aaꞌi-aaꞌi segravera mi egraveu Egraveu bisa legraveka si15 Karegravei negraveti egraveu ana iiki era egraveu abhu aꞌajꞌale isi negraveti Sasuri Mola-Megraveci Ama LamatuaNegraveti Sasuri seꞌe egraveu meꞌa rahasia mamuridhu legraveke dhu tao egraveu meꞌa megraveu jꞌara ma-muri Negraveti egraveegravena ka egraveu parcaya YesusKristus 16 Aaꞌi-aaꞌi dhu ra suri egravetu dꞌaraSasuri Mola-Megraveci mema Ama Lamatuaka dhu uri ho dhegraveu suri segravera GagunaSasuri egraveegravena nuka ajꞌa dhegraveungaa dhu legravekepadꞌelo sasala dhegraveu egravere hari dhegraveu asa jꞌaradhu mola aa nori dhegraveu ho begraveli-begraveli ma-muri madhutu dadꞌegravei Lamatua 17 Degravengesegravemi egraveegravena Sasuri Mola-Megraveci egraveegravena bisa taopamegraveci dhegraveu unu Lamatua segravera segravena karegravengu reꞌa sasabꞌa dhu beꞌa aaꞌi-aaꞌi

4Lamu peka Lii Holo-Nori Ama Lamatua

1-2 Begraveli-camegravedꞌa Yesus Kristus mai hariasa rai-haha ne ho negravedꞌu paredha nukasegravemi Dhegraveu Aae Masi ka dhegraveu dhu ma-muri era do dhegraveu dhu madhe le aaꞌi-aaꞌi ra lasi asa katanga madha Na segravenaka Na pamaꞌegravete lii langu ra egraveci-egraveci Negravetiegraveegravena ka egravetu madha Ama Lamatua degravengeYesus Kristus jaꞌa manegravengi mi egraveu ho lamupeka-padhai degravenge dhegraveu-dhegraveu Lii Holo-Nori Ama Lamatua Egraveu paꞌegravera taruuBaku pangee na lodꞌo dhu beꞌa do aadꞌoPadꞌelo sasala dhegraveu te ngaa kai si pabeꞌa-beꞌa degravenge lii mako Paꞌegravera dꞌara dhegraveupake lii holo-nori dhu legraveke

3 Te begraveli-camegravedꞌa dhegraveu roꞌo hekananene lii holo-nori dhu legraveke Pe rakaboko rare mese-mese dhu dꞌegravelu-megraveupadhue-padhaimadhutu dadꞌegravei ra segravena kapabeꞌa roꞌa dhilu ra 4 Ra hutu dhilu ra hotule eele lii holo-nori dhu legraveke Te ngaapasa dhilu ra ho nanene lii lolo nanukudhu leko-monya segravera

5 Masi ka tasamia egraveegravena ka egraveu hudꞌi tahadꞌara Paꞌegravera egravetu dꞌara jꞌajꞌegravera Lamulole Lii Lolo Beꞌa segravena ka dhegraveu segravemi rareYesus Kristus Soru-bara dhegraveu degravenge dꞌarakateme toke paꞌegravele sasabꞌa Baku degravengedꞌara cabegraveka

6 Baku pusi degravenge ngiꞌu jaꞌa ne te lodꞌomamadhe jaꞌa degravetu le Egraveci egraveegravena ka degravengegalaa dhu isi na oe egravele kegravena 7 Te ngaajaꞌa segi le egravetu dꞌara paꞌuji egraveegravena degravenge beꞌaJaꞌa rai dꞌai le lane Jaꞌa madhutu taruu leYesus Kristus degravenge beꞌa 8 De neꞌe ne diegraveci ka dhu jaꞌa tatae Nuka piala juara dhuLamatua tao tegraveke le hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhumamuri mola Lamatua egravedhi egraveegravena nukaDhegraveu pamaꞌegravete lii langu dhu mola Dhuneꞌa boe bia cabegraveka Ladhe dꞌai ka lodꞌo naNa pangegravedꞌu mi jaꞌa piala juara egraveegravena Tengaa mesa boe jaꞌa di Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhusue Ne aa dhumate mamai Na regravengu segraveraabhu piala segravemi egraveegravena kahegravei

Paulus moa pegraveri-pegraveri jꞌara9 Timotius Mai ka lai-lai ngadꞌo jaꞌa

10 Te limuri ne jaꞌa kaliu bia Krekes laꞌele asa propensi Galati Aa Titus laꞌe le asarai Dalmatia Aa Demas sue risi jꞌara-jꞌaradhu legraveke boe egravetu rai-haha ne laꞌe le sakota Tesalonika 11 Dhodhoka Lukas didhu pea degravenge jaꞌa egravetu neꞌe Tenge moreMarkus segravena ka duami mai palere-lere Tenegravengu egraveegravena bisa ladhe-leru jaꞌa egravetu neꞌe12 Jaꞌa hia le Tikikus laꞌe asa kota Epesus13 Ladhe egraveu mai baku bhegravelu megraveti kodhopana jaꞌa dhu tegraveke eele egravetu egravemu Karpusegravetu kota Troas Aa baku bhegravelu megraveti degravengesasuri jaꞌa segravera risi-risi dhu jaꞌa suri egravetukaꞌuri badha

14 Aleksander tuka tabaga egraveegravena taobhelu dhu ciki boe mi dedha jaꞌa Hudꞌi

311 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1314-52 141-78-20 314 2 Timotius 15 22 46 Lodꞌo dhegraveuYahudi segravera tao korban egravetu Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi abhu korban ca macam dhu hudꞌi bhori anggor mi dedhamei korban Ele boe Paulus pakasame mamuri negravengu nuka segravemi egravei anggor dhu bhori oe egravele kegravena jꞌajꞌi persembahanhia Lamatua 410 Kolose 414 Pilmon 24 2 Korintus 823 Galati 23 Titus 14 411 Kolose 414 Pilmon24 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1212 25 1313 1537-39 Kolose 410 412 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha204 Epesus 621-22 Kolose 47-8 413 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 206 414 1 Timotius 120 LiiSodꞌa Koa-Kio 6212 Roma 26

2 Timotius 415 355 2 Timotius 422negravengu segravene te begraveli-camegravedꞌa Lamatua kadhu bꞌala ne segravemi dhu negravengu taomi dedhajaꞌa 15 Egraveu hudꞌi mage-mage ku degravengedhegraveu egraveegravena lula negravengu na dꞌegravei palabꞌa lii-liidhu egravedhi ajꞌa-nori

16 Lodꞌo hiu-hiu jaꞌa titu egravetu madhahakim ho siri iisi jaꞌa abhu boe ca dhegraveu sadhu re jaꞌa Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra kako tegravekeeele jaꞌa mesa ku Te ngaa hudꞌi regravengusegravene Pe Lamatua pabhegravelu eele sasala ra17Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa Ama Lamatuategraveke eele boe jaꞌa Na paꞌegravera jaꞌa segravena kajaꞌa bisa peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Na dhupakura boe ciki sa Jaꞌa lolo segravemi egraveegravenaka mi dhegraveu Yahudi boe ho ra nanene LiiLolo Beꞌa Aa pakajꞌegraveu le negraveti mamadhe-mamopo 18 Aa egraveegravena na Ama Lamatuapakajꞌegraveu jaꞌa negraveti bhabhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi ra Aa lere negraveti jaꞌa degravenge sodꞌa-molelaku asa sorga Egravetu era negravei Negravengu ka dhunegravedꞌu paredha

Lamatua egraveegravena kapai seli eele Jaꞌa koa-kio dedꞌe padedha-dedha Ne dhu maꞌegraveteboe Tareꞌa segravemi egraveegravena

Paulus katange sasuri na19 Baku bhelu megraveti lii mahoꞌo jaꞌa mi

ina Priskila degravenge dhegraveu egravemu na AkilaSegravemi egraveegravena kahegravei mi aꞌari Onesiforus20 Erastus pea egravetu kota Korintus Ca harini jaꞌa tegraveke eele Trofimus egravetu kotaMiletuslula na pegravedꞌa aae 21 Tenge jꞌara segravena kalodꞌo dꞌai megraveka hegraveru pacuhi egraveu dhu dꞌaile neꞌe Angalai egravetu seꞌe se nuka EbolusPudes Linus degravenge ina Klaudia paꞌadhu liimahoꞌo hia miu Segravemi egraveegravena kahegravei degravengeaꞌari dhegraveu Kristen dhu leo segravera

22 Jaꞌa sanao segravena ka Ama Lamatuasama-sama degravenge egraveu taruu Segravena kaLamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi miuaaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaPaulus

419 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 182 2 Timotius 116-17 420 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1922Roma 1623 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204 2129

Titus 11-4 356 Titus 116

Sasuri Paulus hia angalai naTitus

Lii mahoꞌo1-4 Ana Titus dhu beꞌaSasuri neꞌe negraveti jaꞌa Paulus ana pua-

paleha Ama Lamatua aa dhegraveu pajuu-paleha Yesus Kristus Na pua jaꞌa segravena kapaꞌegravera parcaya dhegraveu dhu Na hagꞌe naresegravera Na pua jaꞌa ho padꞌelo jꞌara molakahegravei segravena ka ra mamuri madhutu dadꞌegraveiLamatua Degravenge segravemi egraveegravena dhegraveu unuAma Lamatua reꞌa na begraveli-camegravedꞌa regravengumamuri taa-taa degravenge Ne Lodꞌo AmaLamatua pajꞌajꞌi megraveka rai-haha ne te ngaaNa moa mema begraveli-camegravedꞌa dhegraveu unu Namamuri taa-taa degravenge Ne Negravengu neꞌaboe leko-monya Dꞌai lodꞌo na ka AmaLamatua peka paledꞌa na Negravengu saku eelesasala-sigo dhegraveu segravena ka ra mamuri taa-taa degravenge Ne Aa Na paredha jaꞌa ho lakupeka Lii Lolo Beꞌa hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetumia-mia

Titus Egraveu ne nuka segravemi ana dꞌegravelu jaꞌa salula egraveu degravenge jaꞌa ne sama-sama parcayaKristus De jaꞌa sabajꞌa mi Ama Lamatuadegravenge Yesus Kristus dhu hia mamuri miegravedhi segravena ka Ra padꞌelo dꞌara hua iia Rami egraveu ho egraveu mamuri degravenge mera-milu

Jꞌara-jꞌara ho jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat5 Ca hari ni jaꞌa pamaꞌegravete kore le ho

egraveu pea egravetu pulu Kreta segravena ka uri pegraveri-pegraveri jꞌara dhu egravedhi parluu era egravetu egraveegravenaAa hudꞌi laa egraveu dedꞌe dhegraveu dhu reꞌa lalau-laloꞌo jumaꞌat egravetu dꞌara rae-rae Bakubhegravelu atora dhu jaꞌa peka le degravenge egraveu lula-negraveti dhegraveu dhu jꞌajꞌi kegravetu jumaꞌat Pekana 6 Ladhe neo dedꞌe dhegraveu ho jꞌajꞌi kegravetujumaꞌat negravengu hudꞌi mamuri ku degravengeboe sasala Negravengu hudꞌi satia degravenge dhegraveuegravemu na ca dhegraveu di Ana-ana na parcayakahegravei Yesus Kristus Mage dhoka dhegraveupeka na regravengu segravera ana-ana dhu tengepatao-palaha di aa palabꞌa degravenge dhegraveu7 Lula kegravetu jumaꞌat segravera pakako sasabꞌaLamatua de regravengu hudꞌi mamuri degravengemola aa degravenge kolongara hua iia Bakudedꞌe dhegraveu dhu dꞌegravei padedha iisi dhu nasamalai dꞌegravei mahu dhu dꞌegravei pagama aa dhumangaꞌa doi-dhari 8 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi kegravetujumaꞌat segravera hudꞌi dꞌegravei segravemi rare dhegraveu asa

dꞌara egravemu ra Dhu dꞌegravei jꞌara-jꞌara dhu beꞌadhu taha rare dꞌara dhu bia boe cabegravekadhu dꞌara mola-megraveci aa dhu reꞌa taharare ngiꞌu 9 Regravengu hudꞌi kegravepe paꞌegravera-egraveraku Lii Holo-Nori Ama Lamatua dhu uruegraveegravena egravedhi nori si Degravenge segravemi egraveegravena regravengupadꞌelo jꞌara Lamatua dhu mola hia dhegraveuleo aa bisa pamola lii lolo dhu legraveke boejꞌara segravera

Dhegraveu dhu ajꞌa-nori legraveke boe10Te abhudhegraveu ae dhudꞌegravei palabꞌa aꞌajꞌa

dhu legraveke Abhu dhu peka-padhai degravengeboe kolo-kapua Aa abhu kahegravei dhu dꞌegraveikapodꞌe-kabegraveli Risi-risi dhegraveu Yahudi dhupeka na dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu neo abhu ma-muri hudꞌi suna ku 11Ra pake aꞌajꞌa regravengudhu sala ho nuni regraveti aꞌari egravedhi pakajꞌegraveunegraveti lii holo-nori Lamatua dhu legraveke Regravengusegravera dꞌegravei dhoka tenge doi-dhari degravenge jꞌarakapodꞌe-kabegraveli di Kai dhegraveu segravemi segravera sasegravena ka ra loe negraveti ajꞌa jꞌara-jꞌara dhu legravekeboe 12 Ca tegraveka dhegraveu egraveci negraveti pulu Kretadhu tema padhai pake lii hini lole dhegraveunegravengu unu na aku negravengu naldquoDhegraveu pulu Kreta dꞌegravei dhoka padhai lii

hegravebꞌa hua didhu mangaꞌa nuka segravemi badha hui

dhu reꞌa boe atora aa bai-eedꞌamegraveje adherdquo

13 Mamuri dhegraveu segravera mema segravemi egraveegravenaka De egraveu hudꞌi lamu egravere more hari dhegraveudhu legraveke kapodꞌe-kabegraveli segravera ho paꞌegraverahari parcaya ra mi Lamatua 14 Egravele egraveegravenara nanene ia ka nanuku negraveti dhegraveu Yahudisegravera aa regravengu hudꞌi ae eele ku negraveti liiparedha dhegraveu-dhegraveu dhu tule eele lii holo-nori dhu legraveke

15 Sanegravedꞌe paie-iie Bagi dhegraveu dhu dꞌaramola-megraveci aaꞌi-aaꞌi mola-megraveci Te ngaabagi dhu dꞌara kajꞌalu aa dhu parcaya boeLamatua abhu boe ngaa egraveci sa dhu mola-megraveci Lula dꞌara degravenge ngangee regravengu dhukajꞌalu mema le 16 Regravengu mangaku tadheAma Lamatua Te ngaa mamuri ra nukasegravemi dhegraveu dhu tadhe boe Ne Regravengu pad-hai lii leo tao leo Regravengumema tareꞌa-reꞌadhegraveu karehe di Regravengu roꞌo boe madhutudadꞌegravei Lamatua Baku maena dhegraveu segravemisegravera reꞌa tao dhu beꞌa

2Lii holo-nori dhu legraveke jꞌajꞌi mi kapua

mamuri dhu mola 11-4 2 Korintus 823 Galati 23 2 Timotius 410 19 1 Timotius 32-7

Titus 21 357 Titus 351 Te ngaa egraveu ne Titus baku jꞌajꞌi segravemi

regravengu kahegravei Egraveu hudꞌi paꞌegravera dꞌara dhegraveusegravena ka ra mamuri madhutu lii holo-noriLamatua dhu legraveke 2 Peka degravenge ama-ama dhegraveu heka segravera ho mamuri madhutuatora jꞌaga paie kolongara aa taha raredꞌara Regravengu hudꞌi kegravepe paꞌegravera aa tahataruu madhutu lii holo-nori Ama Lamatuadhu legraveke Aa regravengu hudꞌi sue dhegraveu leokahegravei

3 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge ina-ina dhuheka segravera Peka degravenge ra jꞌaga paie kakakodegravenge lii padhai ra aa mamuri taruu mad-hutu dadꞌegravei Lamatua Baku padhai-kakolikolongara dhegraveu Baku jꞌajꞌi egravenu dhua ara-dhua pegravedꞌu Te ngaa regravengu hudꞌi ajꞌa dhegraveusegravena ka ra mamuri degravenge mola 4 Degravengejꞌara segravemi egraveegravena regravengu jꞌajꞌi dhegraveu padꞌelojꞌara mi ina-ina dhu ngegraveru era segravena kara sue dhegraveu egravemu-kamali degravenge ana-anara 5 Regravengu hudꞌi ajꞌa kahegravei dhegraveu hora mamuri degravenge taha rare dꞌara mola-megraveci reꞌa lalau dꞌara egravemu reꞌa pahae dhegraveuegravemu ra aa dꞌegravei nanene lii dhegraveu egravemu raLadhemamuri regravengu segravemi egraveegravena dhegraveu bisaheka padhai lii pahaha Lii Holo-Nori AmaLamatua

6 Segravemi egraveegravena kahegravei holo mone ngegraverusegravera segravena ka ra mamuri degravenge taha raredꞌara

7 Titus Egraveu ne hudꞌi mamuri degravenge beꞌaku ho bisa jꞌajꞌi dhegraveu padꞌelo jꞌarami dhegraveuleo Sadꞌi egraveu tao ngaa egraveci sa sabꞌa degravengebeꞌa sama segravemi dhu egraveu ajꞌa dhegraveu segraveraLadhe egraveu ajꞌa ngaa sa egraveci na tao madhutungaa dhu egraveu ajꞌa segravera Mage pamudꞌedegravenge sasabꞌa egraveu 8 Ladhe egraveu nori dhegraveupake lii holo-nori dhu legraveke segravena ka dhegraveuabhu boe jꞌara ho pamanahu egraveu Degravengejꞌara segravemi neꞌe dhegraveu-dhegraveu dhu labꞌa egravedhiraꞌe makae lula regravengu abhu boe jꞌara hosegi egravedhi

9 Ajꞌa egravenu segravera ho ra nanene lamatuaregravengu egravetu jꞌara ngaa egraveegravena ka aa pakarejꞌedꞌara lamatua ra Baku ra pabꞌala lii padhaidegravenge lamatua ra 10 Regravengu baku manaꞌumegravedha-panyau lamatua ra Regravengu hudꞌipadꞌelo ku dhu peka na lamatua ra bisaparcaya regravengu tareꞌa-reꞌa Regravengu segraverahudꞌi jꞌajꞌi dhegraveu dhu beꞌa aa satia Ladhedhegraveu leo neo pakasamemamuri egravenu regravengudegravenge aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi ajꞌa tatu ra dhaapeka na lii aꞌajꞌa egravedhi beꞌa titu kegravena Te

aꞌajꞌa egravedhi seꞌe madhutu jꞌara-jꞌara AmaLamatua dhu hia le mamuri mi egravedhi

11 Te Ama Lamatua padꞌelo le babeꞌadꞌara Na mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra aa bhokejꞌara ho patabuli dhegraveu negraveti koasa sasala-sasigo ra 12 Negraveti egraveegravena ka mamuri dhupamegraveci boe aa dadꞌegravei dhu karehe ti coreeele si Egravedhi mamuri egravetu rai-haha nehudꞌi teꞌa taha tare dꞌara mamuri degravengemola-megraveci aa satia degravenge Ama Lamatua13Limuri ne egravedhi sanao-maenamamai hariYesus Kristus dhu kapai risi eele Egraveegravenajꞌajꞌi megravengi-nalemi egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Negravenguegraveegravena Lamatua egravedhi dhu kapai risi dhupala-bagi le mamuri mi egravedhi 14Negravengu hiale ngiꞌu aae Na jꞌajꞌi mi korban segravena kapatabuli eele egravedhi negraveti koasa sasala-sasigoegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti segravena ka tao egravedhi jꞌajꞌi dhegraveuunu Na dhu mamuri mola-megraveci dhu dꞌegraveidhoka tao jꞌara hua iia di

15 De Titus ajꞌa aaꞌi-aaꞌi se mi dhegraveusarani segravera Paꞌegravera dꞌara si segravena ka mad-hutu aꞌajꞌa segravera Dhegraveu cee dhu tao sala napadꞌelo jꞌara beꞌa hia ne Dhegraveu bisa boepahaha egraveu lula egraveu degravenge hak ho tao paieregravengu

3Mamuri dhu legraveke negraveti dhegraveu Kristen

1 Pasanegravedꞌe dhegraveu sarani segravera ho nanenedhegraveu paredha aa dhegraveu-dhegraveu dhu regravedꞌukoasa Regravenguhudꞌimadhutu ku atora segraveraAa regravengu hudꞌi paꞌegravera tao jꞌara-jꞌara dhubeꞌa 2Baku lasi padhai paꞌele iie kolongaradhegraveu Baku dꞌegravei pasibha dꞌara lii Beꞌa risimamuri mola degravenge dꞌara hua iia mi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra

3 Te uru egraveegravena lodꞌo egravedhi tadhe megravekaLamatua Yesus egravedhi teꞌa boe ngaa-ngaaaa degravenge mudꞌa legraveke tipu Egravedhi toꞌo boenanene dhegraveu leo Egravedhi dhoka mamurimadhutu dꞌara bhelu di ka egraveki ngiꞌu egravedhidegravenge rupa-rupa dadꞌegravei dꞌara ti Egravedhi dꞌarakarehe degravenge dhegraveu leo Egravedhi mamuridhoka degravenge jeluus Egravedhi dꞌegravei tegraveka dꞌaramidhegraveu leo hegraveia ra kabꞌegraveli tegraveka dꞌara degravengeegravedhi

4 Masi ka mamuri egravedhi ne ele iie le tengaa Ama Lamatua dhu hia mamuri miegravedhi padꞌelo le sasue degravenge dꞌara hua iiaNa mi dedha egravedhi 5 Na hia egravedhi ma-muri lula boe negraveti tatao egravedhi dhu beꞌate ngaa lula sasue Na mi egravedhi Negravengurase pamegraveu-megraveu sasala egravedhi segravera pake Roh

214 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1308 Kalua negraveti Masir 195 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 420 76 142 1 Petrus 29

Titus 36 358 Titus 315Na dhu Mola-Megraveci segravena ka pahiu mamuriegravedhi nuka segravemi rara iisi hari egravedhi 6 LulaYesus Kristus madhe le ho pakajꞌegraveu egravedhinegraveti koasa sasala segravera negraveti egraveegravena ka AmaLamatua hia degravenge boe too-lane Roh Nadhu Mola-Megraveci mi egravedhi 7 Lula dꞌara huaiia Yesus ka Na pabeꞌa paꞌegraveci egravedhi degravengeAma Lamatua nuka segravemi ana Na Hegraveiaegravedhi teꞌa na begraveli-camegravedꞌa egravedhi mamuritaa-taa degravenge Ne Seꞌe se jꞌajꞌi mi pusakaegravedhi 8Dhu jaꞌa peka ne legraveke tareꞌa

Ngaa dhu jaꞌa ajꞌa ne degravenge kabꞌua hiami dhegraveu aaꞌi-aaꞌi Negraveti egraveegravena ka egraveu hudꞌipasanegravedꞌe dhegraveu ho madhutu lii ajꞌa dhumola Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Lamatualoe boe tenge jꞌara segravena ka tao jꞌara dhubeꞌa 9 Baku soro iisi asa dꞌara lii langudhu leko-monya nuka segravemi pasibha dꞌaralii langu dhu degravenge boe kolo-kapua pataoiia dꞌara degravenge dhegraveu leo patula-pajukunegraveti jꞌajꞌajꞌi mia dhu dedha risi aa pataonegraveti atora adꞌa Yahudi Tao ngaa Segraverasa aaꞌi-aaꞌi egraveci sa gaguna na aadꞌo Pegravecieele lodꞌo iia dꞌara 10 Lamu holo dhegraveu dhutema pamae jumaꞌat segravera Ladhe negravengutao taruu kai ne Aa ladhe na loe boe sorotegraveke ne segravene 11 Dhegraveu segravemi egraveegravena ngangeena mola heka Negraveti tatao unu na ka dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra reꞌa megraveu sasala na

Paulus paꞌegravele sasuri na12 Jaꞌa neo hia Artemas do Tikikus dhiu

paraga degravenge egraveu asa pulu Kreta Ladhena dꞌai egraveu tenge jꞌara segravena ka mai lai-laiparaga degravenge jaꞌa egravetu kota Nikopolis Tejaꞌa neo pea egravetu negravei dꞌara hegraveru pacuhi ne13 Egraveu tadhe le dhegraveu dhu dꞌegravelu-megraveu hukumngara na Senas aa angalai na Apolos doRa neo lasi asa era kajꞌegraveu De mu bara sisegravena ka ra baku kura ngaa-ngaa egravetu talorajꞌara 14 Te dhegraveu dhu madhutu LamatuaYesus baku madhegravedi iia dꞌara di Regravenguhudꞌi majꞌegraveni tao dhu beꞌa aa bara dhegraveudhu tareꞌa-reꞌa parluu Degravenge segravemi egraveegravenamamuri ra degravenge kabꞌua

15 Titus Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi egravetu neꞌe paꞌadhu liimahoꞌo hia egraveu Aa hia kahegravei mi angalai jiꞌidhu sama-sama parcaya Lamatua Yesus

Jaꞌa sabajꞌa manegravengi segravena ka Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Nami dedhamiu aaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaPaulus

312 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 204 Epesus 621-22 Kolose 47-8 2 Timotius 412 313 Lii Lolo negravetiDhegraveu Pajuu-paleha 1824 1 Korintus 1612

Pilmon 1 359 Pilmon 20

Sasuri Paulus hiaPilmonLii mahoꞌo

1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Paulus Angalai jaꞌaTimotius hia lii mahoꞌo kahegravei Segravena ka egraveumeꞌa ra taha jaꞌa egravetu dꞌara egravemu begravedho nelula jaꞌa peka-padhai degravenge dhegraveu lula-negravetiYesus Kristus

Jaꞌa suri sasuri nehia egraveu Pilmon dhu jiꞌi sue aa dhu

jꞌajꞌi angalai egravetu dꞌara sasabꞌa2 hia ina Apfia dhu jiꞌi tadhe nuka

segravemi ana hegraveni jiꞌihia Arkipus dhu sabꞌa sama-sama

degravenge jiꞌi egravetu dꞌara sasabꞌa neꞌedegravenge hia jumaꞌat dhu tema sabajꞌa

sama-sama egravetu dꞌara egravemu egraveu3 Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatua

degravenge Kegravetu egravedhi Yesus Kristus padꞌelodꞌara hua iia Rami dedhamiu segravena kamiubisa mamuri padame egraveci degravenge egraveci

Dꞌara Paulus karejꞌe lula mamuri Pilmon4 Pilmon Lodꞌo-lodꞌo dhu jaꞌa sabajꞌa

hia egraveu jaꞌa manegravengi makasi mi Lamatualula mamuri egraveu 5 Te jaꞌa tadegravengi ae lenegraveti parcaya egraveu mi Lamatua Yesus degravengesasue egraveu mi dhegraveu-dhegraveu parcaya 6 Lulalalegraveka egraveu egraveu bisa mamuri dꞌara egraveci degravengedhegraveu parcaya dhu leo segravera Jaꞌa manegravengi-mangajꞌi ho ladhe miu padꞌelo dꞌara beꞌamiu egraveci degravenge egraveci miu bisa meꞌa megraveumadha jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa dhu egravedhibisa tao hia Lamatua Yesus 7 Sasue egraveuegraveegravena ka pakarejꞌe dꞌara jaꞌa aa paꞌegravera dꞌarajaꞌa kahegravei Aa sasue egraveu egraveegravena ka paꞌegraverakahegravei dꞌara dhegraveu parcaya segravera

Paulus manegravengi segravena ka Pilmon padꞌelodꞌara sasue na mi Onesimus kahegravei

8-9 Aꞌa ee Jaꞌa parluu ciki segravemi neꞌejaꞌa jꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Kristus Negravetiegraveegravena ka jaꞌa degravenge hak kahegravei ho paredhaegraveu segravena ka tao jꞌara neꞌe Te ngaa jaꞌa koꞌoboe tao paredha di dhoka neomanegravengi egraveubantu di nuka segravemi dhegraveu heka dhu toꞌami dedha egraveu Jaꞌa jꞌajꞌi ana begravedho lulamadhutu Yesus Kristus Negraveti egraveegravena ka jaꞌabani manegravengi egraveu soru-bara jaꞌa lula jaꞌakeꞌa sasue egraveu mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra 10 Jaꞌa

manegravengi segravena ka egraveu padꞌelo sasue egraveu miana jaꞌa Onesimus Negravengu egraveegravena nukasegravemi ana dꞌegravelu jaꞌa te negravengu parcaya Yesusnegraveti sasabꞌa jaꞌa ropa jaꞌa egravetu dꞌara buine

11 Jaꞌa keꞌa Onesimus ne egravenu egraveu dhu rainegraveti egraveu Jaꞌa keꞌa na uru egraveegravena negravengu dhulaku boe egravetu katanga madha egraveu Te ngaalimuri ne jaꞌa parcaya negravengu negraveti gagunaae-ae hia egravedhi dua tidagger 12 Jaꞌa sue ne titukegravena Te ngaa hudꞌi laa jaꞌa pua na legravepahari asa egraveu

13 Madhutu ngangee jaꞌa na jaꞌa tahaOnesimus segravena ka gati egraveu ho negravengu ladhe-leru jaꞌa egravetu neꞌe Te jaꞌa bisa boe taongaa-ngaa egravetu dꞌara begravedho ne Jaꞌa jꞌajꞌiana begravedho lula peka-padhai degravenge dhegraveuLii Lolo Beꞌa Lamatua Yesus 14 Jaꞌa koꞌoboe segravena ka egraveu sadꞌi madhutu di ladhe egraveurasa dhegraveu laka-seti egraveu Dadꞌegravei jaꞌa na egraveutao dhu beꞌa madhutu dadꞌegravei egraveu unu muDe ladhe egraveu moꞌo megraveka segravemi degravenge beꞌa liimanegravengi jaꞌa na jaꞌa koꞌo boe tao ngaa cikisa mi Onesimus ne lula dhu hak dhoka egraveudi

15 Ele boe egraveu pangee segravemi neꞌe Lamatuasoro tegraveke Onesimus ele negraveti egraveu dꞌara cikiooꞌe ne segravena ka na mai hari ho pea taruudegravenge egraveu 16 Lodꞌo na rai egraveegravena negravengudhoka jꞌajꞌi dhegraveu egravenu egraveu di Te ngaa ladhenegravengu legravepa hari dhiu negravengu jꞌajꞌi mi aripasue egraveu Jaꞌa sue ne titu kegravena kahegravei Deneꞌe ne gaguna na hia mi egraveu asa tabhaTe negravengu ne mesa boe jꞌajꞌi egravenu egraveu di tengaa negravengu jꞌajꞌi kahegravei ari dhu sama-samaparcaya Kristus

17 De segravemi neꞌe ka Ladhe egraveu tadhe jaꞌane angalai egraveu egravetu dꞌara sasabꞌa egraveci na jaꞌamanegravengi ho egraveu segravemi more negravengu nukasegravemi jaꞌa ka dhu dhiu egraveegravena 18 Te ngaaladhe Onesimus tao negravedhi sala mi dedhaegraveu do na pakegravelu era hudꞌi laa pe jaꞌa katago kore 19 Ladhe laa Sasuri pakegravelu nejaꞌa suri unu ku Jaꞌa Paulus egraveegravena na bꞌaepamaꞌegravete kegravelu Onesimus mi Pilmon Dꞌai lesina ma De jaꞌa parluu heka pasanegravedꞌena egraveu pakegravelu jaꞌa ae risi Te egraveu jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua lula jaꞌa

20 Legraveke kegravena Hudꞌi laa segravena ka egraveu bantujaꞌa egravetu jꞌara neꞌe lula egravedhi paꞌaꞌari egravetudꞌara Lamatua Pakarejꞌe dꞌara jaꞌa segravemi

12 Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu negraveti Sasuri Mola-Megraveci dhu peka na Apfia na dhegraveu egravemu Pilmon Negraveti egraveegravena ka negravengudegravenge hak ho ator egravenu kahegravei 12 Kolose 417 110 Kolose 49 dagger 111 Ngara Onesimus sasoa nalsquodegravenge gagunarsquo De Paulus pabꞌunge lii padhai egravetu neꞌe

Pilmon 21 360 Pilmon 25egraveegravena lula egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti sama-sama dhegraveuunu Kristus

Paulus suri paꞌegravele sasuri na21 Pilmon Jaꞌa suri sasuri ne hia egraveu lula

jaꞌa parcaya egraveu bisa taru kira mi jaꞌa degravengebeꞌa Jaꞌa rasa egraveegravena na egraveu tao risi negraveti ngaadhu jaꞌa sanao

22 Jꞌara egraveci era Sadia ku kama egraveci hiajaꞌa Te jaꞌa parcaya Lamatua tadegravengi liisabajꞌa miu aa pe Na bhoke jꞌara ho kaluaeele jaꞌa negraveti dꞌara bui segravena ka dhiu haripaꞌasu-pareo degravenge miu egravetu negravei

23 Epapras egravetu neꞌe Negravengu jꞌajꞌidhegraveu bui kahegravei lula negravengu lole jꞌara-jꞌaralula-negraveti Yesus Kristus segravemi jaꞌa kahegraveiNa paꞌadhu lii mahoꞌo kahegravei hia egraveu24Markus Aristarkus Demas degravenge Lukasegravetu neꞌe kahegravei Sasabꞌa regravengu egraveci egraveegravena kadegravenge jaꞌa Regravengu hia lii mahoꞌo kahegravei

25 Jaꞌamanegravengi Kegravetu egravedhi Yesus Kristussegravena ka padꞌelo dꞌara hua iia Na mi miuaaꞌi-aaꞌi mi

Dꞌai sange neꞌe kaSaloomPaulus

123 Kolose 17 412 124 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1212 25 1313 1537-39 1929 272 Kolose410 414 2 Timotius 41011

Ibrani 11 361 Ibrani 110

Sasuri hia dhegraveuIbranidhu heka parcaya YesusKristusaa tegraveke eele agama begravei-bakira

Ama Lamatua pua Ana Na dhu kapai risinegraveti dhegraveu regraveti lii padhai Na uru segravera

1Uru egraveegravena Ama Lamatua pake dhegraveu regravetilii padhai Na ho padhai lii degravenge begravei-bakiegravedhi dhegraveu Ibrani Negravengu pake rupa-rupajꞌara segravena ka peka pahari-pahari degravengeregravengudagger 2Te ngaa limuri ne Na pua le AnaNa mai segravena ka padhai lii degravenge egravedhiKaregravei negraveti uru-uru jꞌara ka Ama Lamatua

hagꞌe nare le Ana Naho negravedꞌu paredha sama-sama degravenge

NegravenguTe lodꞌo Na pajꞌajꞌi liru degravenge rai-haha

degravenge isi ra aaꞌi-aaꞌiAna Na dhu sabꞌa sama-sama degravenge

Ne kahegravei3 Ana Lamatua ne padꞌelo dadedha Ama

Nanuka segravemi saraamadha lodꞌo dhu legraveke

tegraveruTe Negravengu ne ca ropa degravenge Ama

NaAa negraveti Lii Holo-Nori Na dhu egravera titu kegravena

Na pakako aaꞌi-aaꞌi egravetu dedha-lirudegravenge rai-haha

Negravengu bhoke jꞌara kahegraveiho saku eele sasala-sasigo dhegraveu

segravena ka ra jꞌajꞌi mola-megraveciHegraveia Na legravepa hari asa sorga

ho madhegravedi egravetu baboa gꞌana AmaLamatua

egravetu era dhu kabꞌua aaeAna Ama Lamatua kapai risi negraveti ana

pajuu egravetu sorga4 Ana-ana pajuu Ama Lamatua egravetu sorga

mema kapai Te ngaa Ana Na kapai risieele negraveti regravengu aaꞌi-aaꞌi ra Kapai degravenge

dadedha Ama Lamatua risi eele negraveti aaꞌi-aaꞌi ra Aa kapai degravenge dadedha egraveegravena Napangegravedꞌu le mi Ana Na Negraveti egraveegravena ka AnaNa kapai risi eele negraveti ana-ana pajuu Naegravetu sorga

5 Ama Lamatua peka negravedhi mi Ana Naaku Negravengu naldquoDoe neꞌe Jaꞌa dedꞌe Egraveu ho megravedꞌu

paredhardquoAma Lamatua peka kahegravei na

ldquoJaꞌa ne Ama NaAa Negravengu ne Ana Jaꞌardquo

Ama Lamatua peka degravenge Ana Na segravemiegraveegravena te ngaa Ama Lamatua peka negravedhiboe segravemi egraveegravena mi ana-ana pajuu Na egravetusorga

6 Lodꞌo Ama Lamatua pua mai Ana Nadhu kapai risi eele egraveegravena Na paredha ana-ana pajuu Na egravetu sorga aku Negravengu naldquoMiu ana pajuu aaꞌi-aaꞌi

Lami ho pakabꞌuaaa pahaha iisi mi Ana Jaꞌardquo

7 Ama Lamatua padhai lii kahegravei mi anapajuu Na egravetu sorga peka naldquoJaꞌa tao ana-ana pajuu Jaꞌa egravetu sorga

jꞌajꞌi malai sama segravemi lai ngegraveluJaꞌa tao egravenu-egravenu Jaꞌa

jꞌajꞌi nuka segravemi airdquoAma Lamatua peka degravenge ra segravemi egraveegravena

lula regravengu dhoka ana pua-paleha Na di8 Te ngaa mi Ana dꞌegravelu Na Negravengu peka

dhu leo naldquoEgraveu ne Ama Lamatua

Egraveu egraveegravena na madhegravedi egravetu kaderaparedha toke dꞌai mia-mia

Egraveu egraveegravena na megravedꞌu koasa ho paredhadegravenge dꞌara mola

9 Dꞌara Egraveu karejꞌe ladhe megravedhi dhegraveudhu mamuri mola

Te ngaa dꞌara Mu susa ladhe megravedhidhegraveu dhu mamuri koe-kapengo

Negraveti egraveegravena ka dꞌara Egraveu karejꞌeka Jaꞌa pasuti egravei legravengi mi kegravetu Egraveu

ho dedꞌe Egraveu jꞌajꞌi Dhegraveu Aae dhurisi negraveti dhegraveu aae leo segraverardquo

10 Ama Lamatua peka mi Ana Na kahegraveinaldquoAna ee

11 a Kata Ibrani egraveegravena ngara leo negraveti suku Yahudi Dhegraveu Yahudi dhu parcaya le Yesus Kristus dhegraveu peka naldquodhegraveu Kristen Ibranirdquo lula regravengu leko-leo negraveti aꞌari ra dhegraveu Yahudi dhu kegravepe paꞌegravere atora agama Yahudi dhu dhuidagger 11 b Ama Lamatua peka lii moa Na degravenge rupa-rupa jꞌara Conto segravemi Na peka degravenge Abraham pake lii pajajimi Musa pake atora agama mi Daud pake lii sodꞌa koa-kio mi Yermia pake lii pakasame 15 Lii Sodꞌa Koa-Kio27 15 2 Samuel 714 1 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 1713 16 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3243Lukas 213-14 17 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1044 19 Lii Sodꞌa Koa-Kio 457-8

Ibrani 111-12 362 Ibrani 210Egraveu ne Kegravetu dhu megravedꞌu paredha karegravei

negraveti uru kaEgraveu neꞌe ka dhupua liru jꞌajꞌi hegraveia

na jꞌajꞌi degravengeEgraveuneꞌe ka dhuparedha rai-haha

hegraveia na jꞌajꞌi degravenge11-12 Begraveli-camegravedꞌa liru degravenge rai-haha laho

aaꞌi siBegraveli-camegravedꞌa liru degravenge rai-haha ele

aaꞌi siTe ngaa Egraveu mesa mu mamuri

toke dꞌai mia-miaEgraveegravena na Egraveu core eele liru degravenge rai-haha

nuka segravemi dhegraveu core eele kahaꞌi sohodhasi

Begraveli-camegravedꞌa Egraveu gati eele liru aa rai-hahanuka segravemi dhegraveu silu megravedha-papake

hiuTe ngaa Egraveu mesa Mu segravemi boe egraveegravena

Lula Egraveu mamuri toke dꞌai mia-miardquo13 Ama Lamatua peka kahegravei degravenge Ana

Na aku Negravengu naldquoAna eeMai madhegravedi asa era dhu kabꞌua titu kegravena

egravetu baboa gꞌana Jaꞌa nePe Jaꞌa tao musu Egraveu segravera

toke ra pahaha iisi mi EgraveurdquoAma Lamatua peka-padhai mi Ana Na

segravemi egraveegravena te ngaa Na padhai lii negravedhi boesegravemi egraveegravena mi ana-ana pajuu Na egravetu sorga14 Ana pajuu Na segravera mema panting TeNegravengu paleha si lasi lalau-laloꞌo dhegraveu unuNa aaꞌi-aaꞌi dhu egraveegravena na Negravengu patabulieele si negraveti koasa sasala-sasigo ra Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa Ana Ama Lamatua risinegraveti regravengu era

2Baku tule eele lii holo-nori Ama Lamatua

dhu negraveti mamuri1 Negraveti egraveegravena ka egravedhi hudꞌi kegravepe ku

paꞌegravera-egravera ngaa dhu egravedhi tadegravengi le negravetijꞌara-jꞌara Ana Ama Lamatua segravena ka egravedhibaku bhegravelu eele 2 Lodꞌo uru-uru segraveraLamatua pake ana pajuu Na negraveti sorga holole lii moa Na mi begravei-baki egravedhi Teꞌa boena lii moa segravera aaꞌi-aaꞌi ra legraveke Ladhera sisu paredha Na regravengu tatu abhu hukudhu palegraveke degravenge tatao ra 3 Mema uruegraveegravena segravemi egraveegravena ka Te ngaa limuri ne AnaAma Lamatua bhoke le jꞌara hiu segravena kahia mamuri mi dhegraveu rai-haha Na pekale jꞌara mamuri dhu beꞌa aae ne mi dhegraveu

unuNadhupakako sasabꞌaNa egravetu rai-hahane Hegraveia ra peka degravenge egravedhi segravena ka egravedhiparcaya Te ngaa ladhe egravedhi pusi-pahaeboe dui tare pala ti 4 Te Ama Lamatuapangegravedꞌu si koasa kahegravei segravena ka ra taorupa-rupa tadhamalaa Na papuru RohNami regravengu kahegravei ho ra adꞌu-ue jꞌara-jꞌaraleo dhu madhutu dadꞌegravei Na Negraveti egraveegravena kaegravedhi teꞌa na aaꞌi-aaꞌi se jꞌara mamuri dhulegraveke tareꞌa-reꞌa

Nga tao ka Ana Ama Lamatua pahaha iisiNa ho jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha

5 Jaꞌa lole lula-negraveti rai-haha rupa hiudhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi Te ngaa AmaLamatua peka negravedhi boe degravenge ana-anapajuu Na egravetu sorga na pe regravengu ka dhuator rai-haha hiu egraveegravena Te dhu lalau kadhegraveu rai-haha 6 Egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Ama Lamatua na Daud dhu karegraveinegravedhi le kabꞌua negraveti dhegraveu rai-haha akunegravengu naldquoAma LamatuaNga tao ka Ama tao madha-dhilu mi dhegraveu

rai-hahaNga tao ka Ama sue si

Te regravengu dhoka dhegraveu rai-haha biasadi

7 Te ngaa Lamatua pangegravedꞌu si koasaka regravengu oe segravemi ana pajuu egravetu sorga

Lamatua pakabꞌua si hegraveiaa dedꞌe si

8ho ra paredha aaꞌi dhu Lamatuapajꞌajꞌirdquo

De madhutu sasuri Daud Ama Lamatuadedꞌe dhegraveu rai-haha jꞌajꞌi kegravetu segravena ka rauri aaꞌi-aaꞌi dhu Na pajꞌajꞌi Te ngaa egravedhitegravedhi megraveka na dhegraveu rai-haha egraveci sa dhuparedha aaꞌi-aaꞌi segravemi egraveegravena

9 Te ngaa abhu ca Dhegraveu dhu bisaparedha aaꞌi-aaꞌi se Negravengu egraveegravena nukaYesus Na mai pea taha egravetu rai-haha nesegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha dhu pasaejꞌajꞌegravera ka Na madhe hia mi egravedhi Negravetimamadhe Na Ama Lamatua padꞌelo dꞌarahua iia Na mi dhegraveu rai-haha Egravele egraveegravena kaAma Lamatua koa-kadꞌiri Ne aa dedꞌe Nepadedha-dedha segravena ka Na paredha aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua pajꞌajꞌi nare segravera10 De legraveke ladhe Ama Lamatua hia Yesuspasae jꞌajꞌegravera ho Yesus bisa bhoke jꞌaramamuri pala mi dhegraveu rai-haha Te AmaLamatua neo segravena ka dhegraveu ae bisa mamuribera-bera degravenge Negravengu egravetu sorga Ama

111-12 Lii Sodꞌa Koa-Kio 10226-28 113 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 28 Lii Sodꞌa Koa-Kio 85-7

Ibrani 211 363 Ibrani 37Lamatua ka dhu pajꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu Aaaaꞌi-aaꞌi dhu mamuri mamuri lula Negravenguka

11 Ama Lamatua tatu segravemi nare si degravengebeꞌa dhegraveu dhu Yesus tao mola-megraveci hojꞌajꞌi ana-ana Na Ama Lamatua egraveegravena Amanegraveti Yesus Degravenge segravemi egraveegravena Yesus degravengeregravengu ca Ama Negraveti egraveegravena ka Yesus makaeboe paroa mi dhegraveu seꞌe naldquoMiu se aꞌari Jaꞌardquo

12 Te Yesus peka le degravenge Ama NaldquoJaꞌa neo peka degravenge aꞌari Jaꞌa

lula-negraveti babeꞌa AmaJaꞌa neo sodꞌa egravetu talora aae regravengu

lula-negraveti dadedha Amardquo13 Yesus tuhu hari lii padhai Na aku

Negravengu naldquoJaꞌa sarai-maena mi Ama Lamatua toke

dꞌai mia-miardquoHegraveia Yesus peka hari na

ldquoLadhe ku Jaꞌa ka neꞌesama-sama degravenge ana-ana Ama

Lamatuadhu Na pangegravedꞌu le mi Jaꞌa ho

uri sirdquo14 Lula ana-ana Lamatua se dhegraveu rai-

haha biasa negraveti egraveegravena ka Yesus hudꞌi jꞌajꞌiku dhegraveu rai-haha sama segravemi regravengu kahegraveiTe Negravengu hudꞌi jꞌajꞌi uuru ku dhegraveu rai-haha heka Na bisa madhe Ho negraveti ma-madhe Na heka Negravengu bisa parame narekoasa negraveti dhegraveu aae nidhu Te dhegraveu aaebhabhelu-katubꞌa neꞌe ka dhunegravedꞌu koasaho uri jꞌara-jꞌara dhu paꞌegraveki degravenge ma-madhe 15 Aa negravengu kahegravei tao dhegraveu rai-haha madhaꞌu degravenge mamadhe toke ramadhutu dadꞌegravei na nuka segravemi egravenu sa Tengaa limuri ne Yesus bisa patalale le dhegraveurai-haha negraveti dꞌara madhaꞌu 16 Te dhulegraveke nukaYesusmai boeho soru-bara ana-ana pajuu egravetu sorga Te ngaa Na mai segravenaka soru nare egravedhi nuka ana-egravepu Abraham17Negraveti egraveegravena ka Yesus jꞌajꞌi sama segravemi egravedhidhu jꞌajꞌi le aꞌari Na Degravenge jꞌara neꞌeNegravengu jꞌajꞌi mi kegravetu agama egravedhi dhu kapairisi eele ho soru-bara egravedhi segravena ka mad-hutu dadꞌegravei Ama Lamatua Yesus padꞌelodꞌara hua iia Na kahegravei mi egravedhi Aa ladheNa peka ngaa Na tao madhutu segravemi egraveegravenakahegravei Uru egraveegravena begravei-baki egravedhi manegravengikegravetu kapai risi agama Yahudi segravena katao korban ho Lamatua saku eele sasala-sasigo regravengu Limuri ne Yesus mesa Naka dhu jꞌajꞌi korban segravena ka Lamatua saku

eele sasala egravedhi 18 Lodꞌo Yesus mamuriegravetu rai-haha ne Na abhu jꞌajꞌegravera ae-aeAbhu kahegravei dhu dadugu Ne segravena ka adꞌu-ue sasala Masi ka segravemi egraveegravena te ngaaNegravengu manahu boe Negraveti egraveegravena ka ladheabhu dhu dadugu-rariu egravedhi segravena ka taosasala Yesus ka dhu bisa soru-bara egravedhi hobaku manahu

3Ana Ama Lamatua kapai risi negraveti Musa

1 De segravemi neꞌe aꞌari Ama Lamatuahagꞌe nare le miu aa cap miu dhegraveu dꞌaramola segravena ka egraveegravena na miu mamuri bera-bera degravenge Ne egravetu sorga Negraveti egraveegravena kamiu hudꞌi pangee ku pabeꞌa-beꞌa lula-negraveti Yesus ne Te egravedhi dhu mangakule na Negravengu ne Dhegraveu Pajuu-paleha AmaLamatua aa Negravengu kahegravei Kegravetu Kapai RisiAgama egravedhi 2 Lodꞌo Ama Lamatua puaYesus mai Yesus tao madhutu aaꞌi dadꞌegraveiLamatua Degravenge jꞌara ne Negravengu nukasegravemi Musa Te Musa tao madhutu dadꞌegraveiLamatua kahegravei lodꞌo na ladhe-leru begravei-baki egravedhi uru segravera 3 Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa Yesus kapai risi negraveti Musa TeYesus sama segravemi lamatua egravemu Aa memalegraveke lula lamatua egravemu kapai risi negraveti anapua-paleha egravetu dꞌara egravemu 4 Dhegraveu egraveci-egraveci ka paꞌuri dꞌara egravemu na Te ngaa AmaLamatua ka dhu uri aaꞌi megraveu-megraveu 5 DeMusa tao madhutu dadꞌegravei Ama Lamatualodꞌo na jꞌajꞌi ana pua-paleha negraveti isi egravemuLamatua Te lodꞌo egraveegravena na peka memale ngaa dhu begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatuaneo tao 6 Masi ka Yesus madhutu kahegraveidadꞌegravei Ama Lamatua te ngaa Negravengu anapua-paleha dhu sama boe segravemi Musa LulaNegravengu ne Kristus Ana Ama Lamatua dhuAma Lamatua hagꞌe nare le karegravei negraveti uruka segravena ka pua mai asa rai-haha ne AaKristus neꞌa megraveu uri isi egravemu Ama Na Deladhe egravedhi kegravepe paꞌegravera-egravera lalegraveka egravedhi aamaꞌegravete boe sanao-maena egravedhi mi Kristusegravedhi bisa jꞌajꞌi isi egravemu Na kahegravei

Baku tegraveke eele parcaya miu sama segravemibegravei-baki miu lula regravengu bisa boe ae rare dꞌarara egravetu rai dhu Ama Lamatua pajaji tegraveke le

7 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi pasa dhilupaie-iie ho nanene pabeꞌa ngaa dhu RohAma Lamatua dhu Mola-Megraveci peka naldquoDoe neꞌe ropa miu tadegravengi lii Ama

Lamatua 212 Lii Sodꞌa Koa-Kio 2223 213 Yesaya 817 18 32 Sensus 127

Ibrani 38 364 Ibrani 468 mage miu kegravetu hadhu

sama segravemi dhegraveu segraveradhu lasi-mai egravepa nguru tegraveu egravetu

padꞌa sodꞌaTe regravengu roꞌo heka puai-pahae Musa

toke Ama Lamatua mesa Naoe taha nare heka dꞌara Na

9-10 Pangee ku laaEgravepa nguru tegraveu kateme Jaꞌa tao rupa-rupa

tadha malaaegravetu katanga madha ra

Te ngaa ra loe boe segraveku JaꞌaNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa nasa degravenge ra peka na

lsquoMiu se seli-kolaneTe miu soro kabodho tegraveke eele jꞌara

Jaꞌaho madhutu jꞌara miu dhu koe-

kapengorsquo11 Ropa kegravedhi bhabhelumiu Jaꞌa ruꞌaNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa dhoo miu peka na

lsquoMiu bisa boe mai ho ae meredꞌara mi sama-sama degravengeJaꞌarsquo rdquo

12 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi Mage negraveti miuabhu ca dhegraveu dhu tao bhelu toke negravenguparcaya heka hegraveia na soro kabodho miAma Lamatua dhu mamuri toke dꞌai mia-mia 13 Beꞌa risi begraveli-begraveli miu paꞌegravera dꞌaraegraveci degravenge egraveci Baku pamata ia ka Lulamiu dhu malai legraveke tipu ka tao sasala tokemiu kegravetu hadhu aa pusi-pahae boe AmaLamatua 14 Egravedhi bisa paꞌangalai degravengeYesus Kristus sadꞌi baku pamaꞌegravete sanaomi Negravengu nuka segravemi ropa egravedhi heka par-caya Negravengu

15 Te Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megravecipeka le kahegravei naldquoDoe neꞌe ladhe miu tadegravengi lii Ama

Lamatuamiu baku kegravetu hadhu sama segravemi dhegraveu

seꞌe sedhu lasi-mai toke egravepa nguru tegraveu

egravetu padꞌa sodꞌate regravengu labꞌa Musardquo

16De jaꞌa neo karegravei segravemi neꞌe cee ka dhuuru egraveegravena naneneMusa hegraveia ra pusi-pahaeheka ne Dhegraveu segravera nuka begravei-baki egravedhidhu Musa lere si negraveti rai Masir 17Aa dhegraveucee ka dhu tao dꞌara Ama Lamatua panamagoro dꞌai egravepa nguru tegraveu egraveegravena Dhegraveusegravera nuka begravei-baki egravedhi Te mamuri rakoe-kapengo egravetu dꞌara padꞌa sodꞌa toke ramadhe ka padhane si egravetu negravei 18 Aa cee

ka dhu legraveke kutuk negraveti Ama Lamatua tokebisa boe maso asa rai egraveegravena segravena ka ae raredꞌara ra sama-sama degravenge Lamatua Dhegraveusegravera nuka begravei-baki egravedhi Te regravengu se roꞌoboe nanene Ama Lamatuardquo 19Demeꞌa lesi Begravei-baki egravedhi bisa boe maso asa dꞌararai egraveegravena ho ae rare dꞌara ra sama-samadegravenge Ama Lamatua lula ra parcaya boeNe

4Ladhe egravedhi parcaya Yesus Kristus egravedhi

bisa mamuri padame degravenge Ama Lamatuanuka segravemi egravedhi ae tare dꞌara degravenge Ne

1Tengaa egravedhi hudꞌi pangeemadhera kulula Lamatua dhu pajaji era na dhegraveu unuNa bisa ae rare dꞌara ra sama-sama degravengeNegravengu De mage dhoka abhu negraveti miu dhutule eele lii pajaji Lamatua ne 2 Te egravedhidhu tadegravengi le Lii Lolo Beꞌa sama segravemibegravei-baki egravedhi uru segravera tadegravengi Te ngaalula regravengu legraveka boe lii egraveegravena regravengu abhuboe oto ngaa-ngaa 3 Te ngaa ladhe egravedhiparcaya egravedhi bisa ae tare dꞌara bera-beradegravenge Ama Lamatua Te uru egraveegravena Negravengudhu pajaji le degravenge begravei-baki egravedhi te ngaalula Na nasa hegraveia Na peka degravenge ra naldquoJaꞌa tahaheka ladhe kegravedhi tatao bhabhelu

miu neNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa dhoo miu peka na

lsquoMiu bisa boe masoho ae mere dꞌara sama-sama degravenge

Jaꞌarsquo rdquoAa te ngaa egravedhi teꞌa le na lodꞌo

Ama Lamatua pajꞌajꞌi liru degravenge rai-hahaNegravengu ator nare le segravena ka dhegraveu-dhegraveuunuNa bisa ae rare dꞌara homamuri bera-bera degravenge Ne 4 Egravetu lii lolo negraveti AmaLamatua pajꞌajꞌi liru degravenge rai-haha dhusuri Ama Lamatua ae nare dꞌara peka naldquoLamatua sabꞌa nare aaꞌi le

hegraveia asa begraveli egraveegravena legraveke degravenge lodꞌo kapidhu

Na ae nare dꞌarardquo5 Aa dhu suri egravetu era leo hari Ama

Lamatua peka degravenge begravei-baki egravedhi naldquoMiu bisa heka maso

ho ae mere dꞌara mi sama-samadegravenge Jaꞌardquo

6 De dadꞌegravei Ama Lamatua ka dhegraveu unuNa ae rare dꞌara ra segravena ka mamuri sama-sama degravenge Ne Te ngaa begravei-baki egravedhi

311 Lii Sodꞌa Koa-Kio 957-11 315 Lii Sodꞌa Koa-Kio 957-8 318 Sensus 141-35 43 LiiSodꞌa Koa-Kio 9511 44 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 22 45 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9511

Ibrani 47 365 Ibrani 57dhu tadegravengi uuru lii lolo beꞌa ne regravengubisa boemaso lula regravengu tao boemadhutudadꞌegravei Lamatua 7 Te ngaa negravebhu-negravebhuLamatua hagꞌe nare lodꞌo egraveci segravena ka dhegraveuunu Na bisa ae rare dꞌara ra sama-samadegravenge Negravengu Te Na pake Daud ho padhailii peka naldquoDoe neꞌe ladhe miu tadegravengi lii Ama

Lamatuamage miu tao dꞌara mi adhu segravemi

hadhute ngaa nanene paie-iierdquo

8 Lodꞌo Daud peka na ldquodoe neꞌerdquo negravengupajꞌujꞌu boe asa lodꞌo dhu Yosua lere ana-egravepu negraveti begravei-baki se asa rai Kanaꞌan Telodꞌo Daud padhai lii ne regravengu aaꞌi-aaꞌidhu madhe negravebhu le 9Negraveti egraveegravena ka egravedhiteꞌa na Lamatua ator le lodꞌo dhu leo egravecisegravena ka dhegraveu-dhegraveu unu Na bisa ae raredꞌara ra ho mamuri paꞌegraveci degravenge Ne 10Aadhegraveu dhu maso le segravena ka ae nare dꞌarana sama-sama degravenge Ama Lamatua negravengudhu ae nare le negraveti sasabꞌa-laꞌa na samasegravemi Lamatua kahegravei ae negraveti sasabꞌa-laꞌaNa legraveke degravenge lodꞌo ka pidhu 11De boripaꞌegravera ho miu bisa maso ae mere dꞌarasegravena ka mamuri sama-sama degravenge AmaLamatua Mage dhoka abhu dhu jꞌajꞌi boemaso lula negravengu nanene boe Lii Holo-NoriLamatua cakaraa begravei-baki egravedhi segravera

12 Te Lii Holo-Nori Ama Lamatua ka dhupajꞌujꞌu jꞌara mamuri dhu legraveke Lii seꞌedhu degravenge koasa ho maso asa dꞌara egravedhisegravena ka pasoro ngangee degravenge dadꞌegravei egravedhiaaꞌi-aaꞌi Te Lii Holo-Nori se dhu madegravekatitu kegravena risi negraveti hela madegraveka dhu bisasabhi eele isi aa jꞌue eele kalua degravenge segravegꞌirui segravena ka pasabhoka aaꞌi 13 Egravetu dedha-liru degravenge rai-haha abhu boe egraveci sa dhupahuni negraveti Ama Lamatua te Negravengu bisanegravedhi aaꞌi megraveu-megraveu Aa begraveli-camegravedꞌa egravedhihudꞌi lati asa katangamadha Na segravena ka tidhaa aaꞌi ngaa dhu egravedhi adꞌu-ue

Yesus jꞌajꞌi le kegravetu kapai risi agama dhurisi negraveti ama agama dhu uru segravera

14 Egravedhi hudꞌi kegravepe ku paꞌegravera-egravera lalegravekaegravedhi lula Ana Ama Lamatua Yesus dhujꞌajꞌi le kegravetu kapai risi agama egravedhi TeNegravengu egravetu le madha Ama Lamatua egravetusorga segravena ka sarii egravedhi 15 Na bisa sariiegravedhi degravenge beꞌa lula neꞌa egravedhi dhegraveu rai-haha biasa Ladhe abhu dhu dadugu-rariu

egravedhi ho tao sala na egravedhi manahu malaiYesus abhu dadugu-rariu kahegravei sama segravemiegravedhi te ngaaNamanahunegravedhi boe 16Negravetiegraveegravena ka mai ti pabani dꞌara ho ara latiasa madha Ama Lamatua dhu egravetu kaderaparedha Na Te Negravengu ne dꞌara hua iia Deladhe egravedhi sabajꞌa mi Negravengu tatu Na neopadꞌelo rasa kasia Na ho soru-bara egravedhilegraveke degravenge lodꞌo na

51 Dhegraveu dhu dedꞌe rare jꞌajꞌi kegravetu ka-

pai risi agama sasabꞌa na hudꞌi soru-bara dhegraveu segravena ka regravengu pabeꞌa degravengeAma Lamatua Negravengu hudꞌi segravemi nare kumegravedha persembahan degravenge badha korbanho saraka asa Lamatua Negravengu kahegravei hiabadha korban segravena ka Lamatua saku eelesasala-sasigo dhegraveu 2Ladhe abhudhegraveu dhureꞌa boe jꞌara mamuri dhu legraveke do dhegraveudhu rai eele negraveti jꞌara egraveegravena kegravetu agamane pasusa boe regravengu Negraveti dꞌara hua iiana negravengu lii mako degravenge ra lula negravengukahegravei dhegraveu rai-haha dhu mudꞌa manahusama segravemi regravengu 3 Lula negravengu kahegravei dhegraveurai-haha sama segravemi regravengu negraveti egraveegravena kakegravetu agama ne hudꞌi hia badha korban hoLamatua saku pamegraveu sasala negravengu mesana 4Dhegraveu bisa boe dedꞌe iisi na segravena kajꞌajꞌi kegravetu kapai risi agama Te dhoka AmaLamatua di dhu degravenge hak segravena ka hagꞌenare dhegraveu segravemi egraveegravena nuka segravemi uru-urusegravera Na dedꞌe Harun aꞌa Musa

5 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge Kristus Nadedꞌe boe iisi Na ho jꞌajꞌi kegravetu kapai risiagama Te uru egraveegravena Ama Lamatua mesaNa ka dhu dedꞌe Ne peka naldquoEgraveu ne Ana Jaꞌa

Doe neꞌe Jaꞌa dedꞌe Egraveu ho megravedꞌuparedhardquo

6 Egravetu era leo negraveti Sasuri Lamatua dhuMola-Megraveci dhu suri kahegravei peka naldquoEgraveu jꞌajꞌi kegravetu agama dhu ca ropa degravenge ca

dhegraveu dhu mamuri uru egraveegravena nukaMelkisedek

te ngaa Egraveu jꞌajꞌi kegravetu agama toke dꞌaimia-miardquo

7 Egravetu lodꞌo oe egravele mamuri Yesus egravetu rai-haha ne Na loe boe sabajꞌa degravenge tangidꞌara pegravedꞌa manegravengi Ama Lamatua segravenaka hia Ne aꞌegravera Te neꞌa na koasa Lamatuabisa hia Ne mamuri Hegraveia Ama Lamatua

47 Lii Sodꞌa Koa-Kio 957-8 48 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 317 Yosua 224 410 Lii Lolo dhu UruTegraveka 22 53 Atora negraveti Ama-ama Agama 97 54 Kalua negraveti Masir 281 55 Lii Sodꞌa Koa-Kio 27 56 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1104

Ibrani 58 366 Ibrani 613-16segravemi nare lii manegravengi Yesus lula Na mad-hutu mola-mola dadꞌegravei Lamatua 8 TeYesus ne Ana Ama Lamatua Masi ka segravemiegraveegravena te ngaaNegravenguhudꞌi pasae ku jꞌajꞌegraveraho neꞌa madhutu dadꞌegravei Ama Lamatua9 Egravele egraveegravena ka Na tao madhutu mola-moladadꞌegravei Lamatua aaꞌi-aaꞌi Negraveti egraveegravena kaNegravengu jꞌajꞌi le Kapua Mamuri bagi dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Ne ho mamuri taruudegravenge Ama Lamatua 10 Te Lamatua dedꞌenare le Yesus jꞌajꞌi kegravetu kapai risi agamaca ropa degravenge Melkisedek dhu jꞌajꞌi kegravetukapai risi agama uru segravera

Baku tegraveke eele parcaya miu mi Kristus11 Jꞌara ae era dhu jaꞌa neo lole degravenge

miu lula-negraveti Kristus degravengeMelkisedek tengaa ako carui paledꞌa jꞌara seꞌe lula miunuka segravemi ana iiki dhu meꞌa megraveu megravekadegravenge beꞌa 12Aa te ngaa miu dhu parcayanegravebhu le Madhutu iia-iia na miu jꞌajꞌi lemese ho ajꞌa-nori dhegraveu leo Te ngaa teꞌaboe na miu cakaraa ana rara iisi hiu dhuneꞌa megraveka naꞌa te neꞌa dhoka ninu susudi Miu parluu dhegraveu era ho ajꞌa miu lula-negraveti jꞌara-jꞌara dhu carui megraveka negraveti SasuriLamatua dhu Mola-Megraveci 13 Jaꞌa pakasamemiu degravenge ana rara iisi hiu lula miu meꞌamegraveka jꞌara-jꞌara dhu carui boe negraveti Kristussegravena ka miu bisa mamuri mola 14 Tengaa lodꞌo ana iiki ne kapai negravengu ninuheka susu te ngaa naꞌa ngangaꞌa dhusakaa Egraveegravena egraveci egraveegravena ka degravenge dhegraveu ajꞌa netoke neꞌa megraveu aꞌajꞌa Lamatua segravena ka neꞌamia ka dhu beꞌa aa mia ka dhu karehe

61 De miu hudꞌi ajꞌa paie-iie ku aꞌajꞌa

dhu carui risi lula miu dhu ajꞌa negravebhuae le aꞌajꞌa dhu carui megraveka lula-negraveti Kris-tus Negraveti egraveegravena ka limuri ne baku dhokaajꞌa pahari-pahari aꞌajꞌa dhu carui megravekasegravera nuka segravemi dhegraveu hudꞌi tegraveke eele kusasala regravengu aaꞌi-aaꞌi aꞌajꞌa lula-negraveti dhegraveuhudꞌi parcaya ku Ama Lamatua 2 aꞌajꞌalula-negraveti sarani aꞌajꞌa lula-negraveti bane ai midhegraveu segravena ka dhegraveu egraveegravena segravemi nare RohLamatua dhu Mola-Megraveci aꞌajꞌa lula-negravetiAma Lamatua pamamuri hari dhegraveu negravetimamadhe ra aa aꞌajꞌa dhu egraveegravena na dhegraveulasi asa katanga madha Lamatua ho segravemirare lii pamaꞌegravete dhu peka na cee ka dhubisa mamuri taa-taa degravenge Ne aa cee kadhu bisa boe 3 Te ngaa ladhe Lamatua hia

ijin na egravedhi jꞌajꞌi heka ana iiki dhu teꞌadhoka tinu susu di Te jaꞌa neo ajꞌa jꞌara-jꞌara dhu carui risi hari

4-6 Aa te ngaa abhu le dhegraveu dhu reꞌamegraveu lii aꞌajꞌa Kristus aa dhu rasa le dꞌarahua iia Lamatua kahegravei toke Na hia si RohNa dhu Mola-Megraveci Regravengu reꞌa le Lii Holo-Nori Lamatua aa rasa le koasa Na dhu Naneo pake lodꞌo egravele rai-haha ne Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa dhegraveu se tegraveke eele leparcaya ra aa ra soro kabodho mi KristusNegraveti egraveegravena ka bisa heka abhu jꞌara ho regravengubisa legravepa hari manegravengi abho segravena ka ma-muri pabeꞌa hari degravenge Ama Lamatua Teladhe dhegraveu roꞌo boe ele-hoꞌa egraveegravena samasegravemi regravengu ka dhu paku pamadhe hari AnaAma Lamatua egravetu ajꞌu palolo-palegravebha hegraveiara nyanyegravei Ne egravetu madha dhegraveu ae-ae

7 Dhegraveu segravemi segravera egraveci egraveegravena ka degravenge raidhu hegraveu megravengi boe negraveti egraveegravena ka abhu boehua-hela dhu beꞌa Te ngaa ladhe abhuka egravejꞌi rai dhu hegraveu megravengi bisa hia hua-hela dhu degravenge gunami lamatua oka HegraveiaAma Lamatua papurumamegravengi-nale segravenaka hua-hela negraveti rai ne asa tabha ae 8 Tengaa dhegraveu dhu soro kabodho mi Kristusnuka segravemi rai dhu pegravenu degravenge dhudhudegravenge sete di Aa dhudhu-sete se gunaboe mi ngaa-ngaa egraveci sa Negravebhu boe AmaLamatua mai ho huku rai egraveegravena Hegraveia Nalabhu pakegravepu aaꞌi dhudhu degravenge sete sedhu gaguna ra aadꞌo

9 Aꞌari pasue Masi ka jaꞌa ako padhai liibia ciki te ngaa jaꞌa keꞌa kahegravei na miu raieele boe Kristus Te miu parcaya Ne kahegraveiaa mamuri miu kahegravei abhu hua-hela dhubeꞌa 10 De sanegravedꞌe te dꞌara Ama Lamatuamola aa Na bhegravelu boe egravei kabhegravesu miu Temiu sabꞌa bia le segravena ka soru-bara dhegraveuunu Na segravera aa mi sue si Mema karegravei negravetiuru ka miu pakako le sasabꞌa Na Aa miupakako taruu sasabꞌa Na era 11 Te limurine jaꞌa dꞌegravei ladhe miu sabꞌa egravera risi harisegravena ka tao madhutu taruu toke paꞌegraveleDegravenge segravemi egraveegravena miu begraveli-camegravedꞌa segravemimere babeꞌa aaꞌi-aaꞌi dhu miu sanao negravetiAma Lamatua 12 Sadꞌi miu baku bai-eedꞌaMiu hudꞌi laladhe negraveti dhegraveu dhu parcayanegravebhu le mi Ama Lamatua Te regravengu tinosanao-maena mi Negravengu toke ra segravemi rareaaꞌi dhu Lamatua pajaji le

13-16 Conto nuka segravemi Abraham Uruegraveegravena Ama Lamatua paꞌegraveki lii pajaji degravengene pake lii subha Ladhe dhegraveu rai-haha

57 Mateos 2636-46 Markus 1432-42 Lukas 2239-46 513 1 Korintus 32 68 Lii Lolo dhu UruTegraveka 317-18

Ibrani 617 367 Ibrani 76dedꞌe subha negravengu tema pake kolon-gara Ama Lamatua segravena ka Lamatua jꞌajꞌisakasii na lula Lamatua risi negraveti negravengu Aaladhe paraga degravenge lii langu dhegraveu aaꞌi-aaꞌireꞌa na lii dhu dhegraveu ne peka egraveegravena legraveketareꞌa lula na subha pake kolongara AmaLamatua Egraveegravena mema jꞌara dhegraveu rai-hahakegravena Te ngaa lodꞌo Ama Lamatua dedꞌesubha degravenge Abraham Lamatua pake ko-longara Negravengu unu Na lula abhu boe dhurisi negraveti Negravengu Na jaji peka naldquoEgraveegravena na Jaꞌa hia megravengi-nale ae-ae

mi egraveu degravenge ana-egravepu muBegraveli-camegravedꞌa regravengu begraveba-kacanga

toke dhegraveu bisa boe ige rare sirdquo

Ama Lamatua padadha nare segravemi egraveegravenahegraveia Abraham parcaya aa sanao-maenataruu mi Lamatua masi ka dꞌai negravebhu aeku heka segravemi nare ngaa dhu Lamatuapajaji segravera 17 Degravenge jꞌara ne egravedhi teꞌaladhe Lamatua paꞌegraveki lii pajaji degravenge dhegraveuunu Na Negravengu paꞌegraveki lii pajaji ne pakesubha ho jꞌajꞌi mi tateꞌa ngaa dhu Namoaegraveegravena mema legraveke aa ubꞌa boe 18 Te abhudua jꞌara dhu bisa boe ubꞌa Ka egraveci nukalii pajaji Ama Lamatua Aa egraveci hari nukalii subha Lamatua dhu Na pake jꞌajꞌi mitateꞌa negraveti lii pajaji Na De ladhe AmaLamatua dhu moa le jꞌara egraveci tatu Na taomadhutu lula Negravengu bisa boe omo kosoNegraveti egraveegravena ka egravedhi baku pangee rupa-rupadegravenge lii pajaji Na Egravedhi dhu rai lati le segravenaka tenge mamuri negraveti Negravengu de limurine egravedhi dhoka mate di ho sanao dhokami Negravengu di 19 Degravenge jꞌara neꞌe dꞌaraegravedhi taleo nuka segravemi koha dhu rai eelenegraveti dꞌara rii ho laꞌe panahu egravetu hegravebꞌa-namo Te era maena egravedhi dhoka Kristusdi dhu jꞌajꞌi le kegravetu kapai risi agama egravedhiUru egraveegravena legraveke degravenge lodꞌo kalela dhegraveuYahudi kegravetu kapai risi agama regravengu masoasa Kama Luri Mola-Megraveci re begravela gordensegravena ka paraga degravenge Ama Lamatua egravetuegraveegravena 20Te ngaa limuri ne Yesus dhu laꞌeuuru le ho bhoke jꞌara hia egravedhi Te Negravengukegravetu kapai risi agama kahegravei dhu ca ropadegravenge Melkisedek dhu uru egraveegravena Te ngaaYesus kapai risi negraveti kegravetu agama uru egraveegravenalula Na ae negravedhi boe pakako sasabꞌa-laꞌaNa

7Melkisedek kegravetu kapai risi agama dedha

risi negraveti kegravetu agama Lewi degravenge ana-egravepu na1-3 Uru egraveegravena Melkisedek jꞌajꞌi dhegraveu aae

kota Salem Negravengu kahegravei kegravetu agamanegraveti dhegraveu-dhegraveu dhu pahaha iisi mi AmaLamatua dhu Dedha Risi Eele egraveegravena NgaraMelkisedek ne sasoa na ldquoDhegraveu Aae DꞌaraMolardquo Aa dhegraveu aae Salem sasoa naldquoDhegraveu Aae Damerdquo Egraveci sa reꞌa boe jꞌajꞌajꞌiMelkisedek ne negraveti mia Egraveci sa reꞌa boekahegravei ina degravenge ama na aa begravei-baki naAbhu boe ca dhegraveu sa dhu reꞌa lodꞌo raraiisi na aa lodꞌo mamadhe na Dhegraveu reꞌadhoka negravengu dhegraveu aae kota Salem aakegravetu agama negraveti Ama Lamatua Te ngaanegravengu ne nuka segravemi Ana Ama Lamatualula negravengu ama agama dhu pakako taruusasabꞌa na kahegravei

Ca tegraveka pegraveri-pegraveri dhegraveu aae degravenge sor-dadꞌu ra mai parame regraveti megravedha-panyauangalai Abraham Ka Abraham degravenge an-galai na lasi pamusu degravenge dhegraveu aae setoke Abraham segi si Hegraveia megravedha-panyaunegraveti angalai na segravera Abraham negraveti aaꞌihari Ropa Abraham legravepa asa rai na hegraveiaMelkisedek kalua negraveti kota Salem ho laꞌesoru ne Ka na hia Abraham berkat pekana ldquoHudꞌi laa Ama Lamatua dhu DedhaRisi Eele egraveegravena hia egraveu megravengi-nalerdquo Egraveleka Abraham hia Melkisedek ca pala negraveticanguru pala negraveti megravedha aaꞌi-aaꞌi dhu naparame nare hari segravera Abraham pabagihia ne lula Melkisedek ne kegravetu agama negravetiAma Lamatua dhu Dedha Risi Eele

4 De pangee paie-iie Melkisedek neAbraham bagi hia ne ca pala negraveti cangurupala negraveti megravedha aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa risidhu na parame nare hari De dhu legravekenuka Melkisedek ne dhegraveu kapai 5 Aate ngaa lodꞌo segravera Ama Lamatua dedꞌemegraveka dhegraveu jꞌajꞌi ama agama Toke dꞌaiku lodꞌo Lewi ana-egravepu egraveci negraveti Abrahamheka Ama Lamatua dedꞌe ne degravenge ana-egravepu na segravena ka jꞌajꞌi ama agama hia miana-egravepu Abraham aaꞌi-aaꞌi ra Egravele egraveegravenaka Ama Lamatua papuru atora Na dhupeka na dhegraveu negraveti suku Lewi degravenge hakho abhu ca pala negraveti canguru pala negraveti rui-jꞌajꞌegravera aꞌari ra suku leo segravera egravetu Israꞌel6 Te ngaa Melkisedek ne ana-egravepu boe negravetiLewi Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa Abraham

613-16 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 2216-17 619 Atora negraveti Ama-ama Agama 162 620 Lii Sodꞌa Koa-Kio1104 71-3 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1417-20 75 Sensus 1821

Ibrani 77 368 Ibrani 725bagi hia ne ca pala negraveti canguru pala lulana pangee na Melkisedek ne dhegraveu kapaiLodꞌo egraveegravena Abraham dhu segravemi nare le liipajaji negraveti Ama Lamatua ho hia ne berkatMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa Melkisedekpeka kahegravei na ldquoHudꞌi laa Ama Lamatuadhu Dedha Risi Eele egraveegravena hia egraveu megravengi-nalerdquo 7 Neꞌe ne ka jꞌajꞌi mi tadha naMelkisedek ne dhegraveu kapai Lula dhegraveu dhuhia berkat tatu kapai risi negraveti dhegraveu dhusegravemi nare berkat

8Ama agama aaꞌi-aaꞌi ra degravenge hak abhuca pala negraveti canguru pala Te ngaa lularegravengu dhegraveu rai-haha biasa negravebhu-negravebhura madhe kahegravei Kegravetu agama Melkisedekabhu kahegravei ca pala negraveti canguru pala Tengaa na mamuri taruu lula Sasuri Mola-Megraveci Lamatua peka boe na negravengu madhe9-10 Lula Abraham bagi hia Melkisedek capala negraveti canguru pala negraveti megravedha nasegravera dhegraveu bisa pangee na Abraham tagonare kahegravei ana-egravepu na dhu rara iisi megravekaDegravenge jꞌara segravemi egraveegravena egravedhi bisa pangeena negravengu bꞌae mema le unu ana-egravepu naLewi ca pala negraveti canguru pala

Egravedhi parluu kegravetu agama rupa hiu lulakegravetu agama rupa dhui bisa boe saku eele sasaladhegraveu

11 Lodꞌo ana-egravepu Lewi segravera jꞌajꞌi amaagama Lamatua pili nare Harun aꞌaMusaho jꞌajꞌi kegravetu kapai risi agama dhu par-tama Sasabꞌa negraveti ama agama segravera nukasoru-bara dhegraveu segravena ka mamuri molapabeꞌa degravengeAmaLamatua Masi ka regravengumamuri madhutu atora agama aaꞌi-aaꞌisegravera te ngaa kegravetu agama ca ropa degravengeHarun lake nare boe tao dhegraveu se mola-megraveci Negraveti egraveegravena ka regravengu parluu kegravetuagama leo dhu ca ropa degravenge Melkisedek12 Te ngaa ladhe kegravetu agama rupa hiu gatieele kegravetu agama rupa dhui tatu atora dhuihudꞌi gati eele kahegravei

13 De teꞌa megraveu le kegravetu agama rupa hiuegraveegravena nuka Yesus Te rara iisi Ne negraveti boesuku Lewi te ngaa negraveti suku leo Madhutuatora Musa kegravetu agama ca ropa degravengeHarun dhoka mai negraveti suku Lewi di bisaboe negraveti suku leo 14Te ngaa dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu reꞌa na Kegravetu egravedhi Yesus Kristus jꞌajꞌinegraveti suku Yahuda Madhutu atora Musaabhu megraveka dhu jꞌajꞌi kegravetu agama negraveti sukuneꞌe

15TengaaAmaLamatuapakeheka atoradhui lula abhu le Yesus dhu jꞌajꞌi kegravetuagama rupa hiu nuka segravemi Melkisedek16 Te madhutu atora Musa kegravetu agamarupa dhui hudꞌi mai ku negraveti suku Lewi Tengaa Yesus mai boe negraveti suku egraveegravena Masika segravemi egraveegravena te ngaa Ama Lamatua dedꞌeNe segravena ka jꞌajꞌi kegravetu agama rupa hiu lulaNegravengu degravenge koasa ho mamuri toke dꞌaimia-mia aa abhu boe dhu bisa palaho Ne17 Te Sasuri Lamatua suri peka naldquoEgraveu jꞌajꞌi kegravetu agama ca ropa degravenge

Melkisedek dhu uru egraveegravenate ngaa Egraveu jꞌajꞌi kegravetu agama toke dꞌai

mia-miardquo18 Sasoa na atora dhui degravenge boe koasa

segravena ka soru-bara dhegraveu rai-haha Negravetiegraveegravena ka Ama Lamatua pake heka atoradhui dhu uru egraveegravena Na pangegravedꞌu mi Musa19Te masi ka dhegraveu mamuri madhutu atoradhui segravera te ngaa sasala ra era Negraveti egraveegravenaka limuri ne Ama Lamatua bhoke le jꞌaradhu beꞌa risi ho egravedhi bisa mamuri padamedegravenge Ne

Yesus ne Kegravetu Agama dhu kapai risi negravetikegravetu agama rupa dhui segravera aaꞌi-aaꞌi

20-21Uru egraveegravena lodꞌo Ama Lamatua dedꞌeana-egravepu Lewi ho jꞌajꞌi ama agama Lamatuapajaji boe aa subha boe ngaa-ngaa degravengeregravengu Te ngaa lodꞌo Ama Lamatua dedꞌeYesus jꞌajꞌi kegravetu agama Na pajaji peka naldquoJaꞌa ne LamatuaJaꞌa subha Jaꞌa ubꞌa boe ngaa-ngaa dhu

Jaꞌa pajaji leJaꞌa dedꞌe Egraveu jꞌajꞌi kegravetu agama

segravena ka Egraveu pakako taruu sasabꞌa-laꞌaMurdquo

22 Degravenge lii pajaji segravemi egraveegravena AmaLamatua pake Yesus jꞌajꞌi mi tateꞌa hiaegravedhi dhu peka na Negravengu neo paꞌegraveki liipajaji dhu beꞌa risi degravenge egravedhi

23 Uru egraveegravena kegravetu agama rupa dhui gatitaruu lula ra madhe Negraveti egraveegravena ka hudꞌiabhu ku kegravetu agama ae-ae 24 Te ngaaYesus kegravetu agama rupa hiu dhu mamuritaa-taa aa Na loe boe pakako sasabꞌa-laꞌaNa Negraveti egraveegravena ka parluu boe dhegraveu gati Ne25 Negraveti egraveegravena ka Yesus bisa hia mamuri midhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu neo mai re Negravengu asamadha Ama Lamatua Negravengu bisa tao segravemiegraveegravena toke dꞌai mia-mia laꞌe Aa Negravengujꞌajꞌi dhegraveu dꞌara dhu loe boemanegravengi AmaLamatua ho soru-bara regravengu

79-10 Dhegraveu Yahudi pangee na hini ana-egravepu abhu le egravetu dꞌara ngiꞌu begravei-baki ra 717 Lii Sodꞌa Koa-Kio1104 720-21 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1104

Ibrani 726 369 Ibrani 81226Yesus kegravetu kapai risi agama dhu lalau-

laloꞌo egravedhi Te Negravengu ne Dhegraveu mola-megravecidhu degravenge boe sasala ngaa-ngaa Negravengune sama boe degravenge dhegraveu rai-haha biasadhu reꞌa dhoka adꞌu-ue sasala di Te AmaLamatua dhu nedhe Ne padedha-dedharisi negraveti aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu sorga degravenge rai-haha 27 Negraveti egraveegravena ka Yesus beꞌa risi negravetikegravetu agama rupa dhui aaꞌi-aaꞌi ra Urusegravera regravengu begraveli-begraveli hudꞌi roro badha taokorban segravena ka Ama Lamatua saku eelesasala-sasigo regravengu unu ra Egravele ku hekara tao korban hia dhegraveu biasa kegravena Te ngaaYesus parluuboe tao korbanpahari-paharisegravemi egraveegravena lula Na saraka ngiꞌu Na ca tegravekaegraveegravena ka di segravena ka jꞌajꞌi korban Neꞌe nedꞌai aaꞌi kegravena ho Lamatua saku eele sasala-sasigo dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

28 Madhutu atora Musa regravengu dedꞌedhegraveu rai-haha biasa ho jꞌajꞌi kegravetu kapai risiagama Te ngaa sasala ra era Negraveti egraveegravenaka Ama Lamatua tao lii pajaji hiu peka naNegravengu dedꞌe Ana Na jꞌajꞌi kegravetu kapai risiagama Te Ana Na madhutu taruu dadꞌegraveiNa

8Ama Lamatua pake Kristus segravena ka paꞌegraveki

lii pajaji hiu dhu beꞌa risi negraveti lii pajaji dhui1 De lii padhai jaꞌa dhu kabꞌua segravemi neꞌe

ka limuri ne egravedhi degravenge le kegravetu kapai risiagama dhu beꞌa risi negraveti uru segravera Negravenguneꞌe nuka Yesus Negravengu dhu madhegravedinegravedꞌu paredha egravetu sorga egravetu baboa gꞌanaAma Lamatua dhu Dedha Risi Eele 2 AaNa pakako sasabꞌa Na egravetu era sabajꞌa dhuasli egravetu sorga Era neꞌe ne paꞌue-ai AmaLamatua mesa Na negraveti boe dhegraveu rai-haha

3 Kegravetu kapai risi agama tema negravetimegravedha persembahan degravenge korban hiaAma Lamatua Negraveti egraveegravena ka Yesus hudꞌinegraveti korban kahegravei 4 Te ngaa Yesus pakakoboe sasabꞌa Na egravetu rai-haha Lula egraveturai-haha ne abhu le ama agama dhu hiamegravedha persembahan degravenge korban asaAma Lamatua madhutu atora Musa 5 Rapakako sasabꞌa ra egravetu dꞌara PaleoManegravengi-Mangajꞌi dhu ca ropa degravenge era sabajꞌadhu asli egravetu sorga Te lodꞌo Musa neotao Paleo ne Ama Lamatua pasanegravedꞌe nepeka na ldquoSanegravedꞌe paie-iie Egraveu hudꞌi taoku palegraveke mola-mola degravenge rupa dhu Jaꞌapadꞌelo degravenge egraveu egravetu kolo ledhenegraveirdquo 6Te

ngaa sasabꞌa Yesus ne kapai risi negraveti amaagama rupa dhui aaꞌi-aaꞌi ra Te limuri neAma Lamatua paꞌegraveki le lii pajaji dhu beꞌarisi lula Na pake Yesus jꞌajꞌi kalete kahegraveisegravena ka dhegraveu rai-haha bisa padame degravengeAma Lamatua

7 Uru egraveegravena Na paꞌegraveki lii pajaji degravengeMusa ropa Na papuru atora segravera Masika segravemi egraveegravena te ngaa dhegraveu rai-haha bisaboemamurimola-megravecimadhutu atora neNegraveti egraveegravena ka regravengu bisa boe pabeꞌa degravengeAma Lamatua Negraveti egraveegravena ka limuri neparluu abhu lii pajaji dhu beꞌa risi hari8 Te lodꞌo uru segravera Ama Lamatua dhu kaile dhegraveu unu Na lula regravengu sisu pahari-pahari atora Na Ropa Na taha nare hekadꞌara hegraveia Na nasa ka peka akuNegravengu naldquoNanene paie-iie te Jaꞌa ne LamatuaTatu Jaꞌa neo paꞌegraveki hari lii pajaji hiu

degravenge dhegraveu Israꞌel segraveraaa degravenge suku Yahuda

9 Lii pajaji dhu Jaꞌa neo paꞌegraveki degravenge regravenguegraveegravena

sama boe degravenge lii pajaji uru egraveegravenadhu hia mi begravei-baki ra

Te uru egraveegravena Jaꞌa kadhegravei kacui-aai raho lere si kalua negraveti rai Masir

Te ngaa regravengu tao boemadhutu ngaa dhu ra pajaji degravenge

JaꞌaNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa pusi-pahae

heka si10 Lii pajaji dhu egraveegravena na Jaꞌa paꞌegraveki degravenge

suku Israꞌelisi na segravemi neꞌe ka

Pe Jaꞌa tao atora Jaꞌa egravetu dꞌara ngangee raPe Jaꞌa suri paredha Jaꞌa egravetu dꞌara

regravenguHegraveia Jaꞌa jꞌajꞌi Lamatua ra

aa regravengu jꞌajꞌi dhegraveu unu Jaꞌa11 Begraveli-camegravedꞌa regravengu parluu heka ajꞌa-

nori angalai radegravenge aꞌari ra peka na

lsquoMiu hudꞌi tadhe ku Lamatuarsquote regravengu aaꞌi-aaꞌi ra tadhe megraveu Jaꞌa

mulai negraveti ana iiki-iiki toke dꞌaikapai aae

12 Lula Jaꞌa neo padꞌelo rasa kasia Jaꞌa miregravengu

negraveti egraveegravena ka Jaꞌa pabhegravelu eele sasala-sasigo ra aaꞌi-aaꞌirdquo

727 Atora negraveti Ama-ama Agama 97 81 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 85 Kalua negraveti Masir 2540 812 Yermia 3131-34

Ibrani 813 370 Ibrani 91113 Lodꞌo Lamatua padhai lii nare Na neo

paꞌegraveki lii pajaji hiu degravenge ra sasoa na liipajaji dhui pake heka Negravebhu heka na ele

9Yesus jꞌajꞌi korban dhu beꞌa risi negraveti kor-

ban dhu dhui segravera1 Jaꞌa neo pasanegravedꞌe miu segravemi neꞌe

lodꞌo Ama Lamatua paꞌegraveki hiu-hiu lii pa-jaji degravenge begravei-baki egravedhi Negravengu papuruatora kahegravei segravena ka ra tao era manegravengi-mangajꞌi ho ra bisa pahaha iisi mi Negravengumadhutu dadꞌegravei atora segravera 2 Egravetu eramanegravengi-mangajꞌi ne abhu madha egravemudegravenge paleo aae cue Egravetu dꞌara kamare madha negraveti paleo ne abhu era tategravekalabhu degravenge mei egraveci dhu ama agama tegravekeroti dhu regravengu neo hia Ama LamatuaKama re madha ne ra peka na KamaMola-Megraveci Ama Lamatua

3 Abhu kahegravei begravela bhabhiri kapai ca begraveladhu paꞌabhe kama leo egraveci dhu ra pekana Kama Luri Mola-Megraveci Ama Lamatua4 Re madha begravela bhabhiri ne abhu meihualaa cue era tunu raa ajꞌu hegraveu megravengihia Ama Lamatua Aa egravetu dꞌara Kama LuriMola-Megraveci egraveegravena abhu boaraka hualaa egravecidhu ra peka na Boaraka Pajaji Egravetu dꞌaraboaraka ne regravengu tao megravedha uuru segraverasegravena ka pasanegravedꞌe dhegraveu lula-negraveti jꞌara liipajaji Ama Lamatua dhu Na paꞌegraveki degravengeregravengu Egravetu era neꞌe abhu kahegravei topleshualaa cue dhu isi roti manna Roti neꞌeka dhu uru egraveegravena Ama Lamatua papurumainegraveti dedha-liru hia mi begravei-baki egravedhi lodꞌoregravengu manganga egravetu dꞌara padꞌa sodꞌaEgravetu dꞌara boaraka ne abhu kahegravei tateaunu Harun dhu uru egraveegravena subꞌu dadanahiu Abhu kahegravei hadhu kabela dhu uruegraveegravena Ama Lamatua pake ho dule atora Nadhu pangegravedꞌu mi Musa 5 Egravetu katangaboaraka ne abhu dhu dule rupa dua anadhegraveu dhu saraga titu kegravena Ana dhegraveu serupa ra nuka segravemi ana pajuu negraveti sorgadhu degravenge egravela dhu titu baa egravela ho bhiriboaraka ne lula era ne jꞌajꞌi mi tadha hopadꞌelo rasa kasia Ama Lamatua mi dhegraveu

rai-haha Te ngaa limuri ne jaꞌa pamad-hera heka lii lole negraveti megravedha-panyau se

6 Regravengu pangegraveci megravedha-panyau egravetudꞌara Paleo Manegravengi-Mangajꞌi AmaLamatua mema segravemi egraveegravena ka Begraveli-begraveliama agama segravera maso-kalua kama remadha ne segravena ka ra pakako sasabꞌa raegravetu egraveegravena 7Te ngaa dhodhoka kegravetu kapairisi agama Yahudi di dhu bisa maso laꞌeasa dꞌara Kama Luri Mola-Megraveci egraveegravena Aanegravengumaso leli boe te ngaa maso sa dꞌaradhoka ca tegraveu ca tegraveka Aa ladhe na masonegravengu hudꞌi negraveti degravenge raa badha korbanho pici asa katanga Boaraka Pajaji neSasoa negraveti raa ne segravena ka Ama Lamatuasaku eele sasala-sasigo negraveti kegravetu agamadegravenge dhegraveu-dhegraveu unu na aaꞌi-aaꞌi masi kasasala dhu regravengu adꞌu-ue degravenge boe dꞌaramaseꞌa

8 Ama Lamatua pake le Roh Mola-MegraveciNa segravena ka hia egravedhi teꞌa na ladhe begravelabhabhiri abhu era egravetu jꞌara maso asa dꞌaraKama Luri Mola-Megraveci egraveegravena sasoa na dhegraveurai-haha bisa megraveka maso asa madha AmaLamatua ladhe pake atora dhui era 9 Seꞌese jꞌajꞌi mi conto dhu Roh Lamatua pakesegravena ka ajꞌa-nori egravedhi dhu mamuri limurine Uru egraveegravena begravei-baki egravedhi regraveti megravedhapersembahan degravenge badha korban regravenguasa ama agama segravena kaAma Lamatua sakueele sasala ra Masi ka regraveti korban ae-aesegravemi egraveegravena te ngaa korban segravera bisa boepamegraveu dꞌara ra aa bisa boe paꞌele rasa salaegravetu dꞌara regravengu 10 De ngaa dhu regravengutao segravera dhoka madhutu atora agama diAbhu atora dhu paredha peka na regravengubisa boe raꞌa neꞌe aa bisa boe rinu egraveegravenaAbhu atora dhu leo peka na regravengu hudꞌipamegraveu ku ngiꞌu ra degravenge megravedha dhu rapake madhutu dadꞌegravei atora Aa te ngaamadhutu iia-iia na atora aaꞌi-aaꞌi segraveraator dhoka ngiꞌu re liꞌu di te ngaa ator boedꞌara dhegraveu Masi ka segravemi egraveegravena te ngaaatora segravera hudꞌi pakako taruu toke AmaLamatua gati degravenge atora dhu hiu

11 Te ngaa limuri ne abhu le Dhegraveu dhuuru egraveegravena Ama Lamatua padhadha tegravekenuka Kristus Na mai le segravena ka jꞌajꞌi kegravetu

92 Kalua negraveti Masir 261-30 2523-40 93 Kalua negraveti Masir 2631-33 94 Kalua negraveti Masir 301-62510-16 1633 Sensus 178-10 Kalua negraveti Masir 2516 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 103-5 95 Sasuri lii Yunanipeka na ana pajuu negraveti sorga dhu degravenge egravela egravetu neꞌe ngara na lsquokerubimrsquo Ana pajuu negraveti sorga biasa ra pangare nalsquoanggelosrsquo Regravengu se degravenge boe egravela Ladhe egravetu Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 324 degravenge Kalua negraveti Masir 2518-22 96Sensus 182-6 97 Atora negraveti Ama-ama Agama 162-34 dagger 911 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi suri na ldquoNatao le jꞌara dhu beꞌa hia egravedhirdquo Te ngaa abhu sasuri cahagꞌe hari dhu suri na ldquoNa neo tao jꞌara dhu beꞌa hia egravedhirdquo

Ibrani 912 371 Ibrani 923agamakapai risi egravedhi aaNa tao le jꞌara dhubeꞌa hia egravedhidagger Na pakako sasabꞌa-laꞌa Nasama segravemi kegravetu agama rupa dhui te ngaaNa sabꞌa egravetu era sabajꞌa dhu beꞌa risi eeleEra manegravengi-mangajꞌi Na egravetu boe rai-haha ne te jꞌajꞌi boe negraveti paꞌue-ai dhegraveu rai-haha 12 Kristus maso asa dꞌara Kama LuriMola-Megraveci egraveegravena kahegravei ho paraga degravengeAma Lamatua sama segravemi dhu kegravetu kapairisi agama dhu rupa dhui se tao ca tegraveu categraveka Aa lodꞌo Na maso laꞌe Na negraveti raahia Ama Lamatua kahegravei Te ngaa raa neleko-leo Te Kristus negraveti boe raa badhakorban Dhu negraveti nuka raa Negravengu unu Nalula Negravengu madhe le jꞌajꞌi korban hia egravedhiTe ngaa Kristus maso negraveti raa Na dhokaca tegraveka di segravena ka patabuli eele egravedhi negravetikoasa sasala-sasigo egravedhi toke dꞌai mia-mialaꞌe

13 De raa Kristus egraveegravena mema kabꞌua risinegraveti raa badha Te madhutu atora Musadhegraveu dhu tao sala segravera kajꞌalu ka niaboe maso ho manegravengi-mangajꞌi mi AmaLamatua Regravengu hudꞌi lasi ku asa kegravetuagama ho tao korban segravena ka raa korbanse pamegraveu hari regravengu Negraveti korban segraveraae ka dhu pake raa kahibꞌi degravenge raa sapiAbhu kahegravei atora egraveci dhu peka na ladhedhegraveu goi legraveke dhegraveu madhe negravengu kajꞌaluegravetu madha Lamatua Ladhe na neo harijꞌajꞌi mola-megraveci kegravetu agama hudꞌi nare kuahu sisa negraveti sapi egraveni dhu ra tunu Egravelena negraveti ahu egraveegravena ho laꞌe cebꞌe asa dhegraveudhu kajꞌalu egraveegravena ho segravena ka na mola-megravecihari

14 De ladhe raa badha bisa tao dhegraveu jꞌajꞌimola-megraveci risi-risi hari degravenge raa KristusTe raa Kristus egraveegravena ka dhu patalale egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo aa pamegraveu dꞌaraegravedhi kahegravei Te sasala egravedhi ka dhu cegraveri eeleegravedhi negraveti Ama Lamatua Lodꞌo Yesus Kris-tus madhe segravemi egraveegravena Roh Ama Lamatuadhu mamuri taa-taa soru-bara Ne segravenaka Na soro iisi Na asa Lamatua nuka segravemibadha korban dhu degravenge boe tadha kareheciki sa hegravei egravetu ngiꞌu na De limuri ne egravedhibisa le pahaha iisi degravenge dꞌara kateme miAma Lamatua dhu mamuri degravenge boe too-lane

15 Lula raa Kristus dhu kabꞌua risi eeleegraveegravena ka Ama Lamatua pake Ne ho ator lii

pajaji hiu hia mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu AmaLamatua paroa nare si jꞌajꞌi dhegraveu unu NaTe lodꞌo Kristus madhe ho hia mamuri midhegraveu Negravengu sui nare kahegravei begravei-baki egravedhinegraveti sasala dhu ra adꞌu-ue uru-uru segraveralodꞌo Ama Lamatua paꞌegraveki lii pajaji dhuidegravenge ra Negraveti egraveegravena ka regravengu bisamamuritaa-taa degravenge Ama Lamatua kahegravei

16 Jaꞌa pakasame degravenge dhegraveu abhupusaka nuka segravemi ca dhegraveu ama dhu taosasuri pajaji ho hia ana na pusaka Tengaa ladhe ama na madhe heka ana egraveegravenaabhu pusaka segravera 17 Te ladhe ama nadhae madhe megraveka ana na bisa megraveka abhupusaka dhu ama na padhadha egravetu dꞌarasasuri pajaji egraveegravena 18 Egraveci egraveegravena ka degravengelii pajaji Ama Lamatua dhu partama dhuNa paꞌegraveki degravenge begravei-baki egravedhi segravera Ladheabhu dhu madhe uuru heka regravengu abhungaa dhu Lamatua jaji Negraveti egraveegravena kakorban regravengu pake raa badha ho jꞌajꞌi mitadha peka na abhu dhu madhe le 19Uruegraveegravena Musa oru nare begravei-baki egravedhi kana peka aaꞌi paredha dhu abhu egravetu dꞌaraatora dhu Lamatua papuru mai Egravele egraveegravenaka Musa roro sapi degravenge kahibꞌi segravena kanare raa ka na pabꞌali degravenge egravei Musanare dhari mea kahegravei ka na paꞌegraveki degravengepegraveri-pegraveri ana aajꞌu dhu regraveu lutu Hegraveia nacegravebꞌu asa dꞌara raa egraveegravena ka pici mi SasuriLamatua aa mi dhegraveu unu na aaꞌi-aaꞌi siDagger20 Lodꞌo Musa pici raa ne na padhai liikahegravei peka na ldquoRaa neꞌe ne jꞌajꞌi mi tadhadhu peka na Ama Lamatua dhu paꞌegraveki liipajaji degravenge miu Ladhe miu madhutu aaꞌiparedha Na begraveli-camegravedꞌa Negravengu hia aaꞌidhuNapajaji le segraverardquo 21Musa pici raa asaPaleo Manegravengi-Mangajꞌi kahegravei degravenge asamegravedha aaꞌi-aaꞌi egravetu segravera dhu ra pake hopahaha iisi mi Ama Lamatua 22 Te mad-hutu atora Lamatua aaꞌi-aaꞌi dhu kajꞌaluhudꞌi pamegraveu ku pake raa Negraveti egraveegravena kaladhe dhegraveu rai-haha neo jꞌajꞌi mola-megravecinegraveti sasala ra hudꞌi degravenge ku raa korban

23 Ngaa dhu jaꞌa lole negraveti jꞌara begravei-baki egravedhi degravenge Paleo Manegravengi-Mangajꞌiseꞌe se dhoka conto di segravena ka egravedhibisa teꞌa megraveu era manegravengi-mangajꞌi AmaLamatua dhu asli egravetu sorga Te ladhekegravetu agama rupa dhui neo lasi asa dꞌaraPaleo egraveegravena ho manegravengi-mangajꞌi mi Ama

913 Atora negraveti Ama-ama Agama 1615-16 Sensus 19917-19 Dagger 919 Alkitab lii Yunani peka na regraveu ne ngarana ὕσσωπος (hussopos) Baca egravetu dꞌara Kamus Pengantar Alkitab sasuri negraveti ꞌhisopꞌ 920 Kalua negraveti Masir 246-8 921 Atora negraveti Ama-ama Agama 815 922 Atora negraveti Ama-ama Agama 1711

Ibrani 924 372 Ibrani 1011Lamatua regravengu hudꞌi pamegraveu aaꞌi-aaꞌi kupake raa badha korban Era manegravengi-mangajꞌi Ama Lamatua egravetu sorga kahegraveihudꞌi megraveu taruu-taruu Te ngaa hudꞌi pakeku raa korban dhu kabꞌua risi eele negravetiraa badha 24 Kama Luri Mola-Megraveci dhuKristus maso egraveegravena egravetu boe dꞌara PaleoManegravengi-Mangajꞌi dhu dhegraveu rai-haha taoTe Paleo dhu egravetu rai-haha egraveegravena dhokaconto di negraveti dhu asli Te ngaa Kristus laꞌeunu Na asa sorga ho sarii egravedhi egravetu madhaAma Lamatua 25Uru egraveegravena kegravetu kapai risiagama hudꞌi maso ku laꞌe asa dꞌara KamaLuri Mola-Megraveci egraveegravena ca tegraveu ca tegraveka aa negravetidegravenge raa badha hia Ama Lamatua Tengaa Kristus aadꞌo segravemi egraveegravena Te Negravenguparluu maso dhoka ca tegraveka di negraveti degravengeraa Negravengu unu Na 26 Te ladhe tegraveu mai-tegraveu mai hudꞌi Na maso sama segravemi kegravetuagama dhu uru segravera sasoa na Negravengu hudꞌimadhe ku pahari-pahari karegravei negraveti jꞌajꞌajꞌirai-haha toke deo neꞌe segravena ka saku eeleaaꞌi sasala negraveti dhegraveu egraveci-egraveci Te ngaa Natao boe segravemi egraveegravena Te ropa dꞌai lodꞌo naNegravengu madhe jꞌajꞌi korban dhoka ca tegravekaegraveegravena di ho core eele aaꞌi sasala dhu dhegraveuadꞌu-ue 27 Dhu legraveke ka dhegraveu rai-hahamadhe dhoka ca tegraveka di Egravele egraveegravena negravenguhudꞌi laꞌe asamadhaAma Lamatua hoAmaLamatua parisa ne 28 Segravemi egraveegravena kahegraveiKristus Negravengu madhe aa saraka ngiꞌu Naho jꞌajꞌi korban ca tegraveka egraveegravena ka Aa begraveli-camegravedꞌa Na legravepa hari mai Te ngaa Na maiuri heka sasala dhegraveu lula Na tao paꞌegraveleaaꞌi le sasabꞌa egraveegravena Te ngaa dhu Na urinuka pala mamuri hia mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu sanao-maena mi Negravengu

10Kristus madhe dhoka ca tegraveka di segravena ka

dhegraveu bisa mamuri pabeꞌa taruu degravenge AmaLamatua

1 Ladhe tareꞌa-reꞌa dhegraveu neo reꞌamegraveu dadꞌegravei Ama Lamatua atora dhu Napangegravedꞌu asa begravei-baki egravedhi segravera dhae ledꞌaiiamegraveka Te aaꞌi-aaꞌi se nuka segravemi sanabhunegraveti jꞌara-jꞌara hua iia dhuLamatuaneohiaegravedhi De masi ka dhegraveu madhutu aaꞌi atoraaa regraveti degravenge badha korban taruu-taruute ngaa bisa boe saku pamegraveu sasala regravengu2 Te ladhe atora ne bisa tao eele sasaladhegraveu na regravengu regraveti heka badha korbanlula regravengu rasa heka sala Te ngaa segravemi boeegraveegravena 3Te tegraveu mai-tegraveu mai regravengu manegravengi

pahari-pahari ho Ama Lamatua saku eelesasala ra 4 lula tatu boe raa badha degravengekoasa segravena ka saku eele sasala dhegraveu tokedꞌai mia-mia

5-6 Negraveti egraveegravena ka Kristus peka segravemi neꞌelodꞌo Na mai asa rai-haha ne aku NegravengunaldquoAma LamatuaAma dꞌegravei boe badha korban degravenge megravedha

persembahan dhu regravengu regravetiRegravengu roro pamadhe badha ae-ae

segravena ka jꞌajꞌi korbanKa regravengu tunu badha segravera

ho manegravengi abhoMasi ka segravemi egraveegravena te ngaa dꞌara Ama

karejꞌe boeNegraveti egraveegravena ka Ama pua Jaꞌa mai asa

rai-haha nesegravena ka jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha sama

segravemi regravengurdquo7 Hegraveia Kristus tuhu hari lii aku Negravengu

naldquoAma Jaꞌa ka neꞌe le

Jaꞌa mai segravena ka tao madhutu dadꞌegraveiAma

nuka segravemi dhegraveu regraveti lii padhaiAma dhu suri mema lula-negravetiJaꞌardquo

8 De dhu Kristus peka partama nukaldquoAma Lamatua karejꞌe boe degravenge badha

korban aa megravedha persembahandhu regravengu regraveti

Regravengu roro pamadhe badha ae-aesegravena ka jꞌajꞌi korban

Hegraveia ra tunu badha segraveraho manegravengi abho

Te ngaa masi ka segravemi egraveegravena dꞌara Lamatuakarejꞌe boerdquo

De masi ka regravengu tao madhutu lepamegraveci degravenge atora Musa te ngaa dꞌaraAma Lamatua karejꞌe boe ciki sa 9 LodꞌoKristus padhai lii peka naldquoJaꞌa mai segravena ka tao madhutu dadꞌegravei

LamatuardquoSasoa na Kristus mai segravena ka tao eele

jꞌara dhui ho gati degravenge jꞌara hiu 10 Tedadꞌegravei Lamatua ka Yesus Kristus jꞌajꞌi ko-rban ho madhe dhoka ca tegraveka di hia egravedhidhegraveu rai-haha Degravenge jꞌara neꞌe Na pamegraveuegravedhi toke dꞌai mia-mia

11 Begraveli-begraveli kegravetu agama rupa dhuipakako taruu sasabꞌa ra aa roro pamadhebadha korban Aa te ngaa korban se degravengeboe koasa segravena ka saku eele sasala dhegraveu

928 Yesaya 5312 107 Lii Sodꞌa Koa-Kio 407-9 1011 Kalua negraveti Masir 2938

Ibrani 1012 373 Ibrani 1030

12 Te ngaa Kegravetu Kapai Risi Agama egravedhinuka Kristus saraka ngiꞌu Na ho madhesegravena ka jꞌajꞌi korban hia egravedhi Negravengu jꞌajꞌikorban dhoka ca tegraveka egraveegravena di Degravenge taosegravemi egraveegravena Na bhoke jꞌara segravena ka saku eelesasala egravedhi dhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌi ti Egraveleegraveegravena heka Negravengu laꞌe madhegravedi egravetu baboagꞌana Ama Lamatua egravetu era dhu kabꞌuarisi eele 13 Egravetu era negravei Na mate toke AmaLamatua tao musu Na segravera mai pahaha iisimi Negravengu 14 Korban Negravengu dhu ca tegravekaegraveegravena pamaꞌegravete eele koasa sasala-sasigonegraveti dhegraveu dhu Kristus pamegraveu si

15 Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megravecipeka jꞌara dhu segravemi egraveegravena kahegravei hiami egravedhiTe Na padhai lii negravedhi peka na16 ldquoLamatua miu peka segravemi neꞌe

Jaꞌa paꞌegraveki lii pajaji hiu degravenge dhegraveuunu Jaꞌa

Jaꞌa tao atora Jaꞌa egravetu dꞌara ngangeera

degravenge suri paredha Jaꞌa egravetu dꞌararardquo

17 Hegraveia Na peka hari naldquoEgraveegravena na Jaꞌa sanegravedꞌe heka sasala ra

Aa Jaꞌa pabhegravelu eele tatao regravengu dhukarehe

lodꞌo regravengu sisu atora Jaꞌardquo18 Sasoa na ladhe Ama Lamatua saku

eele le sasala dhegraveu egraveegravena na regravengu parluuheka regraveti badha korban segravena ka pamahodꞌara Lamatua

Egravedhi madhaꞌu iia ka lati asa katangamadha Ama Lamatua

19 De segravemi neꞌe aꞌari aaꞌi-aaꞌi Yesuspasuti le raa Na segravena ka cuhi dꞌara AmaLamatua Negraveti egraveegravena ka limuri ne egravedhimadhaꞌu ia ka lati asa katanga madhaNa egravetu Era Na dhu Mola-Megraveci egravetu sorga20 Pangee ku Kama Luri Mola-Megraveci dhudhui egraveegravena Egravetu era egraveegravena abhu begravela bhirica begravela dhu bhegravela aae dhu paꞌabhe segravenaka dhegraveu baku lasi asa katanga madha AmaLamatua Te ngaa degravenge mamadhe Yesusegraveegravena Na bhoke jꞌara hiu ho dhegraveu bisa pad-hai lii patoo madha degravenge Ama Lamatua21 Risi-risi hari Yesus jꞌajꞌi kegravetu agamadhu kapai risi dhu uri degravenge lalau-laloꞌoisi egravemu Ama Lamatua 22 De limuri neegravedhi degravenge hak Negraveti egraveegravena ka mai timaso ho padhai lii patoo madha degravengeAma Lamatua Te ngaa egravedhi hudꞌi parcaya

Ne tareꞌa-reꞌa degravenge dꞌara mola Te ma-madhe Yesus ka dhu pamegraveu le dꞌara egravedhitoke egravedhi pangee heka jꞌara-jꞌara bhelu-katubꞌa Aa egravedhi hudꞌi mamuri mola nukasegravemi ama agama rupa dhui segravera hudꞌidiu ku egravei heka maso lasi pakako sasabꞌaLamatua 23Mai ho egravedhi kegravepe paꞌegravera-egraverakahegravei aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi mangaku le lula-negraveti Ama Lamatua Aa egravedhi hudꞌi sanao-maena mi Negravengu kahegravei aa pangee ia kadhu leo te tatu Na tao madhutu lii pajajiNa 24 De mai egravedhi patangi-tenge jꞌara hopamako aꞌari egravedhi dhegraveu parcaya segravera segravenaka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti padꞌelo sasue ae-ae aadegravenge tao rupa-rupa jꞌara dhu beꞌa 25 Tejaꞌa tadegravengi le abhu dhegraveu cahagꞌe dhuroꞌo heka pakaboko degravenge aꞌari ra dhegraveuparcaya Te ngaa mage miu segravemi egraveegravena Temiu hudꞌi paꞌasu-pareo ku ho paꞌegravera dꞌaraegraveci degravenge egraveci Risi-risi lula lodꞌo mamaihari Lamatua degravetu le Pasanegravedꞌe si segravemiegraveegravena

26 Aꞌari pasue Egravedhi teꞌa le toke lutu-sela jꞌara-jꞌara Yesus Kristus dhu mola Tengaa ladhe egravedhi soro kabodhomi Yesus aaadꞌu-ue taruu sasala sasoa na abhu hekakorban leo dhu bisa saku eele sasala egravedhi27 Egravedhi dhoka mate degravenge dꞌara madhaꞌulula Ama Lamatua mai huku egravedhi Teai naraka heo robhe-robhe le ho pakegravepudhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu labꞌa Lamatua 28Uruegraveegravena ladhe abhu ca dhegraveu dhu tule eeleatora Musa aa abhu dua do tegravelu dhegraveudhu jꞌajꞌi sakasii na dhegraveu egraveegravena hudꞌi abhuhukumadhe hia boe ne abho 29Te ngaalimuri ne ladhe abhu dhegraveu dhu pahaheAna Ama Lamatua egraveegravena sama segravemi negravengupakabꞌua boe raa Yesus dhu Na pasuti segravenaka pamegraveu dhegraveu egraveegravena Aa noꞌo boe paneꞌadegravenge lii pajaji dhu Ama Lamatua paꞌegravekidegravenge negravengu pake raa egraveegravena ka Aa negravengutao Roh Ama Lamatua nasa kahegravei Te Rohegraveegravena ka dhu padꞌelo le dꞌara hua iia Nami negravengu Pangee ku laa Te dhegraveu segravemineꞌe ne tatu pasae nare hahuku dhu biarisi negraveti dhegraveu dhu tule eele atora Musa30Ama Lamatua peka negravedhi le naldquoJaꞌa degravenge hak ho bꞌala bhelu-katubꞌa

dhegraveuAa tatu Jaꞌa hudꞌi tao ku madhutu

segravemi egraveegravenardquoAa dhu suri kahegravei na

1013 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1101 1016 Yermia 3133 1017 Yermia 3134 1022 Atora negravetiAma-ama Agama 830 164 Yeskial 3625 1027 Yesaya 2611 1028 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 1761915 1029 Kalua negraveti Masir 248

Ibrani 1031 374 Ibrani 117ldquoLamatua ne Ama

Begraveli-camegravedꞌa Na huku dhegraveu unuNardquo

31 Sanegravedꞌe te Ama Lamatuamamuri taa-taa Dhegraveu tatu madhaꞌu titu kegravena ladheLamatua kegravepe nare si

32 Miu hudꞌi sanegravedꞌe ku lodꞌo miu mulaimeꞌa jꞌara-jꞌara Kristus ka ngangee miumulai megraveu Te lodꞌo egraveegravena masi ka miudhoka muri egravetu dꞌara sasusa degravenge jꞌajꞌegraveraae-ae te ngaa miu taha degravenge parcayataruu Kristus 33Abhu dhu pamakae degravengepahahe miu egravetu madha dhegraveu ae Abhukahegravei dhu ra tao segravemi egraveegravenami angalai miudhegraveu parcaya segravera 34 Miu rasa kasia aapadꞌelo dꞌara beꞌa mi dhegraveu dhu ra pamasosi asa dꞌara begravedho Ladhe dhegraveu manaꞌuregraveti megravedha-panyau miu miu mau-mausegravene lula miu meꞌa na begraveli-camegravedꞌa miuabhu dhu beꞌa risi dhu dhegraveu bisa hekamanaꞌu rare 35 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌikegravepe paꞌegravera-egravera lalegraveka miu Te egraveegravena naLamatua bꞌala hia miu ae-ae 36 De tahataruu Te ladhe miu tao madhutu aaꞌidadꞌegravei Lamatua egraveegravena namiu abhu aaꞌi dhuNa jaji le hia miu 37 Dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua suri le lula-negraveti Dhegraveu dhu neomai peka naldquoBaku paroe dꞌara te negravebhu boe Dhegraveu dhu

neo mai egraveegravena cegraveuaa Na pamate heka

38 Dhegraveu dhu dꞌara molaegraveegravena na negravengu abhu mamuri

lula na parcaya JaꞌaTe ngaa ladhe abhu dhegraveu dhu pakajꞌegraveu negraveti

Jaꞌadꞌara Jaꞌa karejꞌe boerdquo

39 Te ngaa egravedhi dhegraveu dhu pakajꞌegraveu boenegraveti Ama Lamatua Te dhegraveu dhu pakajꞌegraveunegraveti Lamatua begraveli-camegravedꞌa cegraveri eele negravetiNegravengu Te ngaa egravedhi dhegraveu dhu parcayaAma Lamatua Ka Negravengu patabuli egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo egravedhi ho mamuritaruu degravenge Ne

11Egravedhi hudꞌi parcaya taruu Ama Lamatua

sama segravemi dhegraveu uru-uru segravera1 Ladhe egravedhi parcaya Ama Lamatua

sasoa na egravedhi legraveka tareꞌa-reꞌa Negravengutaruu Te ladhe Na moa le hia egravedhi jꞌaraegraveci egravedhi teꞌa na tatu Na tao madhutu

lii pajaji Negravengu egraveegravena Masi ka egravedhi abhumegraveka ngaa-ngaa egravedhi parcaya Ne taruu2 Abhu begravei-baki egravedhi dhu parcaya segravemiegraveegravena kahegravei Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuasegravemi nare si degravenge beꞌa

3 Rai-haha degravenge liru dhu egravedhi ladhetegravedhi ne egravedhi teꞌa na Ama Lamatua kapajꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveu Te ngaa Na tao boenegraveti megravedha dhu jꞌajꞌi le dhu dhegraveu bisaregravedhi Aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi se jꞌajꞌi negraveti liipadhai Na di

Habel4 Habel parcaya Ama Lamatua Negraveti

egraveegravena ka negravengu negraveti megravedha persembahandhu beꞌa risi negraveti aꞌa na Kaen AmaLamatua segravemi nare Habel degravenge megravedhapersembahan na lula dꞌara na mola Demasi ka na madhe negravebhu le te ngaa egravedhibisa tare conto negraveti negravengu lula lalegraveka na

Henok5 Henok parcaya Ama Lamatua kahegravei

Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatua nedhe negravetine asa sorga segravena ka baku madhe Dhegraveupatangi-tenge ne te ngaa rage boe lulaLamatua dhu pacaꞌe le Lamatua segraveminare ne degravenge beꞌa te Lamatua dhu pekana ldquoHenok ne dhegraveu dhu pakarejꞌe dꞌaraJaꞌardquo

6 De segravemi neꞌe aꞌari Dhu legraveke ka AmaLamatua segravemi nare boe dhegraveu dhu parcayaboe Negravengu Te dhegraveu dhu neo laꞌe asamadha Ama Lamatua hudꞌi parcaya pekana Lamatua dhu mema-mema Aa negravenguhudꞌi parcaya kahegravei peka na Lamatuasoru nare dhegraveu dhu patangi-tenge Ne

Noh7 Noh parcaya Ama Lamatua kahegravei

Negraveti egraveegravena ka Noh parcaya Lamatua ropaLamatua peka mema degravenge ne ldquoNohSanegravedꞌe ee Egraveegravena na Jaꞌa palaho eele rai-haha ne pake egravei aae lala dhu dhegraveu rai-haha ne regravedhi megraveka ca tegraveka sardquo Masi kaNoh paraga negravedhimegraveka segravemi egraveegravena te ngaanegravengunanene ka taomadhutu lii Lamatuahegraveia na tao kapa segravena ka negravengu degravengeisi egravemu na abhu sodꞌa Lula lalegraveka na kaLamatua cap ne dhegraveu dꞌara mola Te ngaadhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu legraveka boe segravera Lamatuahia si hahuku dhu bia

Abraham tegraveke eele rai egraveta-egravesu na 1030 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 323536 1038 Habakuk 23-4 113 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 11Lii Sodꞌa Koa-Kio 336 9 Yohanis 13 114 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 43-10 115 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka521-24 117 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 613-22

Ibrani 118 375 Ibrani 11238 Abraham parcaya Ama Lamatua kahegravei

Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatua paroa ne pekana ldquoAbraham Kalua negraveti rai egraveta-egravesu egraveune ho lamu asa era dhu pe Jaꞌa padꞌelodegravenge mu Te rai egraveegravena begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌimi pusaka ana-egravepu egraveurdquo Tadegravengi naresegravemi egraveegravena Abraham taomadhutu masi kanegravengu neꞌa boe laꞌe asa era mia 9 RopaAbraham dꞌai era egraveegravena na patitu paleoho pea nuka segravemi dhegraveu tao mai egravetu raiegraveegravena dhu Lamatua pajaji le degravenge ne Kaana na Isak degravenge egravepu na Yakob pea egravetuegraveegravena te Lamatua dhu padhadha le hia raine jꞌajꞌi pusaka regravengu 10 Na sanao segravenaka negravengu pea egravetu kota cue dhu saraga titukegravena Te Ama Lamatua mesa Na ka dhugambar ho pakegravedꞌi kota ne

Sara11 Dhegraveu egravemu Abraham ngara na Sara

parcaya Ama Lamatua kahegravei Masi ka naraiisi negravedhi megraveka aa dhu heka bhora le tengaa Lamatua tao ne jꞌajꞌi begravei-baki negravetidhegraveu ca nau-ca nadha Te negravengu parcayana tatu Ama Lamatua tao madhutu ngaadhu Na jaji le 12 Negraveti egraveegravena ka masika negravengu heka bhora le negravengu bisa naraiisi era ka abhu ana-egravepu ae-ae toke igerare boe Te dhegraveu se ae nuka segravemi hua-hegravetu egravetu dedha-liru aa segravemi salae nebhedhasi

Begravei-baki dhu parcaya aa sanao abhu raiegraveta-egravesu cue

13 Begravei-baki egravedhi Abraham Isak degravengeYakob parcaya taruu Ama Lamatua tokemadhe Te ngaa regravengu dhae abhu megravekarai dhu Lamatua pajaji egraveegravena Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa regravengumaꞌegravete boe sanaodegravenge dꞌara karejꞌe te regravengu regravedhi le negravetikajꞌegraveu Te regravengu dhu mangaku na regravenguse dhegraveu leo rai kara dhu pea manubha egraveturai-haha ne 14 Aa te ngaa ladhe dhegraveupeka segravemi egraveegravena egravedhi teꞌa na regravengu dꞌegraveititu kegravena abhu rai cue dhu jꞌajꞌi unu regravengu15Ladhe rai dhu begravei-baki egravedhi dꞌegravei nuka raiegraveta-egravesu Abraham na tatu regravengu bisa legravepahari asa era negravei lodꞌo mia egraveegravena ka 16 Tengaa rai egraveta-egravesu dhu regravengu dꞌegravei titu kegravenanuka rai egraveta-egravesu dhu saraga bia egravetu sorga

Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatua segravemi nare sidegravenge beꞌa segravena ka jꞌajꞌi dhegraveu unu Na TeNa pamegraveci nare le kota cue hia si egravetu sorga

Abraham saraka ana na Isak17-18 ParcayaAbrahamhali boe negraveti Ama

Lamatua ropa Lamatua uji parcaya naNegraveti egraveegravena ka na tao madhutu paredhaLamatua ho saraka ana na Isak jꞌajꞌi kor-ban Aa te ngaa uru egraveegravena Lamatua dhumoa le lula-negraveti ana ne peka na ldquoNegravetianamu Isak ne begraveli-camegravedꞌa egraveu abhu ana-egravepu udhu sobhu-sobhu toke ra jꞌajꞌi sukudhu kapai titu kegravenardquo 19Te ngaaAbrahampangee le na Ama Lamatua dhu degravengekoasa ho pamamuri hari dhegraveu madheMema egraveegravena ka dhu legraveke te lodꞌo egraveegravenasama segravemi negravengu abhu hari ana na jꞌajꞌi lemi korban

Isak20 Isak parcaya Ama Lamatua kahegravei

Negraveti egraveegravena ka na manegravengi ho Lamatua hiamegravengi-nalemi anana Yakobdegravenge Esau

Yakob21 Yakob parcaya Ama Lamatua kahegravei

Negraveti egraveegravena ka lodꞌo negravengu oe madhepakaseti kegravedꞌi titu degravenge kabodho kab-huku degravenge kegravepe tatea na pahaha iisimi Ama Lamatua Hegraveia manegravengi hoLamatua hia megravengi-nale mi egravepu na ananegraveti Yusuf

Yusuf22 Yusuf parcaya Ama Lamatua kahegravei

Lodꞌo na oe madhe negravengu parcaya naAma Lamatua pe lere negraveti dhegraveu Na dhegraveuIsraꞌel segravera kalua negraveti rai Masir Negraveti egraveegravenaka na moa tegraveke mi regravengu ho regraveti rui naropa regravengu tegraveke eele rai Masir

Ina-ama Musa23 Ina-ama Musa parcaya Ama Lamatua

kahegravei Lodꞌo ina na nara iisi ne ra pahunine toke dꞌai tegravelu hegraveru kateme lula ra ladhena mone iia Aa ra madhaꞌu boe dhegraveu aaeMasir masi ka paredha le dhegraveu peka naldquoPamadhe aaꞌi ana-ana mone Ibrani dhurara iisi hiurdquo

Musa 118 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 121-5 119 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 3527 1111 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka1811-14 212 1112 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 155 2217 3212 1113 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 234 1 Sejaranegraveti Israꞌel degravenge Yahuda 2915 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3913 1117-18 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 221-14 1117-18Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2112 1120 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2727-2939-40 1121 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka4731mdash4820 1122 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 5024-25 Kalua negraveti Masir 1319 1123 Kalua negraveti Masir 22122

Ibrani 1124 376 Ibrani 113624 Ropa Musa kapai mai na parcaya

Ama Lamatua kahegravei Te uru egraveegravena anabhegraveni dhegraveu aae Masir dhu dedꞌe nare lenegravengu segravena ka jꞌajꞌi mi ana na Masi kasegravemi egraveegravena te ngaa Musa dꞌegravei boe ladhedhegraveu pangee na negravengu ne aꞌari negraveti dhegraveuaae Masir 25 Te na pangee na beꞌarisi negravengu mamuri jꞌegravera sama-sama degravengedhegraveu unu Lamatua segravera Sadꞌi negravengu bakumamuri karejꞌe degravenge jꞌara bhelu-katubꞌadhu dhoka egravetu dꞌara ciki ooꞌe di 26Negravengusoro tegraveke dhegraveu pahahe ne lula negravengusanao-maena taruu mi Kristus nuka Dhegraveudhu Ama Lamatua pajaji le neo hia NamaiNegravengu taha segravemi egraveegravena lula neꞌa na begraveli-camegravedꞌa Lamatua bagi hia ne hadia dhubeꞌa risi negraveti megravedha aaꞌi-aaꞌi egravetu rai Masir

27 Musa parcaya Ama Lamatua kahegraveilodꞌo na manegravengi isin negraveti dhegraveu aae Masirho lere negraveti begravei-baki egravedhi kalua negraveti raiMasir Masi ka dhegraveu aae nasa titu kegravena tengaa Musa madhaꞌu boe degravenge ne Musalegraveka taruu Ama Lamatua masi ka tegravedhiboe senu-salaoNa te ngaanuka segravemiMusadhu negravedhi

28 Musa parcaya Lamatua kahegravei roparegravengu paꞌegravera neo kalua negraveti rai Masir Tenegravengu madhutu megraveno paredha Lamatuaaa pua begravei-baki egravedhi tao Paska hiu-hiudegravenge roro kahibꞌi-kalegravebho segravena ka taobadha korban Hegraveia rare raa kahibꞌi-kalegravebho segravera segravena ka tao tadha mibabegravedho egravemu ra Megraveda egraveegravena ana pajuuLamatua negraveti sorga puru mai pamadheana uuru aaꞌi-aaꞌi egravetu rai Masir Te ngaana pamadhe boe ana uuru egravetu egravemu dhegraveuIsraꞌel lula ladhe negravedhi raa dhu ra pici egravetubabegravedho egravemu

Begravei-baki egravedhi29 Lodꞌo begravei-baki egravedhi kalua negraveti rai

Masir regravengu parcaya Ama Lamatua kahegraveiLula lalegraveka ra ka Lamatua cegraveri eele egraveidhasi mi dua egravetu Dhasi Mea segravena ka regravengukako asa cabegraveka degravenge beꞌa egravetu dedha raimango Te ngaa sordadꞌuMasir dhu bata sisegravera madhe aaꞌi egravetu dꞌara dhasi ropa neopegravege asa cabegraveka

30 Lodꞌo begravei-baki egravedhi maso asa raiKanaꞌan regravengu parcaya Ama Lamatuakahegravei Te regravengu madhutu paredha Nadegravenge kako rai-reo re liꞌu tembok egravetu kotaJeriko toke pidhu lodꞌo kateme Ka tem-bok ne guri laho mae-mae

31 Lodꞌo egraveegravena Rahab egravetu kota egraveegravenakahegravei Uru egraveegravena negravengu jꞌajꞌi bhegraveni kajeoLula na parcaya Ama Lamatua negraveti egraveegravenaka na segravemi naremata-mata dhegraveu Israꞌel aapaluꞌu si egravetu dꞌara egravemu na Hegraveia Lamatuapamadhe aaꞌi dhegraveu Jeriko lula roꞌo boenanene Negravengu Te ngaa Lamatua hia ma-muri mi Rahab lula na legraveka Ne

Dhegraveu leo ae ka dhu parcaya AmaLamatua kahegravei

32 Jaꞌa bisa padhai lii madhera hariera jꞌara-jꞌara dhegraveu leo dhu parcaya AmaLamatua Te ngaa jaꞌa abhu boe lodꞌotaleo ho lole toke lutu lula-negraveti GideonBarak Simson Yefta Daud Samuel degravengedhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua dhu leosegravera 33Regravengu se aaꞌi-aaꞌi ra parcaya AmaLamatua Negraveti egraveegravena ka abhudhu segi dhegraveuaae-dhegraveu aae Abhu dhu pakako paredhadegravenge dꞌara mola ho sarii dhegraveu dhu salaboe aa huku dhegraveu dhu sala Abhu dhusegravemi rare ngaa dhu Lamatua jaji le Aaabhukahegravei segi badha singa 34Abhudhupamadhe ai dhu heo robhe-robhe Abhudhu Ama Lamatua egravere nare si negraveti dhegraveudhu neo pamadhe si pake samala Abhudhu roe te ngaa Ama Lamatua paꞌegravera siAbhu dhu Lamatua tao si ho egravera aae egravetudꞌara pamusu toke musu rai 35 Abhukahegravei ina-ina dhu paraga hari degravenge dhegraveuregravengu dhu Ama Lamatua pamamuri hari sinegraveti mamadhe ra

Te ngaa abhu dhegraveu dhu legraveke jꞌajꞌegraveralula parcaya Ama Lamatua Regravengu dꞌegraveirisi madhe segravena ka baku tegraveke eele par-caya regravengu mi Ama Lamatua Te regravengupaꞌegraveci taruu degravenge Ne De regravengu dhusanao-maena na begraveli-camegravedꞌa Lamatuaneo dedꞌe ra segravena ka abhu mamuri dhubeꞌa risi hari egravetu sorga 36 Abhu dhu pa-aape si aa abhu dhu legraveke gama Abhu dhuleo dhu legraveke ngapi haga ra degravenge ngangapi

1124 Kalua negraveti Masir 210-12 1127 Kalua negraveti Masir 215 1128 Kalua negraveti Masir 1221-30 1129 Kalua negraveti Masir 1421-31 1130 Yosua 612-21 1131 Yosua 622-25 21-21 1132Tuka Pamaꞌegravete Lii 611mdash832 46mdash531 132mdash1631 111mdash127 1 Samuel 161mdash1 Dhegraveu Aae segravera 211 1 Samuel 11mdash251 1133 Daniel 61-27 1134 Daniel 31-30 1135 1 Dhegraveu Aae segravera 1717-24 2 Dhegraveu Aae segravera 425-37 1136 1 Dhegraveu Aae segravera 2226-27 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 1825-26 Yermia 202 3715 386

Ibrani 1137 377 Ibrani 1212-13egravetu dꞌara bui 37 Abhu dhu madhe lulalegraveke pegraveci degravenge hadhu Abhu dhu roropamadhe si pake raroro Abhu dhu dhegraveupare pamadhe si pake samala Abhu dhumamuri degravenge boe unu toke ra pake kaꞌuribadha lula abhu dhegraveu dhu pajꞌegravera degravengepasusa si toke babegravega eele si 38 ka railasi asa padꞌa sodꞌa ledhe-ledhe dꞌara loedegravenge asa dꞌara roꞌa rai Ra tao dhegraveu seꞌedhu laku-laku boe aa babegravege-lalegraveta si asaera dhu karehe Aa te ngaa lalegraveka ra egraveratitu kegravena toke dhegraveu egravetu rai-haha ne niaboe paꞌegraveci degravenge dhegraveu segravemi seꞌe se

39 Lamatua koa dhegraveu segravemi seꞌe se lula raparcaya Ne Te ngaa toke ra madhe regravenguabhu megraveka ngaa dhu Lamatua padhadhategraveka 40 Lamatua neo tao madhutu liipadhadha Na degravenge jꞌara dhu beꞌa risiLula Na dꞌegravei segravena ka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti bisamamuri toke dꞌai mia-mia degravenge Ne nukaegravedhi tadhe megraveu le Kristus degravenge regravengudhu madhe uuru segravera

121 De tasamia degravenge egravedhi dhu mamuri

lodꞌo limuri ne Egravedhi cakaraa dhegraveu dhumadhutu paꞌuji rai Begravei-baki egravedhi dhu par-caya Ama Lamatua regravengu aaꞌi-aaꞌi ra nukasegravemi dhegraveu dhu titu lingu rare egravedhi hopaꞌegravera dꞌara egravedhi Te ngaa egravedhi dhu paꞌegravekidegravenge sasala era segravera sa ka dhu pabia hagaegravedhi ka rai tara boe Negraveti egraveegravena ka egravedhihudꞌi core eele ku sasala segravera aaꞌi-aaꞌi segravenaka egravedhi bisa rai egravera Te Ama LamatuamesaNa ka dhu pili egravedhi ho madhutu paꞌuji raine de egravedhi hudꞌi taha ku segravena ka rai taruutoke dꞌai lane 2 Aa egravedhi hudꞌi rai magepiku gꞌana-kariu te ngaa ladhe dhoka asaYesus di Te Negravengu ka dhu bhoke jꞌaraho egravedhi bisa parcaya Ama Lamatua Aaegraveegravena na Negravengu soru-bara egravedhi segravena kaegravedhi parcaya taruu toke egravele Sanegravedꞌe doaadꞌo Lodꞌo Yesus dui jꞌajꞌegravera egravetu ajꞌupalolo-palegravebha dhegraveu pahahe Ne te ngaaNa taha taruu lii boe-ugu boe Te neꞌana jꞌajꞌegravera Na egravele kegravena ka dꞌara Na jꞌajꞌikarae Egraveegravena ka dhu legraveke Te Na madhehegraveia Ama Lamatua pamamuri hari Ne egraveleka Na nedhe pamadhegravedi Kristus egravetu baboagꞌana Na ho paredha sama-sama degravengeNe 3Masi ka dhegraveu pajꞌegravera bia Ne te ngaaNa taha taruu De miu baku bhegravelu degravengejꞌajꞌegravera Yesus segravena ka miu bisa taha mereaa baku roe

Ama Lamatua neo kai egravedhi segravena ka noriti sama segravemi ama ajꞌa ana na

4 Miu labꞌa le jꞌara bhabhelu-katubꞌa tengaa lalabꞌa miu egravera megraveka toke raa miusuti Tareꞌa si 5 Ele boe miu bhegravelu LiiHolo-Nori Ama Lamatua dhu Na peka ledegravenge miu nuka segravemi ca dhegraveu ama padhailii degravenge ana na peka naldquoAna eeLadhe Ama egravedhi dhu huku ho ajꞌa egraveu segravena

ka egraveu mamuri madhutu jꞌara dhulegraveke na

egraveu baku pamudꞌeAa ladhe Na kai ho ajꞌa egraveu na

egraveu baku paroe dꞌara6 Te Ama egravedhi kai ho ajꞌa dhegraveu dhu Na sue

Mema dhegraveu-dhegraveu dhu Na segravemi narejꞌajꞌi ana Na

Negravengu kai ho ajꞌa sirdquo7 De ladhe Ama Lamatua kai ho ajꞌa miu

segravena ka mamuri madhutu jꞌara dhu legravekena taha taruu aa segravemi mere Na tao segravemiegraveegravena lula miu jꞌajꞌi le ana Na Te ama aaꞌi-aaꞌi hudꞌi kai ho ajꞌa ana na toke ana nabisa mamuri madhutu jꞌara dhu legraveke 8 Teladhe Ama Lamatua kai boe ho ajꞌa miusama segravemi ana Na dhu leo segravera sasoa namiu se ana Negravengu boe

9 Egravedhi tema pakabꞌua ama matana egravedhiegravetu rai-haha ne lula na kai ho ajꞌa-noriti lodꞌo egravedhi dhu ana iiki era Dhu legravekena kegravena Te ngaa dhu beꞌa risi hari egravedhihudꞌi nanene ku Ama Lamatua degravenge beꞌalula Negravengu ne Ama egravedhi egravetu sorga aa Nakai ho ajꞌa-nori egravedhi segravena ka egravedhi mamurimadhutu jꞌara Na dhu legraveke 10Amamatanaegravedhi kai ho ajꞌa egravedhi dhoka dꞌara ciki ooꞌedi madhutu ngaa dhu na ngee na beꞌa Tengaa Ama Lamatua dhu neꞌa risi ngaa dhuegravedhi parluu teꞌa Negraveti egraveegravena ka Na kai hoajꞌa egravedhi segravena kamamuri mola-megraveci samasegravemi Negravengu 11 Mema egravedhi dꞌegravei boe ladheabhu lii kai Te ngaa negravebhu-negravebhu dꞌaraegravedhi jꞌajꞌi mau lula teꞌa tare le mamurimadhutu dadꞌegravei Ama Lamatua

12-13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Paꞌegravera kacui-aai miudhu roe aa pasamaa haga miu dhu biaBaku rai piku gꞌana-kariu te ngaa rai molataruu segravena ka paꞌegravera dꞌara regravengu dhu roe-bhilu ho bisa rai taruu Miu hudꞌi paꞌegraveradꞌara miu segravena ka taha taruu egravetu dꞌaraparcaya mi Kristus

Baku tule eele dꞌara hua iia Ama Lamatua 1137 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 2421 126 Ayub 517 Lii Hini 311-12 1212-13 Yesaya353 Lii Hini 426

Ibrani 1214 378 Ibrani 122714 Aꞌari dhu parcaya Kristus Miu hudꞌi

paꞌegravera ngiꞌu mi segravena ka mamuri padameegraveci degravenge egraveci Aa baku loe tenge jꞌara homamuri mola-megraveci Te dhegraveu dhu mola-megraveci boe bisa boe regravedhi Ama Lamatua

15 Paꞌegravera dꞌara egraveci degravenge egraveci segravena kamage dhoka abhu negraveti miu dhu rai tokerasa heka dꞌara hua iia Ama Lamatua Aajꞌaga paie ho baku soro tegraveke ladhe abhudhu papegravedꞌa dꞌara egravetu talora aae miu Teegraveegravena nuka segravemi raco dhu paꞌele iie dhegraveuae 16 Mage-mage aa jꞌaga ho bakuabhu dhegraveu negraveti miu dhu tao jꞌara makaedegravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali negravengu Aa mage-mage aa jꞌagaho baku abhu dhegraveu negraveti miu dhu pusi-pahae boe Ama Lamatua nuka segravemi EsauEsau ne ana uuru Isak Ca lodꞌo Esaulegravepa degravenge kabakemanganga Namanegravengingangaꞌa ca pega negraveti ari na Yakob ho bꞌaepake hak ana uuru 17 Te ngaa egravedhi teꞌanegravebhu boe ka Esau manyasa Te ropa Isakneo manegravengi Lamatua hia megravengi-nale miana uuru na Esau te ngaa bisa heka lulaEsau dhu hia iia dꞌara le hak ana uuru naNegraveti egraveegravena ka masi ka na tangi roma iisitasamia egraveegravena ka negravengu bisa heka abhungaa dhu uru egraveegravena negravengu core eele

18 Segravemi neꞌe aꞌari Egravedhi bisa lati le asamadha Ama Lamatua madhutu jꞌara hiudhu Na bhoke nare le hia egravedhi Te ngaauru-uru segravera begravei-baki egravedhi bisamegraveka segravemiegraveegravena Te lodꞌo Ama Lamatua paꞌegraveki liipajaji degravenge regravengu regravengu padegravetu degravengeledhe Sinai Egravetu dedha ledhe ne abhuai dhu heo Abhu ngegravelu aae kahegravei Aamaroga saguru nare ledhe ne ka dhegraveu semadhaꞌu titu kegravena 19Regravengu tadegravengi lii tiutegravebhe kahegravei hegraveia lii dhu megravedhu aae negravetiLamatua kalua negraveti ledhe ne Ropa tadegravengilii Lamatua hegraveia asa ra madhaꞌu toke ramanegravengi Musa peka na ldquoIra ii Jiꞌi bisaheka taha degravenge lii negraveirdquo 20Regravengu memabisa boe taha lula ngaa dhu Lamatuaparedha egraveegravena bia titu kegravena Te Na pekana ldquoCa dhegraveu sa bisa boe jꞌegraveli ledhe neMasi ka dhegraveu do badha Te dhegraveu ceedhu jꞌegraveli ledhe ne hudꞌi legraveke pegraveci tokemadherdquo 21 Ngaa dhu regravengu ladhe regravedhiegravetu ledhe ne mema pamadhaꞌu tareꞌa

toke Musa karegravebha kahegravei22 Te ngaa limuri ne jꞌara asa Lamatua

bhoke tegraveke le aa egravedhi bisa patoo madhapadhai lii degravenge Ne Limuri ne egravedhi latiasa ledhe cue ngara na Sion Egravetu era neꞌeabhu kota Yerusalem Kota Yerusalemne egravetu boe rai-haha ne te ngaa kotaYerusalem hiu egravetu sorga era pea AmaLamatua Egravetu negravei abhu ana pajuu AmaLamatua ae-ae toke riho-riho dhu loe boetao pesta 23 Egravetu kota negravei kahegravei jꞌajꞌi leera pakaboko dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parcayaKristus Te Ama Lamatua dhu tao nare ledaftar ho suri ngara ra egraveci-egraveci egravetu sorgaEgravetu era negravei kahegravei Ama Lamatua neo parisaaa tai-dadoo mamuri dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra Aaegravetu negravei kahegravei pakaboko dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhuuru egraveegravena Ama Lamatua segravemi nare si degravengebeꞌa lula ra parcaya Ne Egravetu negravei regravengujꞌajꞌi kateme egravetu madha Lamatua 24 AaYesus kahegravei egravetu era negravei dhu jꞌajꞌi mi kaletehia Ama Lamatua degravenge dhegraveu rai-hahaYesus madhe pasuti raa Na segravena ka AmaLamatua bisa paꞌegraveki lii pajaji hiu degravengeegravedhi Negraveti egraveegravena ka raa Yesus ne cuhi dꞌaraAma Lamatua Te ngaa raa Yesus leko-leonegraveti raa Habel egravetu dꞌara Sasuri Lii Lolo dhuUru Tegraveka Te lodꞌo Kain pamadhe Habelraa Habel dhu suti egraveegravena papana dꞌara AmaLamatua toke Na huku Kain

25 Pasa dhilu pabeꞌa-beꞌa ho nanenengaa dhu Ama Lamatua neo peka degravengemiu Baku tao segravemi begravei-baki egravedhi dhu roꞌoboe nanene lii padhai Musa lodꞌo na jꞌajꞌidhegraveu negraveti lii padhai Ama Lamatua egravetu rai-haha ne Negraveti egraveegravena ka Lamatua huku siNgaa hari degravenge egravedhi se Ladhe egravedhi toꞌoboe nanene lii Na negraveti sorga tatu Negravenguhuku egravedhi bia risi eele 26 Lodꞌo begravei-bakiegravedhi titu egravetu ledhe Sinai lii Lamatua dhumegravedhu egraveegravena tao rai opo Limuri ne Namoa naldquoBegraveli-camegravedꞌa Jaꞌa tao ne opo ca tegraveka hari

Mesa boe rai di opote ngaa liru opo kahegraveirdquo

27 Lodꞌo Lamatua peka na Negravengu neotao opo aaꞌi-aaꞌi ldquoca tegraveka harirdquo sasoa naLamatua neo pagagedꞌo aaꞌi-aaꞌi dhu Napajꞌajꞌi egravetu dedha-liru degravenge egravetu rai-hahane toke abhu dhu bisa boe taha Ele aaꞌisi Te dhu taha di nuka dhu pea taruu

1215 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2918 1216 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 2529-34 1217 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 2730-40 1219 Kalua negraveti Masir 1916-22 2018-21 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 411-12 522-27 1220 Kalua negraveti Masir 1912-13 1221 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 919 1224 Lii Lolo dhu UruTegraveka 410 1225 Kalua negraveti Masir 2022 1226 Hagai 26

Ibrani 1228 379 Ibrani 131628 Ama Lamatua negravedꞌu paredha egravetu

sorga Egraveegravena bisa boe laho Ngaa-ngaa taoboe Lula Na neo segravemi nare na miu masojꞌajꞌi mi dhegraveu unu Na egravetu negravei De mai hoegravedhi manegravengi makasi mi Negravengu pahahaiisi mi Negravengu aa dedꞌe padedha-dedha Nelula dadedha Na 29 Te ngaa egravedhi bakupamudꞌe kahegravei lula nanasa Ama Lamatuanuka segravemi ai dhu naꞌe pakegravepu aaꞌi megraveu-megraveu

13Egravedhi hudꞌi mamuri pabeꞌa egraveci degravenge egraveci

1 De aꞌari aaꞌi-aaꞌi Abhu pegraveri-pegraveri jꞌaradhu jaꞌa neo pasanegravedꞌe miu

Baku bhegravelu pasue taruu aꞌari dhegraveu par-caya

2 Baku bhegravelu bhoke dꞌara segravena ka segravemimere dhegraveu dhu miu tadhe boe asa dꞌaraegravemu mi Te abhu pegraveri-pegraveri aꞌari dhu segravemirare dhegraveu te ngaa reꞌa boe na dhegraveu segraveraana pajuu Ama Lamatua negraveti sorga

3 Baku bhegravelu tao ai-hegravebꞌa mi dhegraveu egravetudꞌara bui te ra kegravepa si lula ra parcayaKristus Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi soru-barasi nuka segravemi miu ka dhu ra kegravepe rare

Aa mage bhegravelu soru-bara dhegraveu dhu legravekejꞌajꞌegravera negraveti dhegraveu Lalau si pabeꞌa-beꞌanuka segravemi miu mesa mi ka dhu abhu jꞌa-jꞌegravera egraveegravena

4 Paleo egravemu egraveegravena mola-megraveci Te ngaamage paleo egravemu dhu mola-megraveci ne jꞌajꞌimi kajꞌalu Te tatu Ama Lamatua hukudhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao jꞌara makae degravengedhegraveu egravemu negravengu boe

5 Baku mangaꞌa doi-dhari Te ngaa miuhudꞌi mamuri negraveti ngaa dhu miu abhu teegraveegravena dꞌai le Ama Lamatua dhu peka le naldquoJaꞌa bhegravelu boe miu

Jaꞌa soro tegraveke boe miurdquo6 De paꞌegravera dꞌara miu nuka segravemi dhu ra

suri naldquoLula Lamatua jaꞌa neo soru-bara jaꞌa

negraveti egraveegravena ka jaꞌa madhaꞌu boeTe abhu boe ca dhegraveu sa hegravei

dhu bisa cegraveri eele jaꞌa negraveti AmaLamatuardquo

Madhutu ia ka atora agama dhu dhui tengaa parcaya taruu Yesus

7 Baku bhegravelu dhegraveu-dhegraveu dhu uru segraveraajꞌa-nori miu Lii Holo-Nori Ama LamatuaPajiko paie-iie jꞌara mamuri ra aa mad-hutu lalegraveka ra Te dhu regravengu parcayanuka8 Yesus Kristus ubꞌa negravedhi boeNegraveti uru doe neꞌe toke dꞌai mia-mia laꞌe

Negravengu hali boe9 Negraveti egraveegravena ka miu baku madhutu rii

negraveti aꞌajꞌa dhu sala Ama Lamatua taopaꞌegravera le dꞌaramiu lula Na padꞌelo le dꞌarahua iia Na degravenge miu Lula boe negraveti miumadhutu atora ngangaꞌa-nganginu dhuguna boe

10 Uru-uru segravera egravetu madha PaleoManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua abhumei egraveci dhu era tegraveka badha korban Amaagama ka dhu lalau egravetu segravera dhu degravengehak raꞌa sisi dhu sisa negraveti dedha mei neTe ngaa limuri ne egravedhi dhu degravenge le meileo Aa ama agama rupa dhui degravenge boehak raꞌa egravetu mei egraveegravena 11 Uru egraveegravena tegraveumai-tegraveu mai kegravetu kapai risi agama negraveti raabadha korban segravena ka tegraveke asa dꞌara KamaLuri Mola-Megraveci Ama Lamatua Degravenge jꞌaraneꞌe Lamatua pabhegravelu eele sasala ra Egravelena pasae regraveti badha ne lasi tunu asa liꞌurae 12 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge YesusNegravengu jꞌajꞌi korban kahegravei segravena ka AmaLamatua bisa saku eele sasala dhegraveu rai-haha Aa lodꞌo jꞌajꞌegravera Na egraveegravena ra nuniregraveti Ne kahegravei ho pamadhe Ne asa liꞌu kotaYerusalem 13 Negraveti egraveegravena ka mai ka egravedhilati asa Yesus ho parcaya Ne taruu Masika dhegraveu pahahe egravedhi egravedhi hudꞌi paꞌegraverasegravemi tare ne nuka segravemi Yesus 14 Te egravedhidhoka manubha taha egravetu rai-haha ne Tengaa egravedhi sanao-maena segravena ka pea egravetukota hiu cue egravetu sorga toke dꞌai mia-mialaꞌe 15 Lula Yesus jꞌajꞌi le korban pala egravedhinegraveti egraveegravena ka egravedhi parluu heka tegraveti badhakorban asa Ama Lamatua Te ngaa abhumegravedha korban dhu leo era dhu egravedhi hudꞌitegraveti ku hia Ne nuka koa-kio dhu dedꞌepadedha-dedha kolongara Na 16 Aa magebhegravelu tao jꞌara beꞌa hia dhegraveu leo Ladhe raparluu ngaa lami soru-bara si Te segravera sajꞌajꞌi nuka segravemi megravedha persembahan dhupakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua

1229 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 424 132 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 181-8 191-3 135 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 316 8 Yosua 15 136 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1186 1310 Abhu dhegraveu cahagꞌe dhu pekana mei ne mei perjamuan aa te ngaa aadꞌo segravemi egraveegravena Mei neꞌe pajꞌujꞌu mi mamadhe Yesus egravetu ajꞌu palolo-palegravebhaEgravedhi bꞌala korban Negravengu egraveegravena degravenge tegraveti persembahan lii koa-kio taruu mi Ama Lamatua Ladhe ayat 15 re haha ne 1311 Atora negraveti Ama-ama Agama 1627

Ibrani 1317 380 Ibrani 132517 Miu hudꞌi nanene ku dhegraveu aaꞌi-aaꞌi

dhu uri miu Te dhegraveu seꞌe ka dhu jꞌaga miumegraveda-megraveu egravetu dꞌara mamuri miu degravengeAma Lamatua Begraveli-camegravedꞌa regravengu hudꞌilapor ku sasabꞌa regravengu asa Ama LamatuaDe nanene paie si segravena ka ra bisa sabꞌa aalapor degravenge dꞌara karejꞌe Mage dhoka rapeka degravenge dꞌara dhu laho mae-mae lulamiu tegraveke eele jꞌara mamuri Yesus KristusTe ladhe segravemi egraveegravena na miu oto boe

Dhu suri sasuri ne manegravengi makasidegravenge sabajꞌa hia dhegraveu Ibrani

18 Sabajꞌa taruu hia jiꞌi Te dꞌara jiꞌimemamola aa jiꞌi neo tao jꞌara beꞌa taruu19Aa beꞌa risi hari sabajꞌa segravena ka jaꞌa bisalegravepa malai asa miu

20-21 Ama Lamatua ka dhu pamau dꞌaraegravedhi Jaꞌa manegravengi segravena ka Na soru-baramiu ho miu bisa madhutu aaꞌi dadꞌegravei NaJaꞌa manegravengi kahegravei ho Na soru-bara egravedhiaaꞌi-aaꞌi ti segravena ka teꞌa pakarejꞌe dꞌara NaTe Ama Lamatua pake le raa Yesus Kristusdhu suti egraveegravena segravena ka paꞌegraveki lii pajaji hiudegravenge egravedhi Lii pajaji ne jꞌajꞌi taruu tokedꞌai mia-mia Ka Ama Lamatua pamamurihari Kegravetu egravedhi Yesus Kristus De Yesus kadhu ladhe-leru egravedhi limuri ne nuka segravemidhegraveu madhenga badha dhu beꞌa risi Negravetiegraveegravena ka egravedhi dedꞌe kolongaraNapadedha-dedha aa koa-kio Ne taa-taa Egraveegravena ka dhulegraveke

Saloom22 Aꞌari pasue Jaꞌa manegravengi segravena ka

miu segravemi mere lii holo jaꞌa ne degravenge dꞌarakateme Te sasuri ne babꞌa iiki di 23Abhulii lolo dhu jaꞌa neo miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌanuka aꞌari egravedhi Timotius dhu kalua lenegraveti dꞌara bui Ladhe na mai malai paragadegravenge jaꞌa egraveegravena na jiꞌi dua mi palere-leredhiu asa miu

24 Jaꞌa paꞌadhu lii mahoꞌo hia kegravetu miusegravera aa lii mahoꞌo hia miu aaꞌi-aaꞌi dhuparcaya Yesus Kristus Aꞌari negraveti propensiItalia hia miu lii mahoꞌo kahegravei

25 Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na degravengemiu aaꞌi-aaꞌimi

Dꞌai sange neꞌe ka

Yakobis 11 381 Yakobis 118

Sasuri negraveti kapala garejangara naYakobis

Lii mahoꞌo1 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Yakobis Jaꞌa neꞌe

ana pua-paleha negraveti Ama Lamatua degravengeKegravetu egravedhi Yesus Kristus

Jaꞌa tao sasuri neꞌe hia miu dhegraveu Yahudidhu pea egravetu kabarai dhegraveu dhu dꞌegravei mad-hutu Lamatua Yesus

Ladhe abhu jꞌajꞌegravera na paꞌegravera dꞌaradegravenge parcaya Lamatua di

2 Aꞌari Jaꞌa neo peka segravemi neꞌe ladhemiu abhu rupa-rupa jꞌajꞌegravera na bakuparoe dꞌara Segravemi mere degravenge dꞌara kare-jꞌe te begraveli-camegravedꞌa abhu babeꞌa 3 Teegravedhi teꞌa na ladhe miu paꞌegravera-egravera egravetudꞌara jꞌajꞌegravera segravemi egraveegravena aa pakajꞌegraveu le negravetidadugu aamiu parcaya Lamatua era egraveegravenaka dhu asa tabha paꞌegravera dꞌara miu ladhemi paraga hari degravenge dadugu dhu leo4 Baku hari kabodho negraveti jꞌajꞌegravera Te ngaamiu hudꞌi taha egravetu dꞌara jꞌajꞌegravera toke miuabhu mamegraveci aa kura boe ngaa-ngaa egravecisa

Ladhe manegravengi ngaa negraveti Lamatua bakudegravenge dꞌara kacanga

5 Ladhe abhu negraveti miu dhu reꞌa megravekajꞌara kalua negraveti jꞌajꞌegraveramiu bisa pakaregraveimiLamatua dhu neꞌa aaꞌi ngaa-ngaa Negravenguka dhu bisa padꞌelo jꞌara kalua hia miuNegravengu ka dhu bhoke jꞌara degravenge dꞌarakarejꞌe aa dhu neꞌa boe nasa ladhe miumanegravengi 6 Te ngaa ladhe manegravengi miNegravengu na baku degravenge dꞌara kacanga Miuhudꞌi parcaya tareꞌa ku na Negravengu bisa hiangaa dhu miu manegravengi Te ladhe dhegraveumanegravengi degravenge dꞌara kacanga egraveegravena nanuka segravemi laka dhasi dhu pahaka laꞌe-mailadhe legraveke ngegravelu 7-8 Dhegraveu dhu parcayakalili boe segravemi egraveegravena egravera boe egravetu dꞌara jꞌaraaaꞌi-aaꞌi ra Baku maena na negravengu abhungaa-ngaa negraveti Lamatua

Dhegraveu unu aadꞌo degravenge dhegraveu kaja9 Dhegraveu unu aadꞌo dhu parcaya Lamatua

Yesus negravengu hudꞌi pakarejꞌe dꞌara na lula

Ama Lamatua dedꞌe le negravengu jꞌajꞌi dhegraveuunu Na 10-11 Aa dhegraveu kaja dhu parcaya leLamatua Yesus negravengu hudꞌi karegravejꞌe kahegraveilula Lamatua ajꞌa ne segravena ka baku pad-edha iisi Limuri ne negravengu neꞌa na begraveli-camegravedꞌa megravedha-panyau na ele aaꞌi megraveu-megraveu nuka segravemi hela bunga dhu saragate ngaa ladhe legraveke lodꞌo pana na kamaleeele Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu kajasegravera Masi ka regravengu bhute degravenge urusanra te ngaa regravengu ele kahegravei

Aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa mai negraveti Lamatua aadhu karehe aadꞌo

12 Lamatua hia berkat mi dhegraveu dhu tahaegravetu dꞌara dadugu-rariu Hegraveia na segraveminare babꞌae rui-jꞌajꞌegravera na nuka mamuridhu Lamatua padhadha le ho pala-bagi midhegraveu dhu sue Ne Egraveegravena nuka segravemi dhegraveudhu segi egravetu paꞌuji olaraga dhu abhu solojuaradagger

13 Sanegravedꞌe paie-iie Ladhe negravetimiu abhudhu paraga degravenge dadugu-rariu aa neoadꞌu-ue madha jꞌara dhu sala baku pekana ldquoAma Lamatua ka dhu segraveku jaꞌardquo TeAma Lamatua neo boe tao sala Aa Nasegraveku negravedhi boe dhegraveu segravena ka tao sala14 Te sasala mai negraveti dꞌara dhegraveu Ropadꞌara na neo adꞌu-ue jꞌara karehe hegraveiana kapodꞌe kahadhu na segravena ka tao jꞌarakajꞌalu 15 Hegraveia na tao madhutu ngangeena dhu kajꞌalu egraveegravena Dꞌai lodꞌo limuriAma Lamatua huku pamadhe dhegraveu dhutao bhabhelu

16 Aꞌari pasue Baku legraveke tipu negraveti jꞌaraseꞌe aaꞌi-aaꞌi

17 Jꞌara karehe segravera mai boe negravetiLamatua Te ngaa Negravengu ka dhu pala-bagi megravengi-nale aaꞌi-aaꞌi degravenge ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu mola-megraveci Negravengu ka dhu pajꞌajꞌimadha lodꞌo hegraveru degravenge hua-hegravetu Aaꞌi-aaꞌi ra pea boe kalili mi caꞌera egravetu dedha-liru aa tao mamaho ra dhu ubꞌa-ubꞌaDhoka Ama Lamatua di dhu ubꞌa boe18 Dadꞌegravei Lamatua hia mi egravedhi segravemi neꞌeNa hia mi egravedhi Lii Holo-Nori Na dhu legravekeAa Na pake Lii Holo-Nori Na ho hia egravedhimamuri Negraveti ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu Na pajꞌajꞌiegravetu rai-haha ne Na hagꞌe nare le egravedhi jꞌajꞌimi hua-hela dhu uru tegraveka

11 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquoHia mi 12 suku bangsa dhu mamuri pacegraverirdquo Degravenge segravemi egraveegravena egravedhi teꞌa sasurinegraveti Yakobis neꞌe hia dhegraveu Kristen Yahudi 11 Mateos 1355 Markus 63 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha1513 Galati 119 110-11 Yesaya 406-7 dagger 112 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquonegravengu segravemi στέφανος(stefanos) mamurirdquo Stefanos ne solo dhu ra hia mi dhegraveu dhu abhu juara egraveci

Yakobis 119 382 Yakobis 212Nanene aa tao madhutu Lii Holo-Nori

Lamatua19 Aꞌari pasue Sanegravedꞌe ee Dhu beꞌa

egraveegravena segravemi neꞌe ka dhegraveu baku padhai liileli di Beꞌa risi ropa dhegraveu leo peka dhubeꞌa negravengu pasa dhilu ho nanene uuruku Aa dhegraveu baku nasa malai 20 Te ladhedegravenge nasa dhegraveu bisa boe tao ngaa-ngaadhu beꞌa madhutu dadꞌegravei Ama Lamatua

21 De miu hudꞌi tunu eele ku sasala miaaꞌi-aaꞌi segravemi dhegraveu dhu koꞌo pamegraveu oka-tedhe ka ra tunu maruru segravera Aa miuhudꞌi segravemi degravenge pahaha iisi mi Lii Holo-Nori Lamatua Lii Holo-Nori segravera nukasegravemi hini dhu segravele egravetu dꞌara miu Ladhemiu tao segravemi egraveegravena begraveli-camegravedꞌa Lamatuasaku eele sasala mi aa Na segravemi nare miusegravena ka mamuri taa-taa degravenge Ne

22 Ladhe miu meꞌa le Lii Holo-NoriLamatua miu hudꞌi tao madhutu Bakudhoka nanene di Ladhe miu dꞌegravei dhokananene di te ngaa tao madhutu boemiu kapodꞌe-kabegraveli ngiꞌu miu unu mi23-24 Ladhe dhegraveu tadegravengi le Lii Holo-Noriegraveegravena te ngaa madhutu boe egraveci egraveegravena kadegravenge dhegraveu dhu lee regravehu na egravetu dꞌara tegraveruRopa na hari kabodho negraveti tegraveru negravengubhegravelu eele degravenge ka regravehu na 25 Te ngaamiu baku loe parisa paie-iie Lii Holo-NoriAma Lamatua dhu tesa dhu bisa pakajꞌegraveudhegraveu negraveti koasa sasala ra Pe Lamatuahiamegravengi-nalemi ngaa-ngaa dhumiu taosadꞌi miu nanene aa tao madhutu lii-liisegravera Baku maso dhoka re dhilu kariu aakalua re dhilu gꞌana

26 Ladhe dhegraveu ngee negravengu majꞌegraveni egravetudꞌara agama te ngaa neꞌa boe jꞌaga hegravebꞌana negravengu monya ngiꞌu negravengu unu naAgama negravengu parcuma 27 Te ngaa agamadhu legraveke nuka dhu degravenge boe kajꞌaluEgraveegravena ka dhu pakarejꞌe dꞌara Ama LamatuaAgama dhu legraveke egraveegravena tao dꞌara dhegraveu dꞌegraveisoru-bara bhegraveni balu degravenge ana lalu Dhegraveudhu degravenge agama segravemi segravera hia boe dhegraveuegravetu rai-haha ne dadugu regravengu asa jꞌarakarehe

2Baku paꞌiga mia ka dhegraveu kapai aa mia ka

dhegraveu ana iiki1 Aꞌari Tasamia ka miu peka na miu

parcaya Yesus Kristus Kegravetu egravedhi dhu Ka-pai egraveegravena ladhe miu patema hagꞌe regravehudhegraveu Baku segravemi egraveegravena 2 Segravemi abhu

dhegraveu dua dhu lasi asa dꞌara egravemu sabajꞌamiu Ca dhegraveu pake megravedha-papake dhukaleꞌe degravenge kadheli hualaa pegravenu kacui-aai na Ca dhegraveu hari pake kodho kajꞌalu3Hegraveia miu bhute lami soru dhegraveu dhu pakemegravedha-papake kaleꞌe egraveegravena ho hia nemad-hegravedi egravetu era beꞌa re madha Te ngaa dhupake megravedha-papake kajꞌalu egraveegravena miu puane peka na ldquoLamu titu sa kabodho negravei eeDo aadꞌo na madhegravedi egravetu rai nerdquo 4Degravengejꞌara miu laladhe regravehu dhegraveu segravemi egraveegravenamiu nuka segravemi dhegraveu pamaꞌegravete lii dhu biacabegraveka Egraveegravenamai negraveti ngangee karehe dhuuli miu

5 Aꞌari pasue Ama Lamatua hagꞌe narele dhegraveu unu aadꞌo egravetu rai-haha neꞌe segravenaka ra parcaya paꞌegravera mi Negravengu Masi karegravengu dhu degravenge boe unu te ngaa dꞌarara kaja Aa Na hagꞌe si ho ra abhu unukahegravei egravetu dꞌara paredha Ama Lamatuadhu Na pajaji hia mi dhegraveu-dhegraveu dhu sueNe 6 Te ngaa degravenge miu ladhe regravehudhegraveu segravemi egraveegravena miu pahaha le dhegraveu unuaadꞌo segravera Te ngaa regravengu tao boe ngaa-ngaa dhu karehe mi dedha miu Bhegravelu ledo Dhegraveu kaja segravera ka dhu jajuku mi laꞌe-mai Aa regravengu segravera ka dhu tenge jꞌara honuni paꞌoromiu asa era pamaꞌegravete lii languRegravengu abhu dhu kee aa miu abhu sota na7Miu se dhegraveu unu Lamatua Yesus Te ngaadhegraveu kaja segravera ka dhu padhai paꞌele iiekolongara Lamatua Yesus Nga tao ka miulami pahaha iisi mi regravengu

8 Heka legraveke kegravena ladhe miu tao mad-hutu atora egraveci dhu dedha risi dhu pekana ldquoEgraveu hudꞌi sue ku dhegraveu leo nuka segravemiegraveu sue ngiꞌu egraveu unu murdquo Atora ne dhusuri le egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua 9 Te ngaa ladhe miu pili mad-hutu regravehu dhegraveu aa mere dꞌara dhegraveu kajadi miu sisu le atora egraveegravena Madhutu AtoraLamatua miu sala le 10 Dhegraveu dhu taomadhutu aaꞌi Atora Ama Lamatua te ngaasisu atora egraveci di egraveci egraveegravena ka degravenge negravengusisu aaꞌi Atora Lamatua 11 Lamatua hiale atora dhu peka na ldquoMiu bhegraveni-monebaku tao jꞌara karehe degravenge dhegraveu dhujꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali miurdquo Aa Nahia atora dhu leo kahegravei peka na ldquoBakupamadhedhegraveurdquo De ladhemiu tao boe jꞌarakarehe te ngaa miu pamadhe dhegraveu egraveciegraveegravena ka miu sisu le Atora Lamatua

12 De ladhe miu neo padhai lii ho neotaomadha jꞌara egravecimiuhudꞌi sanegravedꞌe segravemi

28 Atora negraveti Ama-ama Agama 1918 211 Kalua negraveti Masir 2013 14 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 51718

Yakobis 213 383 Yakobis 35neꞌe ku peAma Lamatua ka dhupamaꞌegravetena egravedhi madhutu atora Na ho sue dhegraveuleo do aadꞌo Lula atora egraveegravena ka dhubisa patabuli egravedhi negraveti hahuku Lamatua13 Te Lamatua pusi-pahae boe dhegraveu dhusue boe dhegraveu leo Te ngaa ladhe miu suedhegraveu leo tatu Lamatua pahae miu kahegraveiMiu bakumadhaꞌu ladhe abhuhahukunegravetiLamatua lula Na ige nare le segravera aaꞌi-aaꞌira

Ladhe egravedhi parcaya tareꞌa Lamatua hudꞌimadhutu ku Lii Holo-Nori Na

14 Aꞌari Ladhe dhegraveu peka na negravenguparcaya Lamatua te ngaa tao boe ngaa-ngaa egraveci sa ho padꞌelo parcaya na egraveegravenadegravenge boe guna ngaa-ngaa Parcaya segravemiegraveegravena bisa boe hia negravengumamuri 15Ladheabhu dhegraveu sarani ca dhegraveu dhu degravenge boemegravedha-papake do ngangaꞌa dhu naꞌa begraveli-begraveli 16 te ngaa miu dhoka degravenge lii padhailii di peka na ldquoKako paie-iie oo Hudꞌilaa Lamatua hia egraveu berkat Mage legravekelai ngegravelu toke pegravedꞌa Baku madhe man-gangardquo Guna ngaa padhai lii segravemi egraveegravenaladhe tao boe ngaa egraveci sa ho soru-bara si

17 De dꞌai megraveka ladhe peka egraveu parcayadi Degravenge parcaya di aa dhu palegraveke boedegravenge tatao egraveegravena peka megraveka na lsquopar-cayarsquo Te tatao segravemi egraveegravena nuka segravemi par-caya dhu madhe le dhu gaguna na aadꞌociki sa

18 Abhu dhegraveu dhu tao lii langu pekana ldquoSadꞌi dhegraveu parcaya dhoka Lamatua diparluu heka tao jꞌara dhu beꞌa Dhegraveu leodhu tadhe boe Lamatua reꞌa tao jꞌara dhubeꞌa kahegraveirdquo Te ngaa jꞌara negravengu segravemi neꞌetadha negraveti parcaya egraveu egraveegravena nuka tatao egraveudhu beꞌa Te ngaa ladhe egraveu tao boe dhubeꞌa jaꞌa kegravedhi boe tadha negraveti parcaya egraveune Jaꞌa bisa padꞌelo parcaya jaꞌa degravengejꞌara adꞌu-ue dhu beꞌa 19 Egraveu madhutuaꞌajꞌa dhu peka na ldquoAma Lamatua egraveegravenadhoka Negravengu di Dhu leo aadꞌordquo Beꞌakahegravei Te ngaa nidhu segravera beꞌa risi negraveti egraveulula regravengu parcaya segravemi egraveegravena kahegravei tokera karegravebha De baku ngee na teꞌa degravengedhoka kahadhu di dꞌai le egraveegravena Dhae

20 Goa ee De meꞌa megraveu le si Parcayadhu padꞌelo boe degravenge tatao beꞌa gagunana aadꞌo kahegravei

21 Tare conto negraveti Abraham Uruegraveegravena na sabꞌamadhutu ngaa dhu Lamatuaparedha ne ho negraveti ana na Isak segravena

ka tao asa dedha mei sogo-tagu ho jꞌajꞌimi korban Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatuapeka na ldquoAbraham tao le dhu legravekerdquo22 Abraham parcaya Ama Lamatua kana segravemi nare paredha egraveegravena hegraveia na taomadhutu De egravedhi teꞌa na negravengu legravekatareꞌa-reꞌa Lamatua lula na tao madhutulii paredha egraveegravena 23 De seꞌe se jꞌajꞌi segravemidhu suri egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci dhupeka na ldquoAbraham parcaya Ama Lamatuahegraveia Ama Lamatua segravemi nare negravengu hojꞌajꞌi dhegraveu dhu dꞌara molardquo Aa dhu surikahegravei peka na ldquoAbraham egraveegravena angalaiLamatuardquo

24 Meꞌa megraveu le si Egravedhi teꞌa na AmaLamatua segravemi nare dhegraveu ladhe parcayana mi Lamatua dhu tao negravengu dꞌegravei sabꞌamadha jꞌara hua iia Te ngaa ladhe dhokaparcaya di dꞌai megraveka

25 Conto leo nuka Rahab dhu uru egraveegravenabhegraveni kajeo Lodꞌo dhegraveu kota Jeriko tengeneo pamadhe dhegraveumata-mata negraveti IsraꞌelRahab ka pahuni si Hegraveia na pua si rai asaliꞌu re jꞌara leo segravena ka dhegraveu Jeriko bakukegravepe rare si Hegraveia Lamatua segravemi nare nenuka segravemi dhegraveu bhegraveni dhu dꞌaramola lulana tao dhu beꞌa

26 Parcaya dhu negraveti boe hua-hela egraveciegraveegravena ka degravenge ngiꞌu dhu degravenge boe aꞌaeSasoa na madhe Segravemi egraveegravena kahegravei ladhedhegraveu peka na negravengu parcaya Lamatua tengaa tao boe ngaa-ngaa dhu beꞌa segravera dhuleko-monya Egraveegravena peka megraveka na parcayadhu mamuri

3Jꞌaga paie hegravebꞌa segravena ka baku padhai leli

1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Abhu dhegraveu ae dhu neoajꞌa-nori dhegraveu parcaya segravera Beꞌa kahegravei Tengaa sanegravedꞌe paie-iie begraveli-camegravedꞌa AmaLamatua parisa toke lutu dhegraveu dhu ajꞌadhegraveu parcaya segravera De dhegraveu baku sadꞌi ajꞌadi

2 Egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti ae ka padhai lii salaTe ngaa dhegraveu dhu taha nare hegravebꞌa na hobaku padhai leli neꞌa kahegravei uri mamurina 3 Tare conto segravemi jara Egravedhi teꞌa urijara dhu kapai ho madhutu dadꞌegravei egravedhidhoka degravenge egravere rarapa na 4 Conto leohari nuka kapa Ngegravelu megravedhu tiu kapaaae madhutu dadꞌegravei na Te ngaa uli dhuana iiki-iiki bisa podꞌe kadꞌuru kapa nemadhutu dadꞌegravei juraga 5 Egraveci egraveegravena kahegravei

221 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 221-14 223 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 156 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda207 Yesaya 418 225 Yosua 21-21

Yakobis 36 384 Yakobis 48-9degravenge heꞌo egravedhi Masi ka heꞌo ana iiki tengaa tatao na kapai titu kegravena

Egraveegravena nuka segravemi heꞌo ai dhu ana iiki tengaa bisa tunu eele jꞌami dhu kapai aae6Hegravebꞌa nenuka segravemi heꞌo ai Re hegravebꞌa egravedhibisa paꞌele iie madha jꞌara ae-ae Hegravebꞌaegravedhi bisa paꞌele iie kateme mamuri egravedhiBhelu-katubꞌa ae-ae egravetu rai-haha ne mainegraveti dꞌara hegravebꞌa dhegraveu Aa dhegraveu aae nidhupake hegravebꞌa dhegraveu ho pakako sasabꞌa na

7Dhegraveupamau rare rupa-rupabadhahuibadha dhu rodꞌo re rai manu-bhui degravengeiꞌa egravetu dꞌara dhasi 8 Te ngaa abhu megravekaca dhegraveu sa dhu pamau rare heꞌo na Teheꞌo ne megravedha dhu bhelu dhu uri tareboe Negravengu egraveci egraveegravena ka degravenge raco dhu lalelegraveme dꞌara ngiꞌu toke pamadhe dhegraveu

9-10 Degravenge hegravebꞌa egraveegravena ka dhegraveu koa-kioaa dhegraveu padhegravedꞌa Seꞌe se legraveke boe Egravedhipake hegravebꞌa ho koa-kio Ama Lamatua Aadegravenge hegravebꞌa egraveegravena kahegravei egravedhi padhegravedꞌaaapa dhegraveu dhu Lamatua pajꞌajꞌi madhuturupa Na Tasamia ka jꞌajꞌi segravemi egraveegravena

11 Abhu egravetu mia egravei ca madha bisa kaluaegravei negraveta degravenge egravei segravero 12 Bisa boe sina manegraveti kanana kalua hua dhimu Aa taraesina bisa kalua hua anggor Te ajꞌu ladhehua na hua madhutu rupa ra Egraveci egraveegravenaka egravedhi bisa boe dhui egravei negraveta negraveti dano egraveisegravero

Ngangee madhera dhu mai negraveti Lamatua13 Dhegraveu dhu ngangee madhera aa neꞌa

jꞌara dhu madhutu dadꞌegravei Lamatua bakupadedha iisi Te neꞌa mamegraveu na mainegraveti Lamatua Hudꞌi laa negravengu padꞌelomamegraveu na degravenge jꞌara mamuri dhu mola14-15 Baku padedha iisi peka na egraveu dhegraveudhu degravenge ngangee madhera ladhe egraveutegraveka dꞌara era ho pabegravebhe dhegraveu leo Egraveciegraveegravena ka egraveu ne dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli Temamuri segravemi egraveegravena peka boe lsquongangeemadherarsquo Tatao nuka segravemi tegraveka dꞌaradꞌegravei pabegravebha dhegraveu segravera sa mai boe negravetiAma Lamatua Egraveegravena na tatao dhegraveu rai-haha Segravera sa legraveke mi dhegraveu dhu soroboe mamuri ra mi Ama Lamatua Tataosegravera madhutu dadꞌegravei nidhu 16 Te ladhetegraveka dꞌara aa dꞌegravei pabegravebha dhegraveu tatuabhu kahegravei patao-palaha degravenge rupa-rupabhabhelu-katubꞌa

17 Te ngaa ngangee madhera dhu mainegraveti Ama Lamatua nuka dhu tao egravedhima-muri mola pamau dꞌara egravedhi dꞌegravei paꞌurudhegraveu taha tare dꞌara degravenge lii mako Hua-hela negraveti ngangee madhera egraveegravena nukatao egravedhi dꞌara hua iia dꞌegravei soru-bara dhegraveubia boe cabegraveka aa kapodꞌe-kabegraveli boedhegraveu leo 18 Dhegraveu dhu uri padame begraveli-camegravedꞌa negravengu abhu babeꞌa Jꞌara egraveegravenanuka segravemi dhegraveu dhu segravele hini ho negravebhu-negravebhu na puu hua dhu beꞌa

4Baku madhutu dadꞌegravei rai-haha

1 Miu loe boe patao-palaha aa pagamaegraveci degravenge egraveci Tasamia ka segravemi egraveegravenaEgraveegravena lula egravetu talora aae miu abhu dhegraveudhu dhoka tenge jꞌara ho pakarejꞌe dꞌarana 2 Miu neo ae le abhu megravedha egraveci tengaa ai dꞌai boe Hegraveia mi tegraveke dꞌara patao-palaha degravenge pagama toke mangingi boepamadhe dhegraveu

Lula miu sabajꞌa boe aa manegravengi boenegraveti Lamatua negraveti egraveegravena ka miu abhu boe3 Te ngaa masi ka miu sabajꞌa toke padheajꞌu-hadhu miu abhu boe ngaa dhu miumanegravengi lula manegravengi madhutu dhod-hoka dadꞌegravei dꞌara miu di

4 Mema miu satia boe Miu nuka segravemidhegraveu egravemu-kamali dhu egraveci pusi-pahae boeegraveci aa tao jꞌaramakaedi Ladhemiupaꞌan-galai degravenge dadꞌegravei rai-haha miu pamusudegravenge Ama Lamatua Jꞌara egraveegravena laꞌe segravemiegraveegravena ka 5 Negraveti egraveegravena ka Sasuri Mola-MegraveciLamatua peka na ldquoLamatua hia le RohNa egravetu dꞌara egravedhi Aa madhutu dadꞌegraveiRoh egravedhi madhutu Ne taa-taa Te AmaLamatua ne dꞌara kura kahegraveirdquo 6Ngaa hariAma Lamatua neo hia tabha hari babeꞌadꞌara Na Ka Sasuri Mola-Megraveci peka naldquoLamatua labꞌa dhegraveu dhu padedha iisi ra

te ngaa Na padꞌelo dꞌara hua iia Namidhegraveu dhu pahaha iisi rardquo

7 De soro iisi mi asa adhe-aai AmaLamatua segravena ka madhutu dadꞌegravei Na Miubaku madhutu dadꞌegravei dhegraveu aae nidhuLabꞌa ne paꞌegravera-egravera baku golo Degravengesegravemi egraveegravena na rai tegraveke eele miu 8-9 Tengejꞌara segravena ka mamuri dꞌara egraveci degravenge Ama

39-10 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 126 312 Sasuri lii Yunani suri peka na dhegraveu bisa boe puu hua ajꞌu συκῆ(sukei) negraveti ajꞌu ἐλαία (elaia) aa bisa boe puu hua ajꞌu ἄμπελος (ampelos) negraveti ajꞌu συκῆ (sukei) Sasoa na ajꞌu rupaegraveci bisa boe hua negraveti ajꞌu rupa leo Te aadꞌo segravemi egraveegravena Segravemi egraveegravena kahegravei mi dhegraveu dhu pake hegravebꞌa negravengu ho koa-kiokolongara Ama Lamatua egravele egraveegravena na pake hegravebꞌa na padhegravedꞌa dhegraveu Pantas boe 46 Lii Hini 334

Yakobis 410 385 Yakobis 511Lamatua Ladhe segravemi egraveegravena Negravengu padegravetu-degravetu degravenge miu kahegravei

Wee miu dhu mamuri egravetu dꞌara kajꞌalusegravera Miu hudꞌi pamola ku jꞌara mamurimiu Aa miu dhu dꞌara kajari segravera Miuhudꞌi kako mola-mola madhutu Lamatuaaa baku piku hari gꞌana do kariu Negravebhunare sange neꞌe miu mamuri karae degravengepasoa-pasoka di De hua iia ae eeleka Miu meꞌa le na dꞌara miu kajarilula sasala-sasigo miu segravera Beꞌa risi miuele-hoꞌa aa tangi degravenge dꞌara manyasa10 Ladhe tareꞌa-reꞌa miu meꞌa na miu dhunia boe egravetu katanga madha Ama Lamatuabegraveli-camegravedꞌa Na dedꞌe nare miu segravena kajꞌajꞌi mi dhegraveu dhu nia egravetu madha Na

Baku padhai pakarehe dhegraveu11 Aꞌari Baku padhai pakarehe kolon-

gara egraveci degravenge egraveci Te ladhe miu padhai lesegravemi egraveegravena aa dꞌegravei pegraveci sasala negraveti egraveci asaegraveci miu labꞌa le atora negraveti Lamatua dhupeka na ldquoEgraveu hudꞌi sue ku aꞌari egraveu nukasegravemi egraveu sue ngiꞌu egraveu unu murdquo Aa ladhemiu madhutu boe atora ne miu dedꞌe iisimi dedha risi negraveti Atora Ama Lamatua12 Dhodhoka Lamatua mesa Na dhu taoAtora egraveegravena dhu degravenge hak ho pamaꞌegravetelii langu egravedhi Dhoka Negravengu di mesa Nadhu degravenge hak segravena ka hia mamuri miegravedhi do huku pamadhe ti Miu degravenge boehak ho pamaꞌegravete lii langu dhegraveu do padhaipakarehe kolongara dhegraveu

Nelu tao ngaa baku bhegravelu Lamatua13 Segravemi neꞌe Madhutu iia-iia na miu

meꞌa le ho baku peka na ldquoDeo neꞌe do begravelijiꞌi neo laꞌa sa kota negravei Jiꞌi neo pea miera negravei pe dꞌai ca tegraveu sa Aa jiꞌi neo dꞌagasegravena ka abhu ku leto dꞌai ciki sardquo 14 Egraveumeꞌa ngaa dhu jꞌajꞌi lodꞌo begraveli Dhegraveu egraveci sareꞌa boe tasamia mamuri na Mamuri egravedhidhegraveu ne nuka segravemi segravebꞌu dhu tegravedhi dhokaegravetu dꞌara ciki ooꞌe egraveegravena kacaꞌa laa ele15 Beꞌa risi miu peka na ldquoLadhe Lamatuasue na jiꞌi mamuri madhera Aa ladheLamatua dꞌegravei hudꞌi laa jiꞌi tao neꞌerdquo 16 Teladhe peka boe segravemi egraveegravena miu dhodhokapadedha iisi di Egraveci egraveegravena ka degravenge miubhegravelu eele Lamatua egravetu dꞌara nanelu miusegravera Egraveegravena sala kapai titu kegravena

17 Sanegravedꞌe paie-iie Dhegraveu dhu reꞌa lengaa dhu legraveke te ngaa tao boe madhutuegraveci egraveegravena ka degravenge negravengu tao sala le

5Lii pasanegravedꞌe mi dhegraveu kaja dhu kapodꞌe-

kabegraveli1-6 Miu dhegraveu kaja segravera sanegravedꞌe ee Pasa

dhilu ho nanene paie-iie Dhegraveu sabꞌa hiamiu toke egravei kabhegravesu hae te ngaa miutaha mere gaji ra Limuri ne rui-jꞌajꞌegraverara paꞌoo-parodha dhu peka negraveti kapodꞌe-kabegraveli miu Tatu Ama Lamatua dhu KapaiRisi eele egraveegravena tadegravengi le lii roma iisi dhegraveusabꞌa segravera

Sasabꞌa miu egravetu rai-haha ne dhoka taopagaa ngiꞌu miu mesa mi ka mamuri mihaꞌa-haꞌa hegraveti-hegraveti Limuri ne miu nukasegravemi sapi kabꞌoi dhu neo legraveke roro Miuhuku degravenge pamadhe le dhegraveu beꞌa segraveradhu reꞌa boe siri iisi ra egravetu madha miu

Miu dhegraveu kaja segravera Tangi ka laa Pemiupasae mere rupa-rupa jꞌajꞌegravera Megravedha-panyau miu ele iia kegravena Aa megravedha-papake miu dhu beꞌa segravera ana ca ngegravepinaꞌe aaꞌi si Hualaa iia degravenge hualaa pudhimiu segravera degravenge heka kabꞌua Aa begraveli-camegravedꞌa hualaa miu segravera raꞌe hari miusegravemi ai naꞌe ajꞌu mango Rai-haha oe egravelekegravena te ngaa tasamia ka miu kabhegravesu lutupakaboko taruu megravedha dhu madhe segraveraMegravedha-panyau miu unu mi ka dhu jꞌajꞌitadha peka na miu meꞌa boe mia ka dhudegravenge kabꞌua egravetu madha Lamatua

Taha dꞌara egravetu dꞌara sasusa7 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Miu hudꞌi taha dꞌara ku

tatae mamai hari Lamatua Ladhe ku laadhegraveu sabꞌa oka-tedhe dhu tatae hegraveru puu-gꞌegravetu Egravejꞌi hua hiu na segravele hini Mate hariegravejꞌi limuri ho na pamangegraveru ana ngangaꞌasegravera Negravebhu-negravebhu ku heka hua kegravena Dꞌailodꞌo puu-gꞌegravetu dhegraveu ne laꞌe puu 8 Miuhudꞌi taha dꞌara segravemi egraveegravena kahegravei Paꞌegraverangiꞌu te negravebhu heka Lamatua mai

9 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Baku kaꞌuu-kamukiegraveci degravenge egraveci Kaꞌuu-kamuki taruu peLamatua ka dhuhuku egraveu Ladhe ka te AmaHakim egravetu dedha negravei titu le egravetu madhamiu

10 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Madhutu conto negravetidhegraveu regraveti lii padhai Lamatua segravera Masika regravengu paraga degravenge susa rupa-rupa tengaa regravengu taha taruu egravetu dꞌara sasusa11 Ladhe abhu dhegraveu dhu taha egravetu dꞌarasasusa egravedhi dꞌegravei padedha ngara dhegraveu neNuka segravemi Ayub Masi ka na abhu susarupa-rupa te ngaa na kalau-karegraveto boe

414 Lii Hini 271 51-6 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 2414-15 51-6 Mateos 619

Yakobis 512 386 Yakobis 520Hegraveia Lamatua sue ne ka Na ator aaꞌi-aaꞌijꞌajꞌi mi beꞌa hia Ayub Lamatua tao segravemiegraveegravena lula dꞌara Na hua iia pegravenu degravengesasue

Lii subha12 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Dhu beꞌa risi miu baku

jꞌoka subha Ladhe neo peka ldquooordquo nadhaa la ldquooordquo Aa ladhe peka ldquoaadꞌordquo nadhaa la ldquoaadꞌordquo Segravemi egraveegravena dꞌai le Bakuparisi degravenge jꞌoka subha dhu ale ngaradhegraveu madhe egravetu rai-haha ne Ngaa haripasubha degravenge ldquokolongara Lamatuardquo dhumamuri egravetu dedha-liru Gaguna na aadꞌodegravenge pasubha rupa-rupa De ladhe taruusegravemi egraveegravena miu pasae mere huku lula liisubha segravera

Sabajꞌa dhu negraveti babeꞌa13 Ladhe negraveti miu abhu sasusa beꞌa risi

na sabajꞌa Aa dhu egravetu dꞌara karejꞌe beꞌarisi na sodꞌa koa-kio Lamatua 14 Ladheegravetu talora miu abhu dhu pegravedꞌa beꞌa risiparoa ina-ama jumaꞌat Manegravengi segravena kara pasuti egravei legravengi mi dhegraveu pegravedꞌa ne aasabajꞌa pake kolongara Lamatua ho hudꞌilaa Lamatua ka dhu puri-paꞌegravele ne 15Aaladhe miu sabajꞌa degravenge legraveka tareꞌa-reꞌaLamatua hia dhegraveu pegravedꞌa egraveegravena na Lamatuapuri-paꞌegravele ne Aa ladhe na tao sala peLamatua saku eele sasala na segravera 16 Ladhenegraveti taloramiu abhudhumanahu asa dꞌarasasala na miu mangaku sasala egraveci degravengeegraveci Degravenge jꞌara egraveegravena miu egraveci sabajꞌa hiaegraveci segravena ka miu jꞌajꞌi beꞌa

Dhegraveu dhu dꞌara na mola-megraveci liimanegravengi na pegravenu degravenge koasa aa negravetibabeꞌa 17 Tare conto nuka segravemi EliaNegravengu ne dhegraveu rai-haha cakaraa egravedhikahegravei Te ngaa ropa na sabajꞌa manegravengiegravejꞌi mai boe ka egravejꞌi puru heka toke tegravelu tegraveudegravenge ca egraveta 18 Hegraveia na sabajꞌa hariho egravejꞌi mai hegraveia egravejꞌi mai degravenge Jꞌuꞌumangegraveru bidhu-bidhu aa oka-tedhe hiahari isi rai

19 Aꞌari segravera Ladhe abhu negraveti miu dhubegravebhe asa dꞌara sasala ka rai eele negravetijꞌara dhu legraveke hegraveia abhu dhegraveu dhupamakoho na legravepa hari asa jꞌara dhu mola negravetiLamatua egraveegravena na beꞌa 20 Sanegravedꞌe neꞌepaie-iie Ladhe miu soru-bara dhegraveu dhutao sala hegraveia na legravepa hari asa Lamatuaka na tao heka sala miu se pasodꞌa le

dhegraveu egraveegravena hegraveia na mamuri taa-taa degravengeLamatua Degravenge jꞌara neꞌe ka Lamatuasaku eele aaꞌi sasala na

Dꞌai sange neꞌe kaNegraveti jaꞌaYakobis

511 Ayub 121-22 210 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1038 Yakobis 12-312 512 Mateos 534-37 514 Markus613 517 1 Dhegraveu Aae segravera 171 181 518 1 Dhegraveu Aae segravera 1842-45 520 Lii Hini 1012 1 Petrus48

1 Petrus 11-2 387 1 Petrus 113

1 PetrusSasuri Petrus ka egraveciLii mahoꞌo

1-2 Sasuri ne negraveti jaꞌa Petrus dhegraveupajuu-paleha Yesus Kristus

Jaꞌa suri sasuri neꞌe hia miu aaꞌi-aaꞌimi dhu Ama Lamatua hagꞌe nare leNuka miu dhu mamuri pahagꞌa palegravemeera egravetu propensi Pontus propensi Galatipropensi Kapadokia propensi Asia degravengepropensi Bitinia

Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Karegravei negraveti uru jꞌaraka Ama Lamatua hagꞌe nare mema le miuho jꞌajꞌi dhegraveu unu Na Roh Na ka dhupamegraveu miu jꞌajꞌi mola-megraveci hia Negravengusegravena ka miu bisa tao madhutu paredhaaaꞌi-aaꞌi dhu Yesus Kristus hia miu Aaladhe miu madhutu aaꞌi paredha Na segraveraegraveegravena nuka segravemi Lamatua pici miu degravengeraa Yesus segravena ka jꞌajꞌi tadha peka na miujꞌajꞌi le dhegraveu unu Na dhu mola-megraveci hiaNegravengu

Jaꞌa sabajꞌa segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedha miuho mamuri miu asa tabha dame degravengemera-milu

Ladhe egravedhi parcaya Lamatua na pasaraimamuri egravedhi mi Negravengu

3 Koa-kio hia aaꞌi mi Ama LamatuaNegravengu egraveegravena Ama negraveti Kegravetu egravedhi YesusKristus Lula dꞌara Lamatua hua iia titukegravena negraveti egraveegravena ka Negravengu kasia egravedhi selieele Yesus Kristus madhe te ngaa Namamuri hari De ladhe Kristus pamamuriegravedhi Na hia egravedhi mamuri hiu nuka segravemirara iisi hari egravedhi Negraveti egraveegravena ka egravedhi par-caya taruu Kristus lula egravedhi sanao degravengeegravera begraveli-camegravedꞌa Negravengu ladhe-leru egravedhidegravenge beꞌa 4 Sama segravemi egravedhi dhegraveu rai-haha ladhe ca dhegraveu ama madhe tatunegravengu tegraveke eele megravedha-panyau na hia ananiki na Segravemi egraveegravena kahegravei Yesus dhu tegraveke lepusaka hia egravedhi egravetu sorga Te ngaa pusakase dhu ele iie boe laho boe aa ele boe5 Miu parcaya na Ama Lamatua degravengekoasa ho soru-bara miu Na piara degravengemadhenga miu segravena ka baku abhu dhupalaho miu Aa ladhe egravele ka rai-haha neNa neo padꞌelo degravenge jꞌara tasamia Negravenguhia miu mamuri

6Negraveti egraveegravena ka dꞌaramiu karejꞌe masi kalimuri ne miu rasa bia lula miu sili mere

boe rupa-rupa sasusa 7 Ama Lamatuasoro tegraveke egravedhi paraga degravenge dadugu-rariusegravena ka Na segraveku neo neꞌa megraveu parcayaegravedhi mi Negravengu Ladhe egravedhi taha egravetudꞌara dadugu ne egraveegravena jꞌajꞌi mi tadha pekana parcaya egravedhi legraveke aa egravera Egravedhi bisapakasame degravenge hualaa Egravedhi hudꞌi tunupamegraveu hualaa egravetu dꞌara ai karoo segravena kaai naꞌe aaꞌi kajꞌalu na heka egravedhi abhuhualaa isi adhu kegravena Aa te ngaa madhutungangee Ama Lamatua lalegraveka egravedhi kabꞌuarisi negraveti hualaa De ladhe parcaya egravedhitaha egravetu dꞌara dadugu-rariu segravemi egraveegravenabegraveli-camegravedꞌa ropa Yesus Kristus legravepa harimai Ama Lamatua koa-kadꞌiri egravedhi hegraveiaNapadꞌelo kolo-karisi egravedhi aaNapakabꞌuaegravedhi kahegravei

8 Masi ka miu ladhe megravedhi megraveka Yesuste ngaa miu sue Ne Masi ka limuri ne miumegravedhi megraveka Negravengu te ngaa miu parcayaNe Miu karejꞌe risi eele masi ka abhuboe lii dhu pamegraveci dhu bisa peka degravengedhegraveu lula-negraveti dꞌara karejꞌe miu 9 Lulamiu parcaya Ne ka upa miu nuka AmaLamatua patalale miu negraveti koasa sasala-sasigo miu

10 Dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatuauru-uru segravera pakanucu ho neo reꞌa megraveujꞌara tasameramia Lamatua patabuli dhegraveunegraveti koasa sasala ra Dhegraveu regraveti lii padhaisegravera dhu peka tegraveke le jꞌara-jꞌara Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedha miulula Negravengu dhu paꞌegravera mema le segravena kaNa hia miu mamuri 11 Roh Kristus dhusabꞌa egravetu dꞌara regravengu segravena ka peka memana begraveli-camegravedꞌa Kristus hudꞌi pasae kusasusa aa degravenge jꞌara tasamia Negravengu duijꞌajꞌegravera Ladhe egravele aaꞌi ku seꞌe heka AmaLamatua dedꞌe Ne padedha-dedha kegravenaNegraveti egraveegravena ka dhegraveu regraveti lii padhai segraveraneo reꞌa lodꞌo mia madha jꞌara seꞌe jꞌajꞌi12 Ka Roh Kristus egraveegravena peka degravenge dhegraveuregraveti lii padhai se kahegravei na regravengu regravedhiboe te ngaa miu ka dhu megravedhi jꞌara sejꞌajꞌi Aa miu tadegravengi jꞌara se kahegravei lulaRoh Lamatua dhu Mola-Megraveci negraveti sorgapua le dhegraveu leo ho lole degravenge miu Lii LoloBeꞌa Lamatua Aa te ngaa ana pajuu AmaLamatua egravetu sorga neo regravedhi jꞌara seꞌe sekahegravei

Lamatua pua segravena ka egravedhi mamuri mola-megraveci

13 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi paꞌegravera segravena kameꞌa megraveu jꞌara se aaꞌi-aaꞌi Jꞌaga paie-iiesegravena ka ngangee miu mola Bori paꞌegravera ho

1 Petrus 114 388 1 Petrus 25parcaya taruu Yesus Kristus toke Na legravepahari mai Lula lodꞌo egraveegravena Ama Lamatuaneo padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedhamiu 14Miu hudꞌi nanene paie-iie ku AmaLamatua sama segravemi ana-ana nanene liiina-ama ra Uru egraveegravena miu meꞌa iia megravekajꞌara mamuri Lamatua dhu mola Te ngaalimuri ne meꞌa megraveu le De baku mamurimadhutu dadꞌegravei miu dhu neo tao bhab-helu Te egraveegravena jꞌara mamuri miu dhu dhui15 Negraveti egraveegravena ka limuri ne miu hudꞌi ma-muri mola-megraveci Te Ama Lamatua egraveegravenamola-megraveci Negravengu ka dhu paroa nare miuho jꞌajꞌi ana-ana Na Negraveti egraveegravena ka mamurimiu kateme aae hudꞌi mola-megraveci ku 16 Tedhu suri tegraveke egravetu dꞌara sasuri Lamatuapeka na ldquoMiu hudꞌimola-megraveci ku lula Jaꞌane mola-megravecirdquo

17 Miu dꞌegravei padhai lii degravenge AmaLamatua nuka segravemi Ama miu NegravenguDhegraveu Pamaꞌegravete Lii Langu kahegravei dhu parisamamuri dhegraveu egraveci-egraveci Te ngaa Negravengubaka-leo negraveti dhegraveu pamaꞌegravete lii langudhu leo segravera Te Na pamaꞌegravete lii langudhegraveu degravenge mola dhu degravenge boe koe-kapengo Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi jꞌagapaie ku mamuri miu Te miu nuka segravemidhegraveu tao-mai dhu dhoka manubha egraveturai-haha ne

18 Miu meꞌa kahegravei na Kristus ka dhutihe pamaꞌegravete le miu negraveti mamuri miudhu degravenge boe kolo-kapua Jꞌara mamurirupa segravemi segravera ka dhu miu segravemi merenegraveti begravei-baki miu nuka segravemi pusaka Tengaa sanegravedꞌe te Kristus sui nare le miubꞌae boe pake doi pudhi do hualaa dhuele begraveli-camegravedꞌa 19 Te ngaa Na bꞌae-bajꞌa pake raa Negravengu unu Na Neꞌe nekabꞌua titu kegravena Negravengumadhe nuka segravemiana kahibꞌi-kalegravebhodhuadꞌu-uenegravedhi boesasala dhu ra roro Ne tao jꞌajꞌi korban

20 Lodꞌo Ama Lamatua pajꞌajꞌi megraveka rai-haha ne Negravengu neꞌa aaꞌi le aaꞌi-aaꞌi dhuegraveegravena na Kristus tao Te ngaa uru egraveegravenaAma Lamatua dhae patadhe megraveka Kristusmi dhegraveu rai-haha Limuri ku heka Negravengupadꞌelo Kristus segravena ka jꞌajꞌi berkat hiamiu 21 Lula tatao Kristus ka miu bisaparcaya Ama Lamatua Te Negravengu pama-muri hari Kristus aa dedꞌe Ne padedha-dedha Ama Lamatua adꞌu-ue jꞌara segravemiegraveegravena segravena ka miu parcaya Ne aa sanaoho Na tao madhutu ngaa dhu Negravengu pad-hadha tegraveke

22 Miu tao madhutu jꞌara dhu legraveke Delimuri ne miu bisa sabꞌa paꞌegravera-egravera hiaLamatua Jꞌara egraveegravena ka tao miu pasuedegravenge dꞌara kateme mi aꞌari miu dhu par-caya segravera Sasue miu hudꞌi asa tabha egraveralula dꞌara miu mola-megraveci 23 Miu limurine abhu le mamuri hiu Te ngaa mamurihiu ne mai boe negraveti ina-ama miu dhubegraveli-camegravedꞌa madhe egravetu rai-haha ne tengaa miu abhu negraveti Ama egravedhi egravetu sorgadhu madhe boe Mamuri hiu unu mi nemiu abhu re Lii Holo-Nori Ama LamatuaLii Holo-Nori Negravengu ne negraveti mamuri dhulegraveke aa taha taruu 24 Egravetu dꞌara SasuriMola-Megraveci Ama Lamatua dhu suri pekanaldquoDhegraveu rai-haha sama segravemi jꞌuꞌu do hela-

bungaTe saraga ra taha negravebhu boe

Jꞌuꞌu kamale dhae-dhaeHela-bunga kabhui eele kahegravei

Negravebhu boe madhe hegraveia ela aaꞌi si25 Te ngaa Lii Holo-Nori Lamatua egravedhi

taha taruu dhu bisa boe elerdquoLii Holo-Nori Lamatua egraveegravena nuka Lii

Lolo Beꞌa dhu jiꞌi peka le degravenge miu

2Egravedhi jꞌajꞌi dhegraveu mola-megraveci unu Ama

Lamatua1 Demiu baku tao bhabhelu egraveci sa Baku

padhai-kakoli do kapodꞌe-kabegraveli dhegraveuBaku padhai lii leo tao leo Baku tegraveka dꞌaraladhemamuri dhegraveu leo risi egraveu Baku paꞌeleiie kolongara dhegraveu Core eele tatao seꞌe se2Ana rara iisi hiu dꞌegravei dhoka egravei susu ina raSegravemi egraveegravena kahegravei dꞌaramiu hudꞌi dꞌegravei dhokameꞌa megraveu Lii Holo-Nori Ama Lamatua Teneꞌe ne ka dhu asa paꞌegravera parcaya miu negravetica lodꞌo asa ca lodꞌo Degravenge jꞌara neꞌemiu juu noo-noo jꞌajꞌi kapai dhu mamurimadhutu dadꞌegravei Lamatua 3 Te miu dhurasamegravedhi le dꞌara hua iia Lamatua egravedhi

4 Paꞌegraveki ngiꞌu miu degravenge Kristus TeNegravengu nuka segravemi hadhu cue dhu mamuriTuka hadhu core eele ne lula ra ngeena hadhu ne guna boe Te ngaa mad-hutu ngangee Ama Lamatua na hadhune kabꞌua titu kegravena hegraveia Na pili nare netaomi hadhu padhegravedi dhu kabꞌua risi eele5 Miu hudꞌi paꞌegraveki ku degravenge Kristus segravenaka Ama Lamatua pake miu kahegravei Degravengejꞌara ne miu sama segravemi hadhu dhu Ama

116 Atora negraveti Ama-ama Agama 1144-45 192 207 125 Yesaya 406-8 23 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3410

1 Petrus 26 389 1 Petrus 218Lamatua hagꞌe nare ho patitu egravemu hia RohNa Miu nuka segravemi hadhu dhu mamurikahegravei sama segravemi Kristus Miu egraveci egraveegravena kadegravenge ama agama segravera dhumamurimola-megraveci hiami Ama Lamatua Egraveegravena nuka segravemimiu megraveti megravedha korban hia Ne Megravedhakorban dhu miu megraveti ne pakarejꞌe dꞌaraAma Lamatua lula Yesus Kristus madhe lehia miu aaꞌi-aaꞌi mi 6 Te dhu suri tegraveke egravetudꞌara Sasuri Lamatua peka naldquoLadhe ku laa Te Jaꞌa padhegravedi le hadhu

uuruegravetu kota Yerusalem neꞌe

dhu ra pangare na lsquokota SionrsquoJaꞌa pili kore hadhu ne kahegravei

Madhutu Jaꞌa negravengu kabꞌua biaDe dhegraveu dhu parcaya Ne

begraveli-camegravedꞌa raꞌe boe makaerdquo7 Hadhu ne nuka Yesus Ka Negravengu

kabꞌua titu kegravena bagi mi dhegraveu dhu parcayaNe Te ngaa bagi mi dhegraveu dhu parcayaboe Yesus Kristus Sasuri Mola-Megraveci AmaLamatua suri peka naldquoHadhu dhu tuka segravera core eele

limuri ne jꞌajꞌi le hadhu uurudhu kabꞌua titu kegravenardquo

8 Abhu dhu suri kahegravei peka naldquoAbhu hadhu dhu pakadhunu dhegraveu

Abhu hadhu dhu pabegravebhe dhegraveurdquoRegravengu begravebha lula roꞌo boe tao madhutu

Lii Holo-Nori Lamatua Te Ama Lamatuadhu ator mema le segravena ka ra begravebha

9 Te ngaa miu aadꞌo segravemi egraveegravena Te miujꞌajꞌi dhegraveu dhuAma Lamatua hagꞌe unuNaMiu jꞌajꞌi dhegraveu unu Negravengu Miu sama segravemiama agama dhu ladhe-leru dhegraveu aae Miuegraveci egraveegravena kahegravei degravengedhegraveu ca sukudhuma-muri mola-megraveci hiami Ama Lamatua Miujꞌajꞌi segravemi egraveegravena segravena kamiu bisa lole degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi lula-negraveti dꞌara hua iia AmaLamatua dhu Na pala-bagi hia miu TeLamatua pua lemiuho tegraveke eele bhabhelu-katubꞌa segravena ka mamuri madhutu jꞌaradhu beꞌa Seꞌe se nuka segravemi miu kaluanegraveti dꞌara maroga ho mamuri egravetu dꞌarasaraa Na dhu beꞌa risi eele 10 Uru egraveegravenamiu sama segravemi ca suku dhu degravenge boekolongara Te ngaa limuri ne miu jꞌajꞌi ledhegraveu unu Ama Lamatua Uru egraveegravena miupahae boe rasa kasia Lamatua Te ngaalimuri ne miu segravemi mere le

Jꞌaga paie-iie segravena ka egravedhi mamuri mola11 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Miu dhoka

mai manubha egravetu rai-haha ne Te miunuka segravemi dhegraveu tao-mai dhu mamuri egravetudedha rai dhegraveu Negraveti egraveegravena ka jaꞌa loe boemanegravengi segravena ka miu baku mamuri samasegravemi dhegraveu leo egravetu rai-haha ne dhu adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌamadhutu dadꞌegravei dꞌarara Te egravetu dꞌara miu nuka segravemi pamusu saDꞌara dhu neo tao karehe labꞌa degravenge dꞌaradhu neo tao beꞌa De baku soro tegraveke dꞌaraneo tao karehe egraveegravena segi miu Te ladhejꞌajꞌi ka segravemi egraveegravena na miu laho mae-mae12 Jꞌaga paie segravena ka miu mamuri molaegravetu madha dhegraveu dhu tadhe boe LamatuaDegravenge jꞌara ne ladhe ra galaa leli miuna dhu regravengu regravedhi dhoka babeꞌa miudi Hegraveia ropa Yesus Kristus legravepa hari mairegravengu unu ra ka dhu dedꞌe padedha-dedhaAma Lamatua lula tatao miu dhu beꞌasegravera

Egravedhi hudꞌi nanene ku dhegraveu dhu regravedꞌuparedha

13 Dadꞌegravei Lamatua egravedhi segravena ka miunanene dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu regravedꞌu paredhaNuka segravemi nanene mi dhegraveu aae te negravenguka ama paredha dedha 14 Nanene migubernur te dhegraveu aae ka dhu pua ne hohuku dhegraveu dhu adꞌu-ue bhabhelu aa nakoa-kadꞌiri dhegraveu dhu tao jꞌara dhu legraveke15Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatua dꞌegravei miu taodhu legraveke segravena ka dhegraveu goa dhu reꞌa boengaa-ngaa segravera abhu boe jꞌara ho galaamiu 16Masi ka miu dhegraveu bebas dhu degravengehak segravena ka madhutu dadꞌegravei dꞌara mi tengaa miu baku tao leli hak ne ho adꞌu-ue bhabhelu Pake hak ne segravena ka sabꞌahia Ama Lamatua te miu jꞌajꞌi le dhegraveuunu Na 17 Miu hudꞌi pakabꞌua ku dhegraveuaaꞌi-aaꞌi Miu hudꞌi sue ku dhegraveu aaꞌi-aaꞌidhu parcaya Kristus Miu hudꞌi mamuridhu legraveke egravetu madha Lamatua te Negravenguka dhu pamaꞌegravete lii langu miu Aa miuhudꞌi pakabꞌua ku regravengu aaꞌi-aaꞌi dhu regravedꞌuparedha

Egravedhi hudꞌi taha ku egravetu dꞌara sasusa mad-hutu jꞌara mamuri Kristus

18 Ana pua-paleha segravera Nanene paie-iie lamatua miu segravera aa pakabꞌua si Magenanene dhoka lamatua dhu dꞌara beꞌa aalii mako di Masi ka lamatua miu bhelutitu kegravena te ngaa miu hudꞌi nanene paie

26 Yesaya 2816 27 Lii Sodꞌa Koa-Kio 11822 28 Yesaya 814-15 29 Kalua negraveti Masir195-6 Yesaya 432021 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 420 76 142 Titus 214 Yesaya 92 210 Hosea 223

1 Petrus 219 390 1 Petrus 39ne kahegravei 19Ladhe negraveti miu abhu huku dhulegraveke boe jꞌara negraveti lamatua miu masi kamiu sala boe ngaa-ngaa aa ladhe miu tahaegravetu dꞌara sasusa egraveegravena lulamiu ngeemegravedhidadꞌegravei Lamatua pe Ama Lamatua padꞌelodꞌara hua iia Na mi dedha miu 20 Ladhesegravemi miu tao sala hegraveia abhu gama naaꞌoto na ngaa ladhe miu taha egravetu dꞌarajꞌajꞌegravera egraveegravena Abhu boe si Te ngaaladhemiu abhu susa lula tao dhu beꞌa hegraveiamiu taha mere dꞌara na Lamatua ladhe-leru miu 21 Te Kristus neo kahegravei segravenaka miu mamuri mola masi ka miu abhususa Te Negravengu dui jꞌajꞌegravera kahegravei pala egravedhiDegravenge segravemi egraveegravena Negravengu jꞌajꞌi mi contosegravena ka egravedhi madhutu Ne egraveci egraveegravena ka egravedhimadhutu kabꞌa-jꞌegravela Na 22 Sasuri Mola-Megraveci Lamatua peka naldquoNegravengu tao negravedhi boe sala

Abhu boe lii kapodꞌe-kabegraveli kalua negravetihegravebꞌa Nardquo

23 Lodꞌo ra padhai lii pa-aape Ne Negravengubhoka boe hegravebꞌa Ropa dhegraveu pasusaNegravengu Na bꞌala boe Te ngaa Na sorongiꞌu Na asa dꞌara adhe-aai Ama LamatuaTe neꞌa na Ama Lamatua egraveegravena Dhegraveu Pa-maꞌegravete Lii Langu dhu mola 24 Kristus kadhu pasae nare sasala egravedhi ropamadhe egravetuajꞌu palolo-palegravebha Na adꞌu-ue jꞌara neho patabuli egravedhi negraveti koasa sasala segravena kaegravedhi mamuri ia ka degravenge tao sasala Kalimuri ne egravedhi mamuri heka tao sasaladhoka mamuri degravenge tao dhu legraveke diTe Negravengu gati egravedhi segravena ka pasae narehahuku egravedhi Hahuku neꞌe ka dhu panuꞌaNegravengu toke madhe Te nuꞌa dhu pamadheYesus egraveegravena ka puri-paꞌegravele miu 25 Te miunuka segravemi kahibꞌi-kalegravebho dhu uru egraveegravenasigo eele negraveti jꞌara Te ngaa limuri nemiu legravepa hari le asa jꞌara Lamatua dhumola Te Negravengu ka dhu madhenga degravengekabꞌoi miu nuka segravemi dhegraveu madhengabadha dhu jꞌaga degravenge ladhe-leru kahibꞌi-kalegravebho na segravera

3Lii holo hia mi dhegraveu egravemu-kamali

1 Bhegraveni aaꞌi-aaꞌi dhu leo le egravemu Deona jaꞌa peka na egravedhi hudꞌi nanene paie-iie ku dhegraveu dhu regravedꞌu koasa De miuhudꞌi nanene ku dhegraveu egravemu miu Sanegravedꞌete abhu dhegraveu mone cahagꞌe dhu leo le

egravemu roꞌo boe tao madhutu Lii Holo-NoriLamatua Masi ka regravengu roꞌo boe nanenelii padhai miu te ngaa egraveegravena na regravengu neoparcaya Lamatua lula regravedhi jꞌara mamurimiu 2 Te regravengu regravedhi miu sabꞌa aaꞌi-aaꞌi degravenge dꞌaramola-megraveci aamamuri dhupakabꞌua Ama Lamatua

3 Bhegraveni dhu bhegraveni iia mai boe negravetingaa dhu tegravedhi negraveti liꞌu Nuka segravemisageri kegravetumadhutu rupa-rupamodꞌe dopake megravedha hualaa dhu risi eele do pakemegravedha-papake dhu kabꞌua aae dhu legravekeboe jꞌara 4Te ngaa dhu tao bhegraveni iia dhulegraveke nuka dꞌara dhu tegravedhi boe negraveti liꞌuConto segravemi dꞌara hua iia degravenge lii makoTe bhegraveni iia segravemi egraveegravena ka dhu taha taruumasi ka toke dꞌai heka bhora Madhutuaꞌabhu Lamatua bhegraveni iia segravemi egraveegravena kadhu kabꞌua risi 5 Te uru-uru segravera dhegraveubhegraveni dhu dꞌara mola-megraveci dhu parcayaAma Lamatua regravengu segravera ka dhu bhegraveni iiaRegravengu nanene aa madhutu dhegraveu egravemu radegravenge beꞌa 6 Tare conto negraveti Sara Negravengunanene mi dhegraveu egravemu na Abraham Negravengusoro iisi na segravena ka dhegraveu egravemu na atornegravengu Miu bhegraveni aaꞌi-aaꞌi hudꞌi madhutuku jꞌara negraveti Sara ne Ladhe miu tao dhulegraveke na miu madhaꞌu boe

7Mone aaꞌi-aaꞌi dhu leo le egravemu Mamuridꞌara egraveci degravenge dhegraveu egravemu miu Ngee paie-iie ngaa dhu beꞌa hia mi negravengu aa taomadhutu Pakabꞌua ne egravetu jꞌara aaꞌi-aaꞌilula aꞌegravera bhegraveni samaboe degravenge aꞌegravera dhegraveumone Te miu sama-sama abhu pusakadhu Ama Lamatua neo hia miu Nukamamuri hiu dhu Lamatua hia miu negravetidꞌara hua iia Na Te ngaa miu mone dhungara na dhegraveu egravemu-kamali hudꞌi mamuridꞌara egraveci degravenge dhegraveu egravemu miu segravena kaladhemiuduami sabajꞌa dꞌara egravecimanegravengingaa egraveegravena ka negraveti Lamatua na Lamatuananene lii manegravengi miu

Masi ka miu tao dhu legraveke te ngaa begraveli-camegravedꞌa miu abhu sasusa kahegravei

8 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa pabꞌabꞌelii holo jaꞌa aaꞌi-aaꞌi segravera segravemi neꞌe kamiu hudꞌi mamuri ku dꞌara egraveci Ladhe cadhegraveu abhu susa do karejꞌe na miu dhuleo hudꞌi rasa segravemi egraveegravena kahegravei Sue dhegraveudhu parcaya Kristus Padꞌelo dꞌara hua iiaegraveci degravenge egraveci Baku padedha iisi te miuhudꞌi pahaha iisi ku 9Baku bꞌala bhabhelu

222 Yesaya 539 223 Yesaya 537 224 Yesaya 536 31 Epesus 522 Kolose 318 331 Timotius 29-10 36 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1812 37 Epesus 525 Kolose 319

1 Petrus 310 391 1 Petrus 42degravenge bhabhelu Ladhe dhegraveu padhai liipadhegraveto degravenge miu baku bꞌala kahegravei Tengaa manegravengi segravena ka Lamatua hia dhubeꞌami negravengu Te Lamatua dhu paroa narele miu jꞌajꞌi mi dhegraveu unu Na segravena ka miubisa segravemi mere dhu hua iia negraveti Negravengu10 Te dhu suri tegraveke egravetu dꞌara Sasuri Mola-Megraveci Lamatua naldquoDhegraveu dhu tenge mamuri beꞌa

aa dhu tenge mamuri madheradhegraveu egraveegravena hudꞌi jꞌaga hegravebꞌa na segravena ka

baku ore leliaa baku pakapodꞌe dꞌara lii

11 Negravengu hudꞌi ele-hoꞌa segravena ka tao hekabhelu

te ngaa tao dhu legraveke diNegravengu hudꞌi patema mamuri padame

degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌiaa tenge jꞌara ho pabeꞌa taruu degravenge

ra12 Te Lamatua egravedhi dhu haduli

dhegraveu dhu mamuri molaAa Negravengu kahegravei neo nanene lii

manegravengi-mangajꞌi regravenguTe ngaa Lamatua egravedhi loe boe labꞌa

dhegraveu dhu adꞌu-ue taruu bhabhelu-katubꞌardquo

13 Ladhe miu dꞌegravei tao dhu legraveke cee kadhu neo pajꞌegravera hari miu Abhu boe si14 Te ngaa masi ka miu tao dhu legraveke hegraveiaabhu dhu pasusa miu miu oto Ladheabhu dhegraveu dhu tadhe boe Kristus jꞌajꞌimadhaꞌu lulamadha jꞌara egraveci na miu bakumadhutu ho madhaꞌu segravemi egraveegravena Ngangeemiu baku kahegravelu aa dꞌara miu baku susaegraveci egraveegravena ka degravenge regravengu 15 Pamau dꞌaramiu lulamiu dhu dedꞌe le Kristus egravetu dꞌaramiu ho jꞌajꞌi Lamatua miu dhu mola-megraveci

Ladhe segravemi dhegraveu manegravengi segravena ka miulole parcayamiu aa sanao-maenamiu dhupeka na begraveli-camegravedꞌa Kristus tao aaꞌi jꞌajꞌimi beꞌa na miu hudꞌi paꞌegravera ku ho dhaalii karegravei regravengu segravera 16 Te ngaa miu hudꞌidhaa ku negraveti dꞌara dhu hua iia aa pakabꞌuasi segravena ka reꞌa na miu tao dhu legraveke mainegraveti dꞌara dhu mola Masi ka miu tao dhubeꞌa segravemi egraveegravena te ngaa tatu abhu dhupadhai lii neo pamanahu miu lula miupaꞌegraveki degravenge Kristus De ladhe miu taotaruu dhu beꞌa na regravengu dhu pa-aapemiuegraveegravena na raꞌe makae 17 Ladhe egraveegravena palegravekedegravenge dadꞌegravei Lamatua na baku bhegravelu te

beꞌa risimiu abhu jꞌajꞌegravera negraveti tao jꞌara dhulegraveke baku negraveti miu adꞌu-ue jꞌara karehe18 Te Kristus madhe ca tegraveka di

lula egravedhi dhegraveu rai-haha tao salaNegravengu dhu mamuri mola

madhe le pala egravedhi dhu mamuri koe-kapengo

Negravengumadhe segravena kamiu bisa pabeꞌa haridegravenge Ama Lamatua

Kristus egraveegravena dhegraveu rai-haha sama segravemiegravedhi kahegravei

Dhegraveu pamadhe Nete ngaa Roh Lamatua pamamuri hari

Ne19 Roh egraveegravena kahegravei lere negraveti Negravengu laꞌe

ajꞌa-nori mi roh-roh dhu legraveke begravedho egravetuera egraveci nuka segravemi dꞌara bui 20 Roh senuka samanga negraveti dhegraveu dhu uru-uru segraveraroꞌo boe nanene Lamatua Lodꞌo egraveegravena Nohtao kapa aae cue Lamatua tatae segravena kaneo negravedhi dhegraveu segravera tao madhutu dadꞌegraveiNa te ngaa regravengu pusi-pahae boe Negravetiegraveegravena ka abhu dhoka dhegraveu aru di dhumamuri negraveti egravei aae lala 21 Egravei aae lalane jꞌajꞌi conto nuka segravemi lodꞌo sarani miuSarani ne jꞌajꞌi tadha peka na Lamatuapatabuli eele miu negraveti koasa sasala-sasigomiu lula Kristus mamuri hari le Lodꞌosarani miu ra padiu boe miu ho pamegraveungiꞌu mi Te dhu legraveke ka nuka miupadhadha mi Lamatua ho neo tao pamegraveudꞌara miu Degravenge segravemi egraveegravena na miu bisamamuri mola 22 Limuri ne Yesus legravepahari le asa sorga Egravetu negravei Na madhegravedi egravetuera dhu kabꞌua risi eele re baboa gꞌanaAma Lamatua Ka ana-ana pajuu egravetu sorgakoasa aaꞌi-aaꞌi degravenge dhu regravedꞌu koasahudꞌi nanene ku Kristus

4Dhegraveu unu Kristus hudꞌi mamuri megraveci ku

1Kristus egraveegravena dhegraveu rai-haha egraveci egraveegravena kadegravenge egravedhi Lula Negravengu abhu le jꞌajꞌegravera ae-ae miu hudꞌi paꞌegravera dui sasusa sama segravemiNegravengu kahegravei Te ngaa sanegravedꞌe te dhegraveudhu abhu susa lula paꞌegraveki degravenge Kristusnegravengu pamaꞌegravete nare le ho adꞌu-ue hekasasala 2Masi kanegravengumamuri era egravetu rai-haha ne te ngaa negravengu mamuri heka egravetudꞌara sasala sama segravemi dhegraveu rai-haha leosegravera Te negravengu mamuri madhutu dadꞌegraveiAma Lamatua

312 Lii Sodꞌa Koa-Kio 3412-17 314 Mateos 510 315 Yesaya 812-13 320 Lii Lolo dhuUru Tegraveka 61mdash724

1 Petrus 43 392 1 Petrus 4193 Uru egraveegravena lodꞌo ae le ka dhu miu bisa

pake ho adꞌu-ue bhabhelu ngaa egraveegravena kasama segravemi dhegraveu dhu tadhe boe LamatuaNuka segravemi regravengu tao jꞌara dhu legraveke boeTao jꞌara makae Tao bhabhelu madhutudadꞌegravei dꞌara ra Rinu mahu Regravengu taopesta liar Regravengu tao pesta jꞌara makaerupa-rupa Ra sogo-tagu nidhu degravengejꞌara dhu pamamuru iisi egravedhi 4 Regravengupadhai paꞌele iie kolongaramiu lula regravengureꞌa boe nga tao ka miu tao boe mad-hutu bhabhelu segravemi regravengu dhu seli-kolaneegraveegravena

5 Te ngaa sanegravedꞌe begraveli-camegravedꞌa regravenguhudꞌi lasi ku asa madha Ama Lamatuadhu jꞌajꞌi Dhegraveu Pamaꞌegravete Lii Langu Regravenguhudꞌi lole degravenge Ama Lamatua nga taoka regravengu mamuri egravetu dꞌara bhelu-katubꞌasegravemi segravera Baku bhegravelu te dhegraveu aaꞌi-aaꞌi begraveli-camegravedꞌa hudꞌi lasi ku asa madhaNegravengu Dhegraveu dhu mamuri era do dhumadhe le aaꞌi-aaꞌi hudꞌi lasi ku asa madhaLamatua 6 Legraveke tareꞌa Ama Lamatua neoparisa dhegraveu dhu madhe le nuka segravemi dhuNegravengu parisa dhegraveu rai-haha leo segravera TeNegravengu neo neꞌa jꞌara mamuri regravengu urusegravera Negraveti egraveegravena ka Yesus laꞌe le peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Lamatua mi dedharegravengu segravena ka regravengu kahegravei bisa abhumamuri dhu legraveke ho tao madhutu dadꞌegraveiLamatua

Egravedhi hudꞌi haduli paie ku aaꞌi-aaꞌi dhuLamatua pangegravedꞌu le mi egravedhi

7 Lodꞌo egravele rai-haha ne oe degravetu ae leNegraveti egraveegravena ka miu hudꞌi pajiko paie-iiedegravenge dꞌara dhu mau segravena ka Lamatuasegravemi nare lii manegravengi miu 8 Dhu legraveke kamiu hudꞌi mamuri pasue taruu egraveci degravengeegraveci Te masi ka dhegraveu leo tao sasala ae-aete ngaa miu bisa paꞌangalai era degravenge nelula miu sue ne 9 Pakabhegravele ai segravena kasegravemi mere dhegraveu tao-mai ho manubha egravetudꞌara egravemumiu Te ngaa sanegravedꞌe baku segravemimere si degravenge dꞌara kaꞌuu-kamuki

10 Egravedhi dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi abhu lekarunya negraveti Lamatua De egravedhi hudꞌi pakekarunya ne ho lalau-laloꞌo aꞌari dhegraveu par-caya Haduli aa pake pabeꞌa-beꞌa karunyaegraveegravena te egraveegravena ka dhu degravenge guna hiami Lamatua 11 Nuka segravemi ladhe abhukarunya ajꞌa-nori dhegraveu na sanegravedꞌe temiu hudꞌi lole degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi pakeLii Holo-Nori Ama Lamatua Ladhe abhukarunya ho ladhe-leru dhegraveu na sabꞌa

pake aꞌegravera dhu Lamatua pala-bagi mi miuDegravenge jꞌara ne dhegraveu aaꞌi-aaꞌi tadhe namiu dhegraveu unu Yesus Kristus Degravenge segravemiegraveegravena regravengu dedꞌe padedha-dedha AmaLamatua Te Negravengu egraveegravena kapai titu kegravenaAa koasa negravedꞌu paredha Na dhu degravenge boetoo-lane Legraveke tareꞌa-reꞌa segravemi egraveegravena

Egravedhi abhu jꞌajꞌegravera lula jꞌajꞌi dhegraveu Kristen12 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Mage malaa

ladhe paraga degravenge dadugu-rariu dhu biaTe egraveegravena neo uji parcaya miu Bakupangee na dhoka egraveu di dhu abhu dadugu-rariu segravemi egraveegravena 13 Te ngaa dꞌara miubisa karejꞌe-karae lula miu abhu jꞌajꞌegraverasama segravemi Kristus dhu abhu jꞌajꞌegravera kahegraveiDegravenge jꞌara ne egraveegravena na dꞌara miu asakarejꞌe-karae ropa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ladheregravedhi dadedha Kristus 14 Ropa dhegraveu pa-hahe miu lula paꞌegraveki degravenge Kristus miuoto lula dadedha Roh Lamatua paꞌegraveramiu15Te ngaa ladhemiu abhu jꞌajꞌegravera na bakulula miu pamadhe dhegraveu do dhegraveu manaꞌudhegraveubhelu-katubꞌa do dhegraveudhudꞌegravei soroiisi asa lii langu dhegraveu 16 Te ngaa ladhedhegraveu pasae jꞌajꞌegravera lula jꞌajꞌi dhegraveu unuKristus negravengu baku makae Hua iia risiregravengu koa-kio Ama Lamatua lula regravengujꞌajꞌi dhegraveu Kristen

17 Lodꞌo dꞌai le ho dhegraveu lasi asa madhaAma Lamatua Na parisa uuru mamuridhegraveu-dhegraveu unu Na De pangee paie-iieLadhe Namulai negraveti egravedhi dhegraveu Kristen natasa mera mia degravenge regravengu dhu roꞌo boesegravemi Lii Lolo Beꞌa Na Tatu hahuku regravengubia risi hari 18Te abhu dhu suri egravetu SasuriMola-Megraveci Lamatua naldquoLadhe dhegraveu dhu mamuri mola oe abhu

boe mamuri sa hegraveitasamia hari degravenge regravengu dhu roꞌo

boe pahae LamatuaAa tasamia hari degravenge dhegraveu dhu ma-

muri egravetu dꞌara sasalardquo19 De ladhe Ama Lamatua soro tegraveke

dhegraveu unu Na abhu susa madhutu dadꞌegraveiLamatua na regravengu bisa legraveka peka naegraveegravena na Negravengu jꞌaga si kahegravei Te Negravengu kapajꞌajꞌi si Negravengu kahegravei tao madhutu ngaadhu Na peka le Lula Negravengu jꞌaga si segravemiegraveegravena negraveti egraveegravena ka regravengu bisa tao taruujꞌara dhu legraveke

5Lii holo hia kegravetu jumaꞌat segravera

48 Lii Hini 1012 Yohanis 1334-35 418 Lii Hini 1131

1 Petrus 51 393 1 Petrus 5141 Jaꞌa ne ca dhegraveu kegravetu kahegravei Uru

egraveegravena lodꞌo Kristus pasae jꞌajꞌegravera Na jaꞌakegravedhi unu ku degravenge musi madha jaꞌa Aabegraveli-camegravedꞌa ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi laladheregravedhi dadedha Ama Lamatua jaꞌa kahegraveineo kegravedhi degravenge musi madha ku De jaꞌaneo holo kegravetu jumaꞌat dhu leo segravera na2 miu nuka segravemi dhegraveu madhenga badhadhu ladhe-leru kahibꞌi-kalegravebho ra Demiu hudꞌi leru paie-iie dhegraveu dhu Lamatuapangegravedꞌu asa miu Uri si paie-iie Magemiu ladhe-leru si lula dhoka sasabꞌa miudi te ngaa lula miu dꞌegravei tao segravemi egraveegravenaUli si madhutu dadꞌegravei Lamatua Baku dꞌegraveitenge oto te ngaa sabꞌa degravenge karejꞌe hosoru-bara dhegraveu unu Lamatua 3 Bakuparedha leli ho pabia dhegraveu dhu Lamatuahia miu ladhe-leru si Te ngaa miu hudꞌijꞌajꞌi conto dhu beꞌa dhu bisa pajꞌujꞌujꞌara hia regravengu 4 Yesus nuka segravemi Kegravetunegraveti Dhegraveu Madhenga badha Begraveli-camegravedꞌaladhe Na legravepa hari mai Ama Lamatua neobꞌae rui-jꞌajꞌegraveramiu lula miu uri dhegraveumiudegravenge beꞌa Upane bisa boe ele iie te ngaataha taa-taa dꞌai mia-mia

Lii holo hia ana-ana ngegraveru5 Ana ngegraveru aaꞌi-aaꞌi Miu kahegravei hudꞌi

nanene ku kegravetu jumaꞌat segravera Miu aaꞌi-aaꞌimi baku padedha iisi Te egravetu Sasuri Mola-Megraveci Lamatua dhu suri peka naldquoLamatua labꞌa dhegraveu dhu padedha iisi

te ngaa Negravengu dꞌegravei padꞌelo dꞌara huaiia Na mi dhegraveu dhu pahaha iisirdquo

6 Negraveti egraveegravena ka miu hudꞌi sanegravedꞌe kukoasa Lamatua segravena kamiu baku pamone-pabhegraveni Hegraveia ropa dꞌai lodꞌo na Lamatuakoa-kadꞌirimiu 7Pataleo dꞌaramiu segravenaka Lamatua uri jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu tao miumadhaꞌu Te Negravengu ka dhu haduli miu

8 Mage-mage Pake ngangee madheraAa jꞌaga paie-iie te musu egravedhi nuka dhegraveuaae nidhu neo palaho miu Neo dhegravele aaꞌimiu nuka segravemi singa dhu manganga dhupatangi-tenge badha neo naꞌa 9 Te ngaabaku madhaꞌu Miu hudꞌi labꞌa dhegraveu aaenidhu egraveegravena Miu hudꞌi paꞌegravera lalegraveka miumi Lamatua kahegravei Te miu meꞌa le naaꞌari miu dhegraveu parcaya buli mia-mia egraveturai-haha ne abhu sasusa sama segravemi miukahegravei 10Te ngaa sanegravedꞌe te Ama Lamatua

dꞌegravei padꞌelo dꞌara hua iia Nami egravedhi kahegraveiNegravengu ka dhu paroa le miu segravena ka jꞌajꞌidhegraveu unu Na lula miu segravemi mere le Kris-tus Negraveti egraveegravena ka Negravengu neo dedꞌe miupadedha-dedha segravena ka miu bisa mamuritaruu degravenge Negravengu Te ngaa ladhe miuabhu le jꞌajꞌegravera dhoka egravetu dꞌara ciki ooꞌedi egravetu rai-haha ne Lamatua neo pabeꞌahari miu Na neo paꞌegravera miu aa tao miubisa taha Negravengu pamadhegravedi miu kahegravei midedha fanderen dhu egravera 11 Jiꞌi manegravengisegravena ka Lamatua negravedꞌu koasa aaꞌi-aaꞌi tokedꞌai mia-mia Legraveke tareꞌa

Petrus suri paꞌegravele sasuri na12 Silas ka dhu soru-bara jaꞌa ho suri

sasuri dhu babꞌa ne Negravengu ne aꞌariegravedhi dhegraveu parcaya aa ai gꞌana jaꞌa Jaꞌaholo-nori miu segravena ka miu taha paꞌegravera teLamatua dꞌegravei padꞌelo dꞌara hua iia Na taruumi egravedhi De miu hudꞌi egravera ku segravena ka bakuhari kabodho

13 Dhegraveu parcaya dhu pakaboko egravetu kotaBabeldagger hia miu lii mahoꞌo Ama Lamatuahagꞌe nare le regravengu sama segravemi Na pilimiu

Ana jaꞌa Markus paꞌadhu lii mahoꞌokahegravei

14 Ladhemiu paraga na paꞌuu egraveci degravengeegraveci ho padꞌelo pasue miu

Jaꞌa dꞌegravei ladhe miu aaꞌi-aaꞌi mi dhuparcaya Kristus bisa mamuri dame degravengemera-milu

SaloomPetrus

52 Yohanis 2115-17 55 Lii Hini 334 56 Mateos 2312 Lukas 1411 1814 512 Egravetu neꞌesasuri lii Yunani suri Silvanus Silvanus ne ngara leo negraveti Silas Baca lii lolo na mulai negraveti Lii Lolo Dhegraveu Pajuu-Paleha1522 40 dagger 513 Dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab peka na ngara Babel egraveegravena lii pacele negraveti kota Roma 513 LiiLolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1212 25 1313 1537-39 Kolose 410 Pilmon 24

2 Petrus 11 394 2 Petrus 114

2 PetrusSasuri Petrus ka duaLii mahoꞌo

1 Sasuri ne negraveti jaꞌa Simon Petrus Jaꞌajꞌajꞌi ana pua-paleha Yesus Kristus Jaꞌajꞌajꞌi dhegraveu pajuu-paleha Na kahegravei dhu Napua laku asa mia-mia ho lole degravenge dhegraveulula-negraveti Negravengu

Jaꞌa suri sasuri ne hia miu dhu parcayale Yesus Kristus Lula dꞌara mola AmaLamatua ka Na bhoke jꞌara ho miu bisaparcaya Kristus kahegravei sama segravemi jiꞌi Par-caya ne kabꞌua titu kegravena hia egravedhi aaꞌi-aaꞌiti Kristus egraveegravena jꞌajꞌi Ama Lamatua egravedhi aaNegravengu kahegravei jꞌajꞌi Dhegraveu dhu patalale egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo

2 Jaꞌa manegravengi segravena ka miu tadhe megraveuAma Lamatua aa tadhe Kegravetu egravedhi Yesusdegravenge beꞌa Hudꞌi laa segravena ka Regravengupadꞌelo dꞌara hua iia Ra mi miu ho miubisamamuri degravenge dame aamera-milu egravecidegravenge egraveci

Lamatua pili nare dhegraveu unu Na ka paroasi ho mai asa Negravengu

3 Yesus dhu degravenge koasa egraveci egraveegravena kadegravenge Ama Lamatua Negraveti egraveegravena ka Yesuspapala egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti ngaa-ngaa dhu egravedhiparluu segravena ka mamuri mola madhutudadꞌegravei Lamatua Negravengu tao segravemi egraveegravena lulaegravedhi tadhe megraveu Ne Aa Na paroa egravedhi hojꞌajꞌi dhegraveu unu Na lula dꞌara hua iia degravengedadedha Na 4 Yesus hia le egravedhi jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu hua iia Te uru egraveegravena Na padhadhategraveke le ho neo hia jꞌara seꞌe Lii padhadhaNa aaꞌi-aaꞌi beꞌa titu kegravena Yesus hia aaꞌimegraveu-megraveu seꞌe mi egravedhi segravena ka dꞌara egravedhibisa sama segravemi dꞌara Lamatua Aa egravedhibisa lehe tare jꞌara-jꞌara karehe dhu dhegraveuegravetu rai-haha ne dꞌegravei adꞌu-ue lula regravengumamuri dꞌegravei dhoka tao madhutu dadꞌegraveiunu ra aa dhu taha rare boe dꞌara ra

5 Negraveti egraveegravena ka jaꞌa manegravengi segravena kamiupaꞌegravera tao jꞌara dhu beꞌaMema miu parcaya le Yesus te ngaa egraveegravena

dhae dꞌai megravekaSabꞌa taruu jꞌara dhu beꞌaTadhe Lamatua degravenge beꞌa risi hari

6 Te ngaa mage dꞌai dhoka sange egraveegravena diPatema mamuri ho taha mere dꞌara

Te ngaa segravera dhae dꞌai megraveka kahegraveiLodꞌo-lodꞌo miu abhu sasusa na miu

hudꞌi paꞌegravera dꞌara ho baku hari ka-bodho

Te ngaa tao parisi hari negraveti egraveegravenaTao aaꞌi megraveu-megraveu madhutu dadꞌegravei

Lamatua7 Te ngaa mage dhoka dꞌai sange egraveegravena di

Padꞌelo sasue mi aꞌari egravedhi dhegraveu par-caya segravera

Te ngaa egraveegravena dhae dꞌai megraveka kahegraveiTe miu hudꞌi mamuri pasue taruu

8 Ladhe mamuri miu segravemi segravera ka aajꞌara dhu beꞌa asa tabha taruu na segravera sahia miu asa tadhe megraveu Kegravetu egravedhi YesusKristus Te jꞌara dhu beꞌa ele boe iia dꞌaraaa core eele boe lodꞌo kahegravei Te jꞌara beꞌaseꞌe ka dhu tao dꞌara miu ho meꞌa megraveuNegravengu 9Ladhe abhu dhegraveu dhu dꞌegravei boe taosegravemi segravera sasoa na ngangee negravengu babꞌaNegravengu negravedhi boe ngaa egravetu madha negravengunuka segravemi dhegraveu begravedhu Te Lamatua dhusaku eele le sasala na segravena ka dꞌara negravengubisa mola-megraveci Te ngaa dhegraveu ne bhegravelueele

10 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Miu limuri nehudꞌi bori dhari asa paꞌegravera Lamatua hagꞌenare le miu jꞌajꞌi dhegraveu unu Na ka miu lamiasa madha Na De miu hudꞌi padꞌelo kuna miu jꞌajꞌi le ana-egravepu Na Ladhe jꞌaradhu jaꞌa peka se tabha taruu egravetu mamurimiu na miu manahu boe 11 Degravenge jꞌarane Ama Lamatua bagi hiamiu jꞌara egraveci dhukapai titu kegravena Nuka Na bhoke pataleojꞌara degravenge pangegravedꞌu miu hak ho segravemimere Yesus Kristus jꞌajꞌi Dhegraveu Aae miusegravena ka miu mamuri toke dꞌai mia-miadegravenge Ne Te Yesus Kristus ne Kegravetu egravedhiAa Negravengu kahegravei Dhegraveu dhu patalale egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo egravedhi

Nga tao ka Petrus pasanegravedꞌe segravemi egraveegravena12 Miu meꞌa le jꞌara-jꞌara dhu jaꞌa peka

deo sa aa miu taha paꞌegravera lula miu par-caya ngaa dhu legraveke Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa jaꞌa loe boe pasanegravedꞌe miu pahari-pahari segravena kamiu baku bhegravelu eele 13 Jaꞌakoꞌo boe ladhemiu pabhegravelu eele jꞌara segraveraJaꞌa dꞌegravei pasanegravedꞌe miu taruu segravena kamiu pajiko taruu jꞌara seꞌe se egravetu dꞌarakahadhumiu Te lodꞌo jaꞌamamuri egravetu rai-haha ne era mema sala boe ladhe jaꞌa loeboe pasanegravedꞌe jꞌara seꞌe mi miu 14 Negravebhu

11 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri peka na ldquoSimon Petrusrdquo Cahagꞌe hari suri ldquoSimeon Petrusrdquo Simeon egraveegravena negravetilii Ibrani Lii Yunani na nuka Simon Ka dhegraveu dꞌegravelu-megraveu peka na Simon Petrus do Simeon Petrus egraveegravena nuka ngaranegraveti dhegraveu egraveci

2 Petrus 115 395 2 Petrus 26heka jaꞌa madhe sama segravemi Kegravetu egravedhiYesus Kristus peka le degravenge jaꞌa Negraveti egraveegravenaka jaꞌa keꞌa le 15Masi ka begraveli-camegravedꞌa jaꞌamadhe te ngaa limuri ne jaꞌa tenge jꞌaraho miu sanegravedꞌe taruu jꞌara seꞌe

Jiꞌi ngegravedhi le dadedha Yesus16 Ca hari na jaꞌa degravenge angalai jaꞌa lole

le degravenge miu lula-negraveti Kegravetu egravedhi YesusKristus Jiꞌi peka kahegravei na begraveli-camegravedꞌaladhe Kristus legravepa hari mai mamai Negravenguegraveegravena degravenge koasa dhu kapai titu kegravenaLegraveke si Dhu jiꞌi lolo se nanuku boe Lulajiꞌi lole dhoka dhu jiꞌi ladhe ngegravedhi degravengemusi madha jiꞌi unu mi Negraveti egraveegravena ka jiꞌingeꞌa na dadedha Yesus Kristus ne nukasegravemi dhegraveu aae kapai sa 17-18 Ca tegraveka jiꞌisama-sama degravenge Yesus egravetu ledhe mola-megraveci Lamatua Hegraveia Ama Lamatua mesaNa ka dhu peka lula-negraveti dadedha Yesusne Te lodꞌo egraveegravena jiꞌi tadegravengi lii dhu beꞌatitu kegravena mai negraveti dedha-liru peka naldquoNeꞌe ne Ana pasue Jaꞌa

Negravengu ka dhu pakarejꞌe dꞌara Jaꞌardquo19 Egraveegravena ka dhu tao jiꞌi asa legraveka egravera lula-

negraveti jꞌara-jꞌara dhu uru segravera jiꞌi abhu negravetidhegraveu regraveti lii padhai Lamatua De hua iiarisi miu tao madhutu lii moa dhegraveu seꞌeTe lii moa regravengu segravera nuka segravemi labhuegraveci dhu pasaraa egravetu dꞌara maroga De miuhudꞌi nanene paie-iie ku lii moa se tokedꞌai Yesus mai hari Degravenge jꞌara neꞌe miuasa tabhameꞌa megraveu Te egraveegravena na nuka segravemimiu megravedhi uuru ku hua-hegravetu aae dhimuhegraveia lodꞌo heka rea kegravena ho pasaraa aaꞌimegraveu-megraveu

20 Sanegravedꞌe te dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua peka mema le jꞌara ae-ae Tengaa jꞌara-jꞌara dhu regravengu peka-padhai senegraveti boe dadꞌegravei regravengudagger 21 Lula ngaa dhuregravengu suri se mai boe negraveti ngaa dhu regravenguneo padhai lii Te ngaa mai negraveti AmaLamatua madhutu ngaa dhu Roh Mola-Megraveci Na padꞌelo degravenge regravengu

2Dhegraveu dhu ajꞌa kapodꞌe-kabegraveli

1Uru egraveegravena dhegraveu Israꞌel cahagꞌe peka naregravengu dhu jꞌajꞌi dhegraveu regraveti lii padhai AmaLamatua Aa te ngaa regravengu se kapodꞌe-kabegraveli di Pe miu paraga degravenge dhegraveu

segravemi segravera egravetu talora aae miu Te abhucahagꞌe dhu peka na regravengu ajꞌa jꞌara-jꞌara Lamatua te ngaa ra leko-monya diRegravengu ajꞌa pahuni-pahuni ngangee regravengudhu karehe Negraveti egraveegravena ka regravengu bisa pa-maso aꞌajꞌa regravengu dhu koe-kapengo segraveraLadhe miu nanene lii ajꞌa-nori regravengu begraveli-camegravedꞌa miu abhu calaka Regravengu pasilipeka na Lamatua Yesus egraveegravena lamatuaregravengu boe Aa te ngaa Yesus ka dhu suinare regravengu degravenge kabꞌua titu kegravena Lulatatao regravengu segravemi neꞌe ne ka negravebhu boeregravengu unu ra laho malai

2 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa begraveli-camegravedꞌa abhu kahegravei dhegraveu ae dhumadhuturegravengu aa tao leli dhu reꞌa heka makaeBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu pakarehe aꞌajꞌa dhulegraveke lula tatao regravengu 3Mese dhu kapodꞌe-kabegraveli segravera mangaꞌa-degraveu ngara Regravenguadꞌu-ue rupa-rupa lii padhai segravena ka tipurare doi-dhari miu Te ngaa baku bhegravelu teAma Lamatua dhu Pamaꞌegravete Lii Langu dhupasaruru negravedhi boe musi madha Karegraveinegraveti uru ka Negravengupaꞌegraveramema lehohukusi Begraveli-camegravedꞌa ra laho aaꞌi

4 Conto segravemi uru egraveegravena abhu ana pajuuAma Lamatua cahagꞌe egravetu sorga dhu taosala Te ngaa Lamatua dhu Pamaꞌegravete LiiLangu soro tegraveke boe si Na pegraveci si asa dꞌaranaraka aa begravedho si egravetu dꞌara Roꞌa Marogadhu Maregravema aae Regravengu pea taha egravetuegraveegravena toke dꞌai lodꞌo lasi asa madha AmaLamatua

5 Segravemi egraveegravena kahegravei degravenge dhegraveu dhumamuri uru-uru segravera Tegraveu egraveegravena regravenguadꞌu-ue bhelu-katubꞌa degravenge pusi-pahaeboe Ama Lamatua Te ngaa Lamatua dhuator le dhegraveu Na egraveci dhu dꞌara mola ngarana Noh padꞌelo jꞌara segravena ka dhegraveu bisamamuri mola Te ngaa roꞌo boe nanenene kahegravei Negraveti egraveegravena ka Ama Lamatua hiaegravei aae lala ka palaho aaꞌi dhegraveu dhu pusi-pahae boe Ne Te ngaa Lamatua hia ma-muri dhoka Noh degravenge isi egravemu na Regravenguaaꞌi-aaꞌi ra aru dhegraveu

6 Ca tegraveka hari dhegraveu uru-uru segravera egravetukota Sodom degravenge kota Gomora mamuridhoka adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌa HegraveiaAma Lamatua huku si Negravengu labhupakegravepu aaꞌi si jꞌajꞌi ahu ka dhegraveu egravetu segraveramadhe aaꞌi megraveu-megraveu Seꞌe se jꞌajꞌi mi

117-18 Mateos 171-5 Markus 92-7 Lukas 928-35 dagger 120 Lii Yunani egravetu neꞌe bisa tegravelu sasoa 1) Dhegraveu dhunegraveti lii padhai Lamatua madhutu boe dadꞌegravei negravengu mesa na 2) abhu boe ca dhegraveu sa dhu reꞌa megraveu sasoa negraveti lii moaaaꞌi-aaꞌi segravera 3) ladhe egravedhi neo teꞌa sasoa lii moa segravera hudꞌi egravedhi pasoro ku degravenge Lii Holo-Nori Lamatua aaꞌi-aaꞌi lulasasoa na negraveti boe dadꞌegravei dhegraveu dhu negraveti lii padhai Lamatua egraveegravena 25 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 61mdash724

2 Petrus 27 396 2 Petrus 220conto hiami dhegraveu leo dhu dꞌegravei mamuri egravetudꞌara bhabhelu-katubꞌa degravenge dhu pusi-pahae boe Ama Lamatua Regravengu bisa reꞌamema le mamadhe-mamopo ra ladhe eleboe hoꞌa 7 Te ngaa lodꞌo egraveegravena abhuca dhegraveu ngara na Lot dhu mamuri molaNegravengu roca le degravenge tatao dhu seli-kolanenegraveti dhegraveu bhelu seꞌe dhu roꞌo boe naneneAma Lamatua Ka Ama Lamatua pakajꞌegraveuLot negraveti era egraveegravena 8 Lot ne ca dhegraveu dhudꞌegravei tao dhu legraveke te ngaa na pea egravetu taloraaae dhegraveu Sodom Begraveli-begraveli egraveegravena Lot negravedhiaa tadegravengi kahegravei regravengu sisu Atora AmaLamatua Seꞌe se ka dhu pasusa dꞌara Lot

9 Conto segravera sa padꞌelo peka na AmaLamatua neꞌa jꞌara hia mamuri mi dhegraveudhu dꞌegravei nanene Negravengu ka Na pakajꞌegraveu sinegraveti rupa-rupa dadugu-rariu Negravengu neꞌapamanahu hahuku dhu bia kahegravei mi dhegraveudhumamuri koe-kapengo Aa Lamatua taojꞌara seꞌe toke dꞌai lodꞌo Na pamaꞌegravete liilangu dhegraveu aaꞌi-aaꞌi 10 Hahuku dhu biaegraveegravena legraveke risi-risi mi dhegraveu dhu dꞌegravei dhokamamuri kajꞌalu madhutu dadꞌegravei dꞌara raRegravengu roꞌo boe nanene ca dhegraveu sa aapahahe dhegraveu dhu regravedꞌu koasa Tatu AmaLamatua huku si

De mese kapodꞌe-kabegraveli segravera bani titukegravena aa padedha iisi seli eele Regravengu roꞌoboe pakabꞌua aa madhaꞌu boe padhai liipaꞌele iie kolongara Ama Lamatua degravengeana pajuu Na egravetu sorga 11Madhutu mola-mola na ana pajuu Lamatua egravetu sorga segraveraegravera risi negraveti regravengu mese-mese kapodꞌe-kabegraveli se Masi ka segravemi egraveegravena te ngaaana-ana pajuu se padhai lii paꞌele iie boekolongara mese kapodꞌe-kabegraveli segravera egravetumadha Lamatua regravengu Aa ra pegraveci boesasala asa mese segravera kahegravei

12 Te ngaamese kapodꞌe-kabegraveli segravera reꞌadhoka padhai lii paꞌele iie jꞌara-jꞌara dhuregravengu mesa ra reꞌa boe Te regravengu egraveci egraveegravenaka degravenge badha dhu degravenge boe ngangeena Beꞌa risi kegravepe ho palaho eele si Tekalua aapa regravengu segravemi egraveegravena ka Tatu begraveli-camegravedꞌa regravengu laho aaꞌi lula tatao regravengudhu karehe segravera 13 Regravengu pajꞌegravera ae ledhegraveu Pe Ama Lamatua pasusa regravengukahegravei lula tatao regravengu dhu legraveke boe segraveraRegravengu dꞌegravei dhoka tao pesta liar Ladhe remegraveu regravengudꞌegravei tao leli kahegravei segravena ka dhegraveu

bisa regravedhi bhabhelu regravengu Regravengu reꞌaboe makae ka paꞌele iie kolongara miuLadhe regravengu raꞌa pesta sama-sama degravengemiu regravengu dꞌegravei dhoka neo tao madhutubhabhelu ra 14Musi madha ra seru lee hopatangi-tenge dhegraveu bhegraveni dhu neo karihukajꞌalu degravenge regravengu Mamuri regravengu dhokabhelu-katubꞌa di Regravengu tenge dhegraveu dhuparcaya egravera boemi Lamatua ka pamako sisegravena ka paꞌegraveci degravenge regravengu ho tao bhab-helu Regravengu mangaꞌa aa reꞌa boe rocaTatu Ama Lamatua huku si

15-16Mese kapodꞌe-kabegraveli segravera uru egraveegravenaregravengu dhegraveu dhu madhutu jꞌara mola tengaa negravebhu-negravebhu ka ra sero eele jꞌaraDegravenge segravemi egraveegravena regravengu segravera nuka segravemiBalaam ana Bosor Negravengu ne dhegraveunegraveti lii padhai Lamatua Te ngaa negravengudꞌegravei dhoka tenge doi-dhari di negraveti egraveegravenaka na tao jꞌara dhu legraveke boe Ca tegravekaBalaam manyaꞌe badha keledꞌei Keledꞌeidhu bisa boe padhai lii Te ngaa lodꞌo egraveegravenaLamatua hia keledꞌei ne padhai lii samasegravemi dhegraveu Ka keledꞌei ne kai Balaam lulabhabhelu na Dadꞌegravei keledꞌei ne segravena kaBalaam ae eele ka negraveti tatao na dhu koe-kapengo nuka segravemi dhegraveu hujꞌu sa

17 Mese kapodꞌe-kabegraveli segravera egraveci egraveegravenaka degravenge madha egravei dhu guna boe lulamegraveti eele Regravengu cakaraa kahegravei degravengebhuru dhu guna boe lula lai ngegravelu tiueele Ama Lamatua tao tegraveke le era dhumaroga aatu-aatu egraveci segravena ka taha si 18Teregravengu padhai lii hegravebꞌa-hua dhu degravenge boesasoa Regravengu dadugu dhegraveu segravena ka mad-hutu tao jꞌara dhu legraveke-legraveke boe Regravengudꞌegravei pamako dhegraveu dhu heka legravepa hari asajꞌara mola segravena ka tao hari jꞌara karehe19 Dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli se padhadha pekana ldquoLadhe miu nanene jiꞌi na miu neotao ngaa egraveegravena ka madhutu dadꞌegravei miuna tao laardquo Te ngaa dhegraveu dhu pekasegravemi segravera sa sama segravemi egravenu dhu bisa boepakajꞌegraveu iisi ra negraveti bhelu-katubꞌa Te dhegraveudhu soro tegraveke jꞌara egraveci ator negravengu negravengujꞌajꞌi le egravenu egravetu jꞌara egraveegravena 20 Ladhe neopakajꞌegraveu negraveti bhabhelu egravetu rai-haha dhupakajꞌalu egravedhi na egravedhi hudꞌi tadhe degravengebeꞌa ku Kegravetu egravedhi Yesus Kristus Te ngaaladhe abhu dhu pakajꞌegraveu negraveti Negravengu hegraveiapaꞌegraveki hari degravenge bhabhelu sama segravemi uru

26 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1924 27 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 191-6 214 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 65 215-16 Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi peka na Bosor Abhu sasuri dhu leo hari suri peka na Beor Sasuri aaꞌi-aaꞌiegravetu dꞌara lii Yunani suri na Balaam Alkitab lii Idhonesia suri na Bileam 215-16 Sensus 224-35

2 Petrus 221 397 2 Petrus 314segravera egraveegravena nuka segravemi bhabhelu segravera ka dhuator regravengu Dꞌai lodꞌo limuri regravengu asatabha jꞌegravera 21 Beꞌa risi ladhe dhegraveu reꞌaregravedhi megraveka jꞌara mola Te ladhe dhegraveureꞌa le jꞌara mamuri dhu legraveke te ngaara pakajꞌegraveu iisi ra ka tao boe madhutujꞌara dhu beꞌa degravenge dhu mola dhu AmaLamatuaparedha lemi egravedhi egraveegravena beꞌa boe22 Abhu lii tateꞌa dhu palegraveke degravenge mesekapodꞌe-kabegraveli se dhu peka na ldquoLadhebusamegravedhu naꞌe hari megravedhu nardquo Dhu leohari peka na ldquoMasi ka padiu tare le hahiciꞌu te ngaa laꞌe hari loli egravei lobhordquo

3Kegravetu egravedhi Yesus Kristus neo legravepa hari mai

1 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Neꞌe ne sasurika dua kegravena negraveti jaꞌa dhu jaꞌa paꞌadhuhia miu Egravetu dꞌara sasuri dua se jaꞌapasanegravedꞌe le miu ho bisa pangee jꞌara-jꞌara dhu mola 2 Sanegravedꞌe paie-iie lii lolonegraveti dhegraveu mola-megraveci dhu regraveti lii padhaiLamatua uru-uru segravera Sanegravedꞌe kahegravei dhegraveupajuu-paleha Yesus Pangee paie ngaa-ngaa dhu Lamatua egravedhi paredha mi regravenguho peka mi miu Te Negravengu ka dhu patalalemiu negraveti koasa sasala mi 3 Sanegravedꞌe segravemineꞌe dꞌara lodꞌo egravele rai-haha segravera abhule dhegraveu dhu padhegraveto dꞌara lii dhu tao lelimadhutu dadꞌegravei ra Regravengu padhai lii paꞌeleiie aaꞌi jꞌara-jꞌara dhu legraveke 4 Dhegraveu sepeka na ldquoBaku pusi-pahae Yesus pad-hadha na Negravengu neo mai hari do Ladhesegravemi egraveegravena Negravengu buli mia Te karegravei negravetibegravei-baki egravedhi madhe toke dꞌai doe neꞌene ngaa-ngaa egraveci sa dhu ubꞌa boe Ngaaaaꞌi-aaꞌi sama segravemi uru-uru segravera karegravei negravetiAma Lamatua pajꞌajꞌi liru degravenge rai-hahardquo

5-7 Te ngaa abhu ca jꞌara dhu dhegraveukapodꞌe-kabegraveli se roꞌo boe sanegravedꞌe Nukakaregravei negraveti uru jꞌara ka Ama Lamatuadhoka padhai lii di ka liru jꞌajꞌi degravengeKa Na pajꞌajꞌi egravei Hegraveia Na hagꞌe egravei negravetirai-dedha ka rai-dedha cegraveu negraveti dꞌara egraveiLadhe Lamatua padhai lii segravemi mia najꞌajꞌi degravenge segravemi egraveegravena ka Negravebhu aeku lodꞌo Noh mamuri era Ama Lamatuapake egravei aae lala ho palaho aaꞌi megraveu-megraveudhegraveu egravetu rai-haha ne Te ngaa limuri ne

Lamatua dhu peka tegraveke le ngaa dhu begraveli-camegravedꞌa Na tao egravetu dedha-liru degravenge rai-haha ne Limuri ne Lamatua tatae era tengaa ropa dꞌai lodꞌo egraveegravena tatuNa neo tunupakegravepu aaꞌi si Te Lamatua begraveli-camegravedꞌapapuru hahuku segravena ka palaho dhegraveu dhupusi-pahae boe Negravengu Masi ka segravemi egraveegravenate ngaa dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli se roꞌo boereꞌa na begraveli-camegravedꞌa Ama Lamatua tatutao madhutu ngaa dhu Na peka segravera

8 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Baku bhegravelu jꞌaraneꞌe Lamatua egravedhi ige boe lodꞌo samasegravemi dhu egravedhi ige Te madhutu Negravenguna ca lodꞌo bisa sama segravemi ca riho tegraveuAa ca riho tegraveu bisa nuka ca lodꞌo dokodi 9 Ladhe Lamatua egravedhi pajaji neo taongaa egraveci sa Na tao pamegraveci degravenge lodꞌo naaa pamata boe Abhu dhegraveu cahagꞌe dhupangee na Negravengu sabꞌa nena di Madhutuiia-iia na segravemi boe egraveegravena Te Na taha dꞌaraho tatae dꞌai ku lodꞌo na Dadꞌegravei Lamatuaegravedhi ho dhegraveu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi ele-hoꞌa kusegravena ka tegraveke eele sasala-sasigo ra hegraveia legravepamadhutu Negravengu Te dꞌara Na laꞌe boeladhe dhegraveu pacegraveri negraveti Negravengu

10 Te ngaa lodꞌo Kegravetu egravedhi Yesus Kris-tus legravepa harimai abhu boe ca dhegraveu sa dhureꞌa mema Te mamai Na degravenge sahegravekanuka segravemi dhegraveu manaꞌu maso asa dꞌaraegravemu Lodꞌo egraveegravena aaꞌi-aaꞌi dhu egravetu dedha-liru kegravepu aaꞌimegraveu-megraveu nukamadha lodꞌoliru degravenge hua-hegravetu Aaꞌi-aaꞌi ra ele Segravemiegraveegravena kahegravei rai-haha ne degravenge isi na aaꞌi-aaꞌi Kegravepu eele

11 De ladhe aaꞌi-aaꞌi kegravepu ladhu ai segravemiegraveegravena na mamuri miu hudꞌi segravemi ngaasa Miu hudꞌi paꞌegravera-egraveramamurimadhutudadꞌegravei Lamatua Miu hudꞌi mamuri mola-megraveci 12 Miu hudꞌi tatae mamai Lamatuakahegravei De miu hudꞌi paꞌegravera taruu segravena kalodꞌo egraveegravena jꞌajꞌi malai risi hari Lodꞌo egraveegravenaliru kegravepu ladhu ai kahegravei Aa ngaa aaꞌi-aaꞌiegravetu dedha-liru kegravepu toke roe eele aaꞌi si

13 Te ngaa egraveegravena na abhu liru rupa hiudegravenge rai-haha rupa hiu Ama Lamatuadhu moa tegraveke le segravemi egraveegravena ka Jꞌara seꞌe seka dhu egravedhi mate tae-tae Egravetu era negravei abhudhoka dhegraveu dhu mamuri mola di

14 De aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Lodꞌo miutatae jꞌara seꞌe se era miu hudꞌi bori paꞌegraveradhari ho jꞌajꞌi dhegraveu beꞌa madhutu aꞌabhuAma Lamatua Degravenge segravemi egraveegravena abhu boe

222 Lii Hini 2611 33 Yudas 118 35-7 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 16-9 35-7 Lii Lolo dhu UruTegraveka 711 38 Lii Sodꞌa Koa-Kio 905 310 Mateos 2443 Lukas 1239 1 Tesalonika 52 Rai-haha RupaHiu 1615 313 Yesaya 6517 6622 Rai-haha Rupa Hiu 211

2 Petrus 315a 398 2 Petrus 318ca dhegraveu sa dhu bisa pegraveci sasala asa miuPaꞌegravera segravena ka mamuri padame egraveci degravengeegraveci

15a Te Lamatua egravedhi taha dꞌara hoNegravengu patalale miu negraveti koasa sasala-sasigo miu

Petrus suri paꞌegravele sasuri na15b Aꞌari egravedhi Paulus suri negravedhi le hia

miu madha jꞌara ae-ae dhu sama hua siLamatua ka dhu hia ne mamegraveu segravemi egraveegravenanegraveti egraveegravena ka negravengu suri madhutu segravemiegraveegravena kahegravei 16 Lodꞌo-lodꞌo dhu Paulus surisasuri na peka kahegravei jꞌara seꞌe se Negravetisasuri na abhu kahegravei dhu egravedhi teꞌa taremegraveka sasoa na Abhu kahegravei dhegraveu dhupakapodꞌe asa jꞌara leo negraveti naneo PaulusDhegraveu seꞌe kahegravei pakapodꞌe jꞌara-jꞌara dhuleo negraveti isi Sasuri Mola-Megraveci LamatuaDhegraveu segravera nuka dhegraveu bai-eedꞌa dhu roꞌoboe pakanucu Lii Holo-Nori Lamatua dhulegraveke aa regravengu dhegraveu dhu parcaya egravera boeDhegraveu segravemi seꞌe se begraveli-camegravedꞌa laho unura

17 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Miu meꞌa le jꞌaramamuri negraveti mese kapodꞌe-kabegraveli segravera Debaku pamudꞌe Te regravengu dꞌegravei boe naneneatora egraveci sa Regravengu neo cobꞌa ho kapodꞌemiu negraveti jꞌara dhumola Te ngaa baku sorotegraveke si segi miu Miu hudꞌi pakadhii kulalegraveka miu 18 Beꞌa risi parcaya miu asatabha egravera Te miu meꞌa le Kegravetu egravedhi YesusKristus ka dhu patalale egravedhi negraveti koasasasala-sasigo egravedhi Negravengu neo padꞌelodꞌara hua iia Na mi dedha miu Aa Negravenguneo miu tadhe Ne beꞌa risi hari kahegravei

Jaꞌa dꞌegravei ladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dedꞌepadedha-dedha Yesus Kristus negraveti doeneꞌe toke dꞌai mia-mia laꞌe

SaloomPetrus

318 Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri tabha egravetu neꞌe ldquoAminrdquo

1 Yohanis 11 399 1 Yohanis 28

1 YohanisSasuri Yohanis ka egraveciYohanis suri lula-negraveti Yesus Kristus

1 Jaꞌa suri sasuri ne lula-negraveti Lii Holo-Nori dhu Hia Mamuri

Lii Holo-Nori dhu Hia Mamuri ne abhumema le karegravei negraveti rai-haha jꞌajꞌi Neꞌene jaꞌa degravenge angalai jaꞌa ladhe ngegravedhi leNegravengu degravenge musi madha jiꞌi Jiꞌi tadegravengile lii Na degravenge roꞌa dhilu jiꞌi Aa jiꞌi gꞌagꞌengegravedhi le Negravengu degravenge kacui-aai jiꞌi unumi Jiꞌi ladhe ngegravedhi Ne segravemi egraveegravena ka2 lula Na cegraveu mai egravetu talora aae jiꞌi Uruegraveegravena Negravengu pea degravenge Ama Na te ngaalimuri ne Na padꞌelo le ngiꞌu aae Negravengumijiꞌi Negraveti egraveegravena ka jiꞌi bani lole degravenge miutasa mera mia dhegraveu rai-haha bisa abhumamuri mola dhu degravenge boe too-lane TeNegravengu ne Lii Holo-Nori dhu Hia Mamuri3 Jiꞌi neo peka degravenge miu aaꞌi-aaꞌi dhujiꞌi ngegravedhi le aa aaꞌi-aaꞌi dhu jiꞌi tadegravengile segravena ka miu degravenge jiꞌi sama-sama bisamamuri dꞌara egraveci Te egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti dhupaꞌegraveki le degravenge Ama Lamatua aa degravengeAna Na dhu Negravengu pua mai nuka YesusKristus 4 De jiꞌi suri sasuri ne segravena kapamahoꞌo dꞌara miu Degravenge jꞌara neꞌedꞌara jiꞌi asa tabha karejꞌe kahegravei

Dhegraveu parcaya hudꞌi mamuri ku egravetu dꞌarasaraa

5 Aꞌajꞌa dhu Yesus lole degravenge jiꞌi egraveegravenaka dhu limuri ne jiꞌi neo peka degravenge miuSegravemi neꞌe Ama Lamatua beꞌa seli eeleBhabhelu-katubꞌa ciki sa abhu boe egravetuNegravengu Te Negravengu ne nuka segravemi saraadhu heo loꞌa-loꞌa dhu pabꞌali boe degravengemaroga ciki sa 6 Ladhe egravedhi padhai liipeka na ldquoEgravedhi mamuri dꞌara egraveci degravengeLamatuardquo aa te ngaa egravedhi mamuri taobhelu era na egraveegravena sama segravemi egravedhi ma-muri egravetu dꞌara maroga Te egravedhi padhailii kapodꞌe-kabegraveli aamamuri madhutu boejꞌara dhu mola 7 Te ngaa ladhe egravedhimamuri madhutu jꞌaramola egravedhi egraveci egraveegravenaka degravenge dhegraveu dhumamuri egravetu dꞌara saraaAma Lamatua Degravenge jꞌara ne egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti bisa mamuri dꞌara egraveci Aa dꞌaraegravedhimola-megraveci lulamamadhe Yesus Kris-tus Ana Ama Lamatua aa raa Negravengu rasepamegraveu-megraveu sasala egravedhi

Dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraa ma-muri heka degravenge tao sala

8 Ladhe egravedhi padhai lii peka na ldquoEgravedhitao boe salardquo egraveegravena jꞌajꞌi tadha peka naegravedhi tipu ngiꞌu egravedhi unu ti aa teꞌa boe miaka dhu legraveke 9Te ngaa ladhe egravedhi mangakusasala egravedhi tatu Ama Lamatua dhu dꞌaramola saku eele sasala egravedhi madhutu liipajaji Na aa Na pamegraveu dꞌara egravedhi 10Ladheegravedhi peka na ldquoEgravedhi tao tegravedhi boe sasalardquosasoa na egravedhi tao Ama Lamatua dhegraveuleko-monya Te Negravengu ka dhu peka tegravekena dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu manahu asa dꞌarasasala-sasigo Aa ladhe lii padhai egravedhisegravemi egraveegravena tadha na Lii Holo-Nori Negravenguabhu boe egravetu dꞌara egravedhi

21 Ana pasue aaꞌi-aaꞌi Jaꞌa suri seꞌe aaꞌi-

aaꞌi segravena ka miu mamuri degravenge tao ia kasasala Te ngaa ladhe abhu dhegraveu dhu taosala egraveegravena na abhu kahegravei dhu sarii egravedhi egravetumadha Ama Lamatua Dhu sarii egravedhi egraveegravenanuka Yesus Kristus Dhegraveu Mola-Megraveci dhuAma Lamatua pua mai le asa rai-haha ne2Negravengumadhe jꞌajꞌi korbanpala egravedhi segravenaka Ama Lamatua saku eele sasala-sasigoegravedhi Madha jꞌara ne hia boe mi egravedhi mesati di te ngaa hia mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne kahegravei

Dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraa taomadhutu paredha Ama Lamatua risi-risiparedha lula-negraveti sasue

3 Egravedhi teꞌa na egravedhi tadhe megraveu AmaLamatua ladhe egravedhi madhutu paredhaNegravengu 4 Dhegraveu bisa peka na ldquoJaꞌa tadheAma Lamatuardquo Te ngaa ladhe negravengumad-hutu boe paredha Lamatua egraveegravena jꞌajꞌi mitadha na negravengu dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli dhupadhai lii leo tao leo 5 Te ngaa dhegraveu dhutao madhutu paredha Lamatua egraveegravena jꞌajꞌitadha peka na sasue negravengu mi Lamatuaegraveegravena dhu legraveke tareꞌa Degravenge jꞌara neꞌeegravedhi teꞌa na egravedhi dhegraveu unu Lamatua6 De ladhe dhegraveu padhai lii peka na ldquoJaꞌamamuri paꞌegraveki degravengeAmaLamatuardquo sasoana negravengu hudꞌi mamuri ku sama segravemiYesus Kristus

7 Ana pasue aaꞌi-aaꞌi Lii paredha dhujaꞌa suri hia miu ne jꞌara hiu boe Teparedha ne dhu suri le egravetu dꞌara Lii Holo-Nori Lamatua dhu miu tadegravengi le karegraveinegraveti uru ka 8Masi ka segravemi egraveegravena te ngaaabhu jꞌara hiu dhu jaꞌa neo suri lula-negraveti

11 Yohanis 11 12 Yohanis 114 27 Yohanis 1334

1 Yohanis 29 400 1 Yohanis 227paredha Lamatua Lii paredha ne jꞌajꞌi ledegravenge beꞌa egravetu dꞌara mamuri Yesus Aaparedha ne mulai sabꞌa le egravetu dꞌara miulula maroga egravetu dꞌara miu mulai ele aasaraa dhu tareꞌa egraveegravena pasaraa le egravetu dꞌaramamuri miu

9 Dhegraveu bisa padhai lii peka na ldquoJaꞌamamuri egravetu dꞌara saraardquo Te ngaa ladhenegravengu tegraveka dꞌara degravenge aꞌari na sasoana negravengu mamuri egravetu dꞌara maroga era10 Lula dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraanegravengu hudꞌi pasue ku degravenge aꞌari na aaabhu boe bhabhelu-katubꞌa egravetu dꞌara nadhu pamanahu negravengu 11 Negraveti egraveegravena kaladhe abhu dhegraveu dhu tegraveka dꞌara degravengeaꞌari na egraveegravena jꞌajꞌi tadha na negravengu ma-muri egravetu dꞌara maroga Negravengu gogo ai lae-lae lula maroga pabegravedhu le musi madhana

Dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraa ma-muri boe madhutu dadꞌegravei rai-haha12 Ana-ana Jaꞌa suri sasuri ne hia miu

lula Kristus madhe le gati miuhegraveia Ama Lamatua saku eele le sasala

miu13 Dhegraveu-dhegraveu heka Jaꞌa suri sasuri ne hia

miulula miu tadhe Yesus Kristusdhu abhu mema le karegravei negraveti uru ka

Ana-ana ngegraveru Jaꞌa suri sasuri ne hiamiulula miu labꞌa le bhabhelu-katubꞌatoke segi

14 Ana-ana Jaꞌa suri sasuri ne hia miulula miu tadhe Ama Lamatua

Dhegraveu-dhegraveu heka Jaꞌa suri sasuri ne hiamiu

lula miu tadhe Yesus Kristusdhu abhu mema le karegravei negraveti uru ka

Ana-ana ngegraveru Jaꞌa suri sasuri ne hiamiulula miu tegraveka le Lii Holo-Nori egravetu

dꞌara miutoke miu jꞌajꞌi egravera

aa miu labꞌa le bhabhelu-katubꞌatoke miu segi

15 Miu baku sue dadꞌegravei rai-haha degravengemegravedha-panyau na Te dhegraveu dhu sue rai-haha bisa boe sue Ama Lamatua 16Madhajꞌara dhu abhu egravetu rai-haha ne paꞌegraveki boedegravengeAmaLamatua Nuka segravemi dhegraveudhumamuri pakarejꞌe dhoka ngiꞌu na dhegraveumangaꞌa aa dhegraveudhudꞌegravei padedha iisi lulakakaja-sasuꞌi na Jꞌara segravemi seꞌe se mai boenegraveti Ama Lamatua te ngaa mai dhoka negraveti

rai-haha di 17Aa te ngaa rai-haha ne begraveli-camegravedꞌa ele palere-lere degravenge ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveu neo unu Te ngaa dhegraveu dhudꞌegravei madhutu dadꞌegravei Ama Lamatua dhegraveune ele boe te negravengumamuri toke dꞌai mia-mia

Dhegraveu dhu mamuri egravetu dꞌara saraa magepamudꞌe segravena ka baku legraveke tipu

18 Ana-ana Lodꞌo-lodꞌo egravele rai-haha neoe dꞌai kegravena Miu tadegravengi le peka na dhegraveudhu labꞌa Kristus begraveli-camegravedꞌa cegraveu maiMadhutu iia-iia na regravengu mai le Te egravetumia-mia abhu le dhu labꞌa Kristus Seꞌe sejꞌajꞌi mi tadha na lodꞌo-lodꞌo egravele rai-hahane degravetu ae le 19 Dhegraveu palabꞌa segravera cegraveunegraveti talora aae egravedhi Te ngaa regravengu se dhegraveuegravedhi boe Te ladhe regravengu tareꞌa-reꞌa dhegraveuegravedhi tatu ra tegraveke eele boe egravedhi te ngaa rataha taruu degravenge egravedhi Aa te ngaa regravengurai aaꞌi le negraveti egravedhi De legraveke tareꞌa regravenguse dhegraveu egravedhi boe si

20 Te ngaa miu sama boe segravemi regravengu Temiu dhu segravemimere le Roh negraveti DhegraveuMola-Megraveci Ama Lamatua Aa Negravengu soru-barale miu segravena ka meꞌa megraveu ngaa dhu legraveke21Miu pangee na jaꞌa suri sasuri neꞌe lulajaꞌa pangee na miu meꞌa boe ngaa dhulegraveke do Aadꞌo Te miu meꞌa megraveu le miaka dhu legraveke aa mia ka dhu leko-monya

22 Madhutu mola-mola na abhu le egraveturai-haha ne dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli Tasamiasegravena ka egravedhi tadhe si Regravengu segravera nukadhegraveu dhu padhai lii peka na Yesus egraveegravenaKristus boe Madhutu aꞌabhu regravengu Yesusegraveegravena Dhegraveu Mola-Megraveci boe dhu Lamatuapajaji tegraveke hia mai Dhegraveu dhu padhai liisegravemi segravera palabꞌa degravenge Kristus te regravengutule eele Ama Lamatua degravenge Ana Na23 Dhegraveu dhu tule eele Ana Ama Lamatuaregravengu tule eele Ama Na kahegravei Te ngaaladhe dhegraveu mangaku Ana Ama Lamatuasasoa na dhegraveu segravera jꞌajꞌi le ana-ana AmaLamatua

24 De miu hudꞌi kegravepe ku paꞌegravera-egravera ngaadhu miu tadegravengi mere le karegravei negraveti urusegravera Degravenge jꞌara neꞌe miu paꞌegraveki taruudegravenge Ama Lamatua aa degravenge Ana Nakahegravei 25 Aa Negravengu unu Na ka dhu pad-hadha le degravenge egravedhi peka na pe egravedhimamuri taa-taa degravenge Ne

26 Jaꞌa suri sasuri ne segravena ka miu tadhedhegraveu dhu neo leko-monya miu 27 Miusegravemi mere le Roh Mola-Megraveci Lamatua aamiu mamuri paꞌegraveki le degravenge Negravengu kahegravei

218 2 Tesalonika 21-12

1 Yohanis 228 401 1 Yohanis 318Demiu parluu heka dhegraveu leo ajꞌa-nori harimiu Te Roh Lamatua nia le lula Negravenguka dhu bisa ajꞌa aaꞌi-aaꞌi dhu legraveke Rohne kapodꞌe-kabegraveli boe segravemi dhegraveu leko-monya segravera De kegravepe paꞌegravera-egravera mi ngaadhu Negravengu nori le ho miu mamuri dꞌaraegraveci taruu degravenge Kristus

28 De segravemi neꞌe ana-ana Miu hudꞌimamuri paꞌegraveki taruu degravenge Kristus Segravenaka ropa Na mai hari miu madhaꞌu boeaa degravenge boe dꞌara makae lami titu egravetumadha Na 29 Lula miu dhu meꞌa le naNegravengu tao dhoka ngaa dhu legraveke negraveti egraveegravenaka bisa meꞌa kahegravei peka na dhegraveu aaꞌi-aaꞌiladhe tao ngaa dhu legraveke regravengu jꞌajꞌi ana-ana Lamatua

3Dhegraveu dhu jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua

hudꞌi mamuri ku degravenge molaAna-ana Lamatua mamuri heka degravenge

tao sala1 Miu pajiko segraveku sasue Ama egravetu sorga

mi dedha egravedhi Te sasue Na kapai titukegravena tokeNa dedꞌe nare egravedhi jꞌajꞌi ana-anaNegravengu Legraveke si Te ngaa dhegraveu dhu ma-muri madhutu dadꞌegravei rai-haha reꞌa boena egravedhi se cee lula regravengu tadhe boe AmaLamatua

2 Ana-ana pasue Egravedhi jꞌajꞌi le ana-ana Ama Lamatua te ngaa teꞌa tare megravekabegraveli-camegravedꞌa egravedhi jꞌajꞌi segravemi ngaa sa Dhuteꞌa segravemi neꞌe ka begraveli-camegravedꞌa ropa Kris-tus mai hari egravedhi jꞌajꞌi sama segravemi Negravengukahegravei lula egravedhi ladhe tegravedhi Negravengu iia-iia3 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tatae mamai Kristustatu ra pamegraveu mamuri regravengu segravena kamamuri ra mola-megraveci sama segravemi Kristus4 Sasala aaꞌi-aaꞌi ra ka dhu sisu paredhaLamatua Negraveti egraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhutao sala sisu paredha Ama Lamatua aapalabꞌa degravenge Ne 5 Miu meꞌa le peka naKristus jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha segravena ka sakueele sasala-sasigo egravedhi Negravengu bisa taojꞌara egraveegravena lula Negravengu mesa Na tao negravedhiboe sasala 6De dhegraveu dhu mamuri paꞌegravekitaruu degravenge Ne mamuri heka degravenge taosala Te ngaa ladhe dhegraveu loe boe adꞌu-uesasala sasoa na negravengu tadhe boe aa paꞌegravekiboe degravenge Kristus

7 Ana-ana pasue Baku legraveke tipu Tedhegraveu dhumamurimadhutu ngaa dhu legravekenegravengu dhegraveu dꞌara mola egraveci egraveegravena ka degravenge

Kristus 8 Te ngaa dhegraveu dhu mamuri adꞌu-ue sasala jꞌajꞌajꞌi ra negraveti dhegraveu aae nidhuTe dhegraveu aae nidhu ne baki negraveti bhabhelu-katubꞌa karegravei negraveti uru jꞌara ka Negraveti egraveegravenaka Ana Ama Lamatua mai ho dhedhepalaho bhabhelu negraveti dhegraveu aae nidhu

9 Dhegraveu dhu jꞌajꞌi le ana Lamatuamamuriheka tao sala lula Lamatua dhu pea leegravetu dꞌara negravengu Negravengu bisa heka adꞌu-uesasala taruu lula jꞌajꞌajꞌi na negraveti Lamatua10 Degravenge jꞌara neꞌe egravedhi bisa tadhe megraveucee ka dhu jꞌajꞌi negraveti Lamatua aa cee kadhumai negraveti dhegraveu aae nidhu Te dhegraveu dhumadhutu boe jꞌara dhu legraveke aa dhu sue boeaꞌari na sasoa na jꞌajꞌajꞌi na negraveti boe AmaLamatua

Ana-anaAma Lamatua hudꞌi pasue ku egravecidegravenge egraveci

11 Karegravei negraveti uru ka miu tadegravengi lelii moa dhu peka na ldquoPasue egraveci degravengeegravecirdquo 12 Miu sanegravedꞌe era lii lolo Kaendegravenge Habel si Baku tao madhutu Kaente negravengu ne dhegraveu bhelu-katubꞌa ka negravengupamadhe ari na Habel Nga tao ka negravengutao segravemi egraveegravena Lula Kaen tao jꞌara-jꞌaradhu bhelu te ngaa ari na tao jꞌara-jꞌaradhu mola

13 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi Bakumalaa ladhe dhegraveudhumadhutu dadꞌegravei rai-haha dꞌegravei boemiu14 Egravedhi teꞌa le dhu peka na dhegraveu dhu ma-muri egravetu dꞌara sasala ladhe madhe negravengucegraveri eele negraveti Ama Lamatua Te ngaalula egravedhi pasue degravenge aꞌari egravedhi egraveegravenajꞌajꞌi mi tadha peka na ropa egravedhi madheegravedhi mamuri taruu degravenge Lamatua Teladhe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri degravengeboe sasue begraveli-camegravedꞌa madhe na regravengupakajꞌegraveu negraveti Ama Lamatua 15 Te dhegraveudhu sue boe aꞌari na negravengu cakaraa degravengedhegraveu dhu pamadhe dhegraveu De meꞌa le nadhegraveu dhu segravemi segravera sa abhu boe mamuritaruu degravenge Ama Lamatua 16 Egravedhi bisateꞌa conto sasue dhu legraveke negraveti Kristus TeNegravengu sue egravedhi ka soro ngiꞌu Na segravenaka madhe gati egravedhi Negraveti egraveegravena ka egravedhihudꞌi soro ngiꞌu egravedhi kahegravei bagi aꞌari egravedhi17 Ladhe abhu dhegraveu dhu unu dꞌai negravedhiaꞌari na ca dhegraveu dhu mamuri susa te ngaana tao boe madha-dhilu mi dhegraveu susa nena tasamia ka negravengu peka na ldquoJaꞌa sueAma Lamatuardquo Legraveke boe

18 Ana-ana pasue Baku dhoka sue egravetuhegravebꞌa di te ngaa tao jꞌara dhu beꞌa ho

31 Yohanis 112 35 Yohanis 129 311 Yohanis 1334 312 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 48 314 Yohanis 524

1 Yohanis 319 402 1 Yohanis 414padꞌelo sasue dhu legraveke 19 Te ladhe egravedhipadꞌelo sasue degravenge adꞌu-ue jꞌara dhu beꞌasegravemi egraveegravena egravedhi teꞌa na egravedhi abhumamuridhu legraveke Degravenge segravemi egraveegravena egravedhi madhaꞌuheka aa egravedhi bisa doa kegravetu ropa egravedhi aralati asa madha Ama Lamatua 20 Masi kadꞌara iiki egravedhi galaa egravedhi lula-negraveti jꞌara dhulegraveke boe dhu egravedhi adꞌu-ue uru egraveegravena egravedhimadhaꞌu ia ka Te rasa kasia Ama Lamatuakapai risi negraveti rasa kasia egravedhi Aa Negravengudhu neꞌa aaꞌi megraveu-megraveu kahegravei

21 Ana-ana pasue Ladhe dꞌara iikiegravedhi galaa boe egravedhi na egravedhi bisa bani aamakae boe ropa egravedhi ara lati asa madhaAma Lamatua 22 Lula egravedhi tao madhutuparedha Lamatua aa pakarejꞌe dꞌara Nanegraveti egraveegravena ka egravedhi bisa abhu ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu egravedhi manegravengi negraveti Negravengu 23 Liiparedha Na segravemi neꞌe ka parcaya taruuAna Na Yesus Kristus dhu Negravengu puamai Aa baku loe pasue egraveci degravenge egravecisama segravemi lii paredha Yesus 24 Dhegraveudhu taomadhutu lii paredhaAmaLamatuasegravera mamuri na paꞌegraveki degravenge Ne aa AmaLamatua paꞌegraveki degravenge ne kahegravei Egravedhi teꞌana Ama Lamatua egravetu dꞌara egravedhi lula RohNa mamuri egravetu dꞌara egravedhi

4Ana-ana Ama Lamatua hudꞌi mage-mage

ku segravena ka baku legraveke tipu1 Ana-ana pasue Baku legraveka leli lii pad-

hai ladhe dhegraveu mai peka na negravengu negravetilii moa Ama Lamatua Te ngaa miu hudꞌidadoo ne paie-iie ho meꞌa megraveu lii padhaina tareꞌa-reꞌa negraveti Lamatua do aadꞌo Telimuri ne ae le dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli dhukako pale-legraveme rai-haha ne Dhegraveu se tipudhegraveu peka na regravengu segravera dhegraveu regraveti lii pad-hai Ama Lamatua 2 Egravedhi bisa teꞌa megraveu liimoa dhu tareꞌa-reꞌamai negraveti Roh Lamatuadegravenge jꞌara segravemi neꞌe Ama Lamatua pad-hadha tegraveke le karegravei negraveti uru ka segravena kaneo hia Ana Namai asa rai-haha ne Ladhedhegraveu dhu negraveti lii moa egraveegravenamangaku pekana Yesus Kristus egraveegravena tareꞌa-reꞌa Ana AmaLamatua dhu jꞌajꞌi dhegraveu rai-haha samasegravemi egravedhi na lii moa egraveegravena mema negravetiLamatua 3 Te ngaa dhegraveu dhu mangakuboe Yesus segravemi egraveegravena negravengu mai boe negravetiAma Lamatua Te egraveegravena mai negraveti dhu labꞌaKristus Miu tadegravengi le dhu peka na dhulabꞌa Kristus egraveegravena begraveli-camegravedꞌa cegraveu mai

Madhutu mola-mola na dhu segravemi egraveegravenaabhu le egravetu rai-haha ne

4 Ana-ana pasue Miu se memamai negravetiAma Lamatua aa koasa Na egravetu dꞌara miuNegraveti egraveegravena ka miu segi le dhegraveu dhu labꞌaLamatua Te Roh Na dhu pea egravetu dꞌaramiu egravera risi negraveti koasa dhu egravetu rai-hahane 5Dhegraveu dhu labꞌa Lamatua segravera jꞌajꞌajꞌira negraveti rai-haha Negraveti egraveegravena ka lii padhai liira paꞌegraveki megraveno madhutu dadꞌegravei rai-hahaHegraveia dhegraveu rai-haha ne dꞌegravei nanene si 6 Tengaa jꞌajꞌajꞌi egravedhi negraveti Ama Lamatua Negravetiegraveegravena ka dhegraveu dhu tadhe Lamatua dꞌegraveinanene lii padhai egravedhi Te ngaa dhegraveu dhumai boe negraveti Lamatua roꞌo boe nanene liipadhai egravedhi Degravenge jꞌara neꞌe ladhe dhegraveupeka na negravengu negraveti lii moa Lamatua bisateꞌa mia ka dhu legraveke dhu mai negraveti RohLamatua aa mia ka dhu kapodꞌe-kabegraveli

Sasue degravenge ParcayamdashSasue egraveegravena ngaa7 Ana-ana pasue Egravedhi hudꞌi pasue

ku egraveci degravenge egraveci lula kapua sasue negravetiAma Lamatua Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuripasue mai negraveti Ama Lamatua kahegravei aara tadhe megraveu Ne 8 Te ngaa dhegraveu dhudegravenge boe sasue tadhe boe Lamatua LulaLamatua egraveegravena nuka sasue 9 Lamatuapadꞌelo sasue Na mi egravedhi segravemi neꞌe Napua Ana Na dhu dhodhoka ca Dhegraveu egraveegravenaka mai asa rai-haha ne segravena ka bhoke jꞌarahia egravedhi Degravenge jꞌara segravemi egraveegravena egravedhi bisamamuri taruu degravenge Lamatua 10 Ladheneo meꞌa sasue dhu legraveke tareꞌa baku pa-soro sasue egravedhi degravenge sasue Lamatua Tengaa ladhe sasue Lamatua mi dedha egravedhilula Ama Lamatua pua AnaNamai ho jꞌajꞌikorban segravena ka gati egravedhi Degravenge jꞌara neꞌeLamatua saku eele sasala-sasigo egravedhi segravenaka egravedhi bisa pabeꞌa hari degravenge Negravengu

11 Ana-ana pasue Lula Ama Lamatuasue egravedhi seli eele na egravedhi hudꞌi pasue kuegraveci degravenge egraveci kahegravei 12Abhu boe ca dhegraveu sadhu ladhe negravedhi megraveu Ama Lamatua Masika segravemi egraveegravena te ngaa ladhe egravedhi pasue egravecidegravenge egraveci sasoa na Ama Lamatua bera-bera degravenge egravedhi Aa sasue Na asa tabhaegravetu dꞌaramamuri egravedhi toke jꞌajꞌi sasue dhukateme

13 Ama Lamatua pangegravedꞌu le Roh Naegravetu dꞌara egravedhi Negraveti egraveegravena ka teꞌa naegravedhi mamuri dꞌara egraveci degravenge Ne aa Negravengumamuri dꞌara egraveci degravenge egravedhi kahegravei 14 Jaꞌadegravenge angalai jaꞌa ngegravedhi le Ana AmaLamatua degravenge musi madha jiꞌi Ka jiꞌi

323 Yohanis 1334 1512 17 412 Yohanis 118

1 Yohanis 415 403 1 Yohanis 513peka palegraveme degravenge dhegraveu aaꞌi-aaꞌi na AmaLamatua hia le Ana Na mai segravena ka patab-uli dhegraveu egravetu rai-haha ne negraveti koasa sasala-sasigo ra 15 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mangakupeka na Yesus Ana Ama Lamatua negravengumamuri pabeꞌa degravenge Ama Lamatua aaAma Lamatua pabeꞌa degravenge negravengu kahegravei16 Egravedhi teꞌa kahegravei peka na Lamatua sueegravedhi titu kegravena Negraveti egraveegravena ka egravedhi parcayaNegravengu sue egravedhi taruu

Lamatua sue dhegraveu rai-haha ne titu kegravenaDe dhegraveu dhu mamuri pasue negravengu ma-muri dꞌara egraveci degravenge Ama Lamatua aaLamatua mamuri dꞌara egraveci degravenge negravengukahegravei 17 Aa ladhe egravedhi dꞌara egraveci degravengeLamatua sasue egravedhi jꞌajꞌi kateme Hegraveiaropa dꞌai lodꞌo egravele ka rai-haha ne Lamatuaparisa mamuri dhegraveu aaꞌi-aaꞌi na egravedhimadhaꞌu boe ara lati asa madha Na lulaegravedhi dhu jꞌajꞌi le segravemi Kristus lodꞌo dhuNa mamuri egravetu rai-haha ne 18 Ladhe egravedhimamuri pasue na egravedhi degravenge heka dꞌaramadhaꞌu ciki sa Te ladhe egravedhi pasuedegravenge mola egraveegravena nuka segravemi egravedhi pakajꞌegraveueele aaꞌi le madhaꞌu negraveti dꞌara egravedhi Ladhedhegraveu madhaꞌu dꞌara na susa lula negravengumadhaꞌu legraveke huku Dhegraveu ne nuka segravemiana iiki dhu neꞌa megraveka sue dhegraveu degravengemola

19 Egravedhi pasue lulaAmaLamatuadhu sueuuru le egravedhi 20Ladhe dhegraveupadhai lii pekana ldquoJaꞌa sue Ama Lamatuardquo te ngaa negravengutegraveka dꞌara degravenge aꞌari na negravengu monyadi Te ladhe dhegraveu sue boe aꞌari na dhuegravetu katanga madha negravengu tasamia harinegravengu sue Ama Lamatua dhu negravedhi megravekaBisa boe sina ma 21Te Ama Lamatua unuNa ka dhu papuru paredha peka na egravedhibaku sue dhodhoka Negravengu di te ngaa sueku aꞌari egravedhi dhegraveu parcaya segravera

51 Dhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi dhu peka

na Yesus tareꞌa-reꞌa Kristus dhu AmaLamatua pua mai dhegraveu segravera jꞌajꞌi le ana-ana Ama Lamatua Te dhegraveu dhu sue cadhegraveu ama tatu sue ana na kahegravei 2 Ladheegravedhi sue Lamatua aa sabꞌa madhutuparedha Na egraveegravena peka na egravedhi sue ana-ana Lamatua kahegravei 3 De ladhe egravedhisue Negravengu egravedhi hudꞌi tao madhutu ku

paredha Na segravera Aa paredha Na bia boe4 Egravedhi dhu jꞌajꞌi le ana-ana Lamatua bisasegi dadꞌegravei rai-haha ne lula egravedhi parcayaNe 5 Te dhegraveu dhu segi dadꞌegravei rai-hahanuka dhegraveu dhu parcaya peka na YesusAna Ama Lamatua

Parcaya Yesus gaguna na ngaa6 Sadꞌi miu meꞌa na Yesus dhegraveu rai-

haha kahegravei aa Negravengu ne Kristus kahegraveidhu Ama Lamatua hiamai asa rai-haha neLodꞌo Negravengu neo pakako sasabꞌa-laꞌa NaYohanis sarani Ne pake egravei Egravele egraveegravena kaNegravengu madhe aa pasuti raa Na kahegravei Dedhu legraveke ka mesa boe egravei di dhu Yohanispake sarani Negravengu te ngaa raa Na dhusuti eele egraveegravena dhu kabꞌua risi Te RohAma Lamatua mesa Na ka dhu peka segravemiegraveegravena aa dhu neꞌa boe leko-monya 7 Teabhu tegravelu jꞌara dhu jꞌajꞌi sakasii 8 nukaRoh Lamatua egravei dhu Yohanis pake saraniYesus aa raa Yesus unu Na Tegravelu jꞌaraseꞌe ka padꞌelo ca jꞌara dhu sama lula-negraveti Yesus 9 Ladhe dhegraveu rai-haha ka jꞌajꞌisakasii na egravedhi bisa parcaya ne Risi-risihari ladhe Ama Lamatua unu Na ka dhujꞌajꞌi sakasii lula-negraveti Ana Negravengu unu NaAa te ngaa tegravelu jꞌara seꞌe dhuAma Lamatuapake ho jꞌajꞌi mi tadha dhu peka na Yesusmesa boe dhegraveu rai-haha biasa di te ngaaNegravengu ne Kristus kahegravei 10 Dhegraveu dhuparcaya Ana Ama Lamatua sasoa na dhegraveune segravemi nare le Lii Holo-Nori Lamatualula-negraveti Ana Na Te ngaa dhegraveu dhu legravekaboe Lamatua negravengu nuka segravemi dhegraveu dhupadhai lii peka na ldquoAma Lamatua leko-monyardquo Degravenge jꞌara neꞌe negravengu segravemiboe Lii Holo-Nori Lamatua lula-negraveti AnaNa 11 Isi negraveti Lii Holo-Nori Lamatua nukasegravemi neꞌe Lamatua hia le egravedhi mamuridhu legraveke toke dꞌai mia-mia Aa egravedhiabhu mamuri ne lula egravedhi parcaya AnaNa 12 De dhegraveu dhu paꞌegraveki degravenge AnaAma Lamatua abhu mamuri toke dꞌai mia-mia degravenge Ne Te ngaa dhegraveu dhu paꞌegravekiboe degravenge Ana Ama Lamatua abhu boemamuri segravemi egraveegravena

Nga tao ka Yohanis suri sasuri ne13 Jaꞌa suri madha jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi hia

miu dhegraveu parcaya Ana Ama Lamatua segravena 53 Yohanis 1415 57 Abhu Alkitab dhu suri tabha peka na [ldquo(7b) egravetu sorga nuka Ama Lii Holo-Noridegravenge Roh Mola-Megraveci (8a) Ka tegravelu jꞌara se jꞌajꞌi mi egraveci Aa abhu tegravelu jꞌara dhu jꞌajꞌi sakasii egravetu rai-hahardquo] Aa te ngaalii seꞌe abhu boe egravetu dꞌara sasuri lii Yunani uru tegraveka Lii seꞌe ra suri tabha egravetu egraveci-dua Alkitab leo karegravei negraveti abad ka-14 511 Yohanis 336

1 Yohanis 514 404 1 Yohanis 521ka meꞌa megraveu na miu unu mamuri tokedꞌai mia-mia

Yohanis suri tabha jꞌara-jꞌara sabajꞌa14 Ladhe egravedhi sabajꞌa mi Ama Lamatua

sadꞌi egravedhi manegravengi ngaa egraveegravena ka madhutudadꞌegravei Na egravedhi bisa teꞌa tareꞌa-reꞌa naNegravengu tadegravengi lii manegravengi egravedhi segravera 15Aaladhe egravedhi parcaya tareꞌa-reꞌa segravemi egraveegravenaegravedhi teꞌa kahegravei na egravedhi abhu ngaa-ngaadhu egravedhi manegravengi negraveti Ama Lamatua

16 Ladhe egraveu megravedhi aꞌari mu tao sala dhunegraveti boemamadhe beꞌa risi egraveu sabajꞌa segravenaka Ama Lamatua soru-bara aꞌari egraveu egraveegravenaho na abhu sodꞌa Aꞌabhu jaꞌa segravemi neꞌeka abhu sasala dhu negraveti boe dhegraveu asadꞌara mamadhe Abhu kahegravei sasala dhunegraveti dhegraveu asa mamadhe Te ngaa jaꞌa puaboe miu ho sabajꞌa ladhe abhu sasala segravemiegraveegravena 17 Tatao karehe aaꞌi-aaꞌi sala egravetumadha Ama Lamatua Te ngaa abhu kahegraveisasala dhu negraveti boe mamadhe

Yohanis pasanegravedꞌe hari jꞌara-jꞌara dhukabꞌua risi

18 Dhegraveu dhu paꞌegraveki le degravenge AmaLamatua mamuri heka tao sala te AnaAma Lamatua dhu ladhe-leru ne Aa dhubhelu-katubꞌa bisa boe segi ne kahegravei

19 Egravedhi teꞌa na egravedhi kapua egravetu dꞌaraAma Lamatua Te ngaa egravedhi teꞌa kahegraveina dhu bhelu-katubꞌa degravenge koasa ho atordhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

20 Egravedhi teꞌa na Ana Ama Lamatua maile segravena ka hia egravedhi teꞌa megraveu jꞌara seꞌeho egravedhi bisa tadhe megraveu Ama Lamatuadhu tareꞌa Limuri ne egravedhi bisa mamuripabeꞌa degravenge Ne lula egravedhi mamuri dꞌaraegraveci degravenge Ana Na Yesus Kristus Te YesusKristus egraveegravena tareꞌa-reꞌa Lamatua kahegraveidaggerAa Negravengu ka hia dhegraveu abhu mamuri tokedꞌai mia-mia laꞌe

21 Ana-ana ee Jꞌaga paie-iie mamurimiu Mage abhu dhu seti eele ho gati AmaLamatua negraveti dꞌara miu

Dꞌai sange neꞌe kaNegraveti jaꞌa Yohanis

dagger 520 Sasuri Lii Yunani suri peka na ldquoAma egraveegravena θεός (theos nuka Allah)rdquo Aa ldquoAna Na Yesus Kristus θεός (theosnuka Allah) kahegraveirdquo

2 YohanisLii mahoꞌo

1 Ina pasue Sasuri ne negraveti jaꞌa Yohanisdhu jꞌajꞌi ama gareja

Jaꞌa suri sasuri ne hia mi ina dhu AmaLamatua hagꞌe nare le jꞌajꞌi dhegraveu unu Naaa degravenge ana-ana ina segravera Jaꞌa sue miuaaꞌi-aaꞌi mi dhu dꞌara miu paꞌegraveki degravengejꞌara-jꞌara dhu legraveke Dhegraveu leo aaꞌi-aaꞌi dhureꞌa jꞌara-jꞌara dhu legraveke ra sue miu kahegravei2 Jiꞌi sue miu lula jꞌara-jꞌara dhu legraveke segraveleegravetu dꞌara egravedhi aa egraveegravena na muri taruu egravetudꞌara egravedhi

3 Jaꞌa sabajꞌa manegravengi segravena ka AmaLamatua degravenge Ana Na Yesus Kristuspadꞌelo dꞌara hua iia degravenge rasa kasia Rami egravedhi segravena ka egravedhi mamuri dame ma-muri pasue aa paꞌegraveki taruu degravenge jꞌara-jꞌara dhu legraveke

Mamuri pasue aa kegravepe paꞌegravera jꞌara-jꞌaradhu legraveke

4 Jaꞌa karejꞌe titu kegravena lodꞌo jaꞌa paragadegravenge ana ina cahagꞌe dhu ra mamuridegravenge beꞌa madhutu jꞌara mamuri dhulegraveke sama segravemi dhu Ama Lamatua hia leparedha mi egravedhi

5 Ina pasue Neꞌe ne jaꞌa manegravengi segravenaka egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti mamuri egravetu dꞌara pa-sue Dhu jaꞌa manegravengi egraveegravena paredha hiuboe te ngaa jaꞌa dhoka pasanegravedꞌe di negravetiparedha dhu egravedhi unu le karegravei negraveti uru kamai 6Egravedhi bisa padꞌelo sasue egravedhi ladheegravedhi tao madhutu paredha Ama LamatuaKaregravei negraveti uru ka Na paredha le egravedhi segravenaka egravedhi mamuri pasue egraveci degravenge egraveci Neꞌene jꞌara hiu boe te miu tadegravengi le karegraveinegraveti uru ka mai

7 Dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli ae kako palegraveme lerai-haha ne Regravengu ajꞌa na Yesus Kristusmai asa rai-haha ne te ngaa Negravengu dhegraveurai-haha tareꞌa-reꞌa boe Dhegraveu seꞌe dhegraveukapodꞌe-kabegraveli kahegravei dhu labꞌa Kristus aaroꞌo boe segravemi rare peka na Yesus nukaKristus dhu Ama Lamatua hagꞌe nare karegraveinegraveti uru ka 8 Jꞌaga paie-iie ho egravei kabhegravesuegravedhi baku core eele iia dꞌara De miu hudꞌimajꞌegraveni sabꞌa taruu segravena ka miu bisa segravemi

mere megravengi-nale aaꞌi-aaꞌi dhu Lamatuamoa neo hia miu egravetu sorga

9 Te dhegraveu dhu sigo eele negraveti ajꞌa-nori Kristus negravengu paꞌegraveki boe degravengeAma Lamatua Te ngaa dhegraveu dhu kegravepepaꞌegravera aꞌajꞌa Na negravengu paꞌegraveki degravenge AmaLamatua aa degravenge Ana Na Yesus Kristus

10 Ladhe abhu dhegraveu dhu mai ajꞌa jꞌara-jꞌara dhu leko-leo lula-negraveti Kristus nabaku segravemi mere ne asa dꞌara egravemu miu aabaku soro-suu hia ne 11 Te ladhe pusi-pahae ne na miu segravemi mere le sasabꞌa nadhu bhelu-katubꞌa egraveegravena

Yohanis suri paꞌegravele sasuri na12 Madha jꞌara ae era dhu jaꞌa neo peka

degravenge miu te ngaa beꞌa risi jaꞌa baku suriegravetu dꞌara sasuri Te negravebhu heka jaꞌa neodhiu padhai lii degravenge miu segravena ka egravedhisama-sama bisa karejꞌe-karae tareꞌa-reꞌa

13 Ama Lamatua hagꞌe nare kahegravei aꞌaina Ana-ana na hia lii mahoꞌo mi ina siaaꞌi-aaꞌi egravetu egraveegravena

Sange neꞌe kaSalam negraveti jaꞌaYohanis

11 Abhu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu cahagꞌe peka na ina ne degravenge ana-ana na nuka ca dhegraveu dhu Yohanis tadhe beꞌa negraveti uruka aa regravengu dua ra sama-sama pakako sasabꞌa Lamatua Abhu cahagꞌe hari dhu pangee na Yohanis dhu haji ngarana peka na mama ne degravenge ana-ana egraveegravena nuka jumaꞌat egraveci degravenge dhegraveu regravengu 15 Yohanis 1334 1512 17

3 YohanisLii mahoꞌo

1 Angalai Gayus dhu jaꞌa sue tareꞌa-reꞌaLii mahoꞌo negraveti jaꞌa Yohanis ama gareja

2 Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuajꞌaga egraveu ho egraveu baku isi-noso kegravetu-kaboꞌoaa dꞌara egraveu beꞌa-beꞌa 3 Abhu pegraveri-pegraveriaꞌari dhu mai lolo degravenge jaꞌa peka naegraveu madhutu taruu jꞌara mamuri dhu legravekenegraveti Ama Lamatua Ropa tadegravengi segravemiegraveegravena dꞌara jaꞌa karejꞌe titu kegravena 4 Te jaꞌakarejꞌe risi eele ladhe tadegravengi ana-ana jaꞌamamuri madhutu jꞌara dhu legraveke

Yohanis koa-kadꞌiri Gayus lula pakakosasabꞌa degravenge beꞌa

5 Angalai pasue Egraveu pakako le sasabꞌaAma Lamatua degravenge beꞌa ropa egraveu segravemimore degravenge hua iia aꞌari dhu kako palegravemeho pakako sasabꞌa Kristus Masi ka egraveutadhe megraveka si te ngaa segravemi more si degravengebeꞌa 6 Dhegraveu dhu legravepa hari mai palolohia jumaꞌat egravetu neꞌe peka na egraveu segravemimore degravenge beꞌa aa sue si Limuri ne jaꞌamanegravengi ho egraveu soru-bara taruu dhegraveu segravemisegravera te egraveegravena ka dhu pakarejꞌe dꞌara AmaLamatua 7 Regravengu loe boe kako palegravemesegravena ka ajꞌa-nori dhegraveu negraveti jꞌara mamuriYesus Kristus Te ngaa regravengu segravemi boebantuan ngaa-ngaa negraveti dhegraveu dhu parcayaboe Kristus 8 De mema dhu legraveke kegravenaladhe egravedhi ka dhu soru-bara si Te degravengejꞌara ne egravedhi pakako sasabꞌa Lamatuasama-sama degravenge regravengu

Diotrefes tema tao maruru9 Uru egraveegravena jaꞌa paꞌadhu le sasuri hia ju-

maꞌat egravetu egraveegravena te ngaa Diotrefes padedhaiisi na nuka segravemi dhegraveu aae-dhegraveu kapai Aana dꞌegravei boe nanene jaꞌa 10 De ladhe jaꞌadhiu egraveegravenana jaꞌa bhoke paledꞌa-ledꞌa ngaadhu negravengu adꞌu-ue Te na padhai lii podꞌe-edꞌo segravena ka neo pamanahu egravedhi Risi-risihari na tule eele dhegraveu-dhegraveu unu Lamatuadhu dhiu asa egraveegravena Hegraveia na kakegravejꞌi aꞌari egravetuegraveegravena kahegravei ho baku segravemi rare dhegraveu segravera

Demetrius pakako sasabꞌa Lamatuadegravenge beꞌa

11 Angalai pasue Egraveu hudꞌi madhutuku tatao dhegraveu dhu tao jꞌara beꞌa Bakumadhutu dhegraveu dhu adꞌu-ue bhelu-katubꞌa

Te dhegraveu dhu tao jꞌara beꞌa regravengu segraveradhegraveu unu Ama Lamatua Te ngaa dhegraveudhu adꞌu-ue jꞌara bhelu-katubꞌa tadhe boeAma Lamatua

12 Ladhe segraveku Demetrius Dhegraveu aaꞌi-aaꞌikoa-kadꞌiri ne lula na madhutu mola-molajꞌara mamuri Lamatua dhu legraveke Jaꞌa koane kahegravei aa egraveu meꞌa na jaꞌa monya boe

Yohanis suri paꞌegravele sasuri na13 Abhu jꞌara ae-ae era dhu jaꞌa neo peka

degravenge egraveu te ngaa jaꞌa suri boe egravetu dꞌarasasuri 14 Te jaꞌa sanao negravebhu heka egravedhiparaga segravena ka egravedhi dua ti bisa padhai liipatoo madha degravenge madha

15 Dꞌai uuru ku sange neꞌe Aꞌari egravetuneꞌe paꞌadhu liimahoꞌo Megraveti ku liimahoꞌojaꞌa hia mi aꞌari aaꞌi-aaꞌi egravetu egraveegravena ca dhegraveu-dhegraveu ka degravenge ngara na

SaloomNegraveti jaꞌa Yohanis

11 Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha 1929 Roma 1623 1 Korintus 114

Yudas 1 407 Yudas 11

Sasuri negravetiYudasLii mahoꞌo

1 Liimahoꞌo negraveti jaꞌa Yudas ari YakobisJaꞌa ne ana pua-paleha negraveti Kegravetu egravedhiYesus Kristus

Jaꞌa suri sasuri ne hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhuAma Lamatua hagꞌe nare dhu Na sue aadhu Yesus Kristus loe boe jꞌaga si tokedꞌai Negravengu mai hari 2 Jaꞌa manegravengi hoAma Lamatua padꞌelo rasa kasia aa padꞌelodꞌara hua iia Na ae-ae mi miu segravena ka miubisa mamuri padame egraveci degravenge egraveci

Yudas pasanegravedꞌe dhegraveu parcaya lula-negravetidhegraveu dhu ajꞌa sala

3 Aꞌari dhu pasue Uru egraveegravena jaꞌa neo surisasuri hia miu lula-negraveti jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhuAma Lamatua tao segravena ka hia mamuri miegravedhi Te ngaa limuri ne abhu lii langude jaꞌa hudꞌi suri hari jꞌara dhu leo AmaLamatua pangegravedꞌu le mi egravedhi jꞌaramamuridhu mola Negravengu hia jꞌara mamuri ne categraveka di aa Na ubꞌa boe Negravengu hia jꞌaramamuri ne mi dhegraveu-dhegraveu parcaya De jaꞌamanegravengi segravena ka miu paꞌegravera-egravera dꞌara hodhegraveu baku pakapodꞌe jꞌara mamuri negravetiLamatua

4 Te ngaa abhu le pegraveri-pegraveri dhegraveu dhumai pahuni-pahuni egravetu talora aae miuDhegraveu segravera madhutu boe jꞌara mamuri AmaLamatua dhu mola te ngaa ra madhutudadꞌegravei dꞌara unu ra Regravengu peka na dꞌarahua iia Lamatua ka dhu bhoke jꞌara horegravengu bisa tao leli Egraveegravena na omo kosoRegravengu se dhegraveu dhu peka leo tao leoDadꞌegravei regravengu ka ho egravedhi nanene ia kaDhegraveuAae egravedhi degravenge Kegravetu egravedhi Yesus KristusTe ngaa sanegravedꞌe te dhu suri tegraveke egravetu SasuriMola-Megraveci na Lamatua unuNa ka dhu taotegraveke le hahuku dhu jꞌegravera karegravei negraveti uru ka

Lamatua huku dhegraveu dhu ajꞌa-nori legravekeboe nuka segravemi uru egraveegravena Na huku ana pajuunegraveti sorga degravenge dhegraveu bhelu-katubꞌa

5 Abhu jꞌara ae dhu miu meꞌa le te ngaajaꞌa pasanegravedꞌe hari ho miu baku pamudꞌeSanegravedꞌe ku lii lolo uru-uru segravera lodꞌo dhegraveu

Israꞌel kalua negraveti Masir Masi kaAma Lamatua hia mamuri le dhegraveu

ca nau kateme te ngaa dꞌai loo-limuri Na palaho eele aaꞌi dhu roꞌoboe parcaya Ne

6 Conto leo nuka ana pajuu Lamatua egravetusorga Ama Lamatua pangegravedꞌu sikoasa te ngaa degravenge lane kahegraveiTe ngaa regravengu cahagꞌe roca boehegraveia ra tao risi negraveti hak regravenguHegraveia Lamatua egraveki si pake rate dhubisa boe maꞌegravete aa taha si egravetu eramaroga segravena ka mate dꞌai Lodꞌodhu Ama Lamatua neo pamaꞌegravetesasala dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra

7 Aa mage bhegravelu kota Sodom degravengekota Gomora degravenge rae-rae leodhu padegravetu egravetu segravera Dhegraveu-dhegraveura dꞌegravei dhoka adꞌu-ue rupa-rupabhabhelu-katubꞌa degravenge dhegraveu dhudhegraveu egravemu regravengu boe Regravengudꞌegravei titu kegravena paꞌegraveci dhu legraveke-legraveke boe kahegravei Te ngaa Lamatuapakegravepu aaꞌi si pake ai Lii lolone pasanegravedꞌe egravedhi peka na begraveli-camegravedꞌa Lamatua pake ai narakadhumadhe boe egraveegravena segravena ka hukuaaꞌi-aaꞌi dhu bhelu-katubꞌa

8 Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa dhegraveu dhumaso asa talora aae miu segravera mamuriadꞌu-ue sasala taruu Aa te ngaa lii nii raka regravengu pake jꞌajꞌi mi alasan ho pakajꞌaluiisi ra ho labꞌa leli dhegraveu dhu regravedꞌu koasaaa pahahe koasa-koasa dhu hua iia egravetusorga 9 Te ngaa Mikael tao boe segravemiregravengu Negravengu egraveegravena madho negraveti ana pa-juu Lamatua egravetu sorga Lodꞌo Musa hekamadhe egraveegravena Mikael dhu pabꞌala degravengedhegraveu aae nidhu lula-negraveti ngiꞌu aae MusaTe ngaa Mikael pasala boe ne do pahaheboe ne kahegravei Dhoka na peka na ldquoPeLamatua ka ator egraveu heka egraveu segravemi morepala mu kegravenardquo

10 Te ngaa dhegraveu dhumaso asa talora aaemiu sama boe segravemi egraveegravena Dhegraveu se pahaheaa pusi-pahae boe jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu regravengureꞌa boe Regravengu dhoka madhutu dadꞌegraveidꞌara di nuka segravemi badha sa Negraveti egraveegravena karegravengu paꞌele iie ngiꞌu unu ra

11 Mata unu ra Pe segravemi rare pala raTe tatao regravengu nuka segravemi Kaen dhu hakepamadhe ari dꞌegravelu na Ra tao nuka segravemiBalaam dhu sabꞌa ngaa egraveegravena ka sadꞌi abhudoi Regravengu tao kahegravei sama segravemi Koradhu unu mamadhe-mamopo lula palabꞌa

11 Mateos 1355 Markus 63 15 Kalua negraveti Masir 1251 Sensus 1429-30 17 Lii Lolo dhu UruTegraveka 191-24 19 Daniel 101321 121 Rai-haha Rupa Hiu 127 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 346 Sakaria 32

Yudas 12 408 Yudas 24degravenge Lamatua Lula bhabhelu-katubꞌara egraveegravena na regravengu pakajꞌegraveu negraveti Lamatuakahegravei

12 Ladhe regravengu pakaboko degravenge miuho sanegravedꞌe sasue Lamatua lodꞌo miu miꞌasama-sama na regravengu reꞌa boe makae aamangaꞌa degraveu ngara De miu baku pa-mudꞌe Te regravengu nuka segravemi hadhu aaeegravetu dꞌara dhasi dhu bisa pamae kapaRegravengu cakaraa liru megravedhi egravetu dedha raimango dhu papuru boe egravejꞌi ca pasuti saRegravengu dhoka lii padhai di dhu kapai tengaa tao rare boe ngaa egraveci sa dhu beꞌaRegravengu egraveci egraveegravena ka degravenge ana aajꞌu dhuguna boe ngaa-ngaa Ladhe dꞌai hegraveru huahua boe cue sa hegravei teꞌa boe na dhubete eele le toke dꞌai amo-egravesu kateme13 Sasabꞌa ra dhoka pamakae egravedhi di Teregravengu nuka segravemi naha dhasi dhu tegraveke eelehoro dhu pegravenu degravenge kajꞌalu dhutu-dhutuegravetu sebhe dhasi Regravengu sama segravemi hua-hegravetu kahegravei dhu laꞌe-mai egravetu dedha-lirudhu abhu huku ka Lamatua tegraveke si egravetu eraegraveci dhu maroga aatu-aatu hegraveia ele aaꞌi si

14 Henok ana-egravepu ka pidhu ige mulainegraveti Adam Negravengu peka mema le lula-negravetidhegraveu segravemi seꞌe se Te na peka naldquoMiu ladhe segraveku

Lamatua egravedhi mai degravenge ana pajuuNa negraveti sorga dhu mola-megraveci

Regravengu segravera ae titu kegravena toke igetare boe

15 Negravengu mai ho pamaꞌegravete lii langu dhegraveuaaꞌi-aaꞌi ra

Egraveegravena na Negravengu padꞌelo sasala negraveti cadhegraveu-ca dhegraveu

degravenge bhoke paledꞌa-ledꞌatatao-tatao regravengu dhu legravekeboe

Na pabegravebhe hahuku mi dhegraveu bhelu-katubꞌa segravera

lula padhai lii regravengu dhu legravekeboe mi Lamatuardquo

16 Dhegraveu seꞌe se reꞌa dhoka loe boe kaꞌugudi Regravengu muri dhoka pasasei di Ra pusi-pahae boe dadꞌegravei Lamatua aa madhutudhoka dadꞌegravei dꞌara regravengu di Regravengu dhokapadhai lii padedha iisi ra Ra dꞌegravei pahieregravehu degravenge mangojo dꞌara dhegraveu segravena ka

hudꞌi laa regravengu abhu pala madhutu dadꞌegraveira

Padhegravedi mamuri miu mi dedha fanderennegraveti lalegraveka miu dhu mola-megraveci

17-18 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi Baku bhegravelulii padhadha Kegravetu egravedhi Yesus Kristus dhudhegraveu pajuu-paleha Na peka-padhai memami miu na ladhe oe egravele rai-haha dhegraveudhu tema pa-aape dhegraveu egraveegravena na cegraveumai Regravengu dꞌegravei pahahe dadꞌegravei Lamatuaho madhutu dadꞌegravei regravengu unu ra dhu koe-kapengo 19Limuri ne abhu le dhegraveu segraveraRegravengu ka dhu kakegravejꞌi dhegraveu egravetu mia-miasegravena ka pamae-pamanyegravela miu Mamurira dhokamadhutu dadꞌegravei dhegraveu rai-haha dilula Roh Lamatua dhuMola-Megraveci abhu boeegravetu dꞌara regravengu

20 Te ngaa aꞌari pasue Miu hudꞌi pad-hegravedi ku mamuri miu mi dedha fanderennegraveti lalegraveka miu dhu mola-megraveci Aa ladhemiu sabajꞌa madhutu ngaa dhu RohMola-Megraveci peka degravenge miu 21 Sanegravedꞌe AmaLamatua sue miu titu kegravena De jꞌagangiꞌu miu aa sanegravedꞌe sasue Na Aa miuhudꞌi tatae taruu segravena ka Kegravetu egravedhi YesusKristus padꞌelo rasa kasia mi miu aa hiamiumamuri degravenge Ama Lamatua toke dꞌaimia-mia laꞌe

22 Miu hudꞌi padꞌelo ku rasa kasia midhegraveu dhu dꞌara kajari 23 Miu hudꞌi bantudhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu parluu abhu mamurisama segravemi miu egravere dhegraveu negraveti dꞌara ai ka-roo Abhu dhegraveu leo hari dhu miu hudꞌipadꞌelo ku dꞌara beꞌa miu degravenge regravenguTe ngaa mage-mage Masi ka miu rasakasia mi regravengu te ngaa miu kahegravei hudꞌimadenge ku degravenge kajꞌalu ra nuka segravemidhegraveu madenge degravenge kodho dhu kajꞌaludagger

Koa-kio mi Lamatua24 Mai ti koa-kio padedha-dedha Ama

LamatuaTe Negravengu ka dhu bisa madhenga miu

segravena ka baku manahuAa Negravengu ka dhu bisa lere miu

segravena ka miu titu egravetu madha Lamatuate Negravengu ka dhu pamegraveu miutoke hahera abhu boe ciki sa hegravei

Miu mai degravenge dꞌara karaete dadedha Na kapai titu kegravena

111 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 43-8 Sensus 221-35 161-35 112 Sasuri lii Yunani egravetu neꞌe bisa dua sasoa Kaegraveci Yudas pasoro dhegraveu bhelu se degravenge ldquohadhu aaerdquo Do na pasoro regravengu degravenge ldquonoda dhu pakajꞌalurdquo 114Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 51821-24 117-18 2 Petrus 33 dagger 123 Sasuri lii Yunani peka na ldquoBaku gꞌagꞌemegravedha-papake regravengu dhu kajꞌalu segraverardquo Lii neꞌe sasoa na ldquoMamuri bhelu regravengu degravenge aꞌajꞌa regravengu baku pangarumiurdquo

Yudas 25 409 Yudas 2525 Dhodhoka Ama Lamatuamesa-mesa Na

dhu jꞌajꞌi Lamatua dhu legravekedhodhoka Negravengu di dhu bisa pama-

muri egravedhiHegraveia Na pake Kegravetu egravedhi Yesus Kristus

ho pala-bagi egravedhi mamuriDe lii koa-kadꞌiri hia aaꞌi mi Negravengu

Dadedha degravenge kapai aaꞌi-aaꞌi unuNegravengu

Koasa Na kapai titu kegravenaAa hak paredha Negravengu

karegravei negraveti uru kadeo neꞌetoke dꞌai mia-mia laꞌe

Tareꞌa-reꞌa Negravengu egraveegravena kegravenaNegraveti jaꞌaYudas

Rai-haha Rupa Hiu 11-2 410 Rai-haha Rupa Hiu 19

Sasuri Yohanis lula-negraveti ngaadhu jꞌajꞌi

ropa egravele rai-haha tokeRai-haha Rupa Hiu

1-2 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa Yohanis anapua-paleha negraveti Yesus Kristus

Jaꞌa suri egravetu dꞌara sasuri neꞌe ngaa dhujꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa keꞌa jꞌara seꞌe sesegravemi neꞌe ka Ama Lamatua mesa Na kadhu peka tegraveke mi Yesus Kristus Hegraveia AmaLamatua pua Yesus ho lole mi dhegraveu unuNa segravera Egravele egraveegravena ka Yesus pua ana pajuuNa ca dhegraveu negraveti sorga mai bhoke padꞌelojꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi mi jaꞌa segravena ka jaꞌa surimema Te negravebhu heka jꞌara aaꞌi-aaꞌi setatu jꞌajꞌi De nanene paie-iie Lii Holo-NoriAma Lamatua dhu Yesus peka ne

3 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu baca sasuri neꞌetoke dhegraveu bisa nanene na regravengu oto titukegravena Aa dhegraveu dhu nanene isi na aatao madhutu segravemi dhu na moa regravengu otokahegravei Te lodꞌo mamai na degravetu ae le

Yohanis suri lii mahoꞌo ho paꞌadhu asapidhu jumaꞌat egravetu propensi Asia

4 Lii mahoꞌo negraveti jaꞌa hia mi pidhujumaꞌat egravetu propensi Asia

Jaꞌa manegravengi segravena ka Ama Lamatuapadꞌelo dꞌara hua iia Na hia miu ho miumamuri padame degravenge mera-milu TeAma Lamatua abhu mema le karegravei negravetiuru ka Negravengu dhu deo neꞌe begraveli-camegravedꞌatoke dꞌai mia-mia Jaꞌa manegravengi kahegraveisegravena ka Roh Na dhu Mola-Megraveci padꞌelodꞌara hua iia Na hia miu ho miu ma-muri padame degravenge mera-milu Jaꞌa ladhekegravedhi Roh Mola-Megraveci ne nuka segravemi abhupidhu roh sa dhu patangara degravenge kaderaparedha Ama Lamatua 5 Jaꞌa manegravengikahegravei ho Yesus Kristus padꞌelo dꞌara huaiia Na hia miu segravena ka miu mamuripadame degravenge mera-milu Negravengu ne loeboe padhai lii paledꞌa jꞌara-jꞌara dhu AmaLamatua peka degravenge Ne Uru egraveegravena Na

madhe te ngaa Ama Lamatua pamamurihari Ne ka Na jꞌajꞌi dhegraveu uru tegraveka dhumamuri hari negraveti mamadhe Pe Negravenguka dhu paredha dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

Lula Yesus sue egravedhi negraveti egraveegravena ka Napasuti raa Na hia mi egravedhi Negraveti mamadheNa Na bhoke jꞌara segravena ka patabuli egravedhinegraveti koasa sasala-sasigo egravedhi 6 Ka Nadedꞌe nare egravedhi jꞌajꞌi ana kabarai Na segravenaka egravedhi sabꞌa hia Ama Na Ama LamatuaYesus Kristus ne kapai titu kegravena lulakoasa Na egravele boe Legraveke segravemi egraveegravena

7 De bhoke musi madha ho ladhe paie-iie Yesus degravenge Ama Na limuri ne egravetusorga negravei Te ngaa negravebhu heka Na purumai dꞌara raꞌi-liru Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha egraveegravena na ladhe regravedhi Ne segravemi egraveegravenakahegravei degravenge regravengu dhu uru na kegravejꞌi NeBegraveli-camegravedꞌa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi negraveti mia-miaegravetu rai-haha ne manyasa aa tangi dꞌarapegravedꞌa lula tadhe Ne Seꞌe se mema tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi Legraveke tareꞌa segravemi egraveegravena

8 Ama Lamatua peka naldquoJaꞌa ne

Alpa toke dꞌai OmegaJaꞌa ne

A toke dꞌai ZAaꞌi-aaꞌi ra kapua negraveti Jaꞌa

karegravei negraveti uru tegraveka toke dꞌai egraveleJaꞌa ne dhu abhumema le karegravei negraveti uru ka

maiJaꞌa dhu deo neꞌe

Aa Jaꞌa dhu begraveli-camegravedꞌa toke dꞌai mia-mia

Ka Jaꞌa mesa-mesa Ku dhu degravengekoasa kapai risi eelerdquo

Yohanis ladhe negravedhi Dhegraveu Rai-hahaTareꞌa-reꞌa

9 Lula egravedhi aaꞌi-aaꞌi ti parcaya na Yesusne Dhegraveu Aae egravedhi negraveti egraveegravena ka egravedhipaꞌaꞌari Abhu dhegraveu leo dhu nasa kahegraveilula egravedhi madhutu Yesus ka regravengu pajꞌegraveraegravedhi aaꞌi-aaꞌi ti Te ngaa Yesus paꞌegravera dꞌaraegravedhi ka bisa taha taruu Lula jaꞌa ajꞌa-nori le dhegraveu lula-negraveti Lii Holo-Nori AmaLamatua aa lole jꞌara-jꞌara lula-negraveti Yesus

14 Sasuri lii Yunani egravetu neꞌe suri peka na ldquopidhu roh dhu patangara degravenge kadera paredha Ama LamatuardquoMadhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab nomer pidhu sasoa na nuka jꞌara dhu megraveci aa dhu tesa Negraveti egraveegravena ka dhegraveudꞌegravelu-megraveu cahagꞌe peka na pidhu roh seꞌe sasoa na Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megraveci Degravenge jꞌara neꞌe egravetu ayategravepa toke legravemi Yohanis padhai lii megravengi-nale 1) negraveti Ama Lamatua 2) negraveti Roh Na aa 3) negraveti Yesus Kristus 14Kalua negraveti Masir 314 Rai-haha Rupa Hiu 45 15 Yesaya 554 Lii Sodꞌa Koa-Kio 8927 16 Kalua negravetiMasir 196 Rai-haha Rupa Hiu 510 17 Daniel 713 Mateos 2430 Markus 1326 Lukas 2127 1 Tesalonika 417Sakaria 1210 Yohanis 193437 18 Rai-haha Rupa Hiu 2213 Kalua negraveti Masir 314

Rai-haha Rupa Hiu 110 411 Rai-haha Rupa Hiu 27ka abhu dhegraveu dhu tegraveka dꞌara Negraveti egraveegravenaka limuri ne ra kegravepe rare jaꞌa ka hue eeleasa pulu Patmos neꞌe 10 Ka dꞌara ca lodꞌolegraveke degravenge lodꞌo manegravengi-mangajꞌi jaꞌaabhu Roh Ama Lamatua Kacaꞌa laa jaꞌatadegravengi lii rodhe negraveti kabodho Lii egraveegravenanuka segravemi lii tiu tegravebhe sa 11Lii ne pua jaꞌapeka na ldquoYohanis Jaꞌa neo bhoke jꞌaraegraveci ho padꞌelo degravenge egraveu Aaꞌi-aaꞌi dhu egraveuladhe megravedhi se egraveu hudꞌi suri more ku Egraveleegraveegravena egraveu hudꞌi paꞌadhu hia pidhu jumaꞌatnuka egravetu kota Epesus kota Smirna kotaPergamus kota Tiatira kota Sardis kotaPiladelfia degravenge kota Laodikiardquo

12 Ropa tadegravengi kore lii neꞌe jaꞌa kabibꞌaasa kabodho neo keꞌa cee ka dhu lii deo naTe ngaa jaꞌa kegravedhi labhu egravei megravenyi pidhubua dhu pamadhegravedi egravetu dedha tategravekalabhu dhu tao negraveti hualaa 13 Abhu Dhegraveuegraveci dhu titu egravetu talora aae labhu seꞌe RegravehuNa nuka segravemi Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌaNa pake kodho egraveci dhu robho dꞌai rai aadhu cape degravenge saledha hualaa ca begravela egravetukakara Na 14 Regraveu kegravetu Na pudhi lao-lao nuka segravemi regraveu kahibꞌi-kalegravebho pudhidaggerMusi madha Na heo loꞌa-loꞌa segravemi ai15 Haga Na mea gegraveu-gegraveu segravemi tabaga dhutunu egravetu dꞌara ai karoo Lii Na kadegraverusegravemi lii begravebhe naha dhasi kapai 16 Egravetu aigꞌana Na kegravepe degravenge hua-hegravetu pidhu buaNegraveti hegravebꞌa Na bhodho samala egraveci dhu duaregraveka dhu madegraveka Regravehu Na cegravebꞌa-cegravebꞌanuka segravemi madha lodꞌo dhu re megraveu rai

17 Ropa jaꞌa ladhe kegravedhi Dhegraveu neꞌe hegraveiajaꞌa begravebhe degravenge ka segravemi dhegraveu dhumadheegravetu haga Na Te ngaa Na gai jaꞌa degravengeai gꞌana Na hegraveia Na lii peka na ldquoAna eeBakumadhaꞌu Te aaꞌi-aaꞌi se kapua ra negravetiJaꞌa karegravei negraveti uru toke dꞌai egravele 18 Uruegraveegravena mema Jaꞌa madhe te ngaa limurine egraveu ladhe ku laa Jaꞌa mamuri hari leaa egraveegravena na mamuri taa-taa Aa Jaꞌa kadhu kegravedꞌu gagoe dhu bisa bhoke era peadhegraveu madhe segravena ka pamamuri hari si19 Egraveu hudꞌi suri more aaꞌi ku dhu ladhemegravedhi se aa suri kahegravei ngaa dhu jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌa 20 Jaꞌa peka uuru ku sasoa nalabhu hualaa pidhu bua se nuka pidhujumaꞌat Aa pidhu hua-hegravetu dhu egraveu megravedhiegravetu ai gꞌana Jaꞌa ne nuka ana pajuu dhegraveu

pidhu negraveti sorga dhu regraveti lii Ama Lamatuahia mi pidhu jumaꞌat segraverardquo

2Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hia ju-

maꞌat egravetu kota Epesus1 Egravele egraveegravena ka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa

egraveegravena paredha jaꞌa aku Negravengu na ldquoYoha-nis egraveu suri more ku sasuri egraveci Isi na segravemineꞌelsquoMi jumaꞌat egravetu kota EpesusSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Jaꞌa ka dhu

kegravedꞌu pidhu hua-hegravetu egravetu ai gꞌanaJaꞌa Jaꞌa dhu kako palegraveme kahegraveilaladhe pidhu labhu hualaa se cue-cue Nanene paie lii padhai Jaꞌa

2 Jaꞌa ladhe kegravedhi le jꞌara mamuri miuegravetu kota Epesus peka na miusabꞌa bia hia Lamatua Ladhe abhudhegraveu bhelu egravetu talora aaemiu miusoro tegraveke boe ne Ladhe dhegraveumai dadugu peka na negravengu dhegraveupajuu-paleha Lamatua miu parisapaie-iie mamuri na segravena ka meꞌana negravengu ne dhegraveu kapodꞌe-kabegraveliHegraveia miu tule eele aa nanene boene 3Masi ka dhegraveu pajꞌegravera miu lulamiu parcaya Jaꞌa te ngaa miu tahataruu aa hari boe ciki sa

4 Tengaa Jaꞌa ladhe namiumanahu egravetu camadha jꞌara Lula uru egraveegravena lodꞌomiu hiu-hiu parcaya Jaꞌa miu ma-muri pasue egraveci degravenge egraveci Te ngaalimuri ne miu segravemi heka egraveegravena 5Demiu hudꞌi sanegravedꞌe hari ku jꞌara uruegraveegravena Te limuri ne miu pakajꞌegraveu aenegraveti jꞌara uru egraveegravena De miu ae eeleka negraveti sasala miu seꞌe segravena ka mipasue hari segravemi uru egraveegravena Te aadꞌona begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa mai kore harilabhu hualaa egraveegravena negraveti miu 6 Tengaa dꞌara Jaꞌa ako karejꞌe lulamiutule eele lii ajꞌa-nori negraveti Nikolaidhu anamadhutu na segravera tao mad-hutu Jaꞌa tule eele kahegravei tataokapodꞌe-kabegraveli ra segravera

7 Nanene paie-iie ngaa dhu Roh Lamatuaneo peka degravenge jumaꞌat Na segraveraDhegraveu cee dhu taha paꞌegraveramadhutuJaꞌa toke na madhe pe Jaꞌa sorotegraveke naꞌa hua ajꞌu egravetu dꞌara talora

113 Daniel 713 105 dagger 114 Sasuri lii Yunani suri peka na ldquoKegravetu degravenge regraveu kegravetu Na pudhi nuka segravemi regraveukahibꞌi-kalegravebho pudhi aa nuka segravemi saljurdquo Dua-dua ra peka mi megravedha egraveci dhu pudhi lao-lao 114 Daniel 79 115 Daniel 106 Yeskial 124 432 117 Yesaya 446 4812 Rai-haha Rupa Hiu 28 2213 26 Dhegraveudꞌegravelu-megraveu Alkitab peka na egravedhi teꞌa boe ngaa dhu Nikolai ajꞌa-nori segravera

Rai-haha Rupa Hiu 28 412 Rai-haha Rupa Hiu 217oka Ama Lamatua Te dhegraveu dhunaꞌa hua ajꞌu egraveegravena negravengu abhuma-muri taa-taa degravenge Lamatuarsquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hia ju-maꞌat egravetu kota Smirna

8 Egravele egraveegravena ka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa egraveegravena tuhu hari lii Na aku Negravengu naldquoYohanis egraveu suri more hari ku sasuri leoegraveci dhu isi na segravemi neꞌelsquoMi jumaꞌat egravetu kota SmirnaSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi

negraveti Jaꞌa karegravei negraveti uru ka toke dꞌaiegravele Uru egraveegravena mema Jaꞌa madhe tengaa limuri ne Jaꞌamamuri hari leDe miu nanene lii padhai Jaꞌa ne

9 Jaꞌa keꞌa le jꞌajꞌegravera mamuri miu egravetukota Smirna Masi ka egravetu madhadhegraveu rai-haha miu unu aadꞌote ngaa egravetu madha Lamatua miukaja Abhu dhegraveu dhu mangaku naregravengu segravera dhegraveu unu Lamatua tengaa padhai lii pakarehe kolongaramiu Te ngaa madhutu iia-iia naregravengu se unu boe Lamatua Regravengumadhutu dhoka dhegraveu aae nidhudi 10 De nanene paie-iie Miubaku madhaꞌu ladhe abhu jꞌajꞌegraveraera Sadꞌi miu meꞌa na dhegraveu aaenidhu neo tenge dhegraveu ho kegravepe miucahagꞌe segravena ka pamaso asa dꞌarabegravedho dꞌai canguru lodꞌo Dadꞌegraveina segravena ka miu rai tegraveke eele JaꞌaMasi ka nidhu neo pamadhe miuegraveegravena ka te ngaa miu baku bhegraveluJaꞌa kahegravei Te dhegraveu cee dhu tahamadhutu Jaꞌa toke madhe begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa pala-bagi ne mamurisegravena ka na mamuri taa-taa degravengeJaꞌa

11 Nanene paie-iie ngaa dhu Roh Lamatuaneo peka degravenge jumaꞌat Na segraveraDhegraveu cee dhu madhutu Jaꞌa tokemadhe egraveegravena na negravengu abhu boejꞌajꞌegravera egravetu dꞌara dhasi ai dhu heorobhe-robhe kura boe ciki sa egraveegravenaDegravenge segravemi neꞌe negravengu abhu boemamadhe ka dua harirsquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa mi ju-maꞌat egravetu Pergamus

12 Hegraveia Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa netuhu hari lii padhai Na peka na ldquoYohanisegraveu suri more hari ku sasuri leo egraveci dhupeka segravemi neꞌe kalsquoMi jumaꞌat egravetu kota PergamusSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Jaꞌa ka

dhu kegravedꞌu samala regraveka dua dhumadegraveka Nanene lii padhai Jaꞌa

13 Jaꞌa keꞌa megraveu le kota Pergamus miuegraveegravena Te dhu negravedꞌu paredha egravetuegraveegravena nuka dhegraveu aae nidhu Masika segravemi egraveegravena te ngaa miu kegravepepaꞌegravera kolongara Jaꞌa aa parcayataruu Jaꞌa Uru egraveegravena abhu dhegraveuJaꞌa egraveci egravetu egraveegravena ngara na AntipasNegravengu ajꞌa legraveke mola-mola jꞌaramamuri Jaꞌa te ngaa ra pamadhene Masi ka segravemi egraveegravena te ngaa miupasili boe Jaꞌa

14 Te ngaa Jaꞌa ladhe na miu manahuegravetu ca jꞌara dua jꞌara Abhu negravetimiu pegraveri-pegraveri dhegraveu dhu dꞌegravei mad-hutu lii ajꞌa-nori negraveti Balaam Uruegraveegravena Balaam ajꞌa Balak ho kakegravejꞌidhegraveu Israꞌel toke ra sisu dadꞌegraveiLamatua Balak kakegravejꞌi dhegraveu Is-raꞌel segravera ho paeꞌa degravenge raꞌa-rinumegravedha sogo-tagu aa ra tao jꞌaramakae degravenge dhegraveu dhu jꞌajꞌi boedhegraveu egravemu-kamali ra 15 Abhukahegravei pegraveri-pegraveri dhegraveu negraveti miu dhumadhutu lii ajꞌa-nori negraveti Nikolai16 De miu hudꞌi loe ku negraveti sasala-sasigo miu segravera Ladhe aadꞌo nanegravebhu heka Jaꞌa dhiu padꞌui miudegravenge lii sakaa dhu nuka segravemi paredegravenge samala

17 Nanene paie-iie ngaa dhu Roh Lamatuapeka degravenge jumaꞌat Na Dhegraveu ceeka dhu taha madhutu Jaꞌa tokemadhe pe Jaꞌa hia ne naꞌa rotimanna negraveti sorga dhu tegraveke paie iiene Pe Jaꞌa pangegravedꞌu ne hegravei hadhupudhi cue dhu suri tegraveke ngara hiuna Dhodhoka negravengu mesa na didhu neꞌa ngara na dhegraveu leo reꞌaboersquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hia ju-maꞌat egravetu Tiatira

27 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 29 Rai-haha Rupa Hiu 222 Yeskial 2813 318 28 Yesaya 446 4812 Rai-hahaRupa Hiu 117 2213 211 Rai-haha Rupa Hiu 2014 218 214 Sensus 225 7 251-3 3116 Lole HariJꞌara-jꞌara Mamuri 234 215 Rai-haha Rupa Hiu 26 217 Kalua negraveti Masir 1614-15 1633-34 Yohanis648-50 Yesaya 622 6515

Rai-haha Rupa Hiu 218 413 Rai-haha Rupa Hiu 3518 Ka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa egraveegravena

tuhu hari lii padhai Na peka na ldquoYohanisegraveu suri more hari ku sasuri leo egraveci dhupeka segravemi neꞌe kalsquoMi jumaꞌat egravetu kota TiatiraSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus nuka Ana Ama

Lamatua Musi madha Jaꞌa heoloꞌa-loꞌa segravemi ai aa haga Jaꞌa meagegraveu-gegraveu segravemi tabaga egravetu dꞌara aiNanene ku lii padhai Jaꞌa

19 Jaꞌa kegravedhi le mamuri miu Miu sue Jaꞌatareꞌa aa parcaya egravera Jaꞌa kahegraveiMiu madhutu taruu lii paredhaJaꞌa ho lalau-laloꞌo dhegraveu Masi kadhegraveu pajꞌegravera miu te ngaa miu tahataruu Jaꞌa keꞌa kahegravei limuri nemiu sabꞌa bia risi hari hia Jaꞌa

20 Te ngaa miu manahu egravetu ca jꞌara miusegravemi mere degravenge beꞌa bhegraveni dhungara na Isabel dhu padedha iisipeka na negravengu egraveegravena dhegraveu negraveti liipadhai Lamatua Ka miu hudꞌi nasegravene ajꞌa jꞌara-jꞌara dhu legraveke boemi dhegraveu Jaꞌa Lula lii aꞌajꞌa na dhukapodꞌe-kabegraveli egraveegravena ka dhegraveu Jaꞌatao jꞌara karehe degravenge dhegraveu dhujꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali ra aaraꞌa ngangaꞌa sogo-tagu 21 Jaꞌadhu kai le bhegraveni egraveegravena pegraveri-pegraveri harile segravena ka ele-hoꞌa negraveti sasala nate ngaa na dꞌegravei boe

22 De ladhe paie-iie Te Jaꞌa pamaꞌegravete korele ho hia ne legraveke papegravedꞌa egraveci tokena bisa boe puru negraveti era jꞌunu naSegravemi egraveegravena kahegravei degravenge regravengu dhujꞌunu paꞌegraveci degravenge ne Ladhe regravengutegraveke eele boe bhegraveni aapa ne negravebhuboe Jaꞌa huku si kahegravei 23 Egraveegravenana Jaꞌa pamadhe aaꞌi ana-ana negravetibhegraveni aapa ne Degravenge jꞌara neꞌedhegraveu-dhegraveu parcaya segravera reꞌa naJaꞌa ne keꞌa aaꞌi dꞌara dhegraveu Pe Jaꞌabꞌala miu madhutu tatao dhu miuadꞌu-ue

24 Te ngaa miu cahagꞌe egravetu Tiatira segraveradhu madhutu boe lii aꞌajꞌa bhegraveniaapa ne Miu tule eele le aꞌajꞌadhu pahuni egraveegravena dhu ra peka nalsquoilmumaroga negraveti dhegraveu aae nidhursquoNegraveti egraveegravena ka Jaꞌa parluu heka kaimiu 25 sadꞌi miu kegravepe paꞌegravera-egraveralalegraveka miu mi dedha Jaꞌa toke Jaꞌalegravepa hari mai 26-28 Dhegraveu cee dhu

taha madhutu Jaꞌa toke madhe peJaꞌa hia ne koasa Koasa egraveegravena ka-pai nuka segravemi koasa dhu Jaꞌa abhunegraveti Ama Ku ho paredha dhegraveuegravetu rai-haha ne degravenge tatea begravesiLadhe abhudhu labꞌa ne pe na abꞌopalaho si nuka segravemi dhegraveu pamaeegraveru rai Egraveegravena na Jaꞌa hiamiu hua-hegravetu dhimu kahegravei

29 Nanene paie-iie ngaa dhu Roh Lamatuaneo peka degravenge jumaꞌat Na segraverarsquo rdquo

3Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hia ju-

maꞌat egravetu Sardis1 Hegraveia Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne lii

hari degravenge jaꞌa aku negravengu Na ldquoEgraveu surimore hari ku sasuri leo egraveci dhu isi na segravemineꞌelsquoMi jumaꞌat egravetu kota SardisSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Roh Ama

Lamatua egravetu Jaꞌa Aa Roh ne pidhurupa Jaꞌa dhu kegravepe kahegravei pidhuhua-hegravetu egravetu dꞌara ai Jaꞌa Nanenelii padhai Jaꞌa

Jaꞌa keꞌa le tatao miu egravetu Sardis Dhegraveupeka na miu se mamuri madhutudadꞌegravei Jaꞌa te ngaa miu nuka segravemisamanga aadꞌo egravetu kegravetu 2 De kegravedꞌika Paꞌegravera parcaya miu dhu oeegravele na Te Jaꞌa dhu parisa le ngaadhu miu sabꞌa abhu boe dhu megraveciegravetu madha Ama Lamatua 3 Debaku bhegravelu lii ajꞌa-nori dhu moladhu miu nanene aa abhu negraveti uruegraveegravena Madhutu paie-iie dadꞌegravei AmaLamatua aa tegraveke eele sasala-sasigomiu segravera Ladhe miu kegravedꞌi malaiboe ho mi tao madhutu jꞌara segraveracagꞌagꞌa laa Jaꞌa dhiu nuka segravemidhegraveu manaꞌu dhu miu meꞌa mereboe

4 Te ngaa abhu cahagꞌe era negraveti miuegravetu Sardis dhu mamuri molanuka segravemi dhegraveu dhu pakajꞌaluboe megravedha-papake ra Lulamiu mamuri mola ka miu niakako palere-lere degravenge Jaꞌa pakemegravedha-papake pudhi 5 Dhegraveucee dhu taha madhutu Jaꞌa tokemadhe begraveli-camegravedꞌa negravengu pakemegravedha-papake pudhi kahegravei Begraveli-camegravedꞌa Jaꞌa roso eele boe ngara

223 Lii Sodꞌa Koa-Kio 710 6212 Yermia 1710 226-28 Lii Sodꞌa Koa-Kio 28-9 33 Mateos 2443-44Lukas 1239-40 Rai-haha Rupa Hiu 1615

Rai-haha Rupa Hiu 36 414 Rai-haha Rupa Hiu 318na negraveti dꞌara sasuri dhu suri ngaradhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu egraveegravena na mamuritaa-taa degravenge Lamatua Egraveegravena naJaꞌa mangaku ne egravetu madha AmaKu degravenge egravetu madha ana pajuuAma Ku egravetu sorga peka na negravengune dhegraveu Jaꞌa

6 Nanene paie-iie ngaa dhu Roh Lamatuapeka degravenge jumaꞌat Na segraverarsquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hia ju-maꞌat egravetu Piladelfia

7 Ka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne liihari peka na ldquoYohanis egraveu hudꞌi suri morehari ku sasuri leo egraveci dhu lii na segravemi neꞌekalsquoMi jumaꞌat egravetu kota PiladelfiaSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus Jaꞌa dhu Mola-

Megraveci degravenge dhu Legraveke Tareꞌa Jaꞌaka dhu kegravedꞌu gagoe dhegraveu aae DaudLadhe Jaꞌa bhoke kore babegravedhoabhu boe ca dhegraveu sa bisa begravedhohari Ladhe Jaꞌa begravedho kore abhuboe ca dhegraveu sa bisa bhoke

8 Jaꞌa keꞌa aaꞌi ngaa dhu miu tao Jaꞌakeꞌa kahegravei pangaru miu kapai boeMasi ka segravemi egraveegravena miu pasili boeJaꞌa aa madhutu taruu lii aꞌajꞌaJaꞌa Sanegravedꞌe paie te Jaꞌa dhuconge le babegravedho hia miu de dhegraveuegraveci sa bisa boe begravedho hari

9 Nanene paie-iie Te abhu dhegraveu leko-monya dhu peka na regravengu segraveradhegraveu unu Lamatua Te ngaaregravengu segravera dhegraveu kapodꞌe-kabegravelidhu madhutu dhegraveu aae nidhu Pemeꞌa unu mi Jaꞌa tao si segravenaka ra dhiu patitu kegravetu urutuu egravetumadha miu aa ra mangaku na Jaꞌatareꞌa-reꞌa sue miu 10 Lula miumadhutu le paredha Jaꞌa ka miutaha madhutu Jaꞌa negraveti egraveegravena kaJaꞌa bhabhae miu negraveti jꞌajꞌegravera dhuLamatua neo hiamai ho segraveku dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

11 Negravebhu heka Jaꞌa dhiu De miu kegravepepaꞌegravera-egravera lii ajꞌa-nori Jaꞌa dhumiu abhu le karegravei negraveti uru ka Temage dhoka abhu dhu parame rarerui-jꞌajꞌegravera dhu Lamatua neo bꞌalahia miu 12 Dhegraveu cee ka dhu taha

madhutu Jaꞌa toke madhe begraveli-camegravedꞌa negravengu pea taruu degravengeLamatua sama segravemi agarii aaedhu titu megraveno egravetu dꞌara EgravemuAma Lamatua Pe Jaꞌa suri ngaraLamatua Jaꞌa degravenge ngara kotaLamatua egravetu ngiꞌu dhegraveu ne Kotaegraveegravena ra pangare na lsquoYerusalemHiursquo dhu begraveli-camegravedꞌa Lamatuapapuru mai negraveti sorga Aa egraveegravenana Jaꞌa suri kahegravei ngara hiu Jaꞌa mingiꞌu dhegraveu ne

13 Nanene paie-iie ngaa dhu Roh AmaLamatua pekami jumaꞌat Na segraverarsquo rdquo

Lamatua Yesus paꞌadhu lii moa hia ju-maꞌat egravetu Laodikia

14 Egravele ka Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa netuhu hari lii peka na ldquoYohanis egraveu hudꞌisuri more ku sasuri dhu limuri tegraveka dhuisi na segravemi neꞌe kalsquoMi jumaꞌat egravetu kota LaodikiaSasuri ne negraveti Jaꞌa Yesus dhu dhegraveu paroa

na lsquoTareꞌa segravemi egraveegravenarsquo Jaꞌa ne loeboe padhai lii degravenge mola Lii Holo-Nori Ama Lamatua Degravenge aaꞌi-aaꞌidhu Lamatua adꞌu-ue segravera jꞌajꞌajꞌira negraveti Jaꞌa

15 Jaꞌa ladhe kegravedhi le tatao miu egravetuLaodikia Te ngaa miu segravemi ngaamegravero Pana aadꞌo aa pacuhi aadꞌokahegravei Ladhepana na hudꞌi tareꞌa-reꞌa pana Aa ladhe pacuhi nahudꞌi tareꞌa-reꞌa pacuhi 16Tengaalula dꞌara miu kajari begraveli-camegravedꞌaJaꞌa sabhuu eele miu negraveti dꞌarahegravebꞌa Jaꞌa sama segravemi dhegraveu sabhuuilu

17 Miu padhai lii padedha iisi peka na lsquoJiꞌise kaja-suꞌi Jiꞌi mamuri beꞌa kuraboe ngaa-ngaarsquo Te ngaa madhutuiia-iia na dꞌara miu dhu begravedhule ka meꞌa heka mia ka dhu beꞌaNegraveti egraveegravena ka miu jꞌajꞌi mi dhegraveudhu degravenge boe ngaa-ngaa aa dhudegravenge boe megravedha egravetu ua mi 18 Dehua iia mai ho hegraveli mere poe-painegraveti Jaꞌa segravena ka miu tareꞌa-reꞌajꞌajꞌi dhegraveu kaja-suꞌi Aa hegraveli meremegravedha-papake pudhi ho pahutuera makae mi Aa hegraveli mere kahegraveiegravei naꞌi musi madha segravena ka roso

35 Kalua negraveti Masir 3232-33 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6929 Rai-haha Rupa Hiu 27 2012 Mateos 1032 Lukas 128 37 Yesaya 2222 Ayub 1214 39 Yesaya 4923 6014 434 312 Rai-haha Rupa Hiu 212 Yesaya622 6515 314 Lii Hini 822

Rai-haha Rupa Hiu 319 415 Rai-haha Rupa Hiu 411mimusimadhamiu homegravedhimegraveuhari

19 Ladhe dhegraveu pasue Jaꞌa tao sala Jaꞌakai aa huku si segravena ka ra jꞌajꞌibeꞌa De miu hudꞌi pamola dꞌarami ho madhutu Jaꞌa degravenge dꞌarakateme

20 Nanene paie-iie Te Jaꞌa nuka tituegravetu hegravebꞌa egravemu ne aa Jaꞌa paroataruu ho neo maso asa dꞌara egravemuLadhe dhegraveu cee dhu tadegravengi lii Jaꞌaho na conge egravemu Jaꞌa dhiu asadꞌara segravena ka madhegravedi taꞌa-tinupaꞌegraveci 21 Dhegraveu cee dhu taha mad-hutu Jaꞌa tokemadhe begraveli-camegravedꞌaJaꞌa pangegravedꞌu ne hak ho negravedꞌuparedha bera-bera degravenge Jaꞌa TeJaꞌa taha lemadhutuAmaKukahegraveinegraveti egraveegravena ka limuri ne Jaꞌa kegravedꞌuparedha sama-sama degravenge Ne

22 Nanene paie-iie ngaa dhu Roh Lamatuapeka mi jumaꞌat Na segraverarsquo rdquo

4Regravengu pahaha iisi mi Ama Lamatua egravetu

sorga1 Ropa Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne

peka nare lii moa Na mi pidhu jumaꞌatsegravera hegraveia Lamatua bhoke padꞌelo degravengejaꞌa ngaa-ngaa dhu leo hari Egravetu dꞌaraciki ooꞌe egraveegravena kahegravei jaꞌa kegravedhi babegravedhoegraveci dhu bhoke le tangare laꞌe asa sorgaKa jaꞌa tadegravengi hari lii dhu megravedhu negravetidhegraveu deo na nuka segravemi lii tiu tegravebhe pekana ldquoMai ku Caꞌe asa neꞌe segravena ka Jaꞌapadꞌelo degravenge egraveu ngaa-ngaa dhu jꞌajꞌi begraveli-camegravedꞌardquo

2 Lodꞌo egraveegravena kahegravei Roh Lamatua dedꞌenegraveti jaꞌa asa sorga Cagꞌagꞌa laa jaꞌa kegravedhikadera paredha egraveci aa abhu dhu madhegravediegravetu dedha 3 Dhu madhegravedi egravetu kaderaegraveegravena heo mangegraveru degravenge mea egraveci egraveegravenaka degravenge hadhu kaleꞌe dhu kabꞌua dhu rapeka na yaspis degravenge sardius Abhu kahegraveisaroo egraveci dhu reo nare kadera paredhaNa Saroo ne heo na mangegraveru sama segravemihadhu kaleꞌe samrud 4 Egravetu egraveegravena kahegraveiabhu 24 (dua nguru egravepa) kadera paredhaiiki dhu reo rare kadera paredha dhu egravetutalora aae egraveegravena Egravetu dedha kadera paredha

iiki seꞌe madhegravedi katua 24 (dua nguruegravepa) dhegraveu Aaꞌi-aaꞌi ra pakemegravedha-papakepudhi degravenge solo paredha dhu tao negravetihualaa 5 Negraveti kadera paredha egravetu taloraaae egraveegravena abhu bela dhu kacegravebꞌa degravengedꞌoro dhu lii megravedhu patuu maꞌegraveta boeAbhu kahegravei obꞌo pidhu bua dhu heo egravetumadha kadera paredha egraveegravena Regravengu senuka segravemi Roh Ama Lamatua dhu pidhurupa 6 Egravetu madha kadera paredha nejaꞌa kegravedhi egravei oe segravemi dhasi dhu megraveuaadha-aadha nuka segravemi tegraveru

Hegraveia jaꞌa kegravedhi badha egravepa ngiꞌu dhudhae kegravedhi megraveka ciki sa rai-reo kaderaegraveegravena Ngiꞌu ra negraveti madha toke kabodhopegravenu degravenge musi madha Badha seꞌe kadhu lalau-laloꞌo Lamatua

7 Badha ka egraveci regravehu na segravemi singa Kadua regravehu na segravemi sapimone Ka tegravelu regravehuna segravemi dhegraveu Aa ka egravepa regravehu na nukasegravemi manea luji dhu lela 8 Badha egravepangiꞌu se ciꞌu-ciꞌu ka dhu degravenge egravela ra egravenaRe liꞌu degravenge re dꞌara egravela se pegravenu degravengemusi madha kahegravei Megraveu-megraveda badha seloe boe sodꞌa peka naldquoJiꞌi koa-kio kolongara Ama LamatuaJiꞌi dedꞌe padedha-dedha kolongara

LamatuaLamatua egraveegravena dhu mola-megraveci risi eeleKoasa Lamatua dhu kapai risi eeleLamatua egraveegravena karegravei negraveti uru ka maiLamatua dhu deo neꞌe neAa Lamatua dhu taa-taa toke dꞌai mia-mia

laꞌerdquo9 Degravenge ra sodꞌa segravemi egraveegravena regravengu koa-

kio degravenge pakabꞌua Ama Lamatua aa ramanegravengi makasi mi Negravengu kahegravei lulaNegravengu ka dhu madhegravedi egravetu dedha kaderaparedha egraveegravena aa Negravengu ka dhu taa-taatoke dꞌai mia-mia Ropa regravengu sodꞌa10 hegraveia 24 (dua nguru egravepa) katua segraverapabegravebha iisi ra ka patitu kegravetu urutuu egravetumadha Ama Lamatua dhu madhegravedi egravetukadera paredha egraveegravena Katua se bhokeeele solo paredha ra ka ra tegraveke mi madhakadera paredha egraveegravena ho pahaha iisi miNegravengu dhumamuri taa-taa degravenge boe too-lane Egravele ka ra koa-kio Ne peka na11 ldquoOoo Ama LamatuaJiꞌi koa-kio kolongara Lamatua

319 Lii Hini 312 Ibrani 126 43 Yeskial 126-28 101 45 Kalua negraveti Masir 1916 Rai-hahaRupa Hiu 14 85 1119 1618 Yeskial 113 Sakaria 42 46 Yeskial 122 47 Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveuSasuri Mola-Megraveci ra peka na egravepa badha se nuka Singa ka dhu koasa risi eele Sapi ka dhu egravera risi eele Dhegraveu ka dhudꞌegravelu-megraveu risi eele Aa manea luji ka dhumegraveri risi eele 47 Yeskial 15-10 1014 48 Yeskial 118 1012Yesaya 62-3

Rai-haha Rupa Hiu 51 416 Rai-haha Rupa Hiu 512Jiꞌi dedꞌe padedha-dedha kolongara

LamatuaLamatua ne Kegravetu jiꞌiLamatua ne Ama Lamatua jiꞌi

Lamatua ka dhu nia segravemi more koa-kio jiꞌiLamatua ka dhu pantas segravemi lii pakabꞌua

jiꞌiLula Lamatua ka dhu koasa kapai risi

eeleAa Lamatua ka dhu dedha risi eele

Lamatua ka dhu pajꞌajꞌi aaꞌi-aaꞌiLamatua ka dhu hia mamuri aaꞌi-aaꞌi

Aaꞌi-aaꞌi dhu tesajꞌajꞌi lula Lamatua ka dhu adꞌu-

ueAaꞌi-aaꞌi dhu mamuri

degravenge aꞌae lula Lamatua ka dhuhiardquo

5Lalulu sasuri dhu segel madhe

1 Egravele egraveegravena ka jaꞌa ladhe hari Negravengu dhumadhegravedi egravetu dedha kadera paredha egraveegravenaNa kegravepe degravenge sasuri ca lulu egravetu ai gꞌanaNa Egravetu lalulu sasuri ne dhu suri le re liꞌudegravenge dꞌara Ra segel le egravetu pidhu era

2 Hegraveia jaꞌa kegravedhi ana pajuu negraveti sorga cadhegraveudhukapai aae Degravenge lii aae na karegraveildquoDhegraveu cee ka dhu degravenge hak ho bisa bhokesegel aa baca sasuri nerdquo 3 Na karegravei segravemiegraveegravena ka te ngaa ra abhu boe ca dhegraveu sadhu degravenge hak ho bisa bhoke degravenge bacaisi sasuri ne Masi ka egravetu sorga do egravetu rai-haha ne abhu boe egraveci sa hegravei dhu degravengehak Egravetu era dhegraveu madhe aadꞌo kahegravei4 Ropa kegravedhi segravemi egraveegravena hegraveia jaꞌa tangidꞌara pegravedꞌa lula abhu boe ca dhegraveu sa dhudegravenge hak ho bisa bhoke sasuri aa baca isina 5 Egravele ka ca dhegraveu negraveti dua nguru egravepakatua seꞌe lii degravenge jaꞌa peka na ldquoBakutangi we Te ana-egravepu dhegraveu aae Daud cadhegraveu dhu kapai risi eele dhu ra haji ngaraNa lsquoSinga negraveti udhu-rasa Yahudarsquo Negravenguka dhu abꞌo palaho le aaꞌi-aaꞌi dhu bhelu-katubꞌa De Negravengu ka dhu degravenge hak segravenaka bisa bhoke segel aa baca isi sasuri nerdquo

6 Ropa tadegravengi kore lii neꞌe jaꞌa kegravedhiAna Kahibꞌi-Kalegravebho dhu titu egravetu taloraaae badha egravepa ngiꞌu segravera degravenge 24(dua nguru egravepa) katua dhu madhegravedi reorare kadera paredha egraveegravena Ana Kahibꞌi-Kalegravebho ne oe segravemi dhu ra pamadhe le

Negravengu ne degravenge tadhu pidhu aa musimadha Na pidhu kahegravei Musimadha pidhusegravera nuka segravemi Roh Na dhu degravenge pidhurupa dhu Na papuru mai palegraveme rai-haha ne 7 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi AnaKalegravebho ne kako laꞌe asa madha Negravengudhu madhegravedi egravetu kadera paredha egraveegravenasegravena ka segraveminare lalulu sasuri negraveti ai gꞌanaNa

8 Ropa Ana Kalegravebho ne segravemi nare sasuricagꞌagꞌa laa badha egravepa ngiꞌu degravenge 24 (duanguru egravepa) katua segravera pabegravebha iisi raka ra patitu kegravetu urutuu egravetu madha NaRegravengu se egraveci-egraveci ka kegravepe megravedha lii sodꞌaoe segravemi sasadhu sa degravenge mago hualaadhu isi degravenge raa ajꞌu hegraveu megravengi segravena kara pasegravebu ho pahegraveu megravengi Raa ajꞌu hegraveumegravengi seꞌe ka nuka lii manegravengi-mangajꞌinegraveti dhegraveu unu Lamatua 9 Ka regravengu aaꞌi-aaꞌi sodꞌa lii sodꞌa hiu egraveci peka naldquoAna Kalegravebho neꞌe ka dhu nia segravemi nare

sasuri neAnaKalegravebhoneꞌe ka dhudegravengehakho bisa

bhoke segel segraveraTe Negravengu neꞌe ka dhu ra pamadhe le

Hegraveia Ama Lamatua pake raa Naho sui nare dhegraveu negraveti suku aaꞌi-

aaꞌi egravetu rai-haha nesegravena ka dhegraveu cahagꞌe bisa jꞌajꞌi dhegraveu

unu LamatuaDegravenge segravemi egraveegravena dhegraveu rai-haha negraveti lii

aaꞌi-aaꞌi degravenge rai aaꞌi-aaꞌibisa jꞌajꞌi ana-ana Lamatua

10 Ana Kalegravebho neꞌe ka oru nare si aaꞌi-aaꞌi

jꞌajꞌi mi ca rae-ca nadhaAna Kalegravebho neꞌe ka hagꞌe nare si

jꞌajꞌi dhegraveu sabꞌa LamatuaBegraveli-camegravedꞌa regravengu seꞌe ka dhu regravedꞌu

paredha egravetu rai-hahaPe regravengu sabꞌa hia Lamatua egravetu rai-

hahardquo11 Egravele ka jaꞌa boti kegravetu hegraveia tadegravengi lii

megravedhu aae egraveci Hegraveia jaꞌa ladhe badha aaeegravepa ngiꞌu degravenge 24 (dua nguru egravepa) katuase tabha hari degravenge ana pajuu negraveti sorgaae titu kegravena Ana pajuu se dꞌai juta-kehi12Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra sodꞌa degravenge lii megravedhupeka naldquoJiꞌi dedꞌe padedha-dedha Ana Kalegravebho

dhu ra pamadhe le 51 Yeskial 29-10 Yesaya 2911 55 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 499 Yesaya 111 10 56 Yesaya 537Sakaria 410 58 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1412 59 Lii Sodꞌa Koa-Kio 333 981 Yesaya 4210 510 Kaluanegraveti Masir 196 1 Petrus 259 Rai-haha Rupa Hiu 16 511 Daniel 710

Rai-haha Rupa Hiu 513 417 Rai-haha Rupa Hiu 610LulaNegravengu ka dhunia segravemi nare lii koa-kio

jiꞌiKoasa Na kapai risi eeleKakaja Na lale-kabegraveleNgangee lii padhai Na legraveke mola-

molaAꞌegravera Na egraveci sa risi boe

Jiꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongara NaJiꞌi pakabꞌua NeJiꞌi koa-kio Nerdquo

13 Egravele egraveegravena ka jaꞌa tadegravengi hari lii sodꞌadhu leo egraveci Lii sodꞌa ne mai negraveti aaꞌi-aaꞌidhu mamuri egravetu sorga dedha-liru rai-haha degravenge dꞌara dhasi Regravengu aaꞌi-aaꞌira sodꞌa Negraveti era dhegraveu madhe kahegravei ramadhutu sodꞌa Aaꞌi-aaꞌi ra sodꞌa peka naldquoJiꞌi koa-kio Ama Lamatua dhu madhegravedi

egravetu dedha kadera paredhaJiꞌi nedhe padedha-dedha kahegravei Ana

Kalegravebho neJiꞌi pakabꞌua RegravenguJiꞌi pahaha iisi mi Regravengu

Lula Regravengu ka dhu regravedꞌu paredha taa-taa

Aa koasa Ra dhu degravenge boe too-lanerdquo14 Hegraveia egravepa badha aae se loe boe degravenge

lii dhaa peka na ldquoTareꞌa-reꞌa Legraveke kegravenardquoKa 24 (dua nguru egravepa) katua seꞌe pabegravebhahari iisi ra hegraveia ra patitu kegravetu urutuu hora pahaha iisi mi Ama Lamatua degravenge AnaKalegravebho egraveegravena

6Ana Kalegravebho bhoke eele segel se egraveci-egraveci

Segel ka egraveci mdash Kapala pamusu kalua mai1 Egravele ka jaꞌa ladhe kegravedhi Ana Kalegravebho

bhoke segel ka egraveci negraveti lalulu sasuri egraveegravenaHegraveia jaꞌa tadegravengi na egraveci negraveti egravepa badhaaae segravera parodha degravenge lii megravedhu nukasegravemi lii dꞌoro Na paredha peka na ldquoLamudegravenge kardquo 2 Cagꞌagꞌa laa jaꞌa kegravedhi jarapudhi ciꞌu Dhegraveu egraveci dhu manyaꞌe pakedegravenge solo kapalamusu lula negravengu ka dhusegi taruu egravetu dꞌara pamusu Limuri nena kegravepe le kataki-hahusu laꞌe ho segi harimusu na egravetu rai-haha

Segel ka duamdashpatao-palaha egravetu rai-haha3 Hegraveia Ana Kalegravebho ne bhoke segel ka

dua Ka jaꞌa tadegravengi badha aae ka duaparedha peka na ldquoLamu degravenge kardquo 4 Kajara ciꞌu dhumea gegraveu-gegraveu kaluamai Dhegraveu

dhu manyaꞌe jara ne segravemi nare samala aaeegraveci Ra hia ne koasa ho laꞌe pamaruruegravetu rai-haha segravena ka dhegraveu rai-haha egravecipamadhe egraveci

Segel ka tegravelu mdash tegraveu manganga-madꞌegraveu5 Ka Ana Kalegravebho bhoke segel ka tegravelu

Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii paredhanegraveti badha aaeka tegravelu peka na ldquoLamu degravenge kardquo Kacaꞌalaa jaꞌa kegravedhi jara megravedhi ciꞌu Dhegraveu dhumanyaꞌe jara ne negravedꞌu degravenge kabatai cuesegravena ka tai ngangaꞌa dhu oe kura kegravena6 Hegraveia jaꞌa tadegravengi hari nuka segravemi lii egravecimai negraveti talora aae badha egravepa ngiꞌu sepeka na ldquoBegraveli-camegravedꞌa abhu manganga-madꞌegraveu dhu kapai titu kegravena egravetu rai-hahaGaji dhegraveu ca lodꞌo nia dhoka hegraveli laludhutegravelumoodi te ngaa neo laludhu beꞌa abhudhoka ca moo di Masi ka segravemi egraveegravena dhegraveubisa boe paꞌele iie ajꞌu saitun degravenge ajꞌuanggor egravetu dꞌara oka rardquo

Segel ka egravepa mdash dhegraveu ae madhe7 Egravele egraveegravena ka Ana Kalegravebho ne bhoke

segel ka egravepa Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii negravetibadha aae ka egravepa hia paredha peka naldquoLamu degravenge kardquo 8 Kacaꞌa laa jaꞌaladhe kegravedhi jara ciꞌu dhu regraveu na sanamakarara Dhegraveu dhu manyaꞌe jara ne ngarana lsquoMamadhersquo Aa abhu dhu madhutune re limuri ngara na lsquoEra pea SamangaDhegraveu Madhersquo Regravengu dua ra abhu koasaho lasi pamadhe dhegraveu egravetu rai-haha pakesamala tegraveu manganga-madegraveu papegravedꞌa-taregravegu degravenge pasoku badha hui dhubhelu Ladhe ige aaꞌi dhegraveu dhu madheaaꞌi-aaꞌi ra ca kaboko negraveti egravepa kaboko negravetidhegraveu dhu pea egravetu rai-haha

Segel ka legravemi mdash dhegraveu unu Lamatua tataetoke Na pamaꞌegravete lii langu si

9 Hegraveia Ana Kalegravebho ne bhoke segel kalegravemi Ka jaꞌa kegravedhi samanga dhegraveu dhura pamadhe uru segravera egravetu roꞌa mei kor-ban Ra pamadhe regravengu lula parcaya AmaLamatua aa ajꞌa-nori dhegraveu taruu lula-negravetiLii Holo-Nori Na 10 Ra paꞌoo-parodhapeka na ldquoOo Lamatua Ama dhu kapai risiAma dhumola-megraveci Jiꞌi parcaya ngaa dhuLamatua peka-padhai Te ngaa jiꞌi hudꞌitatae dꞌai pegraveri lodꞌo hari heka Lamatuapamaꞌegravete lii langu segravena ka huku dhegraveu dhupamadhe jiꞌi egravetu rai-haha negraveirdquo

62 Sakaria 18 63 6 64 Sakaria 18 62 65 Sakaria 62 6 66 Egravetu rai negravei dhegraveu segravera mamurinegraveti ajꞌu dua se De masi ka ra abhu manganga-madꞌegraveu dhu kapai titu kegravena te ngaa sadꞌi ajꞌu dua se era egravetu negravei regravengubisa mamuri taruu 68 Yeskial 1421

Rai-haha Rupa Hiu 611 418 Rai-haha Rupa Hiu 71211 Ropa regravengu karegravei rare segravemi egraveegravena hegraveia

regravengu egraveci-egraveci ka abhu kodho pudhi robhodꞌai rai Abhu dhu peka degravenge ra ldquoTataehari ku ciki ooꞌe toke miu tesa aaꞌi Teabhu anga miu era dhu ra pamadhe segravemimiu kahegraveirdquo

Segel ka egravena mdash mamadhe-mamopo egravetudedha-liru degravenge rai-haha

12 Ka Ana Kalegravebho ne bhoke segel kaegravena Kacaꞌa laa jaꞌa ladhe kegravedhi rai-hahane opo kapai titu kegravena Hegraveia madha lodꞌomaroga kiu-kiu nuka segravemi begravela megravedhi aahegraveru mea sama segravemi raa 13 Hua hegravetu-hua hegravetu negraveti dedha-liru begravebhe mai asarai-haha nuka segravemi hua ajꞌu hoa dhu kab-hui lula legraveke ngegravelu aae 14Hegraveia jaꞌa ladhena lirumae bagi mi dua ka lulu nuka segravemidhegravepi toke ele Aa ledhe-ledhe degravengepulu aaꞌi-aaꞌi ra gagedꞌo toke ele negraveti erara 15 Ropa jꞌara se jꞌajꞌi dhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha mulai negraveti dhegraveu aae-dhegraveukapai komedhaa sordadꞌu dhegraveu kaja-suꞌitoke dꞌai egravenu segravera aaꞌi-aaꞌi ramadhaꞌu titukegravena Ka rai lasi luꞌu egravetu roꞌa-roꞌa loedegravenge sasanga-sasanga hadhu egravetu ledhe16Dhegraveu segravera pua ledhe-ledhe aa hadhu aaesegravera peka na ldquoSaguru mere ka jiꞌi laaPahuni jiꞌi segravena ka Negravengu dhu madhegravediegravetu dedha kadera paredha aae egraveegravena bakunegravedhi jiꞌi Aa Ana Kalegravebho egraveegravena huku iaka jiꞌi 17 Ira ii Jiꞌi laho mae-mae le telodꞌo dꞌai mamadhe-mamopo kegravena AmaLamatua degravenge Ana Kalegravebho egraveegravena neodutu nanasa Regravengu mi dedha jiꞌi Te ngaaegraveci sa bisa boe sili rare hegraveia tatu madheaaꞌi megraveu-megraveurdquo

7Ama Lamatua tao cap mi 144000 (can-

gasu egravepa nguru egravepa riho) dhegraveu1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu

Lamatua dhegraveu egravepa puru mai negraveti sorgatitu egravetu egravepa madha ngegravelu egravetu rai-haha neho taha ngegravelu Ka ngegravelu bisa boe tiu asadꞌara dhasi rai-dedha degravenge ajꞌu-ajꞌu2 Lamatua hia si koasa ho ra paꞌele iie rai-dedha degravenge dꞌara dhasi Ka jaꞌa kegravedhi hariana pajuu dhu leo ca dhegraveu negraveti sorga mainegraveti dhimu Na mai negraveti degravenge cap AmaLamatua dhu mamuri taa-taa Hegraveia na

rodhemi anapajuudhegraveu egravepa segravera pekana3 ldquoMate ku Baku paꞌele iie ku rai-dedhado dꞌara dhasi do ajꞌu segravera Mate toke jiꞌitao ngare ku cap mi katangaregravei dhegraveu unuLamatua segraverardquo

4 Egravele egraveegravena ka regravengu peka degravenge jaꞌana ana pajuu ne tao le tadha mi dhegraveuunu Lamatua segravera Dhegraveu segravera aaꞌi-aaꞌira 144000 (cangasu egravepa nguru egravepa riho)dhegraveu dhu mai negraveti suku Israꞌel Nuka

5 negraveti suku Yahuda 12000 (cangurudua riho) dhegraveu

suku Ruben 12000 dhegraveusuku Gad 12000 dhegraveu6 suku Aser 12000 dhegraveusuku Naftali 12000 dhegraveusuku Manase 12000 dhegraveu7 suku Simeon 12000 dhegraveusuku Lewi 12000 dhegraveusuku Isaskar 12000 dhegraveu8 suku Sebulon 12000 dhegraveusuku Yusuf 12000 dhegraveuaa negraveti suku Benyamin 12000 dhegraveuDhegraveu mola-megraveci koa-kio Ama Lamatua

degravenge Ana Kalegravebho9 Egravele egraveegravena ka jaꞌa kegravedhi dhegraveu ae titu

kegravena dhu ige kore boe Regravengu mai negravetisuku aaꞌi-aaꞌi negraveti udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi negravetikabarai aaꞌi-aaꞌi aa negraveti lii aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha Regravengu pakaboko tangara asa kaderaparedha aa asa Ana Kalegravebho kahegravei Dhegraveusegravera pake kodho pudhi aa ra kegravepe degravengeregraveu palam 10 Ka aaꞌi-aaꞌi ra koa-kio akuregravengu naldquoJiꞌi koa-kio Ama Lamatua jiꞌi

dhu madhegravedi egravetu kadera paredha NaJiꞌi dedꞌe padedha-dedha Ana Kalegravebho ne

kahegraveiRegravengu seꞌe ka dhu pala mamuri hia jiꞌiRegravengu seꞌe ka dhu bhoke jꞌara mamuri hia

jiꞌirdquo11 Ropa padhai lii rare segravemi egraveegravena ana

pajuu Lamatua negraveti sorga dhu rai-reo rarekadera paredha ne patitu kegravetu urutuura toke regravehu dꞌai rai tangare asa kaderaparedha aae ne Katua-katua degravenge egravepabadha aae segravera tao madhutu segravemi egraveegravenakahegravei Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra pahaha iisi miAma Lamatua 12 aa ra peka naldquoTareꞌa Egraveegravena tareꞌa-reꞌaJiꞌi koa-kio Ama Lamatua kahegravei

612 Rai-haha Rupa Hiu 1113 1618 Yesaya 1310 Yoel 21031 315 Mateos 2429 Markus 1324-25 Lukas 2125 614 Yesaya 344 Rai-haha Rupa Hiu 1620 615 Yesaya 219 21 616 Hosea 108 Lukas 2330 617 Yoel 211 Meliaki 32 71 Yermia 4936 Daniel 72 Sakaria 65 73 Yeskial 94 6

Rai-haha Rupa Hiu 713 419 Rai-haha Rupa Hiu 89Jiꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongara

Lamatua kahegraveiNgangee degravenge lii padhai Lamatua

dhu legraveke mola-molaKoasa Lamatua dhu kapai risi eeleAꞌegravera Lamatua seli eele

Jiꞌi loe boe manegravengi makasi mi AmaLamatua

Jiꞌi loe boe pakabꞌua LamatuaLegraveke Tareꞌa segravemi egraveegravenardquo

13 Ropa regravengu koa-kio rare segravemi egraveegravenahegraveia negraveti 24 (dua nguru egravepa) katua seegraveci karegravei jaꞌa aku negravengu na ldquoDhegraveu ae-aedhu pake kodho pudhi se egraveu tadha si doRegravengu se mai negraveti miardquo

14 Te ngaa jaꞌa dhaa peka na ldquoAadꞌoama Jaꞌa tadhe boe regravengu se cee Ama kadhu tadhe risirdquo

Ka na peka degravenge jaꞌa aku negravengu naldquoRegravengu se dhegraveu dhu bhodho negraveti dꞌarajꞌajꞌegravera aaeRegravengu se dhegraveu dhu pake le raa Ana

Kalegravebho nesegravena ka rase megravedha-papake raaa tao papudhi kodho ra

15 Negraveti egraveegravena ka regravengu titu egravetu madhakadera paredha Ama Lamatua

Megraveu-megraveda regravengu lalau-laloꞌo Lamatua egravetudꞌara Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi Na

Lamatua degravenge si taa-taaLamatua madhenge si taa-taa

16 Pe regravengu reꞌa heka mangangaPe regravengu koko-kamango heka

Pe madha lodꞌo pakegravepu heka siPe kaꞌuri regravengu carici heka legraveke lodꞌo

pana17 Ana Kalegravebho dhu padegravetu degravenge kadera

paredha egraveegravenaPe Negravengu ka jꞌajꞌi dhegraveu bata-magee kegravetu

regravenguEgraveegravena na Negravengu ka eo negraveti si

lasi rinu asa madha egravei dhu negraveti ma-muri hia dhegraveu

Pe Lamatua saku eele sasusa rasegravena ka ra tangi ia kardquo

8Segel ka pidhu mdash ana pajuu Lamatua

segravemi rare tegravebhe pidhu bua1 Hegraveia Ana Kalegravebho ne bhoke segel ka

pidhu Kabegravedhi laa aaꞌi-aaꞌi egravetu sorga

kalau-karegraveto boe Abhu boe lii egraveci sape dꞌai catenga jam sa 2 Ka jaꞌa ladhekegravedhi ana pajuu dhegraveu pidhu negraveti sorgatitu taruu egravetu madha Ama Lamatua dhupaꞌegravera lalau Ne Regravengu egraveci-egraveci ka segravemi raretegravebhe ra

3 Ka ana pajuu dhu leo ca dhegraveu titu egravetumadha mei era tunu raa ajꞌu hegraveu megravengiNegravengu dhu negravedꞌu degravenge mago hualaa cueera isi raa ajꞌu hegraveu megravengi Hegraveia ra hia neraa ajꞌu hegraveumegravengi ae-ae segravena kanapabꞌalidegravenge lii manegravengi-mangajꞌi negraveti dhegraveu unuAma Lamatua Ka na negraveti mago hualaa hotao segravemi korban dhu hegraveu megravengi segravena kalaꞌe tegraveke asa dedha mei hualaa egravetu madhakadera paredha aae 4 Ka na tunu raaajꞌu hegraveu megravengi ne Hegraveia hegraveu megravengi nacaꞌe asa madha Ama Lamatua palere-leredegravenge lii manegravengi-mangajꞌi negraveti dhegraveu unuLamatua

5 Egravele egraveegravena ka ana pajuu ne nare ai negravetidedha mei ne laꞌe tao asa dꞌara magohualaa egraveegravena Hegraveia na pegraveci mago ne asarai-haha Kacaꞌa laa jaꞌa ladhe kegravedhi belakacegravebꞌa lolo aae negraveti gꞌana-kariu egravetu rai-haha Ka lii teamaꞌegravete boe aa rai opo kapaititu kegravena

6 Egravele ka ana pajuudhegraveupidhunegraveti sorgasegravera paꞌegravera ho tiu tegravebhe ra

Tiu tegravebhe ka egraveci mdash ana aajꞌu kegravepu-ladhuai

7 Ropa ana pajuu ka egraveci tiu tegravebhe nahegraveia egravejꞌi es aa ai pabꞌali degravenge raa sabhorimai asa rai-haha Jꞌuꞌu aaꞌi-aaꞌi egravetu mia-mia kegravepu-ladhu ai Ca era negraveti tegravelu era egraveturai-haha ne kegravepu-ladhu ai Aa ca kabokonegraveti tegravelu kaboko ana aajꞌu egravetu rai-haha nedhu kegravepu-ladhu ai kahegravei

Tiu tegravebhe ka dua mdash ngaa-ngaa egravetu dꞌaradhasi madhe

8 Ropa ana pajuu ka dua tiu tegravebhe nakamegravedha egraveci sama segravemi ledhe aae cue dhuheo robhe-robhe pegraveci laꞌe asa dꞌara dhasitoke ca era negraveti tegravelu era egravetu dꞌara dhasijꞌajꞌi raa 9Hegraveia ca kaboko negraveti tegravelu kabokobadha egravetu dꞌara dhasi madhe aaꞌi megraveu-megraveu Ca kaboko negraveti tegravelu kaboko kapa aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara dhasi laho eele aaꞌi si

Tiu tegravebhe ka tegravelu mdash egravei jꞌajꞌi pegravedꞌu 714 Daniel 121 Mateos 2421 Markus 1319 716 Yesaya 4910 717 Lii Sodꞌa Koa-Kio 231-2Yeskial 3423 Yesaya 4910 Yesaya 258 83 Amos 91 Kalua negraveti Masir 301 3 85 Atora negraveti Ama-amaAgama 1612 Yeskial 102 Kalua negraveti Masir 1916 Rai-haha Rupa Hiu 1119 1618 87 Kalua negraveti Masir 923-25Yeskial 3822

Rai-haha Rupa Hiu 810-11 420 Rai-haha Rupa Hiu 91710-11 Ropa ana pajuu ka tegravelu tiu tegravebhe

na hegraveia negraveti dedha-liru hua-hegravetu aae cuebegravebhe mai nuka segravemi obꞌo kapai aae egravecidhu heo Hua-hegravetu ne ngara na lsquoPegravedꞌursquoRopa na begravebhe mai egravei loko degravenge madhaegravei jꞌajꞌi pegravedꞌu Hegraveia negraveti dhegraveu dhu rinu aeka dhu madhe Ladhe segravemi loko degravenge egraveimadha egravetu rai-haha ne hagꞌe mi tegravelu naca hagꞌe jꞌajꞌi pegravedꞌu

Tiu tegravebhe ka egravepa mdash madha lodꞌo hegraverudegravenge hua-hegravetu maroga

12 Hegraveia ana pajuu ka egravepa tiu tegravebhe naKacaꞌa laa madha lodꞌo hegraveru degravenge hua-hegravetu legraveke hake hegraveia maroga Ladhe remegraveu maroga egravepa jam lula madha lodꞌoheo iia heka Aa ladhe re megraveda marogakiu-kiu egravepa jam kahegravei lula hegraveru degravengehua-hegravetu heo iia heka kahegravei

13 Egravele ka jaꞌa doa kegravetu ka ladhe kegravedhimanea luji ciꞌu dhu lela dedha titu kegravenaNa parodha peka na ldquoKasian KasianBegraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌegravera kapai legraveke dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetu rai-haha Te anapajuu dhegraveu tegravelu era dhu tiu megraveka tegravebherardquo

9Tiu tegravebhe ka legravemi mdash kabara pajꞌegravera dhegraveu

rai-haha1 Egravele egraveegravena ka ana pajuu ka legravemi tiu

tegravebhe na Hegraveia jaꞌa kegravedhi hua-hegravetu cuebegravebhe asa rai-haha Ra pangegravedꞌu hua-hegravetu ne gagoe egraveci ho na bhoke babegravedhoroꞌa jꞌajꞌegravera dhu maregravema na degravenge boetoo 2 Lodꞌo na bhoke nare babegravedho roꞌane kacaꞌa laa segravebꞌu dhu megravedhi guru-gurukalua mai nuka segravemi segravebꞌu ai naꞌe jꞌamiSegravebꞌu ne kalua mai dhu kahore-kahorecaꞌe laꞌe asa dedha ka dedha-liru degravengemadha lodꞌo maroga 3 Hegraveia kabara aetitu kegravena lela negraveti dꞌara segravebꞌu ai ne kabegravebhe asa rai-haha Ama Lamatua dhupangegravedꞌu le koasa mi regravengu sama segravemikarakarai 4 Te ngaa Ama Lamatua pekadegravenge si ho baku paꞌele iie jꞌuꞌu ajꞌu-ajꞌudegravenge ana aajꞌu egravetu rai-haha Te ngaa rahudꞌi pajꞌegravera ku dhegraveu dhu degravenge boe tadhaLamatua egravetu katangaregravei ra 5 Lamatuasoro tegraveke kabara se pajꞌegravera dhegraveu segravera tokedꞌai legravemi hegraveru te ngaa bisa boe pamadhe

si Dhodhoka tao papegravedꞌa di sama segravemikarakarai tegravepu 6 Egravetu dꞌara legravemi hegraveru egraveegravenararii aa jꞌegravera titu kegravena toke ra manegravengimadhe Masi ka segravemi egraveegravena ra madheboe

7 Jaꞌa ladhe rupa kabara se sama segravemijara pamusu Regravengu pake solo kapalamusu dhu tao negraveti hualaa Regravehu ra samasegravemi regravehu dhegraveu 8 Regraveu kegravetu ra mad-hera egraveci egraveegravena ka degravenge regraveu kegravetu dhegraveubhegraveni Ngutu ra mariu segravemi ngutu singa9 Regravengu se oe segravemi pake kodho begravesi egravetusangasa ra Lii kahaku egravela ra megravedhu samasegravemi jara sordadꞌu ae titu kegravena dhu egraverekareta pamusu ra 10 Regraveu lai ra egraveratitu kegravena aa dhu degravenge raco nuka segravemiraco karakarai Regravengu se abhu koasa hopajꞌegravera dhegraveu pake raco ra toke dꞌai legravemihegraveru 11Dhegraveu aae kabara se nuka kegravetu negravetiregravengu aaꞌi-aaꞌi dhu ra babegravege si negraveti dꞌararoꞌa jꞌajꞌegravera dhu degravenge boe too-lane Ngarana egravetu dꞌara lii Ibrani Abadon aa madhutulii Yunani Apolion Sasoa na ldquoDhu dꞌegraveipaꞌele iierdquo

12 Degravenge jꞌara neꞌe seli le jꞌajꞌegravera ka egraveciTe ngaa baku pamudꞌe Te dua jꞌajꞌegravera dhuleo era dhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌi hari

Tiu tegravebhe ka egravena mdash tegravelu rupa jꞌajꞌegravera egraveturai-haha

13 Ka ana pajuu ka egravena tiu tegravebhe naHegraveia jaꞌa kegravedhi mei hualaa era dhu paketunu raa ajꞌu hegraveu megravengi dhu patangaradegravenge Lamatua Ka lii egraveci kalua negraveti egravepatadhu egravetu kabicu mei egraveegravena 14 ho pekadegravenge ana pajuu dhu heka tiu nare tegravebhena ldquoAbhu ana pajuu dhegraveu egravepa dhu negravebhunare sange neꞌe legraveke egraveki egravetu dꞌara loko aaeegraveci dhungara na Efrat Lamupatabuli eelesirdquo 15 Hegraveia laꞌe patabuli si segravena ka anapajuu egravepa se lasi pamadhe dhegraveu dhu legravekedegravenge tegraveu na hegraveru na lodꞌo na degravenge jamna dhu Lamatua pamaꞌegravete nare le Ladheegravedhi bagi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne mitegravelu kaboko na dhu madhe ca kaboko16Regravengu peka degravenge jaꞌa na sordadꞌu anapajuu dhu caꞌe jara pamusu segravera aaꞌi-aaꞌira dua ngasu juta dhegraveu 17Hegraveia jaꞌa ladhekegravedhi sordadꞌu degravenge jara ra Sordadꞌuse dhu pake kodho begravesi paꞌabhe sangasara Kodho se nuka dhu mea gegraveu-gegraveumangegraveru kaleꞌe degravenge karara oe segravemi egravei

810-11 Yesaya 1412 Yermia 915 812 Yesaya 1310 Yeskial 327 Yoel 21031 315 92 Lii Lolodhu Uru Tegraveka 1928 93 Kalua negraveti Masir 1012-15 94 Yeskial 94 96 Ayub 321 Yermia 83 97 Yoel 24 98 Yoel 16 99 Yoel 25 913 Kalua negraveti Masir 301-3

Rai-haha Rupa Hiu 918 421 Rai-haha Rupa Hiu 113nasu Rupa kegravetu jara se sama segravemi kegravetusinga Negraveti hegravebꞌa jara se kalua ai segravebꞌuaa egravei nasu 18 ho hia jꞌajꞌegravera tegravelu rupa asarai-haha toke dhegraveu egravetu rai-hahanemadheaaꞌi ca kaboko negraveti tegravelu kaboko 19Egravele egraveegravenahegraveia jara se lasi pajꞌegravera dhegraveu pake hegravebꞌadegravenge regraveu lai ra Egravetu regraveu lai ra abhu kegravetusegravemi kegravetu mege

20 Te ngaa abhu dhegraveu cahagꞌe egravetu rai-haha dhu ra pamadhe boe negraveti jꞌajꞌegraveraseꞌe Masi ka segravemi egraveegravena regravengu neo boetegraveke eele bhabhelu-katubꞌa ra Regravengusogo-tagu taruu nidhu aa megravedha-panyaudhu ra tao negraveti hualaa doi pudhi tabagahadhu degravenge ajꞌu Masi ka megravedha sebisa boe regravedhi ngaa-ngaa bisa boe tadegravengingaa-ngaa aa bisa boe kako te ngaa raloe boe sogo-tagu si 21 Dhegraveu seꞌe roꞌoboe loe kahegravei negraveti sasala dhu leo nukasegravemi pamadhe dhegraveu pake naꞌi nidhu taojꞌara karehe degravenge dhegraveudhu jꞌajꞌi boe dhegraveuegravemu-kamali ra aa manaꞌu pagogo-pagero

10Ana pajuu negraveti sorga dhu negravedꞌu degravenge

lalulu sasuri iiki1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu

Lamatua dhu kapai egraveci puru mai negravetisorga Raꞌi-liru sarimu nare ngiꞌu na Kegravetuna dhu poi degravenge saroo Regravehu na heosama segravemi madha lodꞌo aa haga na heoegraveci egraveegravena ka degravenge heo ai 2 Negravengu nekegravepe degravenge lalulu sasuri iiki dhu bhoketegraveke Na titu haga gꞌana na egravetu dꞌaradhasi haga kariu na egravetu dedha-rai 3Hegraveiana paꞌoo-parodha segravemi lii taraa singaRopa na paꞌoo-parodha nare hegraveia dꞌorolii pagodꞌo-godꞌo pidhu hari 4 Ropa dꞌorolii ka jaꞌa neo suri lii padhai ra Te ngaajaꞌa tadegravengi lii egraveci negraveti sorga peka na ldquoEgraveubaku lolo degravenge dhegraveu lii padhai lula-negravetipidhu dꞌoro seꞌe Mage mu suri ngaa-ngaakahegraveirdquo

5 Ka ana pajuu dhu titu haga calaa egravetudedha-rai aa haga calaa egravetu dꞌara dhasiegraveegravena jꞌoka ai gꞌana na asa dedha-liru6hegraveia na subha peka na ldquoLii dhu jaꞌa pekane legraveke tareꞌa Jaꞌa subha degravenge kolongaraAma Lamatua lula Negravengu ka dhu taa-taaNegravengu ka dhu pajꞌajꞌi liru degravenge rai-hahaaa isi ra aaꞌi-aaꞌi Nanene paie-iie Lodꞌodhu egravedhi tatae egraveegravena mamai na oe degravetu

le 7 Te ladhe ana pajuu Lamatua ka pidhuegraveegravena neo tiu tegravebhe na pe Lamatua taomadhutu ngaa dhu uru egraveegravena dhegraveu dhaereꞌa megraveka Te ngaa ngaa dhu Na neo taone Na peka le degravenge dhegraveu regraveti lii padhaiNa dhu lalau-laloꞌo Ne De nanene paie-iiete lii padhai Jaꞌa ne legraveke tareꞌardquo

8 Ka lii dhu jaꞌa tadegravengi negraveti dedha-liruegraveegravena peka hari degravenge jaꞌa aku negravengu naldquoYohanis lamu ka asa ana pajuu negraveti sorganegravei dhu titu haga na calaa egravetu rai-dedhaaa calaa egravetu dꞌara dhasi More negraveti kacui-aai na lalulu sasuri iiki dhu bhoke tegravekeegraveegravenardquo

9 Hegraveia jaꞌa laku degravenge ka asa ana pajuune manegravengi kore sasuri iiki egraveegravena Ka nalii degravenge jaꞌa aku negravengu na ldquoMore homuꞌa ka Egraveegravena na dꞌara hegravebꞌa egraveu rasa keenuka segravemi dhua nasu oni te ngaa egravetu dꞌarakabake egraveu rasa pegravedꞌurdquo

10 Ropa na padhai lii nare segravemi egraveegravena kajaꞌa segravemi kore sasuri iiki egraveegravena negraveti kacui-aai na Hegraveia jaꞌa kuꞌe degravenge ka Egravetu dꞌarahegravebꞌa jaꞌa ne kee segravemi dhua nasu oni Tengaa ropa jaꞌa dhegravele jaꞌa rasa na egravetu dꞌarakabake jaꞌa pegravedꞌu

11 Ka abhu dhu pua jaꞌa peka na ldquoEgraveuhudꞌi lamu hari ku ho peka degravenge ka ngaadhu begraveli-camegravedꞌa Lamatua neo tao egravetu rai-haha Peka jꞌara-jꞌara dhu begraveli-camegravedꞌajꞌajꞌi mi dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi mi dhegraveu negravetisuku aaꞌi-aaꞌi negraveti udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi aadegravenge negraveti lii aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahardquo

11Dhegraveu regraveti lii padhai Ama Lamatua dhegraveu

dua dhu kapai risi1 Hegraveia ra jꞌole hia jaꞌa ajꞌu aꞌuku calaa

dhu madhera nuka segravemi tatea Ka AmaLamatua paredha jaꞌa peka na ldquoYoha-nis lamu ho uku Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Jaꞌa degravenge mei sogo-tagu na egravetukota Yerusalem Aa ige dhegraveu-dhegraveu dhusabajꞌa egravetu dꞌara Egravemu egraveegravena 2 Te ngaamadha EgravemuManegravengi-Mangajꞌi egraveegravenamagemu uku te era egraveegravena dhu hagꞌe eele le hiasuku-suku leo dhu tadhe boe Jaꞌa Egraveegravena naregravengu mai jꞌajꞌegraveli leli ho pakajꞌalu kota Jaꞌane dꞌai tegravelu tegraveu degravenge cabegraveka (nuka 1260[ca riho dua ngasu egravena nguru] lodꞌo) 3PeJaꞌa pua dhegraveu Jaꞌa dhegraveu dua lasi asa eraegraveegravena segravena ka regraveti lii padhai Jaꞌa Dhegraveu dua

920 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1154-7 13515-17 Daniel 523 107 Kalua negraveti Masir 2011 Lole Hari Jꞌara-jꞌaraMamuri 3240 Daniel 127 Amos 37 1010 Yeskial 28mdash33 111 Yeskial 403 Sakaria 21-2 112Lukas 2124

Rai-haha Rupa Hiu 114 422 Rai-haha Rupa Hiu 1118se pake megravedha sasusa aa ra lole lii moanegraveti Jaꞌa toke egravele 1260 (ca riho dua ngasuegravena nguru) lodꞌo egraveegravenardquo

4 Sakaria ca dhegraveu negraveti lii padhaiLamatua dhu suri mema le negraveti uru kalula-negraveti dhegraveu dua se Na pakasame segravemiajꞌu saitun dua kapua aa era tategraveke labhudua dhu patitu tangare asa Ama Lamatuadhu jꞌajꞌi Kegravetu mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha 5 Ladhe dhegraveu neo pajꞌegravera dhegraveudua dhu regraveti lii padhai Lamatua egraveegravena naai bhodho negraveti dꞌara hegravebꞌa ra ho pakegravepuaaꞌi musu ra Degravenge jꞌara segravemi neꞌe dhegraveudhu neo pajꞌegravera si tatu madhe 6 Lodꞌodua ra jꞌajꞌi dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuaegravetu rai-haha ne Lamatua pangegravedꞌu rakoasa ho ra bisa taha egravejꞌi koasa segravena katao madha egravei jꞌajꞌi raa aa koasa ho adꞌu-ue rupa-rupa mamadhe-mamopo egravetu rai-haha madhutu dadꞌegravei ra

7 Lodꞌo dꞌai egravele sasabꞌa-laꞌa ra egraveegravena nabadha bhelu ciꞌu bhodho mai negraveti roꞌajꞌajꞌegravera dhu degravenge boe too-lane Badhaneꞌe labꞌa regravengu dua ra toke na segi siaa na pamadhe dua ra 8-9 Degravenge jꞌaraneꞌe dua ra madhe egravetu kota kapai dhuuru egraveegravena era dhegraveu paku pamadhe Lamatuaregravengu egravetu ajꞌu palolo-palegravebha Te kota neꞌejꞌajꞌi le kota bhelu segravemi kota Sodom degravengerai Masir uru egraveegravena Egraveegravena na dhegraveu coreeele ngiꞌu aae dua ra toke dꞌai tegravelu lodꞌodegravenge ca egraveta Ka dhegraveu-dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi negraveti udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi aa degravenge negravetikabarai aaꞌi-aaꞌi ra mai lingu Dhegraveu seroꞌo boe hia ijin ho padhane si 10 lula rakarejꞌe laladhe ngiꞌu aae dhegraveu dua se dhumai lalai ngangee dhegraveu ae egravetu rai-hahane Ka dhegraveu se aaꞌi-aaꞌi ra tao pesta aa rapaꞌadhu hadia egraveci degravenge egraveci

11 Te ngaa ropa egravele tegravelu lodꞌo degravengeca egraveta hegraveia Ama Lamatua hia si aꞌae kadua ra mamuri hari Hegraveia dhegraveu-dhegraveu dhuladhe regravedhi si madhaꞌu toke isi ra regravebha-regravebha 12 Ka dhegraveu dua se tadegravengi lii dhumegravedhu egraveci negraveti dedha-liru pua ra peka naldquoDua mi caꞌe ka asa neꞌe mairdquo Hegraveia dua racaꞌe asa dedha-liru lasi degravenge raꞌi-liru dhusarimu nare si Ropa regravedhi segravemi egraveegravena kamusu ra malaa koꞌa-koꞌa segravene 13 Kacaꞌalaa rai opo dhu kapai titu kegravena Ladhe igeegravemu aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara kota negraveti canguru

egravemu dhu guri cue Aa dhegraveu dhu madhepidhu riho dhegraveu Dhu madhe boe ra mad-haꞌu bia Te ngaa regravengu egraveegravena na pakabꞌuakahegravei kolongara Ama Lamatua lula Negravenguka dhu negravedꞌu paredha egravetu sorga

14 Degravenge segravemi neꞌe jꞌajꞌegravera ka dua seli leTe ngaa baku pamudꞌe Te calaka ka tegraveluoe mai kegravena

Tiu tegravebhe ka pidhu mdash Ama Lamatuadegravenge Yesus Kristus regravedꞌu paredha egravetu rai-haha

15 Hegraveia ana pajuu Lamatua ka pidhu tiutegravebhe na Kacaꞌa laa jaꞌa tadegravengi lii ae-aenegraveti sorga dhu peka naldquoLimuri ne dhu regravedꞌu paredha egravetu rai-

hahadhodhoka Ama Lamatua degravenge Kris-

tusnuka Dhegraveu dhu Lamatua hagꞌe

nare karegravei negraveti uru ka maiEgraveegravena na Lamatua negravedꞌu paredha taa-

taa sama segravemi Dhegraveu Aaerdquo16 Ka 24 (dua nguru egravepa) katua dhumad-

hegravedi egravetu dedha kadera paredha egravetu madhaAma Lamatua tadegravengi lii egraveegravena kahegravei Hegraveiara patitu kegravetu urutuu toke regravehu ra dꞌai raika ra koa-kio Ama Lamatua 17 aa sodꞌapeka naldquoOo Ama LamatuaKegravetu jiꞌiAma Lamatua jiꞌi

Lamatua ka dhu paredha aaꞌi-aaꞌiLamatua ka dhu koasa nare aaꞌi

Lamatua ka dhu karegravei negraveti uru ka maiLamatua ka dhu deo neꞌe neJiꞌi manegravengi makasi mi Lamatua

Lula Ama pake le koasa Mu dhu kapairisi

segravena ka megravedꞌu paredha egravetu rai-haha

18 Te ngaa dhegraveu negraveti suku-suku nasa titukegravena

lula regravengu roꞌo boe madhutuLamatua

Te ngaa limuri ne Lamatua nasa kahegraveilula regravengu roꞌo boe tadhe Ne

Limuri ne dꞌai le lodꞌo nasegravena ka Lamatua huku dhegraveu dhupusi-

pahae boe NeLimuri ne dꞌai le lodꞌo na

114 Sakaria 4311-14 116 1 Dhegraveu Aae segravera 171 Kalua negraveti Masir 717-19 1 Samuel 48 117 Daniel77 Rai-haha Rupa Hiu 135-7 178 Daniel 721 118-9 Yesaya 19-10 1111 Yeskial 3710 11122 Dhegraveu Aae segravera 211 1113 Rai-haha Rupa Hiu 612 1618 1115 Kalua negraveti Masir 1518 Daniel 24471427

Rai-haha Rupa Hiu 1119 423 Rai-haha Rupa Hiu 1211ho Lamatua palaho dhegraveu dhu palaho

dhegraveu leoLimuri ne dꞌai le lodꞌo na

ho Lamatua parisa lii langu dhegraveumadhe

Limuri ne dꞌai le lodꞌo naho Lamatua bꞌae-bajꞌa egravei kabhegravesu

dhegraveu sabꞌa NaNuka dhegraveu regraveti lii padhai Lamatuadegravenge dhegraveu unu Lamatua

Ana iiki-dhegraveu kapai dhegraveungegraveru-dhegraveu heka

Lamatua bꞌae rui-jꞌajꞌegravera mi dhegraveu aaꞌi-aaꞌira

dhu pakabꞌua kolongara Nardquo19 Egravele egraveegravena ka jaꞌa ladhe kegravedhi babegravedho

Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi Lamatua egravetusorga dhu conge tegraveke Ka jaꞌa kegravedhiboaraka dhu uru egraveegravena era tegraveke lii paredhaAma Lamatua dhu suri egravetu lei hadhuHegraveia bela kacegravebꞌa lolo aae negraveti haa negravetidhimu dꞌoro lii pagodꞌo-godꞌo rai-hahane karedha degravenge egravejꞌi es hadhu dhu biakabhui mai negraveti dedha-liru

12Mege naga pamusu degravenge dhegraveu bhegraveni aa

degravenge ana na1 Ka cagꞌagꞌa laa jaꞌa kegravedhi tadha egraveci

dhu kapai titu kegravena cegraveu egravetu dedha-lirudhu dhegraveu dhae regravedhi megraveka ca tegraveka saTadha ne nuka segravemi bhegraveni ca dhegraveu dhungiꞌu na pahutu degravenge madha lodꞌo Hegraverujꞌajꞌi mi era pacapa haga na Negravengu pakesolo dhegraveu aae dhu degravenge hua-hegravetu can-guru dua bua 2 Bhegraveni ne degravenge babia kadhu tangi te abhu le tadha ho nara iisi

3 Kacaꞌa laa jaꞌa kegravedhi hari tadha egravecidhu kapai aae dhu cegraveu egravetu dedha-lirukahegravei Tadha ne nuka mege naga meaciꞌu dhu kapai Kegravetu na pidhu aa tadhuna canguru bua Egravetu kegravetu na segravera dhupake solo dhegraveu aae 4 Na pake regraveu laina ho saku eele hua-hegravetu ca kaboko negravetitegravelu kaboko egravetu dedha-liru Hegraveia na corehua-hegravetu se asa rai-haha Ka laꞌe titu egravetumadha bhegraveni ne na tatae toke bhegraveni nenara iisi Te na neo dhegravele degravenge ka ananegraveti bhegraveni ne 5 Hegraveia bhegraveni ne nara iisiAnaMone ca dhegraveu Te ngaa ana pajuuAmaLamatua ca dhegraveu negraveti sorga mai parame

nare Ana ne ka rai negraveti asa Lamatuasegravena ka negravedꞌu paredha sama-sama degravengeAma Lamatua egravetu sorga Te begraveli-camegravedꞌaAna ne paredha suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahadegravenge koasa dhu kapai risi eele 6Tengaabhegraveni ne rai laꞌe asa dꞌara mamoo egraveci dhuLamatua tao tegraveke hia ne Pe ra ladhe-lerune toke tegravelu tegraveu degravenge ca egraveta (nuka 1260[ca riho dua ngasu egravena nguru] lodꞌo)

Mikael pamusu degravenge mege naga egravetusorga

7 Egravele egraveegravena ka jꞌajꞌi pamusu aae egravetu sorgaAna pajuu Ama Lamatua negraveti sorga degravengekapala musu ra Mikael labꞌa mege nagadegravenge ana pajuu na 8 Ka Mikael si segimege naga ne degravenge ana pajuu na segravera Egraveleka ra kai mege naga ne degravenge ana pajuuna segravera ho pea ia ka egravetu sorga 9Negraveti egraveegravenaka ra bhabhoo eele si negraveti sorga hegraveia coresi asa rai-haha Mege naga ne nuka dhegraveuaae nidhu dhu ngara na lsquoLamatua nidhursquoKaregravei negraveti uru ka negravengu neꞌe ka dhu leko-monya dhegraveu ho adꞌu-ue sasala 10 Hegraveiajaꞌa tadegravengi hari lii dhu megravedhu egraveci negravetidedha-liru peka naldquoUru egraveegravena mege naga neꞌe ka dhu titu

dhii-dhii egravetu madha Ama LamatuaSasabꞌa negravengu nuka pegraveci sasala asa

aꞌari egravedhi dhegraveu parcaya segraveraNa loe boe galaa si megraveu-megraveda

Te ngaa limuri ne ra bhabhoo eele ne negravetisorga

De limuri ne aaꞌi-aaꞌi tesa leTe dꞌai lodꞌo na kegravena segravena ka Lamatua

hia mamuri mi dhegraveu rai-hahaLimuri ne Lamatuanegravedꞌu le paredha degravenge

koasa Na dhu kapaiAa Na dedꞌe le Kristus

Dhegraveu dhu hagꞌe nare ho jꞌajꞌiDhegraveu Aae dhu paredha sukuaaꞌi-aaꞌi ra

11 Aꞌari egravedhi segravera ka dhu segi mege nagaegraveegravena dhu uru egraveegravena pegraveci sasala miregravengu

lula raa Ana Kalegravebho dhu suti segravena kasaku eele sasala-sasigo ra

Aꞌari egravedhi segi ne kahegraveilula regravengu bani lole Lii Holo-Nori

LamatuaMasi ka dhegraveu nasa ho neo pamadhe si

te ngaa ra bege boe 1118 Lii Sodꞌa Koa-Kio 25 1105 11513 1119 Rai-haha Rupa Hiu 85 1618 1621 123 Daniel77 124 Daniel 810 125 Yesaya 667 Lii Sodꞌa Koa-Kio 29 127 Daniel 101321 121 Yudas 9 129 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 31 Lukas 1018 1210 Ayub 19-11 Sakaria 31

Rai-haha Rupa Hiu 1212 424 Rai-haha Rupa Hiu 131012 De aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetu sorga hudꞌi

karejꞌe-karae kuTe ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri egravetu rai-haha

hudꞌi bori paꞌegravera kulula mamadhe-mamopo oe begravebhe

mai legraveke miuDhegraveu aae nidhu purumai le egravetu talora

aae miuNegravengu nasa titu kegravena

lula neꞌa na lodꞌo ho negravengu taobhabhelu oe egravele kegravenardquo

Mege naga patangi-tenge bhegraveni egraveegravena egraveturai-haha

13 Ropa mege naga neꞌa na negravengu dhura core le asa rai-haha ka laꞌe degravenge tengebhegraveni dhu nara iisi Ana egraveegravena ho neo pa-jꞌegravera ne 14 Te ngaa ra hia bhegraveni ne egraveladua nuka segravemi egravela manea luji segravena ka nalela laꞌe luꞌu asa dꞌaramamoo dhu pakajꞌegraveunegraveti mege naga Egravetu era negravei ra ladhe-lerune toke tegravelu tegraveu degravenge ca egraveta 15 Ropanegravedhi nare segravemi egraveegravena hegraveia mege naga nesabhuu egravei nuka segravemi egravei aae lala ho neohae negraveti bhegraveni ne 16Te ngaa rai-haha barabhegraveni ne degravenge jꞌara pacangange rai hodhegravela aaꞌi megraveu-megraveu egravei ne dhu kalua negravetidꞌara hegravebꞌa mege naga segravena ka baku dꞌaibhegraveni ne 17 Ka mege naga ne nasa titukegravena degravenge bhegraveni ne Hegraveia laꞌe pamusudegravenge ana-ana leo negraveti bhegraveni ne nukadhegraveu-dhegraveu dhu madhutu lii paredha AmaLamatua aa dhu loe boe negraveti peka-padhaiLii Lolo Beꞌa lula-negraveti Yesus 18Egravele egraveegravena kamege naga ne laꞌe titu ka egravetu sebhe dhasidegravenge kadhi ngutu kegraveru-kegraveru

13Badha bhelu dhu kalua negraveti dꞌara dhasi

1 Hegraveia jaꞌa kegravedhi badha bhelu ciꞌu dhukalua negraveti dꞌara dhasi Badha ne kegravetuna pidhu aa tadhu na canguru Egravetu kolotadhu na segravera dhu pake solo dhegraveu aaeEgravetu kegravetu na segravera dhu suri lii-lii pakareheAma Lamatua 2Ngiꞌu na sama segravemimeoaasu Haga na egraveci egraveegravena ka degravenge hagakiu aau Hegravebꞌa na segravemi hegravebꞌa singa Megenaga egraveegravena pangegravedꞌu koasa na mi badhabhelu ne ho madhegravedi egravetu dedha kaderaparedha aa pake koasa na aaꞌi-aaꞌi 3 Egravetukegravetu egraveci negraveti badha bhelu ne abhu era

hisu aae egraveci nuka segravemi dhu ra pare neka oe madhe te ngaa madhe boe Dhegraveuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne malaa ropa ladheregravedhi aꞌegravera na ka dhegraveu se madhutu ne4 Dhegraveu se pahaha iisi ra mi mege naga nedegravenge dedꞌe padedha-dedha ne nuka segravemiLamatua lula mege ne ka dhu pangegravedꞌukoasa na mi badha bhelu egraveegravena Dhegraveu segraverakoa-kio kahegravei badha bhelu ne peka naldquoNegravengu ne kapai titu kegravena Abhu boe egravecisa dhu bisa segi nerdquo

5 Ama Lamatua soro tegraveke badha bhelune segravena ka na padedha iisi na aa padhailii pakarehe Lamatua Hia ne ijin kahegravei honegravedꞌu paredha toke dꞌai tegravelu tegraveu degravenge caegraveta (nuka 42 [egravepa nguru dua] hegraveru) 6Negravetiegraveegravena ka na padhai lii pamanahu kolon-garaAmaLamatua degravenge pakarehe kolon-gara dhegraveu-dhegraveu unu Lamatua dhu pea egravetusorga 7Ama Lamatua soro tegraveke ne kahegraveiho pamusu labꞌa dhegraveu-dhegraveu unu Lamatuatoke na segi Na abhu koasa kahegravei segravenaka paredha suku aaꞌi-aaꞌi udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi lii aaꞌi-aaꞌi aa kabarai aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne 8 Negraveti egraveegravena ka dhegraveu aaꞌi-aaꞌiegravetu rai-haha ne sogo-tagu badha bheluegraveegravena nuka regravengu aaꞌi-aaꞌi dhu ngara rasuri boe egravetu dꞌara Sasuri Ana Kalegravebho Uruegraveegravena dhegraveu pamadhe Ana Kalegravebho egraveegravena tengaa Lamatua pamamuri hari Ne LodꞌoAma Lamatua pajꞌajꞌi megraveka rai-haha neNegravengu dhu suri nare le ngara-ngara negravetidhegraveu parcaya aaꞌi-aaꞌi ra egravetu dꞌara sasuriNa Dhu peka na pe regravengu segravera ka dhu unumamuri taa-taa toke dꞌai mia-mia degravengeNegravengu9 ldquoNanene paie-iie10 Ladhe Lamatua pamaꞌegravete nare le dhegraveu

cee ka dhu hudꞌi legraveke kegravepepe ra kegravepe rare ne

Aa ladhe Lamatua pamaꞌegravete nare le dhegraveucee ka dhu hudꞌi madhe ku degravengesamala

pe ra pamadhe negravengu pake samalakahegraveirdquo

Negraveti egraveegravena ka dhegraveu-dhegraveu unu Lamatuabaku hari kabodho te egraveegravena hia ra tebhoho madhutu taruu degravenge parcaya Na taa-taa

Badha bhelu dhu bhodho negraveti rai-haha 1214 Alkitab lii Yunani uru tegraveka suri peka na ldquoca lodꞌo dua lodꞌo degravenge caꞌegraveta lodꞌordquo Lii seꞌe sama segravemi egravetusasuri Daniel 725 127 Lodꞌo egraveegravena nuka 42 (egravepa nguru dua) hegraveru do 1260 (ca riho dua ngasu egravena nguru) lodꞌo egravetufasal 112-3 131 Daniel 73 Rai-haha Rupa Hiu 1737-12 132 Daniel 74-6 136 Daniel 78251136 137 Daniel 721 138 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6929 1310 Yermia 152 4311

Rai-haha Rupa Hiu 1311 425 Rai-haha Rupa Hiu 14811 Egravele hegraveia jaꞌa kegravedhi badha bhelu dhu

leo ciꞌu bhodho negraveti rai-haha Tadhu nadua nuka segravemi tadhu kahibꞌi-kalegravebho Liina nuka segravemi lii mege naga 12 Negravengunegraveti lii padhai lamatua na nuka badhabhelu dhu uru egraveegravena dhu legraveke pare ka oemadhe Na abhu koasa negraveti lamatua nasegravena ka na laka-seti dhegraveu rai-haha aaꞌi-aaꞌi ho sogo-tagu lamatua na 13 Negravengutao tadha-tadha malaa dhu kapai kahegraveitoke na bisa papuru ai negraveti dedha-liru egravetumadha dhegraveu ae-ae 14 Degravenge jꞌara segravemineꞌe ka badha bhelu ka dua ne pake koasanegraveti lamatua na ho kapodꞌe-kabegraveli dhegraveurai-haha Na paredha dhegraveu ho tao megravedhasogo-tagu cue rupa na nuka segravemi lamatuana segravena ka ra pakabꞌua lamatua na dhuuru egraveegravena dhegraveu pare ne ka oe madhe15 Ama Lamatua soro tegraveke kahegravei badhadhu kapodꞌe-kabegraveli ne ho na hia aꞌae segravenaka pamamuri megravedha sogo-tagu ne Negravetiegraveegravena ka megravedha sogo-tagu ne bisa padhailii ho pua pamadhe dhegraveu dhu roꞌo boepahaha iisi mi negravengu

16Badhadhukapodꞌe-kabegraveli ne laka-setidhegraveu kahegravei segravena ka tao tadha mi ai gꞌanara do mi katangaregravei ra Dhegraveu aaꞌi-aaꞌinuka ana iiki-dhegraveu kapai dhegraveu kaja-dhegraveuunu aadꞌo dhegraveu egravenu do dhegraveu mardekaregravengu aaꞌi-aaꞌi ra hudꞌi abhu ku cap egraveegravena17Te ladhe aadꞌo dhegraveu segravera bisa boe pahiado pahegraveli ngaa-ngaa Egravetu dꞌara cap nedhu suri ngara badha bhelu ka egraveci degravengenomer na

18 De hudꞌi pangee paie-iie Dhegraveu dhudꞌegravelu-megraveu bisa reꞌa sasoa negraveti nomer egraveegravenaNuka ldquo666rdquo (egravena ngasu egravena nguru egravena)dhu pajꞌujꞌu mi dhegraveu rai-haha

14Ana Kalegravebho degravenge dhegraveu Na 144000 (can-

gasu egravepa nguru egravepa riho) dhegraveu1 Egravele egraveegravena ka jaꞌa boti kegravetu kacaꞌa

laa jaꞌa ladhe kegravedhi Ana Kalegravebho dhu tituegravetu kolo ledhe iiki egraveci Ngara na ledheSion Na titu degravenge dhegraveu Na 144000(cangasu egravepa nguru egravepa riho) dhegraveu Egravetukatangaregravei dhegraveu seꞌe dhu suri ngara AnaKalegravebho degravenge ngara Ama Na 2 Hegraveiajaꞌa tadegravengi lii egraveci negraveti dedha-liru Lii nekadegraveru segravemi lii begravebhe naha dhasi kapai aa

dou segravemi lii dꞌoro Te ngaa lii ne culi beꞌatitu kegravena nuka segravemi dhegraveu ae dhu karihusasadhu 3 Ka jaꞌa kegravedhi 144000 (cangasuegravepa nguru egravepa riho) dhegraveu se dhu titutangare asa madha Ama Lamatua degravengebadha aae egravepa ngiꞌu dhu reo rare kaderaparedha Lamatua aa degravenge katua-katuasegravera Dhegraveu ae-ae se sodꞌa lii sodꞌa hiuegraveci Lii sodꞌa ne dhodhoka regravengu di dhureꞌa dhegraveu leo aadꞌo Te regravengu dhu pabeꞌale degravenge Lamatua lula Lamatua pake raaAna Na ho sui si negraveti sasala-sasigo ra4 Mamuri regravengu mola-megraveci le nuka segravemimone kalora iisi dhu paꞌegraveci negravedhi megravekadegravenge dhegraveu bhegraveni Regravengu parai eele boedegravenge Ana Kalegravebho egraveegravena sadꞌi asa era miaegraveegravena ka lula Ama Lamatua sui le regravengupake raa Ana Na segravena ka regravengu jꞌajꞌi dhegraveuunu Lamatua Regravengu egraveci egraveegravena ka degravengehua hela dhu uru tegraveka negraveti dꞌara oka hiamiLamatua degravenge Ana Kalegravebho 5Regravengu dhureꞌa boe padhai lii leko-monya lula dꞌarara mola

Tegravelu ana pajuu negraveti sorga regraveti lii6 Ka jaꞌa kegravedhi ana pajuu Lamatua ca

dhegraveu hari mai negraveti sorga Ana pajuu nedhu lela dedha titu kegravena ho rodhe palegravemeLii Lolo Beꞌa Lamatua dhu maꞌegravete boe cikisa Na lela palegraveme era ho peka degravengedhegraveu aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha negraveti suku aaꞌi-aaꞌi negraveti udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi negraveti lii aaꞌi-aaꞌi degravenge negara aaꞌi-aaꞌi 7 Na paꞌoo-parodha peka naldquoMiu hudꞌi pakabꞌua ku Ama LamatuaMiu hudꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongara

Na dhu dedha risi eeleLula lodꞌo na dꞌai le

ho Lamatua parisa lii langu dhegraveuaaꞌi-aaꞌi madhutu tatao ra

Koa-kio NeDedꞌe padedha-dedha kolongara Na

Lula Negravengu ka pajꞌajꞌi liru degravenge rai-haha

Aa negraveti paredha Na ka dhasi degravengemadhaegravei jꞌajꞌi aaꞌi megraveu-megraveurdquo

8 Ropa padhai lii nare segravemi egraveegravena hegraveiajaꞌa kegravedhi hari ana pajuu dhu leo ca dhegraveunegraveti sorga dhu mai madhutu ana pajuudhu mai uru egraveegravena Na lii aku negravengu naldquoLaho eele le Laho mae-mae le KotaBabel dhu kapai na laho le Kota dhu

1318 Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab uru egraveegravena egravetu negravei nomer ldquoegravenardquo sasoa na ca jꞌara dhu beꞌa boe dhu tesaboe dhu megraveci boe aa dhu bhelu-katubꞌa De nomer ldquoegravena ngasu egravena nguru egravenardquo sasoa na ldquodhu bhelu risi eelerdquo 141 Yeskial 94 Rai-haha Rupa Hiu 73 145 Sefanya 313

Rai-haha Rupa Hiu 149 426 Rai-haha Rupa Hiu 151bhelu egraveegravena guri eele le pamera degravenge raiUru egraveegravena kota ne nuka segravemi bhegraveni kajeodhu laka-seti suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha neho rinu mahu aa madhutu dadꞌegravei na kaadꞌu-ue jꞌara makae Te ngaa limuri nekota ne pasae nare le pala na negraveti nanasaLamatuardquo

9 Hegraveia jaꞌa kegravedhi hari ana pajuu dhuleo ca dhegraveu negraveti sorga mai madhutu anapajuu ka dua deo na Na paꞌoo-parodhapeka na ldquoMata unu mi Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhusogo-tagubadhabhelu degravengemegravedha sogo-tagu na do abhu cap egravetu katangaregravei doegravetu kacui-aai pe regravengu pasae rare nanasaLamatua 10 Begraveli-camegravedꞌa Lamatua mesaNa sabhorimai nanasa Nami dedha regravengunuka segravemi Na panginu si egravei uuru negraveti egraveianggor pegravedꞌu Egraveegravena Na core si asa dꞌaraegravei nasu dhu heo robhe-robhe dhu loe boeciki sa Ana pajuu Na negraveti sorga segravera aaAna Kalegravebho egraveegravena kahegravei ladhe regravedhi jꞌaraneꞌe 11 Peka ka laa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhusogo-tagubadhabhelu degravengemegravedha sogo-tagu na do regravengu dhu legraveke le cap na pedui rare jꞌajꞌegravera taa-taa Segravebꞌu negraveti jꞌajꞌegraveraregravengu bhodho mai loe boe megraveu-megravedardquo

12-13 De seꞌe se sasoa na dhegraveu unuAma Lamatua hudꞌi nanene ku paie-iie liiparedha Na aa parcaya taruu mi Yesus aabaku hari kabodho

Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii egraveci negraveti dedha-liru peka na ldquoYohanis Egraveu hudꞌi suri kusegravemi neꞌe karegravei negraveti deo neꞌe dhegraveu dhuparcaya Lamatua Yesus ladhe ra madheregravengu abhu otordquo

Hegraveia Roh Ama Lamatua dhu Mola-Megravecidhaa peka na ldquoTareꞌa Begraveli-camegravedꞌaregravengu segravera oto tareꞌa-reꞌa Lula regravengu jꞌegraverale egravetu rai-haha te ngaa ra taha ho mad-hutu taruu Lamatua De egraveegravena na Lamatuabꞌala jꞌajꞌegravera regravengu ka regravengu mamuri jꞌegraveraheka egravetu sorgardquo

Hahuku Ama Lamatua egravetu rai-haha nukasegravemi puu-gꞌegravetu dhu pake hela pare jꞌuꞌu

14 Egravele egraveegravena ka jaꞌa padoa kegravetu Kacaꞌalaa kegravedhi raꞌi-liru dhu pudhi lao-lao aaca dhegraveu dhu madhegravedi egravetu dedha na Dhegraveune oe segravemi Dhegraveu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa Napake degravenge solo juara dhu tao negraveti hualaa

aa negravedꞌu degravenge hela pare jꞌuꞌu madegravekaegraveci

15 Hegraveia jaꞌa kegravedhi ana pajuu dhegraveu egravecihari negraveti sorga kalua negraveti dꞌara EgravemuManegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua Narodhe dhegraveu dhu madhegravedi egravetu dedha raꞌi-liru egraveegravena peka na ldquoPake hela egraveu egraveegravena holamu puu-gꞌegravetu ka Te dꞌai le hegraveru pak-aboko isi rairdquo 16 Ka Dhegraveu dhu madhegravediegravetu dedha raꞌi-liru ne kegravepe nare hela naka na laꞌe puu-gꞌegravetu Hegraveia na oru kabokoisi rai negraveti rai-haha

17 Ka ana pajuu dhu leo hari ca dhegraveukalua negraveti dꞌara Egravemu Manegravengi-Mangajꞌiegravetu sorga Negravengu negravedꞌu degravenge hela parejꞌuꞌu madegraveka egraveci ho neo gꞌegravetu hua ajꞌu

18 Hegraveia ana pajuu dhu leo hari egraveci kaluanegraveti era tunu raa ajꞌu hegraveu megravengi egravetu dꞌaraEgravemu Manegravengi-Mangajꞌi egravetu sorga Sasabꞌaana pajuu ne nuka jꞌaga ai egravetu era tunuraa ajꞌu hegraveu megravengi Na paꞌoo pua anapajuu dhunegravedꞌu hela pare jꞌuꞌu deo na akunegravengu na ldquoPake ka hela egraveu egraveegravena ho lamuka gꞌegravetu hua ajꞌu egravetu rai-haha Te egravetu negraveihua anggor dhumadhasa aaꞌi lerdquo 19Ka anapajuu ne kegravepe nare ka hela pare jꞌuꞌu nalaꞌe asa rai-haha ho na gꞌegravetu hua anggorjꞌue degravenge ii kateme Hegraveia na pamaso huaanggor se asa dꞌara bak pacegraveli anggor Kara jꞌegraveli maregraveu anggor se segravena ka rare egraveiJꞌegraveli maregraveu hua anggor egravetu dꞌara bak pacegraveline sasoana nanasa Lamatua 20Bakpacegraveline egravetu liꞌu kota Ropa ra jꞌegraveli maregraveu anggorse hegraveia raa kalua ae-ae Raa ne hae samasegravemi loko cue dhu madhera na 300 (tegravelungasu) kilo aa maregravema na dꞌai ca meter caegraveta

15Ana pajuu dhegraveu pidhu negraveti sorga regraveti

pidhu calaka kapai asa rai-haha1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi tadha egraveci egravetu

dedha-liru dhu kapai titu kegravena toke jaꞌamalaa bia Abhu ana pajuu dhegraveu pidhunegraveti sorga egraveci-egraveci ka degravenge koasa ra hohiacalaka kapai asa rai-haha Pidhu calaka senuka jꞌajꞌegravera dhu limuri tegraveka Ladhe jꞌarase aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi ka dꞌara Ama Lamatuapacuhi ka nasa heka degravenge dhegraveu rai-haha

148 Yesaya 219 Yermia 518 Rai-haha Rupa Hiu 182 1410 Yesaya 5117 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1924Yeskial 3822 1411 Yesaya 3410 1414 Daniel 713 1415 Yoel 313 1420 Alkitab liiYunani suri madhera loko ne ldquo1600 (ca riho egravena ngasu) stadiardquo sama segravemi 296 (dua ngasu ceo nguru egravena) toke 300(tegravelu ngasu) kilometer Aa maregravema loko ne ra suri peka na ldquokatitu na segravemi madhera dhari rarapa jarardquo nuka cameter degravenge caꞌegraveta Jara ra kapai risi negraveti jara Edha 1420 Yesaya 633 Tangi Lii Ngobꞌi-ngobꞌi 115 Rai-hahaRupa Hiu 1915

Rai-haha Rupa Hiu 152 427 Rai-haha Rupa Hiu 1652 Ka jaꞌa kegravedhi dhasi dhu haꞌa-haꞌa nuka

segravemi tegraveru dhu pabꞌali degravenge ai Jaꞌa kegravedhikahegravei dhegraveu ae dhu titu egravetu sebhe dhasiegraveegravena Dhegraveu seꞌe ka dhu madhutu boebadha bhelu egraveegravena aa ra sogo-tagu boemegravedha sogo-tagu na aa dhu segravemi boe capna hegravei Regravengu aaꞌi-aaꞌi dhu kegravepe degravengemegravedha lii sodꞌa egraveci nuka segravemi sasadhu dhura abhu negraveti Ama Lamatua 3Ka ra sodꞌa liisodꞌa egraveci dhuMusa suri Musa ne ana pua-paleha Ama Lamatua uru-uru segravera Dhegraveuseꞌe se sodꞌa kahegravei lii sodꞌa egraveci dhu koa-kio Yesus Te uru egraveegravena dhegraveu pamadheNe sama segravemi dhegraveu roro pamadhe anakalegravebho egravetu dꞌara Egravemu Kapua Manegravengi-Mangajꞌi Ama Lamatua segravena ka pamaringidꞌara Na Dhegraveu se sodꞌa peka naldquoJiꞌi koa-kio Ama LamatuaJiꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongara Na

Lula koasa Lamatua kapai risi eeleDegravenge aꞌegravera Na kapai titu kegravena

Lamatua ka dhu negravedꞌu le paredha mi sukuaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha

Lamatua ka dhu jꞌajꞌi Dhegraveu Aae mi udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha

Tatao Lamatua mola segravemi isi pupuSasabꞌa Lamatua beꞌa seli eeleJꞌara Lamatua megraveu regravedꞌe-regravedꞌeMamuri Lamatua legraveke mola-mola

4 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌoka padedha-dedhakolongara Lamatua

Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi ra koa-kio babeꞌa LamatuaLula Lamatua mesa Na dhu mola-

megraveciAa Lamatua mesa Na di degravenge boe

sasalaPe suku aaꞌi-aaꞌi mai pahaha iisi mi

LamatuaPe udhu-rasa aaꞌi-aaꞌimaimanegravengimakasi

mi LamatuaLula dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa regravedhi le tatao

Lamatua dhu beꞌaAa dhegraveu aaꞌi-aaꞌi reꞌa le mamola dꞌara

Lamatuardquo5Ropadhegraveu se egravele sodꞌa jaꞌa kegravedhi Kama

Luri Mola-Megraveci egravetu dꞌara Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi Lamatua egravetu sorga degravenge bhegravelabhabhiri dhu bhoke pataleo tegraveke 6 Kajaꞌa kegravedhi ana pajuu dhegraveu pidhu negraveti sorgadhu regraveti degravenge pidhu calaka segravera Regravengu

kalua mai negraveti Egravemu Manegravengi-MangajꞌiAma Lamatua Regravengu pake megravedha-papakedhu kaleꞌe pudhi megraveu aa pake salalu dhutao negraveti poe degravenge pai 7 Hegraveia jaꞌa ladhekegravedhi badha aae egraveci negraveti egravepa ngiꞌu segraveraegravetu sebhe kadera paredha Lamatua dhupapala pidhu bokor hualaa mi ana pajuudhegraveu pidhu segravera Pidhu bokor se egraveci-egraveci kadhu isi ra hahuku negraveti Ama Lamatua dhutaa-taa toke dꞌai mia-mia Te Na paꞌegraverale ho sabhori nanasa Na asa rai-haha8 Negravebhu boe hegraveia Egravemu Manegravengi-Mangajꞌine pegravenu degravenge segravebꞌu dhu bodho mai negravetidadedha degravenge koasa Ama Lamatua Abhuboe ca dhegraveu sa dhu bisa maso asa era egraveegravenaAna pajuu dhegraveu pidhu se hudꞌi sabhoripaꞌegravele ku pidhu calaka asa rai-haha neheka dhegraveu bisa maso asa era egraveegravena kegravena

16Nanasa Ama Lamatua bhori mai asa rai-

haha1 Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii parodha egraveci kalua

negraveti dꞌara EgravemuManegravengi-Mangajꞌi ho pekadegravenge ana pajuu dhegraveu pidhu se na ldquoLamika Nedhe megraveti ka bokor seꞌe ho bhori kananasa Lamatua asa rai-hahardquo

2 Ropa tadegravengi rare hegraveia ana pajuu kaegraveci laꞌe bhori isi bokor na asa rai-haha Ka-caꞌa laa papegravedꞌa-taregravegu legraveke degravenge dhegraveuaaꞌi-aaꞌi dhu uru segravera abhu cap negraveti badhabhelu degravenge dhegraveu-dhegraveu dhu sogo-tagumegravedha sogo-tagu na Regravengu se legraveke egraveipapegravedꞌa hisu huu dhu rarii titu kegravena

3 Egravele egraveegravena ka ana pajuu ka dua laꞌe bhoriisi bokor na asa dꞌara dhasi Kacaꞌa laaegravei egravetu dꞌara dhasi jꞌajꞌi raa dhu hegraveu maucakaraa hegraveu raa dhegraveu madhe Ka aaꞌi-aaꞌidhu mamuri egravetu dꞌara dhasi madhe aaꞌi si

4 Hegraveia ana pajuu ka tegravelu laꞌe bhori isibokorna asa dꞌara lokodegravengemadha egravei Kaegravei aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi raa 5Hegraveia jaꞌa tadegravengiana pajuu ca dhegraveu negraveti sorga dhu uri egraveiaaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne Na koa-kio AmaLamatua peka naldquoOo LamatuaLamatua dhu mola-megraveciLamatua dhu sala negravedhi boe

Lamatua mema-mema karegravei negraveti uruka

153 Musa tao lii sodꞌa ne lodꞌo Lamatua lere negraveti dhegraveu Israꞌel segravera negraveti Mesir era jꞌajꞌegravera regravengu 153 Kaluanegraveti Masir 151-18 154 Yermia 107 Lii Sodꞌa Koa-Kio 869 155 Kalua negraveti Masir 3821 158Kalua negraveti Masir 4034 1 Dhegraveu Aae segravera 810-11 2 Sejara negraveti Israꞌel degravenge Yahuda 513-14 Yesaya 64 162Kalua negraveti Masir 910 164 Kalua negraveti Masir 717-21 Lii Sodꞌa Koa-Kio 7844

Rai-haha Rupa Hiu 166 428 Rai-haha Rupa Hiu 171Aa Lamatua taa-taa toke dꞌaimia-mia

Lamatua pamaꞌegravete lii langu dhu mola isipupu

Lamatua hia le huku dhu kasii-kasore boe6 Dhegraveu-dhegraveu pasuti le

raa negraveti dhegraveu unu LamatuaDhegraveu-dhegraveu pamadhe le

dhegraveu regraveti lii padhai LamatuaNegraveti egraveegravena ka Lamatua laka-seti si ho rinu

raa kahegraveiNegraveti egraveegravena ka Lamatua bꞌala si degravenge huku

dhu legravekerdquo7 Egravele ka jaꞌa tadegravengi lii egraveci kalua negravetimei

sogo-tagu peka naldquoTareꞌa Ama Lamatua dhu koasa kapai risi

eeleTareꞌa Ama Lamatua dhu egravera risi aaꞌi

Lamatua dhu pamaꞌegravete lii langu dhukoe boe kapengo boe

Lamatua dhu pamanahu huku dhulegraveke mola-molardquo

8 Hegraveia ana pajuu ka egravepa laꞌe bhori isibokor na asamadha lodꞌo Kacaꞌa laa lodꞌopana titu kegravena ka dhegraveu egravetu rai-haha nekegravepu-ladhu ai 9 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu legraveketunu se dhoo kolongara Ama Lamatualula Negravengu ka dhu papuru calaka ne hiamai asa regravengu Masi ka segravemi egraveegravena te ngaaabhu boe ca dhegraveu sa dhu ele-hoꞌa ka legravepaasa Lamatua ho koa-kio kolongara Na

10 Ka ana pajuu ka legravemi laꞌe bhori isibokor na asa kadera paredha badha bheluse Kacaꞌa laa maroga kiu-kiu sagurunare dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu sogo-tagu ne tokejꞌegravera titu kegravena hegraveia ra gegravegu-ria 11 Dhegraveuseꞌe kahegravei dhoo Ama Lamatua egravetu sorgalula hisu ra rarii titu kegravena Masi ka segravemiegraveegravena te ngaa abhu boe ca dhegraveu sa dhuae eele negraveti bhabhelu ra ka legravepa asa AmaLamatua

12 Hegraveia ana pajuu ka egravena bhori isi bokorna asa loko aae dhu ngara na Efrat Kaloko ne mango-meto degravenge ka Hegraveia ratao jꞌara egravetu dꞌara loko ne hia dhegraveu aae-dhegraveu aae degravenge sordadꞌu-sordadꞌu dhubegraveli-camegravedꞌa mai negraveti cabegraveka dhimu13 Ka jaꞌa ladhe kegravedhi nidhu bhelu tegraveluRupa ra sama segravemi ana gagedꞌe Ciꞌubhodho negraveti dꞌara hegravebꞌa mege naga Ciꞌukalua negraveti dꞌara hegravebꞌa badha bhelu Aa

ciꞌu hari bhodho negraveti hegravebꞌa dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli dhu negraveti lii padhaimege naga egraveegravena14 Nidhu tegravelu se degravenge koasa ho tao rupa-rupa tadha malaa Ra kalua lasi paragadegravenge dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ka rapajaji ho egravetu dꞌara ca lodꞌo sa lasi pamusulabꞌa Ama Lamatua dhu koasa kapai risieele egraveegravena Te ngaa lodꞌo dhu ra pajaji egraveegravenalegraveke degravenge lodꞌo dhu Ama Lamatua hagꞌenare le ho Na segi musu Na aaꞌi-aaꞌi ra

15-16 Era dhu ra pakaboko ho pamusuegraveegravena lii Ibrani peka na Armagedon

Yesus Kristus peka kahegravei na ldquoSanegravedꞌepaie-iie Te kacaꞌa laa Jaꞌa mai nuka segravemidhegraveu manaꞌu dhu dhegraveu egraveci sa reꞌa boeDhegraveu dhu oto nuka regravengu dhu beke degravengedhu bori mema dhari Te ladhe Jaꞌa mainegravengu naꞌe boemakae lula dhegraveu regravedhi boeera makae nardquo

17 Hegraveia ana pajuu ka pidhu laꞌe bhoriisi bokor na asa madha ngegravelu Ka AmaLamatua padhai lii megravedhu negraveti kaderaparedha Na egravetu dꞌara Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi peka na ldquoEgravele le Nanasa Jaꞌabhori aaꞌi megraveu-megraveu lerdquo

18 Hegraveia bela heo haꞌa-haꞌa degravenge dꞌorolii gasi-gasi Aa rai opodhukapai titu kegravenadhu jꞌajꞌi negravedhi megraveka karegravei negraveti rai-hahane jꞌajꞌi 19 Lodꞌo egraveegravena Ama Lamatuabhegravelu boe bhabhelu dhegraveu egravetu kota Ba-bel Ka Na pake rai opo dhu kapai aaesegravena ka tao kota kapai ne masegraveke mi tegraveluAma Lamatua adꞌu-ue segravemi egraveegravena segravena kadhegraveu Babel reꞌa nanasa Na Kota-kota leoegravetu rai-haha ne laho eele aaꞌi si kahegravei20 Lodꞌo egraveegravena pulu-pulu cegravene aaꞌi si aaledhe-ledhe ela aaꞌi kahegravei 21Abhu kahegraveiegravejꞌi es hadhu dhu kapai begravebhe negraveti dedha-liru kabhie nare dhegraveu-dhegraveu egravetu rai-hahaEs hadhu se babia ra abhu kahegravei dꞌai egravepanguru kilo Lula egravejꞌi es ne dhu pajꞌegraveradhegraveu ka ra dhoo Ama Lamatua

17Ana pajuu Ama Lamatua pasoro kota Ba-

bel degravenge bhegraveni kajeo1 Egravele ka ana pajuu egraveci negraveti regravengu dhegraveu

pidhu dhu regravedꞌu bokor dhu degravenge heka isimai peka degravenge jaꞌa aku negravengu na ldquoMai

1610 Kalua negravetiMasir 1021 1612 Yesaya 1115 1615-16 Mateos 2443-44 Lukas 1239-40 Rai-hahaRupa Hiu 33 1615-16 2 Dhegraveu Aae segravera 2329 Sakaria 1211 1618 Rai-haha Rupa Hiu 85 1113 19 1619 Yesaya 5117 1620 Rai-haha Rupa Hiu 614 1621 Alkitab lii Yunani suri peka na ldquobabiana sama degravenge talenta egravecirdquo Babia talenta egraveci nuka tegravelu nguru egravepa dꞌai egravepa nguru kilogram 1621 Kalua negravetiMasir 923 Rai-haha Rupa Hiu 1119

Rai-haha Rupa Hiu 172 429 Rai-haha Rupa Hiu 1716ku sa neꞌe Jaꞌa neo padꞌelo degravenge egraveu jꞌaratasamia Ama Lamatua huku bhegraveni kajeodhu bhelu aae egraveegravena Negravengu ne nuka kotakapai egraveegravena dhu ra patitu padegravetu degravengeegravei ae-ae 2 Uru egraveegravena dhegraveu aae-dhegraveuaae negraveti mia-mia mai adꞌu-ue jꞌara makaedegravenge ana kabarai dꞌara kota ne Dhegraveu leokahegravei mai rinu mahu aa madhutu tataojꞌara makae rardquo

3 Egravele egraveegravena ka Roh Ama Lamatua masoasa jaꞌa hegraveia ana pajuu negraveti sorga dedꞌenegraveti jaꞌa asa dꞌara mamoo egraveci Dꞌai negravei jaꞌaladhe kegravedhi dhegraveu bhegraveni ca dhegraveu dhu mad-hegravedi egravetu dedha kabodho badha bhelu meaciꞌu Kegravetu badha ne pidhu degravenge tadhuna canguru Palegraveme egravetu ngiꞌu na dhusuri lii-lii dhu pakarehe Ama Lamatua4 Bhegraveni ne pake begravela manii mea degravengemea sanama mangegraveru Na pagaa ngiꞌuna degravenge negraveu megravedha hualaa hadhu kaleꞌedhu kabꞌua degravenge mutiara Egravetu ai gꞌanana negravedꞌu degravenge cangkir hualaa egraveci dhupegravenu degravenge egravei anggor Anggor ne sasoana jꞌara makae aa bhabhelu degravenge tataokajꞌalu aaꞌi-aaꞌi dhu leo dhu na adꞌu-ue5Egravetu katangaregravei na dhu suri ngara egraveci dhudhegraveu reꞌa boe Lii dhu ra suri egraveegravena segravemineꞌe kaJaꞌa ne Babel

Jaꞌa ne kota dhu kapai risiRupa-rupa bhabhelu egravetu rai-haha

jꞌajꞌajꞌi ra negraveti jaꞌa kaJꞌara makae aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi egravetu rai-haha

nekapua ra negraveti jaꞌa

6 Jaꞌa laladhe na bhegraveni ne dhu mahubia lula negravengu dhu ninu le raa dhegraveu unuAma Lamatua segravera Sasoa na na pamadhele dhegraveu unu Ama Lamatua lula regravengu loeboe peka jꞌara mamuri Yesus

Ropa jaꞌa kegravedhi tatao bhegraveni ne segravemiegraveegravena hegraveia hegravebꞌa jaꞌa nganga-nganga segravenelula malaa bia

7 Hegraveia ana pajuu ne karegravei jaꞌa peka naldquoNga tao ka egraveu naa-naa aa malaa segravemiegraveegravena Mai ho jaꞌa peka degravenge egraveu sasoana negraveti bhegraveni kajeo ne Segravemi egraveegravena kahegraveidegravenge sasoa negraveti badha bhelu dhu negravengumanyaꞌe egraveegravena Badha neꞌe ka dhu kegravetupidhu degravenge tadhu canguru 8 Uru egraveegravena

badha bhelu ne dhu mamuri le egravetu rai-haha te ngaa limuri ne aadꞌo heka Tengaa negravebhu heka na kalua hari mai negravetiroꞌa jꞌajꞌegravera dhu degravenge boe too-lane egraveegravenaLodꞌo egraveegravena abhu dhegraveu dhu mamuri egraveturai-haha dhu ngara ra dhae suri megravekaegravetu dꞌara Sasuri Ana Kalegravebho dhu AmaLamatua suri tegraveke le karegravei uru ka negraveti Napajꞌajꞌi rai-haha ne Begraveli-camegravedꞌa dhegraveuseꞌe se malaa-maloha lula regravedhi badhabhelu ne legravepa hari mai Te ngaa ladhe namai hari peAmaLamatuapegraveci ne asa dꞌaradhasi ai egravei nasu dhu heo na taa-taa

9 Dhegraveu cee dhu dꞌegravelu-megraveu na negravengubisa neꞌa sasoa jꞌara seꞌe Badha bhelu dhukegravetu pidhu sasoa na nuka ledhe pidhubua Bhegraveni kajeo egraveegravena dhu madhegravedi egravetudedha ledhe segravera Aa sasoa negraveti kegravetu pidhusegravera nuka dhegraveu aae dhegraveu pidhu 10 Legraveminegraveti dhegraveu aae pidhu se madhe le Ca dhegraveudhu negravedꞌu paredha limuri ne Aa ca dhegraveuhari dhae mai megraveka Te ngaa ladhe mainegravengu negravedꞌu paredha negravebhu boe 11 Neꞌene jaꞌa lole degravenge egraveu negraveti badha bheludhu uru egraveegravena mamuri te ngaa limuri nemadhe le Lodꞌo egraveegravena negravengu ne ca dhegraveunegraveti pidhu dhegraveu aae segravera te ngaa egraveegravena namai hari negravedꞌu paredha ho jꞌajꞌi dhegraveu aaeka aru Pe na laho mae-mae kahegravei

12 Canguru tadhu se sasoa na nuka can-guru dhegraveu aae Regravengu se dhae regravedꞌu megravekaparedha Begraveli-camegravedꞌa regravengu abhu koasaho regravedꞌu paredha sama-sama degravenge badhabhelu ne te ngaa dhoka ciki-diki di 13 Te rare lii egraveci ho pangegravedꞌu koasa ra mibadha bhelu egraveegravena 14 Dhegraveu aae segravera begraveli-camegravedꞌa lasi pamusu labꞌa Ana KalegravebhoTe ngaa Ana Kalegravebho degravenge dhegraveu unu Nasegi aaꞌi si Dhegraveu-dhegraveu dhu madhutu AnaKalegravebho ne nuka regravengu dhu Na hagꞌe narele aa Na paroa si ho madhutu Ne taa-taaPe regravengu segi lula Ana Kalegravebho ne egravera titukegravena Dhodhoka Negravengu di dhu jꞌajꞌi DhegraveuAae negraveti dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi ra aa Lamatuanegraveti lamatua aaꞌi-aaꞌi ra

15 Aa egravei ae-ae dhu padegravetu degravenge bhegravenikajeo ne nuka dhegraveu-dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi negraveti udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi aa degravengedhegraveu ae-ae negraveti lii aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha16Canguru dhegraveu aae degravenge badha bhelu seegraveegravena na ra tegraveka dꞌara degravenge bhegraveni kajeodhu neꞌa boe makae ne Egraveegravena na parame

171 Yermia 5113 172 Yesaya 2317 Yermia 517 173 Rai-haha Rupa Hiu 131 174 Yermia517 178 Daniel 77 Rai-haha Rupa Hiu 117 Lii Sodꞌa Koa-Kio 6929 1712 Alkitab lii Yunani egravetu neꞌebisa abhu dua sasoa Egraveci dhoka ciki-diki di dua ca jam di 1712 Daniel 724

Rai-haha Rupa Hiu 1717 430 Rai-haha Rupa Hiu 188rare megravedha-papake degravenge megravedha-panyauna aaꞌi-aaꞌi ka tegraveke eele ne degravenge boemegravedha-papake egravetu ua na Egravele egraveegravena karaꞌe sisi bhegraveni ne kahegravei Aa ngiꞌu na dhuate core asa dꞌara ai 17 Ama Lamatuamesa Na ka dhu tao toke canguru dhegraveuaae se rare lii egraveci ho pangegravedꞌu koasa ra mibadha bhelu ne toke na palaho bhegraveni neDegravenge jꞌara neꞌe ngaa dhu Ama Lamatuaneo adꞌu-ue begraveli-camegravedꞌa aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi

18 Bhegraveni kajeo dhu egraveu megravedhi egraveegravena nukadhegraveu aae-dhegraveu kapai negraveti kota kapai dhuparedha dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahardquo

18Ana pajuu Ama Lamatua lole gaguri kota

Babel1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu dhu

leo ca dhegraveu mai negraveti sorga Negravengu nedhu degravenge koasa aa saraa dhu kapai hopasaraa palegraveme rai-haha 2 Degravenge lii aaena pekaldquoLaho le Laho le Kota Babel laho mae-

mae leGuri le Guri le Kota kapai ne guri dolu-

dolu leNegravengu jꞌajꞌi le era pea nidhuNegravengu jꞌajꞌi le rai egraveta-egravesu roh bhelu-

katubꞌa aaꞌi-aaꞌiNegravengu jꞌajꞌi le era pakaboko negraveti

manu-bhui aaꞌi-aaꞌi dhu raꞌa sisihegraveu

Negravengu jꞌajꞌi le oka negraveti badha aaꞌi-aaꞌidhu dhegraveu madenge

3 Negravengu guri le lula suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha ne

loe boe mai rinu mahu egravei anggor naNegravengu laho le lula udhu-rasa aaꞌi-aaꞌi egravetu

rai-haha neloe boe mai adꞌu-ue jꞌara makae

degravenge ana kabarai kota neDhegraveu aae-dhegraveu aae negraveti negara aaꞌi-aaꞌi

mai jꞌunu paꞌegraveci egravetu egraveegravenaDhegraveu dꞌaga negraveti kota aaꞌi-aaꞌi

mai pahia toke regravengu jꞌajꞌi kajaLula kota ne nuka segravemi dhegraveu

bhegraveni dhu dꞌegravei hegraveli megravedhadhu kabꞌua aae

Lula kota ne sama segravemi bhegravenikajeo dhu dꞌegravei dhoka tengengaa-ngaa dhu hua iia dirdquo

4 Hegraveia jaꞌa tadegravengi hari lii leo egraveci paroanegraveti dedha-liru peka naldquoWee Dhegraveu Jaꞌa aaꞌi-aaꞌiRai eele ka era egraveegravenaTegraveke eele ka kota egraveegravena

Baku tao madhutu bhabhelu anakabarai kota ne

segravena ka baku legraveke hahuku ra kahegravei5 Lula bhabhelu ra

ae seli eeleAa sasala ra

tanga-tanga dꞌai dedha-liruLimuri ne Ama Lamatua bhegravelu heka

jꞌara mamuri ra dhu bhelu-katubꞌaegraveegravena

Limuri ne Ama Lamatua dhu paꞌegravera leho neo huku si

6 De miu hudꞌi bꞌala ku bhabhelu rasama segravemi regravengu tao le bhabhelu mi

dhegraveu leoTe ngaa miu hudꞌi bꞌala si

toke dꞌai babia na dua-dua hariUru egraveegravena regravengu tipu le dhegraveu

ho rinu negraveti dꞌara cangkir hualaa radhu pegravenu degravenge egravei anggor jꞌajꞌegravera

Te ngaa limuri ne regravengumesa ra hudꞌi rinuku

anggor jꞌajꞌegravera egraveegravena toke dua-duahari

7 Regravengu se tao ngiꞌu ra kapaiAa ra padedha-dedha ngiꞌu unu ra

Regravengu dꞌegravei dhoka mamuri karejꞌe-karae di

Regravengu dꞌegravei dhoka dhu beꞌa-beꞌa diNegraveti egraveegravena ka regravengu hudꞌi abhu ku sasusa

dhu biaDe regravengu hudꞌi mamuri jꞌegravera bia kuTe uru egraveegravena ra padhai lii padedha iisi sama

segravemi bhegraveni kajeo peka nalsquoJaꞌa ne ina bhegraveni aaeJaꞌa ne egraveegravena na jꞌajꞌi boe bhegraveni baluJaꞌa egraveegravena na roma iisi boeJaꞌa egraveegravena na silu boemegravedha balu dhegraveu

madhersquo8 Ra padhai lii segravemi egraveegravena toke Ama

Lamatua nasa le degravenge raKa Ama Lamatua neo huku si

Egraveegravena na dꞌara ca lodꞌo diregravengu manganga titu kegravenaregravengu tangi roma iisiaa ra madhe aapa

Toke dhegraveu core eele si asa dꞌara ai 182 Yesaya 219 Yermia 518 Rai-haha Rupa Hiu 148 Yesaya 1321 Yermia 5039 183 Yesaya 2317Yermia 517 184 Yesaya 4820 Yermia 508 516 45 185 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 1820-21 Yermia 519 186 Lii Sodꞌa Koa-Kio 1378 Yermia 5029

Rai-haha Rupa Hiu 189 431 Rai-haha Rupa Hiu 1817Toke ai naꞌe pakegravepu ngiꞌu aae si

Te Lamatua dhu koasa kapai risi ka dhupapuru huku ne

Aa Lamatua dhu egravera risi eele dhu pa-maꞌegravete lii langu ne

9 Dhegraveu aae-dhegraveu aae uru samai jꞌunu paꞌegraveci degravenge ana kabarai

kota neaa mamuri karejꞌe-karae egravetu egraveegravena

Pe ladhe regravedhi segravebꞌu dhu caꞌe negraveti dꞌara aipe reꞌa na kota ne dhu ai naꞌe aaꞌi leKa ra tangi ne degravenge dꞌara pegravedꞌa10 Ka ra mangingi ladhe jꞌajꞌegravera dhegraveu segravera

Te ngaa ra bani dhoka titu egravetu kajꞌegraveudi

Aa regravengu bani dhoka laladhe negraveti negraveidi

Hegraveia ra padhai lii peka nalsquoIra ii Kasian egraveu BabelIra ii Kasian kota kapaiTe dhoka dꞌara ca jam di egraveu abhu

huku leTe dhoka dꞌara ciki ooꞌe di egraveu laho

lersquo11 Tadegravengi segravemi egraveegravena dhegraveu-dhegraveu dhu uru

segravera mai negraveti mia-mia ho dꞌaga egravetuegraveegravena

regravengu tangi roma iisi kahegraveiTe abhu boe ca dhegraveu sa

dhu neo lasi hegraveli megravedha dꞌagara

12 Abhu heka dhu neo lasi hegravelimegravedha ra dhu tao negraveti hualaa

doi pudhihadhu kaleꞌe do mutiara

Abhu heka dhu neo lasi hegravelibegravela lenan do begravela sutra regravengudo begravela alus dhu leo dhumea oe

segravemi mangegraveru saAbhu heka dhu neo lasi hegraveli

megravedha ra dhu tao negraveti ajꞌu hegraveumegravengi aa megravedha dhu dꞌulenegraveti egraveli gajah

do ajꞌu dhu dꞌule dhu leo segraveraAbhu heka dhu neo lasi hegraveli

megravedha ra dhu tao negraveti tabagabegravesi do hadhu marmar

13 Abhu heka dhu neo lasi hegravelikayu manis do bubhu lara dhu

leo segraveraAbhu heka dhu neo lasi hegraveli

raa ajꞌu hegraveu megravengi ra do egravei hegraveumegravengi dhu leo segravera

Abhu heka dhu neo lasi hegraveliegravei anggor ra egravei megravenyi saitun ratarigu do are-gandum ra

Abhu heka dhu neo lasi hegravelisapi ra kahibꞌi-kalegravebho ra do

jara raAbhu heka dhu neo lasi hegraveli

kareta megravedha rado egravenu ra segravera

14 Egraveegravena na dhegraveu dꞌaga segravera manyasa ka rapeka na

lsquoIra ii Babel eeIra ii kota kapai ee

Megravedha-panyau egraveu dhu hua iiasegravera dhu kabarai egraveu dꞌegravei risi

aadꞌo heka egraveci saAaꞌi-aaꞌi ra ela aaꞌi megraveu-megraveu toke

kabarai egraveu degravenge boe ngaa-ngaatoke rodꞌo kakara dꞌai rairsquo

15 Uru egraveegravena dhegraveu dꞌaga se jꞌajꞌi kaja lulakota ne dhu nuka segravemi bhegraveni kajeo

Te ngaa limuri ne ra loe boemanyasa

Regravengu jꞌajꞌi madhaꞌu titu kegravenalaladhe jꞌajꞌegravera ana kabarai kota

neRegravengu jꞌajꞌi mangingi titu kegravena

laladhe hahuku raTe ngaa regravengu dhoka bani laladhe

negraveti kajꞌegraveu diRegravengu bani dhoka titu negraveti era negravei di

16 Hegraveia ra padhai lii peka nalsquoIra ii Kasian egraveu Babel ee

Ira ii Kasian kota kapai eeUru egraveegravena ana kabarai egraveu pake

megravedha begravela alus dhu mea oe segravemimangegraveru sa

negraveti begravela dhu kabꞌua titu kegravenaUru egraveegravena ana kabarai egraveu dꞌegravei panegraveu

megravedha hualaa mutiaradegravenge hadhu kaleꞌe dhu kabꞌua

titu kegravena17 Te ngaa dꞌara ca jam di

megravedha-panyau egraveu segravera egravela aaꞌimegraveu-megraveu si

Dhodhoka dꞌara ciki ooꞌe egraveegravena dikakaja egraveu saku hani-hanirsquo

Uru egraveegravena juraga kapa degravengemataroo segraverakako lasi-mai negraveti kota egraveegravenaTe ngaa limuri ne regravengu bani dhod-

hoka panahu negraveti kajꞌegraveu diTe ngaa limuri ne regravengu bani dhoka

laladhe negraveti negravei di 188 Yesaya 477-9 1810 Yeskial 2616-17 1811 Yeskial 2731 36 1813 Yeskial 2712 1322 1816 Yeskial 2731 36 1817 Yesaya 2314 Yeskial 2726-30

Rai-haha Rupa Hiu 1818 432 Rai-haha Rupa Hiu 19118 Regravengu ladhe segravebꞌu kalua negraveti dꞌara ai

egraveegravenaKa reꞌa na ai naꞌe aaꞌi le

Hegraveia ra manyasa ka peka nalsquoIra ii kasian Abhu heka kota leo

dhu kapai segravemi kota Babel neAduu kasian Abhu heka kota dhu

leodhu babeꞌa na sama segravemi negravengu

nersquo19 Regravengu soke ahu ho cebꞌe mi kegravetu ra

lula dꞌara ra susaRegravengu tangi dꞌara pegravedꞌa

lula dꞌara ra laho mae-maeKa ra peka na

lsquoIra ii Kasian egraveu Babel eeIra ii Kasian kota kapai

Jiꞌi degravenge kapa laꞌa-mai ngegraveti megravedhahia kabarai egraveu

toke jiꞌi dꞌai kaja-suꞌi kahegraveiJiꞌi hua ngegraveti le megravedha kabarai egraveu

toke jiꞌi mamuri hua iia kahegraveiTe ngaa dhoka dꞌara ca jam di

aaꞌi-aaꞌi se saku hani-haniTe ngaa dhoka egravetu dꞌara ciki ooꞌe di

laho aaꞌi si megraveu-megraveursquo20Hegraveia jaꞌa tadegravengi lii aae egraveci peka tabha

hari segravemi neꞌe kalsquoHe miu dhu mamuri egravetu sorga

miu parluu heka dꞌara pegravedꞌaHe miu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu unu Lamatua

Dꞌara miu parluu heka susaMiu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu pajuu-paleha

Lamatuahudꞌi laa dꞌara miu karae

Miu dhu jꞌajꞌi le dhegraveu regraveti lii padhaiLamatua

hudꞌi laa dꞌara miu mahoꞌoUru egraveegravena Babel pasusa le miuUru egraveegravena kabarai kota ne pajꞌegravera miu

Te ngaa limuri ne Lamatua pamaꞌegravetele lii langu miu degravenge mola

Te limuri ne Na bꞌala le bhabhelu-katubꞌa kabarai kota egraveegravenarsquo rdquo

21 Ka jaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu egraveci negravetisorga dhu egravera titu kegravena Namai dedꞌe narehadhu aae cue dhu kapai na sange dhegraveuegraveci Hegraveia na pegraveci hadhu ne asa dꞌara dhasiKa na pekaldquoPe ra palaho eele Babel segravemi egraveegravena kahegravei

Pe ra paꞌele kota kapai egraveegravena segravemiegraveegravena kahegravei

22 Abhu heka ca dhegraveu sadhu karihu musiik egravetu dꞌara kota

egraveegravenaAbhu heka dhegraveu

dhu tadegravengi lii gai sasadhu tiusakino

aa lii tiu tegravebhe egravetu dꞌara kotaegraveegravena

Abhu heka tuka egraveci sadhu sabꞌa egravetu dꞌara sabꞌa-laꞌa ra

Abhu heka dhegraveudhu gili are egravetu kota egraveegravena

23 Abhu heka dhegraveudhu paheo labhu egravetu dꞌara kota egraveegravena

Abhu heka dhegraveudhu tao pesta kabꞌi egravetu egraveegravena

Uru egraveegravena egravetu kota ne dhegraveu pahia-pahegravelimegravedha ra

toke jꞌajꞌi kaja-suꞌiUru egraveegravena dhegraveu dꞌaga egravetu Babel

mamuri hua iiaTe ngaa regravengu pake naꞌi nidhu

ho leko-monya dhegraveu egravetu rai-hahaRegravengu pake seher

ho kapodꞌe-kabegraveli dhegraveu egravetu rai-haha

24 Babel abhu le huku dhu bialula kabarai na loe boe pamadhe dhegraveu

regraveti lii padhai LamatuaKota kapai ne laho le

lula kabarai na pajꞌegravera toke madhedhegraveu unu Lamatua

Abhu kahegravei dhegraveu-dhegraveu Lamatua dhu rapamadhe egravetu era-era leo

Te ngaa Babel ka dhu hudꞌi dui naresasala segravera

Kota kapai egraveegravena ka dhu hudꞌi tagonare aaꞌirdquo

19Dhegraveu ae-ae sodꞌa egravetu sorga

1 Ropa ana pajuu ne padhai lii nare kajaꞌa tadegravengi lii dhegraveu ae-ae sodꞌa egravetu sorgaRa sodꞌa peka naldquoHaleluya Haleluya

Egravedhi koa-kio Ama Lamatua egravedhilula Negravengu ka dhu dedha risi

eeleHaleluya Haleluya

Egravedhi koa-kio Ama Lamatua egravedhilula Negravengu ka dhu koasa kapai risi

Lamatua ka dhu patabuli egravedhi 1818 Yeskial 2732 1819 Yeskial 2730-34 1820 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3243 Yermia 5148 1821 Yermia 5163-64 Yeskial 2621 1822 Yeskial 2613 Yesaya 248 1823 Yermia 734 2510 1824 Yermia 5149

Rai-haha Rupa Hiu 192 433 Rai-haha Rupa Hiu 1912negraveti koasa sasala-sasigo egravedhi

Lamatua ka dhu pamegraveci egravedhinegraveti sasala-sasala egravedhi

2 Egravedhi koa-kio Ama Lamatualula Negravengu ka dhu pamaꞌegravete lii langu

degravenge molaEgravedhi koa-kio Ama Lamatua

lula Negravengu ka dhu hia hahuku dhulegraveke

Lamatua dhu huku le bhegraveni kajeo egraveegravenalula negravengu ka dhu dadugu dhegraveu egravetu

rai-hahasegravena kamadhutu tao jꞌaramakae

sama-sama degravenge neaa madhutu bhabhelu na

Lamatua bꞌala le bhegraveni aapa egraveegravenalula negravengu loe boe pamadhe

ana pua-paleha Lamatuardquo3 Egravele egraveegravena ka ra sodꞌa lii sodꞌa leo hari

egravetu sorga peka naldquoHaleluya Koa-kio LamatuaHaleluya Jꞌoka padedha-dedha kolongara

NaLula segravebꞌu ai dhu tunu pakegravepu ngiꞌu

aae bhegraveni egraveegravenacaꞌe taruu dhu loe boe ciki sa

Aa segravebꞌu negraveti ai dhu tunu eele kota kapaiegraveegravena

caꞌe taruu dhu loe boe ciki sardquo4 Hegraveia dua nguru egravepa katua degravenge

badha aae egravepa ngiꞌu segravera patitu kegravetu uru-tuu ho pahaha iisi mi Ama Lamatua dhumadhegravedi egravetu dedha kadera paredha Na Rapakabꞌua Ne peka naldquoTareꞌa segravemi egraveegravena Mai ti koa-kio kolon-

gara Ama LamatuaHaleluya Mai ti jꞌoka padedha-dedha ko-

longara NardquoPesta kabꞌi Ana Kalegravebho

5 Hegraveia jaꞌa tadegravengi hari lii egraveci dhu mainegraveti kadera paredha egraveegravena peka naldquoHe miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu jꞌajꞌi le ana pua-

paleha Ama LamatuaHe miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu jꞌajꞌi le ana-

ana Ama LamatuaMai segravena ka ti jꞌoka padedha-dedha kolon-

gara Ama LamatuaMai aaꞌi-aaꞌi ana iiki-dhegraveu kapai

koa-kio Nerdquo6 Hegraveia jaꞌa tadegravengi oe segravemi dhegraveu ae-ae

dhu padhai lii Lii ra megravedhu nuka segravemi lii

egravei dhu hae negraveti kolo ledhe aa dou segravemi liidꞌoro ra peka naldquoHaleluya Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua

Haleluya Jiꞌi jꞌoka padedha-dedhakolongara Na

Lula Negravengu ka dhu koasa kapai risiAa Negravengu ka dhu paredha aaꞌi-aaꞌi

7 Limuri ne dꞌara egravedhi karejꞌe leLimuri ne dꞌara egravedhi kea rae-rae

Egravedhi koa-kio NeLula dꞌai le lodꞌo kabꞌi Ana Kalegravebho

kegravenaEgravedhi jꞌoka padedha-dedha kolongara Na

lula bhegraveni dhu neo jꞌajꞌi dhegraveu egravemuAna Kalegravebho dhu paꞌegravera le

8 Ama Lamatua hia ne kodho kabꞌi na negravetibegravela alus

Ama Lamatua pangegravedꞌu na megravedha-papake dhu pudhi kaleꞌerdquo

(Megravedha-papake dhu pudhi kaleꞌe egraveegravenasasoa na tatao dhu beꞌa negraveti dhegraveu unuAma Lamatua)

9 Ka ana pajuu negraveti sorga egraveegravena pekadegravenge jaꞌa na ldquoYohanis Egraveu hudꞌi surimore ku segravemi neꞌelsquoDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu abhu negraveru ho mai asa

pesta kabꞌi Ana Kalegravebho ne regravenguoto tareꞌa-reꞌarsquo rdquo

Hegraveia na peka hari degravenge jaꞌa ldquoLii Holo-Nori Ama Lamatua ne legraveke tareꞌa-reꞌardquo

10 Ka jaꞌa patitu kegravetu urutuu ho neopahaha iisi mi ana pajuu ne Te ngaa nakai peka na ldquoEgraveu baku tao segravemi neꞌe Tejaꞌa ne egravenu Ama Lamatua egraveci egraveegravena degravengeegraveu ne aa sama segravemi aꞌari egraveu dhu lasi peka-padhai lii ajꞌa-nori Yesus Te dhegraveu regravetilii padhai Ama Lamatua peka-padhai lula-negraveti Yesus kahegravei segravena ka dhegraveu pahaha iisimi Negravengu Te naneo Roh Ama Lamatuasegravemi egraveegravena De baku pahaha iisi mi jaꞌane Te ngaa pahaha iisi dhoka mi AmaLamatua dirdquo

Lamatua Yesus mai manyaꞌe jara pudhi11 Hegraveia jaꞌa doa kegravetu ka ladhe kegravedhi

babegravedho sorga dhu bhoke tegraveke Cagꞌagꞌalaa jaꞌa kegravedhi jara pudhi ciꞌu kalua maiDhegraveu dhumanyaꞌe na ngara na ldquoDhegraveu dhukegravepe paꞌegravera lii pajajirdquo aa ldquoDhegraveu dhu MolardquoLodꞌo Na parisa lii langu Na pamaꞌegravetedegravenge mola Ladhe Negravengu laꞌe pamusulaꞌe degravenge dꞌara mola 12Musi madha Na

192 Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 3243 2 Dhegraveu Aae segravera 97 193 Yesaya 3410 195 Lii SodꞌaKoa-Kio 11513 196 Yeskial 124 Lii Sodꞌa Koa-Kio 931 971 991 199 Mateos 222-3 1911Yeskial 11 Lii Sodꞌa Koa-Kio 9613 Yesaya 114

Rai-haha Rupa Hiu 1913 434 Rai-haha Rupa Hiu 205-6heo sama segravemi ai Na pake solo dhegraveu aaedhu ae egravetu kegravetu Na Ngara Na dhu suri egravetungiꞌu Na te ngaa Negravengu mesa Na di dhuneꞌa sasoa ngara egraveegravena 13Megravedha-papakeNa dhu cegravebꞌu le asa dꞌara raa Dhegraveu paroaNe ldquoLii Holo-Nori Ama Lamatuardquo 14 Jaꞌakegravedhi kahegravei sordadꞌu-sordadꞌu negraveti sorgadhu manyaꞌe jara pudhi dhu madhutuNe Sordadꞌu se pake megravedha alus dhupudhi megraveu kahegravei 15 Abhu samala egraveci dhumadegraveka kaluanegraveti dꞌara hegravebꞌaNa Napakesamala ne ho laꞌe pamusu labꞌa suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha Hegraveia Na segi si Ka Na jꞌa-jꞌi Dhegraveu Aae regravengu Na paredha si degravenge aibegravesi toke regravengu reꞌa nanasa Lamatua dhukoasa kapai risi Jꞌara neꞌe ne sama segravemidhegraveu jꞌegravelimaregraveu hua anggor ho pacegraveli rareegravei na

16 Aa egravetu kodho degravenge egravetu haree Na dhusuri segravemi neꞌe

Dhegraveu Aae negraveti dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi raLamatua negraveti lamatua aaꞌi-aaꞌi raLamatua Yesus segi badha bhelu degravenge

sordadꞌu na segravera17 Ka jaꞌa ladhe kegravedhi ana pajuu ca dhegraveu

negraveti sorga dhu titu egravetu dedhamadha lodꞌoHegraveia na rodhemanu-bhui aaꞌi-aaꞌi dhu lelare talora liru peka na ldquoMai aaꞌi-aaꞌi mipakaboko mi era neꞌe ho miꞌa pesta kapaidhu Ama Lamatua tao 18 Sisi dhegraveu madheaaꞌi-aaꞌi ra miu bisa miꞌa Nuka sisi negravetidhegraveu aae-dhegraveu aae komedhaa degravenge sor-dadꞌu segravera Miu miꞌa kahegravei sisi jara degravengesisi sordadꞌu dhu manyaꞌe si Miu miꞌakahegravei sisi egravenu-egravenu do dhegraveu mardeka doana iiki-dhegraveu kapai Peka ka laa ngara nangaa dhu degravenge sisi miꞌe sirdquo

19 Hegraveia jaꞌa kegravedhi badha bhelu dhu uruegraveegravena bodho negraveti dꞌara dhasi Laꞌe paneꞌalii degravenge dhegraveu aae aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-hahadegravenge sordadꞌu ra Ka lasi pamusu labꞌaDhegraveu dhu manyaꞌe jara pudhi egraveegravena degravengesordadꞌu dhu palere-lere degravenge Ne negravetisorga 20Te ngaa Dhegraveu manyaꞌe jara pudhine kegravepe nare badha bhelu degravenge dhegraveunegraveti lii padhai na dhu kapodꞌe-kabegraveli segraveraDhegraveudhunegraveti padhai lii na nukadhegraveudhutao tadhamalaa rupa-rupa ho leko-monyadhegraveu dhu ra segravemi rare cap negraveti badhabhelu ne aa sogo-tagu megravedha sogo-taguna Te ngaa limuri ne Dhegraveu dhu manyaꞌejara pudhi ne pegraveci eele le badha bhelu

degravenge dhegraveu dhu negraveti lii padhai na asadꞌara dhasi ai egravei nasu dhu heo na madheboe 21 Egravele egraveegravena ka Dhegraveu dhu manyaꞌejara pudhi ne laꞌe pamadhe aaꞌi sordadꞌudhu leo segravera pake degravenge samala dhu kaluanegraveti dꞌara hegravebꞌa Na Hegraveia manu-bhui dhuraꞌa sisi hegraveu mai raꞌe aaꞌi ngiꞌu aae dhegraveumadhe segravera

20Ra egraveki mege naga degravenge rate toke ca riho

tegraveu1Hegraveia jaꞌa kegravedhi ana pajuu egraveci negraveti sorga

puru mai negraveti dedha-liru Na kegravepe degravengerate aae egraveci aa negravedꞌu degravenge gagoe negravetiroꞌa jꞌajꞌegravera dhu degravenge boe too-lane 2 Kana laꞌe kegravepe mege naga nuka dhegraveu aaenidhu dhu ra peka na ldquoLamatua nidhurdquoNegravengu neꞌe ka dhu leko-monya dhegraveu rai-haha karegravei negraveti uru kamai Hegraveia ana pajuune egraveki mege naga ne degravenge rate ho tahane egravetu dꞌara roꞌa jꞌajꞌegravera dhu degravenge boelane egraveegravena toke ca riho tegraveu 3 Hegraveia anapajuu ne tule eele mege naga na asa dꞌararoꞌa jꞌajꞌegravera egraveegravena Ka na segel pamadhehegravebꞌa roꞌa egraveegravena segravena ka taha mege nagane egravetu dꞌara roꞌa toke egravele ca riho tegraveuDegravenge jꞌara neꞌe ka mege naga ne bisaheka leko-monya suku-suku egravetu rai-hahane egravetu dꞌara ca riho tegraveu Egravele egraveegravena ka hekapatabuli ne kegravena te ngaa nare boe negravebhu

4 Egravele ka jaꞌa kegravedhi kadera paredha ae-ae degravenge dhegraveu madhegravedi egravetu dedha AmaLamatua dhu dedꞌe si jꞌajꞌi hakim Regravenguse dhu uru egraveegravena lasi lole Lii Lolo Beꞌa negravetiYesus degravenge Lii Holo-Nori Ama Lamatuatoke dhegraveu pamadhe si Regravengu se ka dhusogo-tagu boe badha bhelu degravenge megravedhasogo-tagu na Regravengu se dhu roꞌo boe segravemicap negraveti badha bhelu ne egravetu katangaregravei rado egravetu kacui-aai ra Dhegraveu pamadhe si tengaa Ama Lamatua pamamuri hari si segravenaka ra regravedꞌu paredha bera-bera degravenge Kris-tus toke ca riho tegraveu 5-6Degravenge segravemi neꞌeregravengu seꞌe ka dhu uru jꞌara Ama Lamatuapamamuri hari si negravetimamadhe De regravenguoto titu kegravena te regravengu jꞌajꞌi le dhegraveu unuLamatua Ra core boe si asa era jꞌajꞌegraveraegraveegravena ka ra abhu boe mamadhe ka dua Teregravengu se nuka segravemi ama agama dhu begraveli-camegravedꞌa lalau-laloꞌo Ama Lamatua degravengeKristus Aa regravengu regravedꞌu paredha kahegravei

1912 Daniel 106 1915 Lii Sodꞌa Koa-Kio 29 Yesaya 633 Yoel 313 Rai-haha Rupa Hiu 1420 1918Yeskial 3917-20 1920 Rai-haha Rupa Hiu 131-18 202 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 31 204 Daniel7922

Rai-haha Rupa Hiu 207 435 Rai-haha Rupa Hiu 216bera-bera degravenge Kristus toke dꞌai ca rihotegraveu

Te ngaa dhegraveu madhe dhu leo segraverahudꞌi mate ku dꞌai ca riho tegraveu heka AmaLamatua pamamuri hari si kegravena

Ra core dhegraveu aae nidhu asa dꞌara dhasi ai7 Ropa egravele ca riho tegraveu ku pe Lamatua

pua patalale mege naga negraveti dꞌara roꞌajꞌajꞌegravera 8 Hegraveia laꞌe leko-monya dhegraveu negravetisuku-suku dhu ra peka na Gog degravenge Ma-gog dhumai negravetimia-mia egravetu rai-haha nePe na pakaboko dhegraveu ra ho lasi pamusuDhegraveu se ae titu kegravena sama segravemi salaeegravetu nebhe dhasi 9 Hegraveia sordadꞌu Gogdegravenge Magog kako lasi kajꞌegraveu dꞌai rae-raeegravetu dꞌara rai-haha Ka ra reo rare kotaLamatua degravenge dhegraveu dhu Na sue segravera Tengaa Ama Lamatua papuru ai negraveti dedha-liru ka naꞌa pakegravepu aaꞌi sordadꞌu seꞌe 10Kadhegraveu unu Lamatua segravera kegravepe rare dhegraveu aaenidhu dhu kapodꞌe nare le dhegraveu ae Hegraveiara core ne asa dꞌara dhasi ai egravei nasu dhuheo na loe boe Egraveegravena na ra begravedho tegraveke nesama-sama degravenge badha bhelu aa degravengedhegraveu negraveti lii padhai kapodꞌe-kabegraveli egraveegravenaEgravetu era neꞌe regravengu abhu jꞌajꞌegravera loe boemegraveu-megraveda toke dꞌai mia-mia

Ama Lamatua pamaꞌegravete lii langu dhegraveuaaꞌi-aaꞌi

11 Egravele egraveegravena ka jaꞌa ladhe kegravedhi kaderaparedha pudhi aae cue Aa Ama Lamatuaka dhu madhegravedi egravetu kadera egraveegravena Cagꞌagꞌalaa rai-haha degravenge liru rai pakajꞌegraveu kaele aaꞌi si toke tegravedhi heka senu-salao sahegravei 12 Ka ladhe kegravedhi dhegraveu dhu madhesegravera Regravengu aaꞌi-aaꞌi ana iiki-dhegraveu kapaititu tangara asa kadera paredha Hegraveiaana pajuu negraveti sorga mai ka bhoke sasuri-sasuri dhu suri tatao aaꞌi-aaꞌi dhu dhegraveurai-haha adꞌu-ue Ka ra bhoke hari sasurileo egraveci dhu suri ngara-ngara dhegraveu dhubegraveli-camegravedꞌa mamuri taa-taa degravenge AmaLamatua Hegraveia Na pamaꞌegravete lii langu negravetidhegraveu madhe madhutu ngaa dhu regravenguegraveci-egraveci adꞌu-ue nuka segravemi dhu suri tegravekeegravetu dꞌara sasuri segravera 13 Ka dhegraveu madhesegravera mai titu patangara degravenge kaderaparedha egraveegravena Regravengu se aaꞌi-aaꞌi dhumadhe le egravetu rai-dedha degravenge egravetu dꞌaradhasi Hegraveia Ama Lamatua pamaꞌegravete liilangu regravengu egraveci-egraveci madhutu tatao ra

14 Egravele egraveegravena ka Ama Lamatua pegraveci eele Ma-madhe asa dꞌara dhasi ai Aa Na core eelekahegravei Era Pea Samanga Dhegraveu Madhe asadꞌara dhasi ai Te dhasi ai ne eramamadheka dua 15 Dhegraveu dhu ngara ra suri boe egravetudꞌara sasuri neꞌe legraveke core kahegravei asa dꞌaradhasi ai Te sasuri egraveegravena nuka dhu suringara-ngara dhegraveu dhumamuri degravengeAmaLamatua taa-taa toke dꞌai mia-mia laꞌe

21Yohanis ladhe negravedhi liru degravenge rai-haha

rupa hiu1 Hegraveia jaꞌa ladhe kegravedhi liru degravenge rai-

haha rupa hiu te liru degravenge rai-haha dhudhui ele aaꞌi le Dhasi aadꞌo heka kahegravei2 Ka jaꞌa kegravedhi kota mola-megraveci unu AmaLamatua nuka Yerusalem Hiu puru mainegraveti sorga Kota ne dhu paꞌegravera memasama segravemi bhegraveni dhuneo leo-egravemuhiu dhulalaunare le iisi ho laꞌe sorumonedhuneojꞌajꞌi dhegraveu egravemu na 3 Ka jaꞌa tadegravengi liidhu kapai egraveci mai negraveti kadera paredha nepeka naldquoLadhe paie-iieKaregravei negraveti deo neꞌe ne Egravemu Ama Lamatua

egravetu talora aae dhegraveu rai-hahaKaregravei negraveti deo neꞌe ne Lamatua mamuri

paꞌegraveci degravenge dhegraveu unu NaTe Negravengu jꞌajꞌi le Ama Lamatua raAa regravengu jꞌajꞌi le ana-ana Na

Begraveli-camegravedꞌa Negravengu bera-bera degravenge raAa Na palere-lere degravenge regravengu taa-

taa4 Begraveli-camegravedꞌa Na seka pamango egravei madha

aaꞌi-aaꞌi rasegravena ka regravengu roma iisi heka

Lula egravetu era egraveegravena abhu hekapapegravedꞌa-taregravegu

Aa egravetu era egraveegravena abhu heka ma-madhe

Ngaa-ngaa dhu uru egraveegravena regraveti sasusa aadꞌoheka egraveci sa

Ngaa-ngaa dhu uru egraveegravena regraveti jꞌajꞌegravera eleaaꞌi si lerdquo

5 Hegraveia Negravengu dhu madhegravedi egravetu kaderaparedha egraveegravena peka na ldquoLadhe paie-iie teJaꞌa tao pahiu aaꞌi lerdquo Ka Na padhai lii haridegravenge jaꞌa peka na ldquoSuri ka Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa parcaya Lii Holo-Nori Jaꞌa ne teaaꞌi-aaꞌi se mema legraveke tareꞌa-reꞌardquo

6 Ka Na peka hari degravenge jaꞌa na 208 Yeskial 72 382 9 15 2012 Daniel 79-10 211 Yesaya 6517 6622 2 Petrus 313 212Yesaya 521 Rai-haha Rupa Hiu 312 Yesaya 6110 213 Yeskial 3727 Atora negraveti Ama-ama Agama 2611 12 214 Yesaya 258 3510 6519

Rai-haha Rupa Hiu 217 436 Rai-haha Rupa Hiu 2120ldquoAaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌa pajaji segravera jꞌajꞌi aaꞌi leTe Jaꞌa ne

Alpa toke OmegaAa Jaꞌa ne

A toke ZAaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi negraveti Jaꞌa

karegravei negraveti uru ka toke dꞌai egraveleDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu koko-kamango

pe Jaꞌa hia ra rinu iia-iia dꞌaranegraveti madha egravei dhu negraveti mamuri

hia dhegraveu segravena ka dhegraveu segraverabisa mamuri degravenge tareꞌa

7 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu taha madhutu jꞌaraLamatua dhu mola

begraveli-camegravedꞌa regravengu unu megravengi-naleaaꞌi-aaꞌi ra

Pe Jaꞌa jꞌajꞌi Ama Lamatua raaa regravengu jꞌajꞌi ana-ana Jaꞌa8 Te ngaa abhu kahegravei dhegraveu dhu egraveegravena na

legraveke core siasa dꞌara dhasi ai egravei nasu dhu heo na

maꞌegravete boe ciki saNuka segravemi dhegraveu dhu madhaꞌu

lelidhegraveu dhu soro kabodho mi

Lamatua Yesusdhegraveu dꞌara kajꞌaludhegraveu dhu tao jꞌara makae degravenge

dhegraveu dhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali ra

dhegraveu pamadhe dhegraveudhegraveu sogo-tagu nidhudhegraveu suagiaa dhegraveu kapodꞌe-kabegraveli

Begraveli-camegravedꞌa regravengu aaꞌi-aaꞌi legraveke pegraveci asadꞌara dhasi ai

dhu ra peka na lsquoera mamadhe kaduarsquo rdquo

Yohanis ladhe negravedhi kota Yerusalem rupahiu

9 Ka jaꞌa ladhe kegravedhi ca dhegraveu negraveti anapajuu dhegraveu pidhu negraveti sorga dhu uru egraveegravenaregravedꞌu bokor dhu isi degravengenanasa LamatuaNa mai paraga degravenge jaꞌa ka na lii pekana ldquoMai ku sa neꞌe Te jaꞌa neo padꞌelodegravenge egraveu bhegraveni dhu neo kabꞌi degravenge AnaKalegravebhordquo

10 Hegraveia jaꞌa abhu Roh Lamatua ka anapajuu ca dhegraveu negraveti sorga mai nedhe negraveti

jaꞌa asa kolo ledhe dhu dedha aae egraveci Negravetiera neꞌe na padꞌelo jaꞌa kota Yerusalemnuka kota Ama Lamatua dhu mola-megravecidhu puru mai negraveti Ama Lamatua egravetusorga 11 Kota ne saraga titu kegravenaAbhu saraa dhu kalua negraveti dadedha AmaLamatua segravemi hadhu intan dhu kaleꞌetoke kota aaꞌi-aaꞌi heo loꞌa-loꞌa 12 Abhutedhe dhu dedha aae oke nare kota nedegravenge canguru dua babegravedho Abhu kahegraveicanguru dua ana pajuu negraveti sorga dhumadhenge babegravedho kapai se Egravetu cangurudua babegravedho se dhu suri ngara-ngara negraveticanguru dua udhu-rasa Israꞌel 13 Tegravelubabegravedho tangara asa dhimu Tegravelu tangaraasa haa Tegravelu tangara asa badae Aa tegraveluhari tangara asa balegraveu 14 Tedhe ne dhupatitu egravetu canguru dua hadhu fanderendhu kapai Egravetu hadhu se egraveci-egraveci dhu suringara negraveti canguru dua dhegraveupajuu-palehaAna Kalegravebho dhu lalau-laloꞌo Ne egravetu rai-haha

15 Ka ana pajuu dhu padhai lii degravengejaꞌa kegravepe nare tatea aꞌuku negraveti hualaa egraveciho neo uku kota ne degravenge hegravebꞌa babegravedhokapai aa degravenge tedhe na 16 Na ukuuru tedhe kota Madhera bhabhegravela degravengekatitu na egraveci egraveegravena ka Nuka aaꞌi-aaꞌira 2220 (dua riho dua ngasu dua nguru)kilometerdagger 17 Hegraveia na uku maꞌaa tedhemadhutu aꞌuku dhegraveu rai-haha Maꞌaa naegravena nguru legravemi meterDagger 18 Tedhe ne taonegraveti hadhu kaleꞌe ngara na yaspis Aa aaꞌi-aaꞌi egravetu dꞌara kota ne tao negraveti poe degravengepai dhumegraveu aadha-aadha nuka segravemi tegraveru

19 Canguru dua hadhu fanderen segraveratao negraveti rupa-rupa hadhu kaleꞌe dhukabꞌua Fanderen ka egraveci tao negraveti hadhuyaspis dhu mangegraveru kaleꞌe Ka dua negravetihadhu nilam dhu kaleꞌe mangegraveru bhidhu-bhidhu Ka tegravelu tao negraveti hadhu mirahdhu mea kaleꞌe Ka egravepa tao negraveti hadhusamrud dhu mangegraveru kaleꞌe 20 Ka legravemitao negraveti hadhu unam dhu pakatanga degravengekarara mea sanama pudhi Ka egravena dhutao negraveti hadhu sardius dhu mea kaleꞌe Kapidhu tao negraveti ratna cempaka dhu kararahualaa Ka aru dhu tao negraveti hadhu berildhu kaleꞌe mangegraveru aae Ka ceo tao

216 Yesaya 551 217 2 Samuel 714 Lii Sodꞌa Koa-Kio 8926-27 2110 Yeskial 402 2112Madhutu dhegraveu dꞌegravelu-megraveu Alkitab angka canguru dua egraveegravena peka na dhegraveu megraveci 2113 Yeskial 4830-35 2115 Yeskial 403 dagger 2116 Alkitab lii Yunani peka canguru dua riho stadia Dagger 2117 Akitab lii Yunanisuri peka na ldquo144 (ca ngasu egravepa nguru egravepa) peihonrdquo Ca peihon sama segravemi dua egravegꞌa Canguru dua kali canguru duanuka cangasu egravepa nguru egravepa De ladhe canguru dua egraveegravena sasoa na tesa na 144 sasoa na dhu tesa risi eele

Rai-haha Rupa Hiu 2121 437 Rai-haha Rupa Hiu 2211negraveti hadhu krisolit dhu kararamoce-moceKa canguru tao negraveti hadhu krisopras dhumangegraveru mudꞌa Ka canguru egraveci tao negravetihadhu lasuardi dhu mangegraveru dhasi Aaka canguru dua tao negraveti hadhu kecubungdhu kaleꞌe mea sanama mangegraveru 21 Aababegravedho kapai canguru dua bua segravera taonegraveti canguru buamutiara Babegravedho egraveci taonegraveti mutiara cue Jꞌara oka-hoo egravetu dꞌarakota ne tao negraveti poe-pai dhu kaleꞌe segravemitegraveru

22 Te ngaa jaꞌa kegravedhi boe Egravemu Manegravengi-Mangajꞌi egravetu dꞌara kota ne Lula AmaLamatua dhu koasa kapai risi degravenge AnaKalegravebho pea taa-taa egravetu dꞌara kota neNegraveti egraveegravena ka dhegraveu pahaha iisi mema miRegravengu 23 Kota egraveegravena parluu boe madhalodꞌo degravenge hegraveru ho pasaraa ne lula saraaAma Lamatua ka dhu pasaraa ne AaAna Kalegravebho ne jꞌajꞌi nuka segravemi labhu dhuheo 24 Dhegraveu negraveti suku aaꞌi-aaꞌi egravetu rai-haha egraveegravena na kako lasi mai egravetu dꞌara saraaegraveegravena Dhegraveu aae-dhegraveu aae negraveti rai-haharegraveti kakaja-sasuꞌi ra asa negravei kahegravei 25 Egravetuera negravei abhu boe megraveda Negraveti egraveegravena ka par-luu boe begravedho hegravebꞌa tedhe 26 Pe asa dꞌarakota ne dhegraveu regraveti aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa kahegraveidegravenge hormat aaꞌi-aaꞌi negraveti rai-rai egravetu rai-haha 27 Te ngaa dhu bisa boe masoasa negravei nuka aaꞌi-aaꞌi dhu karehe nukasegravemi dhegraveu sogo-tagu nidhu dhegraveu dhu taojꞌara makae degravenge dhegraveu kapodꞌe-kabegraveliDhu bisa maso nuka regravengu dhu ngara raabhu egravetu dꞌara sasuri Ana Kalegravebho Regravenguseꞌe ka dhu mamuri taa-taa degravenge AmaLamatua

22Egravei loko degravenge ajꞌu dhu regraveti mamuri

1 Egravele ka ana pajuu negraveti sorga padꞌelodegravenge jaꞌa loko egraveci dhu egravei ne negraveti ma-muri Egravei ne megraveu aadha-aadha nuka segravemitegraveru Na hae mai negraveti kadera paredhaAma Lamatua degravenge Ana Kalegravebho 2Hegraveiahae laꞌe asa talora aae jꞌara oka-hoo egravetudꞌara kota ne Negraveti sebhe-sebhe loko neabhu ajꞌu dhu hua na negraveti mamuri Ajꞌune dꞌara ca tegraveu hua canguru dua hari cahegraveru ca tegraveka Regraveu na bisa jꞌajꞌi egravei naꞌiho puri-paꞌegravele suku-suku egravetu rai-haha negravetipapegravedꞌa ra 3 Te ngaa regravengu dhu Ama

Lamatua tule eele aa dhoo si abhu boe egravetudꞌara kota ne Dhu egravetu neꞌe nuka AmaLamatua degravenge Ana Kalegravebho dhumadhegravediegravetu dedha kadera paredha aa degravenge anapua-paleha Ra dhu pahaha iisi mi Regravengu

4 Regravengu aaꞌi-aaꞌi bisa ladhe regravedhi regravehuAma Lamatua Egravetu katangaregravei dhegraveu seꞌedhu suri ngara Lamatua 5Megraveda abhu boeegravetu kota neꞌe De dhegraveu unu Lamatua par-luu boe madha lodꞌo do labhu lula AmaLamatua ka dhu pasaraa kota ne Begraveli-camegravedꞌa regravengu sama-sama regravedꞌu paredhatoke dꞌai mia-mia laꞌe

Lamatua Yesus katange lii padhadha Na6 Ka ana pajuu ne peka degravenge jaꞌa na

ldquoAaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa peka kore degravenge egraveu seꞌelegraveke tareꞌa-reꞌa Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi bisa par-caya lii jaꞌa se Uru egraveegravena Ama Lamatuapake Roh Na ho peka-padhai Lii Holo-NoriNa mi dhegraveu regraveti lii padhai Na Te ngaalimuri ne Na pake ana pajuu Na negraveti sorgaho lolemi dhegraveu unuNa lula-negraveti jꞌara aaꞌi-aaꞌi se dhu negravebhu heka hudꞌi jꞌajꞌi kurdquo

7 Hegraveia Yesus padhai lii peka naldquoSanegravedꞌe paie-iie Negravebhu heka te Jaꞌa neomai Egravetu dꞌara sasuri ne dhu suri aaꞌimegraveu-megraveu le ngaa dhu begraveli-camegravedꞌa jꞌajꞌiDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu madhutu isi sasuri nepe regravengu abhu aꞌotordquo

8 Dhu suri sasuri ne nuka jaꞌa YohanisAaꞌi-aaꞌi se jaꞌa nanene degravenge roꞌa dhilujaꞌa aa kegravedhi degravengemusimadha jaꞌa Ropatadegravengi kore hegraveia jaꞌa patitu kegravetu urutuuho pahaha iisi egravetu madha ana pajuu negravetisorga ne dhu padꞌelo le aaꞌi-aaꞌi se mi jaꞌa9Te ngaa na kai jaꞌa peka na ldquoEe Egraveu bakutao segravemi egraveegravena Egraveu dhodhoka pahaha iisimiAma Lamatua di Baku mi jaꞌa ne Te jaꞌane egravenu Lamatua kahegravei egraveci egraveegravena ka degravengeegraveu degravenge aꞌari egraveu dhu jꞌajꞌi dhegraveu regraveti liipadhai Na aa degravenge dhegraveu leo aaꞌi-aaꞌi radhu tao madhutu ngaa dhu suri egravetu dꞌarasasuri neꞌe

10 Egraveu baku pahuni isi sasuri ne degravengedhegraveu leo Te negravebhu heka aaꞌi-aaꞌi dhu suriegravetu dꞌara sasuri ne hudꞌi jꞌajꞌi ku11 Dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu adꞌu-ue bhabhelu na

hudꞌi regravengu segravene ra tao kajꞌalu taruuTe ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri mola-megraveci

hudꞌi laa ra mamuri mola taruuDhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu tao karehe

2121 Yesaya 5411-12 2123 Yesaya 6019-20 2124 Yesaya 603 2126 Yesaya 6011 2127 Yesaya 521 Yeskial 449 221 Yeskial 471 Sakaria 148 222 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 29 223 Sakaria 1411 225 Yesaya 6019 Daniel 718

Rai-haha Rupa Hiu 2212 438 Rai-haha Rupa Hiu 2221hudꞌi regravengu segravene ra tao bhelu taruu

Te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu tao beꞌahudꞌi laa ra tao taruu dhu beꞌardquo

12 Egravele egraveegravena ka Yesus lii hari aku Negravenguna ldquoSanegravedꞌe paie Te negravebhu heka Jaꞌadhiu Pe Jaꞌa bꞌala hia dhegraveu aaꞌi-aaꞌi mad-hutu ngaa dhu ra adꞌu-ue13 Jaꞌa ne

Alpa toke OmegaJaꞌa ne

A toke ZAaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌajꞌi ra negraveti Jaꞌa

karegravei negraveti uru toke dꞌai egravele14 Dhegraveu dhu rase pamegraveu le megravedha-papake

ra regravengu ka dhu otoTe regravengu ka abhu hak ho maso re

babegravedho kapai dhu laꞌe asa dꞌarakota ne

Dhegraveu dhumamuri mola regravengu ka dhu otoTe begraveli-camegravedꞌa regravengu abhu ijin ho

raꞌa hua dhu hia dhegraveu mamuri taa-taa

15 Te ngaa dhegraveu leo bisa boe maso asa eraegraveegravena

Dhegraveu dhu unu boe Lamatua bisa boe peaegravetu era egraveegravena

Nuka regravengu dhu parcaya boeLamatua

dhegraveu dhu tao jꞌaramakae degravenge dhegraveudhu jꞌajꞌi boe dhegraveu egravemu-kamali ratuka sogo-tagu

tuka pamadhe dhegraveu tuka suagidegravenge regravengu dhu leko-monya

Regravengu aaꞌi-aaꞌi ra bisa boe ara asa dꞌaraRegravengu aaꞌi-aaꞌi ra pea dhoka mi liꞌu di

16 Jaꞌa ne Yesus Jaꞌa ka dhu paleha anapajuu Jaꞌa negraveti sorga ho bhoke jꞌara seꞌeaaꞌi-aaꞌi ra segravena ka pe miu lami lole pekalii pajaji Jaꞌa seꞌe mi pidhu jumaꞌat segraveraJaꞌa ne ana-egravepu dhegraveu aae DaudJaꞌa ne Dhegraveu Aae dhu kegravedꞌu paredhaSaraa negraveti Jaꞌa heo loꞌa-loꞌa

nuka segravemi Hua-hegravetu Oe MegraveuSaraa negraveti Jaꞌa madegraveka titu kegravena

nuka segravemi hua-hegravetu egraveegravenardquo17 RohAmaLamatuamai paroa peka na

ldquoMai asa neꞌerdquoBhegraveni dhu neo kabꞌi paroa kahegravei peka

na ldquoMai kardquoAaꞌi-aaꞌi dhu tadegravengi peka kahegravei ldquoMai

kardquoDhegraveu cee dhu koko-kamango mai ho

minuDhegraveu cee dhu neo ninu egravei dhu negraveti ma-

murimai mere ka

Dhegraveu bisa rare egravei nedhu iia-iia dꞌara

Dhegraveu bisa rinu egravei nedhu bꞌae boerdquoLii moa Yohanis dhu limuri tegraveka

18 Jaꞌa Yohanis pasanegravedꞌe dhegraveu aaꞌi-aaꞌi dhu egraveegravena na tadegravengi ngaa dhu AmaLamatua bhoke mema hia jaꞌa egravetu dꞌarasasuri ne ladhe abhu dhegraveu dhu patabhahari ngaa-ngaa egravetu dꞌara sasuri ne egraveegravenana Ama Lamatua pabie hari hahuku Nami negravengu degravenge pidhu calaka segravera dhuNa dutu mai asa rai-haha 19 Aa ladheabhu dhu pakura hari isi sasuri ne pe AmaLamatua tao eele hak negravengu segravena ka bisaboe maso asa dꞌara kota dhu mola-megraveciaa bisa boe naꞌa hua ajꞌu dhu hia dhegraveumamuri taa-taa

20YesusmesaNa ka dhubhoke jꞌara aaꞌi-aaꞌi segravera Na moa le peka na ldquoTareꞌa-reꞌasegravemi egraveegravena Negravebhu heka Jaꞌa neo dhiurdquo

De mai ka Lamatua Yesus21 Jaꞌa manegravengi segravena ka Lamatua Yesus

padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dhegraveu unu Naaaꞌi-aaꞌi Legraveke tareꞌa segravemi egraveegravena Amin

Negraveti jaꞌaYohanis

2211 Daniel 1210 2212 Yesaya 4010 6211 Lii Sodꞌa Koa-Kio 284 Yermia 1710 2213 Rai-hahaRupa Hiu 18 Yesaya 446 4812 Rai-haha Rupa Hiu 117 28 2214 Lii Lolo dhu Uru Tegraveka 29 322 2215Alkitab lii Yunani suri peka na ldquobusardquo Dhegraveu Yahudi dꞌegravei pakasame dhegraveu Yahudi boe degravenge ldquobusardquo Dhegraveu seꞌe nukaldquodhegraveu leo dhu parcaya boe Lamatuardquo Egravetu dꞌara ayat neꞌe Yohanis padhue lula-negraveti rupa-rupa dhegraveu dhu jꞌajꞌi boemasoasa dꞌara sorga Risi-risi nuka ldquodhegraveu dhu parcaya boe Lamatuardquo Jꞌara neꞌe lai lula boe busa maso sorga do aadꞌo Tengaa peka mi regravengu dhu parcaya boe Lamatua 2216 Yesaya 111 10 2217 Yesaya 551 2219Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 42 1232

Mateos

Markus

Yohanis

Lii Lolo negraveti Dhegraveu Pajuu-paleha

1 Korintus

2 Korintus

Galati

Epesus

Pilipi

Kolose

1 Tesalonika

2 Tesalonika

1 Timotius

2 Timotius

Pilmon

Ibrani

Yakobis

1 Petrus

2 Petrus

1 Yohanis

2 Yohanis

3 Yohanis

Rai-haha Rupa Hiu

DhaoAlkitab - World English Bible · 2021. 2. 12. · Yarden. 6 Ra bhoka dꞌara ra, aa man-gakusasala-sasigoaaꞌi-aaꞌi,èlekaYohanis saranisiètudꞌaralokoYarden....

Documents